D I E S T E M VA N O P K O M E N D E

KUNSTENAARS
- Begin van SA kuns met invloede van Europese kuns.
- Gesukkel om kunsopvoeding te kry veral swart kunstenaar aan begin van vroee 20ste eeu.
- Europa gereis vir kunsopvoeding = Internasionale styl bekend gemaak.
- Gewoonlik eie styl en benadering tot kuns ontwikkel
- Swart Afrikane in stamgroepe gebly (etnies verdeel) en afhanklik van grond vir oorlewing.
- Kolaniseering en industrialisasie lewe radikaal verander = myngebiede werk.
- Beinvloed kultrele tradisies asoos sosiale strukture
- Skep van kuns verbind en beheer deur westerse kapitalistiese samelewing, (Nie doel, mooi lyk)
- Swart kunstenaars afhanklik van ondersteuning van wit middelklas.
- Eerste kunsskool in kaapstad in 1864 gestig + SA Skone Kunste-vereniging as ondersteuner val
kunsaktiwiteite in 1871.
- Europeers geen belangstelling getoon in inheemse kulture of in ontwikkelende kunstradisie nie.
- Meeste kunswerke wat in Kaapstad uitgestal was, behoort aan ryk Europeerse versamelaars, reisigers of
amateur kunstenaars.
- Vroegste proffesionele kunstenaars in 19de eeu in Britanje opgelei volgens konserwatiewe naturalistiese
style van Europa (akademiese tradiese landkappe, portrette, verhalende werke)
- Uitdaging vir SA kunstenaars gebied, en het die styl toegepas op SA landskappe.
- Edward Roworth NB figuur in SA kunsgeskiedenis. Hy bepaal die rigting wat SA kuns ingeneem het.
- Britse naturalistiese tradiese verkies as styl van 20ste eeu en dekedante ontwikkeling van Europese kuns
verwerp.
- Ontwikkeling van kunstalent in SA geleidelik en beperkte geleenthede vir kunsopvoeding = oorsee
studeer.
- In SA was funksionele en rituele voorwerpe deur swart landelike vakmanne geskep, oorsponklik
onbelangrik gesien, maar as iets wat bestudeer moes word. Later = kunsvleit maar minder belangrik as
kunsvorm teenoor die ander.
- Afrika kuns NB rol gespeel as invloed op ontwikkeling van modernistiese beweging in kontras met
tradisionele modernisme.
- SA kunstenaars begin erkenning gee aan die invloed van tradisionele kuns.
- Europese kunsbewegings: Impressionisme, Neo-Impressionisme, Post-Impresionisme, Fauvisme,
Kubisme, Duitse ekspressionisme.
- Afrika landskap kragtigste invloed op SA kuns.
- POLLY STREET KUNSSENTRUM
- Township Kuns
- Johannesburg, 1949-1975
- Informele kunsklasse maar na Cecil Skotness aangestel is het hy kunssentrum as toevlugsoord
vir swart kunstenaars begin bestuur.
- Gebrek aan hulpbronne maar sentrum floreer en loopbane van swart kunstenaars beinvloed.
- Stedelike lewe van Swart woonbuurte uniek SA, kunstenaars verwaarloose omstandighede uitgebeeld.
- Sentrale temas: interaksie van mens met mekaar en omgewing.
- Lewe gedokumenteer en omstandighede wat kunstenaars en mense in gesig staar geillustreer.
- Kunstenaars uit 20ste eeu = agterstand + baie probleme gehad weens gebrek aan hulpbronne, geld en
geleenthede vir kunsopleiding.
 GEORGE PEMBA (1912 – 2001)
- Korsten gebore in Ooskaap naby Port Elizabeth.
- Aangemoedig om te verf deur familie en onderwysers.
- Beperkte kunsopleiding, interaksie met kunstenaars en doesente by sy werk.
- Bedank by werk om proffesionele kunstenaar te word, maar sukkel finansieel weens apartheidstelsel se
uitwerking op uitstallingsgeleenthede en kunskopers.
- Spaza-winkel geopen en bedryf saam met vrou vir inkomste.
- INVLOED
- Realisme (toestande van armes in townships op naturalistiese manier)
- Impressionisme (Sterk ligbron en keuses van onderwerp = vlietende oomblik)
- Ekspressionisme (Verstedeliking op mense, subjektiewe kleur en verwringing van vorms)
- Britse Akademiese skilderkuns (verskeidenheid wit academici van werk)
- Sekoto beinvloed om onmiddelike omgewing te verf + olieverf inplaas van waterverf = los impasto-
kwashale.
- ONDERWERP
- Portrette: Individue, groepe, landskappe.
- Lewens in New Brighton: Omstandighede van swart mense sigbaar maak, eerlik onpretensieus.
- Temas: Vrees, vreugde, verlies, daaglikse lewe, kulturele tradisies, menseregte, politiek,
godsdienstige en politieke kommentaar.
- Waarnemend of verhaalend.
- SKILDERSTYL
- Eers waterverf (goedkoop), later olie = styl verander Soms egalig, olie = impasto-verf tot lewendige
kwaswerk gelei
- Vorms vereenvoudige vlakke en massas, veroorsaak gevoel van monumentaliteit met gevoel van
ekspressionistiese verwringing
- Waterverf is kleur subtiel en beskrywend, Olieverf baie sterk
kontraste tussen lig en gekleurde areas. Helder kontrasteurende
kleure, maak voel van egtheid en eenvoud.

NEW BRIGHTON, PORT

ELIZABETH
Olie op doek, 1977
- Besige straat in township, deur pemba se oë. Middel van
komposisie geplaas (mense onbewus van toeskouer, grootste deel is straat wat strek tot ver agter en
strook ligblou lug trek kyker se oog na stad in afstand) saam pad wat sentraal is. Mense wat rondbeweeg,
donkiekar links (geen motors). 3 jong mans aan een kant van sirkel en anderkant man wat rook met
netjiese vrou. Agter mans at met bal speel verder vroue wat rondloop. Teer pad, huisies met gevestigde
tuine = bly al n rukkie daar en gee om vir omliggende omgewing. Sypaaidjies nie geplavei nie met geen
straatligte.
- Skoorstene (geen elektrisitiet) en rook kom uit, kos kook.
- Wys baie mense in gemeenskap wat tuis is (het nie werk nie = fabrieke) kom besig en lewendig voor
maar ontbreek.
- Kontras in warm en koue kleure (lewendige gevoel van gemeenskap). Blougrys straat met ligblou
agtergrond teenoor oranje rooi en geel op mense se kleure. Warm herhaal in grond van sypaaidjie en in
kleure van huise. Groen van bome breek dit op. Mense se velkleur in kontras met eie kleuredrag. Wit
ligbron van regterkant gesien op skaduwees en highlights.
- Nie ekspressiewe of bewegende kwashale. Kwashale dra by tot 3D van bome, bosse en figure.
- Naturalistiese styl. Eerder groter prentjie wou wys as te veel tyd spandeer op die fyner detyl.
Impressionisme kan gesien word in hierdie aspek, uitgebeeld wat sien en ondervind.
 GERARD SEKOTO (1913 – 1993)
- Botshabelo, Mpumalanga gebore, 5 middelburg toe getrek, 8 besef teken geniet.
- Eerste formele lesse in teken deur swartbord skryf lesse (teken van voorwerpe en patrone) beinvloed
later benadering tot rangskiking van vorms in komposisie.
- Onderwyser, naskool kuns skep, saam kunskompetisie waar 2de prys kry en George Pemba 1ste.
- 1938 voltydse kunstenaar, toe bekend gestel is aan van Gogh se weke en Frankyk gaan met beurs.
- Sopiatown getrek (gebied hom geinspireer en geverf wat rondom hom gebeur, bied eksperimenteering en
ontwikkelingaan) baie produktief, bedank
- 1943 Kunsopleiding bydeeltydse klasse by St. Peterskool in Rosetenville.
- By uitstallings begin deelneem en werke begin verkoop.
- 1945 Distrik ses in Kaapstad getrek ,skilder mense en omgewing hier, daarna Eastwood in Pretoria
getrek, woon saam familie, lewer beste van volwassene werke.
- 1947 Per boot Parys toe vertrek, Keer nooit weer terug SA nie, Parys verblyf nie altyd gelukkig nie
(kunswerke gestileerd en herhalend, minder lewendig, veralgemeen en sonder eerlikheid wat waaroor sy
SA kunswerke beskik het.
- INVLOEDE
- Van Gogh se lewe van swaarkry + Ekspressiewe benadering met gevolens deel van skildery.
- Post-Impressionisme = gebruik van kleur
- Altyd ontken dat hy deur ander kunstenaars beinvloed is.
- ONDERWERPE
- Sans en ondervindings van townshiplewe (Sophiatown, Distrik Ses, Eastwood)
- Straattonele (vroue wat skinder/wasgoed doen, werkers, biersale, kinders wat buite speel)
- Politieke situasie sigbaar, nie met opset.
- SKILDERSTYL
- Sy werk is geïdealiseerd, maar toon begrip en simpatie vir onderwerpe en omstandighede.
- In sy vroeë werk is vorme lomp en onproporsioneel, later word vorme verwring om in die komposisie
te pas. Fokus op fatsoen en die herhalende gebruik van patrone om die algehele ontwerp te versterk.
- Gebrek aan formele opleiding lei tot 'n effek van verwringing in 3D-perspektief.
- Sy kwasmerke skep die illusie van diepte in die komposisie.
- Hy is veral geïnteresseerd in kleur en lig, wat 'n ekspressionistiese impak het.
- Sy plat areas dien om meer as net 'n visuele weergawe van werklikheid te wees; hulle skep 'n gevoel
van egtheid en eenheid in die komposisie.
- Hy gebruik nie-naturalistiese kleure en sterk patrone, wat hom verbind
aan Post-impressionisme, Fauvisme, en ekspressionisme, sonder
direkte invloede van Europese kunstenaars.
SONG OF THE PICK
- Gebasseer op wit en swart foto, wat hy regdeur sy lewe gehou het.
- Gemaak in Eastwood.
- Komposisie verander, sodat hy die ritmiese arbeid van kragtige swart
arbeiders kon uitbeeld in kontras met wit opsigter.
- 9 mans, pike in hande bo kop, oppad om grond in te slaan. Gevoel van 1946-1947, Olie op doek
eenheid en krag in herhaling van die vorms en uitgestrekte regterbene, en
opliggende arms wat pike vashou.
- Bietjie individualitiet getoon deur verskeidenheid vorms en kleure van die werkers.
- Die opsigter steek skerp af teen die werkers se aktiwiteit en liedjie. Sy klein figuur in die middelgrond
wys sy gebrek aan gesag teenoor die werkers. Met 'n wit hemp, ligkleurige baadjie, broek en hoed
probeer hy gesag afdwing, maar figuur nietig en pateties in vergelyking met werkers.
- Dinamiese assimertiese komposisie, figure in serk diagonal lyn
- Vereenvoudiging van vorms en rondheid deur geskep deur sterk kontraste tussen lig en donker.
- Eerste 3 pikke af te sny = plaas kyker in middel van aksie, fokus op kragtige arms, hande en ligaam
- Ritme sterkste eienskap van werk, geskep deur herhalings van vorms en kleure\
- Alhoewel nie gehoor kan word nie, ontlok die titel’n lied verwant aan geluid van pikke wat grond tref.
PETER CLARKE (1929 - 2014)
- Simonstad, Kaapstad gebore, 1973 weg trek agv Simonstad (na Ocean View) wit area verklaar, 15 skool
verlaat en 1944 werk op skeepwerf. 1956 bedank en skrywer en kunstenaar geword (Gerard Sekoto
inspirasie)
- Meestal selfgeleer uit boeke en tydskrifte, maar het formele en informele kunsopleiding ontvang vanaf
1947.
- 1957 Eerste solo-uitstalling deur vriend in nuuskamer van koerant, The Golden City Post. Deurbraak
- Betrokke by Community of Arts Project in Kaapstad, saam verskeidenheid kunsfeeste.
- 13 jaar kuns gegee by Ocean View Biblioteek en jong kunstenaars help geleenthede gee.
- INVLOEDE
- Britse kuns, mediums en tegnieke deur kunstydskrifte by informele kunslesse wat hy ontvang het.
- Gebruik van kleur en kleurskakering in waterverf landskapskilderye van kunstenaars in Tydskrifte.
- Kunsboeke by ID Boeksellers (bib en kuns gallery) Grootste invloed aangesien nie gereelde uitstalling
besoeke nie agv woon in Simonstad. Dus belangstelling in boeke en Joernale.
- Duitse Ekspressionistiese reliefhoutsnee-afdrukke grootste invloed.
- Deur boeke, lesse geleer hoe om kleure in drukkunswerke te gebruik, tegnieke om merke te maak.
Stileering en verwringing van vorms en sterk uitdrukking van sosiale omstandighede.
- Ekspressionistiese kenmerke van Edvard Munch belangrik. Munch se organiese gebruik van lyne en
voorstelling van diep perspektief, kan in Clark se werke gesien word.
- Kleur in Japanese houtsnee-afdrukke belangrike bron van inspirasie.
- Boodskappe oor ongeregthede en sosiale kwessies in werke (Mexico artists), bron van inspirasie.
- Voorstelling van lewensomstandighede binne stelsel van apartheid veral lyding en swaarkry.
- ONDERWERP
- Menslike figuur in landskap of interieur ruimte. Daaglikse lewensomstandighede fokuspunt.
- Disintergrasie van gemeenskap gewys in daaglikse swaarkry, gee waardigheid aan figure.
- Verhalende aspek, inlig oor die oorlewing van gemeenskappe in Kaapse vlakte.
- Universiele simbole soos duif van vrede. Onlangs onderwerpe minder sosiaal betrokke is wat verwys na
groot hoeveelheid mense waarby hy inspirasie verkry het.
- MEDIUMS EN STYL
- Afdrukke uit linosnee en houtsnee saam skilderye, 1944 eksperimenteer met collage.
- Figuratief, nie-naturalisties want verwring, vereenvoudig en stileer wat hy sien, dus Ekspresief.
- Hoekigheid en gestileerde vereenvoudiging van vorms = Duitse Ekspressionisme
- Sommige komposisies, geordende, ontwerpagtige uitleg van vorms en fatsoene binne format.
- Gebruik van kleur is meer subtiel. Bewustheid van kuns uit ander lande instrumenteel om Clark te leer
hoe om kleur doeltreffend te gebruik as deel van ekspresiewe styl en krag van komposisies.
WIND BLOWING ON THE CAPE
F L AT S
- Fisiese effek van Groepsgebiedwet op lewe van mense word in skildery gewys
- Verplaas (soos oceanview) na sanderige gebiede sonder ordentlike paaie, ver van
werke en dorpsentrums, deel van lyding veroorsaak deur verplasing.
- Ondervinding van mense terugstap na afgelee sinkdak huise op sanduine en gesukkel
ten sterk Suid-Ooster wind. 3 Mense, Jong vrou met sak, man met kind
- Rue na kyker, toeskouer volg in voetstappe, alles leun na regs, yl gras op duine,
1960, Gouache
rimpels op sand, bome en figure. Vereenvoudiging en hoekigheid in vorms.
- Basiese vorms gestroop sonder baie detail
- Kleur subtiel, wit, room, bruin, grys en blou= uitgewasde kleur Kaapse vlaktes op winderige dag.
- Donkerbruin regdeur komposisie in lang skaduwees, gras, boom op horizon, meisie se hare en rok wat in
wind waai, dogtertjie en man. Meisies se rok is hoekig.
- Bewolkte lug skematies uitgebeeld, sandduine is hoekige vorms, met skilderagtige rimpel effek.
- Gestileerde geometriese ritme regdeur hele komposisie.
- Geel huis bokant verleen bietjie warmte aan toneel, simbolies = stryd teen wind bied huisie berskerming
teen elemente en moeilike sosiale omstandighede.
- Fokuspunt is meisie met sak. Lyne in sand duine wys na haar. Huis toon lynperspektief.
- Atmosferiese perspektief = ligter kleure + minder definieerde skaduwees op kleiner figure en duine.
SA KUNSTENAARS BEINVLOED DEUR
AFRIKA EN INHEEMSE KUNSVORMS
- Primatiewe en barbaarse werk work gelyk gestel aan kusn wat nie Westers of Europeers was nie.
- Fauvisme en Fauviste = Wilde diere reeds primitiewe assosiasie.
- Stileerde vereenvoudiging van vorms en verontagsaming van realistiese perporsies.
- Dekoratiewe eienskappe en belangrikiheid van oppervlakontwerp eienskappe van kunswerke.
- Duitse Ekspressionisme, vereenvoudiging en verwringing.
- Naaktheid veral vroulike naak figuur was simboliese verwysing na die natuur as die teenoorgestelde van
kultuur.
Afrika-beeldhouwerke en maskers
- Tradisionele maskers en beeldhouwerke uit verskeie gedeeltes van Afrika deur Europese kolonialiste
versamel en regdeur Europa uitgestal.
- Funksie, krag en betekenis van die voorwerpe verdwyn. Kuns Estetika nie doel.
San-Rotskuns
- Piktograwe en pektrogliewe in rotskuns van San in Suidelike Afrika, asook ander groepe rondom wereld
stel eerste kuns voor wat deur mense geskep is.
- Ketting van mondelinge tradisie verbreek uitwisting van nomadiese San-mense deur Europieers.
- Interpretasie van skilderye en graferings moeilik gemaak.
- Sommige van die stories en aantekening van taal is bewaar.
- Mens altyd uitgebeeld as vereenvoudigde, verlengde vorms in silhoeeet vorm sonder unike identiteit, is
diere, meer spesifiek elande en bokke, beklemtoon deur realistiese uitbeeldings. Dit wys dat mense meer
belang getel het in die diere, was vir hulle belangriker, as die mens self.
- Wye verskeidenheid houdings en aktiwiteite, soos jag, plante en wortels samel, en rituele soos handeklap,
dans en proses om in ‘n beswyming in te gaan uitgebeeld.’
- Rituele geassosieer met suksesvolle jagtog, reen te maak, siektes te genees.
- Sommige liggens oorvleulende lae van verskillende skilderye, wys dat sekere plekke spesifieke belang vir
nomadiese San-mense gehad het
Ndebele-muurskilderye
- Nuwe Tradisie, historiese record huise in helderkleurige kontrasteurende kleure versier 1940 opgemerk.
- Muurversierings hoofsaaklik deur Sotho-mense beoefen wat modder-en mishuise gebou het voor Ndebele-
mense daarmee begin, aangesien laasgenoemde eers in grashutte gebly het.
- Oorspongklike versierings ontwikkel uit patrone en teksture deur vingerskilderye en natuurlike pigmente.
- Ndzundza (suiderlike Ndebele mense) muurskilderye as manier gebruik om kultuur en identiteit te versterk
na verplaas is deur koloniale inval.
- Ndzundza grootste beofenaars van helderkleurige, dekoratiewe styl, wat kunstenaars en ontwerpers buite
SA inspirer.
- Oorspronklik versiering van huis een maal per jaar gedeon waneer ‘n jong man van ‘n gesin die huis verlaat
het om aan rituele inisiasie deel te neem.
- Vroue bewaarderes van huis (tradisie) sou buitemure van huise oorpleister en weer versier.
- Vroue mure met hande oorgepleister, patrone in nat klei met vingers aftrek.
- Droe pigmente oorspronklik gemaak deur sekere klippe fyn te maal, met water gemeng en met fingers of
sagte stokkies aangewend. Later met tandeborsel of verfkwaste mure geverf.
- Kommersiele pigmente en later sintetiese verwe meer duursaam, het jaarlikse herversierings van huise
onnodig geword.
- Ontwerpe van patrone in muurskilderye is nou verwant aan patrone wat gebruik is in bekende Ndebele-styl
Kraalwerk.
- Chevron, geruite, skeermeslem, kruise driehoekige en trapvormige moetiewe, eindlose variasies.
- Kontemporere kralewerk het versierende funksie aangeneem,.
- Onlangse tye, stedelike beelde soos fliegtuie en kloktorings ingesluit in die dekoratiewe patrone op die
muurskilderye, asook kralewerk.
IRMA STERN (1894-1966)
- Schweizer-Reneke gebore. Ouers Duitse Jood. Gereeld tussen Duitsland en SA gereis.
- Na by spesiale klas vir vroue in 1913 ingeskryf het, het sy by skilderateljee in 1916 aangesluit waar sy
onder leiding van kunstenaars gewerk het wat haar beinvloed het om in olieverf te skilder, sterk
kleure te gebruik, meer kontemporere kunstenaars voorgestel.
- Gedurende 1916 Duitse Ekspressionis ontmoet, hy haar aangemoedig om eerste solo-uitstalling in 1919
gereel. 1933 in Kaapstad gaan bly, gebruik dit as basis van waar sy in Afrika en Europa reis het.
- Reise het haar selversekerde karakter en intense belangstelling in verskeidenheid kulture in Afrika.
- 1966 in Kaapstad oorlede.
- Begin skilderloopbaan Impressionistiese styl, verveeld geraak, begin Ekspressionisties. Sigbare elemente
van verandeing in vergelyking met vroee skilderstyl.
- ONDERWERPE EN TEMAS
 - Agtergrond en opleiding Europeers, Grootste stilistiese invloed Duitse Ekspressioniste,
- Onderwerpe meestal aan Afrika verbind. Reise deur Afrika geneog skildermateriaal gegee.
- Artefakte van Afrika versmale en in werke verskyn.
- In visuele dagboek (Na dood verkry) waterverfskilderye, allegoriese geskrifte wat diepste gevoelens
oordrae.
- Vroue, vrugbaarheid, rituele, moeders en kinders, oestyd, arbeiders en stillewes waarin ‘n gevoel van
oorvloed, ooglopend beklemtoon word= temas wat herhalend voorkom.
- Ryk helder kleure en teksture, ook gesien as onderliggende tema deel van Afrika.
- Visuele verbeelding en sielkundige karakter ondervinding in wereld beinvloed. Nooit wereld rondom haar
direk weergegee nie, eerder indruk daarvan deur “taal van skilder”.
- Stern se indrukke van Afrika en mense, is kenmerkende seining van buitestaander.
- Nie probeer spirituele wese of persoonlike karakter v mens ondersoek nie, maar eerder waarheid
gesien as die “lewe en skoondheid” wat sy aangetref het in visuele oorvloed van kleure, patrone en figure
van Afrika. Alhoewel gekritiseer kan word vir die eensydige opvatting, was sy passievol oor onderwerpe,
nooit mense neerhalende manier uitgebeeld nie.
- ALGEMENE EIENSKAPPE
- Vroee ekspressionistiese metode van skilder, dik impasto lae van verf ingesluit. Na 1960 dun kwashale
gebruik.
- Groot areas helder kontrasteurende kleure aangewend. Tekstuur van verfaanwending en vibrerende
kleure het sterk, optiese gevoel aan skilderye gegee. Sigbaarheid van aparte kwasmerke bygedra tot
skilderagtige kwaliteite van beweging in skilderwerk.
- Deur begrip van krag en ekspressiwiteit van kleur, illusie van ruimte op plat oppervlak geskep,
deur kontrasteurende kleure langs mekaar te plaas.
- Aandag aan komposisie deur vorms en kleure op dekoratiewe manier op
prentoppervlakte te kombineer. Versterk deur gebruik van sterk, donker buitelyne
wat figure en vorms in haar komposisie definieer.
- Fyn afgewerkte rame. Deure wat in hout gekerf van Zanzibar uitmekaar gehaal. As
deel van Zanzibar se erfenis is dit onwettig om die deure uit te over.
RAMADAN
- Fantasie met Afrika, groot Arabiese samelewing aan Ooskus van Afrika ingesluit.
- Nie slegs haar ondervinding van visuele skoonheid uitgebeeld nie.
- In Zanzibar was stern omring met oorvloed kleure en dekoratiewe patrone.
- Arabiese basaar, ou man, stil gesit weg van geraas en beweging, besig om te bid en
krale te tel. 1945, Olie op doek
- Openbaring, aangesien Islamitiese man simbool van spiritualiteit verteenwoordig het,
omdat hy godsdiens gebedsritueel binne chaos van basaar uitoefen sonder daardeur gepla te wees.
- Visuele elemente as medium van uitdrukking, naakende gevoel van spiritualiteit.
- FIguur bidende man, lang wit hemp en tulband op kom, krale wat deur hande beweeg, vul grootste area van
vertikale komposisie. Sit met gekromde skouers, kyk weg van kyker, uitbeelding gee indruk dat hy ou man
is. Agter hom, nog ou man in geelbruin hemp, groen tulband. Ver in agtergrond beweeg skare mense in en
uit van deurgang. Mense anonym wat besige skare suggereeg.
- Sterk buitelyne, vereenvoudige kleurskakerings, dunner los geskilderde kwasmerke, vining geskilder dui op
ekspresiewe aard van skildery.
- Kleure meer gedemp. Kleurskema verband met interpretasie van spiritualiteit wat ondervind het
deur kyk na beoefening van Islamitiese geloof tydens bedrywigheid van daaglikse lewe in Zanzibar.
- Doelbewuste gekonstrueerde komposisies van stillewes, kombinasie van vorms, kleure en teskture
- Belangstelling om energieke weergawes van samestelling van ‘lewenlose’ voorwerpe te skep.
- Nie probeer realistiese nabootsing vanaf objektiewe aftsand te skep nie.
- Komposisies gevul met oorvloed van natuurlike en mensgemaakte voorwerpe.
- Openlike kontras van vorme en kleure,medium waardeur vaardighede en vermoe om 3D diepte te skep.
- Kontras van kleure en tonale waardes, bewegende kwasmerke en die jukstaposisie van ‘n verskeidenheid
vorms het sy ook die waarde van haar ontwikkeling in ekspressionisme skildertyl vertoon.
WA LT E R B AT I S ( 1 9 0 6 - 1 9 8 2 )
- Somerset-Oos gebore, oudste van 3, As kind beinvloed deur omgewing, dus natuur sterk invloed.
- 1917 familie na koffiefontein, vrystaat getrek, daar bekendgestel aan rotskuns.Beste voorbeelde van fyn
lyngraverings, eers later invloed van antieke kuns besef.
- Belangstelling in San-rotskuns ontwikkel toe rotsskilderye as volwassense gesien. Breedvoering bestudeer,
5 boeke oor onderwerp gepubliseer.
- Na onderwys graad, 1940 graad in skone kunste gekry. Behulpsaam met stigting van New Group.
- Hy het deurlopend gereis en reg oor die wereld plekke besoek.
- Nie net blootstelling aan verskeidenheid kulture nie, maar ook aan kunsvorms van pre-Islamitiese
kalligrafie en Ndebele-Muurskilderye tot werke van Picasso en Popkuns
- Altyd soekend nooit staties. Energieke persoonlikhied. Diep omgee vir ander, simpaties veral teen
kunstenaars. As ‘n onderwyser baie jong mense geinspireer om kunstenaars te word.
- ALGEMENE KENMERKE
- Oorspronklik impressionisties, meestal landskappe. Later styl wegbeweeg van realisme na meer abstrakte
simboliese karakter wat verwys na antike kultuur en godsdienstige oortuigings van San wat SA erfenis
weerspieel.
 - Werk in olies en waterkleure, houtblok en sysekermafdrukke. Deur homself bloot te stela an baie kuns en
kulture, het kalligrafiese vorms, diere en menslike abstrakte kunswerke geskep wat in werke verskyn het
as deel van poging om nuwe visuele taal te skep.
- Soos ontwikkel en meer San-rotskunswerke sien, invloed van hul styl op sy werke aanvaar.
- Tydens besoeke aan rotskunstereine, afdrukke van werk gemaak en nagetrek as dokumentasie van
skilderye.
- Natrekwerk meer betroubaar as fotos om werke te behou, wat aanhousend agteruitgaan agv blootstelling
aan natuurelemente en inmeng van mense. Invloed op werk.
- Empatie met onbekende San-kunstenaars sigbaar in werke waar voorstelling daarvan nuwe skilderagtige
vorm word, modern interpretasie van rotskuns.
- Kriptiese boodskap deur San agtergelaat, simbolies vereenvoudig van hul wereld en bonatuurlike
atmosfeer van hul kunswerke, alles aspekte wat battiss geinspireer het.
- San bewonder as primere kulturele voorvaders, bydra tot die konsep van rotskuns as teken van Afrika en
dus beweging gebied het na ‘n oorspronklike SA identiteit.
- Werke sluit idee in dat San kuns manier beskou om bonatuurlike in godsdiens te kommunikeer, asook
Weterse idee van kuns as intillektuele spel waari idees, beelde, vorms en kleure belangrik is
- Deur belangstelling en verbintenis met rotskuns, kunswerke geskep as soektog na betekenis agter
- Soorteglyke 2D skilderstyl gebruik, detail oortollig. Agtergrond groot plat oppervlaktes kleur.
- Uitbeelding van figure wys spesifieke aandag gee aan houding en beweging van figure. Verlende figure in
silhoeeetstyl soortgelyk aan rotskuns geskilder. Figure en vorms wat Battiss gebruik soos San,
vereenvoudig, Piktograwe (beskrywende simbole nie maklik herkenbaar). Gebruik van sagte natuurlike
organiese vorms nie geometries ook invloed gevind in rotskuns.
- Nog invloed San lae skilderye bo-op mekaar geverf het-asof spesifieke ligging op rots belangrike plek
was om skilderye te maak. Metode om merke bo-oor mekaar te maak (soo modern graffiti ) Palimpses
genoem. Eie manier in olieverf geinterpreteer deur donker onderlaag van verf skilder. Na drooggeword,
wit impastolaag waarin met paltemes of agterkant van kwas krap sodat donker sigbaar word. Ook bekend
as sgraffito-tegniek
- Uitgebreide kontak met Europeerse kuns, veral Picasso matisse en
popkunstenaars gelei tot kunswerke met mengsel van Europese en afrikakuns.
Ander invloede, sluit kleurvolle, dekoratiewe efffek van Ndebele-kralewerk.
Vloeibare grafiese vorms uit natuur afgelei, battiss gefasineer.
SYMBOLS OF LIFE
- Motiewe in silhoeet oor hele wit prentoppervlakte versprei. Rangskiking van
vorms beheersd, gelyke afstand tussen elke motief. Kwart vanaf onderkant
van doek, sterk horisaontale organise vorm wat twee kante verdeel. Undated (1967), Olie op doek
- Netjiese egalige afronding, gebrek aan tonale waarde, wys na abstrakte
ontwerp.
- Elke vorm organiese weergawe van een of ander lewende wese, mens, jakkalse, olifante, insekte,
skoenlappers en bokke sommiges wat maklikste herken kan word. Soortgelyk aan piktograwe van San-
rotsskilderye, Battiss eie versmaling van natuurlike simbole geskep.
- Verdeling dra by tot geheimsinigheid van werk. Donker horisontale vorm in skildery nie duidelk wat dit is
nie, maar vorm kan rotse wees wat bergreeks voorstel moontlik rivier wees wat lewe gee.
- Titel vertel storie agter skildery. Voorbeeld van konseptuele interpritasies uit rotskuns geleer.
- In dit het battiss nie rotskuns nagemaak nie, maar verpersoonlike simboliese stelsel geskep wat spreek van
sy idees omtrent lewe en spiratualiteit.
- Dekoratiwiteit van komposisie le in rangskiking van fatsoene regoor die doek en is soortgelyk aan
tekstielontwerp, maar uitleg nie heeltemal gestruktueerd nie.
- Werk organiese gevoel vanwee feit nie geometries geplaas, ooreenstem met rotsskilderye.
- Aardse kleure versterk verbinding met rotskuns.
ANDRIES BOTHA (1952 - )
- Rondgetrek as kind omdat ouers geskei het. Op Hoerskool by tegniese skool werke van Michealange
-lo in boek in biblioteek ontdek. Isnpireer hom om beeldhouer te word.
- Sonder veel ondersteuning van familie (geglo gaan moeilik wees om lewe te maak uit beeldhoukuns) eie
studies betaal by Uni van Natal.Op dokke gewerk + treikondukteer geld verdien.
- Lektore hom ondersteun om voort te gaan as professionele kunstenaar.
- Vroeg studentjare bewus geraak van onregtighede in SA. Verlaat land, nie veel aan emosie verander.
- Na terugkeer, wou positief by gemeenskap bydra. Deel geword van Durban gemeenskapsprojek.
- 1982 lektor aan Uni van Tegnologie en beeldhouwerk in Durban.
- ONTWIKKELING EN ALGEMENE KENMERKE VAN WERK
- As student glasbeeldhouwerk gemaak, Ekspresief + verwysing na politieke situasie (gemartelde
en gwringde ligaamsdele). Na dit meer abstrakte styl werk, weg beweeg van politieke inhoud. Daaglikse
ondervindings soos persoonlike ervaring van harde werk.
- Blootstelling aan weef van grashutte, matte, mandjies deur Zoeloe-mense tydens besoek aan drakensberge
hom geinspireer om tegnieke aan te leer en te gebruik as deel van soektog na nuwe rigtings in
beeldhouwerk.
 - Kind tyd saam ooms deurgebring terwyl aan motorenjins gewerk. Tegniese opleiding in elektriese
engeneurswese, invloed op keuse van material.
- Vroee werke, groot hol structure (human struktures). Soortgelyk aan zoeloemandjies. Werke beskryf as
beskermende bekleding of omhulsels vir menslike liggame (doodskuste.)
- Belangstelling in teenstrydighede, lewe en dood, genesis en apokalips, begin in werke voorskyn.
- Vorms groot, kenmerk regdeur loopbaan. Werke neem lank om te maak. Kreatiewe proses lank.
- Aanvanklik hulp van onderwysers tydens weefproses, later assistente in ateljaa. Skep idees van
kunswerke, deel kreatiewe proses met ander mense, interaktiewe groepprojek.
- Middel tagtig, werk meer persoonlike assosiasies, interpretasies nie heeltemal duidelik nie. Kyker
oorgelaat om assosiasies te maak met visuele inligting en titel.
- Botha werk beskryf as dokumente van reise van identiteit soek en probeer formuleer.
- Afrikaanse titels dra by tot vertelde trant van werke. Figuratiewe vorms (geskiedenis, bybel en politiek)
ingewikkelde stelsel metafore nie eenvoudig beskrywend of werklikheid gebaseer nie.
- Belangstelling in teenstrydighede latere beeldhouwerke ontwikkel deur in te sluit (manlike/vroulik,
geboorte/dood, interne/eksterne, tradisionele/industriele)
- Keuse van materiale deel van metafore. Gras, hout, draad en buitebande doelbewuste verwysing na
teenoorgesteldes van natuur/kultuur, tradisionele/industriele, handgemaakte/masjiengemaakte.
- Lewer ook kommentaar op hergebruik van afvalmateriale.
- Teenstrydige ervaring van Afrikaanse afkoms, maar inheemse Afrika-tegnieke vir beeldhouwerke.
- Weef deur vroue om Zoeloe-hutte te skep, teenstrydige spek in werke verder.
Weef kunsvlyt, mindere vorm van kuns. Beeldhoutegniek gebruik aandag te
trek na tyd en moeit wat nodig is om geweefde stukke te verf. Werke oor
soeke na balans en oplossigs vir konflikte.
U N G AY I T H E N G A I N H L I Z Y O
N O M O N G O WA M I ( A F R I K A -
KURIOSITEITE)
- Nege lewensgrotte olifante. Zoeloe-titel “Jy kan my hart en siel koop...” gevolg
deur verwysing na voorwerpe waarop Botha kommentaar lewer. 2006 installasie
- Titel direk en vertel beslis iets van kunstenaar idee oor kommersialisasie.
- Gemaak van 14 verskillende soorte hout in KwaZulu-Natal geskry is van dooie bome (omgeval)
- Hout gekerf om in te pas, vasgeskroef aan metaalstruktuur deur span werkers.
- Verskeidenheid kwessies gekonfronteer wanneer groep olifantfigure ervaar. Gevolge van kolonialisme op
afrika sentraal tot interpretasie van werk. Instelling van kapitalisme gelei tot kommersialisasie
van alles, tradisionele kulture die natuurlike omgewing en diere wat daarin woon.
- Olifant dier wat aspek geheue voorstel (olifant vergeet nooit nie) grootste soogdier op land, simbolies
geword van uitwerking van mens se oorheersing oor natuur. Altyd trofee van grootwildjagters en meer
onlangs deel van toerismehandel geword sodat mense omheinde stukke grond kan besoek om wilde
natuurlike afrika te sien.
- Groot magtige diere bredreig deur effek watg mens op natuur het, kommentaar op toekoms van
aarde as lewende organisme.
- Groep beeldhouwerke verskillende lande uitgestal met bedoeling idee van vreedsame naasbestaan te
bevorder deur skoonheid en kreatiwiteit wat ondervind kan word.
- Groep olifante nie noodwendig in museums en galreye uitgestal nie, maar eerder publieke ruimte gewoonlik
buite, Toeganklik vir almal wat verby beweeg. Brei gevolge van werk op kykers gedagte uit.
S O S I O - P O L I T I E K E E N W E E R S TA N D S
KUNS(70s+80s)
- Sterk verband tussen kuns en politiek.
- Kus dikwels gebruik as manier van propaganda om ‘n heerser en/of politieke stelsel te bevorder.
- Propeganda = wanneer inligting wat bevorder of misleidens is gebruik word om spesifieke politieke saak of
uitgangspunt te bevorder.
- Kuns magtige wapen vir opstand teen politieke stelsels. Kuns belangrike funksie as sosiale protes , mense
bewus te maak van onregverdighede in die samelewing. (sosiale realisme)
- Sosiale realisme = Neo classisme
- APARTHEID SA
- 1948 DF Malan (Nasionale Party) aan bewind in SA. Apartheid word gewettig.
- Bevolkingsregistrasiewet wat aandui dat mense verskil in Indiër, wit, swart ens. En daarvolgens beperk is.
- Groepsgebiedewet 1950: mense word verwyder bv. Sophiatown/Distrik ses. Ras is volgens hierdie wet in
sekere areas toegeken. Geforseerde verwydering van baie gemeenskappe.
- Krimineel om oor kleurgrens te trou. (Immoraliteitswet)
- Aparte openbare geriewe- “slegs blankes” hang borde by strande, busse, hospitale, skole universiteite ens.
- Dienslewering aan ander groepe swakker as wittes.Bantoe-onderwys stelsel is geïmplementeer wat swart
mense voorberei op arbeidersklas en nie hoer.
- 10 Tuislande geskep soos Transkei, wou hê hul moes onafhanklikheid kry, maar die doel was nooit
haalbaar agv werk. Gesinne breek op want man gaan werk in die stad en gesinne bly op platteland agter.
 - Paswette versterk. Swart mense moet passe (ID - dompas) ten alle tye dra. 20 000 Vroue hou in 1956 stil
optog na Uniegebou om hul hieroor uit te spreek, dmv petisie
- Weerstand teen hierdie stelsel begin. ANC verkondig radikale swart nasionalisties program aan 1949 dmv
jeugvleuel. Wil wit regering omverwerp. Wil dit regkry deur stakings, boikotte en burgerlike verset. Lei
dikwels tot gewelddadige botsings met owerhede. Lei tot meer onrus.
- Regering pas wette toe soos die wet op onderdrukking van Kommunisme, verban SAKP
- PAC betoog teen pasboeke 1959. Sharpeville 1960 is 69 mense dood en 178 gewond.
- Regering verklaar noodtoestand na Sharpeville. Verban ANC en PAC en arresteer 18 000 mense.
- Weerstand teen apartheid het ondergronds gegaan, party leiers het in ballingskap oorsee gaan woon. Ander
het dmv sabotasie en terrorisme geveg. ANC stig MK (Umkhonto we Sizwe) om staatstrukture te saboteer.
- 1963 is 10 leiers in Rivonia gearresteer en verhoor vir dade van sabotasie ens. Onder andere Mandela,
Sisulu en Mbeki. Wêreld veroordeel dit, toe kry ons sanksies.
- 1976 was Soweto opstande, teen Bantoe-opvoeding se gehalte. Onderrig net in Afrikaans.
- 16 Junie - Dit was ʼn georganiseerde optog maar polisie het begin skiet en 23 mense dood. Kan baie meer
wees… Baie mense vlug. Lei tot geweld en Arbeidsonrus.1980’s was gewelddadige dekade veral vir swart
gemeenskappe. Oorsee word optogte en opstande van swart mense ondersteun.
- Meer protesaksies teen Nasionale regering.
- UDF United democratic front word gestig om geweld tot einde te bring (nie-radikale beleid trek alle rasse
in).
- COSATU word gestig om vakbonde te ko-ordineer. Agv druk word paswet geskrap 1986.
- 1990 ontban Pres. FW de Klerk ANC en PAC, maak hul wettig en Mandela kom uit die tronk en word in
1994 verkies as staatspresident van SAWVK (Waarheids- en Versoeningskommissie) onder leiding van
Desmond Tutu word gestig om onreg tydens Apartheid na vore te bring
- Slagoffers kon verhale vertel, oortreders moes skuld erken. Amnestie is verleen. (vergifnis)
- Oorsig oor Weerstandkuns in Suid Afrika
- Groot muurskildery wat vervoer was na massavergaderings. Mexikaanse kunstenaars beïnvloed.
- Westerlinge wat SA binnekom en kapitaliste wat minerale hulpbronne soek
- Ons vir jou SA deur Paul Grendon. Verwys na uitbuiting van die meerderheid.
- Geraamtes is ontvangers en gewers van die dood. Soweto- opstande lei tot nuwe rol vir kunstenaars.- Die
onreg van Apartheid, wil mense lei tot nuwe insigte
- Kunstenaars onderteken ooreenkoms dat geen uitstalling sal doen voor alle universiteite nie oopgestel is nie.
Paul Stopforth. Kuns word deel van alledaagse lewe. Weerstandskuns bevorder politieke verandering
- Spreek sosiale ongeregtigheid aan. Tagtigs gekenmerk deur geweld en opstande/ halssnoermoorde
- Slange, krokodille en ander kannibalistiese plante en motorbande is onderwerpe
- Populere verset
- Kunstenaar wil kulturele werker wees, nie kunstenaar.
- Bied weerstand teen politieke toestande, uitgebeeld in plakkate. T hemde, baniere, logo’s en muurskilderye
- DEMOKRASIE EN MENSEREGTE
- Plakkate gee gedagtes oor politiek weer, nie bedoel as kunswerke.
- Maak van syskermdrukwerk gebruik, goedkoop en maklik
- Treffende beelde moet boodskap oordra
- Medu Kuns Ensemble
- Suid Afrikaners is ballingskap in Gaborone in Botswana vorm die groep
- SA Weermag het Gaborone ingeval en 12 mense en kunstenaar Mnyele doodgemaak. Einde van Medu.
- T-hemde dra boodskap oor, funksioneel. Die dra van die T-hemde kan jou in tronk laat beland.
- Grafitti- dra ook weerstand oor. Spreuke soos “Free Mandela”
- Die GEMEENSKAPSKUNS-PROJEK (CAP)
- Gestig in Kaapstad. Poog om mense oor alle grense heen saam kuns te laat maak. Gebruik drukkuns. Help
ook vakbonde

JANE ALEXANDER (1969 - )

SWOT:
- Diane Victor is 'n vooraanstaande kunstenaar wat verband hou met die Universiteit van die Witwatersrand
(WITS). In 1995 is sy vereer as die Standard Bank Kunstenaar van die Jaar, 'n prestasie wat haar roem en
erkenning in die Suid-Afrikaanse kunstewêreld beklemtoon. Sy het 'n indrukwekkende aantal toekennings
ontvang vir haar werk, wat getuig van die impak van haar bydrae tot die kunste. Tans woon sy in Kaapstad
en is betrokke by die onderrig van kuns aan die Michaelis Skool van Skone Kunste.
INVLOEDE:
- Haar werk word beïnvloed deur kunstenaars soos Edware Kienholz, 'n Amerikaanse installasie-kunstenaar
bekend vir sy ingrypende werk. Kienholz se "The State Hospital" dien as 'n spesifieke bron van inspirasie.
Hierdie werk, wat twee figure op 'n kajuitbed toon, vasgebind aan die bed, verbeel die ellende en
hopeloosheid van siek pasiënte. Die gebruik van 'n hospitaalomgewing versterk die impak van die
installasie, met die reuk en atmosfeer wat die tragedie van die siektes wat dit voorstel, weerspieël.
KENMERKE:
- Diane Victor se werk weerspieël 'n diepgaande besinning oor die politieke en sosiale klimaat in Suid-Afrika,
met 'n fokus op temas soos onreg, geweld, en die dinamiek van mag en onderdanigheid. Hierdie refleksie op
die samelewing word verder verdiep deur persoonlike ervaringe en persepsies.
- 'n Kernkenmerk van Victor se werk is die allegoriese aard daarvan. Terwyl dit dikwels verwys na aktuele
gebeure en ervarings, bied dit eerder 'n simboliese weergawe van lyding en geweld, eerder as 'n
dokumentasie daarvan.
- Sy skep 'n gevoel van vervreemding deur die inklusie van dierlike kenmerke in menslike figure, wat wys op
die veranderlike en soms dubbelsinnige aard van menslike gedrag.
- Die gebruik van gevonde voorwerpe in haar skulpturale werk skep 'n sin van realisme en bied 'n
aanvullende laag van betekenis. Hierdie voorwerpe, soos gips, been, horings, en hout, dien as simboliese
elemente wat die tema van lyding en menslike natuur versterk.
- Diane Victor se tegnieke sluit ook fotomontage in, 'n medium wat sy gebruik om nuwe beelde te skep deur
bestaande foto's te manipuleer. Hierdeur skep sy 'n sin van dislokasie en stel vrae oor die aard van visuele
dokumentasie en die waarheid daarvan.
- Sy het internasionale installasies geskep wat aansluit by haar temas van weerloosheid, neurose, en
ontworteling. Hierdie installasies, dikwels liggingspesifiek, kommunikeer 'n universele boodskap oor
menslike kwesbaarheid en die behoefte aan mededog.

THE BUTCHER BOYS

- Jane Alexander se "Butcher Boys" is 'n bekende werk van
weerstandskuns wat die wreedheid van die Apartheidsregering in
die 1980's aanspreek. Die drie lewensgrootte gipsfigure sit op 'n
bank, sonder duidelike geslagskenmerke, en vertoon gesplete
persoonlikhede.
- Hoewel hulle magtig lyk, is hul liggame beskadig, met bene wat
in "vlees" geplaas en "vlees" wat weggeskraap is. Hul koppe het
donker, hol oë en verwronge gesigte. 1986, Beeldhouwerk
- Die werk stel die verhouding tussen aggressie en weerloosheid in vraag en fokus op die moontlikheid dat
mense aggressors kan word as gevolg van onsekerheid.
- Die titel, "Butcher Boys", suggereer die dualiteit van slagter of slagoffer. Die werk oorbrug historiese
grense en spreek tot die potensiaal vir mense om in dierbaar te verander deur die manipulasie van mag.

WILLIE BESTER (1956 - )

- Willie se ma is kleurling en pa is swart. Kry dus ma se voorregte. Ma bedryf onwettige sjebeen
- Hulle moes na township trek agv groepsgebiedewet
- Hy was 1 jaar in Weermag en 1 jaar in militêre kamp vir jeugdiges
- Rassisme en oorlog belangrike invloede
- Was ook tandarts-assistant, studeer een jaar Kaapstad – Gemeenskapskunsprojek
- Sy huis simboliseer sy styl
Invloede
- Ontneming van menseregte
- Lewer kommentaar op sosiale en politieke onreg
- Swart kinders maak speelgoed uit draad, kan nie koop
- Sy kuns bestaan uit collages van gevonde voorwerpe
- Beïnvloed deur Robert Rauschenberg.

WHO LET THE DOGS OUT

- Polisie wolfhonde opgelei om Mosambiekers aan te val- onwettige immigrante. Beelde is lewensgroot
- Nuusvideo is wêreld deurgestuur van hierdie voorval, geneem deur polisieman. Ander man hou pistool
na slagoffer
- Klankbaan by van gille, honde wat blaf en polisiemanne wat vloek
- Beelde gemaak van skrootyster en is silwer
- Gewrigte is vasgeboud en lyk dreigend.
- Spreek hom uit oor onregverdige samelewing.
- Video gemaak na 1994. Rassehaat word beklemtoon
 P O S T D E M O K R AT I E S E I D E N T I T I E T
WAT IS IDENTITEIT?
- Wie is ek- Individuele identiteit- hoe ek oor myself voel
- Wie is ek- Sosiale identiteit- ek wil aan ‘n groep behoort
- Wie is ek- Kulturele identiteit- etniese, kulturele gevoel
- DUS: Gedragskenmerke wat jou laat uitstaan/ individualiteit en eendersheid met ander.
- Individuele identiteit word gevorm deur familie, geskiedenis, sosiale en ekonomiese faktore.

ETNIES
- Dit is ‘n groep mense wat kenmerke deel
- Voorbeelde soos: Godsdiens, Taal, Tradisies, Kos

IDENTITEIT IN INTERNASIONALE KUNS

- In kontemporêre kuns het idee van identiteit in kuns NB rol gespeel vanaf 1960 tot vandag.
- Dis nie tradisionele idees nie, vervang kuns met universele waarhede wat deur baie begryp word. Persoonlike en
Subjektiewe gevoelens meer NB.
- Fokus op kunstenaars wat persoonlike-, politieke-, spirituele-, klas-, ras- en geslagskwessies aanspreek.
- Jou omstandighede (geslag, etnisiteit, ras, klas ens.) bepaal jou identiteit en kan nie verander word nie, word deel van
wie jy is.
- Jou uitkyk op hierdie dinge kan wel verander.
- Kontemporêre kunstenaars verander hierdie sienings en daardeur kan hul die kyker se opvatting oor kwessies en
stereotipes verander. Dit word globale kuns wat alle kulture insluit.

POP-KUNS
- Oorsprong in 1950’s in Engeland en in Sestigs in Amerika
- Pop kunstenaars wou elke dag se lewe en omgewing deel van kuns maak.
- Alledaagse populêre kultuur bv. TV, advertensies, mode flieks ens. is gebruik in Pop-kuns
- Massa media en populêre kultuur inspireer kunstenaars, dit word deel van hulle identiteit.
- Hul onmiddelike omgewing van verbruikersgoedere is ook inspirasie.
- Geen kommentaar word deur kuns gelewer nie, maar dit is omgewing waarin hulle hul kuns uitbeeld.

NEO EKSPRESSIONISME
- In hul werk probeer kunstenaar kontak maak met self, geskiedenis en tradisies om betekenis in werk te vind.
- Name soos Julian Schnabel en Anselm Kiefer

IDENTITEIT IN POST -1994 DEMOKRATIESE SA

- Nuwe SA bring nuwe simbole mee om nasie-bou te vestig. Nuwe volkslied, vlag en erfenisgebiede.
- SA een van die uiteenlopendste lande – 11 tale, groot gaping tussen ryk en arm ens.
- Mense beskou hulself as lede van SA en nie noodwendig ʼn etniese groep
- Nalatenskap van Apartheid het egter kulturele en etniese identiteite bederf. Skep stereotipes.
- Sommige mense wil etnisiteit behou ander nie, kan kies of jy Afrikaner wil wees of nie – al is jy as een gebore.
Solank dit nie in konflik is met demokratiese waardes van Grondwet nie.
- Menslike waarde en empatie is vereiste vir alle kulture
IDENTITEIT IN POST-1994 SA KUNS
- Na Apartheid het mense vryheid van uitdrukking
- Probeer verlede verstaan en bou aan toekoms
- Mense besin oor familie identiteit, geslag en klas
- Kunstenaars bevraagteken erfenis, familie identiteite ens. Outobiografie word obsessie.
- Identiteit word herdefinieer. Kunswerke neem baie vorms aan, tradisionele skilderye, beeldhouwerke, nuwe media,
fotografie en video.
- Ondersoek verskeie media, wat betekenis ondersteun
- Kuns maak beduidende bydrae tot integrasie en emansipasie in SA.
- Strewe na nasionale identiteit met wedersydse respek.
- Post-Apartheid werke in SA verken nuwe identiteite van rasseklassifikasie en nalatenskap. Daardeur kry Kunstenaars
weer hul identiteit.
CHURCHILL MADIKIDA (1973 - )
- Churchhill Madikida (1973- ) Gebore in Butterworth in Oos kaap, met ʼn kleurling ma en ʼn swart pa. Sy pa verlaat
hulle. Hy het 2 stiefpa’s gehad maar hulle verwerp hom.
- Hy was tussenin, nie swart ook nie wit. Gemeenskap aanvaar hom nie as swart. Word afgeslote. Teken word ʼn manier
om gevoelens te kommunikeer.
- Na skool werk hy as ʼn skoonmaker, kelner en verkoopsman in klerewinkel. Hy is afgedank by winkel en word deel
van kardief-bende. Baie in die tronk.
- Kry visie om teken verder te vat nadat hy ʼn advertensie in koerant vind oor Beeldende Kunste en Handwerk
Akademie
- Vra familie vir finansiële hulp vir studie maar geen ondersteuning. Ma verkoop grond in Umtata en so kon studies
finansier word. Skryf op 24 jarige ouderdom in.
- Bly vir tyd op Parkstasie vir ʼn week en ʼn half tot hy huisvesting kon kry
- Gradueer as beste student in sy klas .
- Later ontvang hy BA- en MA-graad by Universiteit van Witwatersrand in Skone kunste.
- Hy word gevierde kunstenaar plaaslik en internasionaal. Hy ontvang Standard Bank Jong kunstenaars toekenning vir
Skone Kunste in 2006.
- INVLOEDE
- Is menslike liggaam.
- Die kuntenaar se liggaam word dikwels medium van uitdrukking.
- Gebruik video, foto's en installasies (dokumentasie)
- Liggaamskuns handel dikwels oor die liggaam in uiters masochistiese en pynlike situasies bv. Chris Burden, Orlan
of Gina Pane se werk. (Self-portrait deur Bruce nauman - Fountain)
- Churchhill se werk is dikwels outobiografies.
- Verken kontemporêre lewe se verwantskap met Xhosa lewe.
- Kry dus globale identiteit.

S TAT U S
- Suster het MIV gehad vir 5 jaar en is in 2005 oorlede. Was baie geheg aan sy suster en wil mense bewus maak van
virus wat miljoene eis.
- Installasie van 3 kiste, vir vigs oorledenes. Kis vir kind (skaars oop), volwassene kis vol ligte, derde is toe met gips
gesig wat deur venster loer. Die derde kis is aan sy suster opgedra.
- Baba’s en kinders dood weens virus, kis met ligte is vir die gene wat die virus onder lede het.
- Lyk soos altaar met brandende kerse. Roosblare en rooi linte. Swaar gordyne omring. Verskeie somber elemente, skep
somber atmosfeer. Besoekers kan kerse aansteek as rou gebaar en hoop
- Status verwys na jou stand in samelewing maar nou praat ons van MIV status
- Virus onderskei nie tussen klasse nie. Titel dui op dodelike virus.
- Die installasie grens op kitsch, maar is tog roerend. Baie mense word geraak deur virus.
- Daar is baie gedroogde blomme- huldeblyk vir afgestorwenes van VIGS en suster.
- Madikida

2005 Uitstalling

CONRAD BOTES (1969 – )

ONDERWYS EN INVLOEDE:
- Botes het sy MA aan die Universiteit van Stellenbosch behaal en vir 'n tyd in Nederland gestudeer.
- Hy het invloede van Neo-Pop-kuns, wat 'n hernude belangstelling in die popkuns van die 1980's
verteenwoordig, met kritiek op Westerse kulture, waardes en interaksies.
- Norman Catherine was 'n vroeë invloed wat sy skerpe humor en grafiese platheid met hom deel.
- Hy het ook samewerking met die Bittercomix-groep gehad, waar hy temas van SA se samelewing,
seksualiteit en absurditeite bevraagteken het.
STILISTIESE KENMERKE:
- Sy werk is grafies van aard, met 'n skerp lynvoering en plat kleurgebruik.
- Hy maak gebruik van 'n unieke tegniek, omgekeerde glasskilderkuns, wat 'n plat en kunsmatige
voorkoms gee.
- Botes fokus op beelde met 'n direkte en duidelike styl, dikwels met herhalende vorms en beelde.
TEMAS EN KOMMENTAAR:
- Botes se werk spreek satiries oor SA se samelewing, politiek en godsdiens.
- Hy bekritiseer die rol van die NG kerk en die patriargie van die regering, en bied 'n nuwe identiteit aan
Afrikaners.
- Sy werk lewer kommentaar oor die magsverlies van wit mense in SA onder die ANC-regering en
bevraagteken die waardes en instellings van die Afrikaner-gemeenskap waar hy deel van is.
AUTOBIOGRAFIESE ELEMENTE:
- Daar is 'n persoonlike aspek tot sy werk, met 'n beeld van 'n man met 'n afgebreekte kop, wat sy eie
liggaam as 'n oppervlak gebruik om sy obsessies en gedagtes vas te lê.
- Botes benader sy pen soos 'n swaard, waar hy sy eie identiteit en oortuigings in die kuns uitbeeld.
DIEPER BETEKENIS:
- Sy werk is dikwels ingewikkeld en meng beelde, soos blomme wat wondes word, wat die onheil
voorspel.
- Die kunstenaar se werk dien as 'n kritiese refleksie op die samelewing en bied 'n unieke perspektief op
die identiteit en ervarings van die Afrikaner in 'n veranderende Suid-Afrika.

WEEPING ZOMBIES
- Bestaan uit roosters van 9 skilderye op glas.
- Spreek wit manlikheid in post-Apartheid SA aan. Mense
vasgevang en behoort nêrens. Hulle is dood of bestaan nie. Hul
kan ook nie weggaan nie. Deurdrenk met hul eie trane.
- Bloedgekleurde trane, soos ritueel of ritualistiese opofferings.
- “Zombie” dra verarmde droomagtige werklikheid van moderne
lewe op mense se gesigte. Meeste mense se daaglikse lewens lyk
soos verwarring tussen sepie en gruwelfliek.
- Die verbruiker in kontemporere samelewing is reeds Zombie, 2007, Reverse Glass, Oil Based Paint on
soos lopende dooies. Wat in skaduwees woon en illusies van glass
geluk najaag deur gierige en breinlose verbruik, maar hul bly ontevrede.
- Donker mag neem mense se gedagtes oor en laat hul verlore. Dwaal in inkopiesentrums en soekend op
internet oor ontevredenheid met lewe.

HASAN AND HUSAIN ESSOP (1985 -

- In 1985 gebore in Kaapstad. Tweelingbroers, word groot op Kaapse vlakte met baie geweld, dwelm
gebruik en bende oorloë.
- Kom uit toegewyde Moslem gesin en hul moes na-ure Madras bywoon. Geleer om Koran te lees,
geskiedenis is by hul ingeprent ens.
- Na skool studeer hul albei by Michaelis Skool van Skone Kunste by Universiteit van Kaapstad.
- Husain gaan studeer fotografie en Hasan die drukkuns. Kry BA in Skone Kunste in 2006 en later
Diploma in Kuns aan Universiteit van Kaapstad.
- Van 2007 werk die broers saam om hul kunswerke te skep. Hul word internasionaal en in SA erken.
- Vyfde van wêreld is Moslem en hulle spreek dit aan, dat hul vredeliewend en goeie mense is. Die Essop
tweeling maak werke wat hul Moslem-identiteit.
- Tweeling gebruik foto’s van hulself as gelukkig. Hul werke bestaan uit groot hoeveelheid tweeling klone
wat verskeie aktiwiteite doen. Dit is digitaal saamgestel. Deur slegs hulself te gebruik as onderwerp
word dit ʼn persoonlike weergawe eerder as ʼn objektiewe ondervinding.
- Wys daarop dat Moslems dubbele lewe lei.
- Daar word versigtig geposeer vir foto’s en digitaal geredigeer. Photoshop, dit is tydrowend om die
verskillende lae saam te sit. Die eindresultaat onthul nie maklik dat dit ʼn saamgestelde foto is nie.
- As hul saam op foto wil wees, sal hul derde persoon inbring om foto te neem.
- Druk foto’s op koerantpapier, dit gee ʼn egalige, fluweelagtige dowwe effek. Maak gebruik van baie
energie en kleur. Het ʼn teatrale gevoel.
- Die tegniek is nie so belangrik soos die inhoud en boodskap van werk.
- In hul werk ‘Passing by’ het hul tradisionele kultuur verteenwoordig deur wit Moslem kleed in kontras
met modern straatdrag en modieuse graffiti.
Halaal Art
- was op reis na Kuba en berei “laaste aandete” voor
- Wys regte manier hoe diere geslag moet word.
- Neem afskeid van dier, dankbaar vir kos en respek vir verskille.
- Ons moet so leef

PIT BULL TRAINING

- Onwettige hondegevegte in Kaapstad
- Almal in foto is Essop tweeling in verskillende posisies.
- Teddiebere volgens VSA vlag aangetrek.
- Honde soos soldate aangetrek om Weste te haat (hulle is so geleer)
- Ooste en weste haat mekaar, omdat hul so min van mekaar weet.

2007, Fotomontage
 M U LT I M E D I A E N N U W E M E D I A
Definisie
- Multimedia-kuns is 'n boeiende kunspraktyk wat verskeie vorme van kuns, soos literatuur, drama, dans, film
en musiek, integreer. Hierdie vorm van kuns is ervaringsgerig en appelleer aan 'n wye verskeidenheid sintuie,
insluitend gehoor, reuk, en tassin. Die gebruik van tegnologiese elemente, soos elektronika en
rekenaartegnologie, is kenmerkend, met inbegrip van klank, video, animasie, en interaktiewe media.

Kenmerke
- Geen verbinding tot tradisionele kunspraktyke: In teenstelling met opera of film, is multimedia-kuns
nie gebonde aan tradisionele konsepte of strukture nie.
- Kleiner skaal: Gewoonlik word multimedia-kunswerke op 'n kleiner skaal geskep in vergelyking met groot
produksies soos opera.
- Geskep deur geskoolde kunstenaars: Die kunstenaars wat multimedia-kunswerke skep, het dikwels 'n formele
kunsopleiding geniet, wat hulle toerus om verskeie media te integreer.
- Bestem vir kunsgalerye of museums: Hierdie werke is dikwels bestem vir uitstalling in kunsgalerye of
museums, waar hulle beskou word as 'n uitbreiding van die visuele kunservaring.

Invloede
- Die ontwikkeling van multimedia-kuns is beïnvloed deur 'n verskeidenheid faktore, insluitend die werk van
Marcel Duchamp met sy "ready-mades" en die opkoms van konseptuele kuns. Multimedia-kuns maak gebruik
van nuwe media soos video's, digitale kuns, en selfs alledaagse voorwerpe soos brood of bloed om 'n unieke
uitdrukking te bewerkstellig.

Verskil tussen Multimedia en Gemengde Media

- Gemengde media: Hierdie tipe kuns behels die kombinasie van verskillende media binne een werk.
- Multimedia: Daarenteen gebruik 'n verskeidenheid media deur kontemporêre kunstenaars met die doel om die
kyker op 'n unieke manier te impakteer.

Konseptuele Kuns
- Ontstaan in die 1980's tydens sosiale onrus, fokus konseptuele kuns op die idee as die primêre kunswerk. Dit
word dikwels aangebied deur geskrewe teks en ander media, as 'n reaksie teen die kommersiële gebruik van
kuns.

Installasiekuns
- Installasiekuns maak gebruik van die ruimte waarin dit geskep is, en kan permanent of tydelik wees. Dit
oorvleuel met ander kunsvorme soos konseptuele, video, digitale, en tradisionele kuns, en sluit die toeskouer
aktief in die kunswerk in.

Landskapkuns of Aardkuns
- Hierdie vorm van kuns skep 'n verbinding tussen landskap en kunswerk, dikwels met fotografie om tydelike
landskapwerke te dokumenteer.

Optredeskuns
- Verwant aan konseptuele kuns en beïnvloed deur DADA, optredeskuns kent geen vaste reëls nie. Dit
vergelykbaar met teater, maar hoef nie 'n storielyn te hê nie, en fokus op die gebruik van die liggaam as 'n
sentrale element.

Multi-media Kunstenaars
- Multimedia-kunstenaars is kontemporêre kunstenaars wat 'n verskeidenheid media gebruik om te
kommunikeer deur middel van kuns. Hulle strewe daarna om die toeskouer se bewussyn op 'n ander manier as
deur konvensionele kuns te prikkel.
- W I L L I A M K E N T R I D G E ( 1 9 5 5 - )
- William Kentridge, gebore in 1955 in Johannesburg, kom uit 'n welgestelde familie. Sy ouers was prominente
prokureurs wat 'n sterk teenstand teen die Apartheidstelsel gebied het. Sy pa het dikwels slagoffers van hierdie
stelsel in die hof verteenwoordig.
- Kentridge het 'n geleentheid tot 'n kunsopleiding gehad en het aanvanklik 'n BA-graad in Politieke en
Afrikastudies behaal aan die Universiteit van Witwatersrand in 1976. Daarna het hy verder gaan
studeer by die Johannesburgse Kunsstigting, wat deur Bill Ainslie gestig is. Hier het hy sy fokus
verskuif na drukkuns en het later ook as 'n dosent by die instelling begin werk.
- Sy loopbaan het 'n draai geneem toe hy in 1982 'n kursus in mimiek en teater voltooi het. Dit het hom 'n
aktiewe betrokkenheid by rolprent- en teaterproduksies in Johannesburg gebring, waar hy as skrywer, akteur,
regisseur, en stelontwerper opgetree het. Hierdie verskeidenheid van ervarings het hom uiteindelik voorberei
vir 'n loopbaan in die visuele kuns.
- INVLOEDE EN ONTWIKKELING
- William Kentridge se werk is sterk beïnvloed deur lokale kunstenaars soos Dumile Feni, 'n
talentvolle kunstenaar wat bekend was vir sy ekspressiewe houtskooltekeninge wat die
lewensomstandighede van swart mense onder die Apartheidstelsel uitbeeld het. Hierdie impak is duidelik
sigbaar in Kentridge se werk, wat dikwels temas van sosiale en politieke onrus ondersoek.
- Hy het ook inspirasie geput uit 'n wye verskeidenheid van internasionale kunstenaars, insluitend William
Hogarth, Goya, Daumier, Max Beckmann, Otto Dix, George Grosz, en Kathe Kollwitz. Kentridge het 'n
besondere belangstelling getoon in die werk van Francis Bacon, veral die formaat van die triptiek, wat
verwant is aan sy gebruik van film om 'n aaneenlopende ruimte te skep wat deur die kyker ervaar kan word.
- ALGEMENE KENMERKE
- Die werk van William Kentridge kenmerk hom deur 'n unieke tegniek en
styl, wat dikwels 'n ontwrigting van ruimte en 'n metamorfose van beelde
behels. Hy maak gebruik van 'n verskeidenheid media, insluitend
tekeninge, animasie, en film, om 'n diepgaande en dikwels ontwrigtende
ervaring vir die kyker te skep.
- ONDERWERPE
- Die temas wat Kentridge ondersoek, strek van persoonlike ervaringe tot
universele kwessies van menslike bestaan. Sy werk is 'n kritiese
ondersoek na sosiale en politieke strukture, dikwels met 'n fokus op die
1989 Animasie
menslike ervaring in die konteks van konflik en onrus.
J O H A N N S E B U R G , 2 N D G R E AT E S T C I T Y
A F T E R PA R I S
- William Kentridge se animasiewerk vir die 100ste herdenking van Johannesburg is die eerste in 'n reeks van
nege kort geanimeerde films wat tussen 1989 en 2003 vrygestel is. Hierdie werk staan bekend vir sy
komplekse vertelling en die diepgaande temas wat daarin behandel word.
- Die animasies is gekenmerk deur die teenoorgestelde karakters van Soho Eckstein, 'n produktiewe en
gevoellose ryk industrialis, en Felix Teitlebaum, Soho se alter ego wat 'n onproduktiewe kunstenaar en
minnaar is. Die werk is 'n verkenning van Kentridge se eie drome en ervarings, en die ideeë en titels vir die
animasies is daaruit afgelei.
- Kentridge skep 'n desperaat provinsiale stad as agtergrond vir die verhaal van Soho se gierigheid,
eensaamheid, en disintegrasie. Die musiek van Duke Ellington dra by tot die atmosfeer van die werk. Die
animasies beeld die ongeërgdheid van Soho teenoor die emosionele behoeftes van sy vrou en mynwerkers uit,
terwyl hulle 'n beskuldigende ry vorm wat hy later met gekoude vleisbene bestook.
- Die teenstelling tussen Soho en Felix word duidelik uitgebeeld, met Soho wat 'n simbool van kapitalisme en
kolonialisme word, en Felix wat 'n stemloos toeskouer van die uitbuiting om hom is. Die animasies ondersoek
die emosionele gevolge van hierdie stelsels op beide wit en swart Suid-Afrikaners, en werp vrae op oor mense
se verantwoordelikheid teenoor sosiale onreg.
- Kentridge se animasies is 'n kragtige uitbeelding van die menslike ervaring in die konteks van sosiale en
politieke onrustigheid. Die werk werp 'n lig op die ingewikkelde dinamika van mag en onderdrukking, en die
emosionele toll wat dit eis op individue.
- Hierdie analise van William Kentridge se animasiewerk bied 'n dieper begrip van die komplekse temas en
konsepte wat daarin behandel word, en beklemtoon die belangrikheid van sy bydrae tot die Suid-Afrikaanse
en internasionale kunslandskap.

WILLEM BOSHOFF (1951 - )

- Afkomstig uit die werkersklas in Vanderbijlpark, 'n Afrikaner.
- Geïnspireer deur sy pa, 'n meesterhoutwerker, en reeds van jongs af blootgestel aan die liefde vir hout.
- Ondervind traumatiese ervarings tydens verpligte twee jaar diensplig en kampe in die Weermag, wat sy
perspektief teenoor geweld en oorlog verander.
- Studeer aan die Johannesburge Kollege van Kuns.
- Betrokke by lekeprediking, deel die boodskap van Jesus en gee sy besittings weg.
- Voltooi 'n Onderwysdiploma en gee klasse by verskeie instellings in Johannesburg, insluitend Jeppy Boys,
Parktown Seuns, en later WITS Technikon.
- Vanaf 1996 begin hy sy loopbaan as 'n praktiserende kunstenaar, met 'n sterk fokus op sosiale ongeregtighede
en 'n liefde vir skryf, teks, taal, en konsepte.
- INVLOEDE
- Die invloed van sy lewenservaringe en sy pa se liefde vir hout is duidelik in sy werk.
- Geïnspireer deur sy kunsonderwyser om 'n beeldhouer te word, terwyl hy ook 'n versamelaar van
kunsinligting is vir inspirasie.
- Skryf 'n dagboek/manifesto oor sy Weermag-ervarings, wat die grondslag vorm vir sy kuns wat reageer op
sosiale kwessies.
- Word beskou as 'n Neo-Konseptualis, met 'n sterk filosofiese inslag en 'n oorwegend sosiale
verantwoordelikheid in sy werk.
- STYL
- Gefassineer deur die konsep van Arte Povera en die kritiek op kapitalistiese strukture.
- Maak gebruik van gevonde voorwerpe en streef daarna om kuns te skep wat vry is van die invloed van
magstrukture en geld.
- Krities teenoor die kapitalistiese samelewing en die invloed daarvan op die kunsmark.
- Kenmerkende Eienskappe van sy Werk
- 'n Konseptuele kunstenaar wat gefassineer is deur die betekenis van woorde.
- Verken die etimologie van woorde en verbind dit aan relevante sosiale en politieke kwessies, insluitend
Apartheid, kolonialisme, en kontemporêre politiek.
- Lewer kritiek op gesagstrukture deur sy werk.

B L I N D E A L FA B E T
- Boshoff voel intellektueel minderwaardig omdat hy ʼn Afrikaanse
aksent het.
- Hy het klas gegee by ʼn Engelse skool en die verwarrende Engelse
woorde gelys. In die personeelkamer het hy hierdie moeilike
woorde gebruik en so vir die personeel gewys dat hulle ook nie
alles oor Engels weet nie. 1990 Uitstalling
- Die BLINDE ALFABET was Boshoff se poging om blinde mense ʼn kunswerk te laat sien, en dan iets te
leer daaruit.
- Blinde mense kan nou hul kunswerk lees maar mense wat kan sien voel nou ongeletterd. Hul verstaan nie
die skrif.
- Dit bestaan uit 338 houtstandbeelde wat in kiste met staalmaaskante geplaas is. Die deksel het ʼn
aluminiumblad. Dit is geëmbosseer met Braille (blinde mense se skrif).
- Daarop is moeilike Engelse woorde, met sy betekenis en herkoms. Die houtsny beelde verteenwoordig dan
die woord se verduideliking.
- Slegs blinde mense kan Braille lees en verstaan dan die kunswerk.
- Mense wat kan sien moet gehoorsaam wees aan MOENIE AANRAAK NIE. Indien hulle dit wil sien moet
ʼn blinde hul vergesel. Die beelde is effens sigbaar deur die maasdraad, dis al belewenis vir mense wat kan
sien.
- Om te lees deur gevoel word beklemtoon. Gevoel is meer intieme, sensoriese ondervinding.
- Dis soos ʼn woordeboek omdat dit die inhoud daarvan versteek en na vore bring.
- Die kiste is soos kaste wat oop en toe kan maak.
- Boshoff wil blinde mense bemagtig. Hy gebruik tegniese moeilike taal, gebruik vreemde afleidings en
moeilike konsepte, dit is dus ook vir ʼn blinde persoon moeilik.

J A N VA N D E R M E R W E ( 1 9 5 8 - )
- Hy het by die SA Spoorweë gewerk voor hy kuns gaan studeer het.
- Tydens sy verpligte militêre diensplig was hy ʼn grafiese en vertoonkunstenaar.
- Hy was ook betrokke by die maak van dekor vir die ou TRUK (Transvaalse Raad vir die Uitvoerende
Kunste)
- Wetenskap tov van wapens. So raak hy bewus van magstrukture en die gewone mens se weerloosheid.
Meestersgraad in skone kunste by TUT ontvang en werk ook tans daar.
INVLOEDE
- Teken van jongs af, kreatiewe gesin. Sy ouma beïnvloed hom. Hulle het met ʼn bok se hoef patrone op die
misvloer geteken. Ma borduur en pa in spaar tyd geskilder.
- Hy het ook ʼn Indiese sierverwer dopgehou wat advertensieborde skep
- ʼn Boek oor Picasso asook Impressionisme het hom geraak, hy het ʼn film gesien.
- By SAW moes hy militêre uitstallings skep
- Verwerf sy meestersgraad deur installasies te skep
- Konseptuele kuns uit Europa en Amerika
- Walter Battiss se energie en Willem Boshoff se konseptuele benadering beïnvloed hom ook.
- Robert Hodgins en Jackson Hlungwane se spirituele werke is ook ʼn invloed
STILLISTIESE KENMERKE
- Hy inkorporeer gevonde voorwerpe met geroeste blikke.
- Hy kombineer ook sy werke soms met video en beeldmateriaal.
- Geen mense word uitgebeeld nie, maar ons is bewus daarvan dat hulle daar was. Hy noem sy werk
teaterstelle sonder akteurs. Sy werke is monumente wat aan sy ma en ouma opgedra kan word.
- In ʼn openbare plek kry sy werk breër waarde.
- In SA het dit soms geskiedkundige waarde ook, waar internasionaal is dit ʼn herinnering aan onbekende
mense.
- Sy werk skep kontras tussen die private en openbare arena.
- Sy werke is groot dus kan die kyker om dit loop. Jy dring dus iemand se private ruimte binne sonder dat hy
daar is. Elke deeltjie trek dus aandag.
- ʼn Poëtiese oomblik in tyd word uitgebeeld waaroor daar besin moet word.
- Die voorwerpe is bekend maar is versteek onder ʼn roes laag wat die nadenke veroorsaak.
- Video wat bygevoeg word gee nog werklikheid wat oordink moet word

WA G
- Ou katel en ʼn trourok, asook klerekas uit doringdraad.
- Ou kas en klere dui op SA geskiedenis
- Verloofde wag op aanstaande om terug te kom, maar oorlede.
- Spesifieke historiese gebeurtenis of universeel
- Doringdraad is buitelyn van kas. Metafoor van konsentrasie kampe vir
vroue en kinders. Anglo boereoorlog, 1899 – 1902, vasgevang in
omstandighede
- Proses van wag wat aanhou
- Roes dui op agteruitgang. Verganklikheid teenoor permanente
omstandighede (opgewondenheid van troue vries vir altyd)
- Kan ook wees om wag te hou.. Geen karakter teenwoordig maar
boodskap is daar

2000 Gevonde Materiaal Roes