11/13/2023

MỤC TIÊU HỌC TẬP

1. Trình bày được các phần của lá, các thứ gân
lá, các loại lá cây.
2. Mô tả được cấu tạo giải phẫu của lá cây lớp
ThS. DS. Bùi Thị Thu Vân Ngọc Lan và lá cây lớp Hành.

ĐỊNH NGHĨA:
- Là cơ quan dinh dưỡng của cây.
- Chức năng quang hợp, hô hấp và thoát hơi nước.
Các phần của lá
ü Phiến lá
ü Cuống lá Phần chính
ü Bẹ lá
Ngoài ra còn có:
+ Lá kèm
+ Lưỡi nhỏ Phần phụ
+ Bẹ chìa

Caùc phaàn cuûa laù Boä phaän phuï

Laù lôùp Ngoïc lan: phieán laù + cuoáng laù

Laù lôùp Haønh: phieán laù + beï laù -Laù keøm (Laù beï)
-Löôõi nhoû (Meùp laù)
•
-Beï chìa (Ochrea)
Xaùc ñònh teân caây

1
 11/13/2023

Ngoài ra còn có
Các phần của lá: ØLá kèm
1. Phiến lá
- Là phần mỏng và rộng - Là 2 phiến nhỏ ở 2 bên đáy cuống lá nơi gắn
- Gồm 2 mặt: mặt trên và mặt dưới vào thân
- Trên phiến lá có các gân nổi lên
- Lá thường có màu xanh lục, có khi không có diệp lục hay bị che bởi sắc tố - Lá kèm giúp nhận biết các họ như cà phê, gai,
khác.
2. Cuống lá
bông, hoa hồng
- Hình ống
- Mặt trên hình lòng máng
- Có khi lá không có cuống
- Lá men dần xuống cuống thì cuống lá không rõ rệt
3. Bẹ lá
- Là phần đáy cuống lá nở rộng ôm lấy thân
- Thường gặp ở cây lớp Hành (họ lúa)

Laù keøm Ngoài ra còn có

§ 2 phieán nhoû, ôû ñaùy cuoáng laù nôi
gaén vaøo thaân ØLưỡi nhỏ:
- Phiến lá gắn vào bẹ lá có 1 phiến mỏng và nhỏ
§ Toàn taïi, ruïng sôùm
- Là đặc điểm của họ lúa và họ gừng
§ Rôøi
§ Dính nhau hay dính vaøo cuoáng laù
§ Raát phaùt trieån

Ø Nhaän ñònh loaïi

Löôõi nhoû Ngoài ra còn có

Maøng moûng ở nôi phieán laù noái vôùi beï laù

ØBẹ chìa:
Là màng mỏng ôm thân phía trên chỗ cuống lá
gắn vào thân

Maøng moûng

2
 11/13/2023

Beï chìa Maøng moûng ôû phía treân choã cuoáng laù

ñính vaøo thaân
ØLá một gân
- Phiến lá rất thu hẹp như lá thông
ØGân lá song song
- Nhiều gân chạy dài theo phiến lá và song
song nhau
- Đặc trưng cho lá cây lớp Hành

Gaân laù

ØGân lá lông chim

- Một gân chính ở giữa xuất phát từ đáy lá
- Các gân phụ từ gân chính tỏa ra như lông
ØGân lá chân vịt
- Nhiều gân chính đi từ đáy phiến lá
- Xòe ra như chân vịt
Laù 1 gaân
(Haït traàn) Gaân laù song song
(Lôùp Haønh)

Gaân laù Gaân laù

hình loâng chim hình chaân vòt hình loïng hình cung
(Lôùp Ngoïc lan) (Lôùp Ngoïc lan)

3
 11/13/2023

Kieåu laù Các kiểu lá

Laù ñôn: cuoáng laù khoâng phaân nhaùnh,
mang 1 phieán laù duy nhaát
Laù keùp: cuoáng laù phaân nhaùnh,
moãi nhaùnh mang 1 laù cheùt
Lá đơn
- Cuống lá không phân nhánh
- Chỉ mang một phiến lá
Dựa vào hình dạng mép phiến lá:
- Lá nguyên: Bìa của phiến nguyên
- Lá có răng cưa: Bìa của phiến có răng cưa
- Lá có thùy: vết khía không sâu tới ¼ phiến lá.
- Lá chẻ: vết khía vào tới ¼ phiến lá
- Lá xẻ: vết khía vào sát tận gân lá.

Laù ñôn
Dựa vào hình dạng của toàn bộ phiến lá:
- Lá hình tròn: chiều dài & rộng bằng nhau
- Lá hình bầu dục: chiều dài = 1,5 – 2 lần chiều
rộng, phần rộng nhất ở giữa lá
- Lá hình trứng: phần rộng ở phía cuống lá
- Lá hình trứng ở ngược: phần rộng về phía ngọn
lá
- Lá hình dải: phiến hẹp & dài
- Lá hình kim: lá thông

Các kiểu lá Laù keùp

Lá kép:
- Cuống lá phân nhánh
- Mỗi nhánh mang một phiến lá
Có 2 loại lá kép:
q Lá kép lông chim
- Các lá chét gắn 2 bên một cuống chung
Có các kiểu lá kép lông chim sau:
+ Lá kép lông chim chẵn: cuống chung không tận cùng bằng 1 lá
chét
+ Lá kép lông chim lẻ: Cuống chung tận cùng bằng một lá chét
+ Lá 2 lần kép: Cuống chung mang hai hàng cuống phụ mỗi cuống
phụ mang hai hàng lá chét keùp hình LC keùp hình LC Keùp hình chaân vòt
+ Lá 3 lần kép: Chỉ có ở một vài cây 1 laàn keùp 2 laàn keùp

4
 11/13/2023

q Lá kép chân vịt

Laù
- Đầu ngọn cuống phân nhiều nhánh xòe ra như
keùp hình chân vịt
- Mỗi nhánh mang một lá chét
Laù
cheùt - Không có lá kép chân vịt hai lần
Trường hợp đặc biệt
Lá ở họ cam: là lá kép trở thành lá đơn do 2 lá
chét ở 2 bên đã teo mất

Hình loâng chim, 1 laàn keùp

Laù keùp Caùc laù bieán ñoåi

Ñeå thích nghi vôùi moâi tröôøngï
§ Vaåy: Moûng, dai (baûo veä), daøy vaø moïng nöôùc (döï tröõ)
VD: Haønh, Toûi, cuû Kieäu
§ Gai: giaûm thoaùt hôi nöôùc, baûo veä caây
§ Tua cuoán (Voøi cuoán)
§ Laù baéc (Laù hoa): naïc (hoa Artichaut)
vaåy (hoï Cuùc-Asteraceae)

Hình chaân vòt (5-7 laù cheùt) mo (hoï Raùy-Araceae)

Caùc laù bieán ñoåi Caùc laù bieán ñoåi

mo Laù § Tuyến mật: Đường đọng lại trên lá như lá Thầu Dầu
baéc
§ Lá chìm trong nước: dải hẹp, cutin mỏng, không có lỗ khí, mô

mềm có khuyết to,…

§ Lá cây ở khí hậu khô: cutin dày, lỗ khí ở sâu trong giếng hay

trong phòng ẩn lỗ khí… (làm giảm thoát hơi nước)

§ Lá cây ăn thịt: có tác dụng bắt mồi như nắp ấm, rong li.

Boâng mo Artichau
t

5
 11/13/2023

Caáu taïo vi hoïc cuûa laù

Caùch saép xeáp laù treân caønh Ñaëc ñieåm:
- Ñoái xöùng qua moät maët phaúng
- Caáu taïo caáp 2 hieám
Ø Moïc caùch: Moãi maáu 1 laù
- Goã luoân luoân xeáp xuyeân taâm.
Ø Moïc ñoái: Moãi maáu 2 laù
Ñoái cheùo chöõ thaäp: 2 laù maáu treân
vaø 2 laù maáu döôùi vuoâng goùc nhau

Ø Moïc voøng: Moãi maáu > 2 laù

CẤU TẠO GIẢI PHẪU CỦA LÁ Phieán laù lôùp Ngoïc lan
Ø Đối xứng qua một mặt phẳng •Bieåu bì: treân vaø döôùi, mang loâng, loã khí.
Ø Không có cấu tạo cấp 2
Phieán laù chính thöùc
Lá cây lớp Ngọc Lan (Thòt laù)
q Phiến lá: đặc điểm
- Gân không song song với nhau
Gồm:
+ Biểu bì
+ Thịt lá
+ Gân giữa
q Cuống lá

Gaân giöõa

q Phiến lá
Biểu bì:
- Gồm 1 lớp tế bào sống
- Không có lục lạp
Gồm
+ Biểu bì trên: có thể mang lông che chở hoặc
lông tiết
+ Biểu bì dưới: có lỗ khí

6
 11/13/2023

Söï phaân boá loã khí treân laù

Bieåu bì Loãã khí

Laù naèm ngang LK ôû maët döôùi

Laù moïc ñöùng LK ôû 2 maët
Laù noåi treân nöôùc LK ôû maët treân
Laù chìm trong nöôùc Khoâng coù LK

LK coù theå naèm trong gieáng, phoøng aån LK, soá

löôïng vaø vò trí teá baøo baïn duøng xaùc ñònh loaïi.
Daïng caét ngang

Caáu taïo thòt laù

Ø Laø lôùp moâ meàm giöõa 2 lôùp biểu bì

Có 2 loại mô mềm
+ Mô mềm diệp lục hình giậu
+ Mô mềm khuyết

Có hai kiểu cấu tạo

+ Đồng thể: một loại mô mềm
+ Dị thể: hai loại mô mềm khác nhau
@ Dị thể bất đối xứng
* Mặt trên là mô mềm diệp lục hình
giậu
* Mặt dưới là mô mềm khuyết
@ Dị thể đối xứng
* Mặt trên và dưới là mô mềm giậu
* Giữa là mô mềm khuyết

7
 11/13/2023

Thòt laù caáu taïo ñoàng theå Caáu taïo thòt laù

Dò theå baát ñoái

xöùng

Caáu taïo thòt laù Gân giữa

- Lồi ở mặt dưới
- Phẳng hoặc lõm ở mặt trên
Gồm
+ Biểu bì
+ Mô dày
+ Mô mềm
+ Libe và gỗ: xếp thành một vòng cung hoặc
Dò theå ñoái xöùng từng bó rời rạc, luôn luôn đối xứng qua một
mặt phẳng

Gaân giöõa laù lôùp Ngoïc lan Gaân giöõa laù lôùp Ngoïc lan
Heä gaân laù qui tuï: gaân giöõa loài, phieán laù chính thöùc ôû 2 beân

8
 11/13/2023

Gaân giöõa laù lôùp Ngoïc lan

q Cuống lá
- Đối xứng qua một mặt phẳng
- Giống gân giữa của phiến lá

Cuoáng laù lôùp Ngoïc lan Cuoáng laù lôùp Ngoïc lan
Bieåu bì

Goã
Libe

Moâ meàm

Sôïi
Moâ daøy truï
bì

Laù caây lôùp Haønh

Laù caây lôùp Haønh
- Nhieàu boù libe-goã xeáp thaønh haøng
(gaân laù song song) Bieåu
bì
- Loã khí ôû 2 maët
treân
- Thòt laù: caáu taïo ñoàng theå
- Moâ cöùng raát phaùt trieån
Bieåu
* noái boù daãn vôùi BB
bì
* bao quanh boù daãn döôùi
Moâ
- Hoï Luùa (Poaceae), Coùi (Cyperaceae): meàm
Boù maïch
TB boïït ôû BB treân Moâ cöùng

9
 11/13/2023

Boù maïch kín

- Lỗ khí có ở cả biểu bì trên và biểu bì dưới

tieàn
- Nhiều bó libe gỗ xếp thành 1 hàng
moäc - Kiểu bó libe gỗ: chữ V hoặc mạch kín
Goã 1
haäu
moäc - Thịt lá: một loại mô mềm
Libe 1 - Không có mô dày
- Có mô cứng nhiệm vụ nâng đỡ
Voøng moâ
cöùng

So saùnh caáu taïo gaân giöõa laù So saùnh caáu taïo gaân giöõa laù
lôùp Ngoïc lan vaø lôùp Haønh lôùp Ngoïc lan vaø lôùp Haønh

Lôùp Ngoïc lan Lôùp Haønh Lôùp Ngoïc lan Lôùp Haønh

So saùnh caáu taïo gaân giöõa laù So saùnh caáu taïo gaân giöõa laù
lôùp Ngoïc lan vaø lôùp Haønh lôùp Ngoïc lan vaø lôùp Haønh

Lôùp Ngoïc lan Lôùp Haønh Lôùp Ngoïc lan Lôùp Haønh

10
 11/13/2023

So saùnh caáu taïo thòt laù Lôùp Ngoïc lan Lôùp Haønh

Cuoáng laù coù khoâng

Beï laù khoâng coù Hình
thaùi
Heä gaân qui tuï song song
Loã khí BB döôùi 2 maët BB
Moâ naâng ñôõ moâ daøy moâ cöùng
hình cung nhieàu boù Giaûi
Heä thoáng daãn voøng lieân tuïc maïch kín phaãu
nhieàu boù rôøi
Lôùp Haønh Lôùp Ngoïc lan dò theå ñoàng theå
Thòt laù gaân phuï bò nhieàu boù daãn
caét xeùo

Lá lớp Ngọc Lan Lá lớp Hành

1. Phiến lá 1. Phiến lá
Biểu bì Biểu bì
- Tế bào sống, không có lục lạp - Tế bào sống: không có lục lạp
- Khí khổng ở mặt dưới - Khí khổng có ở 2 mặt
Thịt lá: Thịt lá
- Đối xứng qua gân giữa - Đối xứng qua gân giữa
- Có 2 loại mô mềm: giậu, khuyết - Có 1 loại mô mền khuyết
- Dị thể: - Đồng thể
+ Đối xứng: trên và dưới: mm giậu
+ Bất đối xứng: trên giậu, dưới khuyết
Gân giữa: Gân giữa
- Biểu bì - Biều bì
- Mô dày - Mô cứng
- Bó libe gỗ - Bó libe-gỗ: rời nhau, nhiều bó, xếp
+ Vòng tròn: libe ngoài, gỗ ở trong lộn xộn, kiểu bó mạch kín, chữ V
+ Vòng cung: libe mặt dưới, gỗ mặt
trên
2. Cuống lá 2. Cuống lá
Giống gân giữa Giống gân giữa
Đối xứng qua mặt phẳng Đối xứng qua mặt phẳng

11