6 As vangardas tamén falan

en feminino
Os últimos anos do século XIX e as primeiras décadas do XX
caracterizáronse por grandes cambios sociais e políticos,
importantes avances en ciencia e tecnoloxía, e o nacemento de
novos conceptos filosóficos e artísticos.
As e os artistas figurativos colocáronse á cabeza da modernidade
tomando as rendas dun progreso que crían posible só a través da
expresión da Arte en todas as súas facetas. Propuxeron novas
linguaxes capaces de superar os modelos de representación
tradicionais que consideraban esgotados e parecían insuficientes,
entrando en crises o propio concepto de “Arte”. Era un grupo
comprometido que difundía, mediante manifestos, as súas ideas e
principios, xustificando conceptualmente esas novas propostas e
formas de expresión.
No terreo da Música tamén se experimentou esa inquietude, os
músicos e as músicas sentiron a necesidade de atopar novos
xeitos de expresión, posto que para eles e elas a linguaxe musical
tradicional, a linguaxe tonal, chegara ao seu límite co Romanticismo.
Nesta liña xurdiron novas formas de expresión musical:
atonalidade, dodecafonismo, neoclasicismo, futurismo,
politonalidade, etc.
Neste mundo trepidante vivía a muller artista, e en concreto, a
muller música. O século XX foi comunmente considerado como o
século das mulleres polos numerosos avances logrados. Con todo,
a sociedade da época consideraba que as mulleres tiñan a
obrigación de converterse en boas esposas e nais, que debían
agradar ao marido, e xa que logo só si este dáballes permiso podían
tomar e impartir leccións de música, sempre a un nivel moi
elemental, como “música de adorno”. Malia todo iso, as mulleres
foron conseguindo unha maior visibilidade, co dereito ao voto e o
progresivo acceso ao mundo laboral e aos estudos superiores,
todo o cal contribuíu a unha independencia e liberdade cada vez
maiores.
As compositoras desta época, ademais de nais e esposas,
considerábanse a si mesmas artistas e, sendo conscientes do seu
talento, participaron activamente nas vangardas do seu tempo.
Foron directoras de orquestra, intérpretes virtuosas, e profesoras
en prestixiosas escolas, universidades e conservatorios.
Ademais, estaban comprometidas coa sociedade que lles tocou
vivir, axudando activamente nos campos de batalla como
enfermeiras, dando concertos benéficos, clases en asilos infantís,
e sendo un apoio fundamental para compositoras e compositores
novos que intentaban abrirse camiño no mundo da música.
AMY BEACH (AMY MARCY CHENEY BEACH) (Henniker, 3 de
setembro de 1867 - Nova York, 27 de decembro de 1944)
Amy foi unha rapaza prodixio:
cun ano entoaba melodías
perfectamente afinadas, aos
dous facía segundas voces ás
melodías que cantaba a súa nai,
a cantante e pianista Clara
Imogene Marcy Cheney, aos
catro anos comezou a
compoñer, aos seis recibiu as
primeiras clases de piano, e aos
sete ofreceu o seu primeiro
concerto público. En 1875 a
familia trasladouse a Boston,
onde continuou, en gran parte
de xeito autodidacta, os seus
estudos musicais. Alí traduciu o
tratado de orquestración de
Berlioz e analizou as obras de
Amy Beach
grandes figuras da música.

A súa carreira como pianista profesional comezou aos dezaseis

anos, cando debutou coa Orquestra Sinfónica de Boston. A
opinión especializada considerábaa unha intérprete de gran
virtuosismo. Antes do seu matrimonio en 1885 centrou a súa
actividade profesional na interpretación. Logo de casarse
dedicouse principalmente á composición, pois o seu marido pediulle
que reducise a súa actividade pública. Os seus primeiros éxitos
como compositora foron a Misa en mi menor, de 1892, e Festival
Jubilate, obra que creou para o pavillón das mulleres da Exposición
de Chicago daquel ano. En 1896 tivo lugar o estreo da súa Sinfonía
 Gaélica, a primeira sinfonía composta por unha muller
estadounidense.
Ademais dos seus traballos para piano, coro, grupos de cámara e
orquestra, Amy escribiu máis de cento cincuenta cancións,
algunhas das cales foron grandes éxitos na súa época, como Ah
love, but a day! e The year’s at the spring, ambas con textos do
poeta Robert Browning. A partir da morte do seu marido en 1910,
puido volver á actividade concertística en América e Europa, á vez
que aumentou a súa produción como compositora. En 1925 foi
nomeada vicepresidenta da Sociedade Americana de Mulleres
Compositoras.
A música de Amy Beach reflicte o seu interese polas raíces
da súa cultura estadounidense, e a súa paixón pola tradición
europea, fundamentalmente por Brahms, Wagner, ou
Debussy. É por isto que o seu estilo encádrase dentro do
romanticismo tardío.

A súa OBRA:
Cabildo, opus 149 (ópera nun acto, 1932) Amy Beach
Eliende Wolken (aria para contralto e orquestra, 1892)
Sinfonía Gaélica (1893)
Piano concerto (1899)
Romance, opus 23 (para violín e piano, 1893)
Piano quintet, opus 67 (1907)
Tema e variacións, opus 80 (1916)
Cuarteto de corda nun movemento, opus 89, (1929)
Pastoral, opus 90 (1921)
Four sketches, opus 15/1-4 (1892)
Scottish Legend, opus 54/1-2 (1903)
From grandmother’s Garden, opus 97/1-5 (1922)
Suite for two pianos, opus 104 (1924)
Misa en mi menor, opus 5 (1890)
Festival jubilate, opus 17 (1892)
Four Choral Responses, opus 133 (1932)
Three Songs opus 21/1-3 (1893)
Chanson d'amour, Extase, Elle et moi, Three Browning Songs, opus
44/1-3 (1900)
The year's at the spring, Ah, love but a day, I send my heart up to
thee, Mamma's Waltz, (1877)
Menuetto, (1877)
Petite valse (1878)
The Rainy Day (1880)
Mamma’s Waltz,
Amy Beach. 1875
WANDA LANDOWSKA (Varsovia, 5 de xullo de 1879 - Lakeville,
Connecticut, Estados Unidos, 16 de agosto de 1959)
Compositora, clavecinista e profesora polaca, naceu nunha familia
de alto nivel cultural, o seu pai era xurista e afeccionado á música e
a súa nai profesora e tradutora. Wanda comezou desde moi
pequena os seus estudos musicais; con catro anos xa tocaba o
piano. Estudou no Conservatorio de Varsovia, e a partir de 1896,
ampliou a súa formación en Berlín. Recibiu clases de composición e
compuxo algunhas cancións, como Kolysanka para voz e piano.
En 1900 contraeu matrimonio con
Henry Lew, tamén músico, que a
apoiou na súa carreira musical. Neste
tempo trasladouse a París onde
impartiu clases na Schola Cantorum,
especializándose na obra de Bach e
acadando grandes éxitos como
pianista. Comezou a estudar o clave
dos séculos XVII e XVIII, con intención
de recuperar do esquecemento
importantes creacións e profundar
Wanda Landowska na súa correcta interpretación.

Foi defensora de interpretar as obras para clave con este

instrumento e non con piano, como se adoitaba facer entón. A
idea de Wanda de resucitar o clave foi recibida, nun principio, como
unha rareza polos seus contemporáneos, fóra diso Manuel de Falla
ou Francis Poulenc, que ata escribiron concertos para ela. Anos
máis tarde conseguiu que Ignace Pleyel construíselle un clave novo.
En 1903 tocou por primeira vez en público o clave e ese mesmo ano
gañou dous premios de composición e presentou o resultado das
súas investigacións a través dun concerto, que tivo que repetir en
varios países debido ao gran éxito que obtivo. Esas investigacións
quedaron plasmadas por escrito en 1909 no seu libro A música
antiga. Wanda creou, en 1913, unha cátedra de clavicémbalo na
Escola Superior de Música de Berlín e, en 1920 impartiu clases e
conferencias na Sorbona e na Escola Normal de París.
Como culminación do seu traballo como profesora, compositora e
intérprete, Wanda creou, en 1925, a Escola de Música Antiga de
Saint-Lieu-a-Forêt (París). Alí conseguiu reunir unha colección de
instrumentos moi valiosa e unha gran biblioteca, ademais dunha
sala de concertos.
Por iso, e por todo o esforzo que puxera
nesta empresa, en 1940 viviu un momento
moi difícil, cando tivo que deixar a súa
escola pola entrada do exército nazi en
París, abandonando así o traballo de
tantos anos.
Caricatura de Wanda Landowska
Unha vez en Estados Unidos, na última etapa da súa vida, seguiu
ofrecendo concertos, e dedicándose á docencia ata que,
finalmente, instalouse en Lakeville, Connecticut. Wanda sempre
quixo volver a París, cidade que consideraba o seu fogar, pero non
puido facer realidade o seu soño a causa do deterioro progresivo
da súa saúde.
A súa OBRA:
Pologne (variacións para dous pianos)
Numerosos arranxos de cancións polacas
Liberation Fanfare in honour of Charles de Gaulle (para banda) Poema
hebreo para orquestra, Serenata para corda.
E entre os seus escritos destacan:
Sobre a interpretación das obras para clavecín de J. S. Bach (1905) A Música
antiga (1909)
Chopin e a música antiga en Francia (1931) Sobre as variacións Goldberg de
J. S. Bach (1933)

ALMA MAHLER (ALMA MARIE SCHINDLER MAHLER) (Viena, 31 de

agosto de 1879 - Nova York, 11 de decembro de 1964)
Filla da cantante Anne Sofie Bergen e do paisaxista vienés Emil
Jacob Schindler, Alma Mahler creceu rodeada de arte e de artistas,
recibindo unha esmerada educación. Foi alumna de composición de
Alexander Von Zemlinsky, asignatura na que destacou coas súas
primeiras cancións para voz e piano dos anos 1900 e 1901. Nestes
inicios da súa carreira, a música, as súas composicións e as clases
con Zemlinsky eran o máis importante para ela.
En 1901 casouse co director da Ópera de Viena
e compositor Gustav Mahler. Este matrimonio
tivo graves consecuencias na súa carreira
musical, xa que Gustav esixiu a Alma que
abandonase a idea de converterse nunha
gran compositora, e que deixase de compoñer.
Alma aceptou as súas esixencias e renunciou
á súa gran paixón, véndose interrompida a súa
Alma Malher prometedora carreira como compositora.
Só ao final deste matrimonio, en 1911, pouco antes de morrer,
Gustav recoñeceu o seu erro, descubriu as cancións de Alma e
quixo que volvese compoñer pero, como sentenciou ela mesma,
“dez anos perdidos de evolución musical son irrecuperables”. Malia non
poder desenvolver todo o seu talento musical e vivir a traxedia da
perda das súas dúas fillas e do seu fillo: María Mahler, Manon
Gropius e Martín Gropius, Alma, nos seus escritos biográficos A
miña vida e Recordos de Gustav Mahler, definiu a súa vida como
feliz. Coñeceu e inspirou a persoas de todas as ramas artísticas:
Gustav Klimt, Oskar Kokoschka, Walter Gropius e Franz Werfel,
entre outros; estivo en contacto coas vangardas máis importantes
da súa época; e gozou de ensaios, estreas e veladas musicais nas
que cantaba e tocaba con músicos como Arnold Schoenberg,
Richard Strauss ou co seu propio esposo Gustav. En 1929
instalouse en Nova York fuxindo da Austria nazi.
A súa OBRA:
Fünf Lieder (1910) Vier Lieder (1915) Fünf Gesänge (1924) que inclúe
traballos máis tardíos, como o lied Der Erkennende, sobre texto de Franz
Werfel.

NADIA BOULANGER (París, 16 de setembro de 1887 - París, 22 de

outubro de 1979)
Irmá da compositora Lili Boulanger,
ademais de ser unha gran
profesora e directora de
orquestra, tamén se dedicou á
composición. Nadia creceu rodeada
de música, o seu pai, Ernest
Boulanger, foi profesor de canto
no conservatorio, compositor e
gañador do prestixioso Premio de
Roma; e a súa nai, a intelectual e
princesa rusa Raissa Miychetsky,
estudou canto. Con dez anos
entrou no Conservatorio de París,
onde foi alumna de Gabriel Fauré,
e desde os dezaseis anos Nadia Boulanger
compaxinou os seus estudos co
ensino, a súa principal vocación.
A súa carreira como compositora
viuse impulsada pola obtención do
segundo posto no Premio de Roma
de 1908, ca súa cantata A serea. En
xeral, as súas composicións
encadrábanse estilisticamente
dentro da linguaxe tonal, próximas
ao cromatismo e con claras
Nadia Boulanger e os seus
influencias de Debussy.
discípulos
Pero, en 1918, trala prematura morte da súa irmá Lili, Nadia deixou
de compoñer. A partir de entón centrouse na docencia e na
dirección de orquestra e coro, fundando en 1936 o seu propio
conxunto coral, co que interpretou, fundamentalmente, pezas
francesas de distintas épocas.
Converteuse nunha das primeiras directoras de orquestra
profesionais, dirixindo entre 1937 e 1939, a Sinfónica de Boston, a
Filharmónica de Nova York e a Royal Filharmonic Society de
Londres, sendo a primeira muller que as dirixiu. Respecto do
ensino, impartiu clases en importantes conservatorios e escolas de
música como o Conservatorio Feminino de París, a Escola Normal
de Música, o Conservatorio Americano de Fontainebleau de
Estados Unidos, do cal chegou a ser directora en 1950, e o
Conservatorio de París entre outros. Impartiu as asignaturas de
Piano, Acompañamento, Harmonía, Contrapunto, Historia da Música,
Análise, Órgano, ademais das clases de Composición, coas que
alcanzou gran prestixio, con alumnas e alumnos como Leonard
Bernstein, Aarón Copland, Astor Piazzola, Rosita García Ascot ou
Grazyna Bacewicz.
A súa OBRA:
Ecoutez a chanson ben douce (para voz e orquestra, 1905) Les sirènes
(para coro feminino, 1905) A l'aube (para coro e orquestra, 1906) A
l'hirondelle (para coro e orquestra, 1908)
La sirène (para tres voces e orquestra, 1908)
Tamén compuxo ao redor de trinta cancións para voz e piano:
Extase (texto de Víctor Hugo, 1901) Désepérance (P. Verlaine, 1902) Cantique
de soeur Béatrice (M. Maeterlinck, 1909) Larme solitaire (H. Heine, 1909) Une
aube affaiblie (Verlaine, 1909) Prière (Bataille, 1909) Soir d'hiver (N. Boulanger,
1915) Au bord da nuit, Chanson, Le couteau, Doute, L'échange (C. Mauclair,
1922) 3 pièces (para órgano, 1911) Pièce sur des airs populaires flamands
(para órgano, 1917) Vers a vie nouvelle (para piano, 1917)
LILI BOULANGER (MARIE JULIETTE OLGA) (París, 21 de agosto de
1893 - Mezy, Francia, 15 de marzo de 1918)

Compositora francesa, irmá de Nadia Boulanger,

naceu e creceu entre músicos e músicas e
intérpretes que apoiaron o seu talento. Aos
dous anos de idade enfermou dunha pneumonía
bronquial que deixou o seu sistema inmunitario
moi debilitado e, pouco despois, sufriu unha
tuberculose intestinal. Estes graves problemas
de saúde fóronse agravando, con continuas
recaídas que finalmente acabaron coa súa vida
á temperá idade de vinte e cinco anos.
Desde moi pequena recibiu clases de música na
súa casa e aprendeu a tocar o violín, o piano, a
harpa e o violoncello. Trala morte do seu pai en
Lili Boulanger e Delvincour, 1900, Lili recibiu todo o apoio da súa nai, Raisa
Premio de Roma, 1913
Michetsky, e da súa irmá Nadia, quen ademais
afondan na súa educación ensinándolle idiomas e música
respectivamente. Empezou a compoñer entre 1900 e 1909,
escribindo obras para coro e orquestra, estudos para piano, un Ave
María para voz e órgano, e Salmos, entre outras pezas.
En 1912 decidiu presentarse ao Premio de Roma, como o seu pai e a
súa irmá fixeran, pero sufriu unha recaída e tivo que abandonar o
concurso. Intentouno de novo ao ano seguinte, esta vez con mellor
fortuna e gran éxito pois conseguiu o primeiro premio grazas á súa
cantata Fausto e Helena, converténdose na primeira muller en
obtelo.
O premio consistía nunha estancia dun ano en
Vila Médici, en Roma, para dedicarse
exclusivamente a compoñer.
Pero mentres gozaba desta estancia tivo que
volver a París debido ao estalido da Primeira
Guerra Mundial. Na capital francesa colaborou co
Comité franco-americano do Conservatorio
Nacional, que axudaba ás e aos músicos que
loitaban na guerra e aos seus familiares. En 1916
regresou a Italia para continuar gozando do seu
premio, e alí iniciou, entre outras obras, a ópera
titulada La princesse Maleine. Boulanger, Delvincour, Delmas, Mignan, 1913
Pero de novo tivo que abandonar o seu labor e volver a París, esta
vez debido aos seus problemas de saúde. Os dous últimos anos da
súa vida dedicouse a terminar as súas obras, en febreiro e marzo
de 1918 Lili ditou a Nadia, nota por nota, a súa última obra, Pie Jesu,
para soprano, cuarteto de corda, harpa e órgano. Finalmente, ese
mesmo ano, ao comezar o bombardeo de París, a familia
trasladouse a Mezy onde Lili morreu.
A súa OBRA:
La princesse Maleine op, 5 (ópera inacabada, 1911-1918) Les sirènes, para coro
(1913) Renouveau, (coro a 4 voces, piano e orquestra, 1911-1913) Hymne au soleil
(coro e piano, 1912) Pour les funérailles d’un soldat, Barítono, coro e
orquestra (1912- 1913) Soir sur la plaine (coro-orquestra, 1913) 2 fugas vocais
(1912- 1913) Fausto e Helena (cantata, 1913) Dans l’immense tristesse (para voz
e piano, 1916) Pie Jesu (1918) Nocturne (frauta, violín, piano e orquestra, 1911)
Prélude (piano, 1911) Morceau de piano: tema e variacións (1911-1914) D’un jardin
clair (1914) D’un vieux jardin (piano, 1914) D’un matin de printemps (violín,
frauta, piano e orquestra, 1917-1918) D’un soir triste (trío de corda, violín,
piano e orquestra, 1917-1918)
Hai obras de Lili Boulanger que se perderon.

GERMAINE TAILLEFERRE (Saint Maur des Fosses, Francia, 19 de

abril de 1892 - París, 7 de novembro de 1983)
Germaine foi unha compositora e pianista
francesa. Durante o seu período de
formación tivo que superar a oposición do
seu pai, que non estaba de acordo co
interese que sentía a súa filla polos
estudos. Como consecuencia destas
desavenencias, optou por prescindir do seu
nome e apelido de nacemento, Marcelle
Taillefesse, polo de Germaine Tailleferre.
En 1904, grazas ao apoio da súa nai,
ingresou no Conservatorio de París, onde
tivo a oportunidade de coñecer a músicos Germaine Tailleferre
como Arthur Honegger, Darius Milhaud, ou Georges Auric, entre
outros e outras. Desde moi nova demostrou o seu talento como
compositora e intérprete, gañando distintos premios, entre os que
destaca o de contrapunto en 1913.
 O estreo do polémico ballet Parade
de Eric Satie, significou un
acontecemento fundamental na
evolución da súa carreira. Ao redor
deste compositor reuniuse un grupo
de mozos músicos e músicas
interesadas na súa obra, entre eles
Germaine, e o escritor Jean Cocteau,
“O grupo dos seis”, Jacques Emile que defendía a música francesa
Blanche, 1922. Tailleferre (abaixo á fronte á alemá e italiana. Foron
esquerda), Milhaud, Honegger, Durey,
Poulenc, Cocteau, Auric, e, no centro,
coñecidos como ‘O Grupo dos seis’
a pianista Marcelle Meyer desde que o crítico, Henri Collet,
denomináseos así trala publicación do seu primeiro disco en 1920.
En definitiva, tratábase de cinco compositores e unha
compositora, que compartían as mesmas ideas vangardistas sobre
música, introduciron o humor e a ironía na composición,
encadrándose dentro do neoclasicismo, e enfrontándose así á
tradición romántica. Aínda que a súa amizade perdurou, ’Grupo dos
seis’ tivo unha curta vida como grupo musical. Unha etapa moi
frutífera, igualmente para Germaine, foi a que chegou despois, xa
que viron a luz composicións súas de gran calado como o Concerto
Grosso para dous pianos de 1934, e a Cantata du Narcise de 1938.
Germaine contraeu matrimonio en dúas ocasións. En ambos casos
terminaron en divorcio, talvez debido a que ningún deles apoiou a
súa carreira musical. Ela seguiu compoñendo para conxuntos
instrumentais e vocais durante toda a súa vida, ademais de bandas
sonoras para o cine, a radio e a televisión. Na última etapa da súa
vida dedicouse ao ensino.
A súa OBRA:
Parfums, comedia musical, 1951 Il était un petit navite, ópera cómica, 1951 La petite sirène, 1960 Le
marchand d’oiseaux, 1926 Sous le rempart d’Athènes, 1927 Cantate du Narcisse, 1938
Tamén compuxo bandas sonoras de televisión e de cine como :
La croisière jaune documental, 1933 Xúralle ou Terre d’effort et de liberté, documental, 1938 Les
confidences d’un micro (M. Courmes), 1946 L’homme, notre ami (Gastyne), 1956 Sans merveilles
(TV, M. Mitrani), 1963
Tamén Obras para orquestra e conxunto de vento:
Concertino, para harpa e orquestra, 1928 Sinfonietta, 1974-1975.
Así como cancións:
6 chansons françaises, textos de s. XVI e XVII, 1929 Ave Maria, coro, 1942
Obras de cámara e para solista:
Sonata nº 1 para violín e piano, 1920-1921 Pastorale, frauta, violín e piano, 1942 Sonata, harpa, 1953
Arabesque, clarinete e piano, 1973
E entre as súas obras para piano destacan:
Romance 1913 Jeux de plein air, para dous pianos, 1917 Pastorale, 1919 Suite burlesque, para piano
a catro mans, 1979 Scènes de cirque 1953
 RUTH CRAWFORD SEEGER (East Liverpool, Estados Unidos, 3 de
xullo de 1901- Chavy Chase Maryland, Estados Unidos, 18 de
novembro de 1953)

Compositora estadounidense e investigadora do folclore do seu país,

tivo unha infancia marcada pola morte do seu pai cando só tiña once
anos. Ela e a súa nai cambiaron de residencia varias veces. En 1911
instaláronse en Jacksonville, Florida, onde Ruth estudou piano e,
posteriormente, trasladáronse a Chicago, en cuxo conservatorio puido
continuar a súa formación, mentres traballaba nun cine e comezaba a
dar as súas primeiras clases particulares.
Ruth Crawford Seeger

A súa carreira como compositora tivo o seu punto de partida en

Chicago. Alí formou parte do grupo coñecido como ‘Os
ultramodernos’ así chamado por empregar nas súas creacións
harmonías postonais, ritmos irregulares e disonancias.
Inspirábanse na filosofía oriental e na literatura do continente
americano, de aí as pezas que compuxo Ruth inspiradas nos
poemas de Carl Sandburg, entre as que destaca a titulada Cinco
cancións de 1929. Nese mesmo ano ampliou os seus estudos de
composición en Nova York con Charles Seeger, músico que estaba
investigando a teoría do que el chamaba ‘contrapunto disonante’.
Un ano despois, presentouse ao
premio de composición Peggy
Gugenheim, converténdose na
primeira muller que o gañou. Grazas a
este premio puido ir a Europa, o que
significou o comezo do seu segundo
período estilístico que desenvolveu
en dúas cidades: Berlín, entre 1930 e
1931, onde compuxo, entre outras
obras, Chants para coro de mulleres;
Facendo música en familia, Ruth e
Charles cos seus fillos Peggy e Peter, e París desde 1931, lugar de residencia
que se dedicarían á música. 1937 de importantes compositores e
compositoras onde tivo ocasión de
coñecer a músicos como Hindemith,
Bartok, Ravel e Berg. Ela mesma dixo
que os seus traballos europeos foron
os mellores debido, sobre todo, a que
puido dedicarse de maneira total á
composición. A esta etapa pertence o
Cuarteto de corda 1931, considerado
Ruth dando clase aos/ás nenos/as como a súa obra máis importante e
innovadora. En novembro daquel ano volveu a Nova York, o que
significou a redución da súa produción musical para dedicarse,
principalmente, ás súas dúas fillas e tres fillos.
Durante a Segunda Guerra Mundial, Ruth Crawford Seeger
demostrou que ademais era unha compositora comprometida e
solidaria, dando clases en asilos infantís e formando parte do
grupo neoiorquino ‘Composer Colective’.
Malia iso non deixou de investigar nun campo que sempre lle
interesou: a música tradicional do seu país. En 1936 trasladouse a
Washington para traballar sobre as cancións folclóricas da
Biblioteca do Congreso.
Enfocou as súas investigacións especialmente na música para
nenas e nenos, transcribiu, arranxou e editou importantes
antoloxías durante os anos corenta e cincuenta, entre as que
destaca, American Folksongs for Children de 1948. Tras esta etapa
de estudo do folclore volveu brevemente á composición cunha
Suite para quinteto de vento datada en 1952, ata que, finalmente,
a súa carreira viuse interrompida de forma inesperada ao ano
seguinte, debido a unha repentina enfermidade.
A súa OBRA:
Sonata para violín (1926) Suite, 5 instrumentos de vento e piano (1927)
Suite nº 2, corda e piano (1929) Tres Cancións (C. Sandburg publicada entre
1930-32) Catro Suites diafónicas (1930) Cuarteto de corda ‘1931’, (1931) Suite
para quinteto de vento (1952) Cinco Cancións (Sandburg, composta en
1929) Chants (1930) Cinco Preludios (entre 1924 e 1925) Catro Preludios
(publicados entre 1927-1928) C. Sandburg: American Songbag (1927) J.A.
Lomax and A. Lomax: Our Singing-Country (1941) American Folksongs for
Children (1948) Animal Folksongs for Children (1950) American Folksongs
for Christmas (1953) Nineteen American Folk Tunes (1955)

GRAZYNA BACEWICZ (Lodz, Polonia, 5 de febreiro de 1909 -

Varsovia, Polonia, 17 de xaneiro de 1969)
Compositora, pianista, violinista e profesora polaca, que herdou a
paixón pola música do seu pai, o cal iniciouna no piano e o violín,
comezando os seus estudos musicais en Lodz, a partir de 1919. En
1923 a familia trasladouse a Varsovia, onde Grazyna continuou a
 súa formación no Conservatorio, cursando
violín, composición e piano. Ademais estudou a
carreira de Filosofía. En 1932 acabou os seus
estudos e marchou a París, onde recibiu clases
de composición de Nadia Boulanger.
A súa carreira musical centrouse na
interpretación e a composición, actividades que
compaxinou co labor docente. Como intérprete
dedicouse principalmente ao violín, sendo
integrante de distintas orquestras, como a
Orquestra da Radio Polaca de Varsovia, na cal Grazyna Bacewicz
foi primeiro violín entre 1936 e 1938, posto no que puido ampliar os
seus coñecementos sobre instrumentación.
Ao estalar a Segunda Guerra Mundial, durante o levantamento de
Varsovia en 1943, axudou ás súas amizades, poñendo en perigo a
súa propia vida e estivo a piques de ser deportada a Alemaña.
Durante a ocupación nazi tamén se suspendeu toda actividade
artística no país, pero Grazyna e o seu irmán, Kiejsjust, que era
pianista, percorreron Polonia dando concertos clandestinos. Trala
guerra Grazyna ofreceu recitais en distintos países, como Bélxica,
Rusia, Romanía, Hungría ou Francia. Á vez que desenvolvía o seu
faceta como intérprete, impartiu clases de piano na súa localidade
natal desde 1945, e a partir de 1955 tamén o fixo no novo
Conservatorio de Varsovia, xa que o antigo quedou destruído
durante a guerra.
Como compositora Grazyna recibiu
numerosos premios, entre eles o
Premio Internacional Chopin, de
composición, en Varsovia, polo seu
Concerto de piano, en 1949; en París, en
1960, pola súa obra Música para corda,
trompeta e percusión; a Medalla de
Ouro da Competición Internacional
Queen Elisabeth en Bruxelas, pola súa
obra Concerto para violín número 7.
Ademais formou parte do xurado en
numerosos concursos de composición.
Escultura de Grazyna Bacewicz O estilo de Grazyna é, en xeral, de
corte neoclásico, o seu contido é moi variado, distanciándose, a
partir dos anos cincuenta, da linguaxe tonal. Tamén deixou un
importante legado en didáctica da música. Ademais de todo iso,
Grazyna Bacewicz escribía relatos curtos, novelas e anécdotas
autobiográficas.
Grazyna foi unha compositora incansable, chea de enerxía e
entusiasmo, que dicía dela mesma: “Son un motor que non para,
que pensa sempre en compoñer”.
A súa OBRA:
As aventuras do Rei Arturo (ópera cómica, 1959) Esik in Ostend (ballet
cómico, 1964)7 concertos para violín (composto entre 1937 e 1965)
Sinfonieta (orquestra de cámara, 1929) Rapsodia polaca (violín e orquestra,
1949) Mazurca (1944) Danza polaca, n. 2, (1948) Groteska (1949) 7
cuartetos de corda (composto entre 1938 e 1965) Quinteto de vento (1932)
Trío (violín, piano e violoncello, 1935) Sonata (óboe e piano, 1937)
Entre as súas obras para violín destacan:
Tema e variacións (1934), Concertino (1945), Taniek Polski (1948), Oberek n.
1 e 2, (publicada en 1949 e 1951), Taniec Mazowiecki (1951) e Kolysanka, (1952),
Humoresque (1953).
Para piano:
Preludio (1928), Sonata (1935) e Sonatina n. 2 (1955).
Compuxo unha serie de obras vocais entre as que destacan:
De profundis (voz, coro e orquestra, composta en 1932), 3 cancións (tenor,
orquestra e piano, composta en 1938), Cantata olimpijska (coro e orquestra,
1948) e varias cancións escritas entre 1934 e 1956.

ROSITA GARCÍA ASCOT (Madrid, España, 8 de abril de 1906 ou 1908

- Torrelaguna, España, 2 de maio de 2002)
Como describiu ela mesma, o seu nacemento tivo lugar “nun ambiente
cheo de música e de inquietude pola arte e pola cultura, e de amor pola poesía
e polo poético da vida [...] un día que non recordo, no meu Madrid que adoro”.

Pianista e compositora española, Rosita,

pois así lle gustaba que a chamasen,
comezou a estudar solfexo sendo moi
pequena, cunha profesora do
conservatorio ao mesmo tempo que a
súa nai iniciábaa no piano. Na súa casa
sempre reinaba un gran ambiente
musical, posto que ademais o seu pai era
moi afeccionado á música. Celebraban
veladas musicais e literarias, e un dos
asiduos a esas reunións era Federico
García Lorca, que se converteu nun
gran amigo da familia. Segundo Rosita Rosita e o seu marido Jesús Bal e Gay
toda a música popular que aprendeu foi grazas a Federico, que
tocaba o piano nesas reunións e que regalou a Rosita polo seu
aniversario o poema Coroa poética.
A súa carreira como compositora comezou desde moi temperá
idade, cando aínda non sabía escribir nin tocar o piano ditaba á súa
nai o que se lle ocorría e esta, pacientemente, o transcribía sobre
o pentagrama. Algunha desas obriñas chegou a mans de Felipe
Pedrell, impulsor do nacionalismo musical español e amigo da
familia, que, ante o talento que percibiu nesas sinxelas pezas,
suxeriu profundar na súa formación musical. Recomendou á familia
para tal fin a un dos seus discípulos, Enrique Granados, como
mestre de Rosita. As clases comezaron en 1915, e víronse
bruscamente interrompidas en 1916 pola morte imprevista de
Granados, ao afundirse o barco no que viaxaba volvendo de Nova
York. Pedrell pensou entón en Manuel de Falla, outra das persoas
que formara, e escribiulle unha carta de recomendación. Aínda que
Falla non impartía clases por falta de tempo, aceptou a Rosita como
alumna debido ao interese posto por Pedrell e ao comprobar o
talento de Rosita.
En 1920 foise con Falla a París a tocar as Noites nos xardíns de
España, entre o público estaba Maurice Ravel, o cal gozou tanto do
concerto que propuxo a Rosita estudar composición con el en
París. Falla opúxose, do mesmo xeito que a súa familia, e finalmente
regresou a España a pesar do desgusto de Ravel. Desta forma,
continuou as súas clases con Falla en Madrid e despois seguiulle a
Granada, cando este cambiou a súa residencia.
En 1931 constituír en Madrid o “Grupo dos
oito”, formado por Salvador Bacarisse,
Ernesto e Rodolfo Halfter, Juan José
Mantecón, Gustavo Pittaluga, Fernando
Remacha, Julián Bautista e a propia Rosita. A
presentación do grupo tivo lugar na
Residencia de Estudantes de Madrid. En 1931
o grupo ofreceu dous concertos en
Barcelona, onde Rosita participou como Rosita nunha foto con
parte do ‘Grupo dos oito’
intérprete e compositora.
En 1933 casouse con Jesús Bal e Gay, musicólogo galego que, dous
anos máis tarde, recibiu unha proposta para traballar na
Universidade de Cambridge (Inglaterra) durante tres anos. Ese
mesmo ano, antes de partir cara a esa universidade, Rosita
presentou a Falla a súa obra Concerto para piano e orquestra para
que o mestre revisásea. Ao ano seguinte estalou a Guerra Civil e
como consecuencia tiveron que prolongar a súa estancia fóra de
España ata 1965. A maior parte da obra de Rosita perdeuse durante
a guerra, por exemplo o concerto que acababa de levar a Falla e
toda a obra da súa infancia. En 1938, Jesús e Rosita decidiron
exiliarse a México, pero entón a Rosita xurdiulle a oportunidade de
estudar composición en París, durante un curso, con Nadia
Boulanger. Finalmente, ela estudou en París aquel ano mentres o
seu marido instalábase en México, onde esperaría a súa chegada.
A súa OBRA:
Española, para guitarra Suite, para orquestra de cámara
Preludios, para piano Tango, para piano Petite Suite, para piano.

EMILIANA ZUBELDIA (Salinas de Ouro, España, 6 de decembro de

1888 - Hermosillo, México, 26 de maio de 1987)

Compositora española, pianista,

profesora e directora de orquestra e
coro. Desde os oito anos estudou na
Academia Municipal de Música de
Pamplona. Posteriormente trasladouse a
Madrid, onde obtivo a titulación oficial de
piano no Conservatorio de devandita
cidade con dezasete anos. Continuou a
súa formación en París, estudando
composición na Schola Cantorum, con
Vicent d’Indy. Nesta cidade, entre outras
obras, compuxo Caderno de melodías
españolas e vascas; e Pezas para
Emiliana Zubeldía
violoncello e piano.
Emiliana viaxou a América en 1929 para iniciar unha longa xira de
concertos por todo o continente. Primeiro estivo en Río de
Xaneiro, cidade que lle inspirou a súa obra Berceuse de palmeiras
en Brasil; despois, en Montevideo, onde puido profundar na poesía
latinoamericana, poñendo música a distintos poemas;
seguidamente, continuou musicalizando poemas en Bos Aires, por
exemplo, o titulado A ameaza da flor do poeta mexicano Alfonso
Reyes; e chegou a Nova York, onde coñeceu ao músico Alfonso
Novaro, tamén mexicano, que estaba investigando cuestións de
acústica e afinación, e con el estudou e estableceu unha gran
amizade. Posteriormente, en 1932, recalou na Habana, xusto nun
momento de gran efervescencia intelectual e artística na illa. Esta
situación motivou a Emiliana a preparar unha conferencia sobre a
relación entre música e poesía, ademais de proporcionarlle a
oportunidade de dirixir a Orquestra Filharmónica da capital cubana.

En canto á súa relación co mundo da

dirección coral, esta iniciouse en 1947,
unha vez instalada en México, onde
había ir en resposta á invitación da
Universidade de Sonora para traballar
durante un ano no desenvolvemento
dun coro universitario. Levou a cabo
esta misión con paixón e numerosos
éxitos, prolongándose máis tempo do
Emiliana e o coro da Universidade de Sonora
previsto.
En 1954 fundou a Academia de Música, onde puido envorcarse na
docencia: loitou polos seus alumnos e alumnas para conseguirlles
becas de estudo, e transmitiulles maxistralmente os seus
coñecementos, o cal fixo que as súas clases sempre estivesen
cheas e que fose recordada como unha gran profesora.

A música creada por Emiliana Zubeldía está dentro da linguaxe

tradicional pero con trazos vangardistas, como a politonalidade e a
disonancia. Doou moitas das súas composicións á Universidade de
Sonora, algunhas das cales foron publicadas en Pamplona baixo o
pseudónimo de Emily Bydewealth para eludir a censura do goberno
franquista.
A súa OBRA:
Euzkadi (poema sinfónico, 1932) Sinfonía elexíaca (composta en memoria
da súa irmá, 1940) Capricho vasco (para guitarra, 1929) Paisaxe desde o
Pirineo (para harpa, 1934) Sonata para violín (1957) 8 danzas vascas (para
dous pianos, 1931) Sonata en tres movementos (para piano, 1932) Suite
vasca, (para dous pianos, 1933) Cancións populares vascas (para coro, 1929)
Himno ao sol (para coro, 1932) Misa da Asunción (1968) As nosas vidas son
péndulos (1971) Asturiana (canción para voz e piano, composta entre 1925 e
1926) 6 melodías populares españolas, voz e piano (1929) 28 cancións
publicadas en México en 1952