Açısal Momentum

L=0 için deneysel sonuçla uyumludur. l=0 olmasından

kaynaklanır.
 Açısal Momentumun Vektör Modeli

Açısal Momentum bir vektör olduğu için yönünün

belirlenmesi gerekir. Kapalı bir yörüngede dolanan
elektronun manyetik moment oluşturan bir akım ilmeği
olarak düşünülebilir. Böyle bir manyetik moment bir B
manyetik alanı içinde bulunursa manyetik alan ile etkileşir.
Uzayda bir yön tanımlayan bir z ekseni boyunca zayıf bir
manyetik alanın uygulandığını varsayın. Kuantum
mekaniğine göre L2 ve aynı zamanda L’nin z ekseni
boyunca izdüşümü olan Lz kesikli değerlere sahip olurlar. Açısal momentum vektörü L,
Manyetik kuantum sayısı ml , z ekseni etrafında sürekli
presesyon hareketi yapıyor.
Lz =ml.ћ
ifadesine göre izinli olabilen Lz değerlerini belirler. ml=-
l...,0,...+l değerleri alır.
Verilen bir l değeri için olası L yönelmesine bakarsak ml –l
den +l ye kadar değerler alır. l=0 ise bu durumda ml=0 ve
Lz=0 dır. Lz nin sıfır olması L nin B ye dik olması demektir.
 Bir Dalga Fonksiyonunun Paritesi

Parite, fonksiyonun orjine göre simetri özelliklerini belirler. Bir fonksiyonun paritesi onun
tek – fonksiyon mu, çift fonksiyon mu olduğunu gösterir. Bir fonksiyonun çift pariteli mi
(simetrik) ya da tek pariteli (antisimetrik ) olmak üzere kesin pariteli fonksiyonları vardır.
Ayrıca bunların dışında kalan karma pariteli (asimetrik) fonksiyonlarla karşılaşılır.
Tek değişkenli ψ(r) dalga fonksiyonu düşünülsün. Fonksiyonun ifadesin de r yerine –r
konulduğunda
i) ψ(r)= ψ(-r) ise fonksiyon orjine göre simetrik olup, r nin çift fonksiyonu adını alır. Bu tür
fonksiyonlara çift pariteli ya da pozitif fonksiyon denir.
ii) ψ(r)= -ψ(-r) ise fonksiyon orjine göre antisimetrik olup, r nin tek fonksiyonu adını alır.
Bu tür fonksiyonlara tek pariteli ya da negatif pariteli fonksiyon denir.
Yukarıdaki her iki halde fonksiyon kesin paritelidir. Çünkü fonksiyon ya (+) ya da (-)
paritelidir. Kesin pariteli dalga fonksiyonları, Schrödinger denkleminde simetrik
potansiyel fonksiyonlar kullanıldığında elde edilirler. Yani U(r)=U(-r) olan bir potansiyelle
çözülen Schrödinger denkleminin çözüm fonksiyonları kesin paritelidir.
iii) Bir fonksiyon (+) ya da (-) kesin pariteli değil ise yani (i) ve (ii) de verilen şartların
ikisini de sağlamıyorsa, fonksiyon orjine göre asimetriktir denir. Bu tür fonksiyonlar kesin
pariteli olmadığından karma paritelidir denir. Aşağıda her üç tür fonksiyon için örnek
verilmiştir.

(a) Çift pariteli, (b) tek pariteli (c) karma pariteli fonksiyonlar

Dik koordinat sisteminde, paritenin daha önce verilen tanımından

i) ψ(x,y,z)= ψ(-x,-y,-z) ise fonksiyon çift pariteli
ii) ψ(x,y,z)= -ψ(-x,-y,-z) ise fonksiyon tek pariteli
olarak adlandırılır.
Bu tanımlardan anlaşıldığına göre parite işlemi; uzayın bir A(x,y,z) noktasından,
merkeze göre simetriği olan A΄(-x,-y,-z) noktasına gidildiğinde fonksiyonun işaret
değişimini gösterir. Merkeze göre yansıtma işlemine parite denir. Bu işlem
küresel koordinatlarda yapıldığında r,θ ve φ bağımsız değişkenleri
r→r
θ→π-θ
φ→π+φ
} Yansıtma işlemi

değişimine uğrayacaktır. A(r,θ,φ) noktasından orjine göre simetriği olan A΄(r, π-θ,
π+φ) noktasına gidildiğinde açılardaki değişimlerin burada belirtildiği gibi olduğu
koordinat sistemini çizerek görülebilir. O halde parite işleminde açılar
değişmektedir. Bu yüzden parite işlemi küresel harmonikler tarafından belirlenir.
yazılır. Bu da parite operatörünün özdeğer denklemidir. Hidrojen atomunun merkezcil
alan problemi çözümünde elde edilen ψnlm fonksiyonları kesin pariteli fonksiyonlardır.
l tek ise tek pariteli (antisimetrik , l çift ise çift pariteli (simetrik) fonksiyonlardır. Ancak
kuantum sistemi (atom) bu kararlı seviyelerden herhangi birine değilde tek ↔ çift
pariteli fonksiyonlar arasında (seviyeler arasında) bir geçiş yapma durumunda ise
sistemin o andaki dalga fonksiyonu kesin pariteli olmayıp karma paritelidir. Daha
sonraki konularda optik geçişlerin farklı pariteli seviyeler arasında olacağı da
verilecektir.
Atomlarda Elektronların Olasılık Dağılımları
olur. Bu fonksiyonlar aynı ölçekte üst üste getirilerek grafiğe
dönüştürüldüğünde Şekildeki grafikler elde edilir. Yukarıdaki son denklemde
dP10/dr=0 noktası Şekil c nin maksimumuna rastlayan rmak değerini
vereceğinden bu basit işlem yapıldığında rmak=a0 olduğu görülür.

Herhangi bir (n,l) yörüngesinde elektron çekirdekten

uzaklığın r ile r+dr arasında buunma olasılık yoğunluğu
r2(Rnl)2=P(r) ile verilir. Bu olasılığın maksimum olduğu
uzaklığa o yörüngenin yarıçapı gözüyle bakılabilir.
 o zaman elektronun bu küresel kabuk içerisinde bulunma olasılığı

ile verilir. Bu ifadedeki 4πr2 dr ilgilenilen küresel kabuğun hacmidir. Klasik

yaklaşımda bu olasılık ifadesinin r ile değişimi, r nin en olası değerinde sıfır
olmalıdır. Dolayısı ile

Bu sonuca göre hidrojen atomunda taban durumundaki elektronun klasik yaklaşımda

çekirdeğe en olası uzaklığı Bohr yarıçapı kadardır.
 Yörünge Katlanması (Lamb Kayması)
Atomik spektral dilde yörünge açısal momentumunun l’nin aldığı değerler ile orbitaller
belirlenir. l=0, S orbitaline, l=1 P orbitaline, l=2,3,... sırasıyla D,F, orbitallerine karşılık gelir.
Hidrojen atomunda ve çok elektronlu atomlarda her kuantum seviyesinin dalga
fonksiyonlarını kullanarak Pnl(r) grafikleri çizildiğinde, bazı kuantum seviyelerinde dışta
kalması gereken bir bulutun çekirdeğe doğru sokulduğu ve elektron yarıçapının beklenen
değerinin, bir önceki bulut için söz konusu olan beklenen değerden küçük olduğu gözlenir.
Örneğin, hidrojen atomunda n=2, l=0 seviyesi için 2S orbitalindeki bir elektronun
beklenen değeri <r>200 =6a0 iken n=2, l=1 seviyesinde (P orbitalinde) bir elektronun
beklenen değeri <r>210=5a0 dır. Buna yörünge katlanması denir.
Lamb Kayması adı da verilen bu olay, baş kuantum sayısı aynı olan fakat farklı orbitaller de
bulunan elektronlar için çekirdeğe göre 2S orbitali elektronu 2P orbitali elektronundan
daha uzaktadır.

Lamb Kayması