CHƯƠNG 1:

KHU VỰC CÔNG VÀ

TÀI CHÍNH CÔNG

TÀI CHÍNH CÔNG

15/03/2023 1
 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1.1 Khu vực công và vai trò của chính phủ
1.1.1 Hiệu quả và sự thất bại thị trường

1.1.2 Khu vực công và vai trò của chính phủ

1.1.3 Cách thức can thiệp của chính phủ

1.2 Quy mô và trách nhiệm của chính phủ

1.2.1 Quy mô và tăng trưởng của chính phủ

1.2.2 Phi tập trung hóa

1.2.3 Chi tiêu, thuế, thâm hụt và nợ

1.3 Phân phối nguồn lực

1.4 Vai trò điều tiết của chính phủ
 Hiệu quả và sự thất bại thị trường

Khi nào Chính phủ nên can thiệp vào nền kinh tế?

Thất bại thị trường là gì?

Thất bại thị trường dẫn đến kinh tế thị trường
không đạt mức hiệu quả.
Hiệu quả Pareto?

3
 Trong một thị trường cụ thể, đầu ra hiệu quả là ở đó
đường cung, đường cầu cắt nhau.
Điểm này có hiệu quả không? Tại sao?
P

$14 S =(MC)
$12

$10

$8

$6
D = (MB)

90 100 110 Q

4
 Khi nào chinh phủ can thiệp?
Thất bại thị trường

Tuy nhiên, trong 1 số thị trường,

điểm giao nhau này không phản ánh
đầu ra hiệu quả.
 Bởi vì, chúng ta không tính đến hiệu
quả xã hội. Xét thị trường vaccine
cho trẻ em, có nhiều trẻ không được
tiêm vaccine.

5
 Khu vực công và vai trò của chính phủ

◼ Thông thường, thị trường tư nhân cạnh

tranh cung cấp các đầu ra rất “hiệu quả”
cho nền kinh tế .
◼ Vậy có cần đến sự can thiệp của Chính
phủ?
◼ Nói chung có 2 lý do để chính phủ can
thiệp:
◼ Thất bại thị trường
◼ Tái phân phối
Khu vực công và vai trò của chính phủ

Tái phân phối thu nhập là gì?

Tái phân phối là một sự chuyển giao
nguồn lực từ nhóm người này trong xã hội
đến nhóm người khác.

 Chính phủ cần quan tâm đến:

(i) quy mô chiếc bánh kinh tế (hiệu quả kinh tế
–efficiency).
(ii) quy mô lát bánh mà mỗi người nhận được
từ chiếc bánh kinh tế (công bằng – equity).
• “Công bằng” là một từ rất nhạy cảm!
7
Khu vực công và vai trò của chính phủ

 Quy mô lát bánh mà mỗi người nhận được từ

chiếc bánh kinh tế: Chính phủ phải phân chia
như thế nào để đảm bảo công bằng xã hội?
▪ Ở khía cạnh phân phối, xã hội đánh giá sự tăng thêm 1 đồng
tiêu dùng của người nghèo cao hơn 1 đồng tăng thêm của
người giàu.
▪ Ví dụ?
 Nếu có thất bại thị trường, chính phủ có thể
tăng quy mô chiếc bánh kinh tế. Ví dụ?
 Thông thường, việc tái phân phối sẽ làm giảm
hiệu quả kinh tế.
▪ Đánh đổi giữa hiệu quả và8 công bằng. Tại sao?
 KHU VỰC CÔNG

◼ Nền kinh tế chia ra thành 2 khu vực: khu

vực công và khu vực tư.
◼ Theo Stiglitz, khu vực công:
◼ Hệ thống các cơ quan quyền lực: Hành
pháp, tư pháp và lập pháp.
◼ Hệ thống các đơn vị kinh tế của nhà
nước: Các doanh nghiệp nhà nước và các
đơn vị công ích/ dịch vụ công (Public
services).

15/03/2023 9
Đặc điểm khu vực công
- Người trực tiếp chịu trách nhiệm các cơ quan
công lập được công chúng bầu ra trực tiếp
hay gián tiếp
- Các đơn vị trong khu vực công được giao 1 số
quyền hạn nhất định có tính bắt buộc, cưỡng
chế mà cơ quan tư nhân không thể có được
 Cách thức can thiệp của chính phủ
Chính phủ can thiệp như thế nào?

◼ Đánh thuế /Trợ cấp cho khu vực tư.

◼ Giới hạn/Quy định việc mua hoặc bán
hàng hóa.
◼ Cung cấp công các hàng hóa công – dịch
vụ công.
◼ Tài trợ cho tư nhân cung cấp hàng hóa.

11
 Cách thức can thiệp của chính phủ

 Đánh thuế /Trợ cấp

Chính phủ khắc phục thất bại thị trường
bằng sử dụng cơ chế giá. Chính sách của
Chính phủ được sử dụng để thay đổi giá cả
hàng hóa theo 2 cách:
1. Thông qua đánh thuế làm tăng giá cả của
hàng hóa được sản xuất dư thừa so với
mức hiệu quả.
2. Thông qua trợ cấp làm giảm giá cả hàng
hóa được sản xuất dưới mức tiềm năng.
12
 Thuế và Trợ cấp

Đánh thuế lên người Đánh thuế lên người TD

sản xuất P
P S`
$14
$14 S
T=$4
S
$12
$12
$10
T=$4
$10 T=$4
$8
$8 T=$4
$6 D
$6 D
D`
90 100 110 Q
90 100 110 Q
…làm giảm sản lượng.

13
 Thuế và Trợ cấp
Trợ cấp đến người sản xuất Trợ cấp đến người tiêu dùng

P P
$14 S $14
S
$12 $12
S=$4
S=$4S`
$10 $10 S=$4 D`
$8 $8
S=$4
$6 D $6 D

90 100 110 Q 90 100 110 Q

…làm tăng sản lượng

14
 Cách thức can thiệp của chính phủ

 Giới hạn/Quy định

Chính phủ có thể giới hạn hành vi mua hoặc bán
các sản phẩm hàng hóa được sản xuất dư thừa.
Quy định mua các loại hàng hóa sản xuất dưới
mức tiềm năng.
 Cung cấp hàng hóa/dịch vụ công
Chính phủ trực tiếp cung cấp hàng hóa công.
 Tài trợ khu vực tư cung cấp hàng hóa
CP muốn gây ảnh hưởng đến mức tiêu dùng của
XH nhưng không muốn tham gia trực tiếp cung cấp
hàng hóa → tài trợ khu vực tư cung cấp hàng hóa
như mong muốn

15
 Quy mô chi tiêu của chính phủ
và sự tăng trưởng kinh tế
Quy mô chính phủ thường được đo lường
trong sự so sánh % so với GDP.
Có xu hướng tăng.

16
Source: OECD Historical Statistics

Điều gì xảy ra với Hy Lạp và Thụy Điển? 17

18
19
15/03/2023 20
Chi tiêu chính phủ Việt Nam

21
 Government Expenditure - Vietnam
30.00%

25.00%
y = 0.1868e0.0096x
R² = 0.3153

20.00%

15.00%

10.00%

5.00%

0.00%
199819992000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201620172018201920202021

15/03/2023 22
 Tăng trưởng của Việt Nam

23

Nguồn: Tổng cục thống kê

Nợ chính phủ Việt Nam

24
 Phân phối nguồn lực

◼ Phân phối nguồn lực

◼ Sắp xếp, lựa chọn mục tiêu
◼ Xác lập mục tiêu ưu tiên và đánh đổi.
Nguồn lực Các quĩ tiền tệ
Phân bổ
tài chính chuyên dùng của
công TCC
Huy động

Chi tiêu
Nguồn lực TC Hàng hóa,
của kv TCDN và dịch vụ công
gia đình
 Phân phối nguồn lực

◼ Tái phân phối thu nhập:

◼ Đánh thuế
◼ Phân bổ và chuyển giao nguồn lực.
◼ Trợ cấp ( giá, lương thực…)
 Phân phối nguồn lực

◼ Tái phân phối thu nhập:

Nhóm người có thu nhập cao

Thu thuế
Tái phân Quỹ ngân
phối thu sách
nhập thông
qua các
khoảng chi
chuyên giao Nhóm người có thu nhập
trung bình

Nhóm người có thu nhập thấp

Vai trò điều tiết của chính phủ

15/03/2023 28
Vai trò điều tiết của chính phủ

15/03/2023 29