Introduction: integrative religious education in Europe

Është e njohur se peizazhi i edukimit fetar (edukimi religjioz) në Evropë

është i larmishëm dhe se ai është transformuar në shumë vende vitet e
fundit. Një numër botimesh kanë hartuar situatën e Edukimit Fetar në
vende të veçanta evropiane (p.sh. Kuyk et al. Citation2007; Jackson et
al. Citation2007) dhe ka pasur iniciativa për të gjetur udhëzime të
përbashkëta për Edukimin Fetar në nivele ndërkombëtare (p.sh. Citimi i
OSBE-së 2007). Në edukimin fetar integrues në Evropë. Një qasje e
studimit të feve (Alberts 2007), unë marr një qasje paksa të ndryshme
ndaj edukimit rreth feve në Evropë. Në vend që të ndiqni modelet
tradicionale të dallimit midis edukimit fetar konfesional dhe
jokonfesional (p.sh. Jensen Citation 2002), ose midis edukimit në fe,
edukimi rreth fesë dhe edukimit nga feja (p.sh. Citation Schreiner 2005,
3), kam bërë dallimin midis edukimit integrues të fesë dhe edukimit të
ndarë fetar.

Edukimi fetar siç mësohet në shumicën e shteteve federale gjermane

është një shembull i mirë i qasjes ndarëse. Fëmijët (ose, deri në një
moshë të caktuar, prindërit e tyre) tradicionalisht mund të zgjedhin
midis edukimit fetar konfesional protestant dhe katolik, i cili mësohet
në klasa të veçanta. Për fëmijët që nuk dëshirojnë të marrin pjesë në
edukimin fetar konfesional, shumica e shteteve kanë prezantuar të
ashtuquajturat 'lëndë alternative', të tilla si Etika (etika) në Bavari dhe
Hessen ose Werte und Normen (vlerat dhe normat) në Saksoninë e
Ulët, të cilat paraqesin një perspektivë jokonfesionale mbi etikën dhe
fetë. Në disa shtete federale, ekziston gjithashtu Edukimi për Fenë
Hebraike dhe, shumë kohët e fundit, janë bërë disa përpjekje për të
themeluar Edukimin për Fenë Myslimane (shih Citation Schreiner 2007,
85).
Edukimi integrues i fesë si lëndë e detyrueshme mund të gjendet në
disa vende të Evropës veriore, që daton që në vitet 1960/1970 në Suedi
dhe Angli. Veçanërisht në lidhje me debatet e fundit rreth mundësive
dhe kufizimeve të edukimit integrues të fesë, është e dobishme të
shikohet zhvillimi i këtyre lëndëve në Angli dhe Suedi, të cilat kanë qenë
mjaft të ndryshme nga njëra-tjetra. Ndërsa në Suedi karakteri i Edukimit
Fetar ndryshoi me reforma të ndryshme të kurrikulës kombëtare nga
vitet 1960 deri në vitet 1990, në Angli ishte më shumë një zhvillim nga
poshtë lart, me programe mësimore gjithnjë e më shumë të dakorduara
në nivel lokal duke përfshirë studimin e feve të ndryshme, një qasje. i
cili nuk ishte legalizuar zyrtarisht përpara Aktit të Reformës në Arsim të
vitit 1988. Në Suedi, emrat e ndryshëm që Edukimi integrues i Fesë
mori në gjysmën e dytë të shekullit të njëzetë pasqyrojnë qasje të
ndryshme për këtë temë. Emri ndryshoi nga kristendom (krishterimi) në
kristendomskunskap (njohuri rreth krishterimit) në 1962, në
fetëskunskap (njohuri rreth fesë) në 1965/1969, Fusnota 2 në
människans frågor frågor infor livet og manskunp on the face and tillvar
ekzistenca dhe njohuria rreth fesë) në 1980, dhe përsëri në fetë
skunskap në 1994. Fusnota 3 Emrat e ndryshëm nxjerrin në pah vatra të
ndryshme, fillimisht në drejtim të një qasjeje më të shkëputur ndaj
krishterimit dhe më vonë në përfshirjen e feve të ndryshme. Fokusi mbi
çështjet ekzistenciale, i cili ishte shumë i spikatur në planprogramin e
vitit 1980, u integrua në një koncept më të përgjithshëm të edukimit
rreth fesë në vitin 1994, kur lënda u bë plotësisht e detyrueshme, pa
asnjë mundësi për të hequr dorë. Ndërsa në Suedi, ku Agjencia
Kombëtare e Arsimit (Skolverket) është përgjegjëse për programet
mësimore, përgjegjësia për programet mësimore në Angli ka qenë me
autoritetet lokale të arsimit, duke rezultuar në një larmi më të madhe
konceptesh dhe ndryshime më graduale deri në reformën e vitit 1988.
(Akti i Reformës së Arsimit, shih Citimi i Parlamentit të Mbretërisë së
Bashkuar 1988), planprogramet model të vitit 1994 (SCAA
Citation1994a, Citation1994b) dhe kuadri kombëtar jo-statutor për RE
të vitit 2004 (QCA Citation2 004). Në kontekstin anglez, bashkëpunimi
ndërmjet institucioneve fetare dhe arsimore është i institucionalizuar,
qoftë në nivelin e konferencave të planprogrameve të dakorduara ose
të Këshillave të Përhershme Këshillimore për Edukimin Fetar (SACRES),
ose në nivel kombëtar, ku përfaqësues të komuniteteve të ndryshme
fetare janë konsultuar gjatë proceseve në të cilat janë prodhuar
dokumentet kombëtare për edukimin fetar. Fusnota 4
Po t’i hedhim një sy, shteteve të botës, do të shohim se shumica prej tyre e
kanë të inkorporuar lëndën e edukatës fetare në sistemin arsimor, diku si lëndë
obligative e diku si lëndë zgjedhore. P.sh.
Në Austri mbahet mësimi fetar në të gjitha shkollat austriake, e pjesë e këtij
mësimi është edukata islame. Mbase mund të mburremi se pjesë e këtij procesi
mësimor kemi edhe një numër të konsiderueshëm të teologëve nga Kosova, që
aktualisht jetojnë e veprojnë në Austri, sikundër edhe fëmijët e
bashkatdhetarëve tanë, që jetojnë atje, këto po e bëjnë me shumë sukses.
Në Gjermani kushtetuta e garanton mësimin fetar në shkollat shtetërore si
lëndë “normale”.
Në Angli, mësimi fetar është pjesë e plan-programit mësimor,
Në Spanjë, mësimi fetar, në rend të parë ai katolik, në shkollat shtetërore
është lëndë fakultative (lënda notohet, mirëpo nota nuk merret për bazë me
rastin e regjistrimit në shkolla).
Në Belgjikë, po ashtu zyrtarisht, edukata fetare është e garantuar me ligj, e
pjesë e kësaj edukate është edhe ajo Islame.
Në Greqi, si anëtare e Unionit Evropian, ende është në fuqi ligji i vitit 1930, i
cili favorizon fenë ortodokse, kurse në mënyrë flagrante shkelen të drejtat e
pakicave fetare. Mësimi fetar është i obliguar për nxënësit që deklarohen si
ortodoksë.
Në Irlandë, kushtetuta garanton të drejtën e prindërve që fëmijët e tyre të
arrijnë jo vetëm njohuri fetare, po edhe edukatë fetare. Mësimi fetar është i
obliguar edhe në Finlandë e në Danimarkë, të cilat kanë kishat e tyre
shtetërore nacionale. Norvegjia e ka kishën shtetërore si dhe obligueshmërinë
e mbajtjes së mësimit fetar. Nëpër shkolla ku ka numër të konsiderueshëm të
pakicave fetare, mund të organizohet mbajtja e mësimit fetar. Shteti i pranon
dhe i paguan mësimdhënësit e lëndës fetare të tyre. E njëjta situatë është edhe
në shtetet e tjera skandinave.
Në Hungari, mësimi fetar është lëndë fakultative dhe nuk është e përfshirë në
plan-programet shkollore; mësimdhënësi fetar nuk është anëtar i këshillit
mësimor por nëpunës kishtar që e paguan shteti.
Mësimi fetar katolik në Poloni është i obliguar dhe është në kuadër të plan-
programit shkollor.
Në Itali prej vitit 1985, pas nënshkrimit të marrëveshjes (konkordatit) me
Vatikanin, mësimi fetar është lëndë sipas dëshirës. Në Lituani, gjithashtu
mësimi fetar është lëndë sipas dëshirës.

https://bislame.net/edfet/

Në deklaratën Universale mbi të drejtat e njeriut, të aprovuar në Asamblenë e

Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara më datën 10.12.1948, rezoluta 217
(kapitulli III), neni 18 thotë: “Secili njeri ka të drejtë në lirinë e mendimit, të
ndërgjegjës dhe lirinë e shprehjes së përkatësisë fetare…dhe kjo liri nënkupton
praktikimin e lirshëm të fesë nëpërmjet mësimit, kryerjen e ritualeve fetare dhe
mbajtjen e saj.”
Ndërsa në nenin 26 të po kësaj Deklarate. Alinea 3, thuhet: “Prindërit kanë të
drejta themelore që për fëmijët e tyre të zgjedhin llojin e arsimimit.”
Rezoluta e Asamblesë së Përgithshme e Kombeve të Bashkuara 2200 A (XXI) e
miratuar më 16.12.1966, ndërsa e hyrë në fuqi më 23.03.1976 në nenin 18 alinea 1
thotë: “Secili person kas të drejtë në lirinë e mendimit të ndërgjegjes dhe të fesë.
Kjo liri nënkupton shfaqjen e lirshme të ndjenjave fetare qoftë në mënyrë
individuale apo në bashkësi, si publikisht ashtu edhe privatisht, nëpërmjet
praktikimit të lirshëm të ritualeve fetare dhe mësimin e fesë”
Ndërsa në alinenë 4 të po këtij neni thuhet: “Shtetet anëtare të këtij Pakti,
obligohen që ta respektojnë lirinë e prindërve, ose të kujdestarëve të fëmijëve, që
fëmijëve të tyre t’u sigurojnë arsimin fetar dhe moral, i cili është në përputhje me
bindjet e tyre personale.”
Nene të ngjashme hasim pothuaj në të gjitha Konventat Ndërkombëtare, ato me
karakter botëror, evropian apo edhe islam.
Nga sa u tha më lartë, pamë se feja vërtet është një komponentë kyqe në edukimin
e mirëfilltë të brezave dhe gjeneratave të reja, aq më parë kur në shoqërinë tonë
kosovare, viteve të fundit jemi dëshmitarë të lulëzimit të dukurive negative të cilat
për ne pothuaj kanë qenë të huaja. Droga, alkooli dhe prostitucioni kanë marrë
përmasa aq tragjike, saqë tash më nuk flitet për këto dukuri vetëm në mesin e
studentëve, madje as të atyre të shkollave të mesme. Beteja tashmë ka filluar për
shpëtimin e filloristëve, të cilët janë vënë në shënjestër të huliganëve,
narkomanëve, dilerëve dhe të tjerëve, që nga këta filiza të rinj, të prodhojnë njerëz
të varur nga narkotikët dhe prostitucioni. Pra që në start ka filluar të goditet keq
pjesa më vitale e popullit tonë – mosha e njomë.
http://www.bajgora.com/index.php/artikuj/6-roli-i-fese-ne-edukimin-shkollo

Në Kosovë vazhdon debati për dhe kundër futjes së edukatës fetare në plan-programet mësimore
në shkollat publike. Bashkësia Islame insiston që një gjë e tillë të bëhet, duke argumentuar se
kështu nuk do të kishte devijime nga tradita islamike e kultivuar me vite në Kosovë. Disa komunitete
tjera fetare janë kundër një ideje të tillë. Ndërsa, Ministria e Arsimit nuk lëviz nga qëndrimi refuzues,
duke thënë se mësimi i fesë në shkolla bie ndesh me ligjet në fuqi.

Rikthehet debati për aplikimin e mësimit për fenë në kuadër të sistemit publik të arsimit fillor dhe të
mesëm.

Bashkësia Islame sërish bëri thirrje që feja të përfshihet në programim mësimor në shollat publike,
ndërsa Ministria e Arsimit këmbëngul në respektimin e ligjeve, të cilat nuk lejojnë mësimin e fesë në
shkolla.

Kryetari i Bashkësisë Islame të Kosovës, Naim Tërnava në konferencën “Mësimet mbi fenë në
Institucionet Publike të Arsimit”, dha arsyetimet e institucionit që drejton, se përse feja duhet mësuar
edhe në shkolla.

“Njerëzit që duan të garantojnë të ardhmen e vet, nuk mund të jenë indiferentë për edukimin e
fëmijëve të tyre edhe me edukatën fetare. Familja, shkolla, mjedisi, institucionet e vendit dhe mjetet
e komunikimit masiv duhet të bashkëpunojnë të gjithë për të siguruar rezultatin e dëshiruar”, u
shpreh Tërnava.

Por, përfaqësues të komuniteteve tjera fetare në Kosovë, u shprehën se nuk mendojnë që është
mirë të ketë edukatë fetare në shkollat publike.

Fehmi Cakolli, pastor i Kishës Protestante, u shpreh kundër kësaj ideje:

“Personalisht dhe nga komuniteti nga ne vijmë, Kisha Protestante Engjëllore e Kosovës, ne
mendojmë se feja në shkolla nuk do të duhej të futej për shkak se mendojmë që ky është edhe një
përcaktim i rendit shoqëror demokratik, po edhe i vetë rrethanave historike të popullit tonë. Andaj,
mund të gjenden forma tjera, qoftë nga vetë BIK-u, në bashkëpunim me MASHT-in dhe bashkësitë e
tjera fetare, pra forma të mira të pranuara që mund të futet religjioni në këtë rast”.

Një nga protestat e mbajtura në Prishtinë në mbrojtje të shamisë në shkolla, pas miratimit të një
udhëzimi administrativ të MASHT-it, i cili ndalonte përdorimin e simboleve fetare në shkollat publike.

Nga ana tjetër, eksperti për çështje kulturore e fetare, Stephan Batelede, nga Shtete e Bashkuar të
Amerikës, i pranishëm në konferencë, dha disa shembuj se si do të duhet të mësohet lënda e
edukatës fetare.

“Departamentet e studimeve fetare në universitete publike nuk ofrojnë trajnime religjioze apo
profesionale për priftërinj ose për imamë, ata nuk janë si Fakulteti i Studimeve Islame në Prishtinë
ose si Instituti Teologjik Françeskan në Sarajevë, të cilat ofrojnë mësime fetare dhe trajnime për
profesione fetare. Përkundrazi, departamentet e studimeve fetare kanë si mision studimet
akademike të fesë duke përfshirë edhe krahasimin e feve të botës përtej traditave fetare”, shpjegoi
Batelde.

Zyrtarët e BIK-ut, ka kohë që janë duke kërkuar nga institucionet Kosovës që lënda e edukatës
fetare të përfshihet të plan-programin mësimor të vendit.

Një gjë të tillë, vitin e kaluar Bashkësia Islame e Kosovës, ua kishte kërkuar përmes një shkrese
edhe deputetëve të Parlamentit të Kosovës.

Por, zyrtarët e Qeverisë këmbëngulin se kërkesa për futjen e religjionit në programet mësimore bie
ndesh me ligjet në fuqi.

Nehat Mustafa, nga kabineti i ministrit të Arsimit, deklaroi se me ligjet në shpjegohet shumë qartë se
në shkolla nuk lejohen mësimet për fenë.

“Në nenin katër të këtij ligji thuhet qartë që institucionet arsimore publike do të përmbahen nga
mësimdhënia fetare. Çka do të thotë se me ligjin që ne e kemi në fuqi dhe me të cilin veprojmë, për
ne nuk është temë diskutimi njëherë futja e lëndës së edukatës fetare në procesin arsimor”, deklaroi
Mustafa.
Viti i kaluar është përcjellë me një seri protestash në mbrojtje të shamisë në shkolla, pas miratimit të
një udhëzimi administrativ të MASHT-it, i cili ndalonte përdorimin e simboleve fetare në shkollat
publike.

https://www.albinfo.at/feja-ne-shkolla/