ŚRODKI PROBACYJNE CZYLI ŚRODKI ZWIĄZANE Z

PODDANIEM SPRAWCY PRÓBIE

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Środek probacyjny, to instytucja umieszczona w rozdziale VIII kodeksu karnego - Środki
związane z poddaniem sprawcy próbie – w art. od 66 do 84.
Środek probacyjny polega na tym iż winny, dostaje możliwość resocjalizacji na wolności,
oczywiście pod pewnymi obostrzeniami tj. dozór czy też nałożenie obowiązków.
Warunkiem jego zastosowania wobec sprawcy jest pozytywna prognoza kryminologiczna
przejawiająca się w założeniu, że dotychczasowa postawa skazanego oraz jego zachowanie po
popełnieniu przestępstwa dają duże prawdopodobieństwo przestrzegania przez niego
porządku prawnego w przyszłości.
Wyróżniamy 3 środki związane z poddaniem sprawcy próbie:
• warunkowe umorzenie postępowania karnego,
• warunkowe zawieszenie wykonania kary,
• warunkowe przedterminowe zwolnienie.

WARUNKOWE UMOŻENIE POSTĘPOWANIA KARNEGO

Instytucja ta polega na uniknięciu przez sprawcę kary, ale również wyroku skazującego i
części postępowania karnego.
PRZESŁANKI zastosowania tej instytucji są wymienione w art. 66 kk, i są następujące:
• popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia
wolności,
• sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślnie,
• okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości - wina jest pewna, a zatem
niedopuszczalne jest warunkowe umorzenie, jeżeli co do winy sprawcy zachodzą
wątpliwości
• Wina i społeczna szkodliwość czynną są nieznaczne,
• istnieje pozytywna prognoza co do tego, że sprawca pomimo umorzenia
postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego - opiera się ona na postawie
sprawcy, jego dotychczasowym życiu oraz warunkach osobistych.
OKRES PRÓBY
Sąd może zastosować warunkowe umorzenie na okres próby od roku do lat 3, i biegnie od
uprawomocnienia się wyroku.
DOZÓR
Warunkowe umorzenie może się również wiązać z wyznaczeniem przez sąd dozoru nad
skazanym, w postaci kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji lub
odpowiedniej organizacji społecznej, w której działalności wpisana jest troska o
wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

1
OBOWIĄZKI
Obligatoryjnie sąd nakłada na sprawcę, obowiązek naprawienia szkody w całości lub
części, w miarę możliwości obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub
nawiązkę oraz zakaz prowadzenia pojazdów na okres do 2 lat.
Fakultatywnie, sąd nałożyć może obowiązki wymienione w art. 72:
• obowiązek informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
• obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego,
• wykonywanie obowiązku alimentacyjnego,
• powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków
odurzających,
• poddanie się terapii uzależnień,
• poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
• uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
• powstrzymaniu się od kontaktowania z pokrzywdzonym lub innymi osobami w
określony sposób lub zbliżenia się do pokrzywdzonego lub innych osób,
• opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.
Nakładając na sprawce przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby
bezprawnej wobec osoby najbliższej, powstrzymywanie się od kontaktowania z
pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do
pokrzywdzonego lub innych osób, to sąd określa sposób kontaktu skazanego z
pokrzywdzonym.
PODJĘCIE POSTĘPOWANIA - ART. 68
Umorzenie warunkowe staje się definitywne, jeżeli sprawcy udało się potwierdzić swoim
zachowaniem w okresie próby słuszność pozytywnej prognozy co do jego osoby. Niestety, nie
wszystkim skazanym udaje się tego dokonać.
Obligatoryjnie, sąd podejmuje postępowanie karne:
• jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślnie, za które został
skazany – par. 1 kk
• Jeżeli sprawca po otrzymaniu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora
zawodowego, dokonał rażącego naruszenia porządku prawnego, popełnił inne
przestępstwo, uchylił się od dozoru lub wykonania nałożonego obowiązku lub
orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przypadku albo nie
wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Jednakże przemawiające przeciwko
temu szczególne względy mogą działać na korzyść skazanego –par. 2a
Fakultatywnie, sąd Może podjąć postępowanie karne:
• jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności
popełnił inne przestępstwo, uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku
lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przypadku albo nie
wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody – par. 2

2
 • Jeżeli sprawca po wykonaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu, lecz przed
jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności
gdy w tym czasie popełnił przestępstwo – par. 3
Ponadto warunkowego umorzenia postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6
miesięcy od zakończenia okresu próby.
WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA WOBEC ŻOŁNIERZA:
Sąd może zwrócić się do odpowiedniego dowódcy o wymierzenie kary przewidzianej w
wojskowych przepisach dyscyplinarnych.
Sąd może podjąć postępowanie karne, gdy sprawca rażąco narusza zasady dyscypliny
wojskowej.
Nakładając na żołnierze obowiązki lub środki z artykułu 67 lub 72, bierze się pod uwagę
warunki służby wojskowej.
Dozór wobec żołnierza można powierzyć kuratorowi wojskowemu, przełożonemu lub
żołnierzowi wskazanemu przez przełożonego.

WARUNKOWE ZAWIESZENIE WYKONYWANIA KARY

Warunkowe zawieszenie wykonania kary, polega na stwierdzeniu winy sprawcy w wyroku
skazującym z jednoznacznym poddaniem sprawcy próbie, od której wyniku zależy, i
jaką dolegliwość poniesie sprawca za popełnione przestępstwo. Jest to zatem odroczenie
ostatecznego rozstrzygnięcia, czyli wstrzymania się od orzeczenia kary lub od dokonania
orzeczonej kary.
Instytucja ta opiera się na rozumieniu kara pozbawienia wolności wielu sytuacjach nie jest
konieczna do zapobieżenia popełnieniu przez sprawcę nowego przestępstwa.
PRZESŁANKI zastosowania tej instytucji są wymienione w art. 69 kk:
• Kara orzeczona pozbawienia wolności nie przekracza roku, a sprawca w czasie
popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności;
• występuje pozytywna prognoza, odnośnie tego iż sprawdza nie powróci do
przestępstwa;
• sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i
warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu
przestępstwa;
OKRES PRÓBY – ART. 70
Określa okres próby w granicach od roku do 3 lat.
Jeżeli sąd zawiesza wykonanie kary młodocianemu lub sprawcy przestępstwa z użyciem
przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, okres spróbuj wynosi od 2 do 5 lat.
Według art. 76 kk - skazanie ulega zatarciu po upływie roku od zakończenia okresu próby.
Jeżeli jednak warunkowe zawieszenie wykonania kary połączone było z orzeczeniem
grzywny, środka karnego, przepadku lub środka kompensacyjnego, to zatarcie skazania nie

3
może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich
wykonania.
GRZYWNA – art. 71 kk
Gdy sąd wymierzy zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, może orzec grzywnę,
jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe.
Jeżeli kara grzywny nie podlega wykonaniu, to kara pozbawienia wolności ulega skróceniu
o okres odpowiadający połowie liczby uiszczonych stawek dziennych grzywny z
zaokrągleniem w górę do pełnego dnia.
OBOWIĄZKI – art. 72 kk
Sad obligatoryjnie nakłada na sprawce obowiązki opisane w art. 72 kk, a jeżeli orzeka
środki karne to obowiązki te są fakultatywne.
• obowiązek informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
• obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego,
• wykonywanie obowiązku alimentacyjnego,
• Wykonywanie pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
• powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków
odurzających,
• poddanie się terapii uzależnień,
• poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
• uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
• Powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
• powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w
określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
• opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
• innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu
ponownego przestępstwa.
Sąd orzeka przynajmniej jeden z obowiązków.
DOZÓR
Warunkowe zawieszenie wykonania kary, może się również wiązać z wyznaczeniem przez
sąd dozoru nad skazanym, w postaci kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia,
instytucji lub odpowiedniej organizacji społecznej, w której działalności wpisana jest
troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Dozór jest obligatoryjny, wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego,
recydywisty lub sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeń preferencji
seksualnych, oraz sprawcy, który dokonał przestępstwa z użyciem przemocy, wobec osoby
wspólnie zamieszkującej.
Jednakże, jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają sąd oddać skazanego pod dozór
albo od tego dozoru zwolnić.

4
Zwolnienie od dozoru może nastąpić, jeżeli sprawowanie dozoru jest niemożliwe albo
znacznie utrudnione ze przyczyn zawinionych przez skazanego.
WYKONANIE KARY
Jeśli przebieg okresu próby przebiegł niepomyślnie to sąd zarządza lub może zarządzić
wykonanie kary uprzednio warunkowo zawieszonej.
Obligatoryjne, Sąd wymierza karę:
• Jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które
orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia
jej wykonania;
• jeżeli skazane za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby
bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej
wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie
używa przemocy lub groźby bezprawnej;
• jeżeli sprawca dopuści się rażącego naruszenia porządku prawnego, popełni inne
przestępstwo niż za które został skazany, uchyla się od uiszczenia grzywny,
dozoru wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych,
środków kompensacyjnych lub przepadku, po uprzednim udzieleniu mu pisemnego
upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego. Jednakże za skazanym mogą
przemawiać szczególne względy.
Fakultatywnie, sąd może wymierzyć karę:
• jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności
popełnia inne przestępstwa niż za które został skazany, uchyla się od uiszczenia
grzywnę, od dozoru, wykonania nałożonych na niego obowiązku lub orzeczonych
środków karnych, środków kompensacyjnych lub przypadku.
• Jeżeli skazane po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco
narusza porządek prawny, a szczególnie gdy w tym czasie popełnił przestępstwo
W przypadkach, gdy sąd może fakultatywnie wykonać karę, dana jest również możliwość
ażeby uwzględnić dotychczasowy przebieg próby, w szczególności uwzględnić wykonanie
nałożonych obowiązków i skrócić orzeczoną karę, jednak nie więcej niż o połowę.
Zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu roku od zakończenia
okresu próby.

WARUNKOWA PRZEDTERMINOWE ZWOLNIENIE

Instytucja ta polega na skróceniu okresu pobytu skazanego w zakładzie karnym. Wywiera
ona dyscyplinujący wpływ na zachowaniu się skazanego w okresie odbywania kary.
PRZESŁANKI
Podstawową przesłanką jest obowiązek odbycia przez skazanego pewnej części kary, na
którą został skazany. W ten sposób wyróżniamy:

5
 • zwolnienie warunkowe po odbyciu przez skazanego co najmniej połowy kary, a jeżeli
wymierzoną karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 25 lat, to zwalnia się
po odbyciu co najmniej 15 lat kary;
• Zwolnienie warunkowe po upływie 2/3 kary w przypadku skazanego w warunkach
recydywy specjalnej;
• zwolnienie warunkowe po upływie ¾ kary, w przypadku skazanego w warunkach
recydywy specjalne wielokrotnej;
• Ponadto odbycie 3/4 kary można wyznaczyć, sprawcy których bezprawnie utrudniał
wykonanie kary pozbawienia wolności;
• skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności, może być warunkowo
zwolnione odbyciu lat 30;
Sądy w poszczególnych przypadkach, mogą przyznawać surowszego ograniczenia. Sąd
może na przykład zdecydować, iż przedterminowe zwolnienie skazanego, będzie możliwe po
odbyciu większego ułamka kary niż ½
Ponadto, sądy mają również możliwość ażeby całkowicie zabronić warunkowego
zwolnienia. Jednakże, możliwość ta jest krytykowana, z racji na orzecznictwo Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka – twierdzącego iż narusza to art. 3. Ponadto przepis ten jest
sprzeczny z art. 40 konstytucji.
Art. 40. – Konstytucja RP

Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu.
Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Poza przesłankami odnośnie do czasu odbycia kary, kluczowa jest również pozytywna
prognoza kryminologiczne w stosunku do skazanego.
OKRES PRÓBY I DOZÓR
Okres próby w przypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia, jest w zasadzie
równe części kary pozostałej do odbycia, lecz nie może on być krótszy niż 2 lata i dłuższy
niż 5 lat.
W przypadku recydywistów wielokrotnych, okres próby nie może być krótszy niż 3 lata.
Zaś w razie zwolnienia z kary 25 lat pozbawienia wolności lub surowszej, okres próby
wynosi 10 lat.
W przypadku zwolnienia z kary dożywotniego pozbawienia wolności okres próby może
trwać dożywotnie.
Zwolniony warunkowo może być poddany, takim samym obowiązkom jak przy
warunkowym zawieszeniu wykonywania kary oraz można na niego nałożyć dozór, Który
będzie sprawowany przez kuratora sądowego, osobę godną zaufania, stowarzyszenia,
organizacji lub odpowiedniej instytucji.
Jeżeli prognoza co do sprawcy okazała się słuszna, i w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy
od jego upływu nie odwołano warunkowego zwolnienia, kara uznaje się za odbytą z
chwilą warunkowego zwolnienia.

6
ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA
Niepomyślny przebieg okresu próby powoduje odwołanie warunkowego zwolnienia.
Ponadto na poczet kary nie wlicza się okresu spędzonego na wolności, a skazanego nie
można ponownie zwolnić warunkowo przed upływem roku od osadzenia go w zakładzie
karnym, a w wypadku dożywotniego pozbawienia wolności - przed odbyciem co najmniej 5
lat kary.
Obligatoryjne, odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia:
• Jeżeli zwolniony w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono
prawomocnie karę pozbawienia wolności bezwarunkowego zawieszenia
• jeżeli zwolniony, skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub
groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej
zamieszkującej wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek
prawny, ponownie używa przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby
najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą.
• Jeżeli, po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora
zawodowego, zaistniały okoliczności ocenione w fakultatywnej możliwości
zwolnienia, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy
Fakultatywny, odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia:
• jeżeli zwolniony, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, a w
szczególności gdy dopuszcza się innego przestępstwa lub została orzeczona inna kara
niż pozbawienie wolności bez warunkowego zawieszenia, albo gdy uchyla się od
dozoru, wykonywania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych,
przepadku lub środków kompensacyjnych
WARUNKOWE ZWOLNIENIE PRZY ZBIEGU KAR
Istnieje również możliwość ażeby skazany, wymierzono więcej niż jedną karę, wtedy to
mówimy o tzw. Zbiegł kar - są to 2 lub więcej kary nie podlegające łączeniu, które skazany
ma odbyć kolejno.
Wówczas to, skazanego można zwolnić warunkowo po odbyciu 25 lat pozbawienia
wolności, nawet jeśli nie odbył ułamka kary która była wymagana.
SKRÓCENIE WYKONANIA ŚRODKÓW KARNYCH
Sąd może po upływie połowy okresu, na który orzeczono środki karne wymienione w art.
39 pkt. 1-3 kk uznać je za wykonane, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego,
a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok.
Zatem, środki karne orzeczone na najkrótszy możliwy okres, tzn. Rok nie mogą zostać
wcześniej uznane za wykonane. Dlatego też, muszą one zostać wykonane w całości.
Możliwość skrócenia okresu wykonywania środka karnego może dotyczyć środków
orzeczonych na okres co najmniej 2 lat. Natomiast jeżeli środek karny został orzeczony
wobec skazanego dożywotnio, to skazany może starać się o uznanie go za wykonany po
upływie co najmniej 15 lat, w których środek ten był wykonywany.

7
Ponadto, jest to możliwe tylko wtedy, gdy skazany przestrzegał porządku prawnego i nie
zachodzi obawa ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za które
orzeczono środek karny.
W przypadku, gdy orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, za
prowadzenie w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub zbiegł z
miejsca zdarzenia, nie ma możliwości na skrócenie okresu środka karnego.
Jednakże, w przypadku gdy zakaz prowadzenia pojazdów został orzeczony na innej
podstawie niż tan, skazany może starać się wcześniejsze uznanie tego środka za wykonany.
Nie ma możliwości na skrócenie okresu środka karnego również w przypadku, gdy
orzeczono zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich
lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją,
leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie
skazania na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub
zdrowiu na szkodę małoletniego.