KPSS TÜRKÇE

D E R E C E L İ Ö Ğ R E N C İ L E R D E N O N AY L I
DERS NOTLARI

Sevgili Öğrencilerimiz,

2022 yılından bu yana hayatınızda olan Vin Kampüs Yayınları, en güncel

müfredata göre tamamen el yazısı ile hazırlanarak sizinle buluşmuştur. Yayınlarımızı
hazırlarken sınavlarda karşınıza çıkabilecek olan tüm detaylara ve konu anlatımlarına
yer verilmiş olup örneklerle pekiştirilmiştir. İnternet sitemizde yer alan rehberlik yazıları,
ders programları ve koçluk videoları ise sistemden en fazla verimi alabilmeniz için titizlikle
hazırlanmıştır.

Vin Kampüs Yayınları olarak

tüm sınav süreçlerinizde sizlerle olmaya devam edeceğiz, sevgiyle kalın.

Dijital içeriklere giriş için,

yandaki QR kodu okutunuz.

D i j i t a l G i r i ş Ş i f re s i : 1 69 4 24 697 3

ISBN: 978-605-72591-3-4

Yayımcı Adı: Vin Kampüs Yayınları - Burak Mert Şanverdi

Yayımcı Adresi: Ünalan Mah. No:28 Üsküdar/İstanbul
Yayıncı Sertifika No: 68384

Basımcı: WPC Matbaacılık Sanayi Ve Ticaret Anonim Şirketi

Basım Yeri: İstanbul
Matbaa Sertifika No: 50884

VIN KAMPÜS YAYINLARI

Copyright©

Bu kitabın her hakkı yayınevine aittir.

Hangi amaçla olursa olsun, bu kitabın tamamının ya da bir kısmının, kitabı yayınlayan ve yayınevinin önceden haberi olmaksızın
elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.
 TÜRKÇE
İİ İ
İÇİNDEKİLER
Sözcükte Anlam 1
Cümlede Anlam 6
Paragraf 10
Anlatım Teknikleri 13
Düşünceyi Geliştirme Yolları 16
Ses Bilgisi 17
Yazım Kuralları 21
Noktalama İşaretleri 28
Ekler 33
Sözcük Yapısı 37
Sözcük Türleri 39
Tamlamalar 46
Eylem-Ek Eylem-Fiilimsi 48
Cümlenin Ögeleri 53
Fiilde Çatı 56
Cümle Türleri 58
Anlatım Bozuklukları 60
Sözel Mantık 64
 SÖZCÜKTE ANLAM
GGERÇEK
Ç ANLAM;
Sözcüğün
Sözcüğğün aklımıza gelen
Sözcü ge ilk anlamıdır.
Temel anlam ya da sözlük anlamı terimleri de gerçek anlam Gerçek anlam,
için kullanılabilir. sözlükteki ilk
O kadar çok dondurma yedi ki boboğazları ağrıdı.
ğ anlamdır.
Daha dün akş
ak şam saçlarını kesmiş.
akşam kesmiş
kesmiş.
MECAZ ANLAM;
Bir sözcüğün
sözcüğün gerçek aanlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı
sözcüğ ğ yeni anlamdır.
Yanıma gelen çocuk tatlılığı
tatlılığıyla herkesi büyüledi.
YYAN ANLAM;
Bir sözcü
sözcüğün
sözcüğğün yeni aanlamından yola çıkarak kazandı
kazandığğı yeni anlama denir.
Yan anlam ile gerçek anlamla az da olsa yakınlık vardır.
Dağın
ğın sırtına bir sürü ev yapmışlar.
yapmı
Kapının kolu dün de kırıktı. Kpss'de bugüne kadar yan anlam
sorulmamıştır.
so
sorulmamı
ulmamışştı
tır. Ancak bilinmesinde
fayda vardır.
TERİ ANLAM;
TTERİM
Bir
Bi bilim,
bili sanat,t spor ya da meslek dalına ilişkin özel ve belirli kavramları karşılayan
sözcüklere terim adı verilir.
korner, taç, penaltı = futbol
redif, ufak, nazım birimi = edebiyat
nota, sol anahtarı = müzik
Yirmi beşii kök dışına
dı çıkarma işlemi
Bir sözcük birden fazla alanda terim yapılsın. Matematik
anlama sahip olabilir. Türkçe'de bu kelimelerin köklerini yazınız.
ınızz.
Türkçe

SSÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ

İ İİŞ İ İ
EŞ ANLAMLI SÖZCÜKLER-ANLAMDAŞLIK;
Yazılı
Yazılışları ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan sözcüklerdir.
Bu sözcükler aynı
beyaz-ak
beyaz ak okul-mektep
okul mektep kavramı karşılar.
kelime-sözcük fakir-yoksul Birbirleri yerine
siyah-kara üzüntü-keder kullanılabilen
edebiyat-yazın öğretmen-muallim
öğ kelimelerdir.

1
EŞŞ SESLİİ SÖZCÜKLER-SESTEŞLİK;
SÖZCÜKLER SESTEŞLİK;
Şİ
Yazılışları
Yazılışşları ve okunuş
Yazılı okunu
okunuşları
şları aynı olan ama anlamları farklı ola
olan
an
sözcüklere sesteşş sözcük denir. Sesteş kelimeler
Bu bardağ
bardağı
barda ğı dün ben kırdım
kırdım. parçalamak arasında anlam
dü
Saçlarına kırlar düşmüş görmeyeli. beyaz saç benzerliği yoktur,
Soğuk
ğuk su demeden havuza daldı. aniden girmek tamamen farklı
Ağacın dallarını dün budadılar. ağaçağ dalları anlamlara
sahiptirler.

YYAKIN ANLAMLI SÖZCÜKLER;

Anlam olarak tam şşekilde
ekilde birbirini karş
karşılamayan
karşılamay
ılamayan ama yakınlık gösteren
sözcüklerdir.
EEş anlamlı sözcükler ile birbirine karıştırılmamalıdır.
ş
Tanrıdan diledim bu kadar dilek
dilek.
Annemden bu akşam am yemek yapmasını istedim.

A Ş -ZITLIK;
KARŞITLIK
Karşıt
Kar
Karşşıt sözcük ya da kavra
kavramları karşılayan sözcüklerdir.
aaşağı-yukarı
ağ
gece-gündüz Bir sözcüğün
ğün
ü olumsuzu onun
var-yok karşıtı sayıllmaz. "Düşünmek-
Her
H sözcüğün
sözcü
ö üğünü karşıt anlamlısı olmak düşşünme
dü ünmemek" sözcükleri
düşünmemek"
zorunda değildir.
ğ arasında karşıtlık ilişkisi yoktur.
meyve, pencere, su, vb.

GENEL VE ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER;

GENEL; Daha kapsamlı anlamını veren
sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir.
yeşilil elma > elma > meyve
bitki > ağaç
ğ > çam ağacı
ğacı
ÖZEL; Daha dar anlamı olan sözcüklere
ise özel anlamlı sözcükler denir.
özelden genele doğ
doğru
doğru
genelden özele doğru
ğ

NİTEL VE Nİ
NNİT NİCEL SÖZCÜKLER;
Ü R
NNicel; Sayılabilen,
Sayılabilen ölçülebilen ve ya azalırken dde ço
çoğğalabilen sözcüklere nicel anlamlı
sözcükler
s denir.
NNitel; Buna karşıt olarak sayılamayan, ölçülmeyen sözcüklere ise nitel anlamlı sözcükler
d
denir.
Genişş bir yoldan ilerledik
Geni ilerledik. nicel anlam
Okuduğum kitap sıkıcı bir kitaptı
kitaptı. nitel anlam
2
SSOYUT VE SOMUT ANLAMLI SÖZCÜKLER;
Beş
Beş duyu organımızdan en az biriyle algılanabilen kavr
kavramları karşılayan sözcüklere
"somut anlamlı sözcükler" denir.
ses, karanlık, acı, ışık
ı
Duyu organlarımızla algılayamadığımız,
algılayamadığ zihnimizde tasarlayabildiğimiz
ğ kavramları
karşılayan sözcüklere "soyut anlamlı sözcükler" denir.
sevinç, aşk,
a üzüntü, heyecan

YYANSIMA SÖZCÜKLER;
S CÜK R
Do
Doğadaki
Doğğadaki varlıkların seslerini ta
taklit etme yoluyla oluşturulmuş sözcüklere verilen addırr.
ŞŞırıltı, gürültü, havlamak, vızıldamak, patırtı......
Makarnanın suyu fokur fokur kaynıyordu.
Ahmet derste horul horul uyuduğu
uyuduğ için öğretmen
ğ ona kızdı.

DOLAYLAMA
DDOLAYLAMA;
Bir sözcükle anlatılabilecek
anlatıla kavramları, sözcükleri ya da durumları birden fazla sözcüklee
anlatmayay denir.
kara elmas kömür derya kuzusu balık
sihirli kutu televizyon file bekçisi kaleci

GGÜZEL ADLANDIRMA;
Halk içinde söylenmesi ho
hoşş karşılanmayan
karşşılanm
kar ılanmayan sözcükler yerine kullanılan sözlerin
kullanılmasıdır.
İnce hastalık Verem
Son uyku Ölmek Kör Görme engelli

MECAZIMÜRSEL-AAD AKTARMASI;
M AKTARMASI
Benzetme amacı güdülmeden bir sözcü sözcüğ
sözcüğün
ğün babaşka
baş
şka bir sözcük yerine kullanılmasıdır.
Ad aktarması karşımıza ş za farkl
ffarklı şekillerde
ş ççıkar
Parça-Bütün İİlişkisi:
lilişşkisi: Herkes baş
ba
başını
şını sokabileceğ
sokabilece
sokabileceği
ği bir çatı olsun ister
ister. ev
İ
İç-Dış İİlişkisi: Ocakta tencere kaynıyor. tencerenin içindeki yemek
Yazar-Eser İlişkisi:
İ Namık Kemal okumak beni mutlu ediyor. Namık Kemal'in kitabı
Ş
Şehir-Yönetim İ
İlişkisi: Ankara bu olaylara karşı
kar ı tepkisiz kaldı. hükümet
ANLAM (DEYİM)
İ AKTARMASI
İİNSANDAN
NSANDAN DOĞAYA
DOĞ
DOĞAYA AKTARMA
AKTARMA; DOĞĞADANN İN
DO İ N AKTARMA
İNSANA
İİnsana
nsana ait özelliklerin
özellikle in do
doğadaki
doğğadaki bir
bi varlı
varlığa
a lığğa Doğadaki varlıklara ait özelliklerin insann
Doğadaki
Doğ
aaktarılmasıdır.
aktar için kullanılmasıdır.
a lı
Gökyüzü bugün ağlıyor. Paslanmış kalbinle benim karşıma
ağlamak insana özgüdür.
ağ çıkma.
ppaslanma eylemi
y varl
varlıklara aittir.

3
DDOĞADAN DOĞAYA AKTARMA DUYULAR
UYULAR ARASI AKTARIM
Doğadaki olay ya da durumların yine
Doğadaki
Doğ Bir duyuya ait kavramın ba başka
baş
şka bir
doğadaki
ğ k başka
ğadaki şk kavramlara
k aktarılmasıdır.
k
aktar duyuya aktarılma
aktarılmasıdır.
ıdır.
Gökyüzü uludu şşafak
afak vaktine kadar.
kadar O yumuş
yumuşak
yumu şak sesiyle bana huzur veriyor
veriyor..
doğadaki
ulumak hayvanlara özgüdür ve doğ yumuşak
yumu ak dokunma
başka bir kavrama aktarılmıştır. ses iişitme

SÖZ ÖBEKLERİİ
İİ
İKİLEMELER;
Anlatımın gücünü arttırmak,
arttırmak anlamını
an pekiştirmek için iki sözcüğün
ğ yan yana kullanılması
sonucu
s nucu ortaya
rtaya çıkan söz öbekleridir.
İİkilemelerin
kilemelerin oluşum
oluşum yolları vardır;
oluş
Ayn
Aynı
y sözcüğün
ğ tekrarı;; ağ
ağır ağır,
ğ yavaş yavaş, mavi mavi
Zıt anlamlı sözcükler;; aşağı
a ağ yukarı, sağğ sol, dost düşman İkilemeler arası herhangi
Yakınn ya
y da eşş anlamlı sözcükler; eeş dost, yalan yanlış.... bir noktalama işareti
Biri anlamlı biri anlamsız
anlamsı sözcükler; eğ
eğri büğrü,
ğ ufak tefek koyulmaz.
anlamsı sözcükler; abur cubur, eften püften
İkisi de anlamsız
Yansıma sözcükler ile oluşanan ikilemeler; tıkır tıkır, şırıl şırıl
şan

DEYİ
DDEYİMLER;
İİki
ki ya da daha fazla sözcü
sözcüğün
ğün bir araya gelerek bir kavramı karşılamasıyla
kar oluşan kalıplaşm
mış
mı
ifadelerdir.
Çoğu zaman gerçek anlamda kullanılmaz.
Kalıpla
Kalıplaşmış oldukları için sözcükler değiştirilemez
ği ya da eş anlamlısı getirilemez.
Deyimler, herhangi bir ders verme niteliğ
niteliğinde olmazlar. Eylem bildirirler.
Deyimler anonimdirler..
Çoğuğ deyim
y mastar eki alabilir biçimdedir.
gözünü dört açmak etekleri zil çalmak
göz ucuyla bakmak burnu havada olmak
ateş püskürmek
AATASÖZLERİ;İ
Uzun deneme ve gözlemler sonucu günümüze kadar gelmiş özlü sözlerdir.
değildir yani anonimdir..
Söyleyeni belli değ
Atasözleri bir yargı bildirir. Atasözleri ders verme
Atasözlerinin çoğu
çoğ cümle şeklindedir. niteliğindedir.
ğ
Aynı anlama gelen atasözleri de mevcuttur. Atasözlerinin çoğunda
ğ
Dikensiz gül olmaz
olmaz. mecazlı bir söyleyiş söz
Balık baştan kokar. konusudur.
Ne ekersen onu biçersin.
Tatlı dil yılanı deliğinden
ğ çıkarır.

4
ÖZDEYİŞLER-VECİZE
ÖZDEYİŞLER
YİŞ VECİZEİ
Bir dü
düşünceyi
düşşünceyi kısa ve özlü bir
b şekilde anlatan cümlelere denir.
Özdeyişlerin söyleyeni bellidir.
Öğ
Öğretmenler, yeni nesil sizin eseriniz olacaktır.
-M.Kemal Atatürk

5
 CÜMLEDE ANLAM
C
CÜMLEDE ANLAM İLİŞKİLERİ
İ İ İ
KOŞ
KKOŞUL-SONUÇ CÜMLELERİİ
B olayın
Bir olay ya da durumun gerçekleşmesinin başka bir durum ya da olaya bağlı ğ olduğu ğ
ccümlelerdir. Yükleme sorulan ''hangi
'' şart-koşulla?'' sorularına cevap verir?
Bunları söylemeyeceğim
söylemeyeceğ fakat sen de ödevini yapacaksın. Koşul cümlelerinde -se/sa
Bunları söylemeyeceğinin
söylemeyeceğ şartı ne? ödevlerini yapması. ekleri ya da ancak, ama
gibi bağlayıcı
ğ sözcükler
NEDEN-
NNEDEN-SONUÇ CÜMLELERİİ yer alabilir.
BBir eylemin hangi sebeple gerçekleştiğini
gerçekle ğ belirten cümlelerdir.
"Neden,
"N
Neden, niçin?" sorularına cevap verir. Sebep-sonuç cümleleri olarak da adlandırılır.
Yağmur yağdığı
Yağ ğ ğ için evlere dağıldık.
ğ
Neden evlere dağıldık?
ğ Yağmur
ğ yağdığı
ğ ğ için. Neden-sonuç cümlelerinde ''-den
dolayı, ötürü, çünkü'' gibi bağlayıcı
ğ
ifadeler yer alabilir.
AMAÇ-
AAMAÇ-SONUÇ CÜMLELERİİ
G
Gerçekle
Gerçekleştirilmek istenen amacın ve sonucun verildiği
ğ cümlelerdir.
A cümlelerinde 'hangi amaçla?' sorusunun cevabı verilir.
Amaç
Neden-sonuç cümleleri ile karıştırmayın! Neden-sonuç cümlelerinde eylem
gerçekleşmiştir fakat amaç-sonuç cümlelerinde gerçekleşmesi istenen olay vardır.
gerçekle

Sınavı kazanmak için kursa yazıldı.

Kursa yazılmasının amacı sınavı kazanmaktır.

KARŞŞ Ş
KKARŞILAŞTIRMA CÜMLELERİİ
Birden fazla durum,olay
durum olay ya da varlı varlığın
varlığğın kar
karşıla
karş
şıla
ıl ştırıldığı
ğ cümlelerdir.
Cümlede ''gibi,
g , en,, ççok,, ggöre vb.'' ggibi sözcükler yyer alabilir.
Sinema, tiyatroya göre daha çok ilgimi çekiyor.
Sinema çekiyor
Sinema ve tiyatro kar karşılaştırılmış..
EEŞŞ ANLAMLI
AN A CÜMLELER
Aynı düş
düşünceyi
düşünceyi payla
paylaşan,
paylaşşan
an, aynı mesajı iç
içeren cümlelerdir.
Sorularda verilen cümlenin eeş anlamlısı isteniyorsa verilen cümlenin vermek istediği
ği
m
mesaj- ana düşünce
dü doğru
ğ bir şekilde belirlenmelidir.

AANLAMCA ÇELİŞ
ÇÇELİŞEN
Ş CÜMLELER Bu soru tipi
Verilen cümlelerin içerdiği
içerdi
içerdiğği mesaj ya da düş
düşüncelerin
dü şüncelerin karşımıza "Cümleyle
karş
kkarşıt
ş bir şşekilde olmasıdır. ters düşen ya da
Sanatçı,
Sanatçı halkın bütün sorunlarına eserlerinde yer vermelidir
vermelidir.
i i
Halkın sorunlarını yazmak veya iletmek sanatçının işi çelişen ifadeler"
değildir Sanatçının işi estetik metin oluşturmaktır.
değildir. oluşturmaktır olarak çıkar.

6
TTANIM CÜMLESİ
"Nedir-kimdir?"
Nedir-kimdir? sorusu
sorusuna cevap veren, herhangi bir şeyin ne olduğu
ğ hakkında bilgi veren
cümlelerdir.
Sanatçı, toplumu yansıtan
Sanatçı ı bir aynadır
aynadır.
ır. Sanatçı nedir?
neddir?

AŞAMALII DURUM
AAŞAMA URUM CÜMLESİ
CÜM Sİ
Bir olayın ya da durumun olumlu ve v ya olumsuz bir şekilde giderek değiştiğini
ği ğ ifade
eden cümlelerdir.
Günden güne ağğrıları artıyordu.

ANLATIM ÖZELLİKLERİNE
İ İ GÖRE CÜMLELER
ÖÖZNELL CÜMLELER
Ü LL
Doğruluğu
ğ ğ veya yanlışlığığ kanıtlanamayan, kişiden kişiye değişen
ği cümlelerdir.
Yazar son bölümde tüm okurları etkileyen bir üslup kullanıyor.
Öznel cümlelerin doğruluğu
ğ ğ ispatlanmaz.

NESNEL CÜMLELER
Doğruluğu
ğ ğ veya yanlışlığı ğ kanıtlanabilen, ilettiği
ğ yargı kişiden kişiye değişmeyen
ği meyen cümlelerdir.
cümlelerrd
Yazar, kendi görüşüne ya da duygularına yer vermez.
Akdeniz Bölgesi'nde ılıman iklim egemendir.
başkenti Ankara'dır.
Türkiye'nin ba
DDOLAYLI ANLATIM
Başkasına ait bir sözü ya da cümleyi yazarın kendi düşünceleri ile ifade ettiği
ği
cümlelerdir.
c
Yarın okula gelmeyip kütüphanede ders çalış
çalı acağını
ını söylemi
söylemiş..
sıkıldı ını ifade etti.
Bu eseri okurken çok sıkıldığını etti
DOĞRUDAN ANLATIM
Herhangi bir kişinin sözünü, cümlesini hiçbir değişiklik
ği yapmadan aktarmaya denir.
Bu cümleler tırnak içinde verilebileceği
ğ gibi virgül kullanılarak da karşımıza çıkabilir.
Sait Faik,, "Sanatta başarılı
ş olmak için ç sanatçının
ç insanı sevmesi gerekir." diyor.
Yarın ak
akşama
akşşama plan yapma
yapma, dedi.
dedi
Cümlenin sonunda "-dığını
ğ söyledi, -eceğini
ğ belirtti, -dığını
ğ ifade etti"
geçiyorsa dolaylı anlatım; "dedi, der, diyor" varsa doğrudan
ğ anlatım vardır.

İ İ
İÇERİK-KONU CÜMLELERİİ
Eserin üzerinde durulduğu
duruldu u konuyu
y belirten cümlelerdir.

7
 Kemal Tahir, toplum sorunsalını anlattığı eserleriyle geleceğin sanatçılarını da
etkilemiştir.
Yazar, eserinde köyden şehre gelmiş bir öğretmenin yaşadığı zorlukları ele
almıştır.

BİÇEM-ÜSLUP
İÇEM-ÜSLUP
Ç CÜMLELERİ "Nasıl anlatmış?"
Sanatçının dili kullanma şşekline
ekline üslup denir.
denir sorusu üslubu
uzunluğu, kullanılan sözcükler, dilin yalın ya da
Cümlelerin uzunluğ buldurmaya
sanatlı oluşu, söz sanatlarının kullanıp kullanılmadığı
ğ üslubu yönelik bir sorudur.
ortaya
y koyar.
y
Yazar, olayları anlatırken yabancı kelime kullanımından kaçınırken aynı zamanda bolca
söz sanatlarına yer vermi
vermiş
vermiştir.
ştir
tir. Bazı bölümlerinde uzun cümleler okuyucu sıkıyor.
KİNAYELİ
İ İ CÜMLELER
Belli bir dü
düşünceyi
düşşünceyi anlatma
anlatmak için imalı bir şekilde karşıt anlamına gelecek şekilde
ade etmektir.
ifade
Çalışkan
Çalış
Çalı şkan olduğun
olduğun Türkçe sorularına verdi
olduğ verdiğin
verdiğğin cevaplardan belli oluyor.
oluyor

Kinaye özellikle atasözü ve deyimlerde olur.

ANLAMLARINA GÖRE
Ö CÜMLELER
Ü
ÖNERİ-TAVSİYE
İ İ CÜMLELERİİ
Durumun ya da sorunun daha güzel sonuçlanması için görüş ve düşünceleri barındıran
cümlelerdir.
Boğazının iyileşmesi için sıcak şeyler tüketmelisin.
Boğ
SİTEM;
İ
Kızgınlık ya da alınganlık gibi ifadeleri iğneleyici
ğ bir şekilde ifade eden cümlelerdir.
Buralara kadar gelip de beni aramadın mı?
ELEŞTİRİ;
Ş İ İ;
Herhangi bir sanatçının veya yapıtın olumlu veya olumsuz
yanlarını ortaya koymaktır. Eleştiri cümlelerinde
Sanatçının eserini okurken resmen uykum geldi. öznel ifadeler hakimdir.
olumsuz ele
eleşştiri
ti i
eleştiri Eleştiriler sadece
Bu kitabı okumaya başladığımda
ğ heyecandan uykularım olumsuz olabilir.
değil
ğ olumlu da
kaçtı.
olumlu eleştiri

8
VVARSAYIM;
GGerçekte var olmayan bir durumun varmış
varm gibi kabul "Varsayalım, diyelim ki, tut
e
edilerek geleceğe yönelik daha isabetli kestirmelerde
geleceğ ki, farz et ki.." gibi ifadelerle
b
bulunma amacıyla kurulan cümlelerdir.
amac kurulan cümlelerdir.
ın?
Diyelim ki sana yalan söyledi, ne yapacaksın?
ÖÖZ ELEŞTİRİ;
ELEŞ İ İ; YAKINMA-ŞİKAYET;
Ki
Kişinin kendi içerisinde olduğu
ğ durum, olay Olumsuz bir işi yaa da durumu şikayet
ikayett
yya da yapıtıyla
yap ilgili kendini değerlendirdiği
ğ ği adı altında dile getiren cümlelerdir.
ccümlelerdir. Yanımdan gittiğinden
ğ beri beni bir
Yazdığğım bu kitap,
Yazdı
Yazdığım kitap kapalı anlatımıyla kere bile aramadı.
okuyucuyu biraz sıkabilir.
HAYIFLANMA; PİŞMANLIK;
Yapılmayan işlerden duyulan pişmanlık ve Yapılan bir hatadan duyulan üzüntüyü
üzüntüyü bildiren cümlelerdir. ifade eden cümlelerdir.
keşke son günlerinde yalnız
Annemi ke Keşke bu evi bu sene almasaydık.
Ke
bırakmasaydım. Onu sabah aradığıma
aradığ pişman oldum.
Zavallı köpek soğukta
ğ tir tir titriyor.
Pişmanlık
manlık ve hayıflanma cümleleri birbiri ile karıştırılmamalıdır.
karı tırılmamalıdır.
Pişmanlık
manlık cümleleri, yapılan bir eylemden dolayı duyulan üzüntüyü ifade ederken;
hayıflanma cümleleri yapılmayan bir işten
i ten dolayı duyulan üzüntüyü ifade eder.

TAHMİ
TTAHMİN; TASARI CÜMLELERİ
CÜMLELERİ;
Bir olay ya da durumla
dur alakalı gözlemlere Gelecek zamanda yapılması planlanan ya
y
ve sezgilere dayanarak önceden kestirebilme da yapılması düşünülen planları ifade
ğ cümlelerdir.
anlamlarının yer aldığı eden cümlelerdir.
Şu
Ş an arkadaşım evine gelmiş olabilir. Önümüzdeki sene bütün sermayeyi
üretime vermeyi düşünüyoruz.
AZIMSAMA;
Bir şeyin miktarca az olduğunu,
ğ yetersiz KÜÇÜMSEME;
ğ ifade eden cümlelerdir.
görüldüğünü Bir kişiden ya da durumdan
Bir tanecik mi defterin var? bahsederken onu hafife alma, dalga
Bu kadarcık paranın sanmıyorum geçme, yetersiz bulma anlamı vardır.
ğ
arabamın mazotuna yeteceğini. Sen benim tırnağım
tırnağ olamazsın.
Sen kim, milletvekili olmak kim.
AABARTMA CÜMLELERİ; BEĞĞENİİ CÜMLELERİİ;İ;
Bir şşeyi
eyi olduğundan
oldu
olduğğundan fazla ya az ddile Bir varlı
varlığa
varlığğa karş
karşı
karşı ya da bir ola
olaya yönelik
getiren
getiren cümlelerdir. övme ya da takdir etme anlamı ifade eden
Kız o kadar zayıf ki iğ
iiğne
ğne deli
deliğinden
deliğğinden cümlelerdir.
geçer. Bu roman,
roman dil olarak o kadar akıcı ki resm
resmen
me
hayran kaldım
kaldım.
9
 PARAGRAF-PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ
ANLATICI TÜRLERİİ VE BAKIŞ AÇILARI
PARAGRAFTA KONU
Paragrafta verilen konu, yazarın üzerinde en çok Paragrafta konu soruları
durduğu
ğ olay ya da kavramdır. "yazar en çok neyin üzerinde
Konu, metnin geneline yayılmı
yayılmış olmalıdır. durmaktadır?, metnin konusu
Konu bulunurken ilk cümlelere dikkat edilmesi nedir? yazar ne anlatıyor?"
ş
şeklinde ş
karşımıza çıkar.
gerekir.
Konu, yazarın okuyucuya vermek istediğini
istediğ ileten bir
araçtır.
PPARAGRAFTA ANA DÜŞ
DÜŞÜNCE
Ş
Her yazar belli bir ileti sunmak ve bu iletiyi kkitlelere ulaştırmak için yazar.
Paragrafta ana düşünce, yazının yazılış amacını ele alır.
Ana düşünce, metnin başında ortasında ya da sonunda bulunabilir.
Ana düşünce, metnin hepsini kapsar durumundadır.
Paragrafta ana düşünce soruları "Anlatılmak istenen düşünce nedir? , yazar bu metni
hangi amaçla yazmıştır?, yazar bu paragrafta bize ne anlatmak istemiştir?, metnin ana
düşüncesi
şüncesi nedir?" şeklinde karşımıza çıkabilir.

PPARAGRAFTA YARDIMCI DÜŞ

DÜŞÜNCE
Ş Yardımcı düşünceyi bulmaya yönelik
Ana düşünceyi
düşünceyi destekleyen,
düş destekleyen bu görü
görüşün
görüşşün okurun sorular şöyle gelmektedir;
kafasında netleşmesini sağlayan
ğ yardımcı yargılara Bu parçada aşağıdakilerin hangisine
değinilmemiştir?
ğ ş
denir. Bu parçada aşağıdaki sorulardan
Yardımcı düşünceler, metnin ana düşüncesini hangisinin cevabı yoktur?
destekler nitelikte olmalıdır. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada
söylenenlerle çeliş
çelişkilidir?
Bir metinde yardımcı düşünce birden fazla olabilir.
PPARAGRAFTA BAŞ
BAŞLIK
BA ŞLIK
Başlık,
Başşlık,
Ba lık ana dü
düşüncenin
düşşüncenin adeta özetidir
özetidir.
Paragrafta en çok tekrar eden kavram veya anahtar sözcüklerdir.
Metinde kullanılacak başlık, okuyucu tarafından ilgi çekici olmalıdır.
Başlık bize konu hakkında bilgi verir.
PPARAGRAFTA YER DEĞİŞ
DEĞİŞTİRME
Ş İ
ŞŞiir
iir veya düz yazıdan olu
oluşan
oluş
şan her parçanın bir kon
konusu vardır.
İyi
İ bir parça kendi içinde konu bütünlüğüne
ğ sahiptir, parçalar daha önce de değindiğimiz ğ ğ
ggibi ggiriş,
ş, gelişme
g ş ve sonuçç bölümlerinden oluşur.
oluşş
Parçayı oluş
olu
oluşturan
şturan cümleler anlamca birbirine bağ
bağlıdır,
ba ğlıdır,
lıdır biri diğ
diğerinin
diğerinin varlığ
varlığını
varlı ğını gerektirir
gerektirir.
Özellikle olay anlatan parçalarda zaman sıralaması vvardır, ır, düşünce paragraflarında ise
mantık sırası vardır.
v ır
Yer değiştirilecek cümleleri bulurken bu noktalara dikkat etmek gerekir.
10
 ş
Sınavda bazen bir parçayı oluşturan ğiş
iki cümle yer değiştirilerek verilir ve bu
ğiş ğ düzeltilmesi istenir.
değişikliğin

PPARAGRAF OLUŞŞTURMA
Karışık şekilde verilen cümlelerde
cümlelerden anlamlı bir Olay yazılarında olayın
paragraf oluşturmamız istenir. gerçekleşme sırası,
akı
Cümleler arasındaki anlam akışına dikkat edilmelidir. Fikir yazılarında ise
Cümleler olumlu-olumsuz koşul, neden-sonuç düşüncenin mantık sırası
gibi gruplandırılmalıdır. belirlenmelidir.
Paragraf oluşturmanız istendiğinde
ğ verilen cümleler
içindeki anahtar kelimelerin altını çizin, bu anahtar kelimeler soruyu çözmenizi
kolaylaştıracaktır.
PPARAGRAFIN AKIŞ
AKIŞINI
Ş BOZAN CÜMLEYİİ BULMA
Bir metinde bütün cümleler birbirleri ile ba
bağlantılı
bağğlantılı olmalıdır.
olmalıdı Aynı düşünce ve fikri
vermelidir.
ğ bozan cümleler paragrafın akışını bozar.
Paragrafta anlam bütünlüğünü
Bu tip soruları çözerken önce metnin genel olarak bize ne anlattığını
ğ kavramaktır.
Daha sonra bu metnin konusuna, düşüncesine ve fikrine ters giden ya da metinle alakasız
olan cümle bulunmalıdır.
II. ŞŞuu an cebinde cep telefonu olmayan yoktur.yoktur II.II Bu cep telefonları,
telefonları günlük hayatımızdaki
bütün işlerimizi
lerimizi kolaylaştırıyor.
kolayla tırıyor. III. Acilen atılması gereken bir mail ya da okunması gereken
haberler cep telefonları sayesinde parmaklarımızın ucuna gelir. IV. Cep telefonlarını
yattığımız
ğımız odalarda bulundurmamız gerek çünkü fazlasıyla radyasyon yayıyorlar. V. Artık
görüyoruz ki milyonlarca kilometre ötedeki insanlarla bile bir tıkla görüntülü konu konuşup
özlem giderebiliyoruz.

PPARAGRAFIN BÖLÜMLERİİ
BBir paragraf; girigiriş,
giriş
ş, gelişme
gelişşme ve sonuç bölümle
geli bölümlerinden oluşmaktadır.
aa. Giriş
Giri Cümlesi "Bu, şu,
u, o" gibi sıfat ya da
Giriş cümlesi, konuya girişin yapıldığı,
ğ konunun zamirler;; "bu yüzden, bu
ttanıtıldığı
tan ğı cümledir. nedenle, görülüyor ki,
Paragrafın konusu bu cümlelerde ortaya atılır. öyleyse.." gibi ifadeler giriş
Çok uzun olmaz, birkaç cümleden oluşur.
olu cümlesinde
ü kullanılmaz.
bb. Gelişme
Geli me Cümlesi
Geli me bölümünde yer alan cümleler açıklama yapılan, örnekler verilen cümlelerdir.
Gelişme
Giri cümlesinde belirtilen konu açıklanır, geliştirilir.
Giriş geli tirilir. Bu cümleler ana düşünceyi
dü ünceyi
bbelirginleştirmeye
belirginle tirmeye yarar.
Karşılaştırma, örnekleme, tanık gösterme, benzetme gibi düşünceyi geliştirme
yolları daha çok bu bölümde yer alan cümlelerde görülür.
görülür

11
cc. Sonuç Cümlesi
Bu bölümde yer alan cümlelerde dü
düşünce bir sonuca bağlanır.
ğ
Konu özetlenir ve bitirilir.
Giri
Giriş cümlesinde olduğu
ğ gibi sonuç cümlesinde de kendisinden sonra
de
devam ede ek anlam
edecek anlamı
l içeren
i e e sözcükler
ö ükle bu
b bölümde
bölü de yer e almaz.
l
"Görülüyor
"Gö ülü ki,i kısaca, sonuç olarak,
l demek
d ki"i" gibi
ibi ifadelerle
if d l l ba
başlayabilir.
layabilir.

PPARAGRAFTA ANLATICI TÜRLERİ

BBİRİNCİ
İRİNC
NCİİ KİŞİ
KİŞİŞ AĞZIYLA
AĞZIYLA
Y ANLATIM
Yazar,
Yazar kendi içinde olduğu bir olayı ya da başından
ba geçen bir olayı anlatır.
Bu anlatımlarda ben (1.tekil şahıs) ya da biz (1.çoğul
ğ şahıs) ekleri kullanılır.

M
Markete girdim ve direkt meyve reyonuna yöneldim. Annemin bana verdi
verdiğği listeyi
ğ listeyi yanlışlıkla bana
cebimden çıkarttım. Ama fark ettim ki annem babama vereceği
vermiş. Annemi aradım ve tekrar ne almam gerektiğini
ğ öğrendim.
ğ
ÜÇÜNCÜ KKİŞİ
İŞİ AĞZIYLA
AĞZIYLA ANLATIM
Yazar,
Yazar gördüğü duyduğu ya da şahit olduğu olaylar
olayları, durumları anlatır.
Yazar bu olayların içerisinde yer almaz. Yani bir dış gözdür. Bu anlatımlarda o (3.Tekil
(
Şahıs)
Ş ya da onlar (3.çoğul
ğ Şahıs)
Ş ekleri kullanılır.

Yolda yürürken Hasan aniden saatine baktı. Aslında geç kaldığının

kaldığ farkındaydı. Ama
yürüyüşü asla bırakmayı istemiyordu. Bu doğa
ğ havası ona iyi gelmişti. Ama artık işee
dönmesi gerekiyordu. En yakın zamanda bu yürüyüşü tekrarlayacaktı.

ANLATICI BAKIŞ AÇILARI

1. Kahraman Bakış
Bakı Açısı 2. Gözlemci Bakış
Bakı Açısı 3. İlahi
İ Bakış Açısı
Metni kahramanlardan Gözlemci bakış
bakı açısında Bu bakış
bakı açısında anlatıcı
birinin anlattığı
anlattığ bakış adeta bir kamera görüntüsü metnin içerisindeki
açısıdır. anlamı vardır. kahramanların iç dünyasına,
1. Kişi
Ki ağzından
ğzından olay 3. Kişi
Ki ağzından
ğzından olay hakimdir. Gözlemci bakış
bakı
anlatılır. ben-biz anlatılır. o-onlar açısından farkı budur.

İİlahi bakış açısı kullanılan bir örnek;

Sınıfta olanları sessiz kalarak dinliyordu. Acaba o da bu olaya katılmalı mıydı?
İİçindeki korku kalbini hızlı hızlı attırıyordu. İİçinden eve gitmek geliyordu ama dersin
bitmesine daha çok vardı.

12
 ANLATIM TEKNİKLERİ-ANLATIM ÖZELLİKLERİ VE
DÜŞÜNCEYİİ GELİŞTİRME
İ YOLLARI
ÖYKÜLEYİCİ
İ İ ANLATIM;
Düşünceler, olaylar aracılığıyla
ğ anlatılır.
Amaç, olmu
olmuş ya da olabilecek bir olayı oluşuyla, gelişmesiyle vermek, okuyucunun
gözünde canlandırmaktır. Mutlaka bir olay bulunur.
Kişi, zaman, yer unsurlarıyla şekillenen bir olay söz konusudur.
Ki
Roman, hikaye, anı gibi metin türlerinde kullanılır.
a) Açıklayıcı Öyküleme:
Açıklayıcı anlatımda yazarın amacı gerçek bir olayı anlatmaktır.
Anı, gezi yazısı, biyografi gibi yazı türlerinde karşımıza
kar çıkar.
b) Sanatsal Öyküleme:
Tasarlanmı
Tasarlanmış olayların anlatımında kullanılır.
Roman ve hikaye gibi türlerde sanatsal öyküleme vardır.

Sabah uyandığımda
uyandığ hızlıca bir kahvaltı yaptım. Hemen dedemin yanına gidip ona
yapamadığım
ğ ödevlerimde bana yardım etmesini istedim. Matematik ödevimi yapmakta
çok zorlanmıştım. Çarpma işlemini dedem bana bir daha anlattı, artık ödevlerimi tek
başıma yapabilirdim. Odama çıkıp masama oturdum, ödevlerimi yapmaya başladım.

AÇIKLAYICI ANLATIM;
Açıklayıcı anlatımda amaç bilgi vermektir, bu yüzden dil sade ve anlaşılır olmalıdır.
Dilin göndergesel iişlevi kullanılır.
Örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma
kar ve tanımlama gibi düşünceyi geliştirme
yollarından yararlanılır.
Nesnellik öne çıkar.
Halide Edip Adıvar, Ate
Ateşten Gömlek eserinde milli mücadele dönemini kaleme almıştır.
Vurun Kahpe'ye adlı eserinde öğretmen
ğ olarak atanan Aliye'nin yaşadığı
ğ zorluklar ve başına
naa
gelenler işlenir. Kurtuluş savaşı yıllarında da yazdığı dönemindekki
ğ eserlerle milli mücadele dönemindeki
ruhu kaleme almıştır.

BETİMLEYİCİ
BETİ
BET İMLEY
MLEYİİCİ ANLATIM-TASVİR;
ANLATIM TASVİİR;
ANLATIM-TASV
Sözcüklerle resim çizme sanatıdır. Gözümüzü kapattığımızdağ zihnimizde canlanmalıdır.
Nesnelerin, varlıkların belirgin özelliklerini tanıtıp göz önünde canlandırmaktır.
Okuyucunun çeşitli
çe duyularına seslenilerek anlatılan varlıkla ilgili izlenim kazanılması
amaçlanır.
Tasvir etme olarak da sorularda karşımıza çıkar.

13
 Köy yoluna girdiğimizde karşımıza iki tarafı da uzun ağaçlar karşıladı.
karşıladı Ağaçlar yolun
sonuna kadar devam ediyordu. Köyün girişinde küçük koyunlar, onların başında da hafif
yaşlı ve saçları ağarmış
ğ bir amca bekliyordu. Köyün evlerinin duvarları açık renk ve yer
dökülmüştü
dökülmüş tü.
yer boyaları dökülmüştü.

TARTIŞMACI ANLATIM;
Yazarın düşüncelerini okura benimsetmeyi amaçladığı
ğ anlatım biçimidir.
Muhalefet öne çıkar.
Bu anlatım biçiminde tez-antitez-sentez ve soru sorma yöntemi sıkça kullanılır.
Dilimizde kullanılan artık dilimize yerle
yerleşmiş yabancı kelimeleri dilden sıyırmaya çalışmak
makk
sonuçsuz bir girişim olur. Yıllardır kullanılan bu kelimeleri artık dilimizden çıkarmak zor
değil
ğ imkansızdır. Bunlara artık alışmamız gerekir. Sizce de bu kelimeleri unutmak istesek
de dilimizden çıkartmak mümkün olabilir mi?
ANLATIM ÖZELLİKLERİ
İ İ
DURULUK; ALINLIK;
YALINLIK;
YA
Anlatım anla
anlaş
anlaşılır
şılır ve açık olmalıdır.
olmalıdır Yalın anlatımda söz sanatlarından uzak
Metinde gereksiz sözcükler yer durulur.
aalmamalıdır.
almamal Süslü anlatıma yyer verilmez.
Ayrıca metinde aynı anlama gelen Uzun ve gereksiz ayrıntılara girilmez.
s
sözcükler bir arada kullanılmamalıdır.
kullan
DO
DDOĞALLIK;
Sanatçının duygu ve düşüncelerini
dü olduğu
ğ gibi aktarmasıdır.
Yapmacıklıktan uzaktır, yabancı sözcüklere, sanatlı anlatıma yer vermez.

DO
DDOĞRULUK;
Cümlenin dil bilgisi kurallarına uygun olmasıdır. Doğru
ğ cümlede dil bilgisi açısından
anlat bozukluğu
aanlatım ğ olmaz. yüklem eksikliği
ğ olduğu
ğ için cümle
"Ben bir koyun olsam, sen de bir kuzu." doğru
ğ değildir.
ğ
Doğ
DDoğrusu; "Ben bir koyun olsam, sen de bir kuzu olursun.
ursun.
ÖÖZLÜLÜK;
Yazınsal bir yapıtta az sözle çok şey anlatmaya, derinlikli bir anlatım yapabilmeye
özlülük
ö denir.
"Yazar, adeta öykülerine evreni sığ
sığdırmış..
YO
YYOĞUNLUK;
Duygu ve düşünce zenginliği
ğ olmasıdır.r. Yazar, süslü söyleyişlere
söyleyi bolca söz sanatına yer
verir.
v
Bu roman bir buz dağını andırıyor.
andırıyor
14
ÖZGÜNLÜK;
Yazarın başka sanatçılara özenmemesi, benzememesi, onları taklit etmemesi; yapıtlarını
daha önce görülmemiş bir biçimde oluşturmasına özgünlük denir.
""İşlediği
ğ konuyu, betimlediğiğ karakterleri bugüne değin
ğ başka hiçbir romancının
yansıtmadığı ğ bir biçimde vermiştir."
EVRENSELLİK;
İ
Bir sanat yapıtının bütün insanları ilgilendirmesine, farklı milletlerden insanların ortak
duygu ve düşüncelerini dile getirmesine evrensellik denir.
Dostoyevski veya Tolstoy her yerde okunan dünya vatandaşı
vatanda yazarlardır.
AÇIKLIK;
AÇIK
KLIK;
Birr sanat eserinde yyaz
yazılanların anlaşşılır olmasıdır.r. Ne söylemek
y istediğ
istediği
ği net ve belir
belirgin
gin
olann anlatıma açıklık denir.
Sözcüğğğün yyanlış yyerde kullanımı,
ımı, ZZamirlerin kullanılmamı
ılmamış olması,
Virgülün
g yyanlış ya da eksik kullanımı, Yanlış karşılaştırmalar
karşılaştırm olması,
Yan
Yanl
nlış anlamda kullanılan kelimeler,
Aç k ilkesine ay
Açıklık aykkırıdır. Açıklığı
ğ bozar.
Y şlıl ağaca
Ya aca dayandı.
d d Bu örnekte virgül kullanılmadığ
kullanılmadığıı zamann ağacın yaşlı olduğu
Yaşlı, ağaca
aca dayandı. anlamı çıkıyor.
Fakat yaş
yaşlıdan
lıdan sonra kullanılan virgül
virgül,l, yaşlı
şlı birinin ağaca
dayandığı
dayandığ
dayandı ğı anlamı çıkıyor.
çıkıy

15
 DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
TANIMLAMA;
Bir kavrama ya da olayın belirgin özellikleriyle tanıtılmasına denir. Tanım kısaca "nedir?"
"
s
sorusuna cevap verir.
yaşanmış ya da yaşanması olası olayların kısaca anlatıldığı
Öykü, ya ğ edebi türdür.
KARŞILAŞTIRMA;
Birden fazla olayın ya da kavramın farklı ve ya ortak yönlerini ortaya koymaya
karşılaştırma denir.
Metin içinde ' en, daha ' gibi ifadeler yer alır.
TTANIK GÖSTERME-ALINTI YAPMA;
Yazarın savunduğu
ğ düşüncenin doğruluğuna
ğ ğ okuyucuyu inandırabilmek için tanınan
kkişilerin
ki sözlerinden alıntı yapılmasına denir.
Tanık gösterme yönteminde yazar, doğrudan
doğ ya da dolaylı anlatıma başvurabilir.
Öğretmenlerin
Öğ davranışları, ailesinden daha çok öğretmenini
ğ gören çocuklar için çok
öönemlidir. Çocuklar, öğretmenlerini
öğ rol alır ve aslında öğretmenlerini
ğ model aldıkları için
o davranışların
davran hepsini doğru
ğ kabul ederler. Atatürk'ün de dediği ğ gibi "Öğretmenler
ğ yeni
nnesil sizin eseriniz olacakt
olacaktır."
SAYISAL VERİLERDEN
İ YARARLANMA;
Araştırma, inceleme, test gibi çalışmalar sonucu elde edilen sayısal veriler parçada
kullanılır.
Yapılan araştırmalarda
ara görüyoruz ki sokakta oyun oynayarak büyüyen çocukların
sadece %15'i asosyal çocuk olarak büyüyorlar. Ellerinde tablet ile büyüyen ve sokaktaki
oyunlardan haberi olmayan çocukların %65'i az konuşarak evden dışarı çıkmak
istemiyorlar.
ÖÖRNEKLEME;
Anlatılan düşünceyi ya da ele alınan konuyu daha da anlaşılır kılmak için kullanılır.
Edebiyatımızda savaş
sava yılları çoğu
ğ yazarımız tarafından işlenmiştir. Halide Edip, Yakup
KKadri, Peyami Safa Kurtuluş Savaşı dönemini kaleme alan yazarlardır.

16
 SES BİLGİSİ
BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU
Bir sözcüğün ilk hecesinde eğer kalın bir Düz ünlülerden a, e, ı, i biriyle oluşan bir
ünlü a, ı, o, u varsa daha sonraki hecelerde heceyi, yine düz ünlülerden oluşan hece;
de kalın; ince bir ünlü e, i, ö, ü varsa daha yuvarlak ünlülerden o, ö, u, ü oluşan bir
sonraki hecelerde de ince ünlü bulunur. heceyi ya düz-geniş a,e ya da dar-
dolap, bölüm, sizdeki, sarımtırak.. yuvarlak u,ü ünlülerden oluşan bir hece
izler.
Tek heceli, birleşik ve yabancı a, e, ı, i a, e, ı, i
sözcüklerde bu kural aranmaz. o, ö, u, ü a, e, u, ü
İ kol, hanımefendi, yayınevi,
İp,
televizyon.. inerek, sevgi, pınar, bakıcı, kavaklık
kova, duvar, çöplük, odun, ufak
1) ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI
ÜNLÜ DÜŞMESİ (HECE DÜŞMESİ)
Ünlü düşmesi karşımıza farklı şekillerde çıkar.
İkinci hecesinde dar ünlü bulunan bazı Bazı sözcükler yeni bir kelime türetirken
sözcükler ünlü ile başlayan bir ek yani yapım eki aldıklarında ünlü kaybına
aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlü uğrar. Sorularda karşımıza ''kelime
düşer. türetirken ünlü kaybına uğrar'' şeklinde
Aklım akıl-ım çıkar.
Boynum boyun-um sarar- sarı-ar
Gönlüm gönül-üm kavşak kavuş-ak
besle- besi-le
Bir isim ve yardımcı eylemle (et-, ol-, kıl-, ççevre
r ç ir
çevir-e
eyle-, kıl-) oluşan birleşik fiillerde de ünlü benze- beniz-e
düşmesi görülebilir. oyna- oyun-a
hapsoldum hapis olmak yalnız yalın-ız
sabretmek sabır etmek kokla- koku-la

İkilemelerde ünlü kaybı olmaz. Sorularda 'hangi sözcük diğerlerinden

ğ farklı
omuz omuza... bir şekilde
ş ünlü kaybına uğramıştır?'
ğ ş gibi bir
soru görürsek yukarıdaki ünlü düşmesi
ş
şekillerine
ş bakmamız gerek.

17
ÜNLÜ DARALMASI ÜNLÜ AŞINMASI
Ş
Fiillerin sonundaki "a,
a ee"" ünlül
ünlüleri ço
çoğğu zaman Kalıcı ses düş
dü
düşmesidir,
şmesidir
mesidir, yazım yanlışına
"y" sesinin etkisiyle daralır ve "ı, i, u, ü"ye
"y neden olmaz. İkiİ sözcük birleşirken
dönüşür.
ş y
meydana ggelir.
Bekle-yor bekliyor Kahve altı kahvaltı
Kokla-yor kokluyor Sütlü aş sütlaç
De-yor diyor Ne için niçin
De-y-e diye Ne asıll nasıl
Ye-y-erek yiyerek
Aynı zamanda ünlü düşmesidir.
-ma -me olumsuzluk ekine -yor eki
getirildiğinde
ğ ünlü daralması görülür.
Sevmiyor sev-me-yor
Gelmiyor gel-me-yor
Yapmıyor yap-ma-yor

ÜNLÜ (HECE) TÜREMESİ

Küçültme eki -cık,
-cık -cik tek heceli sözcüklere
sö getirildiğğinde bu ekten önce bir ünlü
getirildi
türer.
az-cık
az-c k azıcık
az Pekiştirilmiş bazı sözcüklerde de ünlüü
genç-cik gencecik türemesi görülür.
dar-cıkk darac
dar-c daracık sap sağlam sapasağlam
ğlam sapasağ
bir-cik biricik çepçevre çepeçevre

22) ÜNSÜZLERLE İLGİLİ

İ İ İ SES OLAYLARI
ÜNSÜZ YUMUŞAMASI
Y Ş (
(ÜNSÜZ DEĞİŞİ
DEĞİŞİMİ)
İŞİŞ İ)
"p
"p,p, çç, t,t kk" ünsüzlerinden biri ile biten bir sözcüğe ünlü ile bbaşlayan bir çekim veya yapım eki
getirildiğindeğ sözcüğün
ğ sonundaki "p, ç, t, k" ünsüzleri "b,
b,, c, d,
d g,
g ğğ"ye
ye dönüşür.
dön ş
dönüş
kitap-ı kitabı
kitap-
çiçek-i çiçeği
Birleşik ş eylemlerde ünsüz yumuşaması ş olabilir.
kayıpp etmek
kay kaybetmek
kayıtt olmak
kay kaydolmak Sorularda karşımıza 'ünsüz
Ünsüz yumuşaması, ş yapım eki alan bazı yumuşamasın aykırılık' gibi bir
sözcüklerde de görülebilir. söz öbeği çıkarsa bakmamız
geç-ik-ince gecikince gereken tek heceli sözcükler,
ak-ar-d
ak-ar-dı ağ
ağardı yabancı kökenli sözcükler
olmalıdır.
hayatı, sa
saçı,ı, atı

18
 ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (SERTLEŞMESİ) UYUMUU
Sert
S ünsüzlerden "f, s, t, k, ç, ş, h, p" biriyle biten bir sözcüğe "c, d, g" ile başlayan bir ek
et ğ
getirildiğinde "c,, d,, g"
g ünsüzleri "ç,ç, t,, kk"ye
ye dönüşür.
bit-gi bitki git-di gitti
kümes-de kümeste simit-ci simitçi iç-di içti

Birleşik sözcüklerde ve bazı eklerde ünsüz benzeşmesi Ünsüz benzeşmesine

olmaz. uyulmaması yazım yanlışına
Üçgen, beşgen, Ahmetgil.. yol açar.
Ağaçdan meyve topladık.
ÜNSÜZ DÜŞMESİ
Ş
"k" ile biten sözcüklere getirilen bazı yapım ekleri bu ağaçtan
ünsüzün düşmesine neden olur.
minik-cik minicik sıcak-cık sıcacık
küçük-cük küçücük ufak-cık ufacık
büyük-cek büyücek yüksek-l yüksel-

ÜNSÜZ TÜREMESİİ
Ünsüzle biten kimi sözcükler, ünlüyle başlayan bir ek
aldıklarında ünsüz türeyebilir.
y
af etmek affetmek Aynı ünsüzlerden biri kökte, biri
Ayn
his etmek hissetmek ekte ise ünsüz türemesi olmaz.
hal etmek halletmek Ses-siz, git-tin, kol-lu

N-M DEĞİŞİMİ
ĞİŞİ İ ULAMA
Ünsüzle biten bir sözcükten sonra
Türkçede "b" ünsüzü kendisinden önceki ünlüyle başlayan bir sözcük
"n" ünsüzünü "m" ünsüzüne dönüştürür. geldiğinde iki sözcük birbirine
penbe pembe ulunarak okunur.
tenbel tembel Mazlumun ahını almak için
doğmuşum.
Özel isimlerde ve bazı birleşik Sözcükler arasında eğer
ğ noktalama
sözcüklerde bu durum görülmez. işareti
i varsa ulama olmaz.
Geliyorum, adadan bu akşam.
ulama yapılmaz
KAYNAŞTIRMA
TIRMA ÜNSÜZLERİ
Türkçe sözcüklerde iki ünlü arka arkaya gelmez. Bu gibi durumlarda iki ünlü arasına
kaynaştırma ünsüzü ggirer. YaŞaSıN
Ş
ı baba-s-ı
altı- -ar kale-n-in duvarı
İki ünlü arasında bulunmayan
l y ve n sesleri
l kaynaştırma değildir.
Kapı-n-da
19
ÜÜNLÜ DEĞİŞİMİ
Ş
"Ben"
Ben ve "sen"
sen ki
kişi
kişşi zamirleri
za yyönelme durum ekiyle
y kullanıldı
kullanıldığğğında ünlüleri değişir.
ği
ğ
bben+a
en+a bana
sen+a sana
Sınavlarda karşınıza gelebilecek bir ses bilgisii
olayıdır, bu iki kelimeyi mutlaka bilmelisiniz.

GÖÇÜŞŞ
GGÖÇÜŞME
Dilimizde kimi sözc
sözcüklerin telaffuzu sırasında sözcük içindeki ünsüzlerin yerleri
değişebilir, y da göçüşme
ği ebilir, bu ses olayına göçü denir.
torpak toprak kiprik
p kirpik
p
yanlışş
yanlı doğru
doğğru
do yanlışş
yanlı doğru
doğ
doğru

20
 YAZIM KURALLARI
BBÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER
Cümlelerin ilk harfi büyük harfle başlar. Cümle içerisinde başkasından aktarılan lann
Bu ak ğim.
akşam annemlere gideceğim. vve tırnak
t içine alınan cümleler büyük
harfle başlar.
İİki noktadan sonra gelen cümleler büyük Ahmet Bey "Yarın iişee erken gidelim" dedi.
deed
harfle başlar,
lar, ancak iki noktadan sonra
cümle niteliğinde
ğ olmayan örnekler
sıralandığında
ğ bu örnekler büyük harfle
başlamaz. Bu örnekte iki noktadan sonra gelen
Sana tavsiyem şu:u: Her zaman düzenli kısım cümle olduğu
ğ için büyük harfle
çalış.. başlamıştır.
Dolapta ne yok ki: meyveler,
içecekler, çikolatalar.. B örnekte ise iki noktadan sonra gelen kısım
Bu k m cüml
cümle
le
oolmadığğı için küçük harfle başlamıştır.
olmadı

Dizeler genellikle büyük harfle başlar. Kişi adları ve soyadları büyük harfle başlar.
yağmuru yağar,
Bir ılık bahar yağ ğ Bu şiir Orhan Veli Kanık'a aittir.
Alır kirleri bir bir üzerimizden. Takma adlar büyük harfle başlar.
Muhibbi Kanuni Sultan Süleyman
Özel adlar büyük harfle başlar.
Mustafa Kemal Atatürk Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı
Hayvanlara verilen özel adlar büyük sözleri, unvanlar, lakaplar, meslekler ve
harfle başlar. rütbe adları büyük harfle başlar.
Yabancı birinin kendisine yaklaştığını
ğ Kadı Mehmet Efendi, Avukat Selim, Rabia
görünce Cesur havlamaya ba başladı. Hanım...
m...
Akrabalık bildiren sözcükler küçük harfle başlar. Akrabalık bildiren sözcükler başa
Nilgün abla, Eren abim, Melek teyze.. geldiğinde
ğ veya lakap yerine
kullanıldığında
ğ büyük harfle başlar.
Özel adlar, özel adlara bağlayan
ğ unvan adları, Müslüm Baba, Nene Hatun
öözel addan türeyen sözcükler büyük harfle
bbaşlar.
ba
Namı Kemal ile Ziya Paşa'nın
Namık a'nın tartı
tartışmaları Millet, boy, oymak adları büyük
meşhurdur.
m
me harfle başlar.
Bizim Boncuk yine Ayşee Nine'nin bahçesindeydi. Türk, Özbek, Alman, Fransız..
nöbetçiymiş..
Bu gece yine Doktor Ali nöbetçiymi Dil ve lehçe adları büyük harfle
Unvan sıfatları özel ada bağlanmadığı
bağ ğ zaman başlar.
kküçük harfle başlar.
başlar Türkçe,
Türkçe Almanca,
Almanca İngilizce,
İngilizce
Annem hep avukat olmamı istedi. Fransızca..
21
 Hitap kelimeleri büyük harfle başlar
başlar.
Biricik Arkadaşım, Saygıdeğer
ğ Konuklar..
Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük
harfle başlar.
Sayı Vali, Değğerli Doktorum..
Sayın
Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar.
Uzak Doğğu'dan gelen heyeti Vali, makamında
ında kabul etti.

Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle
bbaşlar.
ba
Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hint kumaşı,
kuma ı, Japon gülü..
Devlet adları büyük harfle başlar. Din ve mezhep adları ile bunların
Türkiye Cumhuriyeti, Azerbaycan, Kuzey mensuplarını bildiren sözcükler büyük
KKıbrıs Türk Cumhuriyeti.. harfle başlar.
Müslüman, Musevi, Hristiyan, Katolik..
"Tanrı, Allah, İlah"
İ sözleri özel ad olarak
kullanılmadıklarında küçük harfle başlar. Dini ve Resmi bayramlar ve bayram
Eski Yunan tanrıları, müzik dünyasının ilahı niteliği
ğ kazanmış özel günler büyük
harfle yazılır.
Anneler Günü,
Kurban Bayramı,
Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar.
ğı
Giriş, Çıkış, Otobüs Durağı
Birden çok sözcükten oluşan özel adların Dünya, güneş, ay sözcükleri coğrafi
ğ
kkısaltmalarında büyük harfler kullanılır. terim olduğunda
ğ büyük harfle başlar,
TDK Türk Dil Kurumu bunun dışında küçük harfle başlar.
TTH Türk Tarih Kurumu Dünya'nın Güneş'e
Güne uzaklığı,ğı,
Haberi alır almaz dünyam karardı.
Yer adları kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb. büyük
hharfle başlar.
ba İİl, ilçe, köy, kasaba
Doğu Anadolu, Ankara, Etimesgut..
Avrupa, Doğ sözcükleri özel ada dahil
olmayıp tamlama kurmuşsa
Yer-yön bildiren sözcükler tek başına ya da özel küçük harfle başlar.
isimden sonra kullanıldıklarında küçük harfle; özel Sakarya ili, Serdivan ilçesi,
isimden önce kullanıldıklarında büyük harfle başlar. Haraklı köyü..
Siz Amerika'nın kuzeyini gördünüz mü?
Özel adla birlikte kullanılan "mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak, site, blok" sözcüklerii
bbüyük harfle başlar
ba ve ekler ayrılır.
Cumhu i et M
Cumhuriyet h llesi'nde ÇÇamlıca
Mahallesi'nde, mlıc Sitesi'ndeyiz.
Sitesi'nde iz
22
 Ye adlarında
Yer adla ında ilk addan son
sonraa gelen
elen deniz
deniz, nehir,
nehi göl,
öl dağ,
dağ boğaz vb.b tür
tü bildiren
bildi en ikinci
adlar büyük harfle başlar.
Ağrı Dağı,
ğ Çoruh Nehri, İİstanbul Boğazı
Boğğ
"Saray,
"Saray
Saray, köşk,
köş
köşkk, han,
han kale,
kale köprü,
köprü kule,
kule anıt vb.
vb
vb."" yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle
ba
bbaşlar.
ırağan Sarayı, Malta Kö
Çırağan Köşkü
Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğundağ yer adının ilk harfi
b
büyük yazılır.
yaz
Müze'den, Yalı'ya..
Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü ğü büyük harfle başlar.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Devlet Malzeme Ofisi..
Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
Medeni Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü..
Tüzüğ
Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin her sözcüğü ğ büyük harfle başlar.
Serenad, Hürriyet..
Tarihi olay, çağğ ve dönem adları büyük harfle başlar.
Özel ada dahil olmayan İlk Çağ, Milli Edebiyat Dönemi, Yükselme Dönemi..
dergi, gazete, tablo vb. Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb.
sözcükler büyük harfle toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır.
başlamaz. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Kitle İletişim
İ im Araçlarında
Milliyet gazetesi, Türk Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni
Ş
Dili dergisi

Özel adlardan türetilen bütün kelimeler

büyük harfle başlar.
Bursalı Avrupalıla
Türklük, Türkçe, Bursalı, ılaşmak.. Paraa birimleri büyük harfle başlamaz..
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları dinar, dolar, lira..
büyük harfle başlar.
Lale Festivali 25 Haziran'da babaşlayacak.

SAYILARIN YAZIMI
Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır.
Bin yıldan beri, on beş gündür..
Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde
sayılarda rakam kullanılır. rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ekk
17.30'da, 30 kilogram.. yazılır, ayrıca nokta konmaz.
Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır. 8. inci yanlış,
Üç yüz altmış beş, iki yüz.. 8' inci doğru.
Çok basamaklı sayılarda ilk sayıdan sonraki bölüm
okumayı kolaylaştırmak için yazıyla yazılabilir.
yazılabilir
19 milyon, 20 bin...
23
 Üle tirme
ÜÜleştirme
i saysayıları rakamla değil,
d i yazyazıyla
yla belirtilir.
b i ii Saat ve dakikalar metin
9'ar yanlış,, içerisinde yazıyla da
dokuzar doğru ğ yazılabilir.
Oyun adlarında kullanılan sayılar bitişik yazılır. Saat dokuzu beş geçe..
ellibir, dokuztaş, beştaş......

BİTİŞİK
İ İŞİŞ YAZILAN BİRLEŞİK
İ ŞİŞ KELİMELER
İMELERR
İİki
ki veya daha çok sözcükten olu oluş
oluşmuş
şmu
muşş Türkçe yer adları
a bitişik yazılır.
Çanakkale, Gümüşhane, hane, Acıpayam..
Acı
Kişi adları ve unvanlardan oluşan mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında ise
gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
Gazi Osmanpaşa, Ertuğğrulgazi, Bayrampaşaa
Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır.
Kuzeydoğu, ğ güneybatı..ı..
Somut olarak yer bildirmeyen "alt, üst, üzeri" sözlerinin sona getirilmesiyle oluşan birleşşik
sözcükler bitişik yazılır.
y
Ayakaltı, , bilinçaltı,
ç , akşamüzeri,
ş suçüstü..
Ev sözcüğüyle
sözcüğğüyle kurulan birleşik
sözcü birleş
birleşik sözcükler biti
bitişik
bitiş
şik yazılır.
yazılır
Gözlemevi, öğretmenevi,
ğ yayınevi..
Hane, name, zade kelimeleriyle oluşan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Dershane, hastane, yazıhane, beyanname..
Kelimelerden her ikisi ya da ikincisii birleşirken anlam kaybına uğ uğramışsa bitişik yazılır.
tavukgöğsü
ğsü tatlı,tatl , balıksırtı örgü deseni
yavruağzı
ğ renk itdirseği arpacık
ği arpac
Sıfat fiil eklerinin kalıplaşmasıyla oluşan an birle
b şik ik sözcükler biti
b şik yazılır.
ağ
ağaçkakan, külyutmaz..
İİkinci kelimesi bilinen geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
şıpsevdi...
Bir ya da ikisi de emir kipiyle kurulan kalıplaşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
örtbas, kapkaç..
Kurallı birleşik fiiller Yeterlilik, Tezlik, Yaklaşma, ma, Sürerlilik biti
bitişik yazılır.
Düşeyazdı, bakakaldı, yapabilirim, koşuverdi..
Yardımcı eylemle
y kurulan birleşik
ş sözcükler oluşurken
olu bir ses olayı oluyorsa bitişik yazılırr.
hapsoldum hapis oldum
keşşfettim keşif
ke
keşfettim keşif ettim
keş H h i birçoğu,
Herhangi, bi
birçoğu, hiçbir,
hi bi biraz,
bi birkaç,
bi k
niçin ne için birçok gibi sözcükler gelenekleşmiş
nasıl ne asıl olarak bitişik yazılır.
hissettik his ettik

24
AYRI YAZILAN BİRLEŞİK
Ş KELİMELER
"Etmek
"Etmek,
Etmek, edilmek,
edilmek eylemek,
eylemek olmak,
olmak olunmak
olunmak" yardımcı fiilleriyle kurulan birleşikik kelimeler, ililklk
k
kelimesinde herhangi bir ses düşmesi
dü veya türemesine uğramazsa
ğ ayrı yazılır.
Alt etmek, arz etmek, dans etmek..
Yer adlarında kullanılan "batı, doğu, ğ güney, kuzey, kuzeybatı, güneydoğu, ğ aşağı,ağ yukarı,
orta,
o iç, yak yakın, uzak" kelimeleri ayrı yazılır.
Orta
Or Anadolu, Güney Kutbu, Batıı Trakya, İİç Asya..
"Dı iç, sıra" sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
"Dış,
Hafta içi, ahlak dıışı,ı, aklı sıra..
"Alt
"Alt, üüst,
t ana, öön, art,
t arka, yan, karşı,, iç,
i dı
d ş,, orta,
t büyük,
bü ü küçük,
ü ü sağ,
sağ, sol,l peşin,
iin, ttek, çift"
ift"
sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Karşı görüş, yan etki, tek eşli, iç tüzük, art niyet, alt kural..

GGünaydın
ünaydın ve başsağlığı
başsağlığğı İİyi dilek, karşılama ve uğurlama
ğ sözleri ayrı yazılır.
sözleri istisnadır! Hoşça kal, hoş geldin, iyi geceler..
Ho

Hayvan ve bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar ayrı yazılır.

Ada balığı,
ğ ardıç kuşu, ağustos
ğ böceği,
ğ at sineği,
ğ deniz yılanı..
Ayrık otu, çuha çiçeği,
ğ altın kökü, dağğ elması, kuru incir..
Nesne, eşya ve alet adlarından birinin adıyla kurulanlar ayrı yazılır.
Alçı taşı, arap sabunu, kriz masası, çekme demir, toplu iğne..
ğ
Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Ay tutulması, baş ağrısı,
ğ çıkış yolu, dil birliği,
ğ ses uyumu, yer çekimi..

KISALTMALARIN YAZIMI
Ö l iisimlerin
Özel i l i kkısaltması
saltmas
lt büyük
bü ük hharfle
fl bbaşlar ve sonuna
nokta konur. T.C. Türkiye Cumhuriyet ti
Cumhuriyeti
Prof., İİst., Doç. , Dr. , Av. ve T. Türkçe
Birkaç
Bi sözcükten
ö ü t olu l şan kurum ve kurulu l ş adlarının
adlar
dl kısaltmalarının dışında
hiçbir kısaltmanın arasınaa
kısaltmaları kullanılan harflere göre okunur. Kısaltmaya ek nokta konmaz.
getirildiğinde
ğ ek, kısaltmanın okunuşuna göre kesme işareti
ile ayrılarak yazılır.
çalışıyorum.
TDK'da çalı yorum. YANLIŞ
çalışıyorum.
TDK'de çalı yorum. DOĞ DOĞRU Noktalı kısaltmalara ek
Küçük harflerle yapılan kısaltmalara ek getirildiğinde ğ getirilecekse kelimenin
kelimenin kısaltılmış hali değil; ğ açık bir şekilde okunuşu okunuşu esas alınarakır.
esas alınır. Ek, noktanın yanına
cm'yi, kg'dan.. yazılır.

25
"DE,
DE, DA"
DA BAĞLACININ YAZIMI
Bağlaç
ğ olan "da, de" ayrı yazılır. Kendisinden önceki sözcüğünğ
son
soon ünlüsüne bağbağlı olarak ünlü uyumlarına uyar. Cümleden çıkarıldığında
çıkarıldığ
Kızı da gelini de geldi. cümlenin anlamında
Durumu oğoğluna da bildirdi. bozulma yoksa bağlaçtır,
ğ ,
ayrıı yazılır.
zılı
"Ya"
"YYa" sözüyle
ö ü le birlikte
bi likte kullanıldı
kkullan
ll ld ğında
nda
d mutlaka
tl k ayrı
ayr yazılır.
l
O ya da sen, biriniz benimle gelin.
Ayrı yazılan "da, de" hiçbir zaman "ta, te" biçiminde yazılmaz. "Da, de" bağlacını
ğ kendisinden
öönceki
nceki sözcükten kesme işaretiyle ayırmak da yanlıştır.
Gidip te gelmemek var, gelip te görmemek var. YANLIŞ
Gidip de gelmemek var, gelip de görmemek var. DOĞ DOĞRU

""Kİ
Kİ" BAĞLACININ YAZIMI
Bağlaç
ğ olan "ki" ayrı yazılır Cümleden çıkarıldığında
ğ cümlede bozulma olmaz.
Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil şuurla işlensin.
Ş
Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki sözü de ayrı yazılır.
Ders bitti, zil çaldı mı ki?
Seni öyle göreceğim
ğ geldi ki.

"Ki" bağlacı birkaç örnekte kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır.

Bu kelimeleri SOMBaHÇeMİ
Ç olarak kodlayarabiliriz.
y
Sanki, Oysaki, Mademki, Belki, Halbuki, Çünkü, Meğerki, İllaki

"Mİ
"M
Mİ" SORU EKİNİN
İ İ YAZIMI
Soru eli olan "mi" ayrı yazılır ve kendisinden önceki
ssözcüğ
özcüğün son ünlüsüne bağlı ğ olarak ünlü uyumlarına uyar.
İnsanlık
İ öldü mü?
Sen de mi geldin? Bu ek sorudan başka
Birleşik fiillerde mi soru eki iki kelimenin arasına da görevlerde kullanıldığındaa
gelebilir.
g da ayrı yazılır.
Vaz mı geçtin? Güzel mi
m güzel!
Yağmur yağdı mı dışarı
çıkamayız.
PEK İ
PPEKİŞTİRMELERİN
İ YAZIMI
Sıfat veya zarf görevindeki pekiştirmeli sözler bitişik yazılır.
Apaçık, apak, büsbütün, çepeçevre, dümdüz, düpedüz, güpegündüz, kapkara, kupkuru,
m
masmavi, sapasağlam, sapsarı, sırılsıklam, yemyeşil..
paramparça, sapasağ

26
TTARİHLERİN YAZIMI
Belirli bir tarih bildirmeyen ay ve günler küçük harfle yazılır.
Ödevler salı günü kontrol edilecek.
Aylar sayıyla yazıldığığ gibi yazıyla da yazılabilir. Yazıyla yazıldığında
ğ nda bir noktalama iişaret
ti
areti
kkullanılmaz.
kullan
12 Temmuz 1997 ...
Ayy ve ggün isimleri sayıyla
y y yyazıldığında
ğ arasına eğik çizgi (/) ya da nokta (.) konur.
11 05 2020
11.05.2020 11 V 1998
11.V.1998
11/05/2020 11/V/1998 Tarih yazımına dikkat edilmelidir.
23-Nisan-2021 YANLIŞ
12/Temmuz/2020 YANLIŞ
14.Ocak.2021 YANLIŞ

İİKİLEMELERİN
İ İ YAZIMI
İkilemeler
İ ayrı yazılır.
Adım adım, ağır
ğ ağır,
ğ akın akın, allak bullak, kös kös..
İkilemeyi
İ oluşturan sözcükler arasına herhangi bir noktalama işareti konulmaz..
AAşağı-yukarı
ağ üç senedir çalışıyorum.
ıyorum. YANLIŞ
Olanları bana tek, tek anlatmalısın.n. YANLIŞ
İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan
yap ikilemeler de ayrı yazılır.
Baş başa, diz dize, el ele, yıldan yıla, bire bir, dişe diş....
M ile yapılmış ikilemeler de ayrı yazılır.
At mat, çocuk mocuk, dolap molap, kapı mapı, kitap mitap..

27
 NOKTALAMA İŞARETLERİ

NOKTA (.)
Cümlenin sonuna konur. Sayılardan sonra sıra bildirmek için "-ınnc
ncı,
Bugün eve geç geleceğim.
ğ -inci" ekinin yerine konur.
II. Mehmet, 2. Cadde
Bazı kısaltmaların sonuna konur. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle
Alb. Albay veya çizgiyle ayrıla rakamlardan yalnızc ca
zca
Dr. Doktor sonuncu rakamdan sonra nokta konur.
Yardımcı Doçent
Yrd. Doç. Yard 3, 4 ve 7. maddeler
Bir yazının maddelerini gösteren rakam Saat ve ddakikai gösteren
ö sayıları
say
veya harflerden sonra konur. birbirinden ayırmak için konur.
I. A. Tren 09.15'te kalktı.
II. B. Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna
Tarihlerin yazılışında
azılışında gün,
ün ay ve yılı konur.
gösteren sayıları birbirinden ayırmak için Cahit Sıtkı TARANCI, Otuz Beş Yaş, Can
konur. Yayınları, İİstanbul, 1935.
02 02 2022
02.02.2022 Matematikte i çarpma işareti
aretii yerine
i
kullanılır.
Dört ve dörtten çok basamaklı sayılar
sonradan sayılmak üzere üçü gruplara 3 4 12
3.4=12
ayrılarak yazılır ve araya nokta konur.
11.000,
000 326
326.758
758

SSORU İŞARETİİ (?)

So bildiren
Soru bildi e cümle
ü le veya
e sözlerin
özle i sonuna Bilinmeyen, kesin olmayan veya
konur. şüpheyle karşılaşılan yer, tarih vb.
Bugün bize gelecek misin? durumlar için kullanılır.
ğğum Yeri: ? bilinmeyen
Doğum
Cevap istenmeyen soru cümlelerin sonuna "mı,
Metin içinde "mı mi eki cümleye zamann
mı, mi"
ti konur.
i areti
dda soru işareti k Bö l cümlelere
Böyle ö d
ü l l sözde anlamı katıyorsa cümle sonuna soru
ssoru cümlesi denir. i
işareti konmaz.
Seni hiç özlemez miyim? Hava karardı mı eve gideriz.

VİRGÜL
İ (,)
Bi bi i ardınca
Birbiri dınc sıralanan
sı l n n eeşş görevli kelime ve kelime gruplarının ve sıralı cümlelerin arasına
naa
konur.
Umduk, bekledik, düşündük. Sabah erken kalktık, kahvaltımızı yaptık.
Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır.
Şimdi efendiler,
Şimdi, efendiler müsaade buyurursanız,
buyurursanız size bir sual sorayım.
sorayım
28
 Uzun
U cümlelerde
ü lele de yüklemden
ükle de uzakk dü düşmüş
müü olan
ol ögeleri
ö ele i beli
belirtmek
t ek için
i i konur.
ko
Aylin, o dar ve patika yollardan geçip yıllar önce terk ettiği
ettiğ köyüne özlem dolu bir
şeeekilde dönüyordu.
şekilde
Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur.
Akşam, yine akşam, yine akşam
Ak
Göllerde bu dem bir kamış olsam!
TTırnak
rnakk içinde
i i d olmayan
l aktarma
kt cümlelerinden
ü ll id Hitap
Hit iiçini kkullanılan
kullan
ll llan kelimelerden
k li l d sonraa
so
sonra
oonra konur. konur.
Yemek yedikten sonra konsere gidelim, dedi. Efendiler, Yarın Cumhuriyet'i ilan
Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin edeceğiz! ğ
biiitimine konur.
bitimine Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak
Balkon kapısını açtı. Ali Bey'e, için kullanılır.
-Bu anahtar köşkü de açar, dedi. 37,4 otuz yedi tam, onda dört
Kendisinden sonraki cümleye bağlı ğ olarak ret, Metin içinde zarf fiil eki almış
kabul
ka aabul ve teşvik
te bildiren kelimelerden sonra kelimelerden sonra virgül konmaz.
konur.
kooonur. Cumaları bahçede buluştukça kıza
Peki, gideriz. kendisinin bir mektep talebesi olmadığınğ nı
Olur, ben de sizinle gelirim. anlatmaya çalışıyordu.
Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime Özne olarak kullanıldıklarında "bu,
veya
veeeya kelime gruplarıyla
gruplar yapı ve anlam şu,o" zamirlerinden sonra konur.
baaakımından bağlantısı
bak ğ olmadığını
ğ göstermek ve Bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay
annnlam kar
anlam karışıklığını
ğ önlemek için kullanılır. olmaz.
Bu gece, eğlenceleri
ğ içlerine sinmedi.
Yaşlı, ağaca
ğ yaslandı. Metin içinde ve, veya, yahut,
ya..ya bağlaçlarından önce de
Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra sonra da virgül konmaz.
virgül konmaz. Ya şşevk içinde harap ol ya da
Hem ağlar hem güler. aşk içinde gönül
Ya evde kal ya da bizimle gel. Ya lale açmalıdır göğsümüzde
yahut gül!
Metin içinde "-ınca, -ince" anlamıyla zarf fiil ŞŞart ekinden sonra virgül konmaz.
gö
görevinde
öörevinde kullanılan
kullan mı, mi ekinden sonra virgül Sıkı giyinmezsen dışarı çıkmana izin
konmaz.
ko
oonmaz. vermem.
Ben aç yattım mı kötü rüyalar görürüm.
NNOKTALI Vİ
VİRGÜL (;)
Cümle
Cü içinde
i i d virgüllerle
i ü ayrılmış tür veya İkiden
İ fazla eşdeğer
ğ ögeler arasında
ttakımları
tak birbirinden ayırmak için konur. virgül bulunan cümlelerde özneden
Türkiye, İİngiltere; Ankara, Londra. sonra noktalı virgül konabilir.
Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz,
ay
aayırmak için konur. acemice görünüyordu.
ölür meydan kalır; yiğit ölür
At ölür, ölür, şan kalır
kalır.
29
 İKİ NOKTA (:)
()
Kendisiyle
Ke di i le ililgili
ili öörnek
ek vee açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.
Milli Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım m Ömer Seyfettin,
e Halide Edip
Edd
Adıvar, Ziya Gökalp.
Kendimi takdim edeyim Meclis katiplerindenim.
Karşılıklı konuşmalarda konuşan kişiyi i belirten sözlerden sonra konur.
-Bilge Kağ
Kağan: Türklerim, işitin!itin! Üstten gök çökmedikçe, alttan yer delinmedikçe ülkenizi
ülkenizi,i,
törenizi kim bozabilir sizin?
Göğe
Koro: Göğğ erer başımız,
ş z,, baş
başınla
ş nla senin!!
Matematikte bölme işaretii olarak kullanılır.
12:4 3
12:4=3
İ noktadan sonra gelen kısım eğer
İki ğ cümle Beni öfkelendiren tek bir şey var:
niteliğinde
ğ ise iki noktadan sonra büyük harf
kullanılmalıdır. Fakat iki noktadan sonra örnek İ
İnsanların yüzüme bakarak yalan
sıralanıyorsa örnekler küçük harfle söylemesi.
başlamalıdır. Beni öfkelendiren birçok şey var:
yalan, ihanet, cimrilik...
ÜÜÇ NOKTA (...)
Anlatım olarak tamamlanmamı
tamamlanmam ş cümlelerin Ünlem ve seslendirmelerde anlatımı
sonuna konur. pekiştirmek için konur.
ğ hemencecik ve herkes
Ne çare ki çirkinliği Gölgeler yaklaştı. Bir adım kalınca
tarafından görünüveriyordu da bu yanı... onu kıyafetinden tanıdılar:
Kaba sayıldığı
ğ için veya bir başka nedenle -Koca Ali... Koca Ali, be!..
açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin Alıntılarda başta,
ba ortada ve sonda
yerine konur. alınmayan bölümlerin yerine konur.
Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz. ğuk
...derken şehrin öte başından boğu uk
ğ sesler gelmeye başladı.
boğuk
Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine
iki nokta konulması yeterlidir.
Gök ekini biçer gibi!..

ÜÜNLEM İŞARETİİ (!)

SSevinç, kıvanç,
k acı, korku gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur.
Ne mutlu Türk'üm diyene!
uyar sözlerinden sonra konur.
SSeslenme, hitap ve uyarı
İ hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!
Ordular! İlk
ÜÜnlem işareti,
i seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği ğ gibi cümlenin
onuna da konabilir.
so
sonuna
Eyvah! Yine geç kaldım.
Eyvah, yine geç kaldım!
AAlay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç
içinde i
çinde ünlem işareti kullanılır.
İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş (!) .
30
TIRNAK İŞARETİ ("( "))
Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu ğ Vurgulanmak istenen ve özel olarak
ggibi aktar sözler tırnak içine alınır.
ibi aktarılan belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır.
Bakınız, şair vatanı nasıl tarif ediyor: tekniğ sıkça
Romanda "iç monolog" tekniğini
"BBayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.
"Bayraklar kullanıyor yazar.
Toprak
T uğ
uğruna ölen varsa vatandır." "barı taarruzu" başladı.
Yeni bir "barış
Tırnak içine alınan sözlerden sonra kesme
TTek Tırnak
T İşareti i
işareti kullanılmaz.
Tırnak içinde verilen cümlenin içinde Necip Fazıl'ın "Çile"sini okudunuz mu?
teekrar ttırnak işareti kullanılması
tekrar
geerekiyorsa tek ttırnak kullanılmalıdır.
gerekiyorsa
Öğ
Öğretmenimiz ''Bu eserler arasında 'Sinekli
Baakkal' çok önemlidir.'' dedi.
Bakkal'
KKESME İŞARETİİ (')
Özel isimlere getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
Fatih Sultan Mehmet'e kişi adları, soyadları ve takma adlar
Dünya'nın, Güneş'e'e gök bilimiyle ilgili adlar
ğ
Çanakkale Boğazı'nın n y kö
saray, köşk, han vb.
Kaplumbağa
Kaplumbağ
Kaplumba ğa Terbiyecisi'nde
Terbiyecisi nde kitap,
kitap dergi,
dergi gazete ve sanat eserleri adları
Karabaş'a, Minnoş'u'u hayvanlara verilen özel adlar
Yükselme Dönemi'nin akım,
ak çağğ ve dönem
dönnnem adlar
adları

Özel adlara geti

getirilen
irilen yap
yapım ekleri, Kısaltmalara getirilen ekleri ay
ayırmak
rmak içinn
çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer
ekler kesmeyle ayrılmaz. konur.
Kurum, kuruluş ve kurul adlarına gelen TBMM'nin, TDK'nin..
ekler kesmeyle ayyrılmaz.
ayr
ŞŞiirde
iiiirde
de veya
e a konu
konuş
konuşma
şma sısırasında
asında seslerin
sesle in Bir ek veya harften sonra gelen ekleri
ddüştüğünü
dü ğ göstermek için kullanılır. ayırmak için konur.
Şems'in
Ş gözlerine bir şüphe çöreklendi: A'dan z'ye kadar..
D
Dostum ne'n var? Her şey yolunda mı?
KKISA ÇİÇİZGİİ (-)
Satıra sığmayan
ğ kelimeleri bölerken kısa çizgi Türkçede
T ekleri ve kökleri ayırmak
rmak iiçin
ç
kkullanılır.
kullan kıssa çizgi kullanılır.
kullan
Hepimiz nerede du- Türk-çe-siz
racağımızı
ğ bilmeliyiz. EEklerin başına kısa çizgi konur.
Ara cümle ve ara sözleri ayırmak için kısa çizgi -lı , -lık, -sız
kkullanılır.
kullan
Yıllarca okuduğum şehri -Ankara'yı-
-Ankara
Ankara'yı
yı- çok özlemişim.
özlemişim
31
YAY AYRAÇ ( ) EĞİK ÇİZGİ (/)
Cümlede açıklama niteliğindeğ olan ama Yan yana yazılan dizelerin arasına eğik
ğ
cümlenin
c yap
yapısıyla ilgisi olmayan cümleler yay çizgi konur.
a
ayraç içerisinde verilir. Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen
Yaptığı
ğ ödevleri ödev gibi de durmuyor ama al sancak / Sönmeden yurdumun üstündee
masamın üzerinde buldum.
m
masam tüten en son ocak
Tiyatro eserlerinde oyuncuların hal ve Adres yazarken il ile ilçenin arasına ve
hhareketlerini açıklamak
klamak için yay ayraç kullanılır.
kullan apartman ile daire numarası arasına eğikğ
Kadın: (sağına
ğ döner) Ödevini yaptın mı? çizgi konur.
Yabancı sözcüklerin okunuşuu yay ayraç içinde Çankaya / Ankara
vverilir.
Shakespeare (şekspir) okumayı çok severim.

32
 EKLER
KÖK
Bir sözcüğün
ğ anlamlı en küçük ve anlamlı parçasıdır.
AD KÖKÜ-İSİM
İİ EYLEM KÖKÜ-FİİLL
Bir varlığı
ğ ya da kavramı karşılayan ve Bir hareketi ve eylemi bildiren ve -mek/-
-mek/-mak mastar eki alamayan bütün mak mastar eklerini alabilen köklerdir.
kökler isim köküdür. yürü- yürümek
ev, bardak, yukarı.. uç- uçmak

SESTEŞŞ KÖK KÖKTEŞ-ORTAK-İKİLİ

Ş İ İLİ KÖK
Okunuşları ve yazılışları aynı olup Okunuşları ve yazılışları aynı olup
anlamları farklı olan köklerdir. Aralarında biri isim ve biri fiildir.
herhangi bir anlam ilişkisi yoktur. Aralarında da anlam ilişkisi vardır. Sesteş
yüz sayı kökten ayrılan özelliği ğ de budur.
yüz çehre Savaş meydanı çok kötüydü.
yyüz yyüzme eylemi
y isim kökü
gül çiçek Dün akşam onlarla savaştık.
gül gülmek eylemi fiil kökü

Ekler görevleri bakımından Çekim Eklerii ve YYapım

Yap m Ekleri
E i olarak 2'2'ye ayrılır.
ayr
Çekim ekleri ise İsim
İ Çekim Ekleri ve Fiil Çekim Ekleri olarak ayrılır.

ÇÇEKİ
ÇE
EEKİM EKLERİİ
Eklendiğ
Ek
kklendiği
ğ kelimenin anlamında ya da türünde değişiklik
ği yapmaz.
11) İİSİM
SİM ÇEKİM
ÇEK
EKİİM EKLER
EKLERİİ
ÇOĞUL EKİ "-LAR"
"-LAR
LAR"
Herkes ateşler içinde yanıyordu.
yordu. abartma anlam
anlamı
On yaşlarında bir çocuğu
ğu var. tahmin, olasılık
olas
TAMLAYAN EKLERİİ "-IN,
" --İN,
İN, UN, ÜN,
Ü -IM, -İM,
-İM, -UM, -ÜM"
Ü "
TAMLANAN EKLERİİ İYELİK,
İ İ AİTLİK,
İ İ SAHİPLİK
İ İ "-IM, -IM, -I, -MIZ, -NIZ, -LARI"
AAşağıdaki
ağ örneklerde ilk kelimelerdeki ekler tamlayan eki, ikinci kelimelerdeki ekler de
tamlanan ekidir.
Ben-im kitap-ım Biz-im kitap-ı-mız
Sen-in kitap-ın Siz-in kitap-ı-nız
O-n-un kitap-ıı On-lar-ın kitap-ları

33
 HAL-DURUM
HAL DURUM EKİ
a. Belirtme Durumu -i b. Yönelme Durumu -e
Belirtme durumu ekini alan sözcükler "neyi, Yönelme durumu ekini alan sözcükler
kimi, hangisini, nereyi?" gibi soru sözcüklerine "neye, kime, hangisine, nereye?" gibi sor
soru
ru
yanıt verecek durumdadır. sözcüklerine yanıtt verecek biçimdedir..
Kitabıı sabaha kadar okudum. Okulaa geç kaldım.
Neyi okudum? Kitabı Nereye geç kaldım? okula
Akşama sizee geliriz.
3. kişi
ki i iyelik
y eki ile karıkarıştırılmamamlıdır.
tırılmamamlıdır. Kime? size
Ev
Evii temizledim.
t i d
belirtme durumu eki
Evi yandı.
onun evi iyelik eki
c. Bulunma Durumu -de d. Ayrılma Durumu -den
Bulunma durumu ekini alan sözcükler "neyde, Bulunma durumu ekini alan sözcükler
kimde, hangisinde, nerede?" gibi soru "neyden, kimden, hangisinden, nereden?"
sözcüklerine yanıt verecek biçimdedir. gibi soru sözcüklerine yanıt verecek
Çantayı okulda unuttum. biçimdedir.
Nerede unuttum? okulda Kitaptan güzel bir şiir okudu. Nereden
Kuru fasulyede protein vardır. okudu? kitaptan
r?
Neyde vardır? kuru fasulyede Bu kadar yürekten çağırma
ğ rma beni. Nerede
Nereden
en
çağırma?
ğırma? yürekten
Bulunma hal eki olan -de, -da bazen
sözcüğe yeni bir anlam katarak yapım Ayrılma hal eki olan -den, -dan
eki görevi üstlenir. bazen sözcüğe yeni bir anlam
Sözde bu durum onu çok üzdü. katarak yapı
yapım eki görevi üstlenir.r
Sınıfın gözde öğrencisi
ğrencisi bendim. Candan bir dost aradım kendime.
Sıradan sohbetler canımı sıktı.
EEŞİTLİK
İ EKİİ -CE ARAÇ-VASITA EKİİ -LE
CCümleye değişik
deği ik anlam ilgileri katar. "İle" sözcüğğünün bitişik yazılan şeklidi
eklidir.r
Bence, sence, kanımca.. görelik anlamı Fırçayla resim çizdim. vasıta
vas
İyice,
İ boyca, kiloca.. nicelik anlamı Annemle çarşıya
ıya gittim. beraberlik
İ
İnsanca, hayvanca, delice.. "gibi" anlamı
Sorularda karşımıza çıkan 'yalın hal' hiç ek almamış anlamına gelmez.
Hal eklerinden hiçbirini almamış anlamına gelir.

İ İ EKİİ -Kİİ
İLGİ
Bu ek bazen ad tamlamalarında söylenmeyen tamlamanın yerine geçer. Bu durumlarda
çekim eki görevindedir.
İlgi zamiri olan "-ki" eki "-inki" şeklinde de kullanılabilir.
ğ seninkinden daha yeni.
Benim eteğim
senin eteğ
eteğinden

34
EK FİİL -İDİ
-İDİ,
İDİ, -İMİŞ,
-İMİŞ
İMİŞ, -İSE,
-İSE
İSE, -İDİR
İDİR
EEk fiil kar
karşımıza hem isim çekim eklerinde hem de fiil çekim eklerinde çıkar. Yani iki görevi
vard İsim
vvardır. İ çekim eki olan ek fiil, isimlere gelerek ismi yüklem yapar.
Annemin yaptığığ yemek güzelmiş.. güzel-imiş
güzel-imi
ğ .
Bugünlerde hava çok soğuktu. soğuk-idi
soğ
22) FFİİL ÇEKİM
İ EKLERİİ
KİP EKLER:
EKLER Fiillere farklı zaman ve anlam ilgisi katan eklerdir. Fiiller konusunda ayrıntılı
ğ
biçimde gördüğümüz ğ hatırlayalım;
için burada hangi ekler olduğunu

KİŞİ ŞAHIS
Ş EKLERİİ EK EYLEM i-di, i-miş, i-se, -dır
Konu testlerini çözmelisiniz.. Hem
Heem ad soylu sözcüklere hem de fiillere gelir.
-meli kip eki, Add soylu sözcüklere gelerek onlara yargı
yarg anlamı
ki eki
-siniz kişi kazand
kaz
zandırır, basit zamanlı fiillere gelerek onları
Hafta sonu sinemaya gideceğim.
ğ . birle
birl
leşik zamanlı fiile dönüştürür.
-ecek kip eki geliyor-
e du gelir-miş
ki eki
-im kişi gidiyor-
giidiyor-muş gelmiş-se
-
SORU EKİİ mi?
Hem ad soylu sözcüklere hem de fiillere gelir.
Eklendiği
ğ sözcüğe
ğ soru anlamı katar. Güzzel mi güzel bir ev.
Güzel
Yarın
Yarı görüşecek miyiz?
y Pek
kiştirme
Peki
Zaman ve pekiştirme anlamı da vardır. Güne
Günneş battı mı hüzün çöker üzerime.
Zam
Zaman

35
YYAPIM EKİ
Yap eki, sözcüğün
YYapım ğ yapısını ve anlamını değiştiren
ği eklerdir.
Addan Ad Yapan Ekler Addan Eylem Yapan
p Ekler
oyun-cak yaş-lı su-sa baş-la
ben-iz gürül-tü garip-se fış-kır
üç-üz düş-sel bir-leş göz-ük
ev-siz çat-lak av-la yön-et
söz-lük iyi-mser hay-kır
kum-sal meslek-taş ince-l
baş-lık bakla-gil
Verilen örneklerde gördüğümüz gibi Verilen örneklerde gördüğümüz
ğ isim
iisim köklerine gelmiş
gelmi ekler sözcüğün
sözcüğ köklerine gelen ekler hem sözcüğeğe
anlamını deği
değiştirmiş
tirmi fakat türünde gelerek yeni bir anlam kazandırmış ve
herhangi bir deği
değişiklik
iklik yapmamıştır.
yapmamı kelimeyi ismi fiil yaparak türünde
İsim olmaya devam etmietmiştir. değişiklik
ği yapmıştır.

Eylemden Ad Yapan Ekler Eylemden Eylem Yapan

p Ekler
yık-ıcı böl-ge bak-ış
bak- kaz-ı
yap-ı sömür-ge doy-ur çık-ar
bil-gin öl-esi gez-in it-e-le
başlan-gıç sev-erek gül-ümse yut-kun
sürün-gen ürk-üt yaz-dır

Bir sözcük hem yapım eki Fiilimsi ekleri "Eylemden Ad

hem de çekim eki alabilir. Yapan Ekler" grubundadır.
koş-arak
koş
ko ş-arak
arak gel-ip
gel ip

36
 SÖZCÜK YAPISI
BBASİT-KÖK
A İT SÖZCÜK
Ü
Kökler, yapısı ve anlamı bozulmadan pa
KKökler parçalanamayan sözcüklerdir.
Hiçbir
H yap eki almazlar, ama çekim eki alabilirler.
yapım
Balıklarda:
B d "-lar"
" " çoçoğul
ğul eki,i "-da"
" d " hhal ekii sadece
d çekimi ekii almıştır
t
İnsanlar:
İ "-lar" çoğul
ğul eki sadece çekim eki almıştır
almı
Masamızda: "-mız" iyelik, "-da" durum eki sadece çekim eki almıştır
almı
TÜREMİŞ-GÖVDE
İŞŞ SÖZCÜK
Bir kök ile yapım ekinin birle
birleşmesiyle
birleşşmesiyle oluşmuş sözcüklerdir. Bir yapım eki alan
Türemişş sözcükler bir veyay birkaç yapım
y p eki alabilir.
yap sözcüklere "gövde",,
-k fiilden isim yapım ekidir
Ilık: ılı-k "-k" birden çok yapım eki
Çevre: çevir-e "-e" fiilinden isim yapım ekidir. alan sözcüklere ise
Başladı: baş-la-la "-la" isimden fiil yapım ekidir. "gövdeden türemiş
sözcük" adı verilir. Bütün
tatlı gövde gözle gövde "gövde"ler türemiş
tatlıcılık gövdeden gözlem gövdeden sözcüktür.
türemiş sözcük türemiş sözcük

BİRLEŞİK
İ SÖZCÜKLER
İİki
ki sözcüğün
sözcü
ö üğğüün birle
bi l şmesiyle,
mesiyle,
i l kayna
k şmasıyla
masıyla Kara yolu Yeryüzü
oluşan sözcüklerdir. Ana dili Başkent
A. BİRLEŞİK
İ ŞİŞ İSİMLER
İİ
Birleşik isimler olu
Birleşik
Birleş oluşum
oluşşum yönüyle sorularda sıkça karşımıza çıkar.
İ tamlaması yoluyla
İsim y y oluşanlar: b
olu anlar: buzdolabı, Samanyolu
Sıfat tamlaması yoluyla oluşanlar:anlar:: bo
boşboğaz,
ğ sivrisinek
Fiil-fiil şeklinde oluşanlar: k
anlar: kapkaç, örtbas
Fiil-isim şeklinde
d olu
eklinde oluşanlar:
anlar: ssıkboğaz,
ğ albeni
İİsim-Fiilimsi şeklinde oluşanlar: g
anlar: gökdelen
Fiilimsi-İsim
İ şşeklinde oluşanlar:
ş
şanlar: bilirkişi
b
bilirki i

BB. BİRLEŞİK
BİRLE
BİRLEŞİŞİKK Fİİ
FFİİLLER
İİLLER
LLER
Yardımcı Eylemle Oluşturulan
Olu
Oluşşturulan BBirleşik Fiiller
Yardım etmek, tercih etmek, mutlu olmak, fark etmek
Reddetmek, affetmek, hallolmak, zannetmek, hissetmek
Hapsolmak, kahrolmak, defnetmek, kaydetmek, kaybolmak

37
KKurallı Birleşik Fiil
Yeterlilik Fiili (-ebilmek) Sürerlillik Fiili (-egelmek, -ekalmak, -edurmak,
Sürerlilik
çözebilmek, ta taşıyabilmek -egörmek)
-egörm
mek)
Tezlilik Fiili (-ivermek) gided
gidedurmak,
durmak, bakakalmak, süregelmek
okuyuvermek, götürüvermek Yaklaşma
ma Fiili (-eyazmak)
m
düşeyazd
eyyazdı, öleyazdı
Sorularda karşımıza yeterlilik fiilinin olumsuzu çıkar.
ğunu görmemiz gerekir.
Mutlaka olumluya çevirip yeterlilik fiili olduğunu
Bu ödevleri yapamam.
yapabilirim yeterlilik fiili

Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiil

En az bir fiilin ya da ismin birleşerek kendi Deyimler, anlamca kaynaşmış
anlamından uzaklaşıp yeni bir anlam kazanmasıyla
oluşan birleşik fiillerdir. birleşik fiillerdir.
ba
başvurmak, vazgeçmek, varsaymak, öngörmek öğretmenin
Çocuk, öğ
söylediklerine kulak asmadı.
Verilen çizimlere dün göz
attım.

38
 SÖZCÜK TÜRLERİ
İİ
AD-İSİM
AD
Adlar; canlı
canlı, cansız,
cansız somut,
somut soyut
s varlıkları karşılayabilir; tekil veya çoğul
ğ olabilir.
VARLIKLARIN VERİLİŞLERİNE
İL İ GÖRE İSİMLER
İSİ
Tür Adı-Cins İsim:
İ Aynı türden birçok varlığa ğ verilen adlardır.
kale, insan, köpek
Özel ad: Tek olan, eşi ve benzeri olmayan kavramlara verilen adlardır.
Ankara Kalesi, Mustafa Kemal Atatürk, İngilizce
İ vb.
VARLIKLARIN SAYILARINA GÖRE İSİMLER
İSİ
Tekil ad: Çoğul
ğ eki almamış adlardır kalem, koyun, insan vb.
Çoğul
ğ ad: Çoğul
ğ eki almış adlardır kalemler, koyunlar, insanlar vb.
Topluluk adı: Çoğul
ğ eki almamasına rağmen
ğ çoğulluk
ğ bildiren adlardır.
sürü, deste, orman, düzine, millet vb.
VARLIKLARIN OLUŞLARINA
Ş GÖRE İSİMLER
İSİ
Somut ad: Beş duyu organımızdan biriyle algılanan adlardır bardak, rüzgar
Soyut ad: Beş duyu organımızdan biriyle algılanamayan adlardır özgürlük.
YAPILARINA GÖRE İSİMLER
İİ
BASİT
İ İSİM
İSİ TÜREMİŞ İSİM
İSİ BİRLEŞİK İSİM
Bİ İSİ
Yapım eki almamış sadece En az 1 tane yapım eki Birleşik isimler farklı
çekim eki almış isimlerdir. almış isimlerdir. şekillerde meydana
gelirler.

İki ismin birleşmesi

birle mesi ile oluşanlar
olu anlar Hanımeli
Bir sıfat ve bir isimle olu
oluşanlar
anlar Açıkgöz
Bir isim ve bir fiille olu
oluşanlar
anlar Gecekondu
İki fiilin birle
birleşmesiyle
mesiyle olulanlar Çekyat
Yansıma sözcüklerin birle
birleşmesiyle
mesiyle olu
oluşanlar
anlar Patpat

ADIL
ZAMİR-ADIL
ZAMİR
Zamirler, adın yerini tutan sözcüklerdir; bir
adın gösterdiği
ğ bütün özellikleri gösterir.
KİŞİ
İİŞİİ ZAMİİRLERİİİ::
İİsimlerin yerini kişi yoluyla tutarlar. Kişi zamirleri iyelik ekleri dışında adların
ben, sen, o, biz, siz, onlar tüm çekim eklerini alabilir.
benim
beni, bana, bende, benden, benim,
bence bendim
bence,
39
Kişi zamirleri yapım eki alırsa zamir
olmaktan çıkar, farklı türde bir sözcüğe
ğe
dönüşür.
Bensiz bir yere gidemezsiniz. zarf
Sensizlik, içimde bir yara. isim
DÖNÜŞLÜLÜK
Ş ZAMİRİ:
İ İ:
""Kendi" kelimesi dönüşlülük zamiridir.
Öznenin anlamını pekiştirme görevi yapar.
Bu soruları ben kendim çözdüm.
İŞİŞARET
ARET ZAMİ
ZAM
ZAMİRİ:
İRİ:
İİsimlerin yerini işaret yoluyla Şaahıs zamiriyle kullanıldığında
Şah ğ yaptığı
ğı
tutar. pekiiştirme görevi bir anlatım bozukluğuğ
Bunları taşımama yardım etmelisin. değğildir.

Orada bir otel vardı, geçen sene kaldı

kaldığımız.
dığğımız.
ımız
"O"
O ve "onlar"
onlar sözcükleri hem ki kişi
kiş
şi zamiri hem de işaret zamiri olarak da
kullanılabilir. İnsandan
İ bahsediyorsa kişi zamiri, insan dışı bir varlıktan
bahsediyorsa işaret zamiridir. Bu kural sadece 2 sözcük için geçerlidir, diğerğ
işaret
i zamirleri insandan da bahsetse işaret zamiri olur.
• Onları da partiye davet et. kişiki zamiri
• Onları çöpe attık. i
işaret zamiri
• Buse'nin değil
ğ ötekinin sorularını çöz. işaret
i zamiri
BELGİSİZ
İ İ ZAMİRLER:
İ
Hangi adın yerini tuttuğuğ belli olmayan "kimi, bazıları, birçoğu,
ğ hiçbiri, kimse, tümü,
birkaçı, herkes, şey" gibi sözcüklerdir.
Kimi soru çözer kimi kitap okur.
SSORU ZAMİRLERİ:
ZAMİ İ:
SSoru yoluyla isimlerin yerini tutarlar. Soru zamir
zamirlerine
lerine cevap
KKim, ne, nere, hangisi, ne kadarı,
kadar kaçı? verildiğindee cevap ya bir
Bu akşam
ak nereye gidelim? isim ya daa zamirdir.
Bunu kaça aldın?
İ İ ZAMİRİ:
İLGİ İ İ:
Adların yerini tutan "-ki" ekidir.
"-inki"
" " şeklinde yazılır

40
B ek, isim tamlamasında
Bu tamlamas tamlananın yerini tutarak
ttamlayana eklenir.
Benim silgim yok, seninkini kullanabilir miyim?
-ki kalem

İ İ ZAMİRİ:
İYELİK İ İ:
Eklendiği
ğ adın kime ait olduğunu
ğ belirten eklerdir.
Sözleşmemiz bu ay içinde bitiyor.
Sözle
SIFAT-ÖN AD
Adların genellikle önüne gelerek adl
adları niteleyen ya da belirten sözcüklerdir.
A. NİTELEME
İ SIFATLARI:
Bir adın biçimini, durumunu ve rengini gösteren sıfatlardır.
Adların önünde gelen ve "Nasıl?" sorusuna yanıt veren sıfatlardır.
İ ufaklı taşlarla çevrili evin bahçesi.
İrili
Kahrolası yoksulluk belimizi büktü.
Yuvarlak masa etraf
etrafına toplandık.
Unvan Sıfatları:
Kişi adlarının anlamını görev, rütbe, derece, fiziksel özellik gibi yönlerden
tamamlayan sıfatlardır.
SSiparişleri
Sipari Ahmet Efendi'ye
y verdim.

B. BELİRTME
İ SIFATLARI:
Bir adı sayı, soru, işaret yoluyla belirten sıfatlardır.
Adların önünde gelen ve "Hangi, kaç, kaçını?" gibi sorulara yanıt veren sıfatlardır.
1.) İşaret Sıfatları
• bu, şu, o, böyle, şöyle, öteki
• İsmeİ sorulan "hangi?" sorusunun tüm yanıtları işaret sıfatıdır.
Bu ev tam size göre.
Şu çiçekleri sulamayı
sulamay unutma.
"bir"
bir sözcü
sözcüğü
sözcüğ
ğü herhangi
anlamındaysa belgisiz sıfat
2.) Belgisiz Sıfatlar sayı
y anlamı kayıyorsa
yy sayı
y sıfatıdır.
f
• bazı, her, hiçbir, bütün, birkaç, kimi
• İsmeİ sorulan "ne kadar?" sorusunun Bir
Bi gün
ü buralardan
b l d giderim. id i
yanıtıdır ancak sayı belirsizdir. belgisiz sıfat
Kimi evler hiç güneş
Kim güne almıyor. Ablasında bir gün kalacakmış.
kalacakmı .
sayı
y sıfatı
f

41
3 ) Sayı Sıfatları
3.)
• Adları nicelik yönüyle belirten sıfatlardır.
a. Asıl Sayı Sıfatı c. Üleştirme Sayı Sıfatı
• İsme İ sorulan "kaç?" sorusunun • İsmeİ sorulan "kaçar?" sorusunun
yanıtıdır. yanıtıdır.
Okulda
Ok dört personele ihtiyaç var. Üçer misket, beşer
Üçe er kişi,
ki i, yüzer
y sayfa..
b. Sıra Sayı Sıfatı d. Kesir Sayı Sıfatı
• İsme İ sorulan "kaçıncı?" sorusunun • İsmeİ sorulan "kaçta kaç?"
yanıtıdır. sorusunun yanıtıdır.
Dördüncü kat, altıncı gün, yüzüncü
Dö Yüzde yirmi hisse, çeyrek ekmek
Yüz
sayfa..
4.) Soru Sıfatları
• Adların önüne gelip onları soru yoluyla belirten sözcüklerdir.
Bu
B kaçıncı bahar, filizlerimi kıran?
5.) Adlaşmış Sıfat
• Bir sıfatın nitelediği ğ ya da belirttiği
ğ ad cümleden düşürülürse bu sıfat,
ada dönüşür.
Y şlılar
Yaş lar için ayrılan
ayr koltukları farklı renkle kaplamışlar.
yaşlı
ya insanlar

SIFATLARDA YAPI
BASİ SIFAT: Herhangi bir yapım eki almayan sadece çekim eki alan sıfatlardır.
BBASİT
eğik
ğik yol, mavi bulut vb.
TÜREM SIFAT: Herhangi bir yapım eki almış sıfatlardır.
TTÜREMİŞ
işsiz
i siz ada
am iş-siz
adam i adam
soğuk suu soğu-k
soğ su
Bİ
BBİRLEŞİK SIFAT: Birleşik sıfatlar
ffatlar oluşum
olu um yönüyle
y y 2'yey ayr
ayrılır:
y
a. Kaynaş
K n şmııışş Birleşik
Kayna Bi leşşik Sıfatlar
Birle Sıf tl
Yapısında birden fazla sıfat barındıran ve bitişik yazılan fiillerdir.
açıkgöz iinsan
bo bboğaz
boşboğağaz adam
birkaç ev
bb. Kurallı Birleş
Birleşik
Birleşik Sıfatlar
Kurall birleşik sıfatlar çeşitli yollarla oluşurlar.
KKurallı
SSıfat tamlamasına -lı / -lık / -sız eki getirilerek oluşur.
beş kuru
be kuruşsuz adam
on asırlık roman
pembeb incili
iin i i kaftan
t
42
 Sıfat tamlamasında sıfat ve geniş salon > salonu geniş kırık
isim yer değiştirir,
i isme iyelik kanat > kanadı kırık
eki getirilerek oluşur.

ZARF-BELİRTEÇ
İ
EEylemleri,
l l i eylemsileri,
l il i sıfatları
f tl ve zarfları çeşitli yönlerden etkileyen sözcüklerdir.

Durum-Hal Zarfları:
• Eylem ve eylemsiye sorulan "nasıl?" ve
bazen de "niçin?" sorusunun yanıtıdır.
Sınıfa bağğırarak
rarak girdi.
Bugün kendimi iyi y hissediyorum.
Köpek havlayarak
y uzakla
uzaklaştı.

Zaman Zarfları: Miktar-Ölçü-Azlık Çokluk Zarfları:

• Eylem ve eylemsiye sorulan "ne • Eylem, eylemsiye, sıfat
fat ve zarfa sorulann
zaman?" sorusunun yanıtıdır. "ne kadar?" sorusunun yanıtıdır.
çalışıyorum.
Her gün düzenli çalı Şa
Şaşılacak kadar tembel birisi.
Sabahları yürümek bana iyi geliyor. Sabahları yürümek bana iyi geliyor.
Babam da az önce geldi. Babam da az önce geldi.
Yer-Yön Zarfları:
• Eylem ve eylemsinin yerini veya Yer--yön zarfları durum eki
yönünü gösteren zarflardır. "Nere?" alırsa
rsa zarff olmaktan çıkar.
ç
sorusunun yanıtıdır. İİçeri
çeri gir
gir. zarf
Ev sallanmaya ba başlayınca korkuyla İçeriye gir. isim
dışarı çıktı.
Çocukları aşağ
a ağı
ğı indirin. BBu sözcükler ismin önündeyse sıfat olur.
Arkadaşına doğru ilerledi.
ilerledi zarf
Ağzından hiç do
Ağzından ddoğru çıkmaz. sıfa
oğru söz çıkmaz sıfat
Soru Zarfları:
• Eylemin anlamını
anlam soru yoluyla
tamamlayan sözcüklerdir.
• Neden, niçin, niye, ne diye, ne zaman, ne, neden, nasıl, ne kadar?
Okula ne kadar sürede gidebilirim?
Nasıl çalışırsınız?
çalı
Derste niye uyudun?

43
 40

"Niçin?"
"Ni i ?" anlamında
anlam
l ndad kullan
kullanılıyorsa
ll l yorsa soru zarf
zarfıf olur.
l
"NE?"
NE? "Hangi anlamında kullanılırsa soru sıfatı olur.
"Hangi?"
Ne ağlayıp
ğ duruyor?
niçin anlamı katmı
katmış. > soru zarfıdır
EDAT-İLGEÇ
İ
• Tek başına
ba na bir anlam ifade etmeyen, cümlede genellikle kendinden önceki sözcükle
anlam ilgisi kurup görev kazanan sözcüklerdir.
• ile, gibi, kadar, için, sanki, değil,
ğ rağmen,
ğ -e dek, -den dolayı, -den beri,-mek üzere, -e
karşı, -e doğru,
ğ -den sonra, -den önce, mi, -e ait, -e dair, -den başka, -göre,-e değin
ğ

• Aslan gibi bir yüreği

ğ var. "İ sözcüğü
"İle" ğü "ve" anlamında kullanıldıysaa
• Eve doğru
ğ yürümeye başladı. bağlaçtır.
ğ .
• Ödevlerini yapmak için okula gitti. Annem
Anne
emle babam yanıma geldi.
annem ile baabam
• Edatlar, cümleden çıkartıldıklarında cümlede daralma ya da bozulma meydana gelir.
BAĞLAÇ
• Sözcükleri, söz öbeklerini, cümleleri
ğ
birbirine bağlayan ya da bulunduğu ğ
cümleye farklı anlamlar katan "Yalnız" ve "ancak" sözcükleri
sözcüklerdir. "ama, fakat" anlamındaysa
• ama, bile, dahi, çünkü, ancak, da, de, ki, bağlaçtır,
ğ ,
fakat, ne var ki, gel gelelim, ha..ha, anlamındaysa .
halbuki, hatta, hem...hem, lakin, ise, Ödevlerimi bitirdim ancak
madem, ne...ne, oysa, mademki, ya da, bağ
uykusuz kaldım. bağlaç
oysaki, yahut, ve, meğer,
ğ meğerki,
ğ yeter ki, seni bekledim. edat
eğer.
eğ
• Zorlu ve bunaltıcı günler başladı.
• Geç yatmak zorundaydım çünkü ödevim bitmedi.
• Erken gel ki daha fazla vakit geçirelim.
ÜNLEM
• Konuşanınn korku, sevinç, acıma,
ac ma, şaşkınlık
a k gibi duygu ve heyecan
heyecanını etkili ve kkısa
sa bir
biçimde anlatmaya, seslenmeye, çağırmaya
çağ rmaya yarayan sözcüklerdir.

44
Ay! Ey! Ya! Hah! Oo! Vah! Y
Yazık! Ayol!l! Yuh!
Ayol • Hişt!! Buraya
Hişt B bakar
Eh! Hay! Vay! Of! Uf! Poh! Allah!
ah! Ya Rabbi!
HHu! Be! Alla n??
mısın?
Aman! Haydi! Bravo! Hist! TTüh! Hey! • Ey Türk
Türk Gençliği!
Gençliği!
• Eyvah, projemi evde
Eyvah
unuttum!

45
 TAMLAMALAR
SIFAT TAMLAMASI
• Bir sıfatla onun nitelediğği ya da belirttiğği bir adım bir araya gelip oluşturduğğu
kelime gruplarıdır.
Ç
Çocuklar eski oyuncaklarla oynuyorlar.
• Tamlayan ve tamlanan ek almaz. Sıfat, ardından gelen ismi niteler ya da belirtir.
kküçük kaşık, ucuz saat, uzun yol..
• Bir isim hem niteleme hem belirtme sıfatı alabilir.
BBazı genç şarkıcılar albüm çıkarmış.. bazı: belgisiz, genç: niteleme sıfatı.
• Bir isim birden fazla niteleme sıfatı alabilir.
GGenç, güzel kadın etrafa bakınıyordu. genç ve güzel: niteleme sıfatıdır.
İSİM
İ TAMLAMASI
• Bir adın
ad n başka
ba ka bir adla birle
birleşip
ip oluşturduğu
olu ğu tamlama türüdür.
• Birinci ad tamlayan, ikinci ad ise tamlanandır..
T
Tamlayan Ekleri: -ın,-in,-un,-ün
TTamlanan Ekleri: -ı,-i,-u,-ü,-im,-in,-miz,-niz,-leri

Belirtili İsim Belirtisiz İsim

m Takısız İsim Zincirleme İsim
Tamlaması Tamlaması Tamlaması Tamlaması
Belirtili Ad Tamlaması: Tamlayanın ve tamlananın tamlayan, iyelik eki aldığı
ğ ad
tamlamasıdır.
Kapının kolu kırıldı.
Türkiye'nin başkenti Ankara'dır.
• Tamlayanı oluşturan sözcükler her zaman ad olmayabilir, bazen zamir olabilir.
Soruların bazıları zordu.
Onların hiçbirini tanımıyorum.
• Tamlayanı zamir olan ad tamlamalarında bazen zamir düşürülerek "tamlayanı
düşmüş isim tamlaması" olur.
Babam geldi. "benim" sözcüğü ğ düştü.
• Belirtili ad tamlamasında, tamlayanla tamlanan arasına farklı sözcükler girebilir.
Çocuğun
ğ bugün annesi geldi. Tamlayanla tamlanan arasına zarf girdi.
• Belirtili ad tamlamasının
tamlamas n tamlayanı
tamlayan veya tamlananı
tamlanan ya da her ikisi de sıfat
s
tamlaması oluşturabilir.
turabilir.
Kadının yüksek topukları, yürümesine engeldi.
Kad
• BBelirtili ad tamlamasında,
tamlamas nda, tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir.
ği
S i duyuluyor uzaklardan kuşların.. kuşların
Sesi ku sesi
• Ad tamlamasında
tamlamas nda tamlayan ya da tamlanan birden fazla olabilir.
Havanın,, suyun
Hava y tadı kalmadı artık.k. tamlayany iki tane

46
 Belirtisiz Ad Tamlaması: Sadece tamlamanın tamlama ekini aldığı ad tamlamasıdır
tamlamasıdır.
El yazısıyla yazıyoruz.
yoruz.
Türk edebiyatını seviyorum.
• Belirtisiz isim tamlaması
tamlamas sıfat kullanılabilir.
fat olarak kullan
Çin işii vazo kırıldı.. vazonun sıfatı
s oldu, sıfat
s fat tamlamas
tamlaması oluştu.
tu.

Takısız Ad Tamlaması: Tamlayanınn da tamlaman

tamlamanınn da tamlama eklerini almadığı
almad ğı ad
tamlamasıdır.r.
İ mendil aldım
İpek m anneme.
Yemekler çelik tencerede
de pi
pişiyor.

Zincirleme İsim
İ Tamlaması: İkiden fazla isimden olu
oluşanan ad tamlamas
tamlamasıdır.r.
tamlamasında
Zincirleme ad tamlamas nda tamlayan, tamlanan ya da her ikisi birden isim tamlamas
tamlaması
olabilir.
Şirket müdürünün odası hemen kapının yanındaydı.
elirtisiz isim tamlaması belir
bbelirtisiz belirtili
rtili isim tamlaması
Havuz suyunun derecesi gayet iyiydi.
beeelirtisiz
belirtisiz belirtili
iz isim tamlaması beli
irtili isim tamlaması

47
 EYLEM-EK
EYLEM EK EYLEM
EYLEM-EYLEMSİ
EYLEMSİ
EYLEM FFİİL
İİİİLL
• Fiil; varlıkların yaptıkları işleri, hareketleri ya da onlarla ilgili oluşları anlatan
sözcüklerdir.
• Fiillerin temel görevi cümlede yüklem olmak, yani cümle kurmaktır.
• Bir sözcüğün
ğ eylem olup olmadığını ğ sözcüğünğ kök ya da gövdesine bakarak
getirdiğimiz
ğ "-mek, -mak" ekleriyle anlarız.
uyu-mak, oku-mak, sev-mek
• Bir yüklem; iş,
i oluş ya da hareket bildiriyorsa yüklem eylemdir. Yüklemi eylem olan
cümlelere eylem cümlesi denir.
Onunla uzun zamandır görüşmüyoruz..
Buralarda yazları çok sıcak geçer..
• Bir yüklem; iş,
i oluş ya da hareket bildirmiyorsa yüklem isimdir. Yüklemi isim olan
cümlelere isim cümlesi denir.
Radyodaki program çok kaliteliydi..
Bahçede oynayan çocuklar var..

AANLAMLARINA GÖRE EYLEMLER

Bu fiiller
kendiliğinden
ğ
meydana gelir.
Öznenin kendi isteğ
isteği ile Bir nesneyi etkilemeyen İnsan
İ eli olmadan
gerçekleşen fiillerdir. yani geçişsiz fiillerdir. gerçekleşir.
Bir nesneyi etkileyen Süreklilik gösteren,
fiillerdir. Yani geçişli durumu anlatan
fiillerdir. fiillerdir.

48
 tekil kiş
kişiyle
şiyle iyelik ekini
farklıdır. İİyelik sahiplik
anlamı verir, isimlere gelir.
-
ev-im benim evim
kitab-ım
kitab- benim kitabım

FFİİLLERDE KİP
İ
aa. Haber-Bildirme Kipleri
BBilinen Geçmiş
Geçmi Zaman (di'li, görülen/hikaye) ŞŞimdiki Zaman
• Tenis için gerekli ekipmanı aldık.k. -yor, -mekte, -mede, -mada.
• Dün ablamla alışverişee gittik. • Kar hala ya yyağıyor.
ğıyor
y .
• Tüm gün ders çalıştı.. • Ayşe ders çalışmakta.makta.
Duyulan Geçmiş Zaman (miş'li, duyulan/rivayet) G
Gelecek Zaman
• Yazdığımğ makaleyi öğretmen
ğ çok beğğenmiş.. • Yarın dışarı çıkacak.
kacak.
• Tüm gün ders çalışmış.. • Seneye Amerika'ya gidecek.
• Dün evlerine hırsız girmiş..
G iş Zaman
Geni Z
• Bu mevsimde mutlaka tatile gideriz.
• O akşamları dışarı çıkar.
kar.

b Dilek-Tasarlama
b. Dil k Tasarlama Kipleri
İİstek Kipi (-a, -e) Dilek-Koşul-Şart
Ş Kipi (-se, -sa)
Ben de sizinle geleyim
geleyim.
y . Kar yağsa
ğ da biraz kaysak.
Emir Kipi (EKİİ YOKTUR!)
Hemen ödevlerini yapyyap.p.
Bana su getir
ggetir..

Gereklilik Kipi (-meli, -malı)

Ofise geldiğinde
ğ ona da selam
vermelisin.
Emir kipinin ben ve biz çekimi
yoktur, çünkü insan kendisine
emir veremez.

49
EEYLEMDE ZAMAN (KİP,
(Kİ ANLAM KAYMASI)
Yü
Yüklemdeki
d i kipin
i i kendi
di anlamı
anlam ddışında
nda
d kullan
kullanılmasıdır.
d
• Haftaya deneme sonuçları açıklanıyor.
• Her gün bir saat spor yapıyorum.
şimdiki zaman, ilk cümlede gelecek zaman yerine; ikinci ylemde kip kayması bi
EEylemde birir
cümlede geniş zaman yerine kullanılmış.. anlatım bozukluğu
değildir.
BASİT
İT ZAMANLI (ÇEKİ
(ÇEKİMLİ)
Ç İ FİİLL Bir gün Keloğlan köyee
Bir fiilin sonuna sadece bir kip gelir.
gelir gider. gitmiş
Okuldan dönüşte hepp
bu yolu kullanıyor.
- -ım
kal-acak-ım
kal- ullanır
kkullanır
gel- --k
gel-di-k
yap -mış-
yap-ma-mış-sın
ş sın
meli-siniz
gel-me-meli-siniz
gel

DİKKAT!
İ
BİRLEŞİK
İ ŞİŞ ZAMANLI (ÇEKİMLİ)
İ İ FİİLL
Bir
Bi fiilin sonuna
sonun sadece
s dece iki ki
kip gelir.
eli

EK EYLEM
TTek baş
başına
ba şına anlamı olmayan,
olm ek halindeki -i fiilidir.
EEylemin iki görevi vard
vardır:
BİRİNCİ
Bİ İ İ GÖREVİ:İ: Ad soylu sözcükleri yüklem yapmak.
Ben iyi bir insandım.
m.
Sen iyi bir insanmışsın.n.

50
İKİNCİ GÖREVİ: Basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı yapmak
yapmak.
Kitap okuyorduk.
okuyor
okuyor-idi-k
• Bütün birleşik zamanlı fiillerde ek • Şart
Ş eki bulunan bütün isim soylu
eylem vardır. sözcüklerde ek eylem vardır.
• Bütün isim cümlelerinde ek eylem vardır. • "-ken" ekinin bulunduğu
ğ her sözcükte
ek eylem vardır.

Ek fi
fiilil eki "-idir" fiillere geldiğinde
geldiğ basit zamanlıyı birleşik zamanlı yapmaz,
kesinlik veya ihtimal bildirir.
Çıkabilirsiniz, ders bitmiştir. Çabuk olalım, oyun başlamıştır.
kesinlik ihtimal

EYLEMSİLER-FİİLİ
EYLEMSİLER-FİİLİMSİLER
Y İ Fİİ İ İ
Eylemden türeyen
türeyen, bu sırada kip ve ki
kişi
kişşi eki almayan sözc
sözcüklerdir. Bu sözcükler ad, sıfat
ya da zarf göreviyle kullanabilen ancak fiil anlamını yitirmeyen sözcüklerdir.
• İSİ
İSİM FİİL-AD
İİ EYLEM-MASTAR
Eylemden türeyen ve isim göreviyle kullanılan sözcüklerdir.
Eylemlere "-ma, -ış, - mak" eklerinin getirilmesiyle oluşturulur.
Biraz yürüyü
y y ş iyi gelir. Yürüme eyleminin ad adı
Kardeşim okumaya y başladı.
ba . Okuma eyleminin adı ad
Ad eylemler kimi zaman eylem anlamını bitirip kalıcı ad olurlar. Bu sözcükler eylem
anlamlarını yitirdiklerine göre eylemsi demek de yanlış olacaktır.
Duvara çivi çakmak istedi. İİsim fiil
Elindeki çakmakla kağıdı
ğ tutuşturdu. İİsimdir, fiilimsi değildir!
ğ

PRATİK
PRATİ
PRAT İK YOL! NOT
"-mek"
mek yerine "-me";
me ; "-me"
me yerine "-mek"
mek İsim fiil eki olan -me
-me, -ma ile olumsuzluk
olumsuz
getirilir, anlam bozulmuyorsa eylemsidir. eki karıştırılmamalıdır.
ştırılmamalıdır.
Çok yemek yemek sağlığa ğ ğa zararlıdır. Öğretmenin
ğretmenin dediği gibi yaramazlık yapma..
İsim fiil olumsuzluk
Yemek yemek sağlığa
sağ ğa zararlıdır. Şiir yazma ve okuma dersine girdik.
İ
İsim -
isim-fiil
• SIFAT FİİL-ORTAÇ
İİ
EEylemden türeyen ve kendilerinden sonra gelen adları adlar niteleyen sözcüklerdir.
EEylemlere "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş"" eklerinden biri getirilerek sıfat- eylem
türetilir
ttüretilir.
51
 Seni seven oğlan neylesin malı.
malı
Kör olası çöpçüler, aşkımızı süpürmüşler.
• Sıfat fiiller adların önüne
gelip "nası
"nasıl?"
ı sorusunun
yanıtı oluyorsa niteleme
sıfatı olur.
Görülesi yerleri bu güzel köyün...
Utanmaz adam, sonunda
cezasını çekiyor işte!
Akacak kan damarda durmaz.
Kurumuş yapraklar savruluyor.
Unutma ki şairleri haykırmayan bir
millet,
Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk
gibidir.
• Sıfat-fiiller adlardan bağımsız
ğ olarak da
kullanı
kullanılabilir. Bu durumda hem m eylemsi hem dee
adlaşmış
dl
adla sıfat sayılır.
Ölmüş adamın arkasından konuşulmaz.
Sıfat görevinde sıfat-fiil
Ölmüşlerin arkasından konuşulmaz.
Adlaşmış sıfat-fiil
Gelen gideni aratır.
Adlaşmış sıfat-fiiller

Sıfat fiil eki olan -mez, --ar, -dik, -ecek, mi

miş ekleri kip ekleri ile
karıştırılmamalıdır.
karı tırılmamalıdır. Kip eki alan sözcükler çekimli fiil yani yüklem olur.
Tutmaz bacaklarım hemen iyileşti.
iyile sıfat-fiil
Babamın ayakları hiç tutmaz. çekimli fiil
Bu akşam
ak am bize misafirler gelecek. çekimli fiil
Gelecek sezon Antalya'ya gidecekler. sıfat-fiil

• ZARF FİİL-ULAÇ-BAĞ
İİ Ğ FİİL
İİL
EEylem kök ya da gövdelerine "-ınca, -madan, -dıkça, -a..-e, -alı, -arak, -r..-mez, -ıp, -ken,-
maksızın,
m maks -asiye, -dığında,
ğ -casına" ekleri getirilerek yapılır.
KKökünde fiil bulunan bütün zarflar zarf-fiildir.
""-ken" eki isim soylu sözcüklere geldiğinde
geldiğ zarf fiil olmaz, sadece eklendiği ğ sözcüğü
ğ zarf
yyapar.
Giderken ardına bakma, öyle git. Evdeyken kahvalt
kahvaltıyı ben hazırlardım.
zzarf-fiil
arf-fiil
f fiil zarf

Zarf-fiiller zaman ve durum anlamı Eve gelince hemen uyudu.

katarlar. Sorularda da karşımıza
kar ımıza 'farklı ne zaman? eve gelince zaman
anlam katmıştır?'
katmı şeklinde
eklinde çıkar. Çocuk, sınıfa ağlayarak girdi.
"Ne zaman?" sorusuna cevap veriyorsa Nasıl? ağlayarak durum
zaman anlamı katar. Eğer
Eğ "nasıl?" sorusuna Gider gitmez beni aradı.ı.
cevap veriyorsa durum anlamı katar. Ne zaman? gider gitmez zaman

52
 CÜMLENİN
Ü İ ÖGELERİ
Ö İ
TEMEL ÖGELER YARDIMCI ÖGELER
YÜKLEM NESNE
SNE - BELİRTİLİ
BELİ RTİİLİ - BELİRTİ
BELİRT BELİİRT
BEL İ
RTİİSİZ
ÖZNE DOLAYLI TÜMLEÇ - YER TAMLAMASI
ZARF TÜMLECİİ
EDAT TÜMLECİİ
YÜKLEM
• Yüklem, tümcenin kuruluşundaki asıl ögedir, çünkü tüm ögeler yükleme bağlıdır.
ğ
• Diğer ğ ögeler yükleme sorulan sorular yoluyla bulunur.
• İsim
İ soylu her türlü sözcük ek eylem alarak, fiiller ise doğrudan
ğ yüklem
o
olabilir.
En sevdiğim çiçek karanfildir. "karanfil" ismi ek fiil alarak yüklem olmuştur.
olmu
olmuştur.
Baharda her yer çiçek kokar. "kok-" fiili yüklem olmu
• Yüklem cümlenin ortasında ya da başında bulunabilir.
Bugün gördüm gelen misafirleri. gördüm = yüklem
ÖZNE
• Fiil cümlelerinde işi
i yapandır; ad cümlelerinde olandır..
• Yükleme sorulan kim, kimler, ne, neler sorularının yanıtıdır.
neşeyle koşuyor. koşan kim? çocuklar
Çocuklar bahçede ne
GGERÇEK ÖZNE: GİZLİ
İ İ ÖZNE:
CCümlede açıkça işi yapanın belli olduğu
ğ Cümlede işi yapan ögenin şahıs
ö
öznedir. ekinden anlaşıldığı
ğ öznedir.
Öğretmenler dün toplantı yapmış..
Öğ Yarın akşam derse gideceğim.
ğ
toplantıyı yapan öğretmenler
öğ kim gidecek? ben
SÖZDE ÖZNE:
Edilgen eylemlerin yüklem olduğu
ğ Yüklem -l, -n eki alır.
cümlelerdir. Cümleye 'birileri tarafından' yapılma anlamı
Cümlede işi yapanın belli olmadığı
ğ ama katar.
iişten etkilenenin bulunduğu
ğ öznelerdir. Halılar dün yıkandı.
Kim tarafından yıkandığığ belli değil,
ğ yıkama
ÖÖRTÜLÜ ÖZNE: eyleminden etkilenen ise halılardır, bu
EEdilgen eylemlerin yüklem olduğu
olduğ yüzden halılar sözde öznedir.
c
cümlelerde ''...tarafından'
''...taraf ndan' ya da "ca, ce"
b
bulunan cümlelerdir.
Polis tarafından
ndan yakalandı.
yakaland
Polislerce yakaland
yakalandı.

53
 NESNE
Nesne, cümlede
ü l öznenin yaptıyaptığı
ğı işten
i etkilenen ögedir. Nesne, sadece yüklemi geçişli olan
fiil cümlelerinde vardır ve yükleme sorulan ne, neyi, kimi sorularıyla bulunur.
• Bugün seni çok aradım. • Fuardan kardeşime kitap aldım.
kimi aradım? seni. ne aldım?
m? kita
kitap.
ap.

Nesne, belirtili nesne ve belirtisiz nesne olarak ikiye ayrılır:

BELİRTİLİ
İ İLİ NESNE: BELİRTİSİZ
İ İ İ NESNE:
• Yükleme sorulan neyi, kimi, • "-i" belirtme hal ekini almayan ve
nereyi, hangisini sorularına cevap özneyi bulduktan sonra yükleme
verir. sorulan "ne?" sorusuna cevap veren
• Yükleme belirtme hal ekiyle "-i" sözcükler belirtisiz nesne olur.
bağlanır.
ğ Adam bir çuval taşıyordu.
Bu maçı mutlaka izleyelim. ne taşıyordu?
ıyordu? bir çuval
neyi izleyelim? bu maçı

Özne ve nesnenin "ne?" sorusu ortaktır. Önce özne, sonra

nesne bulunursa yanılgıya düşülmez.
Kedi süt içti.
özne nesne yüklem
İ
İçen ne? = kedi, kedi ne içti? = süt.

DOLAYLI TÜMLEÇ (YER TAMAMLAYICISI)

• Yükleme sorulan nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden
sorularının yanıtıdır.
• Yer tamamlayıcısı "-e, -de, -den" ekleriyle oluşan sözcük gruplarıdır.
Sevgiye susadı insanlık. Annem pastayı bana getirdi.
neye susadı? = sevgiye, dolaylı tümleç kime getirdi? = bana, dolaylı tümleç

"-e, -de, -den" hal eklerini alan her sözcük dolaylıı tümleç olmaz; neden,
zaman ve durum anlamı katan bu ekler zarf tümleci yapar.
Susuzluktan dudakları çatlamış.

ZARF TÜMLECİİ
• Yüklemii ddurum, zaman, sebep, yer-yön, miktar ve soru bakımından tamamlayan söz
Yükle
öbeğidir.
ğ Zarf görevli sözcükler cümlede belirteç tümleci olur.
• Zarf tümlecini bulmak için yükleme ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne
kild gibi
şekilde ibi sorular
l sorulur.
l
54
 Sabahle in yürüyerek
Sabahleyin ü ü e ek işe gidiyorum.
idi o um Hasta olduğu
olduğğu için hastaneye
hastane e gitti.
itti
gidiyorum yüklem gitti yüklem
ne zaman gidiyorum? sabahleyin olduğu için
neden gitti? hasta olduğ
nasıl gidiyorum? yürüyerek

Yer-yön bildiren sözcükler ek almadan nereye sorusuna yanıt verirse

zarf tümleci; "-e, -de, -den" eklerini alırsa dolaylı tümleç olur.
Adam aşa
a ağıı indi. zarf tümleci
Adam aşa
aşağıya
ıya indi. dolaylı tümleç

EDAT (İLGEÇ)
İ TÜMLECİİ
Yüklemin ne ile, kimle, hangi amaçla yapıldığını
ğ gösteren söz
öbekleridir. Edat tümleci
O, bütün yazılarını dolma kalemle yazar. olarak
ne ile yazar? adlandırılan
Bu araştırmayı arkadaşlarıyla
larıyla
y yapmış.. tü mle ler de birer
tümleçler
kiminle yapmış?? zzar
zarf tümlecidir.
Bu yemekleri sizin için hazırladım.
kimin için?

ARA SÖZ, ARA CÜMLE CÜMLEDE VURGU

• Cümlenin tamamının ya da
cümledeki bir ögenin anlamını
kuvvetlendirmek ya da açıklamak
amacıyla kullanılan ve bir öge
olarak kabul edilmeyen sözler veya
cümlelerdir.
• İki İ virgül arasında, iki kısa çizgi ya
da parantez içinde kullanılır.
Dünyanın en yüksek noktasına,
Everest'e bir Türk sporcu da tırmandı.
EEverest'e,
D
Duygu, geçen yıl bizim öğğrencimizdi,,
ddün bizi ziyaret etti.
• Yüklemi fiil olan cümlelerde vurgu,
yüklemden bir önceki ögededir.
BBugün tatile gideceğiz.
ğ dolaylı t.
• Yüklemi isim ya da isim soylu olan
sözcüklerde vurgu yüklemdedir.
Havalar çok soğğuktu..
• Yüklemi fiil olup başta olan cümlelerde
vurgu yüklemdedir.
Geliyorum bu akşam Konya'ya.
• Soru ekinin bulunduğu ğu cümlelerde vurgu,,
soru ekinin önünde olan ögededir.
Sen mi geleceksin bize?

55
 FİİLDE ÇATI
ÖZNESİNE
ÖZNESİ
ÖZNES İNE GÖRE:
GÖRE
İşi
İİş
şi yapanın
yapanın, yani gerçe
gerçek öznenin belli olup olmadı
olmadığğına bakılır.
EETKEN EYLEM: EDİLGEN
İ EYLEM:
• Yüklem herhangi bir çatı eki almaz. • Yüklem görevindeki fiilde çatı
• Özne, işi yapan ya da eyleme konu eklerinden "-l, -n" bulunur.
olan varlıktır. Bu tür öznelere gerçek • Cümlede bir özne bulunur, ancak
özne denir. bu işi kendisi yapmaz, Bu tür
Çocuklar bahçede top oynadılar.. öznelere sözde özne denir.
Atı alan Üsküdar'ı geçti.. • Birileri tarafından yapılma anlamı
katar.
DÖNÜŞLÜ
Ş EYLEM: Bu yasa oy çokluğuyla
ğ mecliste
• Yüklem görevindeki çatı eklerinden kabul edildi.
"-l, -n" bulunur. sözde özne örtülü özne
• Cümlede bir özne bulunur ve bu
özne hem işi yapan hem de işten Sınav,, salon başkanı tarafından
etkilenen durumundadır. Bu tür başlatıldı.
öznelere de gerçek özne denir. sözde özne örtülü özne
Denize düşen yılana sarılır..
Dalgalandım da duruldum..
Öznesine göre edilden ça
çatılı fiiller,
İŞ Ş EYLEM:
İİŞTEŞ nesnesine göre her zaman geçi
g şsizdir..
• Yüklemde mutlaka "-ş" eki olmalıdır.
• İş, birden çok özne tarafından birlikte Kitapların
ı hepsi get
getirildi.
tirildi.
tirildi
sözde özne yü
yüklem
klem
yya da karşılıklı
kar olarak yapılır.
• Özne, gerçek öznedir.
Yağmur
ğ başlayınca herkes kaç-ış-tı.
ı -tı. gerçek özne = herkes
Her sabah kapının önünde selamla-ş-ıyoruz.
-ıyoruz. gerçek özne = biz

Fiile gelen her -ş harfi Çok bağırınca

bağ siniri yatıştı.
iişteş olmayabilir.

NESNESİNE
İ GÖRE
Yü
Yüklem nesne alabilir
bi mi alamaz mı, buna bakılır. Cümlenin içinde nesne kullanılmak
zorunda değildir.
ğ
• Nesne alan ya da alabilen eylemlerdir.
• Neyi ve kimi sorularına cevap verirler. GEÇİŞLİLİ EYLEM
• Geçişli eylemler cümleden bağımsız
ğ olarak
onu sözcüğünü getirebiliriz.
düşünüldüğünde "onu"
56
K
Kitabın üzerine adımızı yazdık
yazdık. nesne = adımızı/onu
BBütün tehlikeleri göze aldım. nesne = bütün tehlikeleri/onları
AAnnem dün akşam
ak arabadan aldı. nesne = onu Geçişli eylemler "kılışş
EEve gelince karşımda
kar gördüm. nesne = onu eylemi" özelliği
ğ taşırır.r.
GEÇİŞSİZ
İ EYLEM: OLDURGAN EYLEM:
• Nesne alamayan eylemlerdir. • Bu eylemler "-t, -r, -dır" eklerinden
• Başına "onu" sözcüğünü
ğ getiremeyiz. biriyle kullanılır.
• Bu eylemler çoğunlukla
ğ oluş veya • Bu eklerle bir eylem nesne alabilir
durum bildirir. hale gelir.
Pilav da gelince doydum
doydum.
y . • Eylemden önce "onu" sözcüğü ğ
Onun şakalarına çok güldük. gelebilir.
Eve gelir gelmez uyudu
uyudu.
y . Karnımı pilavla doy-ur-dum.
ur-dum.
Misafirler dün erken kalktı.. Hepimizi gül-dür-dü.
dür-dü.
doydum
onu güldük uymuyor,
uyudu geçişsizler Oldurgan fiiller geçişli
kalktı olarak da bilinir.
ETTİRGEN
İ EYLEM:
• Geçişli eylemler "-ır, -ıt, -dır" eklerinden birini alır.
• Geçişli eylemin geçişlilik derecesini arttırır.
• İşi başkasına yaptırma anlamı vardır.
kaz-dır-mak
r-mak
yaz-dır-mak
r-mak
al-dır-mak
d

57
 CÜMLE TÜRLERİ
AANLAMLARINA GÖRE YÜKLEMİN
İ YERİNE
İ GÖRE YÜKLEMİN
İ TÜRÜNE GÖRE YAPISINA GÖREE
Olumlu Kurallı İİsim
si
sim B it
Basit
Olumsuz Devrik Fiil Birleşik
Soru Eksiltili Sıralı
Ünlem Bağlı
ğ

AANLAMLARINA GÖRE
OOLUMLU CÜMLE: OLUMSUZ CÜMLE:
CCümledeki yarg
yargının, eylemin gerçekleştiği
ği Cümlede bildirilen yargının, eylemin
ccümlelerdir. gerçekleşmediğini
ğ ya da olmadığını ğ ifade
• Dün akşam eve geldi. eden cümlelerdir.
• Ödevlerimi bugün g yyapamadım.
yapamad
p m.
SORU CÜMLESİ:İ: ÜNLEM CÜMLESİ:İ:
Soru anlamı taşıyan cümlelere soru Sevinç,
Se inç üzüntü,
üzüntü şşaşkınlık
aşşkınlık gibi
ibi duyguları
du ul ı
cümlesi denir. ifade eden cümlelerdir.
• Bugün bu dersler biter mi? • Tüh, bu ba başına gelenler bitmeyecek!

YÜKLEMİN
YÜKLEMİ
YÜKLEMİN YER
YERİNE
YERİİNE GÖRE
KURALLI (DÜZ) CÜMLE: DEVRİK
İ CÜMLE
Yüklemi sonda olan cümlelerdir. Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir.
• Balkonun kenarına kuş kondu. • Bugün geldim
g bu uzun yoldan.
EKSİLTİLİ
İ İLİ CÜMLE
Yüklemi olmayan, anlam olarak tamamlanmamış cümlelerdir.
• Yıllardır aradığım
ğ o yüz.

YÜKLEMİN
YÜKLEMİ
YÜKLEM İN TÜRÜNE GÖRE
FİİL CÜMLESİ:İ:
Fİİ İSİM CÜMLESİ:İ:
İSİ
-mek / -mak mastar eklerini alabilen ve bir Yüklemi isim ya da isim soylu sözcük olann
hareket, iş, oluş bildiren cümlelere fiil cümlelerdir.
cümlesi denir. • Bugün hava çok sıcakmış..
• Bu akşam yürüyüşee çıkıyorum.
yorum.
YAPISINA GÖRE
BASİT CÜMLE:
BASİT
BASİ CÜMLE
Tek yargısı olan cümlelerdir. Bu tür cümlelerde yüklemden başka fiil ya da fiilimsi
bulunmaz.
• Bugün yanına geleceğim.
geleceğim

58
B
BİRLEŞİK CÜMLE:
Birle cümleler oluşumuna göre kendi içerisinde ayrılır:
BBirleşik
Giri Birleşik Cümle
GGirişik ŞŞartlı Birleşik Cümle
((Fiilimsili Birle
Birleşik Cümle) Yan cümleciğiği şart ekiyle
YYan cümleciğ
cümleciği herhangi bir fiilimsiye bağlı
ğ oluşturulmuş birleşik ik cümlelerdir.
cümlelerdir.
c • Öğretmenini
Öğ iyi dinlemezsen
• Buraya ggelirken olanları düşündüm. başarılı olamazsın.
zarf-fiil sıfat-fiil
s

İİç içe Birleşik Cümle Ki'li Birleşik Cümle

Bir cümle içinde başka bir cümlenin Yan cümleciğinğ temel cümleye ki
bulunduğu ğ birleşik cümlelerdir. bağlacıyla
ğ bağlandığı
ğ ğ cümlelerdir.
• Anneme "Buraya kadar gelmeyin."" dedim. • Yanına geliyordum ki cüzdanımı
unutmuşum.
SSIRALI CÜMLE:
Ü
EEn az iki cümlenin
cümle birbirine virgül ya da noktalı virgülle bağ
bağlandığı
ğ cümlelerdir. Bu
cümlelerde
c birden fazla yüklem vardır.
Eve geldim, yemekleri pişirdim.
irdim.
Onlar sınava girdiler, ba
başarılı oldular.
Sıralı cümlelerde öge ortaklığı
ğ varsa "Bağımlı
ğ Sıralı Cümle" olurlar.
Eğer
Eğ öge ortaklığı
ğ yoksa "Bağımsız
ğ Sıralı Cümle" adını alırlar.
Kitabı yeni aldım, sonra sana veririm. Doğru
ğ düzgün oturun, dışarı çıkarsınız.
Kitabı
Kitab = belirtili nesnedir, iki cümle içinde Öge ortaklığığ olmadığığ için bağımsız
ğ
ortak kullanıldığı
ğ için bağımlı
ğ sıralı cümledir. sıralı cümledir.
BAĞ CÜMLE:
BBAĞLI
EEn az iki cümlenin birbirine bağlaçlarla
bağ bağlandığı
ğ ğı cümlelerdir.
O gün eve gittim ve hemen uyudum.
Söylediklerimi dinlemedin fakat pi
pişman olacaksın.
Cümlede her bağlaç olan cümle ba bağlı
ğlı cümle değildir.
değ
Bağlı
ğlı cümle olması için
ç bağlacı
bağlacın yüklemleri
yk bağlaması
ğğlamasıı gere
gerekir.

59
 ANLATIM BOZUKLUKLARI
Anlatım bozukluğu karşımıza
za iki şekilde çıkabilir.

BAĞDAŞIKLIK
Ğ Ş BAĞLAŞIKLIK
Ğ Ş
Anlam kaynaklı yanlışlıklardır. Dil bilgisi yanlışlıklarıdır.
AA. ANLAMA DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI
GEREKSİ SÖZCÜK KULLANIMI:
GGEREKSİZ
• Eş E anlamlı sözcük kullanımı; • Ekin gereksiz kullanımı;
AAdam güçlü ve kuvvetli olmak için sürekli Kimisi derse çalışmamıştı.
yyemek istiyordu. Köylü yumurtası bulunur.
FFutbolcunun yanlış pas hatası takımı Gazetedeki yazdığığ yazılarda toplumsal
m
mahvetti. sorunlara değindi.
ğ
O günleri daha henüz dün gibi hatırlıyorum.
• Sözcüğün ğ anlamının cümlede var
olması; Gereksiz sözcük kullanımı
Be yıldır karşılıklı mektuplaşıyorlar.
BBeş "duruluk" ilkesine aykırıdır.
YaptYYaptıklarını kendi ağzıyla
ğ itiraf etti.
SÖZCÜĞ YANLIŞŞ ANLAMDA KULLANILMASI:
SSÖZCÜĞÜN
Bi cümlede
Bir ü d anlamca veya yazımca yakın olan bbazı sözcüklerin
ö birbiriyle karıştırılıp
birbirinin yerine kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
ğ
Türkiye'de birçok göl kuraklık tehlikesi yaşıyor.
ya
kuruma
Politika konusunda gençlerii azımsamak doğru
ğ değil.
ğ
küçümsemek
Herkes petrol ücretlerinin yyüksekliğinden
ük kliği d yakınıyor.
fiyatlarının
DEYİM
İ VE ATASÖZÜNÜN YANLIŞŞ KULLANILMASI:
Deyim ya da atasözünün yanlı
yanlışş anlamda ya da ilgisiz bir yerde kullanılmasından
kullan
kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
ğ
Onun bize yaptığı
ğ iyiliklere Müfettişlerin geleceğini
ğ öğrenen
ğ
hep göz yumduk. müdürün etekleri zil çalıyordu.
minnettar kaldık etekleri tutuştu

60
SSÖZCÜĞÜN YANLIŞ YERDE KULLANILMASI (SÖZ DİZİMİ) YANLIŞLIĞI:
CCümlede durum veya zaman bildiren bir sözcüğün
sözcüğ doğruğ yerde kullanılmasından
kkaynaklanan anlat
anlatım bozukluğudur.
ğ
• Yeni okula geldim ki ders zili çaldı.
çald
yeni okula gelmedi, okula yeni geldi. Okula yeni geldim ki..
• Yeni doğanğ amcamın çocuğunu ğ görmeye gittik.
doğduğu
bu cümlede amcanın yeni doğ ğ anlamı verilmiş oluyor, oysa
Amcamın yyeni do
doğğan çocuğğğunu..
unu.. olması
olmas lazımdı.

ANLAMCA ÇELİŞEN SÖZLERİN

İ BİR
İ ARADA MANTIK HATASI YAPILMASI:
KULANILMASI: Cümlede durumlar veya olaylar
Cümlede, anlamca birbirine zıt olan bazı sıralanırken bunların önem sırasına dikkat
sözcük veya sözlerin bir arada edilmemesinden kaynaklanan anlatım
kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
ğ
bozukluğudur.
ğ • Bu hızla kaza yaparsan ölebilir
• Eminim ki o da beni anlamış olsa hatta yaralanabilirsin..
gerek. yaralanmak ölmekten daha kötü bir
• Seni aşağı
a ağ yukarı tam iki saat durum değildir,
ğ yaralanabilir hatta
bekledim. ölebilirsin olması gerekir.
ANLAM BELİRSİZLİĞİ
İ İ VE KARIŞIKLIĞI:
Ş ĞI:
• Bazı cümlelerde tamlayanı ikinci tekil veya üçüncü tekil şahıs zamiri olan
tamlamaların tamlayanları düştüğünde ğ tamlamaların ikinci şahsa mı yoksa
üçüncü şahsa mı ait olduğu ğ anlaşılmaz, belirsizlik vardır.
Geleceğini
ğ biliyordum.
Kimin geleceğini?
ğ Senin mi onun mu?
Piyano çalmayı annemden çok severim.
Piyano çalma eylemini annemi sevmekten daha çok mu seviyorum yoksa piyano
çalmayı annemin piyano çalmayı sevmesinden daha çok mu seviyorum?
• Virgül eksikliği ği anlam belirsizliğine
ğ yol açar.
arabasını alıp gitti.
Çocuk arabas
arabasını alıp gitti yoksa başka biri çocuk arabasını alıp gitti
Bu cümlede çocuk mu arabas
belli olmadığı ğ için anlam belirsizliği
ğ vardır. Virgül getirerek bu anlam belirsizliği
ği
giderilebilir.
Çocuk, arabasını alıp gitti.

BB. DİL
Dİ BİLGİSİ
İ İ İ YANLIŞLIKLARI
ÖÖZNE-YÜKLEM
Ü UYUŞ
UYUŞMAZLIĞĞĞI:I:
Tekillik-Çoğulluk bakımından uyuşmazlık;
TTekillik-Çoğ
ÖÖzne tekil ise yüklem de tekil olmalıdır.
olmal Ancak özne çoğul
ğ ise yüklem çoğul
ğ ya da tekil
oolabilir.

61
 Sibel tüm gün ders çalıştı.. İİnsan dışındaki tüm canlı ya da cansız
Onlar gezmeye gittiler.. ğ da olsalar
varlıklar cümle içinde çoğul
Onlar gezmeye gitti.. yüklem mutlaka tekil olmalıdır.
O, kalemleri sinirli bir şekilde Hayat kısa, kuşlar uçuyorlar..
kırıyorlardı.. Hayat k kuşlar uçuyor.
y kısa, y
Olumluluk-Olumsuzluk bakımından uyuşmazlık;
Özne olumluysa yüklem olumlu, özne olumsuz ise yüklem olumsuz olmalıdır.
Hiçbiri beni hastanedeyken aradı.ı.
Hiçbiri beni hastanedeyken aramadı.
Hepsi maça gitmedi.
Hepsi maça gitti.
Kişi
işi
ş bakımından uyuşşmazlık;
Eğer
Eğ bir cümle içindeki özne birden fazla kişiden oluşuyorsa yüklemin şahıs eki yönüyle
uyacağı
ğ kurallar vardır. Bu konudaki uyumsuzluk anlatım bozukluğuna
ğ sebep olur.
• "Ben ve sen/ ben ve o/ ben, sen, ve • 1. tekil/çoğul
ğ ve diğerleri
ğ özne
o" şeklindeki özne kullanımlarında olarak kullanılırsa yüklem 1. çoğulğ
yüklem mutlaka 1. çoğul
ğ şahıs,, "sen olmalıdır.
ve o" şeklindeki özne Ben ve siz bu evi birlikte
kullanımlarında da yüklem 2. çoğul ğ kiralayabiliriz..
şahıs eki olmalıdır. Biz ve onlar aynı sokakta oturuyoruz..
Ben ve sen burada onları bekleyelim.. • 2. çoğul ğ ve diğerleri
ğ (1. tekil/
Ben, Mira ve Eylül sınavdan yüksek not çoğul
ğul hariç) özne olarak yüklem
aldık.. 2. çoğul
ğ olmalıdır.
Sen ve Mert tatlıları alırsınız.. Siz ve onlar rakip olarak karşımıza
çıkamazsınız.
çıkamazsınız
ÖZNE EKSİKLİĞİ:
İ :
Sıralı ve bağlı
ğ cümlelerde birden fazla yüklemin veya birleşik cümlelerde yan cümleciğin
ğin ve
v
temel cümlenin yükleminin aynı özneye bağlanmasından
ğ kaynaklanan anlatım bozukluğudu ur
ğudur.
Mağaza
ğ inşaatı bir yıl sonra bitecek ve (mağaza)
ğ hizmete girecek.
Okulun son günü olduğundan
ğ (okul) kapalıydı.
NESNE EKSİKLİĞİ:
İ :
Genellikle sıralı ve bağlı
ğ cümlelerde nesne alması gereken bir eyleme nesne getirilmediği
ği için
iççin
ortaya çıkan anlatım bozukluğudur.
ğ
Oğluna
ğ öfkeliydi, (onu) hiç dinlemeden yanından ayrıldı.
TÜMLEÇ EKSİİKLİĞİ
İĞİ:
Genellikle sıralı ve bağlı
ğ cümlelerde, dolaylı tümleç, zarf tümleci ve ilgeç tümleci alması
gereken bir eyleme tümleç getirilmemesinden kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
ğ
Çocuğun içeri girmesiyle (içeriden) çıkması bir oldu.

62
YÜKLEM, EK EYLEM
YÜKLEM EYLEM, EYLEMSİ EKSİKLİĞİ:
Birden fazla yargının olduğu
ğ cümlelerde yargıların aynı eyleme, aynı ek eyleme veya aynı
eylemsiye bağlanmasından
ğ kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
ğ
O bana dert (verdi), ben ona mutluluk verdim.
Kitap çok güzel üstelik pahal
pahalı değildi.
ğ
(güzeldi)
TAMLAMA YANLIŞLIKLARI:
Ş EK YANLIŞLIKLARI:
Ş
Çoğunlukla
ğ ad ve sıfatların aynı tamlanana Cümlede eklerin yanlış kullanılması ya da
bağlanması
ğ sonucu oluşan bir anlatım bir sözcüğe
ğ yanlış ekin getirilmesinden
bozukluğudur.
ğ kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
ğ
Siyasi (alanda) ve ekonomi alanında Biz okumasını pek sevmeyen bir milletiz.
görüşmeler yapıldı. okumayı

ÇATI UYUŞMAZLIĞI:
Ş ĞI:
Birleşik cümlelerde temel cümlenin etken olup yan cümlenin etken olmaması veya temel
cümlenin edilgen olmamasından ndan kaynaklanır.
kaynaklan
Çözülemeyen sorular olursa bana sorabilirsiniz..
Aniden kapı açılıp içeri bir çocuk girdi..

63
 SÖZEL MANTIK
Bu konu sorular üzerinden anlatılmıştır. Soruları ve çözümü iyi bir şekilde analiz
etmelisiniz.
Örnek Soru 1-2:
En alttaki raf 1. olmak üzere 7 katlı bir kafa Orhan Kemal'in "Ekmek Kavgası, 72. Koğuş,
Cemile, El Kızı, Murtaza, Hanımın Çiftliği ve Bereketli Topraklar Üzerinde" kitapları
yerleştirilmek istenmiştir. Kitapların yerleri ile ilgili bilinenler şunlardır:
• 72. Koğuş kitabının altında da üstünde de üçer raf bulunmaktadır.
• Ekmek Kavgası adlı kitap ilk 3 rafta değildir.
• Murtaza adlı kitabın üstünde başka bir kitap yoktur.
• Cemile adlı kitabın altında sadece 1 raf vardır.
1. ve 2. Soruyu yukarıda verilen bilgilere göre cevaplayınız.
1) Verilen bilgilere göre hangi kitapların yeri belli değildir?
A. Ekmek Kavgası ve Cemile
B. Murtaza ve Cemile
C. 72. Koğuş ve El Kızı
D. Ekmek Kavgası ve Hanımın Çiftliği
E. Murtaza ve El Kızı
I. El Kızı
II. Ekmek Kavgası
III. Bereketli Topraklar Üzerinde
2) Hanımın Çiftliği adlı kitabın üst rafında bir kitap olduğu biliniyorsa yukarıdaki kitapların
hangisinin ya da hangilerinin yerleri bilinmiş olur?
A. I ve III
B. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve II
E. Yalnız I

Örnek Soru 1 Çözüm:

Soruya baktığımız zaman bize verilen ilk bilgi en alttaki rafın 1. olması üzere 7 katlı bir raf
çizilmesi gerek. Daha sonra öncüllere göre raflara kitapları yerleştireceğiz.

7. RAF Murtaza İlk öncülümüze baktığımızda 72. Koğuşun altında ve üstünde 3

6. RAF Ekmek K. raf bulunduğunu söylüyor. Öyleyse bu kitap 4. Rafta olmalıdır.
5. RAF Ekmek K.
4. RAF 72. Koğuş Ekmek Kavgası adlı kitabın ilk 3 rafta olmadığını biliyorsak 5, 6
ya da 7. Rafta olmalıdır.
3. RAF
2. RAF Cemile
1. RAF
64
 Murtaza'nın
M t ' üstünde
ü tü d herhangi
h h i bir
bi raff yoksa Murtaza
M t adlıdl kitap
it en üst
ü t rafta
ft yanii 7.rafta
ft
olmalıdır. Bu durumda Ekmek kavgası ilk 3 rafta olmadığı için ve artık son rafta da olamayacağ
olamayacağı
ğı
için 5.ya da 6.rafta olacaktır.
Cemile adlı kitabın altında sadece bir raf varsa bu kitap 2. Rafta olmalıdır. Soruya
geldiğimizde
ğimizde ise şıklara bakarak yeri belli olmayan kitaplara bakacağız.
bakacağ A şıkkında Ekmek
Kavgası belli değil fakat Cemile'nin yeri bellidir.
B şıkkında Murtaza'nın yeri de Cemile'nin yeri de bellidir.
C şıkkında 72. Koğuş'un yeri bellidir fakat El Kızı'nın yeri belli değ
değildir.
D şıkkında Ekmek Kavgası ve Hanımın Çiftliği adlı kitapların her ikisinin de yeri belli değildir.
değ
Çünkü Ekmek Kavgası için 5 ya da 6.raf dedik. Hanımın Çiftliği ile ilgili bir bilgimiz olmadığ
olmadığı için
net bir şekilde herhangi bir rafa yerleştiremedik. O yyüzden cevabımız D şıkkıdır.
E şıkkında ise Murtaza adlı kitabın yeri bellidir fakat El Kızı adlı kitabın yeri belli değildir.
değ

Örnek Soru 2 Çözüm:

Soruda Hanımın Çiftliği adlı kitabın üstünde bir raf bulunduğunu
bulunduğ söylüyor.
7. RAF MURTAZA Hanımın Çiftliğini
Çiftliğ 6.rafa yerleştirdiğimizde
ş ğimizde Ekmek Kavgası
6. RAF adlı kitaba kalan tek yer 5.raf olmuştur.
olmuş Güncel
oluşturduğumuz
ş ğumuz tablo yukarıdaki gibidir.
5. RAF EKMEK KAVGASI
4. RAF 72.KOĞUŞ
ĞUŞ Soruya geldiğimiz zaman hangi kitapların yerini bildiğimizi
bildiğ
3. RAF soruyor. Tablo oluşturduktan sonra gerisi kolay olacaktır.
2. RAF CEMİLE
İ
1. RAF

El Kızı adlı kitabı 1 ve ya 3.rafa yerleştirebiliriz. Herhangi bir kesinlik yoktur. Ekmek
Kavgası adlı kitabı yukarıda söylediğimiz gibi 5. rafa yerleştirdik.
yerleş
Bereketli Topraklar Üzerinde adlı kitap ise aynı El Kızı gibi 1 ve ya 3.rafa gelebilir. Fakat
hangisinin 3. rafa geldiğini
geldiğ net bir şekilde bilemeyiz.
Şıklara
Ş baktığımızda
ğımızda da I ve III yani El Kızı ve Bereketli Topraklar Üzerindeki adlı kitapların
yeri hakkında bilgi sağ
sağlayamayız.
Cevapp A şıkkı olacaktır.

65
Örnek Soru 33-4:
4:
BBir kursta sadece hafta içi üçer saat ders verilmektedir. Ders saatleri şuu şekildedir:
ekildedir:
Türkçe
T 3 saat, matematik 3 saat, Fizik 3 saat, Geometri 2 saat, Kimya 2 saat, Biyoloji 2 saat.
DDers programı ile ilgili bilinenler şunlardır:
unlardır:
• Son iki gün sadece Matematik ve Türkçe dersleri verilecektir.
• Matematik dersinin olduğu günden bir önceki gün Geometri ve Biyoloji
dersi
d verilmektedir.
• Geometri dersi sadece 1 gün verilmektedir.
• Biyoloji dersi pazartesi günü de verilmektedir.
3 ve 4. Soruyu yukarıda verilen bilgilere göre cevaplayınız.
33) Verilen bilgilere göre aşağıdaki
a ağıdaki derslerden hangisinin ya da hangilerinin ders günü belli
ddeğildir?
değ
I. Kimya
IIII.. Fizik
IIIII.I. Biyoloji
IV
IV.VV. Geometri
AA. Yalnız
Yaln I
BB. Yalnız
Yaln II
CC. I ve II
DD. I ve IV
EE.. III ve IV
4)) Kimya dersinin sadece pazartesi günü verildiği biliniyorsa aşağıda
a ağıda verilen bilgilerden hangis
hangisi
si
yaaanlıştır?
yanl
A.. Fizik dersi sadece Salı günü verilmiştir.
verilmi
B.. Pazartesi günü 2 saat Biyoloji dersi verilmi
verilmiştir.
C.. Per
Perşembe
embe günü 3 saat Matematik dersi verilmi
verilmiştir.
D.. Çar
Çarşamba
amba günü 2 saat Geometri dersi verilmi
verilmiştir.
E.. Cuma günü sadece Türkçe dersi verilmi
verilmiştir.
Örrrnek Soru 3 Çözüm:
Örnek
AArkadaşlar
Arkada lar sözel mantık sorularında öncelikle her zaman tablomuzu oluşturmalıyız.
olu turmalıyız. Daha
kolay
kooolay ve doğru seçeneğe ilerlememizde tablo bize kolaylık sağlayacaktır.
Soruda
S sadece hafta içi üçer saat ders verildiğini söyleniyor. Ona göre bir tablo çizelim.
PAZARTESİ SALI ÇARŞAMBA PERŞEMBE CUMA

Öncüllerle beraber tabloyu doldurmaya başlayacağız.

ba layacağ

66
 Perşembe ve Cuma günü sadece Türkçe ve Matematik dersleri olduğunu biliyoruz. Bu
derslerin
d ders saatleri ise üçer saat olduğ şembe ve Cuma günü sadece bu iki ders
olduğu için Perşembe
olacaktır.
o
Diğer öncülde matematik dersinin olduğu günden bir gün öncesinde Geometri ve Biyoloji dersi
olduğunu
o biliyorsak eğer Matematik dersi Cuma olamaz. Cuma olursa Perşembe Türkçe olmak
zorundadır.
z Bu da öncüldeki bilgiyle ters düşer. Cumma
O yüzden Perşembe gününe matematik, Cuma
gününe
g ise Türkçe dersini yerleştirmeliyiz.
Diğer öncülde geometri dersinin sadece bir gün verildiği söyleniyor. Bir önceki öncülde ise
g
geometri ve biyoloji dersinin matematik dersinden bir önceki gün olduğu belirtmişti. O
y
yüzden 2 saat geometri dersi mecburen Çarşamba günü olacak. Tek boş boşluğa derssi
ğa da biyoloji dersi
eklenecektir.
e
Son öncülde ise diğer biyoloji dersinin pazartesi günü olduğu söylenmektedir. Bu bilgilere göre
tablomuzu
t dolduralım.

PAZARTESİ SALI ÇARŞAMBA PERŞEMBE CUMA

Biyoloji ? Geometri Matematik Türkçe
? ? Geometri Matematik Türkçe
? ? Biyoloji Matematik Türkçe

Tablomuzun son hali yukarıdaki gibidir. Tabloya yerleştiremediğimiz

yerleş v
ğimiz dersler ise 2 saat kimya ve
3 saat Fizik dersidir.
Sorumuzda ise bizden istenen hangi dersin ya da derslerin gününün belli olmadığıdır. Yukarıda
d söylediğimiz gibi Kimya ve Fizik derslerinin hangi gün olduğu bilinmemektedir.
da
şambaa
olduğ için Çarşamba
Biyoloji dersi pazartesi ve Çarşamba günüdür. Geometri dersi ise tek gün olduğu
g
günüdür.
Şıklara baktığımızda I ve II yani Kimya ve Fizik dersi olacaktır.
DDoğru cevapp C şıkkıdır.
ş

ÖÖrnek Soru 4 Çözümü:

Soruda bize verilen bilgi kimya dersinin sadece pazartesi olduğudur.
En başta ders saatlerine baktığımızda kimya dersi 2 saat verilecekti. Kimya dersini biyolojini
biyolojininn
aaltına 2 saat yerleştirdiğimizde Salı günü 3 saate ise Fizik dersi kalmaktadır.

67
 PAZARTESİ
PA AR İ ALI
SALI ARŞA BA
ÇARŞAMBA P RŞ B
PERŞEMBE CU A
CUMA
Biyoloji Fizik Geometri Matematik Türkçe
Kimya Fizik Geometri Matematik Türkçe
Kimya Fizik Biyoloji Matematik Türkçe

Soruda bize hangi şıkta

ş bilgi yanlışlığı
şlığ olduğu
ğ soruluyor.
A şıkkında
ş Fizik dersi sadece Salı günü verilmiştir.
ş Bu doğru
ğ bir ifadedir.
ş
B şıkkında Pazartesi günü 2 saat biyoloji dersi verilmiştir.
ş Yanlışş bir bilgi çünkü biyoloji toplam
m
2 saat ve öncüllerde söylendiği
ğ gibi bir tanesi pazartesi bir tanesi ise matematik dersinin olduğu
ğuu
günden bir gün öncedir.
C şşıkkında Perşembe
ş 3 saat matematik verildiği
ğ söyleniyor. Bu da doğru
ğ bir bilgi.
D şşıkkında Çarşamba
ş günü 2 saat geometri dersi bilgisi de doğrudur.
ğ
Son olarak E şşıkkında ise Cuma günü sadece Türkçe dersi vardır denmiş.
ş Evet Türkçe dersi
sadece Cuma günü 3 saat verilmiştir.
ş
Doğğğru
ru cevapp B şıkkıdır.
ş
Örnek Soru 5-6:
Kongre toplantısı için iki otobüs tutulmuştur.
tutulmu tur. Bu otobüslerdeki koltuk numaraları, mavi
otobüste 1'den 20'ye kadar tek sayılar; kırmızı otobüste 20 dahil olmak üzere çift sayılar yer
almaktadır. Toplantıya katılacak olan Cemal, Burcu, Arda, Deniz, Veli ve Emel ile ilgili bilinenlerr
şunlardır:
• Arda ve Burcu aynı otobüstedirler.
• Burcu ve Deniz farklı otobüstedirler.
• Burcu'nun koltuk numarası 5'tir ve katılanlar arasında diğer
diğ kadın
katılımcı ile aynı otobüste değildir.
değ
• Cemal ve Veli ise farklı otobüstedirler.
5. ve 6. soruyu yukarıda verilen bilgilere göre cevaplayınız.
5) Verilen bilgilere göre hangi katılımcının gideceği
gideceğ otobüs belli değildir?
ğ
A. Burcu
B. Veli
C. Deniz
D. Emel
E. Arda
6) Verilen bilgilere göre hangisi yanlıştır?
yanlı
A. Arda mavi otobüsle yolculuk yapmaktadır.
B. Deniz ve Emel aynı otobüsle gitmektedir.
C. Deniz'in koltuk numarası çift sayıdır.
D. Cemal'in koltuk numarası çift sayıdır.
E.E Emel
E el vee Burcu
Bu cu farklı
f kl otobüste
otobü te yolculuk
olculuk yapmaktadırlar
yapmaktadırlar.
kt d l
68
ÖÖrnek Soru 5 Çözüm:
Soruya baktığımızda 2 tane otobüs ve bu otobüslerin mavi olanında tek sayılı koltukların,
kkırmızı olanında çift sayılı koltukların bulunduğu belirtiliyor.
Öncelikle net öncüllerden ilerleyeceğiz.
ilerleyeceğ
Burcu'nun koltuk numarasının 5 yani tek olduğunu biliyoruz.
BBundan dolayı Burcu mavi otobüstedir.
Diğer öncülde ise Arda ve Burcu'nun aynı otobüste olduğunu söylüyor. Dolayısıyla Arda da
mavi otobüste olacaktır.
m
Burcu ve Deniz farklı otobüste bilgisi bize verildiğine göre Burcu mavi otobüsteyse Deniz de
kkırmızı otobüste olacaktır.
Son öncülde ise Cemal ve Veli'nin farklı otobüste olduklarını belirtiyor. Fakat hangisinin
kırmızı
k hangisinin mavi otobüste olduğunu bilmiyoruz.
Edindiğimiz
ğimiz bilgilerle oluşturduğumuz
olu ğumuz tabla aşağıdadır.
a ağıdadır.
MAVİİ OTOBÜS KIRMIZI OTOBÜS
Burcu Deniz
Arda Emel
Cemal / Veli Veli / Cemal

Soruya geldiğimizde ise bize kimin gideceği otobüsün belli olmadığını soruyor. Burcu mavi,
Deniz kırmızı, Emel kırmızı ve Arda mavi otobüstedir.
Fakat Cemal'in hangi otobüste olduğu bilinmemektedir.
Doğru cevapp B şıkkıdır.
şıkkıdır
ÖÖrnek Soru 6 Çözüm:
Verilen bilgilere göre hangisi yanlıştır
yanlı tır sorusuna şıklardan
ıklardan giderek bakalım.
Aynı
A zamanda tabloya da bakalım.
MAVİİ OTOBÜS KIRMIZI OTOBÜS
Burcu Deniz
Arda Emel
Cemal / Veli Veli / Cemal
A şıkkında
ıkkında Arda mavi otobüste gitmektedir. Tabloya baktığımızda doğru bir ifadedir.
B şıkkında
ıkkında Deniz ve Emel aynı otobüstedir demektedir. Evet ikisi de kırmızı otobüstedir.
C şıkkında
ıkkında Deniz'in koltuk numarası çift sayıdır demiştir.
demi tir. Mavi otobüs tek, kırmızı otobüs
ççift koltuklardan oluşuyordu.
olu uyordu. Deniz kırmızı otobüste olduğuna göre koltuk numarası çifttir
vve doğru bir ifadedir.

69
 D şıkkında Cemal'in
Cemal in numa
numarası
ası çifttir
çiftti ifadesi doğru
doğ u bi
bir if
ifade
de değildi
değildir. Çünkü Cem
Cemall vee Veli'nin
hangi otobüsle gideceği belli değildir. Netlik olmadığı için Cemal'in koltuk numarasının tek ya
da çift numaralı olduğunu bilemeyiz.
Son olarak E şıkkında
ıkkında Emel ve Burcu farklı otobüstedirler. Emel kırmızı otobüste, Burcu ise
mavi otobüste yolculuk yapmaktadırlar. Yani farklı otobüstedirler. Bu ifade de doğrudur.
Doğru cevapp D şşıkkıdır.
ıkkıdır.

SIRA SİZDE!
İ
M te tik yazılısına
Matematik z giren Ali, Berk, Ceren, Deniz, Eren ve Faruk isimli öğrencilerin
öğ sırasız
olarak 95, 90, 85, 80,70 ve 60 almışlardır.
Öğrencilerin
Öğ aldıkları notlarla ilgili bilinenler şunlardır:
• Ali en yüksek notu almıştır.
• Ceren en düşük notu almıştır.
• Eren sadece Ceren'den yüksek not almış; Deniz ise sadece Eren ve Ceren'den yüksek not
almıştır.
1, 2, ve 3. soruları yukarıda verilen bilgilere göre cevaplayınız.
II. Deniz
III. Berk
IIII. Faruk
IIV. Eren
11) Bu bilgilere göre yukarıdaki
yukar hangi öğrencinin
ğ ğrencilerin notu bilinmemektedir??
ya da hangi öğrencilerin
Yaln I
AA. Yalnız
BB. I ve II
CC. II ve III
DD. III ve IV
EE. Yalnız
Yaln IV
22) Verilen bilgilere aşağıdaki
a ağ sonuçlardan hangisine ulaşılamaz?
AA. Ceren 60 almıştır.
alm
B.B Deniz, Ali'den dü
düşük not almıştır.
C.C Eren 70 alm
almıştır.
D.D Berk 90 alm
almıştır.
E.E Ali 95 alm
almıştır.
33) Aşağıdaki hangi bilgi sağlanırsa bütün öğrencilerin aldıkları notlara ulaşılabilir?
ula ılabilir?
AA. Deniz 80 almıştır.
almı tır.
BB. Faruk, Deniz'in aldığı nottan daha yüksek not almıştır.
C.C Berk, Eren'den yüksek not almı
almıştır.
tır.
D.D Faruk 2. Olmuştur.
E.E Eren, Deniz'den dü
düşük
ük not almı
almıştır.
tır.

70 1.C 2.C 3.D