Cơ sở hạ tầng: Được hiểu là toàn bộ những quan hệ sản xuất của một xã hội trong quá

trình diễn ra và hợp nhất thành cơ cấu kinh tế của xã hội đó. Cơ sở hạ tầng được hình
thành một cách khách quan trong quá trình sản xuất vật chất của xã hội. Cơ sở hạ tầng
bao gồm các quan hệ sản xuất thống trị, quan hệ sản xuất tàn dư và quan hệ sản xuất
mầm mống. Mỗi quan hệ sản xuất có một vị trí và vai trò khác nhau; trong đó, quan
hệ sản xuất thống trị đặc trưng cho cơ sở hạ tầng của xã hội đó.

Kiến trúc thượng tầng: Được hiểu là toàn bộ quan điểm, tư tưởng xã hội cùng với các
thiết chế xã hội tương ứng và quan hệ nội tại của thượng tầng, hình thành trên cơ sở
hạ tầng nhất định. Kiến trúc thượng tầng bao gồm các quan điểm tư tưởng về chính
trị, pháp quyền, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật, triết học cùng với các thiết chế xã hội
tương ứng như nhà nước, đảng phái, giáo hội, các đoàn thể và tổ chức xã hội khác.

Các ví dụ về cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng trong triết học bao gồm:
+ Trong triết học Trung Quốc cổ đại, cơ sở hạ tầng có thể được hiểu là những yếu tố vật chất như đất
đai, công cụ, vật liệu và nguồn lực, trong khi kiến trúc thượng tầng bao gồm các giá trị, quan niệm,
phong tục tập quán và nghệ thuật. Theo quan điểm của triết gia Mạnh Tử, cơ sở hạ tầng là "điều kiện
tiên quyết" cho sự phát triển của kiến trúc thượng tầng, và chỉ khi cơ sở hạ tầng được đảm bảo thì
kiến trúc thượng tầng mới có thể phát triển.
+ Trong triết học phương Tây, một ví dụ về cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng có thể là sự phát
triển của khoa học và công nghệ. Sự phát triển của khoa học và công nghệ là cơ sở hạ tầng, trong khi
kiến trúc thượng tầng bao gồm các giá trị và quan niệm về việc sử dụng và phát triển khoa học và
công nghệ. Chẳng hạn, các tranh luận về vai trò của khoa học và công nghệ trong xã hội, như liệu
chúng có làm tăng chất lượng cuộc sống hay làm suy thoái môi trường, là những ví dụ về kiến trúc
thượng tầng.
+ Trong triết học chính trị, cơ sở hạ tầng có thể được hiểu là các quyết định chính trị, những quyền
lực và những quan hệ quốc tế, trong khi kiến trúc thượng tầng bao gồm các giá trị và quan niệm về
chính trị và xã hội. Chẳng hạn, các tranh luận về vai trò của chính phủ trong kinh tế, như liệu chính
phủ có nên can thiệp để giải quyết các vấn đề kinh tế hay nên để cho thị trường tự điều chỉnh, là
những ví dụ về kiến trúc thượng tầng.

Tóm lại, trong triết học, cơ sở hạ tầng có thể được hiểu là những yếu tố vật chất như
đất đai, công cụ, vật liệu và nguồn lực, trong khi kiến trúc thượng tầng bao gồm các
giá trị, quan niệm, phong tục tập quán và nghệ thuật. Các yếu tố về quan điểm tư
tưởng và thiết chế xã hội có quan hệ với nhau, cùng với những quan hệ nội tại trong
các yếu tố đó hợp thành kiến trúc thượng tầng của xã hội.
Trên cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng, có mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau
và đều nảy sinh trên cơ sở hạ tầng, phản ánh những cơ sở hạ tầng nhất định. Trong xã
hội có đối kháng giai cấp, kiến trúc thượng tầng cũng mang tính chất đối kháng và
phản ánh tính đối kháng của cơ sở hạ tầng.