ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Μικροοικονομική)

Mankiw Gregory N., Taylor Mark P.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
Πως συμπεριφέρονται οι παραγωγοί (επιχειρήσεις);

Κάθε επιχείρηση καλείται να πάρει αποφάσεις σχετικά με:

➢Tην ποσότητα που πρέπει να παράγει.

➢Τον συνδυασμό εισροών που θα χρησιμοποιηθούν.

➢Το πόσο κέρδος θα έχει.

Σημαντική Υπόθεση
➢Οι άνθρωποι είναι ορθολογικοί.
➢Η μεγιστοποίηση του κέρδους.
 Κέρδος = Συνολικά Έσοδα – Συνολικό Κόστος

Συνολικά Έσοδα: Το ποσό που εισπράττει η επιχείρηση από την

πώληση του προϊόντος της. Υπολογίζεται ως το γινόμενο της
παραγόμενης ποσότητας επί την τιμή στην οποία πωλείται το
προϊόν.

Συνολικό Κόστος: Το ποσό που πληρώνει μια επιχείρηση για την

αγορά των εισροών που χρησιμοποιεί στην παραγωγή. Το κόστος
παραγωγής της επιχείρησης συμπεριλαμβάνει όλα τα στοιχεία
κόστους ευκαιρίας προκειμένου να γίνει δυνατή η παραγωγή των
αγαθών και υπηρεσιών στα οποία εξειδικεύεται η επιχείρηση.
Όλες οι επιχειρήσεις, από την Microsoft έως το φούρνο της
γειτονιάς σας, έχουν κάποιο κόστος όταν κατασκευάζουν τα
αγαθά και τις υπηρεσίες που πωλούν.

Το κόστος μιας επιχείρησης είναι ένας βασικός καθοριστικός

παράγοντας των αποφάσεών της σχετικά με:
▪ Την παραγωγή, και
▪ Την τιμολόγηση.
Θα εξετάσουμε τα κόστη μιας επιχείρησης χρησιμοποιώντας ένα
παράδειγμα – το εργαστήριο πίτσας του Γιώργου.

Ο Γιώργος, ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης:

▪ Αγοράζει αλεύρι, ντομάτες, τυρί, σαλάμι και άλλα υλικά για
πίτσα.
▪ Αγοράζει τα μίξερ και τους φούρνους, και
▪ Προσλαμβάνει εργαζόμενους που θα χρησιμοποιούν τον
διαθέσιμο εξοπλισμό.

Μετά, πουλά τις πίτσες που παρασκευάζονται στους

καταναλωτές.
Αυτά τα κόστη απαιτούν από την επιχείρηση να καταβάλλει
κάποια χρήματα, ονομάζονται άμεσα κόστη.

Κάποιες άλλες κατηγορίες κόστους ευκαιρίας μιας επιχείρησης,

που αναφέρονται ως έμμεσα κόστη, δεν απαιτούν την
καταβολή χρημάτων.
▪ Ας υποθέσουμε ότι ο Γιώργος έχει σπουδάσει πληροφορική
και ότι θα μπορούσε να κερδίζει €100 την ώρα, αν εργαζόταν
ως προγραμματιστής.
Οι οικονομολόγοι και οι λογιστές υπολογίζουν το κόστος με διαφορετικό
τρόπο και, επίσης, υπολογίζουν και το κέρδος με διαφορετικό τρόπο.
▪ Ο οικονομολόγος μετρά το οικονομικό κέρδος μιας επιχείρησης:
▪ Ως τα συνολικά έσοδα της επιχείρησης μείον το σύνολο του κόστους
ευκαιρίας (άμεσο και έμμεσο) της παραγωγής των αγαθών και των
υπηρεσιών που πωλούνται.
▪ Ένας λογιστής μετρά το λογιστικό κέρδος της επιχείρησης:
▪ Ως τα συνολικά έσοδα της επιχείρησης μείον το συνολικό άμεσο κόστος
της επιχείρησης.
.
Οι οικονομολόγοι υπολογίζουν το σύνολο του κόστους ευκαιρίας
όταν αναλύουν μια επιχείρηση, ενώ οι λογιστές μετρούν μόνο το
άμεσο κόστος.
Επομένως, το οικονομικό κέρδος είναι μικρότερο από το λογιστικό
κέρδος.
Οι επιχειρήσεις υφίστανται κόστος όταν αγοράζουν εισροές, για
να παράγουν τα προς πώληση αγαθά και υπηρεσίες.

Στην ακόλουθη ανάλυση, κάνουμε μια σημαντική απλουστευτική

υπόθεση:
▪ Το μέγεθος του εργαστηρίου πίτσας του Γιώργου είναι σταθερό,
▪ Η παραγόμενη ποσότητα πίτσας μπορεί να μεταβληθεί, μόνο
μεταβάλλοντας τον αριθμό των εργαζομένων.

Βραχυχρόνια περίοδος: η χρονική περίοδος κατά την οποία,

ορισμένοι συντελεστές της παραγωγής δεν μπορούν να
μεταβληθούν.
Μακροχρόνια περίοδος: η χρονική περίοδος κατά την οποία,
όλοι οι συντελεστές της παραγωγής μπορούν να μεταβληθούν.
 Παραγωγικοί συντελεστές (Εισροές)
είναι όλοι οι φυσικοί και ανθρώπινοι
πόροι που χρησιμοποιούνται για την
παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών.
• Η εργασία
• Η γη
• Το κεφάλαιο
• Η επιχειρηματικότητα
Συνάρτηση παραγωγής: η σχέση μεταξύ
της ποσότητας των εισροών που
χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενός
αγαθού και της παραγόμενης ποσότητας Προϊόν
του αγαθού αυτού.
(Εκροή)
Συνάρτηση
Παραγωγή
ς
Πως όμως μια επιχείρηση αποφασίζει την ποσότητα των εισροών που θα χρησιμοποιήσει;

Για να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρήσεις παίρνουν τις παραγωγικές τους
αποφάσεις, ας θυμηθούμε την παρακάτω αρχή:

Οι ορθολογικοί άνθρωποι σκέφτονται οριακά (Δέκα Αρχές της Οικονομικής).

Οριακό Προϊόν (𝑴𝑷𝑳): η Μεταβολή στο Συνολικό Προϊόν 𝚫𝐐
αύξηση της παραγωγής που 𝑴𝑷𝑳 = =
Μεταβολή 𝝈𝝉𝜼𝝂 𝚷𝛐𝛔ό𝛕𝛈𝛕𝛂 𝛕𝛈𝛓 𝚬𝛊𝛔𝛒𝛐ή𝛓 𝚫𝐋
προκύπτει από μία
πρόσθετη μονάδα εισροής.

Παραγωγή Οριακό
Αριθμός Συνολικό Προϊόν Συνολικοί Συνολικό
Εργαζομένων Προϊόν Εργασίας Ενοίκια Μισθοί Κόστος
0 0 0 30 0 30
1 50 50 30 10 40
2 90 40 30 20 50
3 120 30 30 30 60
4 140 20 30 40 70
5 150 10 30 50 80
 Συνάρτηση Παραγωγής Συνολικό Κόστος
150

Συνολικό Κόστος
Συνολικό Προϊόν

160 140 90 80
140 120 80 70
120 70 60
90 60 50
100
50 40
80
50 40 30
60 30
40 20
20 0 10
0 0
0 1 2 3 4 5 0 50 100 150
Αριθμός Εργαζομένων Συνολικό Προϊόν
Η συνάρτηση παραγωγής στο (α) δείχνει τη σχέση μεταξύ του αριθμού
των εργαζόμενων που απασχολούνται και της ποσότητας του
παραγόμενου προϊόντος.
Εδώ ο αριθμός των εργαζόμενων που απασχολούνται (στον οριζόντιο
άξονα) προέρχεται από την πρώτη στήλη του Πίνακα 6.1, και η
ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος (στον κατακόρυφο άξονα)
προέρχεται από τη δεύτερη στήλη.
Η συνάρτηση παραγωγής (το συνολικό προϊόν) γίνεται πιο οριζόντια
καθώς αυξάνει ο αριθμός των εργαζόμενων, γεγονός που αντανακλά
φθίνον οριακό προϊόν.
Η καμπύλη συνολικού κόστους στο (β) δείχνει τη σχέση μεταξύ της
ποσότητας του παραγόμενου προϊόντος και του συνολικού κόστους της
παραγωγής.
Εδώ η ποσότητα του παραγόμενου προϊοντος (στον οριζόντιο άξονα)
προέρχεται από τη δεύτερη στήλη του Πίνακα 6.1 και το συνολικό
κόστος (στον κατακόρυφο άξονα) προέρχεται από την έκτη στήλη.
Η καμπύλη του συνολικού κόστους γίνεται πιο απότομη καθώς αυξάνει η
ποσότητα της παραγωγής, γεγονός που αντανακλά το φθίνον οριακό
προϊόν.
Παρατηρήστε ότι καθώς αυξάνεται ο αριθμός των εργαζομένων,
το οριακό προϊόν μειώνεται.

Η ιδιότητα αυτή της συνάρτησης παραγωγής, ονομάζεται φθίνον

οριακό προϊόν.

Γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο;

▪ Στην αρχή, όταν απασχολούνται μόνο λίγοι εργαζόμενοι, έχουν
εύκολη πρόσβαση τον εξοπλισμό της κουζίνας του Γιώργου.
▪ Καθώς ο αριθμός των εργαζομένων αυξάνεται, οι επιπλέον
εργαζόμενοι θα πρέπει να μοιράζονται εξοπλισμό και θα αρχίσουν
να στριμώχνονται.
▪ Αν ο αριθμός των εργαζομένων συνεχίσει να αυξάνεται, οι
εργαζόμενοι θα αρχίσουν να εμποδίζουν ο ένας τον άλλο και η
αποτελεσματικότητα θα μειωθεί κατά πολύ.
 Οριακό Προϊόν Εργασίας

Οριακό Προϊόν Εργασίας

60 50
50 40
40 30
30 20
20 10
10 0
0
0 1 2 3 4 5
Αριθμός Εργαζομένων

A great example
https://www.youtube.com/watch?v=q-_1EIt4SZ8
 Μεγιστοποίηση Κέρδους vs Ελαχιστοποίηση Κόστους

Είναι οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος.

Κάθε επιχείρηση η οποία θέλει να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της, θέλει να παράγει
συγκεκριμένη ποσότητα προϊόντος στο ελάχιστο δυνατόν κόστος.
Παράγοντας την ίδια ποσότητα σε χαμηλότερο κόστος, θα αυξήσει τα κέρδη της.
Σταθερό Κόστος (𝐹𝐶): Δεν καθορίζεται από την ποσότητα του
παραγόμενου προϊόντος. Υφίσταται, ακόμη και αν η επιχείρηση δεν
παράγει απολύτως τίποτα.
Π.χ. Ενοίκιο, μηχανήματα, …

Μεταβλητό Κόστος (𝑉𝐶): Μεταβάλλεται, καθώς η επιχείρηση

μεταβάλλει την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος. Δεν
υφίσταται αν η επιχείρηση δεν παράγει απολύτως τίποτα.
Π.χ. Πρώτες ύλες, μισθοί, …

Συνολικό Κόστος (𝑇𝐶): Tο άθροισμα του σταθερού και του 𝑇𝐶 = 𝐹𝐶 + 𝑉𝐶

μεταβλητού κόστους.
 𝐹𝐶
𝐴𝐹𝐶 =
𝑄
Μέσο Σταθερό Κόστος (AFC): το σταθερό κόστος (FC)
διαιρούμενο με την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος (Q).
𝑉𝐶
𝐴𝑉𝐶 =
𝑄
Μέσο Μεταβλητό Κόστος (AVC): το μεταβλητό κόστος (VC)
διαιρούμενο με την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος (Q).
𝑇𝐶
𝐴𝑇𝐶 = = 𝐴𝐹𝐶 + 𝐴𝑉𝐶
𝑄
Μέσο Συνολικό Κόστος (ATC): το συνολικό κόστος (FC)
διαιρούμενο με την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος (Q).
ΔT𝐶
𝑀𝐶 =
Οριακό Κόστος (MC): η αύξηση του συνολικού κόστους που Δ𝑄
προκύπτει από μία επιπλέον μονάδα παραγόμενου προϊόντος.
Ποσότητα Μέσο Μέσο Μέσο
Παραγωγή Σταθερό Μεταβλητό Συνολικό Σταθερό Μεταβλητό Συνολικό Οριακό
ς Κόστος Κόστος Κόστος Κόστος Κόστος Κόστος Κόστος
𝑭𝑪 𝑽𝑪 𝑻𝑪 𝚫𝐓𝐂
𝑸 𝑭𝑪 𝑽𝑪 𝑻𝑪 = 𝑭𝑪 + 𝑽𝑪 𝑨𝑭𝑪 = 𝑨𝑽𝑪 = 𝑨𝑻𝑪 = 𝑴𝑪 =
𝑸 𝑸 𝑸 𝚫𝑸
0 3.00 0.00
1 3.00 5.00
2 3.00 8.00
3 3.00 10.00
4 3.00 11.50
5 3.00 13.00
6 3.00 15.00
7 3.00 18.00
8 3.00 23.00
9 3.00 31.00
10 3.00 43.00
.
Εδώ, η ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος (οριζόντιος άξονας)
είναι από την πρώτη στήλη του Πίνακα 6.2, και το συνολικό
κόστος (κατακόρυφος άξονας) είναι από τη δεύτερη στήλη.
Όπως είδαμε και στο Σχήμα 6.1, η καμπύλη συνολικού κόστους
γίνεται πιο απότομη, καθώς αυξάνεται η ποσότητα του προϊόντος,
εξαιτίας του φθίνοντος οριακού προϊόντος.
Το συνολικό κόστος του Ανδρέα μπορεί να διαιρεθεί σε δύο
κατηγορίες.
▪ Κατηγορίες σταθερού κόστους.
▪ Κατηγορίες μεταβλητού κόστους.

Ορισμένες κατηγορίες κόστους, που ονομάζονται κατηγορίες

σταθερού κόστους:
▪ Δεν καθορίζονται από την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος.
▪ Μπορούν να μεταβληθούν, αλλά όχι ως αποτέλεσμα μεταβολών της
παραγόμενης ποσότητας.
▪ Υφίστανται, ακόμη και αν η επιχείρηση δεν παράγει απολύτως
τίποτα.
Ορισμένες άλλες κατηγορίες κόστους μιας επιχείρησης, που
ονομάζονται κατηγορίες μεταβλητού κόστους,
▪ Μεταβάλλονται, καθώς η επιχείρηση μεταβάλλει την ποσότητα του
παραγόμενου προϊόντος.
▪ Τα μεταβλητά κόστη του Ανδρέα περιλαμβάνουν το κόστος των
λεμονιών, της ζάχαρης, των ποτηριών και των καλαμακιών:
▪ Όσο περισσότερη λεμονάδα φτιάχνει ο Ανδρέας, τόσο
περισσότερο από αυτά προϊόντα πρέπει να αγοράσει.

Το συνολικό κόστος μιας επιχείρησης είναι το άθροισμα του

σταθερού και του μεταβλητού κόστους.

TC(Q) = VC(Q) + FC
Για να βρούμε το κόστος παραγωγής μίας τυπικής μονάδας
προϊόντος, διαιρούμε το συνολικό κόστος της επιχείρησης προς
την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος.

Το πηλίκο του συνολικού κόστους διά της ποσότητας του

παραγόμενου προϊόντος ονομάζεται μέσο συνολικό κόστος.

ATC = TC / Q

Επειδή το συνολικό κόστος είναι ίσο με το άθροισμα του

σταθερού και του μεταβλητού κόστους, το μέσο συνολικό
κόστος μπορεί να εκφραστεί ως το άθροισμα του μέσου
σταθερού κόστους και του μέσου μεταβλητού κόστους.
Το μέσο σταθερό κόστος είναι το σταθερό κόστος (FC)
διαιρούμενο με την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος:
AFC = FC / Q

το μέσο μεταβλητό κόστος είναι το μεταβλητό κόστος

διαιρούμενο με την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος:
AVC = VC / Q

Oριακό κόστος: η αύξηση του συνολικού κόστους που

προκύπτει από μία επιπλέον μονάδα παραγόμενου προϊόντος.
MC = ΔTC/ΔQ
Tα διαγράμματα μέσου και οριακού κόστους είναι χρήσιμα για
την ανάλυση της συμπεριφοράς των επιχειρήσεων.
.
Το σχήμα αυτό δείχνει το μέσο συνολικό κόστος (ATC), το μέσο
σταθερό κόστος (AFC), το μέσο μεταβλητό κόστος (AVC), και το
οριακό κόστος (MC) για την επιχείρηση του Ανδρέα. Όλες αυτές οι
καμπύλες προκύπτουν από την γραφική απεικόνιση των
στοιχείων του Πίνακα 6.2.
Αυτές οι καμπύλες κόστους δείχνουν τρία χαρακτηριστικά που
είναι κοινά σε πολλές επιχειρήσεις:
(1) Το οριακό κόστος αυξάνεται, όταν αυξάνεται η ποσότητα του
παραγόμενου προϊόντος ,
(2) Η καμπύλη του μέσου συνολικού κόστους έχει σχήμα U,
(3) Η καμπύλη οριακού κόστους τέμνει την καμπύλη μέσου
συνολικού κόστους στο κατώτατο σημείο του μέσου συνολικού
κόστους.
Οριακό Κόστος (MC): Οριακό Κόστος

Κόστος
➢ Το οριακό κόστος αυξάνεται καθώς αυξάνεται η MC
ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος. Η σχέση αυτή
εκφράζει την ιδιότητα του φθίνοντος οριακού
προϊόντος που είδαμε προηγουμένως. Α

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ποσότητα Παραγωγής
➢ Όταν η επιχείρηση παράγει μια μικρή ποσότητα
προϊόντος έχει διαθέσιμη παραγωγική δυνατότητα και Οριακό Προϊόν Εργασίας
είναι εύκολο να θέσει τους αδρανείς της πόρους σε

Κόστος
λειτουργία. Σε αυτή την περίπτωση το οριακό κόστος
είναι μικρό και το οριακό προϊόν μεγάλο.
𝑴𝑷𝑳

Μέχρι το Σημείο Α: 𝑴𝑷𝑳 ↑⇒ 𝑴𝑪 ↓ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ποσότητα Παραγωγής
Οριακό Κόστος (MC): Οριακό Κόστος

Κόστος
➢ Όταν η επιχείρηση παράγει μια μεγάλη ποσότητα MC

προϊόντος δεν έχει διαθέσιμη παραγωγική δυνατότητα

και είναι δύσκολο να θέσει άλλους πόρους σε
Α
λειτουργία. Σε αυτή την περίπτωση το οριακό κόστος
είναι μεγάλο και το οριακό προϊόν μικρό. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ποσότητα Παραγωγής

Οριακό Προϊόν Εργασίας

Μετά το Σημείο Α: 𝑴𝑷𝑳 ↓⇒ 𝑴𝑪 ↑

Κόστος
𝑴𝑷𝑳

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ποσότητα Παραγωγής
Μέσο Συνολικό Κόστος Σχήματος U: Κατηγορίες Κόστους

Κόστος
➢ Το μέσο συνολικό κόστος είναι το άθροισμα 10

του μέσου σταθερού κόστους και του μέσου 8

μεταβλητού κόστους. 6
ATC
▪ Το μέσο σταθερό κόστος μειώνεται 4
AVC
πάντοτε καθώς αυξάνεται το προϊόν αφού 2
AFC
σταθερό κόστος δεν μεταβάλλεται καθώς 0
0 2 4 6 8 10
αυξάνεται το προϊόν, και έτσι Ποσότητα Παραγωγής
επιμερίζεται σε ένα μεγαλύτερο αριθμό
μονάδων προϊόντος.
▪ Το μέσο μεταβλητό κόστος συνήθως Σε χαμηλά επίπεδα παραγωγής το μέσο
αυξάνεται, καθώς αυξάνεται το προϊόν, συνολικό κόστος μειώνεται. Από ένα
εξαιτίας του φθίνοντος οριακού σημείο και μετά αρχίζει να αυξάνεται.
προϊόντος.
Μέσο Συνολικό Κόστος – Οριακό Κόστος: Κατηγορίες Κόστους

Κόστος
➢ Αν το οριακό κόστος είναι μικρότερο από το 12
MC
μέσο συνολικό κόστος, το μέσο συνολικό 10
8
κόστος μειώνεται: 6
ATC
𝑴𝑪 < 𝑨𝑻𝑪 ⇒ 𝑨𝑻𝑪 ↓ 4
2
➢ Αν το οριακό κόστος είναι μεγαλύτερο από 0
0 2 4 6 8 10
το μέσο συνολικό κόστος, το μέσο συνολικό Ποσότητα Παραγωγής
κόστος αυξάνεται:
𝑴𝑪 > 𝑨𝑻𝑪 ⇒ 𝑨𝑻𝑪 ↑ Η ποσότητα προϊόντος στο κατώτατο σημείο
του Μέσο Συνολικό Κόστους ονομάζεται και
➢ Η καμπύλη οριακού κόστους τέμνει την
αποτελεσματική κλίμακα της επιχείρησης ή
καμπύλη μέσου συνολικού κόστους στο
ελάχιστη αποτελεσματική κλίμακα.
κατώτατο σημείο της.
 ➢ Συμπληρώστε την στήλη του οριακού προϊόντος.
Μια εταιρεία κατασκευάζει σκούπες και τις Παρατηρείτε κάποιο πρότυπο; Πως μπορείτε να το
πουλάει από πόρτα σε πόρτα. Η σχέση που εξηγήσετε;
υπάρχει ανάμεσα στον αριθμό των ➢ Ένας εργαζόμενος κοστίζει €100 την ημέρα και η
εργαζομένων και του προϊόντος σε μια επιχείρηση έχει σταθερό κόστος €200. Χρησιμοποιήστε
αυτή την πληροφορία για να συμπληρώσετε την στήλη
δεδομένη μέρα είναι η εξής: του συνολικού κόστους.
Μέσο
➢ Συμπληρώστε την στήλη του μέσου συνολικού κόστους.
Οριακό Συνολικό Οριακό
Τι παρατηρείτε;
Εργάτες Προϊόν Προϊόν Κόστος Κόστος
0 0 ➢ Συμπληρώστε την στήλη του οριακού κόστους. Τι
παρατηρείτε;
1 20
➢ Συγκρίνεται την στήλη του οριακού προϊόντος και την
2 50 στήλη του οριακού κόστους. Εξηγήστε την σχέση που
3 90 υπάρχει μεταξύ τους.
4 120 ➢ Συγκρίνεται την στήλη του μέσου συνολικού κόστους
5 140 και την στήλη του οριακού κόστους. Εξηγήστε την
σχέση που υπάρχει μεταξύ τους.
6 150
7 155
Μέχρι τώρα, έχουμε αναλύσει το κόστος στη βραχυχρόνια
περίοδο κάνοντας την υπόθεση ότι:
▪ Κάποιοι συντελεστές της παραγωγής, όπως το μέγεθος του
εργαστηρίου πίτσας του Γιώργου, δεν μπορούν να
μεταβληθούν.

Τώρα, θα εξετάσουμε τι συμβαίνει όταν η υπόθεση αυτή μπορεί

να μεταβληθεί.
θα στρέψουμε τώρα την προσοχή μας στα έσοδα μιας
επιχείρησης.

Για να γίνει αυτό θα χρειαστεί να εξετάσουμε την έννοια της

ανταγωνιστικής αγοράς.
Η έννοια του ανταγωνισμού συνοψίζεται με τον ακόλουθο τρόπο:
▪ Ανταγωνισμός υπάρχει όταν περισσότερες από μία επιχειρήσεις προσφέρουν το
ίδιο ή παρόμοιο προϊόν.
▪ Ανταγωνισμός εκδηλώνεται, όπου υπάρχουν υποκατάστατα αγαθά:
▪ Για παράδειγμα, το υγραέριο και το ηλεκτρικό είναι δύο διακριτές
αγορές.
▪ Όσο μεγαλύτερος ο βαθμός υποκατάστασης, τόσο μεγαλύτερος θα είναι ο βαθμός
ανταγωνισμού που εκδηλώνεται.
▪ Οι επιχειρήσεις μπορεί να επηρεάσουν το βαθμό ανταγωνισμού μέσα από τον
τρόπο που δημιουργούν σχέσεις με τους πελάτες τους.
 Τέλειος
Ανταγωνισμός
Παράγοντες Καθορισμού:
➢ Αριθμός παικτών (επιχειρήσεις): Πόσες; Μέγεθος;

➢ Ελευθερία εισόδου: Η είσοδος είναι ελεύθερη ή Μονοπωλιακό

περιορισμένη; Εάν είναι περιορισμένη, πόσο έντονοι ς
είναι οι φραγμοί στην είσοδο νέων επιχειρήσεων;
Ανταγωνισμός
➢ Φύση του προϊόντος: Παρέχουν όλες οι επιχειρήσεις
το ίδιο προϊόν ή οι επιχειρήσεις παράγουν το δικό
τους συγκεκριμένο εμπορικό σήμα ή μοντέλο ή
ποικιλία; Ολιγοπώλιο

➢ Βαθμός ελέγχου της επιχείρησης πάνω από την τιμή:

Είναι η επιχείρηση λήπτης της τιμής ή μπορεί να
επιλέξει την τιμή; Αν ναι, τότε πώς η αλλαγή στην
τιμή θα επηρεάζει τα κέρδη της; Φύση της καμπύλης Μονοπώλιο
ζήτησης (ελαστική έναντι ελαστική).
 Αριθμός Ελευθερία Φύση του Έλεγχος Πάνω
Παικτών Εισόδου Προϊόντος στην τιμή Παράδειγμα
Αγροτικές
Τέλειος
Πολλοί Απεριόριστη Ομοιογενής Αποδέκτης τιμών αγορές, αγορές
Ανταγωνισμός
συναλλάγματος

Λιανικό εμπόριο,
Μονοπωλιακός
Πολλοί ή αρκετοί Απεριόριστη Ετερογενές Μερικός έλεγχος ξενοδοχεία,
Ανταγωνισμός
εστιατόρια

Υπολογιστές,
Ομοιογενής ή Σημαντικός
Ολιγοπώλιο Λίγοι Περιορισμένη πετρέλαιο,
Ετερογενές έλεγχος
αυτοκίνητα

Περιορισμένη ή Επιχειρήσεις
Πολύ σημαντικός
Μονοπώλιο Ένας εντελώς Μοναδικό κοινής ωφέλειας,
έλεγχος
αποκλεισμένη φαρμακευτικές
Χαρακτηριστικά
➢ Υπάρχουν πολλοί αγοραστές και πωλητές στην αγορά.

➢ Τα αγαθά που προσφέρονται είναι σε μεγάλο βαθμό ίδια μεταξύ

τους (αν είναι απολύτως ίδια, καλούνται «ομοιογενή»).
➢ Οι επιχειρήσεις πρέπει να αποδεχτούν την τιμή που καθορίζεται
από την αγορά συνολικά – είναι ‘αποδέκτες τιμών’ - καμία
μεμονωμένη επιχείρηση δεν μπορεί να επηρεάσει την
προσφορά και έτσι την τιμή.
➢ Δεν υπάρχουν περιορισμοί (εμπόδια εισόδου) στις επιχειρήσεις
για να εισέρχονται ή για να εξέρχονται από την αγορά.
➢ Οι αγοραστές και οι πωλητές έχουν υψηλό βαθμό πρόσβασης
σε πληροφορίες.
Μια επιχείρηση σε μια ανταγωνιστική αγορά, όπως οι
περισσότερες άλλες επιχειρήσεις στην οικονομία, προσπαθεί να
μεγιστοποιήσει το κέρδος της, το οποίο:
▪ Ισούται με τα συνολικά έσοδα μείον το συνολικό κόστος.

Η Φάρμα Θεσπιές παράγει μια ποσότητα γάλακτος Q και πουλά

την κάθε μονάδα στην τιμή αγοράς P.

Τα συνολικά έσοδα της Φάρμας είναι:

PxQ
Αποδέκτες Τιμών: Η επιχείρηση πολύ μικρή για να επηρεάσει την τιμή της αγοράς. Πρέπει
να αποδεχθεί την τιμή που δίνεται από τη τομή της ζήτησης και της προσφοράς σε ολόκληρη
την αγορά, και να πωλήσει όσα μπορεί να παράγει σε αυτή την τιμή. H καμπύλη ζήτησης
είναι μια οριζόντια γραμμή.

Αγορά Επιχείρηση

Τιμή
Τιμή

D
Ποσότητα Ποσότητα
Τα συνολικά έσοδα μιας επιχείρησης σε μια
ανταγωνιστική αγορά, όπως στις περισσότερες Συνολικά Έσοδα

Έσοδα
άλλες επιχειρήσεις στην οικονομία, είναι ίσα 50

με την τιμή επί την ποσότητα που παράγει. 40 TR

30
Συνολικά 20
Ποσότητα (Q) Τιμή (P) Έσοδα (TR)
10
1 6 6
0
2 6 12 0 2 4 6 8
Ποσότητα Παραγωγής
3 6 18
4 6 24
5 6 30
6
7
6
6
36
42
TR = P ∙ 𝑄
8 6 48
Το κέρδος είναι η διαφορά μεταξύ των συνολικών εσόδων και
του συνολικού κόστους.
Αυτό μπορεί να εκφραστεί με τον τύπο:
π = TR - TC
Θα υποθέσουμε ότι ο στόχος μιας επιχείρησης είναι να έχει:
▪ Όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κέρδος – με άλλα λόγια, θέλει να
μεγιστοποιήσει το κέρδος της.

Μέσο Κέρδος (𝜜𝚷): Συνολικό κέρδος (Π) αν μονάδα προϊόντος (𝑄).

𝑷
𝜜𝚷 = = 𝑨𝑹 − 𝑨𝑪
𝑸

Οριακό κέρδος (𝜧𝚷): Το επιπλέον κέρδος (𝛥Π) από την πώληση

𝚫𝚷
Δ𝑄 επιπλέον μονάδων προϊόντος.: 𝑴𝚷 =
𝚫𝑸
Η Φάρμα μπορεί να βρει την ποσότητα που μεγιστοποιεί το
κέρδος, συγκρίνοντας το οριακό έσοδο και το οριακό κόστος
κάθε παραγόμενης μονάδας.

Στον Πίνακα 6.5:

▪ Η πέμπτη και η έκτη στήλη υπολογίζουν το οριακό έσοδο και το
οριακό κόστος από τις μεταβολές των συνολικών εσόδων και του
συνολικού κόστους.
▪ Η τελευταία στήλη δείχνει τη μεταβολή του κέρδους για κάθε
επιπλέον παραγόμενο λίτρο.
Μια επιχείρηση μπορεί να βρει την ποσότητα που μεγιστοποιεί το
κέρδος, συγκρίνοντας το οριακό έσοδο και το οριακό κόστος κάθε
παραγόμενης μονάδας.

Αυτό είναι ένα ακόμη παράδειγμα της οριακής σκέψης.

▪ Αν το οριακό έσοδο είναι μεγαλύτερο από το οριακό κόστος
(𝑀𝑅>𝑀𝐶) αυτό σημαίνει ότι με την παραγωγή μιας επιπλέων
μονάδας τα συνολικά έσοδα (MR) θα αυξηθούν περισσότερο
από το συνολικό κόστος (MC) και άρα το συνολικό κέρδος (Π)
θα αυξηθεί. Τότε αξίζει για τη Φάρμα να αυξήσει την
παραγωγή γάλακτος.
▪ Αν το οριακό έσοδο είναι μικρότερο από το οριακό κόστος
(𝑀𝑅 < 𝑀𝐶), όπως συμβαίνει στα 6, 7, ή 8 λίτρα, η Φάρμα θα
πρέπει να μειώσει την παραγωγή της.
Οι καμπύλες κόστους έχουν τα τρία χαρακτηριστικά που
περιγράψαμε νωρίτερα στο κεφάλαιο αυτό:
▪ Η καμπύλη οριακού κόστους (MC) έχει θετική κλίση,
▪ Η καμπύλη μέσου συνολικού κόστους (ATC) έχει σχήμα U, και
▪ Η καμπύλη οριακού κόστους τέμνει την καμπύλη μέσου συνολικού
κόστους στην ελάχιστη τιμή του.

Το Σχήμα δείχνει μια οριζόντια γραμμή στο ύψος της τιμής (P).
▪ Η γραμμή της τιμής είναι οριζόντια, επειδή η επιχείρηση είναι
αποδέκτης της τιμής της αγοράς.

Να θυμάστε ότι, για μια ανταγωνιστική επιχείρηση, η τιμή της

επιχείρησης είναι ίση και με το μέσο (AR), και με το οριακό
έσοδο (MR) της.
Αυτό το Σχήμα δείχνει την καμπύλη οριακού κόστους (MC), την
καμπύλη μέσου συνολικού κόστους (ATC) και την καμπύλη μέσου
μεταβλητού κόστους (AVC).
Δείχνει επίσης την τιμή (P), που είναι ίση με το οριακό (MR) και το
μέσο έσοδο (AR).
Στο επίπεδο παραγωγής Q1, το οριακό έσοδο MR1 είναι υψηλότερο
από το οριακό κόστος MC1, έτσι η αύξηση της παραγωγής αυξάνει
το κέρδος.
Στην ποσότητα Q2 το οριακό κόστος MC2 είναι υψηλότερο από το
οριακό έσοδο MR2, έτσι η μείωση της παραγωγής αυξάνει το
κέρδος.
Η ποσότητα που μεγιστοποιεί το κέρδος QMAX βρίσκεται στο
επίπεδο όπου η οριζόντια γραμμή της τιμής τέμνει την καμπύλη
οριακού κόστους.
 Συνολικά Μέσο Οριακό Συνολικό Οριακό Οριακό
Ποσότητα Τιμή Έσοδα Έσοδο Έσοδο Κόστος Μέσο Κόστος Κόστος Κέρδος Κέρδος
(Q) (P) (TR) (AR) (MR) (TC) (AC) (MC) (Π) (ΑΠ)
0 6 0 3
1 6 6 5
2 6 12 8
3 6 18 12
4 6 24 17
5 6 30 23
6 6 36 30
7 6 42 38
8 6 48 47
 Κόστος
και
Έσοδο Μεγιστοποίηση
Έστω ότι η επιχείρηση παράγει Κέρδους
ποσότητα Q1. Σε αυτή την περίπτωση
το οριακό έσοδο είναι μεγαλύτερο από
το οριακό κόστος. Αν δηλαδή η
επιχείρηση αυξήσει την παραγωγή κατά
μία μονάδα, το πρόσθετο έσοδο θα είναι
μεγαλύτερο από το πρόσθετο κόστος,
με αποτέλεσμα τα κέρδη της να
αυξηθούν. Έτσι η επιχείρηση έχει
κίνητρο να αυξήσει την ποσότητα.

Ποσότητα
 Κόστος
και
Έσοδο Μεγιστοποίηση
Έστω ότι η επιχείρηση παράγει Κέρδους
ποσότητα Q2. Σε αυτή την περίπτωση
το οριακό έσοδο είναι μικρότερο από το
οριακό κόστος. Αν δηλαδή η επιχείρηση
μειώσει την παραγωγή κατά μία
μονάδα, το κόστος που εξοικονομεί θα
είναι μεγαλύτερο από το έσοδο που
χάνει, με αποτέλεσμα τα κέρδη της να
αυξηθούν. Έτσι η επιχείρηση έχει
κίνητρο να μειώσει την ποσότητα.

Ποσότητα
 Κόστος
και
Έσοδο Μεγιστοποίηση
Η επιχείρηση θα προσαρμόσει την Κέρδους
παραγωγή της, είτε αυξάνοντας την (αν
ξεκινά από το Q1), είτε μειώνοντας την
(αν ξεκινά από το Q2) μέχρι να φτάσει
στο σημείο Qmax όπου τα κέρδη
μεγιστοποιούνται. Σε αυτό το σημείο

𝑀𝑅 = 𝑀𝐶

Ποσότητα
➢ Πως όμως μπορούμε να αναλύσουμε λεπτομερώς το κέρδος μιας επιχείρησης;

Π = TR − TC

TR TC
Π= − Q
Q Q

Π = P − 𝐴𝑇𝐶 Q

➢ Αυτός ο τρόπος έκφρασης του κέρδους μας επιτρέπει να μετρήσουμε το κέρδος

στα διαγράμματα μας.
 Μεγιστοποίηση Κέρδους
Έσοδα/Κόστος

7 𝑴𝑪 𝑃 = 𝑀𝑅 = 𝑀𝐶
6.5 𝑷 = 𝑨𝑹 = 𝑴𝑹
6
5.5
𝑃 = 𝐴𝑅 > 𝐴Τ𝐶
5 𝑨𝑪
4.5 Κέρδος
4 Μέσο Κέρδος
𝑀𝑅 = 𝑀𝐶
3.5
3
1 2 3 4 5 6 7 8 𝑃 = 𝐴𝑅 > 𝐴𝐶
Ποσότητα Παραγωγής
Κέρδος
 Μεγιστοποίηση Κέρδους 𝑃 = 𝑀𝑅 = 𝑀𝐶
Έσοδα/Κόστος

7 𝑴𝑪
6.5 𝑃 = 𝑀𝑅 = 𝑀𝐶
6 Μέση Ζημιά
5.5
5 𝑨𝑪 𝑃 = 𝐴𝑅 < 𝐴𝐶
4.5
4 𝑷 = 𝑨𝑹 = 𝑴𝑹
3.5 Ζημιά
3 𝑅 < 𝐴𝐶
1 2 3 4 5 6 7 8
Ποσότητα Παραγωγής
Ζημιά
 𝑃 = 𝑀𝑅 = 𝑀𝐶
Μεγιστοποίηση Κέρδους
Έσοδα/Κόστος

7 𝑴𝑪 𝑃𝑃 = 𝑀𝑅 = 𝑀𝐶
6.5 Ούτε Κέρδος
6 Ούτε Ζημιά 𝑃 = 𝐴𝑅 = 𝐴𝐶
5.5
5 𝑨𝑪
4.5 Ούτε Κέρδος
4 Ούτε Ζημιά
3.5 𝑷 = 𝑨𝑹 = 𝑴𝑹 𝑅 = 𝐴𝐶
3
1 2 3 4 5 6 7 8
Ποσότητα Παραγωγής Ούτε Κέρδος
Ούτε Ζημιά
 Αγορά Επιχείρηση Υποθέστε ότι η
αγορά βρίσκεται σε

Έσοδα/Κόστος
Τιμή

𝑴𝑪
Κέρδος 𝑻𝑪 μια ισορροπία στην
οποία η τιμή είναι
𝑷 = 𝑨𝑹 = 𝑴𝑹 μεγαλύτερη από το
μέσο κόστος της
επιχείρησης.
Ποσότητα Παραγωγής Ποσότητα Παραγωγής

Αγορά Επιχείρηση
Νέες επιχειρήσεις
Έσοδα/Κόστος
Τιμή

𝑴𝑪
μπορούν να δουν
Κέρδος 𝑻𝑪
τα κέρδη στον
κλάδο και θα
εισέλθουν στην
𝑷 = 𝑨𝑹 = 𝑴𝑹 αγορά (χωρίς
Ποσότητα Παραγωγής Ποσότητα Παραγωγής περιορισμούς).
 Αγορά Επιχείρηση Αυτό θα έχει σαν
αποτέλεσμα η

Έσοδα/Κόστος
Τιμή

𝑴𝑪
Κέρδος 𝑻𝑪 καμπύλη προσφορά
να μετατοπιστεί στα
𝑷 = 𝑨𝑹 = 𝑴𝑹 δεξιά και η τιμή να
μειωθεί.
Ποσότητα Παραγωγής Ποσότητα Παραγωγής

Αγορά Επιχείρηση Νέες επιχειρήσεις

θα εισέρχονται στον
Έσοδα/Κόστος
Τιμή

𝑴𝑪
Κέρδος 𝑻𝑪 κλάδο μέχρι το
σημείο όπου η τιμή
στην αγορά θα είναι
𝑷 = 𝑨𝑹 = 𝑴𝑹
ίση με το μέσο
Ποσότητα Παραγωγής Ποσότητα Παραγωγής
κόστος της
επιχείρησης.
Πρέπει να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα:
➢ Σε προσωρινή διακοπή της λειτουργίας της επιχείρησης

➢ Σε μόνιμη έξοδό της από την αγορά.

Η διακοπή λειτουργίας αναφέρεται σε μια βραχυχρόνια απόφαση της

επιχείρησης:
➢ Να μην παράγει προϊόν για μια ορισμένη χρονική περίοδο, λόγω των
τρεχουσών συνθηκών που επικρατούν στην αγορά.
➢ Να εξακολουθεί να πληρώνει το σταθερό κόστος της.

Η έξοδος αναφέρεται σε μια μακροχρόνια απόφαση της επιχείρησης:

➢ Να εγκαταλείψει την αγορά.

➢ Να εξοικονομεί τόσο το σταθερό όσο και το μεταβλητό κόστος της.

 𝑻𝑹 < 𝑽𝑪 ⇒
Αν η επιχείρηση διακόψει τη λειτουργία της:
𝑻𝑹 𝑽𝑪
➢ Χάνει όλα τα έσοδα από την πώληση του προϊόντος < ⇒
της. 𝑸 𝑸
➢ Εξοικονομεί το μεταβλητό κόστος που απαιτείται για
την παραγωγή του προϊόντος. 𝑨𝑹 < 𝑨𝑽𝑪 ⇒
➢ Εξακολουθεί να επωμίζεται το σταθερό κόστος.
𝑷 < 𝑨𝑽𝑪

Έτσι, η επιχείρηση διακόπτει τη λειτουργία της, αν τα

έσοδα που προκύπτουν συνεχίζοντας την παραγωγή,
είναι μικρότερα από το μεταβλητό κόστος της
παραγωγής.

Διακοπή λειτουργίας αν 𝑷 < 𝑨𝑽𝑪

Αν η επιχείρηση εξέλθει από την αγορά:
𝑻𝑹 < 𝑻𝑪 ⇒
➢ Χάνει όλα τα έσοδα από την πώληση του προϊόντος
της.
𝑻𝑹 𝑻𝑪
➢ Εξοικονομεί τόσο το μεταβλητό κόστος όσο και το < ⇒
𝑸 𝑸
σταθερό κόστος που απαιτείται για την παραγωγή
του προϊόντος (ειμαστε στη μακροχρονια περιοδο
αρα ολοι οι παραγωγικοι συντελεστες είναι 𝑨𝑹 < 𝑨𝑻𝑪 ⇒
μεταβλητοι).
𝑷 < 𝑨𝑻𝑪
Έτσι, η επιχείρηση εξέρχεται από την αγορά, αν τα
έσοδα που προκύπτουν συνεχίζοντας την παραγωγή,
είναι μικρότερα από το συνολικό κόστος της
παραγωγής.

Έξοδος από την Αγορά αν 𝑷 < 𝑨𝑻𝑪

Αν η επιχείρηση εισέλθει στην αγορά:
➢ Κερδίζει όλα τα έσοδα από την πώληση του
προϊόντος της.
𝑻𝑹 > 𝑻𝑪 ⇒
➢ Πληρώνει τόσο το μεταβλητό κόστος όσο και το
σταθερό κόστος που απαιτείται για την παραγωγή
του προϊόντος (ειμαστε στη μακροχρονια περιοδο 𝑻𝑹 𝑻𝑪
> ⇒
αρα ολοι οι παραγωγικοι συντελεστες είναι 𝑸 𝑸
μεταβλητοι).
𝑨𝑹 > 𝑨𝑻𝑪 ⇒
Έτσι, η επιχείρηση εισέρχεται στην αγορά, αν τα
έσοδα που προκύπτουν από την παραγωγή, είναι 𝑷 > 𝑨𝑻𝑪
μεγαλύτερα από το συνολικό κόστος της
παραγωγής.

Είσοδος στην Αγορά αν 𝑷 > 𝑨𝑻𝑪

Οι πολλές ώρες έρευνας του Γιώργου στο εργαστήριο χημείας έκαναν τελικά την
αποπληρωμή τους. Ανακάλυψε μια μυστική φόρμουλα που επιτρέπει στους ανθρώπους να
κάνουν μια ώρα μελέτης σε 5 λεπτά. Μέχρι στιγμής, έχει πουλήσει 200 δόσεις και
αντιμετωπίζει το ακόλουθο μέσο όρο:

Ποσότητα Μέσο Συνολικό

Παραγωγής Κόστος
199 199
200 200
201 201

Εάν ένας νέος πελάτης προσφέρει να πληρώσει το Γιώργο $300 για μία δόση, πρέπει να
παρασκευάσει μια δόση παραπάνω; Εξηγώ.
Εξετάστε το συνολικό κόστος και τα συνολικά έσοδα που παρουσιάζονται στον παρακάτω
πίνακα:
Ποσότητα Παραγωγής 0 1 2 3 4 5 6 7
Συνολικό Κόστος 8 9 10 11 13 19 27 37
Συνολικά Έσοδα 0 8 16 24 32 40 48 56

➢ Υπολογίστε το κέρδος για κάθε ποσότητα. Πόσο πρέπει να παράγει η επιχείρηση για να
μεγιστοποιήσει το κέρδος της;
➢ Υπολογίστε το οριακό έσοδο και το οριακό κόστος για κάθε ποσότητα και αναπαραστήστε
τα γραφικά. Σε ποια ποσότητα τέμνονται αυτές οι καμπύλες; Ποια η σχέση με το (Α);
➢ Μπορείτε να πείτε αν η επιχείρηση αυτή βρίσκεται σε έναν ανταγωνιστικό κλάδο; Αν ναι
μπορείτε να πείτε αν ο κλάδος βρίσκεται σε μακροχρόνια ισορροπία;
Μια επιχείρηση σε τέλειο ανταγωνισμό βρίσκεται σε μακροπρόθεσμη ισορροπία. Ποιες
από τις παρακάτω συνθήκες είναι αναγκαστικά αληθής; (1) Το οριακό κόστος είναι
χαμηλότερο από τα οριακά έσοδα. (2) Το μέσο κόστος ισούται με τα μέσα έσοδα. (3) Τα
μέσα έσοδα είναι υψηλότερα από τα οριακά έσοδα.
a. 1, 2 και 3
b. 1 και 3 μόνο
c. 2 μόνο
d. 3 μόνο
Οι σιδηροδρομικές εταιρείες που προσφέρουν υπηρεσίες εκτός αιχμής σε χαμηλότερες
τιμές από ό,τι για υπηρεσίες αιχμής πρέπει να διασφαλίζουν ότι, βραχυπρόθεσμα, αυτές
οι χαμηλότερες τιμές καλύπτουν τουλάχιστον
a. το μεταβλητό κόστος παροχής της υπηρεσίας
b. παγια εξοδα
c. το πάγιο κόστος παραγωγής
d. το μέσο κόστος παροχής της υπηρεσίας