აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ბიზნეს,სამართლისა და სოციალურ მეცნიერებათა

ფაკულტეტი
სამართლის საბაკალავრო პროგრამის II კურსის სტუდენტი

თიკო გოჩელაშვილი

რეფერატი

შვილება, ბავშვთა აღზრდის პრიორიტეტული ფორმა

ქუთაისი

2024
 სარჩევი
შესავალი..................................................................................................................... 3
თავი I. შვილების ინსტიტუტის ჩამოყალიბება და განვითარება.................... 4
თავი II. საქართველოს კანონით გათვალისწინებული შვილად აყვანის
დანიშნულება და ზოგადი წესი...............................................................................6
2.1მშვილებლის ასაკი ...................................................................................9
2.2უარი გაშვილებაზე და სასამართლოს გადაწყვეტილების
რეგისტარციის ვალდებულება ...............................................................................11
2.3შვილად აყვანის შედეგები.....................................................................12
თავი III. ქვეყნების კანონმდებლობა შვილად აყვანის სფეროში: შედარებითი
სამართლებრივი ანალიზის გამოცდილება..........................................................14
დასკვნა ........................................................................................................................18
გამოყენებული
ლიტერატურა .................................................................................19

2
 შესავალი
შვილად აყვანის ინსტიტუტი ძველი დროიდან,კერძოდ პრეისტორიული ეპოქიდან
მომდინარეობს და ვითარდება კაცობრიობასთან ერთად. დღესდღეობით შვილად აყვანის
ინსტიტუტი იმ საოჯახო-სამართლებრივ მორმათა ერთობლიობაა,რომელიც
არეგულირებს შვილად აყვანის წესსა და პირობებს,მშვილებლისა და ნაშვილების
უფლება-მოვალეობებს, შვილად აყვანის შეწყვეტის საფუძველს. შვილად აყვანის
ინსტიტუტის ძირითად მიზანს წარმოადგენს იმ არასრულწლოვანი პირებისათვის
აღზრდისა და რჩენის ნორმალური პირობების შექმნა,რომლებიც დაობდნენ ან მათ
მშობლებს არ გააჩნიათ შვილების აღზრდისა და რჩენის ჩვეულებრივი
პირობები( მშობლის უფლება-მოვალეობების ჩამორთმევა,უგზო-უკვლოდ დაკარგულად
გამოცხადება,მძიმე მატერიალური და ოჯახური მდგომარეობა და სხვა). შვილად აყვანა
არა მარტო ბავშვების ინტერესებს შეესაბამება,არამედ შვილად ამყვანთა მშობლიური
გრძნობის გამოვლენისა და განხორციელების შესაძლებლობაა.

ჩემი ნაშრომის მთავარი მიზანია საქართველოს მოსახლეობას გავაცნო შვილად

აყვანის ინსტიტუტი, „საქართველოს შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ“
კანონით1 გათვალისიწნებული და დადგენილი ნორმები და წესები, ასევე
სამართლებრივი პარალელი მინდა გავავლო არა მხოლოდ ევროპის
ქვეყნებთან(როგორიცაა გერმანის,საფრანგეთი და სხვა) ,არამედ ამერიკის შეერთებული
შტატების შვილად აყვანასთან დადგენილ ნორმებთან.

ნაშრომის უკეთ შესწავლისთვის და გადმოცემისათის გამოყენებულია შემდეგი

მეთოდები როგორიცაა: შედარებითი,კერძოდ პარალელი მომყავს ევროპის ქვეყნებთან ,
ანალიტიკური,ლოგიკური ,სამართლებრივი ,ამ ნაშრომში სამართლებრივი მხრივ იქნება
განხილული შვილად აყვანის ინსტიტუტი , ასევე გამოყენებულია ისტორიული ცნებები,
თანამედროვე ვებ-საიტები და კვალიფიკიაცია ლექტორებთან ამ საკითხის შესახებ.

ნაშრომი შედგება შესავლისაგან, თავისა და ქვეთავისაგან,ასევე დასკვნითა და

გამოყენებული ლიტერატურით.

1
კანონი „ საქართველოს შვილად აყვანისა და მინდობდით აღზრდის შესახებ“
https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3665080?publication=6 (ნანახია 04.05.2024)
3
თავი I. შვილად აყვანის ინსტიტუტის ჩამოყალიბება და
განვითარება
შვილად აყვანის ინსტიტუტის ისტორია სათავეს იღებს დაწყებული პრეისტორიული
დროიდან. ეს გამოწვეულია იმით რომ თავად შვილად აყვანის ფენომენი არსებობს არა
მხოლოდ ჰომო საპიენსის წარმომადგენლებს შორის, არამედ და ძუძუმწოვრებისა და
ფრინველების მრავალ სახეობაში, შესაბამისად, ეს ინსტიტუტი ასევე იყო მაიმუნებში, და
ნამარხი ადამიანების სხვა სახეობებში2 . მიუხედავად ამისა, მკვლევარისთვის ერთადერთი
კითხვა უპასუხოდ რჩება თუ როდის მიიღო ამ ქმედებამ იურიდიული ხასიათი,
გამოხატულია პოზიტიურ სამართალში, რომელშიც დღემდე შემონახული წყაროები
შეიძლება მოიძებნოს შვილად აყვანის ხსენება.
ძველი რომის ისტორიაში შვილად აყვანას ჰქონდა საკმაოდ საზეიმო და რთული
პროცესი- სახალხო კრება. აღსანიშნია,რომ მხოლოდ მამაკაცებს შეეძლოთ მშვილებლების
როლში ყოფილყვნენ. ამაზე მეტყველბს ის,რომ მხოლოდ მამრობითი სქესის
წარმომადგენლებს შეეძლოთ მონაწილეობა მიეღოთ სახალხო კრებაში.
საინტერესოა ისიც, რომ მშვილებელსა და შვილობილს შორის არ შეიძლება ყოფილიყო
ასაკობრივი სხვაობა 18 წელზე ნაკლები. ეს ნორმა შეიძლება ჩაითვალოს ,როგორც
მემკვიდრეობითი უფლების უკანონო გადაცემის პრევენციული და აღმკვეთი,
გაუთვალისწინებელი ქონების გადანაწილება პირდაპირ კანონში. გარდა ამისა,
გაშვილებული პირი რა თქმა უნდა, უნდა ყოფილიყვნენ თავისუფალი სუბიექტები , ანუ
მონები ვერ იქნებოდნენ გაშვილებულები.
თუ ძველ ბაბილონს მივმართავთ, მაშინ ჰამურაბის კანონებში 3 შეიძლება მოიძებნოს
შვილად აყვანის ორი ტიპი: მემკვიდრეობით უზრუნველყოფით და მის გარეშე. ამ ნორმის
მიზანი იყო შვილად აყვანა: „მოსწავლე, რომელიც არ იყო ნაშვილები შეიძლება
მოითხოვოს უკან სასამართლოში“4 .აღსანიშნავია, რომ ასეთი ნორმები ან წინააღმდეგ
შემთხვევაში შეიძლება საკმაოდ ეფექტური იყოს გამოიყენება თანამედროვე შტატების
კანონმდებლობაში.
რა თქმა უნდა, შვილად აყვანა, პირველ რიგში, ზოგადად, ღონისძიებაა ბავშვების
დასაცავად. ეს არის ამ წერტილიდან თვალსაზრისით, ეს ინსტიტუტი განიხილებოდა
ძველად საბერძნეთში. უფრო მეტიც, ზოგიერთ შემთხვევაში სახელმწიფო პოლიტიკით
წარმოდგენილი, აიღო პასუხისმგებლობა ბავშვის აღზრდაზე, თუ შეუძლებელი იყო
მშვილებლისა ან მეურვეები პოვნა. ეს იყო სოციალური როლი ანტიკურ ქვეყნებში. თუმცა
შვილად აყვანის არსებობა ხელს არ უშლიდა ბავშვების მოშორებას. მამა, რომელმაც შვილს
არ ცნობდა ჩვილობილ ასაკში უბრალოდ ქუჩაში აგდებდა. რა თქმა უნდა, უმეტეს
შემთხვევაში ეს ბავშვები კვდებოდნენ რის გამოც, სახელმწიფომ არ დაგმო ასეთი
მოქმედებები. თუ ვინმე აიყვანდა ასეთ ბავშვს ქუჩიდან მას ჰქონდა უფლება მომყრობოდა
ასეთ ადამიანს, როგორც თავისუფალს ასევე როგორც მონას, რაც იყო ძველ დროში
მონობის განვითარების ერთ-ერთი ფაქტორი საბერძნეთში. როგორც აღნიშნა ე.მ.

2
დრობიშევსკი ს.ვ. ანტროპონეგენეზი მ: მოდერნი,2017წ 168 გვ.
3
ხამურაბის კანონები — შეიქმნა ბაბილონში მეფე ხამურაბის მიერ ძვ. წ. XVIII საუკუნეში.
4
Пашкова Д.А. Становление законодательства в сфере международного усыновления // Право: история,
теория, практика: сборник материалов III международной очно-заочной научно-практической
конференции (Москва, 19 ноября 2018 года). С. 18-22.
4
კონდრაშოვამ5, იგივე ძველ რომში არსებობდა პრაქტიკა: თუ პირს არ ჰქონდა
იურიდიული მხარდაჭერა, არ განიხილებოდა როგორც ასეთი საზოგადოებაში, ანუ
ანტიკურ ხანაში, შვილად აყვანის სრულიად თანამედროვე ნორმები საკმაოდ კარგად
„ერთობოდა“. ველური წეს-ჩვეულებებით თანამედროვე ადამიანის გადმოსახედიდან.
ქრისტიანობის განვითარება რომის იმპერიაში, ხოლო მოგვიანებით ახალ ევროპულ
სახელმწიფოებში გახდა ბავშვებისადმი დამოკიდებულების ცვლილების მიზეზი და
თავად გაშვილების ინსტიტუტის. მაგალითად, 331 წელს იმპერატორმა კონსტანტინემ
გამოაცხადა, რომ მამა, რომელიც ტოვებს შვილს, კარგავს მასზე უფლებას. მას მთელი
მამობრივი ხელისუფლება და IV საუკუნეში იმპერატორები ვალენტინიანი, ვალენსი და
გრატიანი საერთოდ აკრძალული იყო ახალშობილების დატოვება მოვლის გარეშე.
ბოლოს და ბოლოს 529 წელს იმპერატორმა იუსტინიანემ შემოიღო წესი, რომლის
მიხედვითაც ნებისმიერი დამფუძნებელი შეიძლება განიხილებოდეს მხოლოდ
თავისუფალ ადამიანად. თუმცა, ამაზე თავად მომენტი და მონობა თანდათან
გარდაიქმნება ახალ პოლიტიკურ პარადიგმად - ფეოდალიზმად.
საქართველოში შვილად აყვანის ერთ-ერთი დანიშნულება იყო,რომ ოჯახის უფროსს
შეევსო ვაჟიშვილის არყოლით გამოწვეული ოჯახური დანაკლისი.ვაჟიშვილი,ძველი
ჩვეულებებით, ოჯახის სიწმინდის დაცვისა და მომავალი წარმატებული ცხოვრების
საწინდარი იყო.ამიტომ ,თუ ოჯახის უფროსს ღვიძლი ვაჟიშვილი არ ჰყავდა,მას სხვისი
ვაჟი უნდა მიეღო შვილად.შვილად აყვანა,გამონაკლის შემთხვევაში,მშობლიურ
გრძნობათა დაკმაყოფილების საშუალებასაც წარმოადგენდა.შვილად აყვანა მიწისა და
კარ-მიდამოს გასხვისების საშუალებადაც გამოიყენებოდა იმ ეპოქებში,რომლებშიც მიწის
ყიდვა-გაყიდვა იზღუდებოდა. მიწის ნაკვეთის გამყიდველს შვილად აჰყავდა მისი
მყიდველი და მას როგორც შვილს თავისი მიწებიდან გამოუყოფდა სამკვიდრო
წილს,ხოლო ნაშვილები მშვლებელს აძლევდა მიწის ფასის შესაბამის საჩუქარს.ასეთ
„ფსევდაშვილება“ საქართველოში მართალია,გავრცელებული არ ყოფილა,მაგრამ მსგავს
მოვლენებს ზოგჯერ ადგილი ჰქონდა.შვილად აყვანის ინტიტუტი,ძირითადად,
დაკავშირებული იყო ქალის ოჯახში მამაკაცის სიძედ შესვლასთან .დავით კურაპალატის
სამართლის წიგნში აღნიშნული იყო,რომ,თუ სიძე სიმამრის სახლში ოფიციალურად
იქნებოდა შესული,იგი ღვიძლი შვილის უფლებებით სარგებლობდა და თავისი სიმამრის
უძრავი ქონების -მამულის მემკვიდრედაც შეიძლებოდა ყოფილიყო აღიარებული,რაც
მფლობელობის გასხვისების აკრძალვის პირობებში ფაქტობრივი განკარგვის საშუალება
იყო. ანდერძით ქონების განკარგვის შეზღუდვის შემთხვევაში შვილად აყვანა შექმნილი
განკარგვის შეზღუდვის შემთხვევებში შვილად აყვანა შექმნილი მდგომარეობიდან
გამოსავლის საუკეთესო საშუალებად ითვლებოდა.ამიტომ შვილად აყვანა ანდერძის
სუროგატადაც მიიჩნეოდა.მოვიანებით შვილად აყვანა ნაშვილების ინტერესების
გათვალისწინებასაც ისახავდა მიზნად.ვახტანგ VI-ის სამართლის წიგნის მიხედვით,თუ
ერთმა პირმა სხვისი შვილი,ობოლი ვინმე გაგდებული იყიდოს,იპოვოს,იშვილოს და
გაზარდოს,თავისი მამული და ქონება შვილისამებრს უნდა მიუსაკუთროს მას და
უანდერძოს. კანონმდებელი ავალდებულებდა მებატონეს ნაშვილებისათვის
შეენარჩუნებინა ნაანდერძევი ქონება.თავის მხრივ კი,ნაშვილები ვალდებული იყო

5
Кондрашина Е.М. Социально-правовое положение и защита детей, оставшихся без попечения
родителей
(к истории вопроса): по материалам научно-практической конференции (Баранаул, 2013 год). С. 55-58.
5
შეესრულებინა მშვილებლის მიწათმფლობელობასთან დაკავშირებული ბეგარა.შვილად
აყვანა შეეძლო არა მარტო ფიზიკურ,არამედ იურიდიულ პირსაც.მეფეს უნდა დაერთო
ნება,რომ,მაგალითად,ეკლესიას თავის შვილად აყვანილად გაეფორმებინა რომელიმე
საეკლესიო მსახურის მიერ აღზრდილი ბავშვი. გლეხის უკანონო შვილს-ნაბიჭვარს-არ
გააჩნდა მემკვიდრეობის უფლება,ხოლო აზნაურის ნაბიჭვარს შეზღუდულად გააჩნდა
ასეთი უფლება,ამიტომ გლეხების უკანონო შვილებს ან სხვა უმეთვალყურეოდ დარჩენილ
ბავშვებს,ძირითადად,ეკლესია პატრონობდა და შვილად აჰყავდა.6

6
„საოჯახო მემკვიდრეობის სამართალი“რომან და ეკატერინე შენგელია გვ.262-263
https://goo.su/nGjoNZ (ნანახია 28.04.2024)
6
თავი II. საქართველოს კანონით გათვალისწინებული შვილად
აყვანის დანიშნულება და ზოგადი წესი
შვილად აყვნა (შვილება) იურიდიული ფაქტია,რომელიც შვილად ამყვანსა და
ნაშვილებს შორის წარმოშობს ისეთ სამართებრივ ურთიერთობას,რაც ბიოლოგიურ
მშობლებსა და შვილებს შორის არსებობს. შვილად აყვანის ინსტიტუტის ძირითად მიზანს
წარმოადგენს იმ არასრულწლოვანი პირებისათვის არზრდისა და რჩენის ნორმალური
პირობების შექმნა,რომლებიც დაობლდნენ ან მათ მშობლებს არ გააჩნიათ შვილების
აღზრდისა და რჩენის ცვეულებრივი პირობები. შვილად აყვანა არა მარტო ბავშვების
ინტერესებს შეესაბამება,არმედ შვილად ამყვანთა მშობლიური გრძნობის გამოვლენისა და
განხორციელების შესაძლებლობაცაა.7
საქართველოში შვილად აყვანის ინსტიტუტი განხილულია როგორც კანონში შვილად
აყვანის შესახებ,ასევე საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის8 1239-1261
მუხლებში.შვილების კანონისმიერი ცნება გულისხმობს „სრულ ადოპციას“, რომელიც
9
ემყარება სასამართლოს გადაწყვეტილებას (1242) და არა ხელშეკრულებას და ნათელყოფს
ამით სახელმწიფოს განსაკუთრებულ როლს შვილებასთან დაკავშირებით. მიუხედავად
იმისა, რომ პრაქტიკაში ყველაზე გავრცელებულია გერის ან ნათესავის შვილება,
კანონისმიერი პარადიგმა შვილების მთვარ შემთხვევად მაინც გარეშე პირის მხრიდან
აყვანას ასახელებს. ეს ყველაზე ნათლად გამოხატულია დანაწესში, რომლის თანახმადაც,
შვილება იწვევს ნათესაური ურთიერთობის დამთავრებას გაშვილებულსა და
10
ბიოლოგიურ მშობლებს შორის (1260 I) , მიუხედავად იმისა, რომ ეს მონაწილეთა მიერ
ყოველთვის არ არის ნასურვები.11
კანონი უშვებს არა მარტო არასრულწლოვანის,არამედ სრულწლოვანი პირის შვილად
აყვანასაც.ასეთი შემთხვევბი გამონაკლისის სსახით არსებობს. მას მხოლოდ მაშინ აქვს
ადგილი,როცა მშვილებელსა და შვილად ასაყვანს შორის უკვე არსებობდა მშობლისა და
შვილის ფაქტობრივი ურთიერთობა ( როცა მშვილებელი თავის ოჯახში ზრდიდა
ძმისშვილს ან შვილიშვილს),იგი არ ეწინააღმდეგება მშვილებლის ან შვილად ასაყვანის
ინტეერესებს და შვილება ზნეობრივად გამართლებულია.სრულწლოვან პირთა შვილად
აყვანის შესაძლებლობა მშვილებელსა და ნაშვილებს შორის ადრე არსებულ ფაქტობრივ
საოჯახო ურთიერთობათა დაკანონებას წარმოადგენს.12
მშვილებელს რაც შეეხება, როგორც სამოქალაქო კოდექსის 1245 მუხლი აღნიშნავს
„მშვილებელი შეიძლება იყოს პირი,რომელიც აკმაყოფილებს „შვილად აყვანისა და

7
„საოჯახო მემკვიდრეობის სამართალი“რომან და ეკატერინე შენგელია გვ.253
https://goo.su/nGjoNZ (ნანახია 28.04.2024)
8
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი https://matsne.gov.ge/ka/document/view/31702
9
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1242 მუხლი „შვილად აყვანის შესახებ
გადაწყვეტილებას მშვილებლის განცხადებით იღებს სასამართლო მშვილებლის ან შვილად
ასაყვანის საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით, მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს
დასკვნის შემდეგ“ https://matsne.gov.ge/ka/document/view/31702?publication=130
10
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1260 მუხლი „1. ნაშვილები კარგავს პირად და
ქონებრივ უფლებებს და თავისუფლდება მოვალეობისაგან თავისი ბიოლოგიური მშობლებისა
და წარმოშობით ნათესავების მიმართ“ https://matsne.gov.ge/ka/document/view/31702?
publication=130
11
სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი წიგნი VII საოჯახო სამართალი მუხლები 1106-1305 გვ.394
12
„საოჯახო მემკვიდრეობის სამართალი“რომან და ეკატერინე შენგელია გვ.254
https://goo.su/nGjoNZ (ნანახია 28.04.2024)
7
მინდობით აღზრდის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენულ მოთხოვნებს და
აღრიცხულია გასაშვილებელ ბავშვთა და მშვილებელთა რეესტრში“.მშვილებელი უნდა
იყოს პირი, რომელიც აკმაყოფილებს შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ
კანონის მე-17 და მომდევნო მუხლებში გაწერილ წინაპირობებს. კერძოდ შვილად აყვანის
უფლება ეძლევა იმ პირს,რომელიც სრულწლოვანი და ქმედუნარიანია.
ბუნებრივია,არასრულწლოვან ოირს არ ექნება მშობლიური უფლება-მოვალებების
განხორციელება, მაგრამ ყველა სრულწლოვან და ქმედუნარიან პირს შეიძლება არ
გააჩნდეს შვილად აყვანის უფლება.კანონი კონკრეტულად მიუთითებს ზოგიერთ
მათგანზე: არ შეიძლება მშვილებელი იყოს ის პირი,რომელსაც ჩამორთმეული ან
შეზღუდული აქვს მშობლის უფლებები და მოვალეობები და არ არმდგარა პირვანდელ
მდგომარეობაში. არა აქვს მნიშვნელობა იმას,ადრე ჰქონდა თუ არა ჩამორთმეული
მშობლის უფლება; ხელის შემშლელად ითვლება ის ფაქტიც,რომ მშვილებელს ადრე
ნაშილები ჰყავდა ბავშვი,მაგრამ შვილება გაუქმდა მის მიერ უფლება-მოვალეობათა
არაჯეროვნად შესრულების გამო.
ეს მითითება არ არის ამომწურავი,რადგან შვილებად აყვანა ბავშვის აღზრდისა და
რჩენისათვის ნორმალური პირობების შექმნას შეიძლება სხვა მიზეზებითაც ვერ
უზრუნველყოფდეს. ეს ნორმები გათვალისწინებულია მე-17 მუხლის 1 ნაწილის „ შვილად
აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ კანონში“ სადაც ჩამოთვლილია თუ ვინ ვერ
შეძლებს შვილის აყვანას : . მშვილებელი შეიძლება იყოს საქართველოში მუდმივად
მცხოვრები, სრულწლოვანი პირი, რომელიც აკმაყოფილებს მშვილებლისთვის დადგენილ
მოთხოვნებს, გარდა იმ პირისა: ა) რომელსაც ჩამოერთვა მშობლის უფლება ან ადრე
ჰყავდა შვილად აყვანილი ბავშვი, იყო არასრულწლოვანი პირის მეურვე/მზრუნველი ან
მინდობით აღსაზრდელად გადაცემული ჰყავდა მინდობით აღსაზრდელი, მაგრამ ეს
ურთიერთობა გაუქმდა მის მიერ მოვალეობათა არაჯეროვნად შესრულების გამო; ბ)
რომელსაც საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით შეეზღუდა მშობლის
უფლება-მოვალეობები მშობლის უფლებების განუხორციელებლობისა და მოვალეობების
შეუსრულებლობის ან არაჯეროვნად შესრულების გამო; გ) რომელიც ჯანმრთელობის
მდგომარეობის (მინისტრის მიერ დამტკიცებული დაავადებათა ნუსხის მიხედვით) გამო
მშობლის მოვალეობებს ჯეროვნად ვერ ასრულებს; დ) რომლის ოჯახის სოციალური
მდგომარეობა არ აღემატება მინდობით აღზრდის მიზნით გადაცემისათვის სახელმწიფოს
მიერ დადგენილ სტანდარტებს, გარდა ამ კანონის მე-15 მუხლით გათვალისწინებული
შვილად აყვანის უპირატესი უფლების მქონე პირისა; ე) რომელსაც სასამართლომ მსჯავრი
დასდო მძიმე ან განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისთვის, საქართველოს სისხლის
სამართლის კოდექსის XXIV თავით გათვალისწინებული დანაშაულისთვის და
ნასამართლობა არ აქვს მოხსნილი ან გაქარწყლებული საქართველოს კანონმდებლობით
დადგენილი წესით, გარდა ამ პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლებით გათვალისწინებული
დანაშაულისა, როდესაც პირი არ შეიძლება იყოს მშვილებელი, მიუხედავად იმისა,
მოხსნილი ან გაქარწყლებული აქვს თუ არა ნასამართლობა.13

13
კანონი „შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ“ მე-17 მუხლი
https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3665080?publication=6 (ნანახია 24.04.24)
8
 შვილების დასაშვებობისათვის აუცილებელია, რომ 1239 I მუხლში 14 დასახელებული
ორივე წინაპირობა – 1. ბავშვის კეთილდღეობა და 2. მშობელსა და შვილს შორის
ურთიერთობა – კუმულატიურად იყოს სახეზე. გადაწყვეტილება მათი არსებობის შესახებ
მიიღება ყველა არსებითი გარემოების გათვალისწინებით. შვილად აყვანის მსურველის
პიროვნების შესაბამისობა მოცემულ მიზანთან განისაზღვრება შემდეგი კრიტერიუმებით:
ასაკი, ფიზიკური ჯანმრთელობა, ხასიათი, საცხოვრებელი და ქონებრივი პირობები,
პროფესია და საზოგადოებრივი მდგომარეობა, აღზრდის უნარი და სურვილი, სხვა
შვილების არსებობა, ოჯახის სიმყარე და სხვა სპეციფიკური მახასიათებლები. ბავშვის
მხრივ გასათვალისწინებელია შემდეგი კრიტერიუმები: ბავშვის უნარები და საჭიროებები,
ასაკი, ფიზიკური მდგომარეობა (და ამით გამოწვეული დამატებითი საჭიროება);
გარკვეულ ასაკს მიღწეული ბავშვების შემთხვევაში, აგრეთვე მათი ნება , ეს ნორმა
დაწესბულია სსკ 1255 მუხლში რომლის მიხედვით კანონმდებელი არ ითვალისწინებს
შვილების შესაძლებლობას შვილად ასაყვანის საკუთარი განცხადების საფუძველზე. ამის
მაგივრად, 1255 II მუხლის მიხედვით, აუცილებელია მისი თანხმობა, თუ ის 10 წელზე
მეტი ასაკისაა. 10 წლამდე ბავშვის სურვილი წარმოადგენს მხოლოდ ერთ-ერთ
კრიტერიუმს 1239 I მუხლის გაგებით მისი კეთილდღეობის დადგენისას (1255 I). ამისგან
განსხვავებით, 1255 II მუხლის შემთხვევებში შვილად ასაყვანის თანხმობის გარეშე
შვილება ვერ შედგება. თანხმობის გაცემა უნდა მოხდეს შვილად აყვანის სხდომაზე
გამართულ პროცესზე (1255 III). თანხმობა არაფორმასავალდებულოა.არასრულწლოვნის
შემთხვევაში თანხმობის გაცემისათვის აუცილებელია მისი კანონიერი წარმომადგენლის,
ხოლო მხარდაჭერის მიმღების შემთხვევაში – მხარდამჭერის ნებართვა ან მოწონება.
მამობილის მიერ მცირეწლოვნის შვილების შემთხვევაში თანხმობის გაცემა ბავშვისთვის
შეუძლია დედას, როგორც მის კანონიერ წარმომადგენელს.
ბავშვის თანხმობის აუცილებლობა, ისევე, როგორც მისი მხოლოდ სარეკომენდაციო
ხასიათი, ემსახურება იმ პრინციპის უზრუნველყოფას, რომ თუ ის არ გრძნობს თავს
კარგად მშვილებელთან, შვილება სავარაუდოდ ვერ იქნება მისი კეთილდღეობის
შესაბამისი. ამიტომაც, მას აქვს გადაფიქრებისა და თანხმობის გამოხმობის უფლება, რაც
უნდა მოხდეს იმავე ფორმით, როგორც თანხმობის გაცემა, ოღონდ არაუგვიანეს შვილად
აყვანის საქმეზე სასამართლოს მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებისა (შვილად
აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ კანონის 61 XVI მუხლი)15.

14
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1239 მუხლი „1. შვილება (შვილად აყვანა) დაიშვება
მხოლოდ არასრულწლოვანი ბავშვის კეთილდღეობისა და ინტერესებისათვის, თუკი
მოსალოდნელია, რომ მშვილებელსა და ნაშვილებს შორის წარმოიშვას ისეთივე ურთიერთობა,
როგორიცაა მშობელსა და შვილებს შორის“ https://matsne.gov.ge/ka/document/view/31702?
publication=130
15
„ საქართველოს კანონი შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ“ 61 მუხლის 15
ნაწილი 15. სასამართლო ვალდებულია შვილად აყვანის შესახებ სასამართლო
გადაწყვეტილება კანონიერ „ძალაში შესვლიდან 5 სამუშაო დღის ვადაში გაუგზავნოს
საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედ საჯარო სამართლის
იურიდიულ პირს – სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს გადაწყვეტილების
მიღების ადგილის მიხედვით და სააგენტოს შესაბამის ტერიტორიულ ერთეულს, ხოლო ამ
მუხლის მე-5 და მე-6 პუნქტებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში – საქართველოს იუსტიციის
სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს –
სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოსა და ცენტრალურ ორგანოს.“
https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3665080?publication=6
9
 როგორც სსკ 1239 მუხლის პირველი ნაწილი აღნიშნავს „ შვილება დაიშვება მხოლოდ
არასრულწლოვანი ბავშის კეთილდღეობისა და ინტერესებისათვის,თუკი
მოსალოდნელია,რომ მშვილებელსა და ნაშვილებს შორის წარმოიშვას ისეთივე
ურთიერთობა,როგორიცაა მშობელსა და შვილებს შორის“ .
ბავშის კეთილდღეობა მაშინ არის სახეზე, თუ ის იწვევს მისი პიროვნებისა და
მატერიალური მდგომარეობის მდგრად განვითარებას. უნდა მოხდეს შვილებასთან
დაკავშირებული პოზიტიური მოვლენების შეპირისპირება იმ უარყოფით მხარეებთან,
რომლებიც მას თან მოჰყვება მოსალოდნელი უნდა იყოს ბავშვის პიროვნების საგრძნობი
განვითარება ახალ სიტუაციაში.მხოლოდ ფარდობითი გაუმჯობესება, მაგალითად, ის,
რომ ბავშვს დროებით მაინც აღარ სჭირდება თავშესაფარში ცხოვრება, არასაკმარისია.
ბავშვის კეთილდღეობა წარმოადგენს ე. წ. საპროგნოზო ცნებას. აუცილებელია იმის
მოლოდინი, რომ შვილება ბავშვის ცხოვრებისეულ პირობებს გააუმჯობესებს ან წინ
აღუდგება მის გაუარესებას.
„მშობელსა და შვილს შორის ურთიერთობა“ შვილების მსურველსა და ასაყვან პირს
შორის ან უკვე უნდა არსებობდეს, ან სახეზე იყოს მისი წარმოშობის სავარაუდო
პერსპექტივა. ნაგულისხმებია არა გენეტიკური, არამედ ე. წ. „სოციალური მშობლობა“, ანუ
ზრუნვა და აღზრდა იმ ფორმით, რა ფორმითაც ამას ნატურალური მშობლები აკეთებენ. ამ
ურთიერობის წარმოშობის პერსპექტივა გულისმოხბს იმას, რომ სასამართლო შვილად
აყვანის შესახებ გადაწყვეტილებას მხოლოდ მას შემდეგ იღებს, რაც სრულად
დარწმუნდება იმაში, რომ „მშობელსა და შვილს შორის ურთიერთობის“ წარმოშობა
შეესატყვისება მხარეთა მიზანს და სახეზეა ამის წინაპირობები. მხოლოდ სურვილი
მომავალი მშობლების მხრიდან საკმარისი არ არის; ამის საპირისპიროდ, უნდა
შეიძლებოდეს, ობიექტური და სუბიექტური ფაქტორების გათვალისწინებით, იმის
პროგნოზირება, რომ მხარეებს შორის შედგება ეს ხსენებული ურთიერთობა.

2.1 მშვილებლის ასაკი

1250-ე მუხლი აწესებს ასაკობრივ წინაპირობებს შვილებისათვის. ის უარს ამბობს
მინიმალური და მაქსიმალური ასაკის განსაზღვრაზე, როგორც ერთ, ისე მეორე მხარეზე,
არამედ აწესრიგებს მხოლოდ ასაკობრივ სხვაობას შვილად ასაყვანსა და შვილების
მსურველს შორის. მინიმალური ასაკობრივი სხვაობა უნდა იყოს 16 წელი (1250 I), ხოლო
მაქსიმალური – 49, თუ ასაყვანი ბავშვი არის 10 წლამდე ასაკის,საიდანაც დაიშვება
გამონაკლისი: როდესაც შვილად აყვანა შედის 7 წლიდან 10 წლამდე ბავშვის ინტერესებში
და დაქორწინებული მშვილებლების შემთხვევაში, როდესაც მხოლოდ ერთ-ერთი
აკმაყოფილებს ამ წინაპირობებს (1250 II).

შვილად აყვანის ინსტიტუტმა რომ თავისი დანიშნულებისამებრ

იფუნქციონიროს,აუცილებელია მშვილებელსა და ნაშვილებს შორის ასაკობრივი სხვაობის
განსაზრღვრა. ფორმალური ხასიათი ექნება,მაგალითად,15 წლის არასრულწლოვანი
ბავსვის შვილად აყვანას 20 წლის სრულწლოვანის მიერ. ასეთ შემტხვევაში აღზრდისა და
მშობლიური ზრუნვის განხორციელებაზე ლაპარაკიც ზედმეტია.ამიტომ კანონი
მოითხოვს იმას,რომ მშვილებელი 16 წლით მაინც იყოს უფროსი ნაშვილებზე. ეს
მოთხოვნა არ ვრცელდება დედინაცვალ-მამინაცვლისა და გერის ურთიერთობაზე. ასეთი

10
სხვაობა განპირობებულია ქორწინება და ბავშვის გაჩენის რეალური
შესაძლებლობა.ასაკობრივი სხვაობის მაქსიმუმი დაწესებული არ არის.

კანონით დაწესებული მინიმალური ასაკობრივი სხვაობა სასამართლომ შეიძლება

კიდევ უფრო შეამციროს, თუ ამისათვის რაიმე პატივსადები მიზეზი
არსებობს.მაგალითად ,შესაძლებელია 5 და 7 წლის ობლად დარჩენილი ბავშვის შვილად
აყვანაზე სასამართლო დასთანხმდეს 20 წლის ბიძას,თუ ბავშვს სხვა ახლო ნათესავები არ
ჰყავს და შვილად აყვანის მსურველი აქტიურად მონაწილეობდა დისშვილის
აღრდაში.სასამართლომ ყოველი ასეთი საქმის განხილვისას ყურადღება უნდა
გაამახვილოს იმაზე, შეესაბამება ტუ არა შვილად აყვანა ბავშვის აღზრდის ინტერესებს და
ხომ არ იქნება მშვილებლის მხრიდან ანგარების გამოვლენის შესაძლებლობა.

მინიმალური (და ნაწილობრივ ასევე მაქსიმალური) ასაკობრივი სხვაობის კანონით

დადგენის საჭიროება განპირობებულია „მშობელსა და შვილს შორის ურთიერთობის
შედგომის“ აუცილებლობით, რაც მხოლოდ ამ პირობებშია შესაძლებელი. ეს ეხება არა
მხოლოდ მშვილებლის მიერ გარკვეული გამოცდილებისა და ცხოვრებისეული „სიბრძნის“
ქონას, არამედ იმასაც, რომ მათ შორის არ წარმოიშვას სექსუალური შეფერილობის მქონე
ურთიერთობა.

ასევე მაქსიმალური განსხვავების შემთხვევაშიც: ასაკობრივი სხვაობისათვის ზღვრის

დადებით უზრუნველყოფილი უნდა იყოს ის, რომ ეს ზემოთ ხსენებული ურთიერთობა
არ ჩაიშლება ასაკიდან გამომდინარე საერთო ენის მონახვის შეუძლებლობის გამო და
მშვილებელი მოახერხებს ბავშვის „ფეხზე დაყენებას“ მანამ, სანამ გამოეცლება ფიზიკური
და ფსიქიკური ძალები. გარდა ხსენებული გამონაკლისებისა, სასამართლოს მიერ ამ
წინაპირობისაგან გათავისუფლება გამორიცხულია.

2.2 უარი გაშვილებაზე და სასამართლოს გადაწყვეტილების

რეგისტარციის ვალდებულება
შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ კანონის 61 XVI მუხლის მიხედვით,
შვილად აყვანის პროცედურის განხორციელების ნებისმიერ ეტაპზე, მაგრამ არაუგვიანეს
შვილად აყვანის საქმეზე სასამართლოს მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებისა,
მშობლის თანხმობის არსებობისას, მშვილებელს და გასაშვილებელ ბავშვს, თუ იგი 10
წლის ან 10 წელზე მეტი ასაკისაა, ხოლო 10 წლამდე ასაკის გასაშვილებელ ბავშვს
სიმწიფის ხარისხის გათვალისწინებით, შეუძლიათ უარი თქვან შვილად აყვანაზე
(გაშვილებაზე16). გამომდინარე იქიდან, რომ შვილება წარმოადგენს როგორც შვილად
ასაყვანის, ისე პოტენციური მშობლებისა თუ ამჟამინდელი მშობლებისათვის

16
კანონი „შვილად აყვანისადა მინდობით აღზრდის შესახებ“ 61 მუხლის 16 ნაწილი შვილად
აყვანის (გაშვილების) პროცედურის განხორციელების ნებისმიერ ეტაპზე, მაგრამ არაუგვიანეს
შვილად აყვანის (გაშვილების) საქმეზე სასამართლოს მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების
მიღებისა, მშობელს (მშობლებს) ამ კანონის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით
განსაზღვრული თანხმობის არსებობისას, მშვილებელს (მშვილებლებს) და გასაშვილებელ
ბავშვს, თუ იგი 10 წლის ან 10 წელზე მეტი ასაკისაა, 10 წლამდე ასაკის გასაშვილებელ ბავშვს
სიმწიფის ხარისხის გათვალისწინებით შეუძლია (შეუძლიათ) უარი თქვას (თქვან) შვილად
აყვანაზე (გაშვილებაზე).https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3665080?publication=6 ნანახია
24.04.2024
11
უმნიშვნელოვანეს ცხოვრებისეულ გადაწყვეტილებას, კანონმდებელი მათ უკანასკნელ
მომენტამდე უნარჩუნებს შვილებაზე უარის თქმის შესაძლებლობას – მცირედი ეჭვიც კი,
რომელიც არსებობს ამ ნაბიჯის გადადგმასთან დაკავშირებით, შეიძლება მეტყველებდეს
მხარეთა მოუმზადებლობაზე ამ მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილების მიღებასთან
დაკავშირებით.

ზოგადად, უარის გაცხადება შეიძლება ფორმის დაუცველად, თუმცა შვილად აყვანის

პროცედურის სტადიიდან გამომდინარე, თუ მაგალითად უკვე სასამრთლო სტადიას ეხება
საქმე, ის უნდა გაცხადდეს სასამართლოზე. უარის გაცხადება შეიძლება სააგენტოშიც ,
რომელიც ატყობინებს ამის შესახებ სასამართლოს და უგზავნის მას განცხადებას (შვილად
აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ კანონის 61 XVII) 17. ამ შემთხვევაში უარის
გაცხადება აუცილებელია წერილობითი ფორმით.

უარი არარად აქცევს შვილად აყვანის პროცედურის ფარგლებში განხორციელებულ

ყველა მოქმედებას და მათ სამართლებრივ შედეგებს. იმავე პირებს შორის შვილად
აყვანის განხორციელებისათვის აუცილებელია მთლიანი პროცედურის თავიდან დაწყება.

სასამართლოს გადაწყვეტილება შვილად აყვანის შესახებ რეგისტრირებულ უნდა იქნეს

სამოქალაქო აქტების რეგისტარციის ორგანოში. კანონის ამ მოთხოვნას დიდი
მნიშვნელობა აქვს. დროთა განმავლობაში შესაძლებელია სასამრთლოს გადაწყვეტილება
დაიკარგოს ან მისი ნამდვილობა სადავო გახდეს.ამიტომ მისი რეგისტრაცია დამატებითი
უდავო საფუძველი იენება იმისა,რომ შვილად აყვანას ნამდვილად ჰქონდა
ადგილი.რეგისტრაციის მეშვეობით შეიძლება დადგინდეს აგრეთვე ისიც,თუ როდის და
რომელმა სასამართლომ გამოიტანა გადწყვეტილება შვილად აყვანის
შესახებ.სასამართლოს გადაწყვეტილების რეგისტარცია შეიძლება მოხდეს ნებისმიერ
სარეგისტარციო ორგანოში განმცხადებლის სურვილისამებრ,სასამართლო ვალდებულია
ხუთი სამშაო დრის განმავლობაში მისი ადგილსამყოფელის მიხედვით არსებული
სარეგისტარციო ორგანოს აცნობოს შვილად აყვანის შესახებ,ხოლო სარეგისტარციო
ორგანო რეგისტარციას ახდენს ერთი თვის ვადაში.ეს ვადა აითვლება არა
გადაწყვეტილების გამოტანის,არამედ მისი კანონიერ ძალაში შესვლის
დღიდან.სასამართლოს გადაწყვეტილების რეგისტარცია,გამონაკლის
შემთხვევებში,შიძლება ერთთვიანი ვადის გასვლამდე ან გასვლის შემდეგაც. ეს
განპირობებულია იმით,რომ შვილად აყვანის რეგისტარციას უფლების წარმომშობი
მნიშვნელობა არ გააჩნია.კანონით შვილად აყვანა ნამდვილად ითვლება სასამართლოს
გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლის დღიდან.აქედან
გამომდინარე,რეგისტარციაში ტარდება უკვე არსებული შვილად აყვანის
ფაქტი.ამიტომ,თუ რაიმე მიზეზის გამო შვილად აყვანის შესახებ გამოტანილი
სასამართლო გადაწყვეტილება არ იყო რეგისტრირებული,ამას გადამწყევტი იურიდიული
მნიშვნელობა არ გააჩნია.მთავარია სახეზე იყოს სასამართლოს გადაწყვეტილება .

17
კანონი „შვილად აყვანისადა მინდობით აღზრდის შესახებ“ 61 მუხლის 17 ნაწილი „თუ
ბიოლოგიურმა მშობლებმა სააგენტოში შეიტანეს განაცხადი გაშვილებაზე უარის თქმის შესახებ ,
შვილად აყვანის შესახებ სასამართლო გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლამდე
სააგენტო ატყობინებს სასამართლოს აღნიშნულის თაობაზე და მას განაცხადს უგზავნის“
https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3665080?publication=6
12
2.3 შვილად აყვანის შედეგები
ნაშვილებისათვის ძალაშია ყველა ის ნორმა, რომლებიც მოქმედებს ბიოლოგიური
შვილების შემთხვევაში. ნაშვილებს ახალ ოჯახში აქვს მოთხოვნის უფლება რჩენასთან
დაკავშირებით და ასევე თავადაც ეკისრება ალიმენტის გადახდის ვალდებულება (1212-ე
და მომდევნო მუხლები). მშვილებელს/მშვილებლებს აქვთ მშობლის ზრუნვის უფლება და
ვალდებულება ნაშვილების მიმართ (1198). თუ ნაშვილები მეურვეობის ან მზრუნველობის
ქვეშ იყო, ის, 1299 I მუხლის მიხედვით, მისგან თავისუფლდება შვილების
გადაწყვეტილების მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოსათვის ჩაბარების
მომენტიდან და იმჟამინდელ მეურვესა თუ მზრუნველს აღარ შეუძლია ნაშვილების
საქმეების გაძღოლა. ნაშვილები წარმოადგენს მშვილებლისა და მისი ნათესავების
მემკვიდრეს (1307-ე და მომდევნო მუხლები) ზოგადი წესების მიხედვით, მათ შორის,
სავალდებულო წილის ჩათვლით და ასევე მისი გარდაცვალების პირობებში ზემოთ
ხსენებული პირები არიან მისი მემკვიდრეები. დაქორწინებისათვის ძალაშია 1107-ე
მუხლი იმ მოდიფიცირებით, რომ, 1120 I დ) მუხლის მიხედვით, შვილება წარმოადგენს
ქორწინების ხელშემშლელ გარემოებას გარკვეულ პირებს შორის (იხ. მუხ. 1120 მე8 და
მომდევნო ველები).

გარდა ამ უფლებებისა და მოვალეობებისა ანიჭებენ და ავალდებულებენ შემდეგს ,

არასრუწლოვანი ნაშვილები შვილების შედეგად მოიპოვებს საქართველოს მოქალაქეობას
საქართველოს მოქალაქეობის შესახებ კანონის 13 II მუხლის მიხედვით, თუ ერთი
მშობელი მაინც საქართველოს მოქალაქეა.ნაშვილებზე ვრცელდება ასევე ისეთი
პროცესუალური უფლებები, როგორებიცაა: ჩვენების მიცემაზე უარის თქმის უფლება,
სისხლის სამართლებრივი უფლებები და ვალდებულებები, ოჯახური სტატუსიდან
გამომდინარე სოციალური დაცვა. სამოხელეო და საგადასახადო სამართალში ნაშვილებს
აქვს იგივე სტატუსი, რაც ბიოლოგიურ შვილს.

ისევე, როგორც ბიოლოგიურ მშობლებს, მშვილებელსაც შეიძლება შეეზღუდოს,

შეუჩერდეს ან ჩამოერთვას მშობლის უფლებები, თუ ის სისტემატურად თავს არიდებს
ბავშვის აღზრდის მოვალეობის შესრულებას, არაჯეროვნად იყენებს მას და ა. შ. თამასა ამ
შემთხვევაშიც იდენტურია და არის ისეთივე მაღალი, როგორც ამ უფლებების
ბიოლოგიური მშობლისათვის შეზღუდვისას, 1205-ე და მომდევნო მუხლების მიხედვით –
სარგებლობენ რა მშვილებლები სამართლებრივად (ბიოლოგიური) მშობლის იდენტური
სტატუსით, ამ ბიოლოგიური ბმის არარსებობამ მათსა და ნაშვილებს შორის
ურთიერთობასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღებაზე არ უნდა იმოქმედოს.
გამონაკლისს წარმოადგენს შემთხვევა, როდესაც ცალსახაა, რომ ვერ მოხდა ნაშვილების
ახალ ოჯახში ინკორპორირება და მშვილებლები მას ხაზგასმით უცხო პირად აღიქვამენ
და შესაბამისად ექცევიან. თუ არ არსებობს მოცემული სიტუციის სასიკეთოდ
განვითრების პროგნოზი, მაშინ მშობლის უფლების ჩამორთმევისათვის შეიძლება
საკმარისი იყოს უფრო ნაკლები სიმძიმის მიზეზი, ვიდრე ეს 1206-ე მუხლის შემთხვევაშია
მოთხოვნილი.

13
თავი III. ქვეყნების კანონმდებლობა შვილად აყვანის
სფეროში: შედარებითი სამართლებრივი ანალიზის
გამოცდილება
ობლებისა და მშობლების გარეშე დარჩენილი ბავშვების შვილად აყვანა მშობელთა
ზრუნვა პრიორიტეტული ფორმაა მოწყობილობები თითქმის ყველა თანამედროვე
სახელმწიფოში. ამავდროულად, თითოეულ ქვეყანაში შვილად აყვანას, როგორც
იურიდიულ ინსტიტუტს აქვს თავისი მახასიათებლები, რომლებიც განისაზღვრება
სხვადასხვა სამართლებრივი სისტემებით, კონსტიტუციური პრინციპებით, მორალური
ხალხთა ღირებულებები და მენტალიტეტი, ეროვნული კულტურა და ა.შ 18.ამრიგად,
შვილად აყვანის ინსტიტუტის ფენომენის თავისებურებების გამოვლენა შესაძლებელს
ხდის განისაზღვროს სახელმწიფოების პოზიცია საკითხების გადაწყვეტაში. შვილად
აყვანისას ოჯახური სამართლებრივი ურთიერთობის ადგილი. ამავე დროს, ჩნდება
კითხვა, არის თუ არა ეროვნული კანონმდებლობის ჰუმანიზაცია სფეროში შვილად აყვანა,
რაც ხელს უწყობს „საერთაშორისო შვილად აყვანის“ ეფექტურობას ან განახლებულია
საშინაო ინტერესების მნიშვნელობა, რომელიც ქმნის მიმზიდველ პირობებს შვილად
აყვანისთვის.

ზოგიერთ სახელმწიფოებში შვილად აყვანის რამდენიმე სახეობა არსებობს. აშშ-ში ეს

არის ღია და დახურული მიღება. დახურულ შვილად აყვანისას, ბიოლოგიური მშობლები
დაკარგოს ყველანაირი კონტაქტი ბავშვთან, მაგრამ შეინარჩუნოს ბავშვის მხარდაჭერის
ვალდებულება ბავშვის მიმართ. IN ღია გაშვილების ფარგლებში, მასპინძელი ოჯახი და
ბავშვის ბიოლოგიური ოჯახი აგრძელებს კონტაქტის შენარჩუნებას. ინფორმაციას
მიმღები მხარე ავრცელებს ბიოლოგიური ოჯახი ნაშვილების მდგომარეობის შესახებ,
საშუალებას აძლევს კომუნიკაციას. ასეთი შვილად აყვანა უნდა შეესაბამებოდეს ბავშვის
ინტერესებს, შეინარჩუნოს უწყვეტობა ნათესავების მიერ შვილად აყვანის შემთხვევაში,
ნაკლები აშავებს ბავშვს.ამასთან, ბავშვთან ურთიერთობა შეუძლებელია, თუ
ბიოლოგიური ოჯახი სასტიკი იყო მის მიმართ დამოკიდებულება . ღია შვილად აყვანის
ნიშნები ასევე გვხვდება გერმანიისა და საფრანგეთის კანონებში, მაგრამ მხოლოდ აშშ-შია
ეს გათვალისწინებული სპეციალური ნორმა.

საფრანგეთში შვილად აყვანის ორი ფორმა არსებობს: სრული მიღება (adoption pleniere)
და მარტივი (მიღება მარტივია). პირველად ნაშვილები კარგავს განიხილება ნებისმიერი
კავშირი მის ყოფილ ოჯახთან მშვილებლის შვილი. ამასთან დაკავშირებით მშვილებელს
ეძლევა ახალი დაბადების მოწმობა და მეუღლეთა ქორწინების მოწმობა, ინფორმაცია მას,
როგორც მათ საერთო შვილს. სრული მიღებით შეიძლება მიღებულ იქნას:1) ბავშვები,
რომელთა მამა და დედა ან ოჯახის საბჭომ თანხმობა მისცა; 2) სახელმწიფო
მზრუნველობის ქვეშ მყოფი ბავშვები; 3) მშობლების მიერ მიტოვებულად აღიარებული
ბავშვები, ამისთვის სტატიაში გათვალისწინებული პირობები (არ ნაჩვენებია ინტერესი).

18
კონვენცია ბავშვთა უფლებების დაცვის შესახებ და უცხო სახელმწიფოებთან ურთიერთობა
ხელი მოაწერეს 1993წ. 29 მაის ჰააგაში
http://www.usynovite.ru/documents/international/convention_int/
14
 მიუხედავად იმისა, რომ თითოეული განხილული ჩვენი ეროვნული კანონმდებლობა
ითვალისწინებს, როგორ გადავიტანოთ ბავშვები შვილად აყვანისთვის სხვაზე ქვეყნებში,
ისევე როგორც სხვა ქვეყნებიდან ბავშვების შვილად აყვანა, სახელმწიფოთა სოციალური
განვითარების დონემ საშუალება მისცა დაყავით ისინი "მიღებად" და "მიცემად",
რომლებიც გავლენას ახდენს კანონმდებლობაზე და მთავრობის მონაწილეობის ხარისხზე,
როგორც ეროვნულზე 209 სახელმწიფოს (კერძოდ, დემოგრაფიული) ინტერესები.

ამავე დროს, ინსტიტუტების შედარებითი ანალიზი შვილად აყვანა კონტინენტური და

ანგლო-საქსური სამართლის ქვეყნებში შესაძლებელს ხდის შვილად აყვანის მიდგომების
განსაზღვრას მთელი რიგი საფუძვლებით. პირველი მათი მიღება ხდება სუბიექტების
მიერ: 1. შვილად აყვანა მეუღლეების მიერ. ორივეს შვილად აყვანა მეუღლეები ყველა
ქვეყანაშია შესაძლებელი და პრიორიტეტულია, რადგან ასეთი ოჯახი ყველაზე სრულად
აკმაყოფილებს ბავშვის ინტერესებს. ეს ასევე ეხება ზოგიერთ ქვეყანაში ერთსქესიანი
წყვილების გაშვილებას. (საფრანგეთი , აშშ , დიდი ბრიტანეთი ). 2. შვილად აყვანა ერთ-
ერთი მეუღლის მიერ. Მიუწვდომელია ყველა ქვეყანაში. ამრიგად, აშშ-ში აკრძალულია
შვილად აყვანა ერთი მშობლის მიერ და, გარდა ამისა, აშშ-ის მოქალაქეების მიერ
გაუთხოვარ პირებს არ შეუძლიათ შვილების აყვანა ინდოეთი ან ჩინეთი, პირდაპირი
აკრძალვის გამო ამ ქვეყნებში. გერმანიაში და საფრანგეთი ერთჯერადი მიღება
შესაძლებელია: კერძოდ, თუ მეორე მეუღლე ქმედუუნაროა, იზრდება პოტენციური
მშვილებლის მინიმალური აუცილებელი ასაკი. ასევე არსებობს პროცედურა მეორე
მეუღლის შვილის ერთი მეუღლის შვილად აყვანა. ასეთი შვილად აყვანა არ ითვლება
ერთპიროვნულ გაშვილებად და ამ შემთხვევაში ასაკობრივი შეზღუდვები მოიხსნება.3.
შვილად აყვანა ერთი პირის მიერ (გაუთხოვარი). ერთი ადამიანის მიერ შვილად აყვანა
შესაძლებელია უმეტეს ქვეყანაში (საფრანგეთი, ესპანეთი, გერმანია). ასეთ მიღებას უფრო
დაბალი პრიორიტეტი აქვს ვიდრე შვილად აყვანა წყვილის მიერ, მაგრამ დასაშვებია,
კერძოდ, ნათესავის მიერ შვილად აყვანის შემთხვევა. ამავდროულად, აშშ-ს
კანონმდებლობა ერთი პირის მიერ შვილად აყვანის შემთხვევაში აკონკრეტებს, რომ
საჭიროა გულდასმით შემოწმდეს, ხდება თუ არა ასეთი შვილად აყვანა, რათა დადგინდეს
მშობლისა და შვილის ურთიერთობა ან მშვილებელი ხელმძღვანელობს სხვა მიზნებით . 4.
გაუთხოვარი წყვილის ერთობლივი შვილად აყვანა. დიდ ბრიტანეთში ასეთი მიღება
შესაძლებელია როცა ერთი თანაცხოვრება ოფიციალურად გამოთქვამს შვილად აყვანის
სურვილს, ხოლო მეორე თანაცხოვრება განაცხადს ბინადრობის ნებართვა (ფაქტობრივად
იცხოვრებს მშვილებელთან და შვილთან ერთად) [9. გვ.50–52]. სადაც მშობლის სრული
უფლებამოსილება ბავშვზე ფლობს მხოლოდ პირველ თანაცხოვრს, რომელიც ხდება
მშვილებელი, ხოლო მეორე თანაცხოვრების უფლებამოსილება შეზღუდულია. ეს რეჟიმი
მოქმედებს ბავშვის მიღწევამდე მე-16 დაბადების დღე ან სანამ თანაცხოვრების სტატუსი
არ შეიცვლება.

ბავშვის შვილად აყვანის მეორე საფუძველია მშვილებლის ასაკი. აქ ასევე არსებობს

რამდენიმე მიდგომა: 1. შორის ასაკობრივი სხვაობა მშვილებელი და შვილი. ეს მიდგომა
ხდება იტალიისა და აშშ-ის კანონებში. იტალიაში შვილად აყვანისთვის ასაკობრივი
სხვაობა 18-დან უნდა იყოს 45 წლის, აშშ-ში - 25-დან 43 წლამდე. ესენი არიან ერთადერთი
ქვეყნები, სადაც აღინიშნა მაქსიმალური ლიმიტი. 2. დადგენილია მხოლოდ მინიმალური
ასაკი. გერმანიის სამოქალაქო კოდექსში მინიმალური ასაკობრივი სხვაობა მშვილებელსა
15
და მიღებული არ არის მითითებული. სამაგიეროდ, არის მხოლოდ 25 წლის მინიმალური
ასაკი, როგორც ერთობლივი, ასევე ერთადერთი გაშვილებისთვის. Როდესაც ერთობლივი
შვილად აყვანისთვის მეორე მეუღლე უნდა იყოს 21 წლის. მეუღლის შვილის შვილად
აყვანისთვის ასევე მითითებულია მინიმალური ასაკი - 21 წელი მინიმალური ასაკი დიდ
ბრიტანეთში მშვილებელიც 21 წლისაა, მაგრამ მეორე მეუღლის ასაკი შეიძლება
შემცირდეს 18 წლამდე. არ არის ნახსენები ზედა ასაკობრივი ზღვარი, მაგრამ პირი უნდა
აკმაყოფილებდეს ჯანმრთელობის მდგომარეობას ბავშვის ინტერესები . 3. მშვილებლის
მინიმალური ასაკი დგინდება უშუალოდ, მაგრამ მშვილებელსა და შვილს შორის
ასაკობრივი სხვაობის გათვალისწინებით. მაგალითი ასეთი მიდგომა აქვთ ესპანეთსა და
საფრანგეთს. ესპანეთში მშვილებლის მინიმალური ასაკია 25 წელი და ასაკობრივი
სხვაობა მშვილებელსა და გაშვილებულები უნდა იყვნენ 14 წლის და საფრანგეთში
ერთჯერადი შვილად აყვანის მინიმალური ასაკი 30 წელია, მაგრამ ერთობლივი შვილად
აყვანის შემთხვევაში ასაკობრივი სხვაობა დგინდება. 15 წლის ასაკში, ხოლო მეუღლეებმა
ერთად უნდა იცხოვრონ ქორწინებაში მინიმუმ 5 წელი . მეუღლის შვილად აყვანისას
ასაკობრივი სხვაობა განისაზღვრება 10 წლით. აქედან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას,
რომ ყველაზე მკაცრი ასაკობრივი მოთხოვნები მშვილებელთათვის არის
გათვალისწინებული საფრანგეთის კანონმდებლობაში (მინიმალური ზღვარი, ასაკობრივი
სხვაობა, თანაცხოვრება) .

ასევე უნდა აღინიშნოს ასპექტები, რომლებიც ირიბად ხაზს უსვამს მშვილებელთა

ასაკის მნიშვნელობას, როგორც დასრულებული პიროვნებები. დიახ, კანონმდებლობაში
აშშ-მ და იტალიამ შვილად აყვანის პროცედურის დაწყებამდე მეუღლეთა თანაცხოვრების
პერიოდი განსაზღვრეს. იტალიაში 3 წელია , ხოლო აშშ-ში შიდა გაშვილებისთვის 2 წელი.
გარდა ამისა, აშშ-ში შვილად აყვანა მეუღლეების მიერ, რომლებიც აღემატება ერთხელ
განქორწინდნენ. ჩვენი აზრით, ეს პირობები მნიშვნელოვანია: ასეთი წყვილი უკვე მოხდა,
აქვს ერთად ცხოვრების გამოცდილება, რაც თავის მხრივ ამცირებს ოჯახური
კონფლიქტების ალბათობას (რაც დადებითად მოქმედებს ბავშვზე და მის აღზრდაზე),
იზრდება იმის ალბათობა, რომ ასეთი ოჯახი არ დაიშლება და ნამდვილად
დარწმუნებულია საჭიროებაში შვილად აყვანა.

შვილად აყვანის ინსტიტუტში მნიშვნელოვანი საფუძველია ნაშვილების ზედა

ასაკობრივი ზღვარი. ამ კრიტერიუმის მიხედვით, ყველა ქვეყანა შეიძლება დაიყოს ორ
ჯგუფად: 1. პირველი ჯგუფის ქვეყნებისთვის შესაძლებელია გარკვეული ასაკის ბავშვების
შვილად აყვანა (ჩვეულებრივ უმრავლესობის ასაკი). მოცემული

ვითარება დაფიქსირებულია იტალიის კანონმდებლობაში, რუსეთი, გერმანია, დიდი

ბრიტანეთი. ამ ქვეყნებში შესაძლებელია მცირეწლოვანი ბავშვების შვილად აყვანა 18
წლის.2. მეორე ჯგუფის ქვეყნებში შესაძლებელია კანონმდებლობით განსაზღვრულ ასაკს
მიღწეული ბავშვის აყვანა. ეს წესი გათვალისწინებულია ესპანეთის, საფრანგეთისა და აშშ-
ს საკანონმდებლო აქტები. ესპანეთში შვილად აყვანა ასევე განხორციელდება, თუ
მშვილებლის სრულწლოვანებამდე დაუყოვნებლივ მოხდა ერთობლივი თანაცხოვრება ან
ურთიერთობა მეურვეობის ქვეშ და საფრანგეთში – თუ შვილად აყვანის პროცედურა
გადაიდო ან უბრალო შვილად აყვანის ჩანაცვლების შემთხვევაშისრული .

16
 ამასთან, კანონის მიხედვით საფრანგეთში შვილად აყვანის ასაკი უფრო დაბალია,
ვიდრე საფრანგეთში სხვა ქვეყნებში და არის 15 წელი. შეერთებულ შტატებში
შესაძლებელია სრულწლოვანთა შვილად აყვანა (ზოგადი წესით 18, ზოგიერთ რეგიონში
19 წლის, კერძოდ ალაბამასა და ნებრასკაში, 21 წლის პუერტო რიკოში და მისისიპში) თუ
იმყოფებიან გარემოებები : – თუ მშვილებელი ქმედუუნაროა ან გონებრივად
ჩამორჩენილი; – თუ შვილად აყვანის კანდიდატი არის არაკომპეტენტური ან
დედინაცვალი, რომელთანაც ურთიერთობა უკვე არსებობდა მისი უმცირესობის დროს; –
თუ პირი არის მშვილებლის დისშვილი ან ძმისშვილი და იცხოვრა სამი თვეები მასთან
სრულწლოვანებამდე; - თუ ის მაინც უმცროსია მშვილებელზე 15 წელი.

17
 დასკვნა
შვილება

18
გამოყენებული ლიტერატურა
1) საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი
2) სამოქალაქო სამართლის კომენტარი წიგნი VII მუხლები 1106-1305
3) „საოჯახო და მემკვიდრეობის სამართალი“ რომან და ეკატერინე შენგელია

19