Ćwiczenie czytania ze zrozumieniem

Przeczytaj fragment artykułu Marty Piwińskiej i wykonaj podane zadania.

Jeśli można sobie wyobrazić Mrożka jako nie-szydercę, to byłby to Artur właśnie. Artur to „biografia
wewnętrzna” Mrożka, ta odrzucona, którą wciąż napotyka, jak własny cień, ta chyba, przeciw której
i dla której pisze. Artur zostaje zabity „zamiast” samego Mrożka, to autor zabija - zabił? - w sobie
Artura. Artur bowiem jest Hamletem, który postanowił zostać Fortynbrasem, Konradem
i zetempowceml. Artur jest Mrożkiem i tym, co mu grozi: własnym zaprzeczeniem.
Historia w Tangu rozwija się dialektycznie. Teza: stary porządek wywołał bunt. Antyteza: bunt
doprowadził do absolutnej wolności, anarchii, bezprawia. Synteza: bezprawie staje się prawem,
z anarchii powstaje nieskrępowany niczym nowy porządek, władza absolutnie wolna. [...] W Tangu
Artur chce na serio naprawić świat, chce praw, formy, idei - i ma rację. Świat w Tangu jest bowiem
karykaturą wolności, w takim świecie nie można żyć. Idea porządku jest mądra, szlachetna,
konieczna. Mrożek pokazuje proces jej wyradzania się we własne przeciwieństwa. [...] Porządek
świata staje się wartością najwyższą. Staje się także czymś więcej niż człowiek. Absolutem, który
wymaga ofiar. Program totalnej naprawy świata szybko obraca się w totalitaryzm. Aby porządek
zapanował, „na początek rozwalimy wujaszka”. [...]
Artur chciał zabijać dla idei, poświęcił własne sumienie i własnego wujaszka dla zbawienia świata.
Właściwie to było tragiczne, to był prawdziwy dramat ideologii, choć tak familijnie się rozwijał. Edek
zabija przypadkiem, a nawet w obronie własnej. Trafia w słaby punkt Artura. Artur kochał Alę, jest
nieszczęśliwy, zrozpaczony, że go zdradziła. Artur blefował, przedstawiał układ sił fałszywie.
Krzyczał ,,jestem siłą”, ale nie był zdolny choćby do tego, żeby własnoręcznie zabijać. W
zmitologizowanej przez siebie rzeczywistości siły i prawa Artur pierwszy zginie. Edek wypełni kontur.
Artur domyślił rzeczywistość do tragedii: żeby stwarzać, trzeba niszczyć przedtem, a niszczyć - to
zabijać. Edek doprowadza tę tragiczność z powrotem do rzeczywistości, która dzieje się tylko, a
znaczy niewiele: kto zabija, ten jest silny. Kto jest silny, ten może wszystko. Może robić, co mu się
podoba.
Świat Tanga od początku był zresztą Edkiem podszyty. Bez Edka nikt się nie mógł obejść, każdemu
na coś był potrzebny: Eugenii do kart, Eleonorze do łóżka, Stomilowi do pozbycia się mieszczańskich
obciążeń, Ali do przeciwstawienia się zasadom Artura, Arturowi do urzeczywistnienia jego zasad.
Edek jest bierny, Edek zawsze robi tylko to, czego się od niego oczekuje, czego wymaga sytuacja.
Dlatego zawsze jest na swoim miejscu - to znaczy na tym, na którym chcą go widzieć inni. Jest na
swoim miejscu jako partner do pokera, jako kochanek Eleonory i Ali, jako wzór nowoczesności
i swobody, jako lokaj, jako pachołek do mokrej roboty, jako morderca i jako chamski dyktator.
Edek spełnia wszystkie zapowiedzi. To on jest wcieleniem marzeń epoki Stomila, człowiekiem wyzwo-
lonym, o którego walczono w czasach „buntu i skoku w nowoczesność”: wolny seksualnie, moralnie,
bez okowów wiedzy i nadświadomości, więzów higieny, skorup sumienia i konwencji dobrych manier
[...]. Zdolny do wszystkiego, bo od wszystkiego uwolniony i dlatego wszyscy się nim posługują. [...] Ale
Edek nie wymyślił ,,siebie” - to znaczy tego, że tak właśnie powinien wyglądać idealny człowiek.
Wymyśliła go epoka Stomila. Arturowi epoka Stomila nie podoba się, zapowiada inną. Lecz i jego
program też ma zrealizować Edek. Staną przed nim nowe zadania, ale Edek wszystko może. Jest
przecież kimś - kim: nadczłowiekiem czy potworem Frankensteina ? - pozostając sprytnym
półdebilem powszednim.

Marta Piwińska, Mrożka dialektyka magiczna [w:] tejże, Legenda romantyczna i szydercy, Warszawa 1973, s. 350-353.
1. Wyjaśnij opisany w akapicie 1. paradoks dotyczący przekonań Mrożka.

2. Wyjaśni, co znaczy stwierdzenie autorki, że ,,historia w Tangu rozwija się dialektycznie” ?

3. Na podstawie artykułu określ rolę, jakie odgrywa Edek w stosunku do rodziny Stomilów.

4. W pierwszym i ostatnim akapicie tekstu autorka użyła wtrącenia ze znakiem zapytania. Jaką pełni
ono funkcję?

5. Sformułuj pytania, do których odpowiedzi są zawarte w poniższych akapitach.

akapit 1

akapit 3

akapit 5

6. Wypisz z akapitu 3. po jednym spójniku pełniącym podane funkcje. Zacytuj zdania, w których w tej
funkcji występują.

Funkcja spójnik Przykład zdania

wprowadzenie zdania
współrzędnego
przeciwstawnego

wprowadzenie zdania
podrzędnego okolicznikowego
przyzwolenia

7. W ostatnim zdaniu tekstu występuje rzeczownik półdebil.

a. Do jakiego stylu należy ten rzeczownik?

b. Jaką funkcję pełni w tekście Marty Piwińskiej?

1
zetempowiec - członek ZMP (Związek Młodzieży Polskiej), organizacji politycznej działającej w
okresie stalinizmu,której celem była indoktrynacja młodych ludzi.