ინკლუზიური განათლება - 1016

ინკლუზიური
განათლება
N1'2023
მასწავლებელთა
პროფესიული
განვითარების
ეროვნული
ცენტრი
რედაქტორის სვეტი ცე და თანამშრომლობითი
ქსელი – მნიშვნელოვან
საკითხებზე ღია და ჯანსა-
თანამედროვე განათლე- რასთან, სქესთან, ასაკთან ღი კომუნიკაციისთვის.
ბის სისტემის გამოწვევაა და ადამიანთა განსხვა-
თანაბრად ხელმისაწვ- ვებების სხვა ფორმებთან ჟურნალი აერთიანებს
დომი საგანმანათლებლო მიმართებაში. რუბრიკებს, ისეთი თემე-
სივრცის შექმნა ყველა ბის შესახებ, როგორიცაა:
მოსწავლისთვის. ინკლუ- დღეისათვის, საქართვე-
ზიური განათლების კონ- ლოს საგანმანათლებლო სკოლამდელი ინკლუ-
ტექსტში აღიარებულია სისტემაში ერთ-ერთი ზიური განათლება;
შეზღუდული შესაძლებ- მთავარი პრიორიტეტია ინკლუზიური განათ-
ლობის და სპეციალური სასკოლო საზოგადოების ლება ზოგადი განათ-
საგანმანათლებლო სა- მხარდაჭერა ინკლუზიური ლების საფეხურზე;
ჭიროების მქონე პირების განათლების დანერგ- პროფესიული ინკლუ-
განათლების ხელშეწყობა, ვისა და განვითარების ზიური განათლება;
სრული მონაწილეობა პროცესში. სკოლების პრაქტიკული რჩევები
და ჩართულობა სასწავ- ადმინისტრაცია, მასწავ- და რეკომენდაციები
ლო პროცესში და რაც ლებლები, სპეციალური მშობლებისთვის
ყველაზე მთავარია, მათი მასწავლებლები, სკოლის
სოციალური, სამოქალაქო ინკლუზიურ განათლებაში ასევე, იმედი გვაქვს, რომ საკითხების გაცნობისა
და საგანმანათლებლო ჩართული სპეციალისტები ჟურნალი იქნება არა და გაანალიზებისთვის,
უფლებების პატივისცემა. და მშობლები მუდმივად მხოლოდ საინფორმა- რაც ხელს შეუწყობს ინკ-
ჩართულობა არ შემო- საჭიროებენ განახლებუ- ციო, არამედ დამატებითი ლუზიური განათლების
იფარგლება მხოლოდ ლი ინფორმაციის მიწო- საგანმანათლებლო რე- პოლიტიკისა და პრაქტი-
ფიზიკური და შემეცნებითი დებას. სურსი დაინტერესებული კის შესახებ ინფორმაციის
უნარებით, არამედ მო- საზოგადოებისთვის. ფართო საზოგადოებისთ-
იცავს ადამიანის მრა- ჟურნალი „ინკლუზიური ჟურნალი უზრუნველყოფს ვის გაზიარებას.
ვალფეროვნების სრულ განათლება“ წარმოად- ინფორმაციის ღია წვდო-
სპექტრს შესაძლებლო- გენს ინიციატივას, შევქმ- მას ინკლუზიურ განათლე- თეონა ხოსიტაშვილი
ბებთან, ენასთან, კულტუ- ნათ საკომუნიკაციო სივრ- ბასთან დაკავშირებული მთავარი რედაქტორი
განათლება
მასწავლებელთა
N1'2023
მთავარი რედაქტორი საკონტაქტო ინფორმაცია: ჟურნალში გამოქვეყნებულ პუბლიკაციებში
პროფესიული თეონა ხოსიტაშვილი გამოთქმული ზოგიერთი მოსაზრება, შესაძლოა,
განვითარების მასწავლებელთა
არ ემთხვეოდეს მასწავლებელთა პროფესიული
ეროვნული ცენტრის კორექტორი პროფესიული განვითარების
განვითარების ეროვნული ცენტრისა და ჟურნალის
გამოცემა მაია წიკლაური ეროვნული ცენტრი
რედკოლეგიის შეხედულებებს. ცალკეულ სტატიაში
სარედაქციო კოლეგია დიზაინერი მისამართი: დასახელებული ფაქტების უტყუარობაზე
ბესიკ დანელია
თბილისი, სანდრო ეულის ქ. 5, პასუხისმგებელია სტატიის ავტორი
ეკატერინე დგებუაძე
თამარ ისაკძე ელფოსტა: info@tpdc.ge
სოფიკო ცირგაია
თეონა ყაჭეიშვილი ISSN 2960-9879 WWW.TPDC.GE
N1’2023
შინაარსი
სკოლამდელი ინკლუზიური განათლება პროფესიული ინკლუზიური განათლება
მაია ბაგრატიონი-გრუზინსკი მარიკა ზაქარეიშვილი
3 დავინახოთ ბავშვები, რომლებიც

დამატებით მხარდაჭერას 40 ინკლუზიური პროფესიული
განათლება საქართველოში
საჭიროებენ
თეონა გავაშელიშვილი
46
მაია წულაძე სპეციალური საგანმანათლებლო
7 ადრეული ბავშვობა და სკოლაში

ტრანზიციის ხელშეწყობა
საჭიროებისა და შეზღუდული
შესაძლებლობების მქონე
პირებისთვის პროფესიების
ინკლუზიური განათლება ზოგადი განათლების საფეხურზე პრაქტიკაში მოსინჯვა
ეკატერინე დგებუაძე
13
ინკლუზიური განათლების დანერგვა პრაქტიკული რჩევები და რეკომენდაციები მშობლებს
საქართველოში
ნატა მეფარიშილი
19
თამარ ჟღენტი
ინკლუზიური განათლების 49 მშობლის როლი ბავშვის
განვითარებაში
მიმდინარე პროცესები
საერთაშორისო გამოცდილება
თამარ გაგოშიძე
24 ინტერვიუ პროფესორ
თამარ გაგოშიძესთან
53
გიორგი დემეტრაშვილი
„საქართველოს კარიტასის“
ინკლუზიური განათლების
სოფიკო ცირგაია მხარდამჭერი პროექტი
29 სწავლის უნივერსალური დიზაინის

როლი ინკლუზიურ განათლებაში
32
თამარ ისაკაძე
განმავითარებელი აქტივობები
2 განათლება
სკოლამდელი ინკლუზიური განათლება
დავინახოთ ბავშვები,
რომლებიც
დამატებით მხარდაჭერას
საჭიროებენ
მაია ბაგრატიონი-გრუზინსკი
კლინიკური ნეიოროფსიქოლოგი,
კონსულტანტი
თანამედროვე სკოლამდელი საგანმანათლებ- დისკრიმინაციისაგან თავისუფალი სასწავლო

ლო დაწესებულება და სკოლა მრავალფეროვანია.
გარემოს ფორმირების წინაპირობა არის
ისინი ერთ სასწავლო სივრცეში აერთიანებენ განს-
ხვავებული თავისებურების მქონე ბავშვებს, ხოლო
მასწავლებლის უნარი, აღიაროს ბავშვთა შორის
მათი ჩართულობით მიღებულ მრავალფეროვნებას არსებული ბუნებრივი განსხვავებულობა და ამ
ნორმად აქცევენ. მრავალფეროვნებაზე მართებული რეაგირებით
სწორედ საქართველოს კონსტიტუცია და განათ- უზრუნველყოს ბავშვების შესაძლებლობების
ლების სისტემის მარეგულირებელი დოკუმენტები1
ქმნის მყარ საფუძველს იმისათვის, რომ საგანმა-
გათანაბრება, თუნდაც ეს მათ მიმართ
ნათლებლო დაწესებულებები მრავალი ნიშნით არაერთგვაროვანი მიდგომების გამოყენებას
განსხვავებულ ბავშვებს უქმნიდნენ ერთ სივრცეში გულისხმობდეს.
თანაარსებობის, განვითარებისა და განათლების
ღირსეულად მიღების შესაძლებლობებს. მასწავლებელს ახალი გამოწვევის წინაშე აყენებს,
დისკრიმინაციისაგან თავისუფალი სასწავლო რადგან მოითხოვს მისგან, გამოიყენოს სწავლები-
გარემოს ფორმირების წინაპირობა არის მასწავ- სა და მხარდაჭერის არაერთგვაროვანი მიდგომები
ლებლის უნარი, აღიაროს ბავშვთა შორის არსებუ- და, იმავდროულად, დამატებითი და სპეციფიკური
ლი ბუნებრივი განსხვავებულობა და ამ მრავალ- ხელშეწყობა შესთავაზოს მათ, ვინც ამას საჭი-
ფეროვნებაზე მართებული რეაგირებით უზრუნ- როებს. თუმცა მანამდე, უმნიშვნელოვანესია იმ
ველყოს ბავშვების შესაძლებლობების გათანაბ- ბავშვებისა და მოსწავლეების გამოვლენა, რომ-
რება, თუნდაც ეს მათ მიმართ არაერთგვაროვანი ლებიც სტანდარტულად ორგანიზებულ სასწავლო
მიდგომების გამოყენებას გულისხმობდეს. გარემოსა და პროცესში სრულად ვერ ერთვებიან
საგანმანათლებლო დაწესებულებებში მოს- და სხვებთან თანაბარ პირობებში მონაწილოების-
წავლეთა მრავალფეროვნება თანამედროვე თვის დამატებით მხარდაჭერას საჭიროებენ.
3
სწავლის პროცესში სპეციფიკური დახმარების ბის მინიჭება, ისწავლის ინდივიდუალური სასწავლო
გაწევა შეიძლება დაჭირდეთ ბავშვებს, რომლებ- გეგმით; შეფასდეს ინდივიდუალურ მოთხოვნებთან
საც აღენიშნებათ მოქმედების ერთი ან რამდენიმე მიმართებაში; მიიღოს დამატებითი და/ან ინდივი-
სფეროს განვითარების შეფერხება ან დარღვევა - დუალური მეცადინეობები სპეციალური მასწავლებ-
კერძოდ, გამოირჩევიან ფიზიკური, ინტელექტუალუ- ლისგან; ისარგებლოს სკოლის ინკლუზიურ განათ-
რი, ქცევისა და ემოციური სფეროს, სმენის ან მხედ- ლებაში ჩართული სპეციალისტების, მათ შორის,
ველობის თავისებურებით, აქვთ ჯანმრთელობის სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე
სირთულეები, მიღებული აქვთ ტრავმული გამოც- პირის ასისტენტის მომსახურებით; ჰქონდეს ინდივი-
დილება, სტრესი, აქვთ სოციალური კონტექსტით დუალური განრიგი, დამხმარე საშუალებები და სხვ..
განპირობებული საჭიროება, აღენიშნებათ ენობრივი იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვის საჭიროებები არ
სირთულეები, რადგან წარმოადგენენ ლინგვისტურ შემოიფარგლება მხოლოდ განათლების სფეროში
უმცირესობებს, არიან მიგრანტები და სხვა. გამოვლენილი სირთულეებით და ის განსაკუთ-
ზოგადი განათლების საფეხურზე იმ მოსწავ- რებულ დაბრკოლებებს ხვდება საზოგადოებრივ
ლეებს, რომლებსაც განსაკუთრებული და ინდივი- ცხოვრებაში თანატოლების მსგავსად მონაწილე-
დუალური მხარდაჭერა ესაჭიროებათ, სპეციალუ- ობისას, მისი მხარდამჭერი ხდება, ასევე, ჯანმრთე-
რი საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავ- ლობისა და სოციალური დაცვის სისტემა.
ლეებს უწოდებენ. აღნიშნული სისტემა ბავშვს ანიჭებს შეზღუდუ-
ამ სტატუსის მინიჭებით, საგანმანათლებლო ლი შესაძლებლობის სტატუსს, რასაც ბავშვის მხარ-
სისტემა ახდენს მოსწავლეთა შორის დამატებითი დამჭერ პროგრამაში ჩართვა მოყვება. ეს მხარდა-
მხარდაჭერის საჭიროების მქონე ბავშვების იდენტი- ჭერაა – ფულადი სარგებელი (იგივე, სოციალური
ფიცირებას და მათკენ მიმართავს სპეციფიკურ დახ- პაკეტი/პენსია), რომელიც ბავშვისთვის გაიცემა
მარებას. ეს მხარდაჭერაა – მოსწავლისთვის უფლე- შეზღუდული შესაძლებლობით განპირობებული
4
დამატებითი ხარჯების საკომპენსაციოდ; სარეაბი- ბავშვის მიმართ ყურადღებით ყოფნა, დამატებითი

ლიტაციო მომსახურება – მაგ.: ფიზიკური თერაპია, მხარდაჭერის საჭიროების ადრეული იდენტიფი-
ენისა და მეტყველების თერაპია, ოკუპაციური თე- ცირება და დახმარების დაუყოვნებელი მიწოდება
რაპია; პერსონალური ასისტენტის მომსახურება; ბაღის ვალდებულებად რჩება. ბაღის მიერ ბავშვის-
სხვადასხვა სახის დამხმარე საშუალებები (სავარ- თვის უზრუნველყოფილი სპეციფიკური და დამატე-
ძელ-ეტლი, სასმენი აპარატი და ა.შ.) და სხვა. ბითი მხარდაჭერაა: სპეციალისტების მომსახურება
მიწოდებული დახმარება უადვილებს ბავშვს (ენისა და მეტყველების თერაპევტი, ქცევის ფსიქო-
ყოველდღიურ ფუნქციონირებას და უმცირებს ლოგი, განვითარების მხარდამჭერი სპეციალისტი),
დარღვევით და გარემოში არსებული ბარიერებით დამხმარე საშუალებების მიწოდება, სწავლებისა
გამოწვეულ სირთულეებს. და განვითარების ხელშეწყობისთვის სპეციფიკური
ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სის- სტრატეგიებისა და მასალის გამოყენება და სხვა.
ტემის მიერ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე დამკვიდრებული მიდგომიდან ნათლად ჩანს,
ბავშვის სტატუსი ადრეული ბავშვობის ასაკიდანვე რომ სკოლამდელ საფეხურზე ბავშვებისთვის ფორ-
გაიცემა, თუ ბავშვი თავისი ჯანმთელობის მდგომა- მალური სტატუსის მინიჭების პროცესს ადრეული
რეობისა და გარემოში არსებული ბარიერების გამო, განათლების სისტემა საკმაოდ ფრთხილად ეკიდება,
თანატოლებთან შედარებით, თანამონაწილეობის რადგან ხშირად, ადრეულ ასაკში არსებული სირ-
გამოხატულ სირთულეებს ავლენს; სპეციალური თულეები დროებით და გარდამავალ მდგომარე-
საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის ობას წარმოადგენს და, გარკვეულ შემთხვევებში,
სტატუსი გაიცემა როგორც დაწყებით, ისე საბაზო და ბავშვები მათ წარმატებით უმკლავდებიან.
საშუალო საფეხურზე, მაშინვე, როგორც კი ბავშვს აღსანიშნავია, ის გარემოებაც, რომ ხშირად
სწავლის პროცესში განსაკუთრებული სირთულეები მშობლები განსაკუთრებულად სენსიტიურები
დაუდასტურდება; ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ არსე- არიან ბავშვისთვის შეზღუდული შესაძლებ-
ბობს დასაბუთებული ეჭვი მოსალოდნელ სირთუ- ლობის და/ან სპეციალური საგანმანათლებლო
ლეებზე სწავლის პროცესში, აღნიშნული სტატუსი საჭიროების მქონე ბავშვის სტატუსის მინიჭების
ბავშვს დაწყებით საფეხურზე სწავლის დაწყებამდე მიმართ. ისინი თავს არიდებენ და უარს ამბობენ
(სკოლაში რეგისტრაციის შემდეგ) ენიჭება. სტატუსის მიღებაზე, რადგან მათთვის აღნიშნული
სკოლისგან განსხვავებით, ადრეული და სკო- სახელწოდებები სტიგმასთან და ბავშვის ნაკლოვა-
ლამდელი განათლების საფეხურზე ბავშვებს, ნებების ხაზგასმასთან ასოცირდება.
დამატებითი მხარდაჭერის საჭიროების დადგენის იმ შემთხვევაში, თუ მხარდაჭერის მიღება სტა-
შემთხვევაში, ოფიციალური სტატუსი (სპეციალური ტუსის დადასტურებაზეა დამოკიდებული, გადამწ-
საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვი, ან ყვეტია მშობლების მართებულად ინფორმირება
დამატებითი მხარდაჭერის საჭიროების მქონე ბავშ- სტატუსის დადებით მხარეზე. ამაში მნიშვნელოვანი
ვი) არ ენიჭებათ, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთ წვლილის შეტანა ბაღისა და სკოლის სპეციალის-
შემთხვევაში, ბავშვს შესაძლებელია უკვე ჰქონდეს ტებსაც (მასწავლებლებს, აღმზრდელებს, სპეც.
მინიჭებული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე მასწავლებლებს, ფსიქოლოგებს) შეუძლიათ,
ბავშვის სტატუსი და/ან მოგვიანებით, სკოლის საფე- განსაკუთრებით მაშინ თუ ბავშვს ჯანმრთელობისა
ხურზე მიენიჭოს სპეციალური საგანმანათლებლო და სოციალური დაცვის სისტემისგან უწევს შეზღუ-
საჭიროების მქონე მოსწავლის სტატუსი. დული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის სტატუსის
სკოლამდელი განათლების სისტემის ამგვარი მიღება ან, მომდევნო ეტაპზე, განათლების სისტე-
მოწყობა, შეიძლება დადებით ტენდენციად და მარ- მისგან მოუწევს სპეციალური საგანმანათლებლო
თებულ მიდგომად შეფასდეს, რადგან ბავშვისთვის საჭიროების მქონე ბავშვის სტატუსის მიღება.
შესაბამისი დახმარების მისაწოდებლად, სტატუსის მნიშვნელოვანია, სპეციალისტებს მართებუ-
არსებობა წინაპირობად არ განიხილება; თუმცა ლად შეეძლოთ შეზღუდული შესაძლებლობის/
N1’2023 55
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების ნე ბავშვის სტატუსი არ ასოცირდება ბავშვის
მქონე ბავშვის სტატუსის არსის, მისი მინიჭების შეზღუდულ უნარებთან, ნაკლოვანებებთან; ის
საჭიროებისა და დანიშნულების მშობლისთვის გამოიყენება მხოლოდ და მხოლოდ იმისთვის,
განმარტება. მაგ.: შეზღუდული შესაძლებლობის რომ სისტემამ შეძლოს იმ ბავშვების გამოვლე-
არსის ახსნისას, აუცილებელია ხაზი გაესვას, რომ ნა, რომლებსაც განსაკუთრებული სირთულეები
შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი არის ხვდებათ ჯანმრთელობის მდგომარეობისა და
ადამიანი, რომელსაც აქვს სირთულეები, სხვების გარემოში არსებული ბარიერების გამო;
მგავსად იყოს ჩართული სოციალურ ცხოვრებაში შეზღუდული შესაძლებლობისა და სპეციალური
და შეასრულოს სხვადასხვა ყოველდღიური საქმი- საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვის
ანობა, როგორიცაა სწავლა, თამაში, კომუნიკაცია, სტატუსის მინიჭებით ხდება იმ ბავშვების იდენტი-
ჩაცმა, დაბანა, სიარული და ა.შ; მაგრამ ეს სირთუ- ფიცირება, რომლებსაც განსაკუთრებული მხარ-
ლეები არა მხოლოდ მისი ჯანმრთელობის მდგო- დაჭერა სჭირდებათ სახელმწიფოს მხრიდან;
მარეობით (ფიზიკური, სენსორული, ფსიქიკური სტატუსის დადასტურების შემდეგ ბავშვი ხდება
ან ინტელექტუალური სფეროს დარღვევით) არის იმ საჭირო მხარდაჭერის მიმღები, რომლის სა-
გამოწვეული, არამედ გარემოში არსებული ბარი- ფუძველზეც მცირდება სირთულეები, რომლებ-
ერებით2. ანალოგიური ხედვა უდევს საფუძვლად საც იგი განიცდის ყოველდღიურ ცხოვრებაში
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების და/ან განათლების პროცესში;
მქონე ბავშვის სტატუსის განმარტებას. სკოლამდელი განათლების სისტემა ფორმალუ-
რად არ ანიჭებს ბავშვებს დამატებით სტატუსს,
გვახსოვდეს, მშობლისთვის გადასაცემი უმთავ- თუმცა სისტემა სრულად მობილიზებულია, რომ
რესი მესიჯებია: აღმოაჩინოს ბავშვები, რომლებსაც დამატებითი
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მხარდაჭერა სჭირდებათ და აქტიურად ზრუ-
და/ან შეზღუდული შესაძლებლობის მქო- ნავს მათთვის დახმარების მიწოდებაზე.
შენიშვნები: გამოყენებული ლიტერატურა:
1
საქართველოს კანონი 1. საქართველოს კანონი ზოგადი განათლების შესახებ;
ადრეული და სკოლამდე- https://matsne.gov.ge/ka/document/view/29248?publication=97
ლი აღზრდისა და განათ- 2. ეროვნული სასწავლო გეგმა; 2018-2024 წ.
ლების შესახებ; საქართ- 3. მინისტრის 16/ნ ბრძანება – ინკლუზიური განათლების დანერგვის, განვითარებისა და მონიტორინგის წესები,
ველოს კანონი ზოგადი
აგრეთვე სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა იდენტიფიკაციის მექანიზმი
განათლების შესახებ.
2 4. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კონვენცია,
აღსანიშნავია, რომ სა-
ქართველო სრულად https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2334289?publication=0
იზიარებს გაეროს შეზღუ- 5. რა უნდა ვიცოდე შეზღუდული შესაძლებლობის სტატუსის დადგენის პროცესზე? საინფორმაციო ბრო-
დული შესაძლებლობის შურა მშობლებისთვის; მაკ-ჯორჯია; 2023
მქონე პირთა უფლებების 6. ადრეული და სკოლამდელი ინკლუზიური განათლება, გზამკვლევი; განათლებისა და მეცნიერების
კონვენციაში შეზღუდული სამინისტრო; ნ. ფრიუძე, მ. ბაგრატიონი-გრუზინსკი; 2023
შესაძლებლობის მქონე 7. ინკლუზიური სკოლამდელი განათლების მართვა ადგილობრივ დონეზე; ო. მუსხელიშვილი, ნ. ჯიჯავა-
პირის განმარტებას. ძე; UNCIEF
ადრეული ბავშვობა და
სკოლაში ტრანზიციის
ხელშეწყობა მაია წულაძე
ოკუპაციური თერაპევტი,
ინკლუზიური და სპეციალური
განათლების სპეციალისტი
ადრეული ბავშვობის მნიშვნელოვანი ტრანზიციები სკოლაში წარმატებულ ტრანზიციას

გრძელვადიანი გავლენა აქვს ბავშვის მომავალ
ადრეულ წლებში ბავშვები, როგორც წესი, განიც-
დიან სხვადასხვა ტიპის გადასვლას (ტრანზიციას) ერთი საგანმანათლებლო პროცესზე და სწავლასთან
გარემოდან, ერთი მდგომარეობიდან მეორეში, რაც დაკავშირებულ გამოცდილებაზე
გარდამტეხმომენტსწარმოადგენსმათგანვითარებაში.
აღნიშნული ტრანზიციები განაპირობებს ცვლილე- ზიცია წარმოადგენს პროცესს, რომელიც გულისხმობს
ბებს პიროვნულ მახასიათებლებში, ცხოვრებისეულ ბავშვის გადასვლას სახლიდან ან ბავშვთა ადრეული
როლებში, ურთიერთობებში, ცვლილებებს საკუთარი ინტერვენციის(განვითარების)პროგრამიდანადრეული
თავისა და სამყაროს შესახებ შეხედულებებსა და ახალ და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების სივრცეში
გამოწვევებზე რეაგირების კომპეტენციებში (Cowan, ან მოძრაობას ადრეული და სკოლამდელი აღზრ-
Cowan, Ablow, Johnson, & Measelle, 2005). სახლიდან დისა და განათლების სივრცეში არსებულ სხვადასხვა
სკოლამდელი განათლების დაწესებულებაში და პროცესს შორის, ან ბავშვის გადასვლას ადრეული და
შემდეგ სკოლაში ან სახლიდან პირდაპირ სკოლაში სკოლამდელი აღზრდიდან და განათლებიდან ზოგადი
გადასვლა წარმოადგენს ადრეული ბავშვობის მნიშვ- განათლების დაწყებითი საფეხურის პირველ კლასში.
ნელოვან ეტაპებს, რომელსაც ბავშვები და, მათთან
ერთად, მშობლებიც გადიან. ეს არის ცვლილებების სკოლაში ტრანზიცია
დრო, რომელიც შეიძლება იყოს რთული და, იმავდ-
როულად, საინტერესო. ამ ცვლილებების შედეგად ადრეული ბავშვობის ტრანზიციებს შორის, განსა-
ბავშვები და ოჯახები ადაპტირდებიან ახალ როლებ- კუთრებული ადგილი უჭირავს დაწყებითი საფეხუ-
თან, იძენენ ახალ იდენტობებს, უჩნდებათ ახალი რის პირველ კლასში ტრანზიციას. სკოლაში ტრან-
მოლოდინები და ამყარებენ ახალ ურთიერთობებს. ზიცია საერთაშორისოდაა აღიარებული როგორც
ადრეულიდასკოლამდელიაღზრდისადაგანათლე- ძალიან მნიშვნელოვანი და გარდამავალი ეტაპი
ბის სახელმწიფო სტანდარტის (2017) თანახმად, ტრან- ბავშვებისა და მათი ოჯახების ცხოვრებაში.
N1’2023 7
ბავშვები სკოლას იწყებენ განსხვავებული გა-
მოცდილებითა და მოლოდინებით და გარკვეული
ძლიერი მხარეებითა და საჭიროებებით. მიუხედავად
იმისა, რომ ბავშვების უმეტესობა ეფექტურად უმკლავ-
დება ახალ ცხოვრებისეულ ცვლილებას, ზოგიერთი
ბავშვისა და ოჯახისთვის მსგავსი ტიპის გადასვლა
გამოწვევებით სავსე შეიძლება აღმოჩნდეს. სკოლაში
ტრანზიცია შედარებით რთული პროცესი შეიძლება
იყოს მოწყვლადი ჯგუფების წარმომადგენელი და გან-
საკუთრებული საჭიროების მქონე ბავშვებისა და მათი
ოჯახებისთვის, ასევე, იმ ბავშვებისთვის, რომლებსაც
სკოლის დაწყებამდე არ ჰქონიათ სკოლამდელ გა-
ნათლებაში მონაწილეობის გამოცდილება.
სკოლაში ბავშვის ტრანზიცია არ წარმოადგენს
ერთ მომენტს დროის გარკვეულ მონაკვეთში; ეს
არის გზა, ერთგვარი მოგზაურობა, რომელიც იწ-
ყება სკოლამდე და გრძელდება სკოლის პირველ
წლებშიც. „ბავშვების გრძელვადიანი წარმატება
სკოლაში გამომდინარეობს მათი სწავლის გამოც-
დილებიდან სკოლამდე, სკოლაში გადასვლისას
და ადრეულ სასკოლო წლებში“ (CCCH, 2008b, გვ.
1). საერთაშორისო გამოცდილების თანახმად,
სკოლაში ტრანზიციის გამოცდილებამ შეიძლება
გრძელვადიანი გავლენა იქონიოს ბავშვების უნარ-
ზე, გაუმკლავდნენ ცხოვრებისეულ ცვლილებებს.
სკოლაში ტრანზიციისას წარმოქმნილი სირთუ-
ლეები შეიძლება გაგრძელდეს მთელი სასკოლო
ცხოვრების განმავლობაში და შემდგომ და პირიქით,
სკოლის წარმატებით დაწყებამ – განსაზღვროს სა-
მომავლო დადებითი აკადემიური და სოციალური
გამოცდილება სკოლაში და მის მიღმაც.
სკოლაში წარმატებულ ტრანზიციაზე და ახალ გარე-
მოსთანადაპტაციისუნარზეგავლენასახდენსროგორც
ბავშვის პიროვნული მახასიათებლები, სოციალური
და შემეცნებითი უნარები, წინარე გამოცდილება,
ასევე მშობლის პიროვნული მახასიათებლები, ოჯახის
სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა, ოჯახის
წევრებს შორის ურთიერთობის სტილი და მშობლების
პირადი მოგონებები სკოლაზე. გარდა ამისა, ბავშვის
ახალ გარემოსთან ადაპტაციაზე გავლენას ახდენს
საზოგადოებრივი მახასიათებლებიც – თემი, რომელ- სასკოლო გარემოში მასწავლებლები უფრო მეტად

შიც ბავშვი ცხოვრობს და იზრდება, თემსა და ოჯახს ავტორიტეტულ ფიგურებად განიხილებიან ბავშვების
შორის ურთიერთობები, თემში არსებული სკოლები, მიერ, ვიდრე ადრეულ სასწავლო გარემოში, სადაც
სხვადასხვასერვისიდამათიხელმისაწვდომობა(Farrar უფრო „ზრუნვითი“ მიდგომაა გამოყენებული (Cowan
et al., 2007; CCCH, 2008a). ბავშვების ინდივიდუალურ et al., 2005; Davies, 2011). რაც უფრო დიდია განსხ-
მახასიათებლებს შეუძლიაგავლენა იქონიოს სკოლაში ვავება ადრეული ბავშვობის განათლების გარემოსა
ადაპტაციის პროცესზე, ამ მახასიათებლების ჩამოყა- და სასკოლო გარემოს შორის (მაგ., ფიზიკური, აქტი-
ლიბებაზე კი გავლენას ახდენს ის გარემო, რომელშიც ვობები, ურთიერთობის სტილი), მით უფრო რთული
ბავშვები იზრდებიან და ვითარდებიან. შეიძლება იყოს ბავშვებისთვის სკოლაში ტრანზიცია
(CCCH, 2008b; Margetts, 2002). სკოლის ახალ გარე-
სკოლაში ტრანზიციის გამოცდილება მოსთან ადაპტირება მოითხოვს, რომ ბავშვებმა
ბავშვებისა და მშობლებისთვის დააკმაყოფილონ პიროვნული დამოუკიდებლობისა
და სოციალური პასუხისმგებლობის სტანდარტები,
ახალ საგანმანათლებლო გარემოში ადაპტაცია მოიქცნენ სხვებისთვის მისაღები გზით (Margetts,
ბევრისთვის გარკვეულ გამოწვევას წარმოადგენს 2002). ბავშვებმა უნდა გააცნობიერონ ძველსა და
და, შესაბამისად, დამატებითი მხარდაჭერის სა- ახალ გარემოს შორის არსებული განსხვავებები,
ჭიროებას აჩენს (Fabian, H. & Dunlop, A-W, 2002). ახალი რუტინები, პროცედურები და მოთხოვნები,
სკოლაში ტრანზიცია, რომელიც ყველა ბავშვისთ- რომელსაც მათ უყენებენ. ზოგიერთს შეიძლება გა-
ვის კომპლექსურ ცხოვრებისეულ ცვლილებასთან უჭირდეს სხვების მოლოდინების დაკმაყოფილება და
არის დაკავშირებული, კიდევ უფრო სტრესული და განიცადოს წარუმატებლობასთან დაკავშირებული
გამოწვევებით სავსე შეიძლება აღმოჩნდეს განსა- შფოთვა. სასკოლო გამოცდილების მატებასთან ერ-
კუთრებული საჭიროების მქონე ბავშვებისა და მათი თად, ბავშვები უკეთ აცნობიერებენ ავტონომიურად
ოჯახებისთვის (Rosier, K., McDonald, M., 2011). ფუნქციონირების აუცილებლობას (დევისი, 2011).
სკოლაში ტრანზიციის გამოცდილება ბავშვებისთვის სკოლაში ტრანზიციის გამოცდილება მშობლებისთვის
ადრეული/სკოლამდელი განათლების გარემო- მშობლებისთვის სკოლის დაწყება სიმბოლოა

დან ან სახლიდან სკოლაში ტრანზიცია ხასიათდება ბავშვის დამოუკიდებლად მოქმედებისა (დევისი, 2011).
როგორც გადასვლა მცირე მასშტაბის ურთიერთობე- სკოლაში გადასვლა წარმოადგენს შესაძლებლობებს,
ბიდან უფრო ფართომასშტაბიანზე, პერსონალიზებუ- მაგრამ, ასევე, გამოწვევებს მშობლებისთვის (CCCH,
ლიდან – ნაკლებად პერსონალიზებულზე და შეზღუ- 2008b). მშობელი შეიძლება წუხდეს მისი შვილის
დული ასაკობრივი დიაპაზონის გარემოდან – უფრო ადაპტაციის, ქცევისა და აკადემიური მხარის თაობაზე,
მრავალფეროვან ასაკობრივ გარემოში (CCCH, 2008a, თანატოლებთან ურთიერთობისა და ინსტრუქციების
გვ. 1). ადრეული ბავშვობის განათლების გარემოსგან შესრულების შესაძლო სირთულეებზე (Dockett et al.,
განსხვავებით, სადაც აქცენტი კეთდება „თამაშზე და- 2011; Giallo et al., 2010). შეიძლება გაიზარდოს მშობლის
ფუძნებულ სწავლაზე“, სკოლის დაწყებისთანავე ბავ- მოლოდინები მისი შვილის აკადემიური მიღწევები-
შვები ხვდებიან უფრო სტრუქტურირებულ სასწავლო სა და ქცევის მიმართულებით. საკუთარი ან ოჯახის
პროცესში, სადაც მათ მოეთხოვებათ ხანგრძლივად სხვა წევრების სკოლაში ნეგატიური გამოცდილების
ჯდომა და ყურადღების მეტად კონცენტრირება, მას- გამო, ზოგიერთმა მშობელმა შეიძლება განიცადოს
წავლებლის ინსტრუქციების გაგება და შესრულება. სკოლაში შვილის ბედნიერებასთან და უსაფრთ-
N1’2023 9
ხოებასთან დაკავშირებული შფოთვა. შეზღუდული სასკოლო ასაკის ბავშვის სკოლაში შესვლას, რაც
შესაძლებლობის მქონე ბავშვის მშობელი შეიძლება ხორციელდება ამ პროცესში მონაწილე მხარეების
ღელავდეს იმაზე, თუ რამდენად შეძლებენ სკოლაში თანამშრომლობით და ემსახურება სასწავლო პრო-
მისი შვილისთვის საჭირო რესურსებისა და მხარდა- ცესში ბავშვის წარმატებულ ჩართვას (მუხლი 2. ჩ8).
ჭერის უზრუნველყოფას (Dockett et al., 2011).
სკოლაში ტრანზიციის ხელშეწყობის პროცესი
სკოლისათვის მზადყოფნა
სკოლაში წარმატებულ ტრანზიციას გრძელვა-
სკოლაში ტრანზიციის კონტექსტში, „სკოლისათ- დიანი გავლენა აქვს ბავშვის მომავალ საგანმანათ-
ვის მზაობის“ კონცეფცია და მისი გამოყენება ყველა ლებლო პროცესზე და სწავლასთან დაკავშირებულ
ბავშვის სწავლისა და განვითარების ხელშესაწყო- გამოცდილებაზე. შესაბამისად, ბევრ განვითარებულ
ბად, განსაკუთრებულ ფასეულობას იძენს უკანასკ- ქვეყანაში, სკოლაში ტრანზიციის ხელშეწყობას გან-
ნელ წლებში. სკოლისათვის მზაობის თანამედროვე საკუთრებული ყურადღება ეთმობა. ბავშვებისა და
პერსპექტივა საკმაოდ ფართოა და განიხილება სამ ოჯახებისთვის შემუშავებულია ტრანზიციის მხარდამ-
განზომილებაში: ბავშვების მზადყოფნა სკოლისთ- ჭერი პროგრამები და მომსახურებები, რომლებშიც
ვის, სკოლების მზადყოფნა ბავშვების მისაღებად სკოლებიც აქტიურად არიან ჩართული. მხარდამჭერი
და ოჯახების მზადყოფნა სკოლისთვის. ტრანზიციის სისტემებისა და მომსახურებების არსებობა ხელს
პროცესში სამივე განზომილებისთვის მნიშვნე- უწყობს ბავშვების უმტკივნეულო გადასვლას ახალ
ლოვან მახასიათებელს წარმოადგენს სათანადო გარემოში და ეფექტიანია იმ მხრივ, რომ ეხმარება
კომპეტენციების შეძენა: ბავშვების ადაპტირება მშობლებს ტრანზიციასთან დაკავშირებული ცვლი-
ახალ სასწავლო გარემოსთან, ოჯახების მიერ ახალ ლებების ეფექტურ მართვაში და ტრანზიციის პრო-
სოციოკულტურულ სისტემასთან (ანუ სკოლის სის- ცესში თავიანთი შვილების სათანადო მხარდაჭერა-
ტემასთან) თანამშრომლობის სწავლა და სკოლების ში. მშობლების ჩართვა და ერთობლივი გაგებისა და
მიერ ახლადმიღებული ბავშვების ხელშეწყობა, თანაბარი პარტნიორობის განვითარება ტრანზიციის
მათი ინდივიდუალურობისა და მრავალფეროვნე- პროცესის განუყოფელი ნაწილია. ოჯახი, სხვადასხვა
ბის გათვალისწინებით. ამასთანავე, თანამედროვე სერვისი და სკოლა იზიარებენ პასუხისმგებლობას,
პერსპექტივა ბავშვის სკოლისათვის მზაობის შესახებ დაეხმარონ ბავშვს სკოლისათვის მომზადებასა და
ისეთ უნარებზე ამახვილებს ყურადღებას, როგორი- ადაპტაციის უნარის განვითარებაში.
ცაა სოციალური და ემოციური, კომუნიკაცია და ენა, ტრანზიციის პროცესის ხელშეწყობისა და სისტემურ
თვითმომსახურება და ავტონომიურობა და ნაკლები დონეზე გამართვის აუცილებლობა ბოლო წლებში
აქცენტი კეთდება აკადემიურ უნარებზე. თვალსაჩინო გახდა საქართველოშიც და, შესაბამისად,
კომპეტენციების განვითარებასთან ერთად, მნიშვ- აისახა ზოგადი განათლების შესახებ საქართველოს
ნელოვანია სამივე განზომილების ტანდემში მუშაობა, კანონშიც, რომელიც ავალდებულებს ზოგადსაგანმა-
რადგან სკოლისათვის მზადყოფნა, როგორც ტრან- ნათლებლო დაწესებულებებს, ხელი შეუწყონ პირის/
ზიციის ნაწილი, მოითხოვს ინდივიდებს, ოჯახებსა და მოსწავლის ეფექტიან ტრანზიციას (მუხლი 33).
სისტემებს შორის კოორდინირებულ მოქმედებასა და სკოლაში ტრანზიციის მხარდამჭერი მომსახუ-
თანამშრომლობას. საქართველოს კანონი ზოგადი გა- რება უნდა ითვალისწინებდეს ფაქტორების ფართო
ნათლების შესახებ განმარტავს ტრანზიციას, როგორც სპექტრს, რომელიც გავლენას ახდენს ბავშვის ცხოვ-
ბავშვის საჭიროებებზე მორგებულ და ეფექტიანად რების ამ პერიოდზე და ეხმარება ბავშვსა და ოჯახს
კოორდინირებულ პროცესს, რომელიც გულისხმობს სკოლაში ტრანზიციის დაგეგმვის პროცესში. მნიშვნე-
ლოვანია,რომტრანზიციისმხარდამჭერმამომსახურე- ურთიერთობის, სიმბოლური ცნებების გამოყენების,

ბამ უზრუნველყოს ცალკეული ბავშვისა და მისი ოჯახის მორალური განსჯის, მოტორული, თვითმომსახურე-
დახმარება სკოლაში შესვლამდე და მომდევნო წლის ბისა და სხვა უნარების მხრივ; ასევე, მოსალოდნე-
განმავლობაშიდაარამხოლოდდროისერთმომენტში. ლია, რომ ბავშვებს ჰქონდეთ განსხვავებული მოლო-
აღნიშნული ხელშეწყობა უნდა გააქტიურდეს სკოლის დინები, ოჯახური კულტურული ფონი და ტრანზიციის
დაწყებამდე ერთი წლის განმავლობაში და გაგრძელ- წინარე გამოცდილება (Margetts, 2002). აუცილებე-
დეს მას შემდეგაც, რაც ბავშვი ფორმალურად დაიწ- ლია იმის აღიარება, რომ ცვლილებების დროს ყველა
ყებს სკოლაში სწავლას. სკოლებმა და სკოლამდელი ბავშვი შეიძლება იყოს დაუცველი, მით უფრო, განსა-
განათლების დაწესებულებებმა უნდა შექმნან ძლიერი კუთრებული საჭიროების მქონე პატარები. ბავშვები
ქსელებიერთმანეთთანდასაკავშირებლადდაოჯახებ- უნდა მომზადდნენ მოსალოდნელი ცვლილებისთ-
თან პარტნიორობის ჩამოსაყალიბებლად, ბავშვების ვის, მათ უნდა ჰქონდეთ შესაძლებლობა, დასვან
სკოლაში ტრანზიციის ხელშესაწყობად. წარმატებული კითხვები, გამოხატონ წუხილები და მოსაზრებები
და უმტკივნეულო ტრანზიციის უზრუნველსაყოფად, სკოლაში გადასვლისა და სასკოლო ცხოვრების
მნიშვნელოვანია ინფორმაციის გაცვლა შემდეგ რგო- შესახებ, გაიცნონ მომავალი სასწავლო გარემო,
ლებს შორის: სკოლა – ოჯახი, სკოლა – სკოლამდელი რუტინები, წესები და იქ არსებული პრაქტიკა.
განათლებისდაწესებულება,სკოლა–ბავშვისმხარდა- პოზიტიური ურთიერთობები: ტრანზიციები შეიძ-
ჭერაში ჩართული სპეციალისტები/სერვისები, სკოლა ლება შემსუბუქდეს ფრთხილი და პროაქტიული
–ბავშვი,მშობელი–ბავშვი,სკოლამდელიგანათლების დაგეგმვით, ინფორმაციის გაზიარებით და ორმხრივი
დაწესებულება–ბავშვი.პოზიტიურიურთიერთობებისა ურთიერთობით მშობლებსა და საგანმანათლებლო
და თანამშრომლობის განვითარებით, სკოლის დაწყე- სისტემის წარმომადგენლებს შორის. აუცილებელია
ბამდე, ტრანზიციის პროცესში და შემდეგაც, სკოლებს ერთმანეთის მიზნების, მოლოდინებისა და ხედვის
და სხვა ჩართულ მხარეებს შეუძლიათ, ხელი შეუწყონ გაზიარება, მშობლების როლის აღიარება. ტრანზი-
ბავშვებს და ოჯახებს მათთვის რთული პერიოდის უმტ- ციის პროცესის მხარდაჭერაში ჩართული მხარეები
კივნეულოდ გავლაში. უნდა გაეცნონ მშობლის პოზიციას და ხელი შეუწყონ
ტრანზიციის გამართული პროცესი მოითხოვს სკოლის მიმართ მათი ნდობის ჩამოყალიბებას.
მოქნილ მიდგომებსა და მომსახურებებს, რომელიც მშობლებს უნდა ჰქონდეთ შესაძლებლობა, მიიღონ
გაითვალისწინებს თითოეული ბავშვის ინდივიდუ- ინფორმაცია ტრანზიციის პროცესის შესახებ (მაგ.,
ალურ საჭიროებებსა და თავისებურებებს. განსაკუთ- ღია კარის დღეები, საინფორმაციო ღონისძიებები,
რებული საჭიროების მქონე ბავშვებისთვის სკოლაში კონსულტაციები და სხვა საშუალებები). მშობელი,
ჩართვის ხელშეწყობის პროგრამები და ტრანზიციის თავის მხრივ, პოზიტიურ გზავნილებს მიაწვდის
მთლიანი პროცესი უნდა იყოს მაქსიმალურად ინდი- შვილს სკოლის შესახებ და ძლიერ დასაყრდენად
ვიდუალიზებული. იქცევა თავისი შვილისთვის ტრანზიციის პროცესში.
სკოლაში ტრანზიციის ხელშემწყობი მომსახურე- მხარდამჭერი გარემო: ბავშვები უკეთ უმკლავ-
ბების საკვანძო ცნებებია: უნიკალური ბავშვი, პოზი- დებიან ტრანზიციებს, როდესაც პირობები მსგავსია
ტიური ურთიერთობები და ხელშემწყობი გარემო. მათთვის კარგად ნაცნობ „ძველ“ და ახალ გარემოს
უნიკალური ბავშვი: სკოლის დაწყება არ არის შორის, კომუნიკაცია წახალისებულია და ცვლილე-
სტანდარტიზებული პროცესი, რადგან ბავშვები ბების პროცესი განჭვრეტადი და თანმიმდევრული.
შეიძლება იმყოფებოდნენ განვითარების სხვადას- ბავშვებს შეუძლიათ, წარმატებით გაუმკლავდნენ
ხვა ეტაპზე და ფლობდნენ განსხვავებულ უნარებს ემოციებს, რომლებიც თან სდევს ცვლილებას; როდე-
საკუთარ თავში გაცნობიერების, თანატოლებთან საც მათთვის ახალ გარემოს აქვს მკაფიო მისასალმე-
N1’2023 11
ბელი პროცედურა. ბავშვები სწავლობენ და ვითარ-
დებიან განსხვავებული გზითა და ტემპით; ამიტომ
მნიშვნელოვანია ბავშვის ჰოლისტური საჭიროებების
გათვალისწინება და ინდივიდუალურად მორგებული
მხარდაჭერით, გამოცდილების უწყვეტობით და ზრუნ-
ვისა და სწავლის ყველა ასპექტით უზრუნველყოფა.
სათანადო მომზადებისა და მხარდაჭერის შემთხ-
ვევაში, ბავშვები უფრო დაცულად გრძნობენ თავს და
უფრო ადვილად იმკვიდრებენ თავს ახალ გარემოში.
შეჯამება
სკოლაში ტრანზიცია ადრეული ბავშვობის ერთ-

ერთი საკვანძო ცვლილებაა. ტრანზიციის პოზიტიური
გამოცდილება განაპირობებს ბავშვების მომავალ
სოციალურ და აკადემიურ წარმატებას და ემოციურ
კეთილდღეობას. ბავშვები განსხვავდებიან სკოლი-
გამოყენებული წყაროები სათვის მზადყოფნის კუთხით. ამასთანავე, სკოლი-
1. Fabian, H., Dunlop, A. (2006). Strong foundations: early childhood სათვის მზადყოფნა ფართო კონცეფციაა, რომელიც
care and education. Outcomes of good practice in transition მომზადებული ბავშვების გარდა, მოიაზრებს მომ-
processes for children entering primary school. Background Paper
Prepared for the Education for All Global Monitoring Report 2007. ზადებულ მშობლებსა და სკოლებს. სკოლისათვის
2. Hirst, M., Jervis, N., Visagie, K., Sojo V., Cavanagh, S. (2011).
Transition to Primary School: A Review of the Literature.
„მზადყოფნა“ დამოკიდებულია იმაზე თუ როგორი
3. Literature Review Transition: a Positive Start to School. Centre for Equity ურთიერთობა ყალიბდება ტრანზიციის საკვანძო
& Innovation in Early Childhood (CEIEC). The University of Melbourne Vic
3010, RFQ Reference Number: 200809AS November/December 2008. მონაწილეებს შორის. სწორედ ამიტომ, ტრანზიციის
4. O’Kane, M., and Murphy, R. (2016). Transition from Preschool to პროცესი ყველა დაინტერესებული მხარის როლის
Primary School: Audit of Policy in 14 Jurisdictions. National Council
for Curriculum and Assessment, NCCA. გათვალისწინებას, ეფექტურ კომუნიკაციასა და ურ-
5. Outcomes and Indicators of a Positive Start of School. Victoria
თიერთთანამშრომლობას მოითხოვს.
University, 2009.
6. School Readiness: A Conceptual Framework. United Nations განათლების სისტემაში უნდა დაინერგოს სკოლა-
Children’s Fund, 2012.
7. Skouteris, H., Watson, B., Lum, J. (2012). Preschool Children’s
ში ტრანზიციის მხარდამჭერი პრაქტიკა, რომელიც
Transition to Formal Schooling: The Importance of Collaboration შესაძლებლობას შეუქმნის ოჯახებს, ჩაერთონ ბავშ-
Between Teachers, Parents and Children. Australasian Journal of
Early Childhood Volume 37 Number 4. ვების სასკოლო მზაობის ფორმირებისა და ტრანზი-
8. Transition to School. Guidelines for Early Intervention Providers, ციის ხელშეწყობის პროცესში; პრაქტიკა, რომელიც
June 2014.
9. Transition: A Positive Start to School. A guide for families, Early გააძლიერებს სკოლამდელ განათლებას, სკოლებს
Childhood Services, Outside School Hours Care Services and
Schools. Published by the Early Childhood Strategy Division Office
და ბავშვთან დაკავშირებულ სხვა ჩართულ მხარეებს
of Children and Portfolio Coordination Department of Education and შორის პარტნიორულ ურთიერთობას და უზრუნველ-
Early Childhood Development Melbourne. State of Victoria 2009.
10. ადრეული ბავშვობა და ტრანზიცია სკოლაში – გზამკვლევი ყოფს ბავშვების სკოლაში უმტკივნეულო გადასვლას.
ტრანზიციის პროცესში ჩართული სპეციალისტებისთვის და ტრანზიციის ხელშემწყობი პროგრამებისა და მომსა-
ოჯახებისთვის, 2019, მაია ბაგრატიონ-გრუზინსკი, ცირა ბარქაია,
მაია წულაძე და სხვ. ხურებების არსებობა მნიშვნელოვანია როგორც ბავ-
11. საქართველოს კანონი ზოგადი განათლების შესახებ (2005). შვებისა და მათი ოჯახებისთვის, ასევე განათლების
12. ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების სახელ-
მწიფო სტანდარტები. გაეროს ბავშვთა ფონდი (2017). ეროვნული სისტემის განვითარებისთვის.
ინკლუზიური განათლება
ზოგადი განათლების საფეხურზე
დანერგვა საქართველოში ეკატერინე დგებუაძე
აღმოსავლეთ პარტნიორობის
ევროპული სკოლის დირექტორი
განათლების, როგორც ადამიანის ფუნდამენტური დამტკიცდა როგორც შეზღუდული შესაძლებლობის

უფლების, დასაცავად ყველა ქვეყანას განსხვავებული მქონე პირთა განათლების აქტი IDEA (Individuals with
ისტორია აქვს. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის Disability Education Act).
მიერ 1948 წელს მიღებულმა „ადამიანის უფლებათა ყველა ქვეყანა საკუთარი საკანონმდებლო და
საყოველთაო დეკლარაციამ“, განათლების უფლების კანონქვემდებარე აქტებით იცავს საკუთარი მოქა-
დასაცავად, საფუძველი ჩაუყარა ისეთი მნიშვნელოვა- ლაქეების განათლების უფლებას. განათლების უფ-
ნი დოკუმენტების მიღებას, როგორიც არის 1960 წლის ლების აღიარებას მხოლოდ თეორიული საფუძველი
UNESCO-ს კონვენცია „განათლება დისკრიმინაციის არ უნდა ჰქონდეს; მნიშვნელოვანია დოკუმენტებით
გარეშე“ (the Convention Against Discrimination in აღებული ვალდებულებების პრაქტიკაში განხორცი-
Education), 1986 წლის ბავშვის უფლებათა კონვენცია ელება.
და 2006 წლის შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე არა მხოლოდ საკანონმდებლო დონეზე, არამედ
პირთა უფლებების კონვენცია. ქვეყნებმა, რომლებმაც განხორციელების პროცესშიც, მთელ მსოფლიოში
აღნიშნული კონვენციების რატიფიცირება მოახდინეს, მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს მშობელთა, გან-
ვალდებულება აიღეს, თავიანთი მოქალაქეებისთვის, საკუთრებით შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე
მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვების მშობელთა ორგანიზაციებს, რომლებიც
პირებისთვის, შექმნან სამართლებრივ პრინციპებზე საკუთარი შვილების განათლების უფლების დასა-
დაფუძნებული ხელმისაწვდომი და ხარისხიანი გა- ცავად აქტიურად იბრძვიან.
ნათლება. უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველომ სხვადასხ-
ამერიკის შეერთებული შტატების კონგრესმა 1975 ვა წელს პასუხისმგებლობა აიღო (რატიფიცირება
წელს მიიღო პირველი აქტი EHA (Education for all მოახდინა) ზემოაღნიშნული კონვენციების განხორცი-
Handicapt Children Act) შეზღუდული შესაძლებლობის ელებაზე; მათ შორის, გაეროს მდგრადი განვითარების
მქონე ბავშვთა განათლების უფლების დასაცავად, მიზნების შესრულებაზე, რომელიც არის გლობალური
რომელიც წლებთან ერთად გადაიხედა და 1990 წელს მოწოდება მოქმედებისკენ; მისი ერთ-ერთი, მე-4
N1’2023 13
მიზანი გვავალდებულებს, 2030 წლისთვის შევქმ- დაწყვეტილება ინკლუზიური განათლების სისტემაში
ნათ სამართლებრივ პრინციპებზე დაფუძნებული დანერგვის შესახებ.
ხარისხიანი ინკლუზიური განათლება, რაც მთელი იმის გამო, რომ საქართველოში არ არსებობდა
ცხოვრების მანძილზე მისცემს ადამიანს სწავლისა და ინკლუზიური განათლების დანერგვისთვის საჭირო
განვითარების შესაძლებლობას. ცოდნა და გამოცდილება, საქართველოს განათ-
განათლების ინკლუზიურ სისტემად გარდაქმ- ლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ, ნორვეგიის
ნას წინ უძღვოდა მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო მთავრობასთან თანამშრომლობით და ნორვეგიული
ცვლილებების განხორციელება, რომელსაც საფუძვ- გამოცდილების გათვალისწინებით, 2006 წელს დაიწ-
ლად უდევს, პირველ რიგში, საქართველოს კონს- ყო ინკლუზიური განათლების დანერგვის პროცესი.
ტიტუციის 27 მუხლი – „ყველას აქვს განათლების პირველ ეტაპზე პროექტის ფარგლებში შეირჩა
მიღებისა და მისი ფორმის არჩევის უფლება“.1 თბილისის 10 საჯარო სკოლა, სადაც ნორვეგიელი ექ-
საქართველოში 2004 წლიდან დაიწყო დეინსტი- სპერტების დახმარებით შემუშავებული სატრენინგო
ტუციონალიზაციის პროცესი, რომელიც ალტერნა- მასალის საფუძველზე, გადამზადდნენ მასწავლებლე-
ტიული ზრუნვის სისტემის რეფორმის პროცესია და ბი და სკოლის ადმინისტრაცია; მოეწყო ათივე საჯარო
რომლის მიზანია ინსტიტუციურ ზრუნვაზე დამოკიდე- სკოლის ფიზიკური გარემო და დაიწყო შეზღუდული
ბულების შემცირება2. ამ პერიოდისთვის განათლების შესაძლებლობის სტატუსის მქონე ბავშვების სკოლაში
სისტემაში 15 სპეციალიზებული სკოლა-პანსიონი ინტეგრაციის პროცესი. საზოგადოების ცნობიერების
არსებობდა, რომელთა დიდი ნაწილი დეინსტიტუ- ასამაღლებლად ჩატარდა უამრავი შეხვედრა. რაც
ციონალიზაციის პროცესში დაიხურა და მხოლოდ 6 მთავარია, საფუძველი ჩაეყარა მულტიდისციპლი-
დარჩა; აქედან 5 სკოლა-პანსიონი (ზოგადი განათ- ნური გუნდის შექმნას, რომელიც სპეციალური სა-
ლების შესახებ საქართველოს კანონის შესაბამისად, განმანათლებლო საჭიროების განსაზღვრის მიზნით,
სკოლა-პანსიონს 2018 წლიდან რესურს-სკოლა აფასებს პირს და მისთვის განათლების საუკეთესო
ეწოდა)3 24-საათიან მომსახურებას ახორციელებს. ფორმას არჩევს.4
4 სკოლა პასუხისმგებელია ინტელექტუალური მეორე ეტაპი 2009 წელს დაიწყო და ასევე ინკლუ-
განვითარების პრობლემის მქონე მოსწავლეების, 2 ზიური განათლების დანერგვას გულისხმობდა საქარ-
სკოლა – ყრუ და სმენადაქვეითებული მოსწავლე- თველოს 9 რეგიონის 10 საჯარო სკოლაში. პროექტის
ების და 1 სკოლა – უსინათლო და მცირემხედველი ფარგლებში, მასწავლებლების გადამზადებასთან და
მოსწავლეების განათლებაზე. სკოლების ფიზიკური გარემოს ადაპტირებასთან ერ-
უნდა აღინიშნოს, რომ შეზღუდული შესაძლებლო- თად, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების
ბის მქონე ბავშვების მშობლებმა პირველად საქართ- ეროვნულ ცენტრში შემუშავდა სატრენინგო პროგრა-
ველოშიც დაიწყეს საკუთარი შვილების განათლე- მები, მომზადდნენ ტრენერები, შეიქმნა გზამკვლევები,
ბის უფლების დაცვაზე საუბარი; ითხოვდნენ, რომ სკოლებში გაჩნდნენ დახმარე სპეციალისტები, რომ-
განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მათი ლებსაც ინკლუზიური განათლების კოორდინატორები
შვილებისთვის შეექმნა განათლების მიღებისთვის ეწოდათ. გაჩნდა დამატებითი დაფინანსების პროგ-
საჭირო პირობები და პროგრამები, რაც მათ განათლე- რამა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების
ბას, განვითარებას და საზოგადოებაში ინტეგრაციას მქონე მოსწავლეების მხარდასაჭერად.
შეუწყობდა ხელს. ამ მიზნის მისაღწევად განათლებისა ამასთან ერთად, 2007 წელს ზოგადი განათლების
და მეცნიერების სამინისტრომ 2005 წელს მიიღო გა- შესახებ საქართველოს კანონში გაჩნდა ინკლუზიური
განათლების პირველი განმარტება და მას „ინკ- ლებში, სისტემამ მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა
ლუზიური სწავლება“ ეწოდა. იმ პერიოდისთვის ის მასწავლებლის პროფესიული განვითარების, სასწავ-
შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეთა ლო ინფრასტრუქტურის, ტექნოლოგიების, საგანმა-
ჩართვას გულისხმობდა ზოგადსაგანმანათლებლო ნათლებლო რესურსებისა და ეროვნული სასწავლო
პროცესში, სხვა მოსწავლეებთან ერთად. 2010 წელს გეგმის განვითარების მიმართულებით. თუმცა მიმაჩ-
კანონში ტერმინი „ინკლუზიური სწავლება“ შეიც- ნია, რომ რეფორმის მნიშვნელოვან ნაწილს სწორედ
ვალა ტერმინით „ინკლუზიური განათლება“ და ის ინკლუზიური განათლების დანერგვა წარმოადგენს,
უკვე სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების რამაც საფუძველი ჩაუყარა მოსწავლეზე ორიენტი-
მქონე მოსწავლის ჩართვას გულისხმობდა ზოგად- რებული მიდგომის განვითარებას, სკოლის მიღმა
საგანმანათლებლო პროცესში, თანატოლებთან დარჩენილი ბავშვების იდენტიფიცირებას და სას-
ერთად, თუმცა დრომ და გამოცდილებამ აღიარა წავლო პროცესში მათ ინტეგრაციას, მასწავლებლის
თითოეული მოსწავლის უნიკალურობა და არა მარ- როლისა და კონპეტენციის გადაფასებას, განსხვავე-
ტო ინკლუზიური განათლების მიდგომა გადაფასდა, ბული მეთოდოლოგიებისა და სასწავლო-სასკოლო
არამედ განათლების სისტემამ დაიწყო მოსწავლეზე კურიკულუმების შექმნას; ასევე, მოსწავლის როლის
ორიენტირებული სწავლების განვითარება. დღევან- გაზრდას, უფლებების დაცვას, სასწავლო ინფრასტ-
დელი რედაქციით (2018 წელი) ზოგადი განათლების რუქტურის შეცვლას, განათლების პოლიტიკის გადა-
შესახებ კანონი ინკლუზიურ განათლებას განმარტავს ხედვას და ახალი პროფესიების გაჩენას, როგორიც
როგორც თანაბრად ხელმისაწვდომ საგანმანათ- არის, მაგალითად, სპეციალური მასწავლებელი,
ლებლო პროცესს, რომლის ფარგლებშიც უზრუნ- მოსწავლის პერსონალური ასისტენტი, მობილობისა
ველყოფილია ყველა მოსწავლის განათლება, მათი და ორიენტაციის სპეციალისტი და ჟესტური ენის მას-
ინდივიდუალური საგანმანათლებლო საჭიროებისა წავლებელი. აღსანიშნავია, რომ ამ მიზნის მისაღწე-
და შესაძლებლობის გათვალისწინებით. ვად განათლების სისტემამ გრძელი და რთული გზა
2013 წლიდან, კვლავ ნორვეგიელი ექსპერტების გაიარა, თუმცა, ხარისხიანი ინკლუზიური განათლე-
ჩართულობით, ინკლუზიური განათლების დანერგვა ბის დასანერგად, ჯერ კიდევ მრავალი მნიშვნელო-
დაიწყო და წარმატებით განხორციელდა პროფესი- ვანი ნაბიჯია გადასადგმელი.
ული განათლების სისტემაშიც. მულტიდისციპლინუ- საკანონმდებლო დოკუმენტების შემუშავებასთან
რი გუნდის მუშაობა გაფართოვდა, დაიწყო მოსწავ- ერთად, მეტად მნიშვნელოვანია ინკლუზიური გა-
ლეების შეფასება პროფესიულ სასწავლებლებში ნათლების დანერგვისა და განვითარების პროცესი.
ჩარიცხვის მიზნით, გადამზადდნენ სპეციალისტები, ტერმინი ინკლუზიური განათლება საზოგადოებას
პროფესიულ სასწავლებლებში გაჩნდნენ დამატები- სხვადასხვა სახის წარმოდგენას უქმნის. კერძოდ,
თი სპეციალისტები; პროფესიული სასწავლებლების მოსახლეობის დიდ ნაწილს ჯერ კიდევ მიაჩნია, რომ
ფიზიკური გარემო მოეწყო უნივერსალური დიზაინის ის მხოლოდ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე
პრინციპებით. საქართველოს კანონმა პროფესიული პირებს ეხმარება განათლების მიღებაში; მაშინ,
განათლების შესახებ აღიარა ინკლუზიური განათლე- როდესაც ინკლუზიური განათლება არის მიდგომა,
ბა, რამაც შემდგომ ხელი შეუწყო მის განვითარებას. რომელიც აღიარებს მრავალფეროვნებას მოსწავ-
მრავალი წელია განათლებისა და მეცნიერების სა- ლეებში და განსხვავებულებას სწავლების პროცესში.
მინისტრო ახორციელებს რეფორმას ზოგადი განათ- ის მოითხოვს მრავალფეროვანი სასწავლო სტრა-
ლების განვითარების მიზნით. რეფორმის ფარგ- ტეგიებისა და მეთოდების გამოყენებას. ინკლუზიური
N1’2023 15
განათლების პირობებში, ყველა მოსწავლეს ეძლევა რაოდენობა არის კარგი მაჩვენებელი იმისა, რომ
საკუთარი შესაძლებლობის სრულად რეალიზების იზრდება ნდობა ინკლუზიური განათლების მიმართ,
საშუალება. სწორედ ეს არის მოსწავლეზე ორიენ- ხელმისაწვდომობა სასწავლო გარემოზე, მცირდება
ტირებული მიდგომა – როდესაც ვაღიარებთ, რომ მოსწავლეების მიმართ დისკრიმინაციული დამოკი-
ყველა მოსწავლე არის უნიკალური თავისი ინდივი- დებულება, მაღლდება საზოგადოების ცნობიერება.
დუალური, ფიზიკური და ფსიქიკური მახასიათებლე- საქართველო არ არის გამონაკლისი, მთელ
ბით, შესაძლებლობებით, ემოციებით, ინტერესებით, მსოფლიოში გვხვდებიან მოსწავლეები რომლებსაც
პირადი გამოცდილებით, აკადემიური საჭიროებები- შეიძლება ჰქონდეთ ქცევითი სირთულეები, სწავ-
თა და სწავლის სტილით, რაც გათვალისწინებული ლაში გამოვლენილი სიძნელეები ან ორივე ერთად,
უნდა იქნეს სწავლა-სწავლების დროს; ასევე ბავშვები, რომლებიც გარკვეული მიზეზების
არსებული მონაცემებით, საჯარო სკოლებში გამო აღმოჩნდნენ ფორმალური განათლების მიღმა.
10000-ზე მეტი სპეციალური საგანმანათლებლო ხშირ შემთხვევაში, სულაც არ არის აუცილებელი
საჭიროები მქონე მოსწავლე იღებს განათლებას და მოსწავლისთვის სპეციალური საგანმანათლებლო
მათი რიცხვი ყოველწლიურად იზრდება. წლების საჭიროების მქონე მოსწავლის სტატუსის მინიჭება.
განმავლობაში მოსწავლეთა მკვეთრად გაზრდილი მნიშვნელოვანია, სკოლა ორიენტირებული იყოს
ინკლუზიური განათლება ზოგადი განათლების საფეხურზე
მოსწავლის მოტივაციის გაზრდაზე, გაკვეთილზე პო- შემუშავებას, მასწავლებლებისა და სპეციალისტების

ზიტიური გარემოს შექმნაზე, სადაც განსაკუთრებული მაღალ კომპეტენციას, კვალიფიციური კადრების
მნიშვნელობა მიენიჭება მოსწავლესთან ურთიერ- გაზრდას და გადამზადებას, სასკოლო კულტურის
თობას და შესაბამისი დრო დაეთმობა ინტერაქციას, განვითარებას, მრავალფეროვანი საგანმანათლებ-
რითაცმოსწავლეუფროდაფასებულიდააღიარებული ლო და განმავითარებელი რესურსების, სასწავლო
იქნება. ფორმალურ განათლებასთან ერთად, სკოლამ მეთოდოლოგიების შექმნას და გამოყენებას, ტექ-
უნდა დაგეგმოს არაფორმალური განათლების ღო- ნოლოგიურ მხარდაჭერას, კვლევების ჩატარებას,
ნისძიებებიც, რაც თავისთავად დიდ როლს თამაშობს ინფრასტრუქტურის განვითარებას და, ისევ და ისევ,
მოსწავლის განვითარებაში. საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებაზე მუშაობას.
დროთა განმავლობაში მიღებულმა გამოცდილე- გარდა სასწავლო გეგმებისა, არსებობს არაერთი
ბამ აჩვენა, რომ ეროვნულმა სასწავლო გეგმამ ვერ პარადიგმა, რომელიც შესაძლებლობას აძლევს
უზრუნველყო თითოეულ მოსწავლეზე მორგებული სკოლას და მასწავლებლებს, სისტემაში მოიყვანონ
ეფექტიანი სასწავლო პროცესის ორგანიზება და საჭი- სასწავლო პროცესი, ორიენტირებული იყვნენ მოს-
როგახდაეროვნული სასწავლო გეგმის გაფართოება. წავლეების აკადემიური და სოციალურ-ემოციური
ამ მიზნის მისაღწევად, შემუშავდა ინტელექტუალური უნარების განვითარებაზე, მუდმივად აფასებდნენ
განვითარების დარღვევის, სენსორული (სმენის და/ მოსწავლის პროგრესს, აძლევდნენ უკუკავშირს და,
ან მხედველობის) განვითარების დარღვევის მქონე საჭიროების შემთხვევაში, ახდენდნენ ინტერვენციას,
მოსწავლეებისთვის და სკოლის მიღმა დარჩენილი რემედიაციას. ერთ-ერთი ასეთი პარადიგმაა მხარ-
პირებისთვის სასწავლო კურიკულუმები, რაც არის დამჭერი მრავალშრიანი სისტემა (MTSS), რომელიც
მოსწავლისთვის განსაზღვრული გრძელვადიანი აერთიანებს აკადემიურ ნაწილში ინტერვენციაზე
მიზნის მისაღწევი გზა. ეს სამართლებრივ პრინცი- რეაგირების მეთოდს (RTI), სწავლების უნივერსალურ
პებზე დაფუძნებული ხელმისაწვდომი სასწავლო დიზაინს (UDL), დიფერენცირებულ სწავლებას (DI),
გარემოს შექმნის კარგი მაგალითია. სოციალურ და ემოციურ სწავლებას (SEL), პოზიტი-
სწორედ ინკლუზიური განათლების პრინციპების ური ქცევის ინტერვენციას და მხარდაჭერას (PBIS –
გამოყენებით ხდება შესაძლებელი, რომ მასწავლე- Positive Behavior Intervention and Support).
ბელმა, სპეციალური მასწავლებლის და სხვა სპეცი- მხარდამჭერი მრავალშრიანი სისტემისთვის
ალისტების (ფსიგოლოგი, მოსწავლის პერსონალური მნიშვნელოვან სეგმენტს მოსწავლის საჭიროებების
ასისტენტი და სხვა) დახმარებით, ფორმალური და დროული გამოვლენა და მათზე სწრაფი და ეფექტი-
არაფორმალური ღონისძიებების გამოყენებით, ისე ანი რეაგირება წარმოადგენს. ამისთვის მასწავლებე-
დაგეგმოს სასწავლო აქტივობები, რომ ჰარმონიაში ლი კლასში არსებულ ყველა მოსწავლესთან იყენებს
მოვიდეს კლასსა და სკოლაში მიმდინარე პროცესები. მონაცემთა ანალიზის ინსტრუმენტებს, როგორიცაა,
ვისაუბრეთ კანონმდებლობის მნიშვნელობაზე, მაგალითად, მოსწავლეზე დაკვირვება, რომლის
ეროვნულ სასწავლო გეგმაზე, ეროვნული სასწავ- დახმარებითაც იმ უნარების იდენტიფიცირება ხდე-
ლო გეგმის გაფართოებაზე, თუმცა, როგორც უკვე ბა, რომელიც ხელს უშლის მას სწავლაში (სმენა,
არაერთხელ აღვნიშნეთ, აუცილებელი და ყველაზე მხედველობა, მოტორული უნარები, ყურადღება,
რთულია აღებული ვალდებულების პრაქტიკაში გან- კონცენტრაცია და სხვა.); ასევე, აკადემიური პრობ-
ხორციელების პროცესი. ეს მოითხოვს ახალი პრო- ლემების გამოსავლენად, მასწავლებელი ატარებს
ფესიების შექმნას, საუნივერსიტეტო პროგრამების დიაგნოსტირებას კითხვასა და მათემატიკაში. აღ-
N1’2023 17
ნიშნული აქტივობა სასწავლო წლის განმავლობაში სიტყვებით რომ ვთქვათ, „გამოიყენე ან დაკარგე“.
მინიმუმ ორჯერ ტარდება იმისთვის, რომ მოხდეს როგორც ვხედავთ, მეცნიერულად არის დამტ-
მოსწავლის პროგრესზე მუდმივი მონიტორინგი. კიცებული, რომ სწავლა არის მუდმივი განვითარე-
მრავალშრიანი მხარდამჭერი სისტემა ყურადღებას ბის პროცესი; შესაბამისად, ყველა ადამიანისთვის
ამახვილებს ასევე პრევენციული მექანიზმების ამოქ- მნიშვნელოვანია სასწავლო პროცესში ჩართვა და
მედებაზე, რომელსაც მასწავლებელი მოსწავლეზე შესაძლებლობის ფარგლებში განვითარებაზე ზრუნვა.
დაკვირვებისა და აკადემიური შეფასებით მიღებული სწორად დასახული სასწავლო მიზნები, შერჩეული
შედეგების საფუძველზე ახორციელებს. აღნიშნული აქტივობები, საგანმანათლებლო რესურსები, მოს-
ღონისძიებები ამცირებს სკოლაში სპეციალური სა- წავლეებისთვის მიცემული ხშირი განმავითარებელი
განმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეების შეფასებები ზრდის და ცვლის მოსწავლის გონებრივ
სტატისტიკურ მაჩვენებელს. ამ მიზნის მისაღწევად შესაძლებლობებს. სასწავლო მიზნის მიღწევაში მოს-
მასწავლებელს, სკოლის ადმინისტრაციისა და სას- წავლეებს ეხმარება უკვე ჩამოყალიბებული ძლიერი
კოლო საზოგადოების სისტემური მხარდაჭერა ესა- მხარეები.
ჭიროება.
სწავლის უნივერსალური დიზაინი (UDL) კი არის სწავლის უნივერსალური დიზაინი დგას სამ პრინ-
კოგნიტური ნეირომეცნიერების კვლევაზე დაფუძ- ციპზე:
ნებული საგანმანათლებლო ჩარჩო, რომელიც ადა- • სწავლაში ჩართვის სხვადასხვა საშუალება – მოს-
მიანის ტვინის მუშაობის პრინციპზე აგებს სწავლის წავლეებისთვის ინტერესის გაჩენა მოტივაციის
მეთოდს, ეხმარება მასწავლებელს, მოსწავლის საჭი- გასაზრდელად
როების მიხედვით, სწორად განსაზღვროს სასწავლო • ინფორმაციის მიწოდების სხვადასხვა საშუალება
სტრატეგიები, რესურსები, ტექნოლოგია, შექმნას – მოსწავლეებისთვის ინფორმაციისა და ცოდნის
პოზიტიური, მოქნილი სასწავლო გარემო და დაეხ- მიღების სხვადასხვა გზის შეთავაზება
მაროს მოსწავლეს სწავლა-სწავლების პროცესში. • ათვისებული მასალის გამოხატვის სხვადასხვა
ადამიანის ტვინი შედგება მილიარდობით ურ- საშუალება – მოსწავლეებისთვის ცოდნის წარ-
თიერთდამაკავშირებელი ნეირონისგან, რომლე- მოჩენის ალტერნატიული გზების შეთავაზება
ბიც ერთად ქმნიან უნიკალურ ბილიკებს. დროთა
განმავლობაში ეს სტრუქტურები იცვლება ჩვენი გა- ვცვლით სწავლისა და გარემოს დიზაინს იმისთვის,
მოცდილებისა და გარემოსთან ურთიერთქმედების რომ განათლება გავხადოთ ყველა მოსწავლისთვის
შედეგად. როდესაც ვსწავლობთ, ზოგიერთი კავშირი ხელმისაწვდომი.
უფრო ძლიერი და სწრაფი ხდება. როგორც ჰების
კანონი (1949)5 ამბობს – „ნეირონები, რომლებიც
ერთად ანათებენ, მავთულხლართები არიან“. ნერ-
ვული ქსელი გვეხმარება, ვისწავლოთ, შევინახოთ შენიშვნები:
და გავიხსენოთ ინფორმაცია. მაგალითად, როდესაც 1

საქართველოს რესპუბლიკის კონსტიტუციური კანონი 1995წ.
2
ვკითხულობთ ტექსტს, ნერვული ქსელი გვეხმარება, https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_social_political/
Namicheishvili.pdf
დავიმახსოვროთ ინფორმაცია მრავალი გამომწ- 3
https://matsne.gov.ge/document/view/29248?publication=97
4
ვევის საშუალებით. იმ შემთხვევაში თუ კავშირი https://matsne.gov.ge/document/view/29248?publication=97
5
https://www.supercamp.com/what-does-neurons-that-fire-togeth
პასიურია, ნეირონები სუსტდება და იშლება. სხვა er-wire-together-mean/
მიმდინარე პროცესები თამარ ჟღენტი
საქართველოს განათლებისა და
მეცნიერების სამინისტრო,
ინკლუზიური განვითარების
სამმართველოს უფროსი
საქართველოს კონსტიტუციით ყველას აქვს განათლების მიღებისა და მისი ფორმის არჩევის უფლება.
„შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კონვენციის“ მონაწილე სახელმწიფოები ვალ-
დებული არიან, ხელი შეუწყონ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა მიერ ადამიანის უფლებათა და
ძირითად თავისუფლებათა სრულ რეალიზებას, შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე აღმოცენებული
ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე.
ინკლუზიური განათლება არის საგანმანათლებ- განათლების სისტემის ხარისხისა და ინკლუზიურობის

ლო მიდგომა, რომელიც სისტემურ დონეზე გუ-
გაძლიერების მიზნით, საქართველოს განათლებისა
ლისხმობს ხარისხიან განათლებას ყველასათვის,
ინდივიდუალური განსხვავებულობის აღიარებას,
და მეცნიერების სამინისტრო, ნორვეგიის მთავრობა
მიმღებლობას და შემეცნებითი, აკადემიური, სო- და გაეროს ბავშვთა ფონდი ახორციელებენ
ციალური, ემოციური თუ ფიზიკური საჭიროებების ერთობლივ სამწლიან პროგრამას
დაკმაყოფილებას, სწავლა-სწავლების მრავალფე- „არცერთი ბავშვი განათლების გარეშე“.
როვანი მხარდამჭერი მიდგომებისა და შესაბამისი
პირობების შეთავაზებით. რუნველყო. მოცემულ ეტაპზე ინკლუზიური განათ-
ინკლუზიური განათლების დანერგვა საქართ- ლების დანერგვა საქართველოს ყველა საჯარო
ველოში, ნორვეგიის განათლებისა და კვლევის სკოლაში მიმდინარეობს.
სამინისტროს მხარდაჭერით, 2006 წლიდან დაიწ- შეიქმნა მულტიდისციპლინური გუნდი, რომე-
ყო. პირველ ეტაპზე პროექტში ჩართული იყო ლიც შედგება 52 წევრისაგან და ემსახურება მთლი-
თბილისის 10 საჯარო სკოლა, 2009 წლიდან პროექ- ანად საქართველოს. გუნდი შედგება სხვადასხვა
ტი გაფართოვდა და ინკლუზიური განათლების მიმართულების სპეციალისტებისაგან (ფსიქო-
დანერგვა დაიწყო თბილისის 10 და საქართველოს ლოგი, სპეციალური მასწავლებელი, ოკუპაციური
რეგიონების 10 საჯარო სკოლაში. 2011 წლიდან თერაპევტი, ფსიქიატრი), რომელთა ფუნქციასაც
განათლების სისტემამ ნორვეგიის პროექტის წარმოადგენს, სპეციალური საგანმანათლებლო
ფარგლებში დაწყებული პროცესის უწყვეტობა უზ- საჭიროების დადგენის მიზნით, პირების/მოსწავ-
N1’2023 19
ლეების კოგნიტური, აკადემიური და ფუნქციური სებას. 2013 წელს დაფინანსების ოდენობა შეადგენ-
უნარების შეფასება სტანდარტიზებული ტესტებით და თვეში 350 ლარს ყოველ ხუთ სპეციალური სა-
და სწავლა-სწავლების მიმართულებით სკოლები- განმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეზე,
სათვის რეკომენდაციების შემუშავება. 2023 წელს კი აღნიშნული დაფინანსება ყოველ ხუთ
მულტიდისციპლინური გუნდის შეფასების სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქო-
შედეგად იდენტიფიცირებული სპეციალური საგან- ნე მოსწავლეზე თვეში 700 ლარს შეადგენს (საქართ-
მანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეების ველოს მთავრობის დადგენილება N476, 14.09.2015).
რაოდენობა ყოველწლიურად იზრდება. 2022 წლის 2021 წელს პირველად ჩატარდა სპეციალური
დეკემბრის მონაცემებით, საჯარო სკოლებში წარ- მასწავლებლის გამოცდა, რომლის შედეგად 1000-მდე
მოდგენილია 11461 სპეციალური საგანმანათლებ- მოქმედმა პრაქტიკოსმა სპეციალურმა მასწავლე-
ლო საჭიროების მქონე მოსწავლე. ბელმა მოიპოვა უფროსი სპეციალური მასწავლებ-
სურ. N1. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეების სტატისტიკა:
14000 სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეების რაოდენობა
12000 11461
10587
9628
10000
8195
7436 7656
8000
6289
5268
6000
4000 2663
1613
2000
500
160
0
2009 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ლის სტატუსი და შესაბამისი სტატუსის დანამატი. 2022
მოსწავლეების რაოდენობის ზრდასთან ერთად, იზრ- წელს აღნიშნული გამოცდა წარმატებით ჩააბარა
დებოდა ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებების 226-მა პრაქტიკოსმა სპეციალურმა მასწავლებელმა.
როგორც ფინანსური მხარდაჭერის, ისე ადამიანური ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებების
და მეთოდოლოგიური მხარდაჭერის საჭიროება. მიერ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭირო-
2013 წლის 1 სექტემბრიდან შეიცვალა სკოლების ების მქონე მოსწავლეებისათვის შესაბამისი საგან-
დაფინანსების მოდელი და ის სკოლები, რომლებ- მანათლებლო გარემოსა და სწავლების პროცესის
შიც ირიცხებიან სპეციალური საგანმანათლებლო დროულად უზრუნველყოფის მიზნით, სამინისტ-
საჭიროების მქონე მოსწავლეები, მათი განათლების რომ პირველკლასელთა რეგისტრაციის პირველ
მხარდასაჭერად ღებულობენ დამატებით დაფინან- ეტაპად 2019 წლიდან განსაზღვრა სპეციალური
სურ. N2 სკოლებში ინკლუზიური განათლების მიმართულებით მომუშავე სპეციალისტების რაოდენობა:
სპეციალისტების რაოდენობა
2500
2187
2000
1500
1170
1000
500
195
92 4
3 10 1
0
სპეციალური ფსიქოლოგი ოკუპაციური ენისა და მეტყველების ჟესტური ენის ჟესტური ენის სსსმ პირის მობილობისა და
მასწავლებელი თერაპევტი სპეციალისტი თარჯიმანი სპეციალისტი ასისტენტი ორიენტაციის სპეციალისტი
საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავ- ემსახურება სპეციალური საგანმანათლებლო

ლეების რეგისტაცია, რომლის შედეგადაც ხდება საჭიროების მქონე მოსწავლის სწავლა-სწავლების
დარეგისტრირებული მომავალი პირველკლასე- ხელშეწყობას და განკუთვნილია როგორც სფეროს
ლების მულტიდისციპლინური გუნდის მიერ შეფა- სპეციალისტებისა და მასწავლებლებისათვის, ისე
სება და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭირო- მშობლებისათვის (ვებგვერდი inclusion.ge).
ებების იდენტიფიცირება. ეს სკოლას საშუალებას „ეროვნულ სასწავლო გეგმაში“ განსაზღვრუ-
აძლევს, ახალი სასწავლო წლის დაწყებამდე ჰქონ- ლია ინკლუზიური განათლების მარეგულირებელი
დეს ინფორმაცია მომავალი პირველკლასელების კომპონენტები; დამტკიცებულია: ალტერნატიული
საგანმანათლებლო საჭიროებების შესახებ, რათა სასწავლო გეგმა ღრმა და მძიმე განვითარების
განსაზღვროს, რისი უზრუნველყოფა დასჭირდება შეფერხების, აუტიზმის სპექტრის მქონე მოსწავლე-
მოსწავლის საჭიროებებზე მორგებული საგანმა- ებისათვის; სენსორული სასწავლო გეგმა; მობი-
ნათლებლო პროცესის ორგანიზებისათვის. ლობისა და ორიენტაციის სტანდარტი; გაფართო-
ინკლუზიური განათლების მხარდაჭერის მიმარ- ებული სასწავლო გეგმა მხედველობის დარღვევის
თულებით, სსიპ - მასწავლებელთა პროფესიული მქონე მოსწავლეებისათვის.
განვითარების ეროვნული ცენტრი შეიმუშავებს და მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეები-
ატარებს მრავალფეროვან ტრენინგმოდულებს, რო- სათვის სახელმძღვანელოები იბეჭდება ბრაილის
მელთა მიზანია სკოლის ადმინისტრაციის, სპეციალუ- შრიფტით, ასევე, მზადდება სახელმძღვანელოების
რი მასწავლებლების, მასწავლებლების, მშობლების აუდიო ვერსიები. სამინისტროს მიერ, მხედველო-
გაძლიერება ინკლუზიური განათლების საკითხებში. ბის დარღვევის მქონე მოსწავლეების განათლების
განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მხარდასაჭერად, ხდება დამხმარე ტექნიკური
მიერ მუშავდება მრავალი დამხმარე რესურსი საშუალებების შეძენა, როგორიცაა ბრაილერი,
(გზამკვლევი, სახელმძღვანელო...), რომელიც CCTV და სხვა.
N1’2023 21
მიმდინარეობს ინფრასტრუქტურული პროექ- 2017 წლიდან, შეზღუდული შესაძლებლობის
ტები, რომლის ფარგლებშიც ხორციელდება სა- მქონე და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭი-
განმანათლებლო დაწესებულებების ადაპტირება როების მქონე პროფესიული სტუდენტების განათ-
განსხვავებული საჭიროების მქონე მოსწავლეებისა ლების მხარდასაჭერად, სახელმწიფოს მიერ კვარ-
და სტუდენტებისათვის. ხორციელდება სპეციალური ტალურ ვაუჩერზე 1000.0 ლარის ოდენობის დამატე-
საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე- ბითი დაფინასებაა განსაზღვრული (საქართველოს
ების ტრანსპორტირების სერვისით უზრუნველყოფა. მთავრობის დადგენილება N244, 19.09.2013). აღნიშ-
ზოგადი განათლების პარალელურად, ინკლუ- ნული დაფინანსების გამოყენება სასწავლო პრო-
ზიური განათლების მხარდაჭერა მიმდინარეობს ცესში პროფესიული სტუდენტის ინდივიდუალური
განათლების ყველა საფეხურზე. საჭიროებების გათვალისწინებით ხდება და მო-
„ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და იცავს როგორც პროფესიული/ადამიანური, ასევე,
განათლების შესახებ“ საქართველოს კანონსა და მატერიალური რესურსით მხარდაჭერას.
„ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათ- ოთხ პროფესიულ საგანმანათლებლო დაწე-
ლების სახელმწიფო სტანდარტებში“ ასახულია სებულებაში ფიზიკური გარემო ადაპტირებულია
ინკლუზიური განათლების პრინციპები. უნივერსალური დიზაინის პრინციპების მიხედვით.
საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამი- შექმნილია ისეთი საგანმანათლებლო რესურსები,
ნისტროს კომპეტენციის ფარგლებში, ბოლო სამი წლის როგორიცაა პროფესიული ტერმინოლოგიის შესა-
განმავლობაში, ადრეული და სკოლამდელი განათლე- ბამისი ჟესტების ელექტრონული ბანკი (ვებგვერდი
ბის დაწესებულებებში შეზღუდული შესაძლებლობისა – ge.signwiki.org), აღნიშნული ბანკის სატელეფონო
და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე აპლიკაცია, პროფესიული სახელმძღვანელოების
ბავშვების ინკლუზიური სკოლამდელი განათლებისა აუდიო ვერსიები. პროფესიულ საგანმანათლებლო
და აღზრდის ხელშეწყობის მიმართულებით, მომზადდა დაწესებულებებში, შესაბამისი საჭიროების მქონე
სხვადასხვა გზამკვლევი. საგანმანათლებლო რესურსები სტუდენტებისათვის ხელმისაწვდომია პორტაბე-
ითვალისწინებს ინკლუზიური განათლების მხარდაჭე- ლური ვიდეოგამადიდებლები.
რას მშობლებისთვის, თემისთვის და, ზოგადად, სფეროში შემუშავებულია შეზღუდული შესაძლებლობის
ჩართული ყველა დაინტერესებული პირისთვის. მქონე და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების
დღეისათვის, ფორმალური პროფესიული გა- მქონე პირთა პროფესიული ორიენტაციის პროცედურა.
ნათლება შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე და მოქმედი კანონმდებლობა ითვალისწინებს
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე აბიტურიენტე-
პირებისთვის ხელმისაწვდომია პროფესიული საგან- ბისთვის შესაბამის მხარდამჭერ სერვისებს, რათა
მანათლებლო პროგრამების განმახორციელებელ მათ მონაწილეობა მიიღონ ერთიან ეროვნულ გა-
დაწესებულებებში მთელი საქართველოს მასშტაბით. მოცდებში სხვა სტუდენტებთან თანაბარ პირობებში,
პროფესიულ პროგრამებზე შეზღუდული შესაძლებ- გონივრული მისადაგების პრინციპის დაცვით.
ლობის მქონე და სპეციალური საგანმანათლებლო უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების
საჭიროების მქონე პირების ჩარიცხვა ალტერნატი- ავტორიზაციის სტანდარტების შესაბამისად, უმაღ-
ული გზით ხორციელდება და აღნიშნული პროცე- ლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება უზრუნ-
დურა სრულად არის მორგებული პირის ინდივიდუ- ველყოფს სტუდენტის განსხვავებული მოთხოვნების,
ალურ საჭიროებებსა და შესაძლებლობებზე. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებებისა და
აკადემიური მომზადების გათვალისწინებით, სწავ- ამასთან ერთად, ყველაზე მნიშვნელოვანი სიახ-

ლა-სწავლების, შეფასების სათანადო ფორმებისა ლე, რომლის განხორციელებაც იგეგმება, შეეხება
და პირობების შეთავაზებას, სასწავლო პროცესის ინკლუზიური განათლების მხარდამჭერი ახალი
ადაპტირებულ გარემოში განხორციელების შესაძ- ეროვნული სისტემის ფორმირებას.
ლებლობას და, საჭიროების შემთხვევაში, შესაბამისი განათლების სისტემის ხარისხისა და ინკლუ-
ადამიანური რესურსით უზრუნველყოფას. ზიურობის გაძლიერების მიზნით, საქართველოს
ინკლუზიური განათლების დანერგვის ხელშეწ- განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, ნორ-
ყობის მიმართულებით განხორციელებული თანმიმ- ვეგიის მთავრობა და გაეროს ბავშვთა ფონდი
დევრული ღონისძიებების მიუხედავად, განათლების ახორციელებენ ერთობლივ სამწლიან პროგრამას
სისტემის წინაშე კვლავ მრავალი გამოწვევა დგას, „არცერთი ბავშვი განათლების გარეშე“. პროგრა-
რომელიც უკავშირდება მრავალფეროვანი შესაძ- მის ფარგლებში, მონაწილე მხარეების, უცხოელი
ლებლობებისა და სპეციალური საგანმანათლებლო და ქართველი ექსპერტების ჩართულობით, შე-
საჭიროების მქონე პირთათვის განათლების მისაწვ- მუშავდა ინკლუზიური განათლების მხარდამჭერი
დომობის ზრდასა და ხარისხიანი განათლების მიღე- ახალი სისტემის მოდელი, რომელიც გულისხმობს
ბის თანაბარი შესაძლებლობის უზრუნველყოფას. სხვადასხვა პასუხისმგებლობისა და მომსახურების
2022-2030 წლების საქართველოს განათლებისა ერთ სივრცეში მობილიზებას, რაც მეტად შეუწყობს
და მეცნიერების ერთიანი სტრატეგიის ერთ-ერთ ხელს არსებული რესურსების კოორდინირებულად
პრიორიტეტულ მიმართულებას წარმოადგენს მართვას, ეფექტიანად გამოყენებასა და კომპე-
ბავშვზე/მოსწავლეზე/სტუდენტზე ორიენტირებული ტენციების გაძლიერებას. ამასთან, ახალი სისტემა
თანასწორი, ინკლუზიური და მრავალფეროვანი უზრუნველყოფს რესურსსკოლების გაძლიერებას,
განათლებისა და მეცნიერების მდგრადი სისტემის საჯარო სკოლების კონსულტირებისა და ტრან-
ფორმირება. თითოეულ პირს, მიუხედავად მისი სო- ზიციის კომპონენტის გაუმჯობესებას, ეფექტიანი
ციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობისა, საცხოვრე- ოპერაციული გუნდების ფორმირებას და, საჭირო-
ბელი ადგილისა, ეთნიკური წარმოშობისა/ენობრივი ებების შესაბამისად, ახალი მხარდამჭერი სერვისე-
კუთვნილებისა, სპეციალური საგანმანათლებლო სა- ბის განვითარებას. ახალი სისტემა ითვალისწინებს
ჭიროებისა და შეზღუდული შესაძლებლობისა, უნდა თანმიმდევრულ, თითოეული ბავშვის ინდივიდუ-
ჰქონდეს წვდომა მაღალი ხარისხის საგანმანათლებ- ალურ საჭიროებებსა და შესაძლებლობებზე მორ-
ლო მომსახურებაზე მთელი ქვეყნის მასშტაბით. გებულ მრავალმხრივ საგანმანათლებლო მხარ-
ინკლუზიური განათლების ხარისხის გაუმჯობე- დაჭერას და სასწავლო გარემოში ინკლუზიური
სების მიზნით, 2023 წელს სამინისტრო აგრძელებს განათლების პრაქტიკის ხარისხის გაუმჯობესებას.
განათლების სისტემაში დასაქმებული პირების
გამოყენებული ლიტერატურა
გაძლიერებას, მათთვის კვალიფიკაციის ამაღლების
1. საქართველოს კანონი ზოგადი განათლების შესახებ;
მიზნით, შესაბამისი მრავალფეროვანი პროგრამე- 2. საქართველოს განათლების და მეცნიერების მინისტრის 2018
ბის შეთავაზებას, პოზიტიური მშობლობის მხარდა- წლის 21 თებერვლის ბრძანება N16/ნ „ინკლუზიური განათლების
დანერგვის, განვითარებისა და მონიტორინგის წესების, აგრეთვე
ჭერას, დამხმარე საგანმანათლებლო რესურსებისა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა
და სახელმძღვანელოების შემუშავებას, სპეციალუ- იდენტიფიკაციის მექანიზმის დამტკიცების თაობაზე“;
3. „ეროვნული სასწავლო გეგმის დამტკიცების შესახებ“
რი მასწავლებლის მომზადების პროგრამების გან-
საქართველოს განათლების და მეცნიერების მინისტრის 2016
ვითარება-განხორციელების ხელშეწყობას და სხვა. წლის 18 მაისის N40 ბრძანება;
N1’2023 23
ინტერვიუ
თამარ გაგოშიძე
კლინიკური ნეიროფსიქოლოგი,
ფსიქოლოგთან
ფსიქოლოგიის დოქტორი,
პროფესორი
დღეს სკოლა ერთადერთი ადგილია დაშლილ და ბივრებულები ვართ. მიუხედავად იმისა, რომ მე
პრეტენზიებიც მაქვს დღევანდელი განათლების
დანაწევრებულ საზოგადოებაში, სადაც ბავშვის
სისტემის მიმართ, მინდა გითხრათ, რომ ჩვენ
ინტერესის გამო, „იძულების წესით“ ერთიანდება არათუ არ ჩამოვრჩებით მსოფლიოს რომელიმე
მთელი საზოგადოება. შესაბამისად სკოლა ის ველია განვითარებულ ან ევროპულ ქვეყანას ინკლუზი-
სადაც მასწავლებელი, მშობელი და საზოგადოება ური განათლების მიმართულებით, არამედ კანონ-
– სკოლის უახლოესი სოციალური გარემო უნდა მდებლობის დონეზე გვაქვს ძალიან კარგი ჩარჩო,
რაზეც ასევე ვისაუბრებ.
თანამშრომლობდეს მომავალი პასუხისმგებლიანი, საწყისებს რომ დავუბრუნდეთ, ჩემი ინკლუზი-
ეთიკური, მზრუნველი და მცოდნე მოქალაქის ური განათლების საკითხებთან გადაკვეთის ისტო-
ფორმირებაში. ეს ერთნაირად ეხება ტიპური და რია დაიწყო ჯერ კიდევ 1990-იან წლებში, როდესაც
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ეკონომიკურად და სოციალურად რთული ფონი
იყო ქვეყანაში. მაშინ უმაღლესი სასწავლებლებიც
მოსწავლეებს.
ძალიან რთულ მდგომარეობაში იყვნენ, სიბნე-
სად და როგორ დაიწყო ინკლუზიური განათლე- ლესა და სიცივეში ცოდნა არ გროვდებოდა და არ
ბის პრინციპების დანერგვა საქართველოში? ვითარდებოდა, მაგრამ არსებობდა გარკვეული
შესაძლებლობები. ჩვენ, რამდენიმე სპეციალისტმა,
მე გაგიზიარებთ ჩემს პერსონალურ ნარატივს რომლებიც გაფანტულად, თითო-ოროლა ბავშვს
ინკლუზიურ განათლებასთან დაკავშირებით; კერძოდ ვემსახურებოდით, დავიწყეთ შფოთვა
გიამბობთ იმას, თუ რა ინფორმაციას ვფლობ ჩემს იმის თაობაზე, რომ არ ვიცოდით, რა უნდა გვექნა
პროფესიულ და არაპროფესიულ მეხსიერებაში. მას შემდეგ, რაც სპეციალური საგანმანათლებლო
ეს ძალიან დიდი ხნის წინ დაიწყო; ახლა ჩვენ იმ საჭიროებების მქონე ბავშვებს იმ დროის ცივ და
პერიოდთან შედარებით, მრავალმხრივ განე- გაურკვეველ სკოლებში გავამწესებდით.
სწორედ ამ პერიოდში, რამდენიმე სპეციალის- რობის გრანტი დიდი მხარდაჭერა იყო ინკლუზიური
ტი და მშობელი, რომლებსაც გვქონდა შვილების განათლების პრინციპების დანეგრვაში. მაგრამ,
ზოგადსაგანმანათლებლო გარემოში ჩართვასთან როდესაც იდეების განხორციელება პრაქტიკაში და-
დაკავშირებული გამოცდილება, გავერთიანდით. ვიწყეთ, მივხვდი, წინ ბევრი ბარიერი გველოდა. თუ
1997 წელს USAID პროგრამის დახმარებით, მანამდე მეგონა, რომ ინკლუზიური განათლება არის
დაინტერესებულ ადამიანთა გუნდი ამერიკის საზოგადოების ღირებულებები და ღირებულებათა
შეერთებულ შტატებში გავემგზავრეთ სპეციალური ცვლილება მთავარია, აშკარა გახდა, ეს არ იქნებო-
პროგრამით – იმისთვის, რომ გავცნობოდით იქაურ და საკმარისი – ჩვენ წავაწყდით მასწავლებლებში
ინკლუზიურ განათლებას. ეს თითოეული ჩვენგა- ცოდნისა და მათი მხარდამჭერი რესურსის სიმცი-
ნისთვის შთამბეჭდავი და სულისჩამდგმელი გამოც- რეს... სწორედ ამის შემდეგ შეუერთდა განათლების
დილება იყო. ჩვენ გავეცანით ბევრ რამეს, მათ შო- სამინისტროს ძალიან ბევრი კვალიფიციური სპე-
რის, კანონმდებლობას და სკოლებში პრაქტიკულ ციალისტი. თავიდან არ ჩანდა ჩვენი ძალისხმევა და
მუშაობას; გვქონდა შესაძლებლობა, მოგვენახულე- გვეგონა, ერთ ადგილს ვტკეპნიდით, თუმცა ბოლოს
ბინა სხვადასხვაგვარი სკოლები. პირველად ვნახეთ კანონმდებლობაც შეიცვალა, დაიწყო გრანტების
რესურსსკოლები, ინტეგრირებული კლასები, სკო- მოზიდვის ინტენსიფიკაცია ინკლუზიური განათლე-
ლები ინკლუზიური კლასებით. ჩემზე ამ ყველაფერ- ბის დანერგვისათვის და დაიწყო მასწავლებლების
მა უდიდესი გავლენა მოახდინა და რადიკალურად გაძლიერება და გადამზადება. მასწავლებლის სახ-
შეცვალა ჩემი, როგორც ნეიროფსიქოლოგის, ხედვა. ლში პერმანენტული ტრენინგები ხორციელდებოდა
იმ დრომდე, სფეროს უფრო ვიწრო სპეციალისტი მასწავლებლების გასაძლიერებლად ინკლუზიური
ვიყავი კლინიკური გამოცდილებითა და მიდგომე- განათლების საკითხებში.
ბით. ამ გამოცდილებამ დამანახა, როგორ შეიძლე- განათლების სისტემა უნდა იყოს იმის კომპლე-
ბოდა ფსიქოლოგიის სფერო, კერძოდ ნეიროფსი- მენტარული შესატყვისი, რა მიზანიც აქვს სახელმ-
ქოლოგია საზოგადოების სამსახურში ჩაგვეყენები- წიფოს. ფსიქოლოგიის ჭრილიდან, საქართველო
ნა და განვითარების პრობლემების მქონე ბავშვების პოსტტრავმატული საზოგადოებაა და ეს ტრავმა-
სოციალურ ინტეგრაციაზე გვეზრუნა. ტიზაცია ახლაც სხვადასხვაგვარად გრძელდება;
2003 წელს ბავშვთა სახლების გაუქმება დაემთ- მაგალითად, გაძლიერდა ემიგრაციული პროცესები
ხვა იმ მცირე არასამთავრობო ორგანიზაციების და ამით გამოწვეული ტრავმა და სტრესი ნელ-ნელა
გამოჩენასა და გააქტიურებას, რომლებიც ახლა გროვდება და თავს იჩენს ბავშვებისა თუ ზრდასრუ-
ძლიერები არიან ბავშვთა მომსახურების სფეროში. ლების მენტალურ პრობლემებში. საზოგადოების
ამ ორგანიზაციებში დასაქმებული პირები და თბი- მენტალური მდგომარეობიდან გამომდინარე, იცვ-
ლისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამაგისტრო ლება როგორც განათლების სისტემის მიმართ მოთ-
პროგრამის კურსდამთავრებულები და სპეციალის- ხოვნები, ისე ბავშვთა საჭიროებებიც. დღეს აუცი-
ტები, განათლების სამინისტროსთან ერთად, ჩაერ- ლებელია, შეიცვალოს სკოლის მისია და სკოლამ
თნენ მიმდინარე პროცესებში. 2005 წელს პირველი აიღოს თავის თავზე სოციალური და აღმზრდელო-
ათი სკოლა ჩაერთო პროექტში, რომელიც ემსა- ბითი ფუნქციაც. სკოლა აღარ არის ბავშვებისთვის
ხურებოდა ინკლუზიური განათლების დანერგვას. მხოლოდ ცოდნის მიწოდების ადგილი. გავიხსენოთ
პროექტი სამი წლის განმავლობაში გრძელდებოდა. ყველასთვის ცნობილი განათლების ფინური მოდე-
განვლილ წლებთან შედარებით, მშობლებიც გააქ- ლი, რომლის მიხედვით, სკოლის მთავარი მიზანია,
ტიურებულები იყვნენ, ცნობიერების ცვლილებასაც უზრუნველყოს ორი კომპონენტის გაძლიერება:
საფუძველი ჰქონდა ჩაყრილი; ნორვეგიის მთავ- ბავშვის კეთილდღეობის და ჩართულობის.
N1’2023 25
ამასთან ერთად, საქართველოს წარსულში აქვს სკოლებში ნაკლებად ხდება. აუცილებელია, ასევე,
საბჭოთა კავშირის განათლების სისტემის გამოცდი- სკოლა დაეხმაროს ბავშვს, იყოს საზოგადოებაში
ლება, სადაც მთავარი ღირებულებები იყო კოგნი- ადაპტირებული, რაც ნიშნავს იმის სწავლებას, რომ
ცია და ცოდნა. ეს სისტემა საბჭოთა სახლმწიფოსთ- თავისუფლებას მოვალეობა მოსდევს, გადაწყვეტი-
ვის შესაბამისი ადამიანის ჩამოყალიბებაზე იყო ლებას კი – პასუხისმგებლობა, რომ აუცილებელია
ორიენტირებული. არსებობდა მკაცრი იერარქია და სხვისი უფლებების გათვალისწინება. სკოლა უნდა
საზოგადოებრივი ღირებულებები ამ იერარქიის მი- გახდეს მიკროსამყარო, სოციალური აქტივობის
ხედვით ლაგდებოდა. საბჭოთა კავშირის დანგრევის ერთეული; დღეს სკოლა ერთადერთი ადგილია
შემდეგ, ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლა ინერ- დაშლილ და დანაწევრებულ საზოგადოებაში,
ციით დღემდე ფოკუსირებულია დიდი მოცულო- სადაც ბავშვის ინტერესის გამო, „იძულების წესით“
ბით ინფორმაციის დასწავლაზე. თუ საზოგადოება ერთიანდება მთელი საზოგადოება. შესაბამისად
სკოლის ფუნქციის ცვლილებას საჭიროებს, მაშინ ამ სკოლა ის ველია სადაც მასწავლებელი, მშობელი
საზოგადოების თითოეული წევრი უნდა დავფიქრ- და საზოგადოება – სკოლის უახლოესი სოციალური
დეთ – ვინ გვინდა მივიღოთ სკოლის დასრულების გარემო უნდა თანამშრომლობდეს მომავალი პა-
შემდეგ? თუ ვთანხმდებით, რომ გვინდა თავისუ- სუხისმგებლიანი, ეთიკური, მზრუნველი და მცოდნე
ფალი და პასუხისმგებლობის მქონე მოქალაქის მოქალაქის ფორმირებაში. ეს ერთნაირად ეხება
აღზრდა, აუცილებელია, მათ საკუთარ უფლებებთან ტიპური და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭი-
ერთად, მოვალეობებიც ვასწავლოთ, რაც დღეს როების მქონე მოსაწვლეებს.
ამ ისტორიამ გვასწავლა, რომ ბევრი რამ გავაკე- ნეირომეცნიერებებში აღიარებული ფაქტია, რომ
თეთ, მაგრამ დაგვრჩა ის ძალიან მნიშვნელოვანი,
რასაც არ ვაქცევთ ყურადღებას – ეს არის ჩვენი ემო-
ადამიანის განვითარების გზაზე მთავარია ემოცია.
ციური სფერო და ჩვენი პიროვნების ჩამოყალიბება. – უნივერსალური მხარდაჭერა და ინდივიდუალური
ჩვენ რთულ და სწარაფად ცვალებად გარემოში მიდგომაც ყველას სჭირდება და არა მხოლოდ სპე-
ადაპტაცია, სტრესთან გამკლავება და პიროვნული ციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე
ზრდა მენტალური ჯანმრთელობის საფუძველია. ეს მოსწავლეებს. გამოჩნდა ძველი სტრატეგიების გა-
უნდა იყოს გათვალისწინებული, როცა ვსაუბრობთ დახედვის საჭიროება – სკოლებში უნდა დაიგეგმოს
ინკლუზიურ განათლებაზე. ხშირად ამ ტერმინის არსებული ადამიანური რესურსების მაქსიმალური
ქვეშ მოიაზარებენ მხოლოდ აკადემიურ მიღწევებში და ფუნქციური გამოყენება. მეტი აქცენტი კეთდება
პრობლემების მქონე მოსწავლეებს და ნაკლები თვალსაჩინო შეზღუდულ შესაძლებლობაზე, მაშინ
ყურადღება ეთმობა ემოციური სფეროსა და ქცევის როცა არათვალსაჩინო შეზღუდული შესაძლებლო-
სირთულეების მქონე მოსწავლეებს. გამოცდილებაც ბის მქონე მოსწავლეთა რაოდენობა უფრო მეტია
ამ მიმართულებით ბევრად ნაკლებია. სკოლაში. გარეგნულად ყურადღების დეფიციტისა
სკოლის ფუნქციის ცვლილება აუცილებელია და ჰიპერაქტივობის სინდრომის, ან დასწავლის
მშობელთა გაძლიერების მიმართულებითაც. სკოლა უნარის დარღვევის მქონე მოსწავლეები არ განსხ-
უნდა ითვალისწინებდეს მიკროსოციუმის საჭიროებებს. ვავდებიან თანატოლებისგან, მაგრამ სპეციალური
ჩვენს ქვეყანაში ბავშვთა აღზრდის შესახებ გამოცდი- საგანმანათლებლო საჭიროებები აქვთ. ეს ხშირად
ლების გაზიარება თაობიდან თაობისთვის გადაცემით უგულებეყოფილია ხოლმე. დღეს სკოლაში ისევ
ხდებოდა; მიგრაციის გამო ქვეყანაში გაიზარდა ზრუნ- ნორვეგიული მთავრობის გრანტისა და გაეროს ბავ-
ვას მოკლებული არაერთი თაობა. ბევრ ქვეყანაში, შვთა ფონდის დახმარებით ინერგება ე.წ. RTI სისტე-
სკოლებში აქტიურად ფუნქციონირებს მშობელთა მა, რომლის მთავარი მიზანია ხარისხიან განათლე-
სასწავლო წრეები, სადაც სკოლა, სახელმწიფოსთან ბაზე ყველანაირი საგანმანათლებლო საჭიროების
ერთად, ბავშვის უფლებების დაცვის და მათი კეთილდ- მქონე მოსწავლის ხელმისწავდომობა და ამ პრინ-
ღეობის მიზნით ზრუნავს, მშობლებს განუვითაროს მათ- ციპის დანერგვაში სკოლების და მასწავლებლების
თვის აუცილებელი, საჭირო უნარ-ჩვევები ან გაუწიოს გაძლიერება. სწორედ ეს მოდელი იძლევა სკოლაში
გარკვეული დახმარება. განსაკუთრებით დიდი მხარა- არსებული რესურსის მაქსიმალური გამოყენების
ჭერა და ზრუნვა ესაჭიროება განვითარებაში პრობლე- საშუალებას დასწავლის, ქცევის და ემოცური პრობ-
მების და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების ლემების მქონე მოსწავლეთა დასახმარებლად.
მქონე ბავშვების მშობლებს. მათ მეტი გამოწვევები ნეირომეცნიერებებში აღიარებული ფაქტია,
აქვთ და აუცილებელია ინკლუზიური განათლების რომ ადამიანის განვითარების გზაზე მთავარია
სისტემაში გათვალისიწინებული იყოს მშობლებ- ემოცია. მაგალითად, მასწავლებლების მოლო-
თან მუშაობა, მათი მხარდაჭერა და განათლება. დინები ბავშვების მიმართ 80%-ით განსაზღვრავს
ბავშვის აკადემიური მიღწევის დონეს. 21-ე საუკუ-
რა გამოცდილებებისა და პრაქტიკების დანერგვა ნის ადამიანის უნარები მხოლოდ კოგნიტურით არ
უპასუხებს ამჟამინდელ საჭიროებებს? შემოიფარგლება; ამ საუკუნეში მნიშვნელოვანია
ემოციური რეგულაცია, თანამშრომლობა, ინტერ-
ინკლუზიური განათლების საჭიროება და გაგება პერსონალური ურთიერთობის ჩვევები, ინფორ-
შეიცვალა და გაფართოვდა. უნდა შევთანხმდეთ, მაციის გაფილტვრა, განსჯა. მასწავლებლებს უნდა
რომ ინკლუზიური განათლება ემსახურება ყველას დავეხმაროთ, უზრუნველყონ სწორედ ამ უნარების
N1’2023 27
მასწავლებლების მოლოდინები ბავშვების მიმართ ლეობდეს. თუ ეს ჯგუფიც ვერ უმკლავდება სირთუ-
ლეს, მაშინ საჭირო ხდება დამატებითი დახმარების
80%-ით განსაზღვრავს ბავშვის აკადემიური მოთხოვნა. ზოგადად, ძალიან მნიშვნელოვანია
მიღწევის დონეს. სკოლის ფსიქოლოგური სამსახურის სისტემის შექმ-
– სოციალურ-ემოციური უნარების განვითარება ნაზე ზრუნვა, რადგან მენტალური ჯანმრთელობა
თითოეულ მოსწავლეში და თავადაც გამოიყენონ უპირველესია მოქალაქის ჩამოყალიბებაში.
სოციალურ-ემოციური სწავლების მეთოდები. მნიშვნელოვანი რამ, რაც ამერიკის შეერთებუ-
უკიდურესად მნიშვნელოვანია, სკოლაში არსე- ლი შტატების განათლების სისტემაზე დაკვირვებით
ბობდეს სისტემური ხედვა და მხარდამჭერი რგო- ვისწავლე, არის „ნაკლებად შემზღუდავი გარემოს“
ლების გაერთიანება; მაგალითად, მასწავლებელი კონცეფცია, რომელიც გულისხმობს შემდეგს: ყველა
კლასის დონეზე უნდა ცდილობდეს მოსწავლეებთან ღონისძიება თუ აქტივობა, რომელიც ხორციელდება
სოციალური და ემოციური უნარების განვითარებას; კონკრეტული ინდივიდისთვის, უნდა პასუხობდეს
თუ მას დამატებითი დახმარება ესაჭიროება, უნდა ძირითად მოთხოვნას – იყოს განმავითარებელი, მისი
არსებობდეს პროფესიონალი, რომელსაც დაეყრდ- ჩართულობის და კეთილდღეობის გამაძლიერებელი.
ნობა. ასეთი სპეციალისტები განათლების სისტემაში ინკლუზიური განათლების კონცეფცია ზოგჯერ არ
სხვადასხვა ფუნქციას ასრულებენ – სპეციალური მას- პასუხობს თითოეული ინდივიდის მოთხოვნას ადეკ-
წავლებელი თუ მეტწილად მოსწავლის აკადემიურ, ვატურად. ზოგიერთ შემთხვევაში, ყველა ბავშვისთ-
საგანმანათლებლო საკითხებშია მასწავლებლის ვის ვერ იქნება სასარგებლო ზოგადსაგანმანათ-
დამკვალიანებელი, მნიშვნელოვანია, სკოლას დახ- ლებლო კლასში მხოლოდ ფორმალურად ყოფნა,
მარებას უწევდეს ფსიქოლოგიც, რომელიც შეძლებს თუ ის ვერ იღებს სარგებელს პროცესებში თანამო-
უპასუხოს მოსწავლეების დამატებით საჭიროებებს. ნაწილეობით. ყველასათვის ეს სივრცე ვერ იქნება
სკოლის ფსიქოლოგი ერთგვარი შუქნიშანია და მას „ნაკლებად შემზღუდავი გარემო“, სადაც მოსწავლე
ეხება ბავშვის ყველა მენტალური და ფსიქოლოგიური მაქსიმალურად ჩართული იქნება საგაკვეთილო
საკითხი – დაწყებული განათლების საკითხებიდან პროცესში და სიამოვნებას მიიღებს ამისგან. ეს პრო-
და დამთავრებული მისი სოციალური და ემოციური ცესი არ უნდა იყოს ფორმალური, მარტო იმიტომ, რომ
ჩართულობით. უმჯობესია, სკოლის ფსიქოლოგის ინკლუზიური განათლების იდეა კარგი და სასარგებ-
ფუნქციები, საკლასო და სასკოლო დონეზე, მასწავ- ლოა. საჭიროებათა მრავალფეროვნებიდან გამომ-
ლებლებისა და მშობლების კონსულტირებისას იყოს დინარე ბავშვებსაც უნდა ჰქონდეთ არჩევნის საშუ-
გამოყენებული. ის უნდა ასრულებდეს მიმართულების ალება, მშობლებსაც და მასწავლებლებსაც და უნდა
მიმცემის ფუნქციას სხვადასხვა რგოლისათვის. არსებობდეს მაღალი ხარისხის რესურს სკოლები,
იმის გათვალისწინებით, რომ ბავშვის ქცევითი და ინტეგრირებული კლასები. როდესაც ქვეყანაში
ემოციური სირთულეები შეიძლება გამომდინარეობ- სკოლა დამოუკიდებლად ვერ ფარავს მოსწავლის
დეს სხვადასხვა საჭიროებიდან ან მდგომარეობი- საჭიროებებს, უნდა გაძლიერდეს ბავშვის მხარდამ-
დან, თითოეულ შემთხვევაში ბავშვს განსხვავებული ჭერი სხვა სისტემები, როგორიცაა მაგალითად, სოცი-
მომსახურება ესაჭიროება. სკოლაში უნდა არსებობ- ალური ზრუნვა, ჯანდაცვა თუ სხვა, რათა განათლე-
დეს კრიზისულ სიტუაციებთან გამკლავების ჯგუფი, ბის სისტემისა და მის გარეთ არსებული ძალების
რომელსაც ფსიქოლოგმა უნდა უხელმძღვანელოს. გაერთიანებით, მაქსიმალურად მოხდეს ბავშვისთ-
ამ ჯგუფში მასწავლებელი, სპეციალური მასწავლე- ვის აუცილებელი სერვისების მიწოდება და საზო-
ბელი, საგნის მასწავლებლები, მშობლები და ბავშვის გადოებრივ ცხოვრებაში მისი დამოუკიდებლობის,
ცხოვრებაში ჩართული ყველა პირი უნდა მონაწი- კეთილდღეობისა და ჩართულობის უზრუნველყოფა.
სწავლის უნივერსალური
დიზაინის როლი
ინკლუზიურ განათლებაში სოფიკო ცირგაია
სპეციალისტი, ინკლუზიური
განათლების ხელშეწყობის
პროგრამის კოორდინატორი
უკანასკნელ წლებში სულ უფრო აქტუალური უნივერსალური დიზაინის ფილოსოფიით,

ხდება საგანმანათლებლო სივრცეში ინკლუზიური
რაც გულისხმობს იმას, რომ ყველასათვის
განათლების დანერგვისა და მართვის საკითხი. ამ
მხრივ, გამონაკლისს არ წარმოადგენს ქართული
ხელმისაწვდომი გარემოს არსებობა, მიუხედავად
საგანმანათლებლო სფეროც, რომელიც, ინკლუზი- თითოეული ადამიანის ინდივიდუალური
ური განათლების ეფექტიანად წარმართვის კუთხით, შესაძლებლობებისა, არ წარმოადგენს
აქტიურად ახდენს საერთაშორისო სამეცნიერო განსაკუთრებულ მოთხოვნას; ის აუცილებელი და
გამოცდილების გაზიარებას და მის საკუთარ რეალო-
ბაზე მორგებას.
მხოლოდ სარგებლის მომტანია.
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების აღსანიშნავია, რომ ტერმინი „სწავლის უნივერ-
მქონე მოსწავლეთა სასწავლო პროცესში ჩართუ- სალური დიზაინი“ დაკავშირებულია ჰარვარდის
ლობის გასამარტივებლად, ინკლუზიური განათ- უნივერსიტეტის პროფესორის, ნეიროფსიქოლოგ
ლება გვთავაზობს სწავლების მეთოდების საკმაოდ დევიდ როუზის სახელთან, რომელმაც მეცნიერ ანნ
მრავალფეროვან არჩევანს, რომელსაც მასწავლე- მეიერთან ერთად, ჯერ კიდევ სამი ათეული წლის
ბელი ინდივიდუალურად უსადაგებს თითოეულ წინ პირველმა სცადა აღნიშნული მეთოდის მორგე-
მოსწავლეს, მისი საჭიროებებიდან გამომდინარე. ბა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების
თუმცა, ამასთან ერთად, არსებობს ე.წ. სწავლის უნი- მქონე მოსწავლეებზე, მათი სასწავლო პროცესში
ვერსალური დიზაინი, რომელიც, სახელწოდებიდან ინტეგრირების მიზნით. თუმცა თავად ტერმინი „უნი-
გამომდინარე, ნათლად მიუთითებს მისი გამოყენე- ვერსალური დიზაინი“ შთაგონებულია ე.წ. უნივერსა-
ბის უნივერსალურ შედეგიანობაზე და განიხილება ლური დიზაინის ფილოსოფიით, რაც გულისხმობს
როგორც ინკლუზიური განათლების ერთ-ერთი იმას, რომ ყველასათვის ხელმისაწვდომი გარემოს
ეფექტური სწავლების გზა. არსებობა, მიუხედავად თითოეული ადამიანის ინდი-
N1’2023 29
ვიდუალური შესაძლებლობებისა, არ წარმოადგენს გამოხატვის მრავალფეროვანი გზა – როგორ
განსაკუთრებულ მოთხოვნას; ის აუცილებელი და ვსწავლობ და რა აქტივობებს მივმართავ მიღებული
მხოლოდ სარგებლის მომტანია. ცოდნის გადმოსაცემად?
აღნიშნულ კონტექსტში, არქიტექტორმა რონალდ მოტივაციის მრავალფეროვანი გზა – რატომ ვსწავ-
მეისმა 1987 წელს პირველმა გამოიყენა ტერმინი ლობ და რა არის მოტივაცია, რომელიც მარწმუნებს
„უნივერსალური დიზაინი“, როდესაც შეიმუშავა მიღებული ცოდნის ეფექტური გამოყენების შესაძ-
მაქსიმალურად გამოსაყენებელი უნივერსალური ლებლობაში?
არქიტექტორული დიზაინი ნებისმიერი ასაკისა და
შესაძლებლობის მქონე ადამიანისათვის. მეისმა, სა- მსგავს კონტექსტში, პირველი პრინციპი სრულად
კუთარ კოლეგებთან ერთად, ჩამოაყალიბა გარემო ეფუძნება აღიარებას მოსწავლეთა მხრიდან და ფო-
დიზაინის შექმნისთვის აუცილებელი შვიდი პრინცი- კუსირებულია მოსწავლეთა მოლოდინებზე – რას
პი, რომელიც მოგვიანებით მიესადაგა მოსწავლეთა მოელიან ისინი სწავლების პროცესში და შემდეგ რა
სწავლების პროცესსაც. კონკრეტულ შედეგებს წარმოიდგენენ.
უდავოა, რომ სწავლის უნივერსალური დიზაინის ეს პრინციპი ყურადღებას ამახვილებს ინფორ-
დადებითი შედეგებიდან გამომდინარე, ის დღესაც მაციისა და შინაარსის სხვადასხვა გზით გადაცემა-
აქტიურად გამოიყენება საერთაშორისო საგანმა- წარმოდგენაზე, რაც გულისხმობს ვერბალური და
ნათლებლო სივრცეში. არავერბალური გზით ცოდნის დაგროვებას, აუდიო-
სწავლის უნივერსალური დიზაინის პრინციპების ვიზუალური რესურსების გამოყენებას და ა.შ..
უკეთ გასააზრებლად შეგვიძლია მისი დიაგრამის ამ პრინციპის პრაქტიკაში დასანერგად, მასწავლე-
სახით წარმოდგენა: ბელს შეუძლია, გამოიყენოს აუდიო და ვიზუალური
მასალები; კონკრეტულ თემატიკაზე საუბრისას, სა-
რა ვიცით სურველია მოსწავლეს ჰქონდეს წვდომა ანიმაციურ
მოსწავლის ვიდეო რგოლებზე; ასევე, შესაძლებელია სიმულაცი-
შესახებ?
ური თამაშების მეთოდის გამოყენება. ყველაფერთან
სწავლება,
შეფასება, რა უნდა ერთად, უაღრესად მნიშვნელოვანია, მოსწავლეს
გადასინჯვა გავაკეთოთ? მიეცეს საშუალება, შეიტანოს ცვლილებები არსებულ
სწავლის
მატერიალურ მასალაში – შეამციროს ან გაზარდოს
უნივერსალური
დიზაინი ფონტის ზომა, შეუცვალოს გარეგნობა პერსონაჟს,
არსებული მუსიკა შეცვალოს ახლით და ა.შ..
სწავლის სწავლებისას
უნივერსალური გამოვლენილი სწავლის დიზაინის მეორე პრინციპი წარმოადგენს
დიზაინის გზამკვლევის პოტენციური
გამოყენება დაბრკოლებების ერთგვარ სტრატეგიულ ქსელს, რომლის მიზანიცაა
სწავლების მეთოდის რისკის
შემუშავებისას განსაზღვრა
მოსწავლეთა მაქსიმალური ჩართულობა და მათი
ინტერაქცია სასწავლო პროცესში. ამიტომ აქცენტი
უნდა აღვნიშნოთ, რომ სწავლის უნივერსალური კეთდება მოსწავლეთა ცოდნაზე და განსაკუთრებით
დიზაინი ეფუძნება სამ ძირითად კომპონენტს: იმაზე, თუ როგორ შეუძლიათ მათ ამ ცოდნის დემონს-
ინფორმაციის წარდგენის მრავალფეროვანი გზა ტრირება და საკუთარი კომპეტენციების გამოყენება.
– რას ვსწავლობ, რას ვკითხულობ, რა მესმის, რას აღნიშნული თეორიის პრაქტიკულ საქმიანობაში
ვხედავ? დანერგვისათვის, მოსწავლეთა წასახალისებლად,
მასწავლებელს შეუძლია, დავალების მიცემისას, მათ რაც ყველაზე მთავარია, აღნიშნული მეთოდი ხელს უწ-
შესთავაზოს თვითგამოხატვის მრავალფეროვანი გზა ყობსმოტივაციისადაინტერესისგაღვივებასთითოეულ
– ტექსტის შედგენა, ილუსტრაციის დახატვა, კომიქსის ინდივიდში, მიუხედავად მისი ფიზიკური თუ გონებრივი
დამზადება, ვიდეო რგოლის შექმნა თუ სხვა. შესაძლებლობისა.გრძელვადიანპერსპექტივაშიკიმის
მოსწავლეთა ჩართულობის თითოეული საშუალე- ერთ-ერთ მნიშვნელოვან შედეგად შეიძლება ჩაით-
ბა ფოკუსირებულია ნებისმიერი მოსწავლის სწავლის ვალოს ის, რომ არ მოხდება სპეციალური საჭიროების
ინტერესისა და მოტივაციის სტიმულირებაზე. სწორედ პირთა გამიჯვნა სოციუმში და თითოეული ინდივიდი
ამიტომ, მესამე პრინციპი განსაზღვრავს სტრატეგიებს, მოახერხებს საზოგადოებაში სრულ ინტეგრაციას.
რომელიც გულისხმობს ინტერესის გაღვიძების, ძა-
ლისხმევისა და გამძლეობის შენარჩუნების, თვით-
გამოყენებული ლიტერატურა:
რეგულირების შესაძლებლობის უზრუნველყოფას.
1. Behrmann, J. (2000). Oh, the places you’ll go with e-text. Teaching
მაგალითად, უცხო ენის/ენების ენთუზიაზმით Exceptional Children, 33(5), 90-92.
2. Chang, B. V., Tremblay, K. R., & Dunbar, B. H. (2000). An experimental
შესასწავლად, მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა approach to teaching universal design. Education
მოსწავლეს გაუღვიძოს ინტერესი იმ კონკრეტული 3. Gordon, D. (2009). A policy reader in universal design for learning.
Cambridge, Mass.: Harvard Education Press.
ქვეყნის/ქვეყნების მიმართ, რომელშიც იგი შეძლებს 4. Meyer, A. & O’Neill, L. M. (2000b, May). Tools and materials that
support the learning brain. Exceptional Parent, 30(5), 59-61.
ამ კონკრეტული ენის გამოყენებას. 5. Rose, D.H., Meyer, A., & Hitchcock, C. (Eds.).(2005). The universally
პარალელურად, მასწავლებელი მუდმივად უნდა designed classroom:
6. Accessible curriculum and digital technologies. Cambridge, MA:
იღებდეს უკუკავშირს მოსწავლეთა მხრიდან, რათა Harvard University Press.
ობიექტურად შეაფასოს საკუთარი მეთოდის ეფექტუ- 7. Rose, D., & Meyer, A. (2002). Teaching every student in the digital
age. Alexandria, VA:
ნარიანობა; ასევე ის, თუ რამდენად სასარგებლოდ 8. ASCD – http://www.cast.org/teachingeverystudent/ideas/tes/
9. Schaff, J. I. (2005). Universal Design for Learning and its
მიიჩნევენ მოსწავლეები მასწავლებლის მეთოდს და implications in the early childhood education classroom.
ხედავენ თუ არა რაიმე სახის ხარვეზს მასწავლებლის Exceptional Individuals, 29(6), 16-19.
10. Schwanke, T.D., Smith, R.O., & Edyburn, D.L.(2001, June 22-26). A3
მიერ არჩეულ და შემუშავებულ სტრატეგიაში. model diagram developed as accessibility and universal design
instruc-tional tool. RESNA 2001 Annual Conference Proceedings, 21,
ამრიგად, სწავლის უნივერსალური დიზაინი ინკლუ- RESNA Press, 205-207.
ზიურ განათლებაში წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე 11. Nelson, L. (2014). Design and deliver: Planning and teaching using
universal design for learning. Baltimore, MD: Paul H. Brookes
ეფექტურ გზას, რომელიც სწავლა-სწავლების პროცესს Publishing Company.
12. UDL Interactions: Universal Design for Learning and Universal
ხდის უფრო საინტერესოს, სახალისოს და ეფექტურს Design. Retrieved from http://www.udlcenter.org/sites/udlcenter.
როგორც მასწავლებლისთვის, ასევე მოსწავლისთვის. org/files/UDL-DI%20BRIEFfinal.pdf
N1’2023 31
განმავითარებელი
თამარ ისაკაძე
ფსიქოლოგი, ინკლუზიური
განათლების ხელშეწყობის
აქტივობები
პროგრამის კონსულტანტი
მნიშნელოვანია, ბავშვები ჩართული იყვნენ ნეთთან და შეიმეცნონ საკუთარი შესაძლებლო-

ბები. სწორედ ამიტომ მნიშნელოვანია, ბავშვები
განმავითარებელ აქტივობებში, რომელიც მათი
ჩართული იყვნენ განმავითარებელ აქტივობებში,
ასაკისა და შესაძლებლობების შესაბამისი იქნება; რომელიც მათი ასაკისა და შესაძლებლობების შე-
ეს ხელს შეუწყობს თვითაღქმას, აკადემიურ საბამისი იქნება; ეს ხელს შეუწყობს თვითაღქმას,
მიღწევებს, სოციალურ და კოგნიტურ განვითარებას. აკადემიურ მიღწევებს, სოციალურ და კოგნიტურ
განვითარებას.
ბავშვის განვითარება გულისხმობს ცვლილებებს განმავითარებელი აქტივობები კავშირშია იმ
და წინსვლას ფიზიკურ, სოციალურ, შემეცნებით, საგანმანათლებლო კონცეფციასთან, რომელიც
ენობრივ და ემოციურ სფეროში. ჰარმონიული „თამაშით სწავლის“ სახელითაა ცნობილი. აღსა-
განვითარებისთვის ამ პროცესში უპირობოდ მნიშ- ნიშნავია, რომ განმავითარებელი აქტივობები რომ
ვნელოვანია მშობლების, მასწავლებლებისა და ეფექტური და შედეგზე ორიენტირებული იყოს,
მთლიანად გარემო ფაქტორების ზეგავლენა, გან- აუცილებელია მათი წინასწარი დაგეგმვა, მიზნის,
ვითარების ხელშემწყობი პირობების შექმნა, სხვა- აქტივობების, სტრატეგიების, რესურსების, მონა-
დასხვა განმავითარებელი აქტივობის დაგეგმვა და წილე პირებისა და დროის განსაზღვრა. განმა-
ჩატარება, ასაკისა და შესაძლებლობების მიხედვით. ვითარებელი აქტივობები მაშინ არის ეფექტური,
როდესაც ის მოიცავს სტრატეგიებს ბავშვის ცოდ-
რატომ არის მნიშვნელოვანი განმავითარებელი აქტივობები ბავშვისთვის? ნისა და უნარების განვითარებისთვის, მათ შორის
იგულისხმება სწორი ინსტრუქციების მიცემა, დადე-
განმავითარებელი აქტივობები ბავშვს ხელს ბითი უკუკავშირი, განმავითარებელი კომენტარი,
უწყობს შემეცნებითი შესაძლებლობების, სოცი- დაბალანსებული დახმარება, შექება და სხვა.
ალური უნარების, ემოციური სიმწიფისა და ენობ- ცნება „განმავითარებელი თამაში“ გულისხმობს
რივი უნარების განვითარებაში. ის საშუალებას ისეთი ტიპის აქტივობებს, რომელიც ხელს უწყობს
აძლევს ბავშვებს, კონტაქტი დაამყარონ ერთმა- ბავშვების განვითარებას ფიზიკური, შემეცნებითი,
პიროვნული და სოციალური მიმართულებებით. ციის, მეხსიერების, აზროვნების, წარმოსახვის, პრობ-
თამაშის დაგეგმვისას მნიშვნელოვანია ბავშვის ლემის გადაჭრის, კრიტიკული აზროვნების ჩამოყალი-
ასაკობრივი განვითარების თავისებურებების გათ- ბებას; როდესაც ბავშვები იწყებენ მიზეზისა და შედეგის
ვალისწინება. განმავითარებელი თამაშები ხელს გაგებას, ვითარდება მათი ლოგიკური აზროვნება.
უწყობს ახალი უნარ-ჩვევების განვითარებას, ვი-
თარდება სააზროვნო უნარები, მეტყველება, კრეატი- 3. განმავითარებელი აქტივობების ენობრივი სარგებელი
ულობა (შემოქმედებითობა), უნარ-ჩვევების გარდა,
ბავშვი იძენს ცოდნას და ინფორმაციას იმ თემებზე, განმავითარებელი აქტივობები მნიშვნელოვნად
რომელიც მისთვის აქამდე უცხო იყო. იმავდროულად უწყობს ხელს ენის, მეტყველებისა და კომუნიკა-
აღსანიშნავია, რომ თამაში ბავშვის ბუნებრივი და ციის განვითარებას. ეს განსაკუთრებით ცხადი
წამყვანი ქცევაა; ამრიგად, თამაშით სწავლა მისთვის ხდება მაშინ, როდესაც აქტივობის პროცესში
სპონტანური და სახალისო პროცესია. წახალისებულია ინტერაქცია – ბავშვები სწავლო-
ბენ ახალ სიტყვებს, დიალოგურ მეტყველებას. ამ
1. განმავითარებელი აქტივობების ფიზიკური სარგებელი დროს მნიშვნელობას იძენს განხორციელებული
მოქმედებების გახმოვანება, სიტყვიერი აღწერა
ბავშვის ასაკისა და შესაძლებლობის შესაბა- უფროსების/მასწავლებლების მხრიდან.
მის განმავითარებელ აქტივობებში ჩართულობის
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი უპირატესობა 4. განმავითარებელი აქტივობების სოციალური და ემოციური სარგებელი
არის ის, რომ ეს ხელს უწყობს მის ფიზიკურ ჯანმრ-
თელობას და განვითარებას. ფიზიკური აქტივობები განმავითარებელი აქტივობები ასწავლის ბავშებს
ხელს უწყობს წონასწორობის დაცვას, მოძრაობას, ემოციების უკეთ კონტროლისა და რეგულირების
საკუთარი სხეულის აღქმას სივრცეში, ნატიფი ახალ გზებს. ერთობლივი თამაში ეხმარება მათ,
მოტორული უნარების განვითარებას. მოტორული გააცნობიერონ რეალური სიტუაციები, როგორი-
აქტივობები ბავშვებს თავდაჯერებულობისა და ცაა ნივთების გაზიარება და სოციალური წესების
თვითშეფასების განვითარებაშიც ეხმარება. დაცვა. აქტივობა ამ დროს ერთგვარი სიმულაციაა,
რომ ბავშვმა ისწავლოს, როგორ უპასუხოს სხვების
2. განმავითარებელი აქტივობების შემეცნებითი სარგებელი ემოციებს რეალურ ცხოვრებაში, უკეთ მოახდინოს
ადაპტირება საზოგადოებაში; ბავშვს უვითარდება
თუკი აქტივობები ერთგვარი გამოწვევა იქნება, ის ისეთი სოციალური უნარები, როგორიცაა ემოციური
ბავშვს მისცემს შესაძლებლობა, რომ დაუშვას შეც- ინტელექტი და თანაგრძნობა. ყოველივე ამის შედე-
დომები, იპოვოს გამოსავალი და გადაჭრას პრობლე- გად კი, ბავშვები შეძლებენ უკეთესად გააცნობიერონ
მა. სწავლა არასოდეს არის მზა პასუხების მიწოდება, და გადმოსცენ სიტყვებით თავიანთი ემოციები.
სწავლა თავსატეხებისა და პრობლემების ამოხსნის
პროცესში მიიღწევა. ცდისა და შეცდომის პროცესში განმავითარებელი აქტივობები სპეციალური საგანმანათლებლო
ბავშვი აკეთებს აღმოჩენებს, იძენს გამოცდილებას, საჭიროების მქონე მოსწავლეებისთვის
ეზრდება წარმატების მიღწევის მოტივაცია.
შემეცნებითი უნარების განმავითარებელი აქტივო- სკოლის ასაკის ბავშვებისთვის მიზანშეწონილია
ბები ხელს უწყობს აღქმის, ყურადღების კონცენტრა- ისეთი სასწავლო და განმავითარებელი შემოქმედე-
N1’2023 33
ბითი აქტივობები, როგორიცაა – როლური თამაშები, განმავითარებელი და მრავალფეროვანი
სამაგიდო თამაშები, ხელოვნება, მუსიკა, სენსორული აქტივობები მეტად იძლევა ისეთი სწავლების
აქტივობები, ბუნებასთან სიახლოვე, ინტერაქტიული სტრატეგიების გამოყენების შესაძლებლობას,
თამაშები. სასკოლო სივრცეში სპეციალური საგან- როგორიცაა მულტიმოდალური მიდგომა, სწავლა
მანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებისთ- კეთებით, აღმოჩენით სწავლა და სხვა. ცნობილია,
ვის აქტიურად გამოიყენება სამუშაო ფურცლები და რომ ეს სტრატეგები სწავლებას უფრო შედეგიანს
ბარათები. მნიშვნელოვანია, ბარათებსა და სამუშაო ხდის, რადგან ეფექტურად ეხმარება მოსწავლეებს
ფურცლებზე დატანილი სავარჯიშოები იძლეოდეს აღქმაში, ყურადღების ფოკუსირებაში, პრობლემის
გამოჭრის, გაფერადების საშუალებას, რათა გა- გადაჭრასა და დამახსოვრებაში.
იზარდოს მოსწავლის მონაწილეობა და აქტიურობა. გთავაზობთ, რამდენიმე განმავითარებელ
მსგავსი ბარათების დამზადება შეიძლება როგორც აქტივობას, რომელთა გამოყენება სახალისო და
კოგნიტური, ისე აკადემიური უნარების განვითარების შემოქმედებითი იქნება წერა-კითხვის სწავლების
ხელშეწყობისთვის და ის ინდივიდუალური სასწავ- საწყის ეტაპზე, ხელს შეუწყობს წერისა და კითხვის
ლო გეგმისა და ინტერვენციის გეგმის ერთ-ერთ ინსტ- წინმსწრები უნარების განვითარებას:
რუმენტს წარმოადგენს.
1. ფურცლებზე წინასწარ დახატეთ ფართოკონტურებიანი დიდი ზომის

ასოები ან ამობეჭდეთ. ერთი ასო უნდა ავსებდეს მთელ ფურცელს და
იყოს საკმაოდ დიდი ზომის, ფართო კონტურებით. მოსწავლემ კონ-
ტურებს შორის არსებული სივრცე უნდა შეავსოს მძივებით, დაჭრილი
საწრუპებით ან პატარა ღილებით. მუშაობისას ხშირად გაახმოვანეთ
მოქმედებები: „ეს არის ასო „ა“, ასო „ა“ ნელ-ნელა ივსება, ახლა შევუვ-
სოთ ასო „ბ“-ს მუცელი“ და ა.შ.
2. მუყაოს ყუთზე ამოჭერით მცირე ადგილები, ისე რომ სამედი-

ცინო ხის ჩხირი ადვილად ჩამაგრდეს. ამოჭრილ ადგილებ-
თან დაწერეთ ანბანის ასოები; ასევე, ანბანის ასოები დააწე-
რეთ ჩხირებს. მოსწავლემ უნდა მოძებნოს სამიზნე ასო და
შესაბამისი ჩხირი ჩაარჭოს ყუთში.
სამიზნე ასოების რაოდენობა შეარჩიეთ მოსწავლის სასწავ-
ლო მიზნიდან გამომდინარე, დაიწყეთ ნაცნობი ასოებით და
თანდათან შემოიტანეთ ახალი სიმბოლოებიც.
ამ აქტივობის გართულებული ვარიანტია, ჩხირებზე სიტყვე-
ბის დაწერა და შესაბამისი ადგილების მოძებნა.
3. ამ აქტივობისთვის თქვენ გჭირდებათ პატარა

სურათები სხვადასხვა საგნის გამოსახულებით.
კატა ძაღლი მაგიდა
ასევე, ერთი მთლიანი ფურცელი, რომელზეც
უჯრებში წერია სიტყვები; მოსწავლემ უნდა
მზე მთვარე ვაშლი
შეარჩიოს სიტყვის შესაბამისი სურათი და და-
ადოს იმ უჯრას, რომელზეც სიტყვა წერია.
ხე სკამი ჭიქა
აქტივობის დაწყებამდე დარწმუნდით, რომ
ყველა სიტყვის მნიშვნელობა და სურათები
ბავშვისთვის ნაცნობია.
4. სარეცხის ხის სარჭებს დააწერეთ ასოები. ბარათებზე დაწე-

რეთ სამიზნე სიტყვები, მათ შორის ბავშვის სახელი. სთხოვეთ
მოსწავლეს მოძებნოს შესაბამისი ასოს გამოსახულების მქონე
სარჭი და მოარგოს ასოს გასწვრივ ბარათზე.
შესაძლებელია, პირველ ეტაპზე მხოლოდ საკუთარი სახელის
შესაბამისი ასოები დავაწეროთ სარჭებს, ხოლო ბარათზე ბავ-
შვის სახელი.
დახმარების მიზნით, შესაძლებელია, მოსწავლეს ხის სარჭები
თანმიმდევრობით მივაწოდოთ, შემდეგ ავურიოთ და წავახა-
ლისოთ, დამოუკიდებლად მოძებნოს შესაბამისი ასოები.
N1’2023 35
5. მუყაოსგან გამოჭერით პატარა ბარა-
თები, დააწერეთ სხვადასხვა ასო ისე,
რომ კონტურები შედარებით ფართო
იყოს. სთხოვეთ მოსწავლეს აიღოს
პლასტილინი, მისცეს მას გრძელი
ფორმა და ამოავსოს ასოები. თავდა-
პირველად თქვენ აჩვენეთ მაგალი-
თი, ნიმუში; შემდეგ ცდაზე დაეხმარეთ
გააკეთოს დამოუკიდებლად.
6. მუყაოზე ამოჭერით სხვადასხვა ფორმის შიდა კონტურები:

ზიგზაგები, სწორი ხაზები, ოვალები. მუყაოს კონტურები
მიაწებეთ დაფას ან დაამაგრეთ ფურცელზე, სთხოვეთ
მოსწავლეს მარკერით გადაატაროს ხაზები შიდა კონტუ-
რებზე.
7. ფურცელზე დახაზეთ ხაზები, რომლებსაც

სხვადასხვა ფერის დაბოლოებები ექნება, ისე,
როგორც სურათზეა ნაჩვენები. პარალელურად
მოამზადეთ შემდეგი მასალა – ჩვეულებრივ ყუ-
რის ჩხირებს შეუღებეთ ბოლოები სხვადასხვა
ფერით, ისე რომ მოცემული ნახატების იდენტუ-
რი მასალა გამოვიდეს. სთხოვეთ მოსწავლეს,
დახაზული ხაზების მიხედვით დაადოს ჩხირები ფურცელზე. თუ, მოსწავლეს უჭირს თავ-
დაპირველ ეტაპზე აღნიშული დავალების შესრულება, შეამცირეთ სტიმულ – მასალა, შეს-
თავაზეთ მხოლოდ ერთი ან ორი ნახაზი, როცა გავარჯიშდება ინსტრუქციის შესრულებაში,
შემდეგ გაართულეთ და დაამატეთ სავარჯიშოები. გამოიყენეთ მინიშნება – თითით აჩვენეთ
შესაბამისი ადგილი, თუ ამის საჭიროება იქნება პირველ ეტაპზე.
8.
ყველაფერი ჩემს შესახებ მოსწავლეს შესთავაზეთ სამუშაო ფურცელი,
რომელზეც სხვადასხვა რეფლექსიისთვის
საჭირო სტიმულ-სიტყვები იქნება დაწერი-
მე ვარ ლი. მაგალითად: მე ვარ..., მე მიყვარს..., მე
ვგრძნობ... და ა.შ.. იმსჯელეთ მასთან ერთად
მე მიყვარს და დაეხმარეთ, მოიფიქროს და დაამთავროს
წინადადებები.
მე ვგრძნობ იგივე აქტივობის განხორციელება შეიძლება
კომპიუტერში, კლავიატურის გამოყენებით.
9. . შესთავაზეთ მოსწავლეს დაწერილ სიტყვათა ნაკრები და შესაბამისი თვალსაჩინო მასალა. მოსწავ-

ლემ უნდა ჩაწეროს სიტყვის პირველი ასო.
გამოიყენეთ შემდეგი დახმარების სტრატეგიები:
შესაბამისი პირველი ასოს ზეპირად კარნახი
სურათის დასახელება და პირველი ასოს იდენტიფიცირება, ჩაწერა
დაწერილი სიტყვის ნიმუშის მიხედვით დავალების შესრულება (სწორად გადაწერა)
წინასწარ საჭირო ასოების ჩაწერა და მოსწავლესთან მსჯელობის შედეგად სწორი ასოს შერჩევა
შესაძლებელია, სხვა ტექნიკების გამოყენება, სიტყვაში გამოტოვეთ მეორე ან შუა ასო, ბოლო ასო.
N1’2023 37
10. შეარჩიეთ მოსწავ-
ლისთვის იმ სიტყ-
ვების ჩამონათვალი,
რომლის კითხვა და
წერილობითი პასუ-
ხების გაცემა, თუნდაც
დახმარებით, უკვე
შეუძლია. მოსწავ-
ლესთან ერთად ჯერ
შეხედეთ სურათს,
აღწერეთ ის, შემდეგ
წაიკითხეთ ინსტრუქცია ან შეკითხვა, მოიფიქრეთ პასუხი და დაეხმარეთ მის წერილობით
ჩამოყალიბებაში.
დახმარების მიზნით, შესაძლებელია, მოსწავლის მიერ დასახელებული პასუხის კარნახით
ჩაწერა ან გადაწერა.
ბოლოს იზრუნეთ სამუშაო ფორმატის ვიზუალურ მხარეზეც, მოსწავლეს მიეცით საშუალება,
გააფერადოს ის თავისი გემოვნებით.
მსგავსი დავალების შესრულება შესაძლებელია აპლიკაციის ფორმითაც, თუკი მოსწავლეს
ვთხოვთ, გამოჭრას ფერადი ფურცლებისგან სურათის შესაბამისი ფიგურები, ფორმები და
დააწებოს. ეს სხვა უნარების განვითარებასაც შეუწყობს ხელს – ნატიფი მოტორიკის, ნიმუშის
მიხედვით გამოჭრის და სხვა.
11. შესთავაზეთ მოსწავლეს საინტერესო განმავითარებელი

აქტივობა, სინზე დაყარეთ ქვიშა (ქვიშის ნაცვლად შეიძ-
ლება გამოყენებულ იქნეს ფქვილი, მანის ბურღული).
თავდაპირველად მოსწავლეს მიეცით საშუალება, ხატოს
ქვიშაზე სურვილისამებრ, რათა მიიღოს გამოცდილება
და განივითაროს სენსორული ჩვევები. შემდეგ გადადით
ასოების წერის ეტაპზე. მოათავსეთ სინის წინ მოძრავი მაგ-
ნიტური ასოები და სთხოვეთ გადახატოს მსგავსი ასოები
ქვიშაზე. ეს პროცესი სახალისო და განმავითარებელია.
12. წერის უნარი ვითარდება სიტუაციური ამოცანების კონტექსტში. 13. მოსწავლის წინ განათავ-
გამოიყენეთ შემდეგი სიტუაცია, შესთავაზეთ მოსწავლეს, მისწე- სეთ ბარათები, რომლებ-
როს წერილი დედას, მასწავლებელს, დას ან სხვ.. ზეც სხვადასხვა სიუჟეტია
წერილის მიწერამდე მოსწავლეს აჩვენეთ სხვა, უკვე დაწერილი განთავსებული. აღწე-
წერილები. მსგავსი მასალა შეგიძლიათ მოიძიოთ ინტერნეტში ან რეთ მასთან ერთად,
ნიმუშები წინასწარ მოამზადოთ. გამოიყენეთ სიტყვები:
„ამის შემდეგ, მანამდე,
ასწავლეთ მოსწავლეს, დაიცვას მიმართვის ფორმა და წერილის
პირველად, ბოლოს...“.
წერის სხვა წესები.
შემდეგ სთხოვეთ, ბა-
სთხოვეთ ბავშვს, გააფორმოს წერილი ნახატებით, დაამზადოს რათების გამოყენებით
კონვერტი ან მოხატოს უკვე დამზადებული კონვერტი, რომელ- შეადგინოს ამბავი და
შიც წერილს განათავსებს. დაწეროს.
შესაძლებელია, აქტივობა განვახორციელოთ ღია ბარათების
გამოყენებით.
14. წააკითხეთ მოსწავლეს ტექსტი, შემდეგ სთხოვეთ, იპოვოს ტექ-

სტში შესაბამისი ადგილები, დაუსვით შეკითხვები:
მაგალითად, „სად ეწერა სიტყვა „მელია“?
სად ეწერა წინადადება „მელია შეხვდა დათვს“? და ა.შ..
დაეხმარეთ ბავშვს შესაბამისი ადგილის მოძებნაში, ეს დაეხ-
მარება მას ტექსტის გააზრებასა და დეკოდირებაში. შემდეგ
შესთავაზეთ წინასწარ მომზადებული შეკითხვები, რომლის
პასუხებიც ტექსტში უნდა მოძებნოს და დაწეროს.
კითხვები და პასუხები, სასურველია, სხვადასხვა ფერის კალ-
მით იყოს შესრულებული, ეს მოსწავლეს აღქმასა და გააზრება-
ში დაეხმარება.
1. Play and Child Development, Joe L.

15. ცალკეულ ბარათებზე ამოწერეთ წიგნში მოცემული ტექსტიდან Frost, Sue Clark Wortham, Robert Stuart
Reifel, Pearson
აღებული წინადადები, რომლებშიც ერთი სიტყვა იქნება გამო-
2. The Power of Play: How Spontaneous,
ტოვებული. Imaginative Activities Lead to Happier,
Healthier Children; David Elkind,
მოსწავლემ ტექსტის მიხედვით უნდა მოძებნოს და ჩაწეროს Hachette Books
გამოტოვებული სიტყვა წინადადებაში. 3. Guiding Children’s Social
Development: Theory to Practice,
Marjorie J. Kostelnik, Delmar
N1’2023 39
პროფესიული ინკლუზიური განათლება
პროფესიული განათლება
მარიკა ზაქარეიშვილი
საქართველოში
ორგანიზაცია „ინოვაციები
ინკლუზიური განათლებისათვის“
დამფუძნებელი, ინკლუზიური
განათლების ექსპერტი
პროფესიული განათლება გამორჩეულად საგანმანათლებლო გარემოს შექმნას, რომელიც

იქნება მოქნილი და ნებისმიერი მოწყვლადი ჯგუ-
საინტერესო მიმართულებაა განათლების სისტემაში.
ფის მხარდამჭერი. აღნიშნულ სტატიაში საკითხი
სასწავლო პროცესში ერთმანეთთან შერწყმულია უფრო ვიწრო ჭრილში იქნება წარმოდგენილი და
პრაქტიკული და თეორიული კომპონენტი. შეეხება პროფესიულ სასწავლებლებში კონკრე-
შესავალი ტული ჯგუფისთვის, კერძოდ, შეზღუდული შესაძ-
ლებლობისა და სპეციალური საგანმანათლებლო
განათლების ინკლუზიურობა ფართო ცნებაა და საჭიროების მქონე პირებისათვის შექმნილი მხარ-
გულისხმობს ყველასთვის ისეთი ხელმისაწვდომი დამჭერი მექანიზმების აღწერას.
სანდრო ორი წლის იყო, როდესაც ოჯახმა მისი სმენასთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი პრობლემები აღმოაჩინა. მშობ-
ლები ყურადღებიანები აღმოჩდნენ, დაიწყეს ბავშვისათვის ჟესტური ენის სწავლება, თავადაც ჩაერთნენ ენის შესწავლის
პროცესში. დიდი ძალისხმევის შედეგად, სანდრო ერთი წელი ბაღშიც ატარეს. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების
სამინისტროს მულტიდისციპლინური გუნდის დასკვნის საფუძველზე, სანდრო რესურს სკოლაში ჩაირიცხა. მისთვის სასწავლო
პროცესი ადვილად დასაძლევი არ აღმოჩნდა, უწევდა სხვადასხვა ბარიერისათვის თავის გართმევა, თუმცა, გარკვეული დროის
გასვლის შემდეგ, გარემოს შეეგუა, სასწავლო შედეგები გააუმჯობესა და მეგობრებიც შეიძინა.
სკოლის დასრულებისთანავე სანდრო ახლი გამოწვევებისა და სირთულეების წინაშე დადგა. ბუნდოვანი იყო, რა შეიძლებოდა
ყოფილიყო შემდგომი ნაბიჯი. საიდან უნდა დაეწყოთ? სახლში დარჩენა, ყოველგვარი საქმიანობის გარეშე, კატასტროფად
ეჩვენებოდა მასაც და მის ოჯახსაც. ერთიანი ეროვნული გამოცდების ჩაბარება სანდროსთვის გამოწვევას წარმოადგენდა.
სიტუაციისა და სხვადასხვა შესაძლებლობის გარკვევის შედეგად, აღმოაჩინეს, რომ განათლების სისტემაში, სკოლისა და
უმაღლესი განათლების გარდა, არსებობს პროფესიული საგანმანთლებლო დაწესებულებები, სადაც ნებისმიერ ადამიანს,
რომელსაც აქვს ატესტატი, შეუძლია მისთვის საინტერესო პროფესია შეარჩიოს. სანდროს ბევრი არ უფიქრია, რადგან გატა-
ცებული იყო კულინარიით და არაპროფესიონალის კვალობაზე საკმაოდ კარგად გამოსდიოდა. შესაბამისად, მან მოინახულა
რამდენიმე კოლეჯი, რომელსაც კულინარიის მიმართულება ჰქონდა, შეარჩია კონკრეტული, დარეგისტრირდა და, პროფესიის
პრაქტიკულად მოსინჯვის გზით, მოხვდა სასურველ პროგრამაზე. სწავლის პერიოდშივე გადიოდა პრაქტიკულ მეცადინეობებს
ერთ-ერთ ცნობილ სასტუმროთა ქსელში, სადაც სწავლის დასრულების შემდეგ გააგრძელა კიდეც მუშობა.
სანდროს ისტორია შიძლება განზოგადებულ სასწავლო პროცესი მეტად პრაქტიკულია
იქნეს. დღეს ბევრი მოზარდი, რომელიც სკოლას მაღალია დასაქმების შესაძლებლობა და წა-
ამთავრებს (მე-9 ან მე-12 კლასში), დგება შემდგომი მოადგენს უმოკლეს გზას დასაქმებისკენ
განათლების საფეხურის არჩევანთან დაკავშირებუ- ითვალისწინებს სპეციალური საგანმანათლებ-
ლი გამოწვევების წინაშე. ასევე, არიან ზრდასრული ლო საჭიროებისა და შეზღუდული შესაძლებ-
ადამინები, რომლებსაც ახალი პროფესიის შეძენის ლობის მქონე პირების განათლების მხარდამ-
სურვილი აქვთ. კარიერული გზის დაგეგმვასთან და ჭერ სერვისებს
განათლების შემგომ შესაძლებლობებთან დაკავ-
შირებული შიში, გაურკვევლობა და, ხშირ შემთხ- რას გულისხმობს პროფესიული განათლება?
ვევაში, ინფორმაციის ნაკლებობა, მნიშვნელოვან
პრობლემას წარმოადგენს. აღნიშნული საკითხი პროფესიული განათლება წარმოადგენს გა-
განსაკუთრებით მწვავედ დგას სპეციალური საგან- ნათლების საფეხურს, რომლიც ყველაზე მეტად
მანათლებლო საჭიროებისა და შეზღუდული შესაძ- არის დაკავშირებული ეკონომიკის წინსვლასა და
ლებლობის მქონე პირებისათვის, რადგან საკმაოდ ღია შრომის ბაზრის განვითარებასთან. ის ხელს
მწირია სერვისები და საშუალებები, რომელიც მათ უწყობს სათანადო უნარებით აღჭურვილი ადამი-
სკოლის შემდგომი გზის გაკვალვის პროცესში ეხმა- ანური კაპიტალის მომზადებას, რომელიც საჭიროა
რება. მოცემულ სტატიაში საუბარი იქნება პროფე- ეკონომიკის სათანადო ფუნქციონირებისათვის. ის
სიული განათლების მიღების შესაძლებლობებზე, მოიცავს ისეთ მრავალფეროვან მიმართულებებს,
რომელიც ყველასთვის და მათ შორის, სპეციალური როგორიცაა ინჟინერია და მშენებლობა, სოფლის
საგანმანათლებლო საჭიროებისა და შეზღუდული მეურნეობა, აიტი ტექნოლოგიები, ტურიზმი, ტრანს-
შესაძლებლობის მქონე პირებისათვის არის ხელმი- პორტი და ლოგისტიკა, ჯანდაცვის მიმართულებები
საწვდომი და მხარდამჭერი. და სხვა.
პროფესიული განათლების სისტემაში წარმოდ-
რატომ უნდა ავირჩიოთ პროფესიული განათლება? გენილია კერძო და სახელმწიფო დაწესებულებები.
გეოგრაფიული განფენა მთელ საქართველოს მო-
პროფესიული განათლება გამორჩეულად საინ- იცავს. საგულისხმოა, რომ სახელმწიფო პროფე-
ტერესო მიმართულებაა განათლების სისტემაში. სიულ სასწავლებლებში სასწავლო პროცესი 100%
სასწავლო პროცესში ერთმანეთთან შერწყმულია დაფინანსებულია სახელმწიფოს მიერ, სტუდენტს
პრაქტიკული და თეორიული კომპონენტი. ის გან- ვაუჩერი მიჰყვება კერძო პროფესიულ სასწავლე-
საკუთრებით მომხიბვლელია იმ ადამიანებისთ- ბელშიც.
ვის, ვისაც აინტერესებს პრაქტიკული, საკუთარი საგულისხმოა, რომ სისტემაში მიმდინარე
ხელით ან ტექნიკით/ტექნოლოგიებით შესასრუ- რეფორმების შედეგად, პროფესიული სასწავლებ-
ლებელი საქმიანობები. როგორც თანამედროვე ლების ფიზიკური გარემო, უმეტეს შემთხვევაში,
სამყაროში ამბობენ, პროფესიული განათლება მაღალი სტანდარტების შესაბამისია; სასწავლებ-
არის ის, რაც აძლევს ადამიანს შესაძლებლობას, ლებში ტარდება ვორქშოფები, სადაც სტუდენტები
შექმნას პროდუქტი გონების, გულის და ხელების პრაქტიკულ უნარებს ივითარებენ. პროფესიულ
ერთდროული მონაწილეობით. პროფესიული სასწავლებლებს აქვთ აქტიური კომუნიკაცია
განათლება მიმზიდველია რადგან: დარგობრივ ასოციაციებთან, კომპანიებთან, რათა
N1’2023 41
სასწავლო პროცესი მაქსიმალურად შეესაბამებო- მის ბაზრის კონიუნქტურის ცვლილებაზე გარდა-
დეს იმ მოთხოვნებს, რაც ღია შრომის ბაზრისათვის უვალი და, ხშირ შემთხვევაში, პოზიტიურია, თუმცა
არის რელევანტური. ტექნოლოგიურმა პროცესმა შესაძლოა გაზარდოს
პროფესიული განათლების მიწოდება სხვა- სოციალური უთანასწორობაც (განსაკუთრებით
დასხვა მიდგომით ხორციელდება; ამოსავალი განვითარებად ქვეყნებში) და დაარღვიოს შრომის
წერტილია ახალი მოდულებით აწყობილი პროგ- ბაზრის არსებული პრინციპები. აღნიშნული საკითხი
რამები და მიდგომაც იცვლება იმის მიხედვით თუ უკავშირდება როგორც ეკონომიკურ, ასევე სოცი-
რა ხარისხით არის სწავლებაში ჩართული კერძო ალურ გამოწვევას. ევროპის ბევრ განვითარებულ
სექტორი. ქვეყანაში უკვე შეიმჩნევა გაზრდილი მოთხოვნა მა-
მიდგომა აღწერა
მოდულური სასწავლო პროცესი ძირითადად პროფესიული პროგრამების განმახორციელებელ
დაწესებულებაში მიმდინარეობს, პრაქტიკული აქტივობები ვორქშოფებშია
ინტეგრირებული და არის პრაქტიკის ადგილები, სადაც სტუდენტები, გარკვეული დროით,
პრაქტიკულ აქტივობებში ერთვებიან.
დუალური აღნიშნული მიდგომის დროს სასწავლო პროცესის 50% და მეტი კომპანიაში (რომელსაც
სასწავლო საწარმოს სტატუსი აქვს მოპოვებული), რეალურ სამუშაო გარემოში ხდება.
პროგრამის განხორციელებაში თანაბრად არის ჩართული პროფესიული პროგრამების
განმახორციელებელი დაწესებულება და კომპანია.
კოოპერაციული სასწავლო პროცესი ძირითადად მიმდინარეობს პროფესიული საგანმანათლებლო

პროგრამების განმახორციელებელ დაწესებულებაში, თუმცა სწავლის შედეგების თითქმის
50%-ის მიღწევაში, შესაძლოა, კომპანია/კომპანიები იყოს ჩართული.
ინტეგრირებული აღნიშნული პროგრამები განკუთვნილია 9 კლასის ატესტატის მქონე პირებისათვის, ვისაც

უნდა 12 კლასის დამამთავრებელ ატესტატთან გათანაბრებული პროფესიული განათლების
დიპლომის მიღება. აღნიშნულ პროგრამებს პროფესიული საგანმანათლებლო
პროგრამების მფლობელი დაწესებულებები ახორციელებენ, რომელთა კონკრეტულ
პროფესიულ პროგრამებში ინტეგრირებულია სკოლის საშუალო საფეხურის (10-12
კლასი) შესაბამისი სწავლის შედეგებიც. პროგრამები 3-წლიანია და მათი წარმატებით
დასრულების შემდეგ მიღებული დოკუმენტი, ერთი მხრივ, ადასტურებს კონკრეტული
პროფესიის ფარგლებში მიღებულ კომპეტენციას და, მეორე მხრივ, უთანაბრდება
ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის დამამთავრებელ ატესტატს. აღნიშნული მიდგომა
სულ რამდენიმე წელია ინერგება სისტემაში და ეტაპობრივად იზრდება იმ პროგრამების
რაოდენობა, რომლებიც მსგავსი ფორმატით ხორციელდება.
თანამედროვე ტენდენციები ცხადყოფს, რომ მო- ღალკვალიფიციურ ადამიანურ კაპიტალზე და სულ

მავლის ეკონომიკა დაეფუძნება მუდმივ ინოვაციებს უფრო ნაკლებია მოთხოვნა ადამიანებზე, რომლებ-
და ხელოვნურ ინტელექტს, რომელიც, ფაქტობ- საც არასათანადო განათლება და უნარები აქვთ.
რივად, ჩვენი ყოველდღიურობის ნაწილი ხდება შესაბამისად, შრომის ბაზარზე თითქოს ვიწროვდე-
(ავტოპილოტი მანქანები, დრონები, დიგიტალური ბა სივრცე საშუალო უნარების მქონე ადამიანები-
ასისტენტები და სხვა). ტექნოლოგიის გავლენა შრო- სათვის. აღნიშნული ტენდენციის გათვალისწინებით,
საერთაშორისო მასშტაბითაც და საქართველოშიც აუცილებელი ნაბიჯია სპეციალური საგანმანათ-

პროფესიული განათლების სისტემა ცდილობს შექმ- ლებლო საჭიროების დადასტურება, რომელსაც
ნას პროფესიული პროგრამები, რომელიც მიმარ- საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების
თულია კომპლექსური უნარების განვითარებაზე და სამინისტროს მულტიდისციპლინური გუნდი ახორ-
ასევე, ქმნის ინკლუზიურ გარემოს, რათა სხვადასხვა ციელებს აპლიკანტის/მშობლის/მეურვის მიმართ-
შესაძლებლობის მქონე ადამიანებმა შეძლონ საჭი- ვის საფუძველზე. შეფასება და, გარკვეულწილად,
რო უნარების განვითარება. პროფესიული ორიენტაციაც დაინტერესებულმა
ინდივიდმა შეიძლება წელიწადის ნებისმიერ დროს
ინკლუზიური პროფესიული განათლება და მოითხოვოს და არ დაელოდოს რეგისტაციის
მასთან დაკავშირებული სერვისები საქართველოში
პროფესიული განათლების სისტემაში შეზღუ-

დული შესაძლებლობისა და სპეციალური საგან-
მანათლებლო საჭიროების მქონე პირთა ჩართვა
2016 წლიდან დაიწყო, ნორვეგიის მთავრობის
მხარდაჭერით. პროცესი რეგულირებულია პრო-
ფესიული განათლების შესახებ კანონით, რომე-
ლიც 2018 წელს დამტკიცდა.
პროფესიულ სასწავლებლებში ყოველწლი-
ურად საშუალოდ 300 სპეციალური საგანმანათ-
ლებლო საჭიროებისა და შეზღუდული შესაძლებ- გამოცხადებას. მეორე ნაბიჯია ბაზაში რეგისტაცია.
ლობის მქონე პირი ირიცხება; შესაბამისად, შემუ- პროფესიულ პროგრამებზე რეგისტრაციის გამოც-
შავებულია მექანიზმები, რომელიც მათ სისტემაში ხადების დროს აუცილებელია, ბაზაში მოინიშნოს,
შემოყვანასა და მხარდაჭერას ისახავს მიზნად. რომ პირი არის სპეციალური საგანმანათლებლო
საჭიროების მქონე. დაფიქსირების შემდეგ მოხდე-
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების ბა მისი შეფასება, თუკი ინდივიდის დასკვნა ბაზაში
მქონე პირთა სისტემაში რეგისტრაციისა და არ იძებნება. რეგისტრაციისას სპეციალური საგან-
ჩარიცხვის ალტერნატიული მექანიზმი მანათლებლო საჭიროების მქონე პირმა შეიძლება
მონიშნოს მაქსიმუმ 3 სხვადასხვა პროფესია; მას
პროფესიულ პროგრამებზე სწავლის მსურ- აქვს უფლება, პროფესიები სხვადასხვა დაწესებუ-
ველთათვის რეგისტრაცია, ხშირ შემთხვევაში, ლებაში ჰქონდეს შერჩეული.
წელიწადში ერთხელ ცხადდება, მეტწილად გა- მესამე ნაბიჯი არის პროფესიის მოსინჯვა.
ზაფხულზე. ზოგადად, პროფესიულ სასწავლე- საგანმანათლებლო საჭიროების დადასტურებისა
ბელში მოხვედრისათვის აპლიკანტები გადიან და სასურველი პროფესიების მონიშვნის შემდეგ,
შესაბამის შერჩევის პროცედურებს. სპეციალური აპლიკანტები დათქმულ ვადაში განახორციელებენ
საგანმანათლებლო საჭიროებისა და შეზღუდული ვიზიტს/ვიზიტებს მონიშნულ პროფესიულ სასწავ-
შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის კი ჩარიცხ- ლებლებში, სადაც მათთვის შემუშავებული იქნება
ვის ალტერნატიული წესი მოქმედებს. პირველი მონიშნული პროფესიის პრაქტიკულად მოსინჯვის
N1’2023 43
სტანდარტულ ვაუჩერზე, რომელიც პროფესიული
საგანმანათლებლო პროგრამების განმახორცი-
ელებელ დაწესებულებას ერიცხება. დაფინანსება
საშუალებას იძლევა ანაზღაურდეს თითოეული
პროცედურა. მოსინჯვის პროცესი არის წინასწარ ინდივიდის შეფასებისას განსაზღვრული მხარ-
დაგეგმილი, გათვალისწინებულია აპლიკანტის დამჭერი ღონისძიებები, როგორიცაა: ჟესტური
შეფასებაში აღწერილი საჭიროებები და ძლიერი ენის თარჯიმანი; მობილობისა და ორიენტაციის
მხარეები. მოსინჯვის პროცესს აკვირდებიან სპე- სპეციალისტი; მეტყველების თერაპევტი; გადაად-
ციალისტები და მონაცემები შეყავთ სპეციალური გილებასთან დაკავშირებული სირთულეების
დაკვირვების ფორმებში. პროცედურების დასრუ- შემთხვევაში, ტრანსპორტირება; ინდივიდუალური
ლების შემდეგ, თავად აპლიკანტის ჩართულობით, ასისტენტი და სხვა. შესაძლებელია დამხმარე ტექ-
ხდება ერთობლივი შეჯერება – თუ რამდენიმე ნოლოგიური საშუალებების შეძენა. თუკი ვაუჩერის
პროგრამა იყო მონიშნული, რომელმა უფრო მეტი დანამატი არ არის საკმარისი საჭიროებების და-
ინტერესი გამოიწვია/რომელი უფრო გამოუვიდა საფარად, პროფესიულ სასწავლებელს შეუძლია
აპლიკანტს. ერთი პროგრამის მონიშვნის შემთხ- მიმართოს საქართველოს განათლებისა და მეცნი-
ვევაში, ხდება ჩაღრმავებული მსჯელობა და არჩე- ერების სამინისტროს დასაბუთებით და მოითხოვს
ვანის კიდევ ერთხელ გააზრება, შესაძლებლობის დანამატის ის ოდენობა, რომელიც კონრეტული
ფარგლებში. შიდა ჯგუფის გადაწყვეტილებები საჭიროების დაფინანსებისათვის არის საჭირო.
ყველა სასწავლებლიდან ეგზავნება განათლებისა
და მეცნიერების სამინისტროს, საბოლოო ჩარიცხ- მხარდაჭერილი სწავლა-სწავლების პროცესი
ვის ბრანების გამოსაცემად. და მორგებული ფიზიკური გარემო
უნდა აღინიშნოს, რომ პროფესიულ სასწავლე-
ბელში რეგისტრაციისთვის ერთადერთი პირობაა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებისა
სკოლის ატესტატის ქონა – ზოგიერთ პროგრამაზე და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები-
საკმარისია 9 კლასის ატესტატი, ზოგიერთ პროგრა- სათვის არსებითად მნიშვნელოვანია სასწავლო
მას კი სჭირდება 12 კლასის ატესტატი. პროფესიულ პროცესის მათი ინდივიდუალური საჭიროებებისა
განათლებაში ჩარიცხვისათვის არ არის შეზღუდუ- და შესაძლებლობების შესაბამისად დაგეგმვა, რაც
ლი ასაკის ზედა ზღვარი, რაც სასწავლო პროცესს პროფესიულ განათლებაში ინდივიდუალური სას-
ხელმისაწვდომს ხდის მოზრდილი სპეციალური წავლო გეგმის მეშვეობით ხორციელდება. თითქმის
საგანმანათლებლო საჭიროებისა და შეზღუდული ყველა სახელმწიფო პროფესიულ სასწავლებელში
შესაძლებლობის მქონე პირებისთვისაც. მუშაობენ ინკლუზიური განათლების სპეციალისტე-
ბი და ასისტენტები, რომლებიც პედაგოგებთან ერ-
დამატებითი ვაუჩერული დაფინანსება თითოე- თად აკვირდებიან სტუდენტებს და ინდივიდუალური
ული სპეციალური საგანმანათლებლო საჭირო- სასწავლო გეგმის მეშვეობით ახდენენ სასწავლო
ების მქონე სტუდენტისთვის პროცესის მათზე მორგებას. მნიშვნელოვანია, სტუ-
დენტი და მშობელი ფლობდეს ინფორმაციას, რომ
პროფესიული განათლების დაფინანსების წესის თუ ინდივიდი ვერ ახერხებს ადაპტირებას სასწავ-
შესაბამისად, თითოეული სპეციალური საგანმა- ლო პროცესთან და ვერ ძლევს ყველა მოდულს,
ნათლებლო საჭიროების მქონე პირი კვარტალში ეს არ აფერხებს მას, გადავიდეს სხვა მოდულებზე,
ერთხელ იღებს 1000 ლარის ოდენობის დანამატს თუმცა, სწავლის დასრულებისას მიიღებს სერტი-
ფიკატს ყველა მიღწეული შედეგის აღწერით. ის შეჯამება

სტუდენტები, რომლებსაც პროცესის მცირე აკომო-
დაცია სჭირდებათ და გარკვეულ დონეზე მოდულის საქართველოს პროფესიული განათლების
ყველა საფეხურს დაძლევენ, დუალური პროგრამე- სისტემაში დანერგილი ინკლუზიურობის პრინციპი
ბის შემთხვევაში კი გადალახავენ საკვალიფიკაციო საშუალებას იძლევა, განსხვავებული საჭიროების
გამოცდას (აქაც მცირედი აკომოდაციის საფუძველ- მქონე ადამიანები დაეუფლონ მათთვის საინტე-
ზე) იღებენ პროფესიულ დიპლომს. რესო პროფესიებს, შეიძინონ ღია შრომის ბაზარზე
გასათვალისწინებელია, რომ სახელმწიფო პო- რეალიზებისათვის საჭირო უნარები და გაუჩნდეთ
ფესიული სასწავლებლების უმრავლესობა ადაპ- დასაქმების შესაძლებლობა. სასწავლებლებში
ტირებულია შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე არსებული ფიზიკური და სასწავლო გარემო მორ-
პირებისათვის; მინიმუმ 6 მათგანში ფიზიკური გარე-
გებულია სტუდენტების საჭიროებებზე. მიუხედავად
მო ეფუძნება უნივერსალური დიზაინის პრინციპებს.
ამისა, სისტემაში ჯერ კიდევ რჩება განვითარების
გარკვეული მიმართულებებით არსებობს აუდიო
საჭიროება, რათა სწავლა-სწავლების პროცესი
სახელმძღვანელოები უსინათლო პირებისათვის.
უფრო დაიხვეწოს და მხარდამჭერი სერვისები
საკითხები, რომლებიც შემდგომ დახვეწას საჭიროებს უფრო მეტად ინდივიდზე ფოკუსირებული გახდეს.
უმნიშვნელოვანესია, მეტი ადამიანი ფლობდეს
პროფესიულ განათლებაში დანერგილი მხარ- ინფორმაციას აღნიშნული შესაძლებლობების შესა-
დამჭერი მექანიზმები მნიშვნელოვან ნაბიჯს წარ- ხებ, რათა მოახდინონ საკუთარი ინტერესების შესა-
მოადგენს პროფესიული განათლების ხელმისაწვ- ბამისი პროგრამების შერჩევა და თვითრეალიზება.
დომობის უზრუნველყოფისათვის, თუმცა, როგორც პროფესიული პროგრამებისა და რეგისტრაცი-
ნებისმიერ პროცესში, გარკვეული მიმართულებები
ისათვის სასარგებლო ბმული: https://vet.emis.ge/#/
დახვეწას საჭიროებს, კერძოდ:
პროფესიული განათლების სისტემისა და
საჭიროა უფრო მრავალფეროვანი პროგრამე- სერვისების შესახებ საჭირო ინფორმაცია იხილეთ
ბის შეთავაზება ბმულზე: https://vet.ge/ge
ადრეული პროფესიული ორიენტაციის მექანიზ-
მის დანერგვა
სკოლიდან/სახლიდან/სერვისებიდან სპეციალუ-
რი საგანმანათლებლო საჭიროებისა და შეზღუ- 1. ანდრიაძე.ნ, ჯღარკავა.ე, ბაბუნაშვილი.ე, ზუბიტაშვილი.ნ,
ზაქარეიშვილი.მ, კუმარი.ს, მურცხველაძე.შ (2023) ანტრეპრენერობა.
დული შესაძლებლობის მქონე პირების მხარდა- 2. Kitiashvili. A, Tserodze.I, Zakareishvili. M. Torino Process 2018-2022
ჭერილი ტრანზიციის მექანიზმის დანერგვა Georgia. National Report. European Training Foundation.
3. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის N42/ნ
პროფესიული სასწავლებლიდან დასაქმების
ბრძანება(2.07.2021) პროფესიულ საგანმანათლებლო პროგრა-
ადგილზე ტრანზიციის მექანიზმის აწყობა, სხვა- მაზე ჩარიცხვის წესისა და პირობების დამტკიცების შესახებ.
დასხვა უწყებასთან თანამშრომლობით 4. საქართველოს მთავრობის დადგენილება N244 (19.09.2013)
პროფესიული განათლების დაფინანსების წესისა და პირობების
ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის მოქნილო- განსაზღვრისა და პროფესიული საგანმანათლებლო პროგრა-
ბის გაზრდა მების განმახორციელებელ სახელმწიფოს მიერ დაფუძნებულ
საგანმანათლებლო დაწესებულებებში სწავლის საფასურის
მასწავლებლებისა და ინკლუზიური განათლე- მაქსიმალური ოდენობის დამტკიცების თაობაზე.
ბის სპეციალისტების კვალიფიკაციის ამაღლება 5. საქართველოს მთავრობის დადგენილება N416 (09.08.2022)
პროფესიული საგანმანათლებლო პროგრამის/მოკლე ციკლის
ახალი, ინდივიდზე მორგებული სერვისების საგანმანათლებლო პროგრამის/პროფესიული მომზადების
განვითარება, კერძო სექტორის აქტიური მონა- პროგრამის/პროფესიული გადამზადების პროგრამის სამუშაოზე
დაფუძნებული სწავლების ფორმით განხორციელების წესისა და
წილეობით. პირობების დამტკიცების შესახებ.
N1’2023 45
სპეციალური საგანმანათლებლო
საჭიროებისა და შეზღუდული
შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის
პროფესიების პრაქტიკაში მოსინჯვა
თეონა გავაშელიშვილი
კლინიკური ნეიროფსიქოლოგი
საქართველოს განათლების სისტემა უმეტესწილად საჭიროების მქონე პირს, მიიღოს მისთვის აუცილე-
ბელი ინფორმაცია პროფესიებთან დაკავშირებით,
ასახავს საერთაშორისო ტენდენციებს და აღნიშნული მოსინჯოს და საკუთარ თავზე გამოსცადოს პრო-
მოდელი ეყრდნობა სხვა ქვეყნების გამოცდილებასა ფესიასთან დაკავშირებული სხვადასხვა აქტივობა,
და ადგილობრივი საჭიროებებისა და რესურსების მოინახულოს პროფესიის შესაბამისი დასაქმების
ადგილები, რაც ხელს უწყობს მას, როგორც აპლი-
გაანალიზების შედეგებს.
კანტს, საკუთარი შესაძლებლობების ფარგლებში,
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებისა დამოუკიდებლად მიიღოს გაცნობიერებული საბო-
და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირების- ლოო გადაწყვეტილება სასურველი პროფესიული
თვის პროფესიების პრაქტიკაში მოსინჯვა წარმოად- პროგრამების თაობაზე.
გენს პროფესიული ორიენტაციის პროცესის წამყვან პროფესიული განათლების სისტემაში აპლი-
კომპონენტს, რომელიც მნიშვნელოვნად განსაზღ- კანტთა პროფესიულ ორიენტაციას, როგორც წესი,
ვრავს, რა დამოკიდებულება ჩამოუყალიბდება ახორციელებენ პროფესიული ორიენტაციისა და კა-
აპლიკანტს კონკრეტული საქმიანობის მიმართ. რიერის დაგეგმვის სპეციალისტები. ხოლო, როდესაც
თავად პროფესიული ორიენტაცია ერთ-ერთი უმ- აპლიკანტი არის სპეციალური საგანმანათლებლო
ნიშვნელოვანესი აქტივობაა ადამიანის ცხოვრების საჭიროების და/ან შეზღუდული შესაძლებლობების
ახალ ეტაპზე ტრანზიციისას; მისი ძირითადი მიზანია მქონე პირი, პროცესში დამატებით ერთვება ინკლუ-
– დაეხმაროს ინდივიდს, აირჩიოს ან შეიცვალოს ზიური პროფესიული განათლების სპეციალისტი. ამ
პროფესია მისი ინტერესების, შესაძლებლობების, მიმართულებით მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ
შრომითი ბაზრის მოთხოვნების, განვითარების საქართველოს განათლების სისტემა უმეტესწილად
პერსპექტივებისა და სხვა რელევანტური ფაქტორე- ასახავს საერთაშორისო ტენდენციებს და აღნიშნუ-
ბის გათვალისწინებით. აღნიშნული პროცედურის ლი მოდელი ეყრდნობა სხვა ქვეყნების გამოცდილე-
გავლა საშუალებას აძლევს შეზღუდული შესაძ- ბასა და ადგილობრივი საჭიროებებისა და რესურსე-
ლებლობის და/ან სპეციალური საგანმანათლებლო ბის გაანალიზების შედეგებს.
პროფესიული ორიენტაციის პროცესში განსა- ტისათვის დაგეგმილი საჩვენებელი შეხვედრების ორ-

კუთრებით საყურადღებოა სპეციალისტების შე- განიზებით (მაგალითად, იმ შემთხვევაში, თუ აპლიკან-
თანხმებული და კოორდინირებული მუშაობა, სადაც ტის მიერ შერჩეულ საგანმანათლებლო პროგრამაზე,
თითოეულ მათგანს გაცნობიერებული აქვს საკუ- პროფორიენტაციის პერიოდში, არ მიმდინარეობს
თარი როლი და მნიშვნელობა. პროფორიენტაცია აქტიური სასწავლო პროცესი და სხვა).
არის ცოცხალი პროცესი, რომელიც ყოველ ჯერზე
შეიძლება მოიცავდეს ახალ, დამატებით კომპონენტს, თითოეული საგანმანათლებლო პროგრამის
რათა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მოსინჯვის შემდგომ მნიშვნელოვანია აპლიკან-
და/ან შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე აპლიკან- ტის მიერ მოხდეს:
ტმა შეიქმნას სრულყოფილი/თვალსაჩინო წარ- პროფესიასთან მიმართებით საკუთარი ძლიერი
მოდგენა კონკრეტულ პროფესიებთან და საკუთარ მხარეებისა და გამოწვევების გაცნობიერება
შესაძლებლობებთან, მიდრეკილებებთან, უნარ-ჩვე- ინტერესების, უნარებისა და ღირებულებების
ვებთან დაკავშირებით. ამისთვის კი აუცილებელია, იდენტიფიცირება
ყველა ჩართული სპეციალისტის მხრიდან მოხდეს საუბარი და რეფლექსია თითოეულ მოსინჯულ
პროცესის ეფექტურად წარმართვის წახალისება და პროფესიასთან მიმართებით
საბოლოო შედეგებზე პასუხისმგებლობის აღება. სხვადასხვა ალტერნატივების გათვალისწინე-
სსსმ და შშმ პირებისთვის პროფესიების პრაქტი- ბით, დასაბუთებული არჩევანის გაკეთება.
კაში მოსინჯვა წარმოადგენს პროფესიული ორიენ-
ტაციის გეგმის განხორციელების ნაწილს. კონკრე- ამ ეტაპზე, რეფლექსიის სტიმულაციის დროს,
ტული პროფესიების შერჩევასა და მათი პრაქტიკაში აუცილებელია პროფორიენტაციის პროცესში გადა-
მოსინჯვის პროცესს წინ უძღვის აპლიკანტის მიერ ღებული ფოტოებისა და სხვადასხვა პროფესიასთან
დაწესებულებისთვის პროფესიული ორიენტაციის მიმართებით განხორციელებული აქტივობების
მიზნით მიმართვა, ხოლო შემდეგ გაცნობითი და მიმდინარეობისას შეგროვებული მასალების გამოყე-
საორიენტაციო შეხვედრები. სწორედ ამ შეხვედრე- ნება, რაც აპლიკანტს დაეხმარება რეფლექსიის მოხ-
ბის ფარგლებში ხდება აპლიკანტის ახალ გარემოში დენაში, გაახსენებს კონკრეტულ პროცესს და მისცემს
ადაპტირების ხელშეწყობა, მისი საჭიროებებისა და გამოცდილებების შედარების შესაძლებლობას.
შესაძლებლობების სიღრმისეული კვლევა შესაბა- პროფესიული ორიენტაციის ფარგლებში დაგეგ-
მისი ინსტრუმენტების გამოყენებით, აპლიკანტის მილი ყველა აქტივობა უნდა იძლეოდეს პროფესიის
პროფესიული ინტერესების გამოვლენა. შემადგენელი ძირითადი ამოცანებისა და მოვა-
აპლიკანტის მიერ შერჩეული პროფესიული ლეობების გაცნობის შესაძლებლობას; ამ დროს
პროგრამების მოსინჯვა შესაძლებელია განხორციელ- აპლიკანტს ეძლევა საშუალება, ერთი მხრივ, გა-
დეს როგორც თანმიმდევრულად, ისე პარალელური მოსცადოს პროფესიულ აქტივობათა ციკლი, ხოლო,
ფორმატით; აუცილებელია, რომ ამ დროს მოხდეს სა- მეორე მხრივ, ტიპური სამუშაო რუტინა; გაეცნოს
ათობრივი გადანაწილების პროპორციების დაცვა ისე, დასაქმებისა და კარიერული განვითარების შესაძ-
რომ აპლიკანტს ჰქონდეს შესაძლებლობა, თანაბრად ლებლობებსა და სამუშაო გარემოს; გამოიყენოს
გაეცნოს შერჩეულ პროფესიებსა და მათთვის დამახა- სპეციფიკური მასალა/ნედლეული, ინსტრუმენტები,
სიათებელ აქტივობებს. პროფესიული ორიენტაციის აღჭურვილობა და დანადგარები, პროფესიით გან-
ფარგლებში, აპლიკანტი თითოეულ პროფესიასთან საზღვრული პროდუქტებისა და შედეგების მიღების
მიმართებით უნდა დაესწროს როგორც თეორიულ, მიზნით. ამ ეტაპზე ძირითად ამოცანას წარმოადგენს
ისე პრაქტიკულ პროცესს (არანაკლებ 10 საათისა). მონაწილის არსებული გამოცდილების გამდიდრე-
აღსანიშნავია, რომ ეს პროცესი შესაძლოა განხორ- ბა კონკრეტულ პროფესიაზე (რაც გაუგია, წაუკით-
ციელდეს როგორც მიმდინარე საგანმანათლებლო ხავს, წარმოუდგენია და ა.შ.) და მისთვის პროფესიის
პროგრამებზე დასწრებით, ასევე უშუალოდ აპლიკან- სურათის თანმიმდევრული ჩვენება.
N1’2023 47
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების ეს პარალელი არ უნდა გახდეს შემდგომში გადაწყვე-
და/ან შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა ტილების მიღების ერთადერთი საფუძველი, რადგან
მიერ პროფესიის მოსინჯვის პროცესზე დაკვირვე- ეს არის კიდევ ერთი დამატებითი ინსტრუმენტი,
ბისთვის, ინკლუზიური განათლების სპეციალისტმა რომელიც საშუალებას აძლევს აპლიკანტს, საკუთარ
უნდა გამოიყენოს ინფორმაციის დოკუმენტირების თავზე გამოსცადოს კონკრეტული პროფესიის მოთ-
შესაბამისი ფორმა. ამჟამად, პროცესის დახვეწისა ხოვნები, მასთან მიმართებით განსაზღვროს საკუთა-
და აპლიკანტის მიერ ინფორმირებული გადაწყ- რი შესაძლებლობები და მიიღოს ინფორმირებული
ვეტილების მიღების ალბათობის გაზრდის მიზნით, გადაწყვეტილება.
მიმდინარეობს თითოეული პროფესიული მიმარ- პროფესიების პრაქტიკაში მოსინჯვის პრო-
თულებისთვის შესაბამისი დაკვირვების ფორმის ცესში მიღებული გამოცდილების საფუძველზე,
შემუშავება, რომელიც დაეყრდნობა კონკრეტული სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებისა და
პროფესიებისთვის საჭირო უნარებსა და შესაძ- შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე აპლიკანტი
ლებლობებს. დაკვირვების შედეგების ამსახველი შეძლებს განსაზღვროს, რამდენად ხედავს საკუ-
ანკეტა საშუალებას იძლევა, მოხდეს აპლიკანტის თარ თავს ამ პროფესიაში, რა მოსწონს, რა უჭირს,
მუშაობასთან და სწავლასთან დაკავშირებული რა აინტერესებს, რა ბეზრდება, რა ხიბლავს, რა
უნარების დოკუმენტური ასახვა. მნიშვნელოვანია აშფოთებს და სხვა.
აღინიშნოს, რომ ეს ფორმა ივსება არა მხოლოდ პროფესიული ორიენტაციის პროცედურის დას-
ცალკეულ აქტივობაზე დაკვირვების მიხედვით, რულების შემდეგ ხდება აპლიკანტის მიერ შერჩე-
არამედ ერთ პროფესიასთან მიმართებით გან-
ული პროფესიის მოთხოვნებისა და პროფესიული
ხორციელებული ყველა აქტივობის, აპლიკანტის
ორიენტაციის გუნდის რეკომენდაციის განხილვა
უკუკავშირისა და პროცესთან დაკავშირებული
აპლიკანტის სასწავლო პროცესში ეფექტური ჩართ-
სხვა რელევანტური ინფორმაციის შეჯამებით.
ვისა და საჭირო რესურესების განსაზღვრის მიზნით.
შესაბამისად, ეს ანკეტა წარმოადგენს სამუშაო
დოკუმენტს, რომელიც თითოეული პროფესიის
მოსინჯვის განმავლობაში ეტაპობრივად ივსება.
პროფესიული ორიენტაციის პროცესში პროფესი- 1. ინკლუზიური პროფესიული განათლების გზამკვლევი (2018);
ნინო რუხაძე, მაია ბაგრატიონ-გრუზინსკი.
ების პრაქტიკაში მოსინჯვის მიზნით, აპლიკანტისთვის http://inclusion.ge/res/docs/2017031014280188168.pdf
აქტივობების შერჩევა შესაძლებელია მოხდეს სფე- 2. ინკლუზიური განათლების მოდელი სამუშაოზე დაფუძნებულ
(დუალურ) პროფესიულ განათლებაში (2018); ნინო რუხაძე, რუ-
როს ექსპერტების მიერ შემუშავებული პროფესიული
სუდან ლორთქიფანიძე. საქართველოს განათლების, მეცნიერე-
ანალიზის დოკუმენტიდან, კერძოდ, მისი ერთ-ერთი ბის კულტურისა და სპორტის სამინისტრო.
სექციიდან – ძირითადი პროფესიული აქტივობები 3. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე პირების
პროფესიული ორიენტაცია (2020); თეონა გავაშელიშვილი.
და დავალებები. შესასრულებელი აქტივობების http://inclusion.ge/res/docs/2021021814144122327.pdf
შერჩევაში და მათ ადაპტაციაში მონაწილეობას უნდა 4. აუტიზმის სპექტრის აშლილობის მქონე პირთა პროფესიული
განათლების სისტემაში ტრანზიცია (2021); მაია ბაგრატიონ-გრუ-
იღებდეს პროფესიის მასწავლებელი, რომელიც ზინსკი, მარიკა ზაქარეიშვილი.
აქტიურად უხელმძღვანელებს აპლიკანტის მიერ http://inclusion.ge/res/docs/2022031015355081607.pdf
5. A Guide to Developing Collaborative School-Community-Business
აქტივობების შესრულებას, გაუწევს ფასილიტაციას, Partnerships (2015). Luecking, Deschamps, Allison, Hyatt, and
მხარდაჭერას და, იმავდროულად, პროფესიული Stuart. http://transitionta.org/download/PostsecondaryEducation/
SCB%20Partnerships%20Guide.FINAL%201.pdf
ორიენტაციისა და ინკლუზიური პროფესიული განათ- 6. Recruiting, Hiring, Retaining, and Promoting PEOPLE WITH
ლების სპეციალისტებთან ერთად, თვალს მიადევ- DISABILITIES (2015), https://www.eeoc.gov/sites/default/files/
migrated_files/eeoc/interagency/employing_people_with_
ნებს, თუ რამდენად ავლენს აპლიკანტი პროფესიის
disabilities_toolkit_february_3_2015_v4-2.pdf
ანალიზის დოკუმენტის სექციაში – პროფესიული 5. Professional Orientation Training Material, HELVETAS Swiss
აქტივობებისთვის საჭირო მოთხოვნები (უნარები და Intercooperation https://www.helvetas.org/Publications-PDFs/
Switzerland/Switzerland-Professional-Orientation-Manual-YOU-
შესაძლებლობები) – განსაზღვრულ უნარებს; თუმცა 2019-en.PDF
პრაქტიკული რჩევები და რეკომენდაციები
მშობლებს
მშობლის როლი
ბავშვის განვითარებაში ნატა მეფარიშვილი
კლინიკური ფსიქოლოგი,
პროფესორი
მშობლის უპირველესი და მთავარი როლი შვი- მნიშვნელოვანია მოსმენის კომპონენტი – შვილს

ლის ცხოვრებაში მისდამი ზრუნვაში გამოიხატება.
დაბადების პირველი დღიდან ბავშვს გვერდით
უნდა მოვუსმინოთ კრიტიკისა და საყვედურის
სჭირდება მოსიყვარულე და მზრუნველი ადამი- გარეშე, იდეალური მშობლები არ არსებობენ,
ანი, რომლის იმედი და ნდობაც ექნება. პატარა
მაგრამ საჭიროა მეტად ვუსმინოთ შვილებს და არ
სწორედ საიმედო ადამიანის გვერდით სწავლობს,
რომ სამყარო, რომელშიც დაიბადა, უსაფრთხოა – დავსაჯოთ ან გავკიცხოთ იმის გამო, რომ ჩვენგან
ეს კი მას სიმშვიდის განცდას ანიჭებს. დაცულობისა განსხვავებული ფიქრი ან მოსაზრება აქვთ.
და სანდოობის შეგრძნება ადამიანისთვის მნიშვ-
ნელოვანია ცხოვრების ყოველ ეტაპზე; მშობლის რდაში ოჯახის რამდენიმე უფროსი წევრი მონა-
მხრიდან ზრუნვისა და ერთგულების გრძნობა წილეობს, მნიშვნელოვანია, რომ მათ ერთიანი და
აუცილებელია არა მხოლოდ ადრეულ ასაკში, არა- შეთანხმებული ხედვა ჰქონდეთ აღზრდასთან და-
მედ მთელი ბავშვობისა და მოზარდობის განმავ- კავშირებულ თითოეულ საკითხთან მიმართებაში.
ლობაში. მშობლის ემოციური მხარდაჭერა, გარკ- თავის მხრივ, ზრუნვა ბავშვის განვითარებისა და
ვეული დოზით, ყოველთვის გვჭირდება. შესაბამისად, მშობლობის სხვადასხვა ეტაპზე, გან-
მნიშვნელოვანია, აღინიშნოს – როდესაც მშო- სხვავებულ აქტივობებს გულისხმობს, მაგალითად
ბელს ვახსენებთ, უნდა მოვიაზროთ ის ადამიანი ან – ადრეულ ასაკში ბავშვის მიმართ ყურადღების გა-
ადამიანები, რომლებიც ბავშვის აღზრდაში უმთავ- მოჩენა; მასთან თამაში ან ჩახუტება; მის ჰიგიენასა
რეს როლს ასრულებენ. ქართულ კულტურაში, თუ ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ კეთილდღეობაზე
განვითარების კონკრეტულ ან სხვადასხვა ეტაპზე, ზრუნვა. ბავშვი მუდმივად იძენს ახალ უნარებს
მშობლის როლში, დედისა და მამის გარდა, ოჯახის და შეიმეცნებს გარემოს და როდესაც რამე ახალს
სხვა წარმომადგენლებიც შეიძლება მოიაზრებოდ- სწავლობს, სწორედ მაშინ საჭიროებს დახმარების
ნენ (ბებია, ბაბუა, ოჯახის სხვა უფროსი წევრები, ხელს; სწორედ ახალი უნარების ათვისების პრო-
ასევე, კანონიერი მეურვე). როდესაც ბავშვის აღზ- ცესში უვითარდება თვითშეფასება, რაც მნიშვ-
N1’2023 49
ნელოვნად განსაზღვრავს მის ფსიქოლოგიურ მშობლები ხშირად ხსნიან მსგავს ქმედებებს გაბრა-
კეთილდღეობას; ხოლო ის, თუ როგორ ვიღებთ ზებით; ბრაზი ძლიერი ემოციაა, მაგრამ მშობლებმა
მონაწილეობას ამ მუდმივი შემეცნების პროცესში აუცილებლად უნდა ისწავლონ საკუთარი ემოციების
და როგორ ვასწავლით ჩვენს პატარას, განსაზღვ- მართვა და თუ ამას დამოუკიდებლად ვერ ახერხებენ,
რავს ჩვენი მშობლობის მახასიათებლებს. მიმართონ სპეციალისტს.
კარგი მშობლობის დასახასიათებლად რა მახასიათებლები აქვს პოზიტიურ მშობლობას?

და ასაღწერად ხშირად ვხვდებით ტერმინს
„პოზიტიური მშობლობა“. რას მოიაზრებს როდესაც პოზიტიურ მშობლობას ვახსენებთ,
პოზიტიური მშობლობა? ვგულისხმობთ, რომ უნდა ვიყოთ წახალისებასა
და შექებაზე ორიენტირებულები. როდესაც ბავშ-
პოზიტიური მშობლობა, ანუ კარგი მშობლო- ვი ცდილობს დახატოს, მოამზადოს გაკვეთილები,
ბა, არის მშობლის ქცევათა ისეთი ერთობლიობა, ლამაზად დაწეროს, დაეხმაროს ოჯახის წევრებს,
რომელიც შვილის მიმართ უპირობო სიყვარულს, თქვას სიმართლე, დაალაგოს საკუთარი ნივთე-
მზრუნველობას, პატივისცემას, მიმღებლობას, სით- ბი, აუცილებლად უნდა მივაქციოთ ყურადღება
ბოსა და სიყვარულს გამოხატავს. ხშირად ტერმინის ამ ფაქტებს და წავახალისოთ შექებითა თუ სხვა
„პოზიტიური მშობლობა“ არასწორი ინტერპრეტაცია ფორმით.
ხდება და ადამიანებს ჰგონიათ, რომ საქმე ეხება ბავშ- პოზიტიური და შექებაზე ორიენტირებული
ვის აღზრდის ზედმეტად ლიბერალურ სტილს, რაც მიდგომა ადამიანს შეიძლება მშობლად გახდო-
სიმართლეს არ შეესაბამება. აღზრდა, სადაც კონკრე- მამდეც ახასიათებდეს, თუმცა მშობლობა დიდი
ტული წესები არ არსებობს და პატარას ყველაფრის პასუხისმგებლობა და, შეიძლება ითქვას, პრო-
უფლება აქვს, კარგ შედეგებამდე ვერ მიგვიყვანს. ფესიაცაა. მშობლობისთვის საჭიროა მომზადება;
პოზიტიური აღზრდა, ეს არის სითბოსა და პო- მნიშვნელოვანია წინასწარ წავიკითხოთ ლი-
ზიტიურ ოჯახურ ურთიერთობებზე დამყარებული ტერატურა, მოვისმინოთ ინფორმაცია სფეროს
კონტინიუმი, რომელიც ეხმარება ბავშვს სწორი სპეციალისტისგან და მშობლად გახდომის შემდე-
ახსნით, მაგალითის ჩვენებითა და წახალისებით გაც მუდმივად ვიყოთ მიმართულები ზრდასა და
განივითაროს საუკეთესო პიროვნული შესაძლებ- განვითარებაზე.
ლობები. იმავდროულად, პოზიტიურ აღზრდას წახალისებაზე ორიენტირების გარდა, მნიშვ-
ახასიათებს გონივრული შეზღუდვები და ნათლად ნელოვანია მოსმენის კომპონენტი – შვილს უნდა
ჩამოყალიბებული წესების არსებობა. სწორედ ეს მოვუსმინოთ კრიტიკისა და საყვედურის გარეშე,
ბალანსი მხარდაჭერასა და მოზომილ წესებს შო- იდეალური მშობლები არ არსებობენ, მაგრამ სა-
რის, არის მნიშვნელოვანი და ხშირად მშობლებს ჭიროა მეტად ვუსმინოთ შვილებს და არ დავსაჯოთ
ამ პროცესში სჭირდებათ მხარდაჭერა. ან გავკიცხოთ იმის გამო, რომ ჩვენგან განსხვავე-
ბული ფიქრი ან მოსაზრება აქვთ.
რა არ შეესაბამება პოზიტიური მშობლობის გარდატეხის ასაკში მოზარდებს განსაკუთრე-
იდეას? ბით ახასიათებთ საკუთარი აზრების წინ წამოწევა
და რადიკალური ფორმებით დაფიქსირება; ისინი
პირველ რიგში, მიუღებელია ბავშვის უფლებე- ხდებიან ოპოზიციურები, რადგან თვლიან, რომ მათ
ბის დარღვევა, პოზიტიური აღზრდა გამორიცხავს განსხვავებულ მოსაზრებებს უფროსები არ იღებენ.
ფიზიკურ ან ფსიქოლოგიურ ძალადობას ბავშვზე. თუ მშობლები ბავშვებს დესტრუქციული კრიტიკის
პრაქტიკული რჩევები და რეკომენდაციები მშობლებს
გარეშე მოვუსმენთ, ვაგრძნობინებთ, რომ გვესმის მაშინ, როდესაც ის რამეს უზიარებს. ეს ნამდვილად
მათი და მეტად ვიქნებით ემპათიურები მათ მი- არ გულისხმობს შვილის ნებისმიერი მოსაზრების
მართ, დიდია ალბათობა, რომ გარდატეხის რთულ აბსოლუტურად უკრიტიკო გაზიარებას ან უპირობო
პერიოდში უფრო დაცულები ვიქნებით გართულე- მოწონებას. პირიქით, გულისხმობს იმას, რომ მშო-
ბებისგან. თუ შვილს მუდმივად ვაკრიტიკებთ, ბო- ბელი უხსნის – რაში არ ეთანხმება და რატომ არ
ლომდე არ ვუსმენთ, მან შეიძლება გადაწყვიტოს, ეთანხმება მას. ახსნა ძალიან მნიშვნელოვანი კომპო-
რომ მსმენელი არ ჰყავს და აღარ გაგვიზიაროს ნენტია; სანამ მშობელი გადაწყვეტილებას მიიღებს,
თავისი ცხოვრების მნიშვნელოვანი მომენტები. აუცილებელია, დრო გამოყოს შვილისთვის საკითხის
გარდატეხის ასაკის ადამიანი, რიგი ფაქტორების ასახსნელად, ერთობლივად გასაანალიზებლად.
გამო, ყოველთვის მოწესრიგებულად, უსაფრთ- სპეციალისტები ხშირად ვურჩევთ მშობლებს,
ხოდ, სოციალური ნორმების სრული დაცვით ვერ ყოველდღიურად დაგეგმონ შვილებთან კომუნი-
ახერხებს მოქცევას. ეს ერთგავარად ნორმალურია კაცია, რაც გულისხმობს მშობლის გააქტიურებას
და დამახასიათებელია განვითარების ამ ეტაპისთ- ბუნებრივ ყოფით სიტუაციაში, ყოველდღიურად
ვის. სწორედ ამიტომაა მნიშვნელოვანი, მშობელმა შვილთან საუბარს... ეს შეიძლება იყოს, იმის გაჟ-
გააანალიზოს საკუთარი მშობლობის სტილი; დააკ- ღერება, რომ ყველა უშვებს შეცდომას; გახსენება,
ვირდეს საკუთარ ქცევას; გაიაზროს, ყველაფერზე თუ რა შეცდომები მოსვლია თავად მოზარდობისას
ხომ არ აძლევს შვილს შენიშვნას? დაფიქრდეს, ან მერე და რა ისწავლა ამ შეცდომებიდან. რაც
შეუძლია თუ არა მისი მოსმენა? მთავარია, ბავშვმა აუცილებლად უნდა იცოდეს,
მთავარია, მშობელი იყოს მსმენელი, მხარდამ- რომ ძალიან უყვარს მშობელს, მიუხედავად იმისა
ჭერი და შვილი კრიტიკის ქარცეცხლში არ გახვიოს თუ რა ჩაიდინა და რომ ეს არასდროს შეიცვლება.
N1’2023 51
შეცდომების შესახებ დიალოგის გარდა, აღზრ- ადრეულ ასაკში სააღმზრდელო დაწესებულებაში/
დის პროცესში იდეალური შესაძლებლობაა მაგა- ბაღში მიღებული გამოცდილებისგან. სკოლაში
ლითის ჩვენება – თუ შვილს ეუბნებით, რომ ტყუილი ბავშვისთვის მნიშვნელოვნად იცვლება ფიზიკური
არ არის კარგი, შესაბამისად, ვალდებული ხართ, და ემოციური გარემო, შემოდის აკადემიური შრო-
თვითონაც არ მოატყუოთ. თუ გსურთ, ინტენსიური მისა და შეფასების კომპონენტები, თამაშიდან ბავ-
ემოციები ბავშვმა მისაღები ფორმით გამოხატოს, შვი გადადის აკადემიურ აქტივობებზე. მშობელი
აჩვენეთ თქვენს შვილს, თვითონ როგორ უმკ- ღელავს – ერთი მხრივ, ცოდნას როგორ მიიღებს
ლავდებით ბრაზს, როგორ მართავთ და გადაჭრით მისი შვილი, მეორე მხრივ კი, რამდენად დაკმაყო-
პრობლემურ, ემოციურად რთულ სიტუაციებს. ფილებული იქნება მისი ფიზიკური და ემოციური
ჩამოთვლილი სტრატეგიების გამოყენებას მშობ- საჭიროებები. მშობლები ხშირად ინტერესდებიან
ლის მხრიდან თანმიმდევრულობა, მოთმინება და იმით, თუ როგორი ადამიანები და გარემო დახვ-
დროის დათმობა სჭირდება. თუმცა მშობლებს დებათ სკოლაში მათ შვილებს. მშობლებს შეუძ-
უნდა ახსოვდეთ, რომ შვილისთვის გამოყოფილი ლიათ, დამხმარე რესურსად და ინფორმაციის
მცირე დროც კი, ყოველთვის მნიშვნელოვანია და გაცვლისთვის გამოიყენონ სხვა მშობლები, ამას-
თავის შედეგს აჩვენებს. თუ ვერ აკეთებთ „მაქსიმუმს“
თანავე, აუცილებელია სკოლის მასწავლებლებთან
პოზიტიური მშობლობისთვის, შეგიძლიათ გააკეთოთ აქტიური და თანამშრომლობითი ურთიერთობა.
საუკეთესო „მინიმუმი“ და ბავშვი აუცილებლად სასკოლო ცხოვრებაში ბავშვის წარმატებული
დააფასებს თქვენს ძალისხმევას. ის დაინახავს, რომ,
ჩართულობისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი კომ-
შესაძლოა, ძალიან დაკავებული ხართ, მაგრამ მაინც პონენტია მშობლის ღია კომუნიკაცია მასწავლებ-
ცდილობთ შვილთან ეფექტურ კომუნიკაციას. ლებთან. ორივე მხარეს, სკოლასაც და ოჯახსაც,
კარგად უნდა ესმოდეს ამგვარი ღია კომუნიკაციის
როგორაა მშობლობა დაკავშირებული ბავშვის საჭიროება. აუცილებელია, სრულფასოვნად შევის-
სასკოლო ცხოვრებასთან? წავლოთ ბავშვის შესაძლებლობები, მისი უნარები,
ინდივიდუალური თავისებურებები და საჭიროებე-
მცირე ასაკის ბავშვის განვითარებაში წამყვა- ბი. კვლევებით დადასტურებულია, რომ ოჯახსა და
ნია სოციალური და ემოციური სფეროს უნარების სკოლას შორის გახსნილი, თანამშრომლობითი
განვითარება და არა მხოლოდ საგნების სწავლება; ურთიერთობა ერთგვარი პრევენციული სტრა-
შესაბამისად, სკოლის ფუნქციაა ბავშვებს შორის ტეგია და გარანტიაა იმისა, რომ მოზრდილობაში
პოზიტიური, ჯანსაღი ურთიერთობების ხელშეწყო- მინიმუმამდე იქნება დაყვანილი მოზარდთა მენტა-
ბა. სკოლა უნდა იყოს სივრცე, სადაც ბავშვები სი- ლური პრობლემები.
ხარულით წავლენ და ექნებათ მოტივაცია, განივი- შეჯამებისთვის, ბავშვის აღმზრდელობით და
თარონ საკუთარი შესაძლებლობები და უნარები. სასწავლო პროცესში ჩართულ პირებს უნდა აერ-
ადამიანი, განსაკუთრებით ბავშვი, მიდრეკილია თიანებდეთ პოზიტიური აღმზრდელობითი ღირე-
შემეცნებისკენ და მისთვის სწავლა შინაგანი მოტი- ბულებები, როგორიცაა: ბავშვისა თუ მოზარდის
ვაციის ნაწილია. სკოლაში და ოჯახში არსებულმა მოსმენა მისი გაკიცხვისა და დასჯის გარეშე; დი-
სააღმზრდელო მიდგომებმა, ერთობლივი ძალისხ- ალოგისა და მაგალითის ჩვენებით, მასთან მუდ-
მევით, ბავშვს სწორედ სწავლისადმი მოტივაცია მივი, თანმიმდევრული კომუნიკაცია; ბავშვებისა
უნდა აუმაღლოს და შეუნარჩუნოს. და მოზარდების წახალისებაზე ორიენტირებული,
სკოლაში შესვლისას ბავშვი სრულიად ახალი განმავითარებელი გარემოს შექმნა.
გამოცდილების მიღებას იწყებს, რაც განსხვავდება
„საქართველოს კარიტასის“
მხარდამჭერი პროექტი გიორგი დემეტრაშვილი
ფსიქოლოგი, „საქართველოს
კარიტასის“ ინკლუზიური
განათლების პროგრამის მენეჯერი
საქველმოქმედო ფონდი „საქართველოს კარიტა- ერთად მიიღონ სკოლის სივრცეში. აღნიშნული

სი“ საქართველოში 1994 წელს დაფუძნდა და დღემდე ბენეფიციარების ფსიქოლოგიური რეაბილიტაცი-
აქტიურად მუშაობს საგანგებო სიტუაციებზე რეაგირე- ისა და საზოგადოებაში რეინტეგრაციის პროცესში
ბის, ჰუმანიტარული, სოციალური, ჯანმრთელობისა გამოვლინდა გამოწვევებიც, მაგალითად, სასწავლო
და განვითარების სფეროში. „საქართველოს კარი- პროცესში სრულყოფილი ჩართვა და თანაკლა-
ტასი“ დაარსების დღიდან ემსახურება საქართველოს სელებთან სოციალიზაცია, რაც წარმოადგენდა
მოწყვლად მოსახლეობას და მიზნად ისახავს ადამი- ღირებულ მოტივს, რათა „საქართველოს კარიტასს“
ანური განვითარებისა და სოციალური სამართლი- მუშაობის ერთ-ერთ პრიორიტეტად გამოეყო ინკ-
ანობის ხელშეწყობას, ბენეფიციართა საჭიროებებზე ლუზიური განათლების ხელშეწყობა.
დაფუძნებული სერვისების შეთავაზებით. „საქართველოს კარიტასმა“ ინკლუზიური განათ-
ბოლო ათწლეულების განმავლობაში განხორცი- ლების მხარდამჭერი პროექტის განხორციელება
ელებულმა ძირეულმა ცვლილებებმა, როგორიცაა დაიწყო 2018 წლიდან და თანამშრომლობს 8 სკო-
დეინსტიტუციონალიზაცია, განათლების მარეგუ- ლასა და 2 საბავშვო ბაღთან. პროექტი ორიენტირე-
ლირებელი საკანონმდებლო ჩარჩოს ცვლილება, ბულია რამდენიმე ძირითად მიმართულებაზე:
მნიშვნელოვნად შეცვალა სკოლის სტრუქტურა და
დამოკიდებულება მოსწავლეების მიმართ. საკ- ინკლუზიურ განათლებაში ჩართული სპეცი-
მაოდ ჩაკეტილი სისტემა გახდა უფრო გახსნილი და ალისტებისა და ადმინისტრაციის პროფესიული
დღესდღეობით უზრუნველყოფს სხვადასხვა საჭი- მხარდაჭერა და გაძლიერება
როების მქონე მოსწავლეების მხარდაჭერას. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების
აღნიშნულ პროცესებში „საქართველოს კარიტა- მქონე მოსწავლეების მშობელთა გაძლიერება
სი“ აქტიურ მონაწილეობას იღებდა, განსაკუთრებით და მათი ჩართულობის გაზრდა შვილების საგან-
კი ბავშვების ძალადობისგან, დისკრიმინაციისა და მანათლებლო პროცესში
უარყოფისგან დაცვის მიმართულებით. განვითარდა თანატოლგანმანათლებლობის, როგორც
მცირე საოჯახო ტიპის სერვისები და ბენეფიციარებს ეფექტური საინფორმაციო/საგანმანათლებლო
მიეცათ საშუალება, განათლება თანატოლებთან მოდელის, დანერგვა სკოლის სივრცეში.
N1’2023 53
ეს პრიორიტეტული მიმართულებები მიზნად მენდაციების შემუშავება), კლასის მართვა და ორგა-
ისახავს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭი- ნიზება, მოსწავლის ინდივიდუალური მხარდაჭერის
როების მქონე მოსწავლეების განათლებისა და სამოქმედო გეგმის შემუშავებისა და განხორციელე-
სოციალიზაციის ხარისხის გაუმჯობესებას, მათთან ბის პროცესში მონაწილეობა, მწვავე ქცევითი სირთუ-
მომუშავე სპეციალისტების, თანატოლებისა და ლით გამოწვეული კრიზისული სიტუაციის მართვის
მშობლების გაძლიერებით. სამოქმედო გეგმის შემუშავება/განხორციელება.
ინკლუზიური განათლების პრაქტიკის ეფექტური ინდივიდუალური შემთხვევების კონსულტი-
დანერგვის პროცესში მასწავლებლებსა და სხვა რებისას გამოიკვეთა სკოლების მხარდაჭერის
ჩართულ სპეციალისტებს უწევთ სხვადასხვა გამოწ- საჭიროება მწვავე ქცევითი სირთულით გამოწვე-
ვევასთან გამკლავება. „საქართველოს კარიტასის“ ული კრიზისული სიტუაციის მართვის პროცესში;
ინკლუზიური განათლების მხარდამჭერი პროექტის შესაბამისად, აღნიშნული მიმართულება ამჟამად
მუშაობის სპეციფიკა გულისხმობს სპეციალისტების პროექტისთვის პრიორიტეტულია. კრიზისული სი-
პროფესიულ მხარდაჭერასა და გაძლიერებას სწო- ტუაციის მართვის პროტოკოლები წარმოადგენს
რედ ამ გამოწვევებთან გამკლავების პროცესში. განვითარებული ქვეყნების სკოლების განუყო-
პარტნიორ სკოლებთან თანამშრომლობა რამ- ფელ ნაწილს, რადგან ყოველთვის არსებობს
დენიმე კომპონენტისგან შედგება – ინდივიდუალური მოსწავლის ქცევის ესკალაციის რისკი, რომელიც
შემთხვევების კონსულტირება (სასწავლო პროცესზე მოითხოვს მაღალკვალიფიციურ და სპეციფიკურ
დაკვირვების განხორციელება და შესაბამისი რეკო- ინტერვენციას.
პროექტის ფარგლებში განხორციელდა მწვა- რთან გაფორმებული მემორანდუმის ფარგლებში,

ვე ქცევითი სირთულეების მქონე ბავშვებისა და გადამზადდნენ ცენტრის ტრენერები.
ახალგაზრდების სერვისების მოკვლევა. კვლევის ინკლუზიური განათლების მხარდაჭერის ერთ-
შედეგებმა ცხადყო მხარდამჭერი სერვისების ერთ ფუნდამენტურ ასპექტს მშობლებთან თანამშ-
სიმწირე, აღნიშნულ თემასთან დაკავშირებული რომლობა წარმოადგენს. პროექტის ფარგლებში
ინფორმაციის დეფიციტი, ორგანიზაციული სამოქ- აქტიურად მიმდინარეობს პარტნიორი სკოლების
მედო გეგმების არარსებობა, კომპეტენციის ნაკლე- სსსმ მოსწავლეების მშობელთა საჭიროებების
ბობა. ეს ყოველივე კი იქცა მოტივად, რომ შექმ- მოკვლევა; სპეციალისტების მიერ ტარდება თემა-
ნილიყო მწვავე ქცევითი სირთულით გამოწვეული ტური საინფორმაციო შეხვედრები.
კრიზისული სიტუაციის მართვის გზამკვლევი. აღსანიშნავია, რომ სკოლაში ინდივიდუალუ-
გზამკვლევის მიხედვით, კრიზისული სიტუაცია რი შემთხვევების კონსულტირება გულისხმობს
წარმოიქმნება მოსწავლის იმ ქცევის გამწვავების მშობელთა აქტიურ ჩართულობას მიმდინარე
შედეგად, რომელიც მიმართულია საკუთარი თა- პროცესში, რაც საშუალებას აძლევს მათ, შეიძინონ
ვის, სხვების ან გარემოს დაზიანებაზე და ამ შემთხ-
გარკვეული უნარები და ცოდნა, რომელიც დაეხმა-
ვევით გამოწვეული შედეგების არიდება ან შემცი- რებათ სახლში გამოვლენილ ქცევით სირთულეებ-
რება მოითხოვს დაუყოვნებლივ ფიზიკურ ჩარევას. თან გამკლავებაში.
ზემოხსენებული სახელმძღვანელოს მიზანია, თანამედროვე განათლების სისტემის განუყო-
საგანმანათლებლო დაწესებულებებს მისცეს მი- ფელი ნაწილია სოციალური ინკლუზია. კვლევებით
მართულება თანამშრომლებისა და მოსწავლეები- დასტურდება, რომ თანატოლების აქტიური მო-
სათვის უსაფრთხო გარემოს შექმნასა და მწვავე ნაწილეობა სასკოლო ცხოვრებაში ხელს უწყობს
ქცევით სირთულესთან დაკავშირებული კრიზისუ- სსსმ მოსწავლეების სრულფასოვან ჩართულობასა
ლი სიტუაციის მართვაში. შესაბამისად გამოკვეთი- და ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებას.
ლია 4 ამოცანა: თანატოლგანმანათლებლობა გულისხმობს,
იყო პროცესის უშუალო მონაწილე და, ამავდრო-
მოსწავლის ქცევის გამწვავების იდენტიფიცირე- ულად, ამ პროცესის აქტიური შემოქმედი. პარტ-
ბა და კრიზისული სიტუაციის პრევენცია ნიორ სკოლებში თანატოლგანმანათლებლები,
კრიზისული სიტუაციის განმუხტვა ზიანის მინიმა- ფორმალური და არაფორმალური აქტივობებისა
ლური გამოსავლით; და ღონისძიებების მეშვეობით, თანატოლებს
ფიზიკური შეკავების ფორმების შესაბამისი უზიარებენ ცოდნასა და გამოცდილებას, მასწავ-
გამოყენება; ლებლებთან ერთად გეგმავენ თანატოლგანმანათ-
მოსწავლეებისა და თანამშრომლების ძალა- ლებლის მოდელზე დაფუძნებულ საინფორმაციო
დობისგან დაცვა კრიზისული სიტუაციის დროს. გაკვეთილებს (მაგალითად, ბულინგის კვირეული,
ბავშვთა დაცვის დღე და ა. შ.), მონაწილეობას
აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით „საქარ- იღებენ სსსმ მოსწავლეების მშობლებთან შეხვედ-
თველოს კარიტასის“ პროექტი სპეციალისტებს რებში, რის საფუძველზეც ქმნიან სოციალური ინკ-
სთავაზობს ტრენინგებსა და სამუშაო შეხვედრებს, ლუზიის მხარდამჭერ სამოქმედო გეგმას.
სადაც მუდმივად ხდება ცოდნის განახლება და მისი პროექტის პარტნიორი საბავშვო ბაღების მხარ-
პრაქტიკაში დანერგვის საშუალებების განსაზღვრა. დაჭერა მორგებულია ასაკობრივი განვითარების
„საქართველოს კარიტასსა“ და მასწავლებელ- ხელშეწყობაზე. ინდივიდუალური შემთხვევების
თა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტ- კონსულტირების გარდა, სპეციალისტების/აღმზ-
N1’2023 55
რდელების გაძლიერების მთავარ მიმართულებას
წარმოადგენს სენსორული ინტეგრაციის მხარდაჭე-
რა. შესაბამისად, მუშაობის სპეციფიკა გულისხმობს
როგორც უშუალოდ ველზე მიმართულ კონსულტი-
რებას, ასევე სპეციალისტებისთვის ტრენინგ მოდუ-
ლებისა და სამუშაო შეხვედრების ორგანიზებას.
პროექტის ერთ-ერთ მიმართულებას წარმოად-
გენს ინკლუზიურ განათლებასთან დაკავშირებული
გზამკვლევებისა და ტრენინგ მოდულების შემუშავება:
გზამკვლევი სკოლებში ინკლუზიური განათლე-

ბის გაუმჯობესებისთვის
სპეციალური საჭიროების მქონე მოსწავლის
ასისტენტის გზამკვლევი
ინკლუზიური განათლების გზამკვლევი მშობ-
ლებისთვის
ადრეული და სკოლამდელი განათლების გზამკ-
ვლევი
სენსორული ინტეგრაცია
აღნიშნული გზამკვლევები განთავსებულია

„საქართველოს კარიტასის“ ოფიციალურ გვერდზე
(Caritas.ge)
„საქართველოს კარიტასმა“ შეიმუშავა სპეცი-
ალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე
მოსწავლის პერსონალური ასისტენტის ტრენინგ
მოდული, რომელიც გადაეცა მასწავლებელთა
პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრს.
ცენტრის მიერ ბენეფიციართა გადამზადებამ
აღნიშნული ტრენინგ მოდულის მიხედვით, ხელი
შეუწყო ქვეყნის მასშტაბით დასაქმებული ასისტენ-
ტების კვალიფიკაციის ამაღლებას.
გამოყენებული ლიტერატურა პროექტი ხორციელდება გერმანიის კარიტას-
თან თანამშრომლობითა და გერმანიის ეკონო-
1. საქართველოს კარიტასი „გზამკვლევი სკოლებში ინკლუზიური
განათლების გაუმჯობესებისთვის“ 2020 წელი. მიკური თანამშრომლობისა და განვითარების
2. საქართველოს კარიტასი „სპეციალური საჭიროების მქონე ფედერალური სამინისტროს ფინანსური მხარდა-
მოსწავლის ასისტენტის გზამკვლევი“ 2020 წელი. ჭერით.
3. საქართველოს კარიტასი „ინკლუზიური განათლების გზამკვლე-
ვი მშობლებისთვის“ 2020 წელი.
4. საქართველოს კარიტასი „მოსწავლის ქცევასთან დაკავშირე-
ბულ სიტუაციებთან გამკლავება სკოლაში“ 2020 წელი.
56
www.tpdc.ge

ინკლუზიური განათლება - 1016

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ინკლუზიური განათლება - 1016

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ინკლუზიური

სკოლამდელი ინკლუზიური განათლება პროფესიული ინკლუზიური განათლება

მაია ბაგრატიონი-გრუზინსკი მარიკა ზაქარეიშვილი

3 დავინახოთ ბავშვები, რომლებიც

7 ადრეული ბავშვობა და სკოლაში

29 სწავლის უნივერსალური დიზაინის

თანამედროვე სკოლამდელი საგანმანათლებ- დისკრიმინაციისაგან თავისუფალი სასწავლო

დამატებითი ხარჯების საკომპენსაციოდ; სარეაბი- ბავშვის მიმართ ყურადღებით ყოფნა, დამატებითი

შენიშვნები: გამოყენებული ლიტერატურა:

ადრეული ბავშვობის მნიშვნელოვანი ტრანზიციები სკოლაში წარმატებულ ტრანზიციას

საზოგადოებრივი მახასიათებლებიც – თემი, რომელ- სასკოლო გარემოში მასწავლებლები უფრო მეტად

სკოლაში ტრანზიციის გამოცდილება ბავშვებისთვის სკოლაში ტრანზიციის გამოცდილება მშობლებისთვის

ადრეული/სკოლამდელი განათლების გარემო- მშობლებისთვის სკოლის დაწყება სიმბოლოა

ლოვანია,რომტრანზიციისმხარდამჭერმამომსახურე- ურთიერთობის, სიმბოლური ცნებების გამოყენების,

სკოლაში ტრანზიცია ადრეული ბავშვობის ერთ-

განათლების, როგორც ადამიანის ფუნდამენტური დამტკიცდა როგორც შეზღუდული შესაძლებლობის

მოსწავლის მოტივაციის გაზრდაზე, გაკვეთილზე პო- შემუშავებას, მასწავლებლებისა და სპეციალისტების

და გავიხსენოთ ინფორმაცია. მაგალითად, როდესაც 1

ინკლუზიური განათლება არის საგანმანათლებ- განათლების სისტემის ხარისხისა და ინკლუზიურობის

სურ. N1. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეების სტატისტიკა:

14000 სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეების რაოდენობა

სურ. N2 სკოლებში ინკლუზიური განათლების მიმართულებით მომუშავე სპეციალისტების რაოდენობა:

საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავ- ემსახურება სპეციალური საგანმანათლებლო

აკადემიური მომზადების გათვალისწინებით, სწავ- ამასთან ერთად, ყველაზე მნიშვნელოვანი სიახ-

უკანასკნელ წლებში სულ უფრო აქტუალური უნივერსალური დიზაინის ფილოსოფიით,

მნიშნელოვანია, ბავშვები ჩართული იყვნენ ნეთთან და შეიმეცნონ საკუთარი შესაძლებლო-

1. ფურცლებზე წინასწარ დახატეთ ფართოკონტურებიანი დიდი ზომის

2. მუყაოს ყუთზე ამოჭერით მცირე ადგილები, ისე რომ სამედი-

3. ამ აქტივობისთვის თქვენ გჭირდებათ პატარა

4. სარეცხის ხის სარჭებს დააწერეთ ასოები. ბარათებზე დაწე-

6. მუყაოზე ამოჭერით სხვადასხვა ფორმის შიდა კონტურები:

7. ფურცელზე დახაზეთ ხაზები, რომლებსაც

9. . შესთავაზეთ მოსწავლეს დაწერილ სიტყვათა ნაკრები და შესაბამისი თვალსაჩინო მასალა. მოსწავ-

11. შესთავაზეთ მოსწავლეს საინტერესო განმავითარებელი

14. წააკითხეთ მოსწავლეს ტექსტი, შემდეგ სთხოვეთ, იპოვოს ტექ-

1. Play and Child Development, Joe L.

პროფესიული განათლება გამორჩეულად საგანმანათლებლო გარემოს შექმნას, რომელიც

კოოპერაციული სასწავლო პროცესი ძირითადად მიმდინარეობს პროფესიული საგანმანათლებლო

ინტეგრირებული აღნიშნული პროგრამები განკუთვნილია 9 კლასის ატესტატის მქონე პირებისათვის, ვისაც

თანამედროვე ტენდენციები ცხადყოფს, რომ მო- ღალკვალიფიციურ ადამიანურ კაპიტალზე და სულ

საერთაშორისო მასშტაბითაც და საქართველოშიც აუცილებელი ნაბიჯია სპეციალური საგანმანათ-

პროფესიული განათლების სისტემაში შეზღუ-

ფიკატს ყველა მიღწეული შედეგის აღწერით. ის შეჯამება

პროფესიული ორიენტაციის პროცესში განსა- ტისათვის დაგეგმილი საჩვენებელი შეხვედრების ორ-

მშობლის უპირველესი და მთავარი როლი შვი- მნიშვნელოვანია მოსმენის კომპონენტი – შვილს

კარგი მშობლობის დასახასიათებლად რა მახასიათებლები აქვს პოზიტიურ მშობლობას?

საქველმოქმედო ფონდი „საქართველოს კარიტა- ერთად მიიღონ სკოლის სივრცეში. აღნიშნული

პროექტის ფარგლებში განხორციელდა მწვა- რთან გაფორმებული მემორანდუმის ფარგლებში,

გზამკვლევი სკოლებში ინკლუზიური განათლე-

აღნიშნული გზამკვლევები განთავსებულია

You might also like