T.C.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ (KLASİK ARKEOLOJİ)
ANABİLİM DALI

TARSUS GEÇ ROMA SERAMİĞİ

Doktora Tezi

Işık Adak – Adıbelli

Ankara - 2006
 İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... i
ÖNSÖZ .................................................................................................................... iii
NOTLAR .................................................................................................................. v
A GİRİŞ ........................................................................................................................ 1
B CUMHURİYET ALANI KAZILARI..................................................................... 12
C TARSUS’TA BULUNAN KIRMIZI ASTARLI GEÇ ROMA SERAMİKLERİ.. 16
C.I AFRİKA KIRMIZI ASTARLILARI .............................................................. 19
C.I.A AFRİKA KIRMIZI ASTARLILARI HAKKINDA GENEL BİLGİ...... 19
C.I.A.1 Kil ve Astar Özellikleri ....................................................................... 23
C.I.A.2 Üretim Teknikleri................................................................................ 28
C.I.A.3 Kap Biçimlerinin Gelişimi .................................................................. 29
C.I.A.4 Süsleme ............................................................................................... 33
C.I.B TARSUS’TA BULUNAN AFRİKA KIRMIZI ASTARLILARI ........ 40
C.I.B.1 FORM 1 (Hayes 16)............................................................................ 40
C.I.B.2 FORM 2 (Hayes 32)............................................................................ 41
C.I.B.3 FORM 3 (Hayes 45)............................................................................ 42
C.I.B.4 FORM 4 (Hayes 50)............................................................................ 44
C.I.B.5 FORM 5 (Hayes 57)............................................................................ 47
C.I.B.6 FORM 6 (Hayes 58)........................................................................... 48
C.I.B.7 FORM 7 (Hayes 59)............................................................................ 50
C.I.B.8 FORM 8 (Hayes 61)............................................................................ 51
C.I.B.9 FORM 9 (Hayes 67)............................................................................ 53
C.I.B.10 FORM 10 (Hayes 72-73,76) ............................................................... 57
C.I.B.11 FORM 11 (Hayes 87)......................................................................... 60
C.I.B.12 FORM 12 ( Hayes 91)........................................................................ 61
C.I.B.13 FORM 13 (Hayes 93).......................................................................... 65
C.I.B.14 FORM 14 (Hayes 96).......................................................................... 66
C.I.B.15 FORM 15 (Hayes 97).......................................................................... 67
C.I.B.16 FORM 16 (Hayes 99).......................................................................... 68
C.I.B.17 FORM 17 (Hayes 104)........................................................................ 71
C.I.B.18 FORM 18 (Hayes 105)........................................................................ 78
C.I.B.19 FORM 19 (Hayes 90/ 105).................................................................. 80
C.I.B.20 FORM 20 (Hayes 107)........................................................................ 81
C.I.B.21 FORM 21 (Hayes 108)....................................................................... 82
C.I.B.22 FORM 22 (Hayes 109)........................................................................ 83
C.I.C DEĞERLENDİRME............................................................................... 85
C.II PHOKAİA KIRMIZI ASTARLILARI........................................................... 90
C.II.A PHOKAİA KIRMIZI ASTARLILARI HAKKINDA GENEL BİLGİ... 90
C.II.A.1 Astar ve Kil Özellikleri ....................................................................... 92
C.II.A.2 Üretim Teknikleri................................................................................ 93
C.II.A.3 Kap biçimlerinin gelişimi.................................................................... 95
C.II.A.4 Süsleme ............................................................................................... 95
C.II.B TARSUS’TA BULUNAN PHOKAİA KIRMIZI ASTARLILARI ....... 98
C.II.B.1 Form 1 (Hayes 1) ................................................................................ 98
C.II.B.2 Form 2 (Hayes 2) ................................................................................ 99
C.II.B.3 Form 3 (Hayes 3) .............................................................................. 101
C.II.B.4 Form 4 (Hayes 4) .............................................................................. 110
C.II.B.5 Form 5 (Hayes 5) .............................................................................. 110

2
 C.II.B.6 Form 6 (Hayes 8) .............................................................................. 112
C.II.B.7 Form 7 (Hayes 10) ............................................................................ 112
C.II.B.8 Süslemeli Parçalar............................................................................. 116
C.II.C DEĞERLENDİRME............................................................................. 119
C.III KIBRIS KIRMIZI ASTARLILARI.............................................................. 123
C.III.A KIBRIS KIRMIZI ASTARLILARI HAKKINDA GENEL BİLGİ ..... 123
C.III.A.1 Astar ve Kil Özellikleri ..................................................................... 124
C.III.A.2 Üretim Teknikleri.............................................................................. 125
C.III.A.3 Kap Biçimlerinin Gelişimi ................................................................ 125
C.III.A.4 Süsleme ............................................................................................. 126
C.III.B TARSUS’TA BULUNAN KIBRIS KIRMIZI ASTARLILARI .......... 128
C.III.B.1 Form 1 (Hayes 1) .............................................................................. 128
C.III.B.2 Form 2 (Hayes 2) .............................................................................. 129
C.III.B.3 Form 3 (Hayes 7) .............................................................................. 131
C.III.B.4 Form 4 (Hayes 9) .............................................................................. 132
C.III.C DEĞERLENDİRME............................................................................. 136
D KATALOG ........................................................................................................... 140
E SONUÇ ................................................................................................................. 233
F İNGİLİZCE TÜRKÇE ÖZET............................................................................... 252
F.I ABSTRACT.................................................................................................. 252
F.II ÖZET............................................................................................................. 253
G BİBLİYOGRAFYA- KISALTMALAR ............................................................... 254
H LEVHALAR LİSTESİ.......................................................................................... 283
I LEVHALAR ......................................................................................................... 286

3
 ÖNSÖZ

Uzun yıllar boyu fazla önemsenmeyen Geç Roma Dönemi ve içerdiği

malzeme, üzerinde pek durulmayan, dolayısıyla çok az tanınan bir alandır. Anacak

son yıllarda bu konuya ilginin arttığı ve dönemin çoğunlukla karanlıkta kalan

yönlerinin araştırılmaya başlandığını görüyoruz. Özellikle Roma İmparatorluğu’nun

ikiye bölünmesinden sonra Batı Roma yıkılırken Doğu Romanın ayakta

kalabilmesinin sebepleri halen tartışma konudur. Bu dönemlerin bütün çalkantılarına

şahitlik eden, devrin sosyal ve kültürel izlerini üzerinde taşıyan pişmiş toprak

malzeme arasında Tarsus’ta bulunan Geç Roma Kırmızı Astarlı seramikleri tezimin

konusunu oluşturmaktadır.

Bu konuda tez danışmanlığımı üstlenen Prof. Dr. Cevdet

BAYBURTLUOĞLU’na teşvik ve tavsileri için şükranlarım sonsuzdur. Ayrıca kazı

malzemesini veren ve bilimsel kaynaklara ulaşmam konusunda benden yardımlarını

esirgemeyen Prof. Dr. Levent ZOROĞLU çalışmalarımda verdiği destekten dolayı

Tarsus Müze Müdürü Kadir YANIK’a çok teşekkür ederim.

Tarsus’taki Geç Roma Seramikleri üzerine görüşlerinden faydalanma imkanı

bulduğum Dr. Philip KENRICK’e ve Dr. Billur TEKKÖK’e, İzmir Müze Müdürlüğü

tarafından kazısı sürdürülen Simyrna Agorası’ndaki malzemeyi incelememe izin

veren İzmir Müze Müdürü Mehmet TAŞLIALAN’a, Elaiussa Sebaste Kazısı

Başkanı Prof. Dr. Eugenia Equini SCHNEİDER’e ve Phokaia Kazısı Başkanı Prof.

Dr. Ömer ÖZYİĞİT’e gösterdikleri yakın ilgiden dolayı çok teşekkür ederim.

4
 Çizimlerin hazırlanmasında büyük emeği geçen Asena

KIZILARSLANOĞLU’na ve çalışmam boyunca bana her konuda yardımcı olan

eşim Hüseyin ADIBELLİ’ye, ayrıca bilgisayar işlerinde yardımını gördüğüm

Mehmet ÖZDEMİR’e çok teşekkür ederim.

Tarsus Cumhuriyet alanı Kazısı’nın sponsorluğunu üstlenerek bizlere bu

çalışma imkanı ve ortamını sağlamasının yanı sıra bilimsel araştırmalarımızda

desteğini esirgemeyen Berdan Tarih ve Kültür Varlıklarını Koruma Vakfı’na ayrıca

kütüphane ve misafirhanesini kullanmama izin veren İstanbul - Alman Arkeoloji

Enstitüsüne teşekkürü bir borç bilirim.

Bunların dışında çalışmalarımda ilgisini ve desteğini gördüğüm bütün iş

arkadaşlarıma ve kazı ekibi üyelerine – özellikle Akbil BENGÜL ve Çiğdem

TOSKAY- EVRİN’e- de teşekkür etmek isterim.

5
A GİRİŞ
Prehistorik devirlerden itibaren önemli bir yerleşim merkezi olan Tarsus,

Roma yönetimi sırasında da gelişmeye devam ederek uzun yıllar boyunca Kilikia

bölgesinin başkentliğini yapmıştır. Ancak Roma İmparatorluğunun zayıflaması ile

birlikte 3. yüzyıldan sonra bölgede üst üste kaybedilen büyük savaşlar Tarsus’a

büyük zarar vermiş, şehir eski ihtişamını ve gücünü büyük ölçüde kaybetmiştir. Bu

dönemden sonra bölgede ilk Müslüman-Arap akınlarının başladığı 7.yüzyıl ortalarına

kadar yaşanan yaklaşık 500 yıllık süre Geç Roma veya Geç Antik Çağ olarak da

kabul edilmektedir.Yaşanan bu zaman dilimi içerisinde İmparatorluk 395 yılında

Batı ve Doğu olarak ikiye ayrılmış, Batı Roma İmparatorluğu 476’da resmen son

bulurken1 Doğu Roma İmparatorluğu yaşamaya devam edebilmiştir. Ancak bu süreç

içerisinde siyasal, askeri ve ekonomik şartların oluşturduğu güç dengelerinin oldukça

değişken olması bu bölgeye dolayısıyla Tarsus’a da yansımış, şehrin profili büyük

ölçüde değişmiştir. Dönemin bütün olumsuzluklarına rağmen, canlılığını kısmen

koruyan şehirde yerleşim, birkaç kesinti dışında sürekliliğini günümüze kadar devam

ettirmiştir.

Bugün dahi yerleşimin aynı yerde olması, Tarsus’u yaşayan bir höyük haline

getirmiştir. Öte yandan günümüz şehrinin antik yerleşimler üzerinde yaşamaya

devam etmesi, hem antik çağdan beri süre gelen tahribatın yoğunlaşmasına sebep

olmuş, hem de kent genelinde kapsamlı arkeolojik kazı ve araştırmaları imkansız

hale getirmiştir. Bütün bunlara rağmen sınırlı alanlar içerisinde yapılabilen az

sayıdaki çalışma yine de şehrin geçmişinden bazı kesitler elde etmemizi sağlamıştır.

1
Grant 2000, 17.

6
 Son yıllarda bu duruma en iyi örnek Cumhuriyet Alanı olmuştur. Burada,

1993 yılında dönemin belediyesi tarafından katlı otopark inşa etmek amacıyla

yapılan hafriyat sırasında toprak altında kalmış yerleşim tabakaları kepçe ve iş

makineleriyle kazıldığından büyük oranda tahrip edilmiştir. Ancak Antik Caddenin

ortaya çıkmasıyla çalışmalar durdurulmuş ve başlatılan kurtarma kazısı Prof. Dr.

Levent ZOROĞLU’nun da katılımı ile bugüne kadar bilimsel çerçevede devam

ettirilmiştir.

Bu çalışmalar sırasında kazılan Geç Antik Çağ kalıntılarının olduğu bölüm,

Tarsus’ta yapılan kazılarda ortaya çıkan ve bu dönemi belgeleyen en belirgin

katmandır. Kültürel, siyasal ve ekonomik açıdan büyük çalkantıların yoğun olarak

yaşandığı dönem pek çok yer de olduğu gibi Tarsus’ta da hem verilerin yetersiz

olması hem de dönem fazla ilgi çekmediği için çoğunlukla karanlıkta kalmıştır.

Ancak Cumhuriyet Alanı kazılarında ortaya çıkan yeni veriler, konuyla ilgili bazı

soruların da cevaplanması ihtiyacını doğurmuş, tabakalardaki yoğun tahribat ve

karışıklık bir çok konuda soru işaretleri ve tartışmalar yaratmıştır. Ancak bu

dönemlere ait tarihlenebilir bazı buluntu gurupları bizlere tabakalarla dönemler

arasında bağlantı kurma imkanı sağlamıştır. Bunlar arasında en önemlilerden birisi

de, çalışma konumu oluşturan Geç Roma Seramikleridir.

Oldukça karışık ve bir çok noktası ile karanlıkta kalmış Geç Roma

Döneminin Tarsus’taki durumu, elimizdeki Geç Roma Kırmızı Astarlı seramiklerinin

sunduğu veriler ışığında ele alınacaktır.

Amaç

Anadolu’daki pek çok eski yerleşim yeri gibi yerli ve yabancı araştırmacıların

ilgisini çeken Tarsus’ta ilk arkeolojik kazılar 1930’lu yıllarda Gözlü Kule

7
Höyüğünde başlamıştır. Ancak burasının şehrin en erken yerleşimlerinin merkezi

olan bir höyük olması, kazılar sonucu yapılan araştırma ve yayınların da daha çok

prehistorik uygarlıklara yönelik olasını sağlamıştır. Bunların yanı sıra höyüğün üst

tabakalarında yer alan ve son derece zayıf olan Geç Antik Çağa ait bulgular ise

yüzeysel bir şekilde ele alınmıştır2. Tarsus’un Geç Roma Seramiklerini temsil eden

ve “Late Roman Red Wares” başlığı altında yayınlanan kırmızı astarlı seramikleri de

bunların arasında mevcut terminoloji ve bilgiler ışığında değerlendirilmiştir3. Daha

sonraki yıllarda yapılan Donuktaş kazılarında ise elde edilen veriler hem daha

kısıtlıdır hem de yapılan yayın mevcut bilgileri güncelleyecek nitelikte değildir4.

Ancak Cumhuriyet Alanı kazılarında ortaya çıkan ve oldukça zengin bir

buluntu gurubu oluşturan Geç Roma Seramikleri her iki kazıda da eksik kalan

verileri sağlayacak ve konuyla ilgili bilgileri güncelleyecek niteliktedir. Ayrıca sözü

geçen Tarsus malzemesi ilk defa geniş ve kapsamlı bir şekilde incelenerek

değerlendirilmiştir.

Bu değerlendirmede ele geçen Geç Roma seramiklerinin üretim

merkezlerinin tespiti, bu dönemde Tarsus’ta üretim olup olmadığı, kapların oldukça

tartışmalı olan üretim teknikleri gibi sorunların yanı sıra Cumhuriyet Alanındaki Geç

Antik Çağ yerleşiminin durumu da elimizdeki malzeme ile mümkün olduğu kadar

incelenecek, karşılaştırmalı değerlendirmeler yapılmıştır. Bunların dışında ortalama

tarihleri ve üretim merkezleri sınıflandırılarak elde edilen istatistik sonuçlardan Geç

Antik Çağ’da Tarsus’un ticari ilişkileri, ekonomik durumu, parçaların dönemsel

azalma ve çoğalma oranlarına göre demografik değişimler üzerinde durulmuştur.

Üstelik şehir içerisinde çeşitli sebeplerle yapılan sondaj kazılarından elde edilen
2
Goldman 1950, 17.
3
Jones 1950, 203-206, 276-277, pl. 163-165, 207-208
4
Baylan 2001, 58-67, bu yayında Geç Roma Kırmızı Astarlıları ele alınmamıştır.

8
bulgularla şehrin bu dönemdeki yerleşiminin durumunun kabaca tespitine

çalışılmıştır.

Materyal ve Metot

Döneminin lüks üretimleri olarak nitelendirilebilecek bu malzeme, Tarsus’ta,

Cumhuriyet Alanı’ndan başka Gözlü Kule ve Donuktaş kazılarında da ele geçmiştir.

Ancak hem verilerin %95’i Cumhuriyet Alanı’ndan geldiği, hem de 1997 yılından

beri kazıda fiilen çalıştım için genel değerlendirme Cumhuriyet Alanı

malzemesinden yola çıkılarak yapılmıştır.

Elimizdeki parçaların değerlendirilmesi sırasında Hayes’in Geç Roma

seramiği üzerine 1972 ve 1980 yıllarında yaptığı genel incelemelerine dayalı tipoloji

ve terminoloji Türkçeleştirilerek kullanılmıştır. Buna göre Afrikan Red Slip Ware:

Afrika Kırmızı Astarlıları; Phocaean Red Slip Ware: Phokaia Kırmızı Astarlıları;

Cypriot Red Slip Ware: Kıbrıs Kırmızı Astarlıları olarak Türkçe’ye adapte edilmiştir.

Bu ana başlıklar altında ayrılan parçaların oluşturduğu form guruplarının Tarsus

örnekleri kronolojik sırayla birden başlayarak numaralandırılmış, alt tipleri için

harfler kullanılmıştır. Hayes’in bu formlara verdiği sıra numarası ayrıca belirtilmiştir.

Literatürde tam karşılığı olmayan yeni kap biçimleri için ayrı form numarası, alt

tiplere ise ayrıca harf verilmiştir.

Malzemenin değerlendirilmesi sırasında Tarsus Cumhuriyet Alanı, Gözlü

Kule Höyüğü ve Donuktaş kazısı buluntuları, ayrıca şehir içerisindeki kanal ve

hafriyat kazılarından gelen bütün parçalar incelenmiş, üretim merkezlerine ve

dönemlerine göre sınıflandırılmıştır. Tarsus’ta özellikle bu dönemle ilgili stratigrafik

veriler çok yetersiz olduğu için malzemenin tarihlendirilmesinde daha çok analoji

yöntemi kullanılmıştır.

9
 Malzemenin teşhis ve sınıflandırmasında ulaşabildiğim yayınların yanı sıra

Cumhuriyet Alanı malzemesini görmeye gelen Dr. Philip Kenrick’in ve Doç. Dr.

Billur Tekkök’un görüş ve tavsiyelerinden faydalanma imkanım olmuştur.

Karşılaştırmalı değerlendirmelerde yayını yapılmış kazıların buluntularının yanı sıra

henüz yayınlanmamış Kelenderis, Elaiussa Sebaste, Mersin Pompeipolis kazıları gibi

Kilikia bölgesindeki merkezlerin aynı döneme ait malzemesi incelenmiştir. Bunların

dışında Phokaia Kırmızı Astarlıları için Smyrna Agorası buluntuları incelenmiş ve

Phokaia Kazısı Başkanı Prof. Dr. Ömer Özyiğit ile özel olarak görüşülmüş,

Phokaia’dan çıkan örneklere ait fotoğraflar ve örnekler incelenmiş, elimizdeki

parçalarla karşılaştırılmıştır.

Ele aldığımız malzeme her ne kadar döneminin lüks kullanımları arasında

sayılsa da daha çok seri üretim malları niteliğindedir ve oldukça karakteristik

özelliklere sahip ana formlardan oluşmaktadırlar. Bu sebeple özellikle kalabalık

guruplar oluşturan formlarda kataloğa bütün parçalar alınmamış, mevcut formlara ait,

bu formların özelliklerini ve varsa gelişimlerini gösteren örnekler seçilmiştir.

İstatistik değerlendirmede ise bütün parçalar önce ana guruplarına, sonra da

formlarına ve dönemlerine göre alt tiplerine ayrılarak sınıflandırılmıştır. Tarsus’taki

buluntu merkezleri arasındaki karşılaştırmalar ise daha çok Gözlü Kule ve

Cumhuriyet Alanı arasında yapılmıştır.

Katalog bilgileri verilirken parçaların ait oldukları sınıf ve forma göre

başlıklar altında toplamıştır. Parçaların kazı envanter numarası, durumu belirtildikten

sonra astar ve kil renkleri, özellikleri, varsa süslemesi tarif edilmiştir. Renkleri

tanımlamak için C.E.C renk kataloğu kullanılmıştır. Son olarak literatür verilmiştir.

10
 Parçaların çizimlerinde tam profil vermeyen örneklerin sadece kesitleri

verilmiş ve sağda gösterilmiştir, tam profil veya parçanın form özelliklerini veren

örnekler ise çift taraflı çizilmiş, bunlarda da profil solda, kesit sağda gösterilmiştir.

11
B CUMHURİYET ALANI KAZILARI5

Günümüzde halen Antik yerleşimin üzerinde yaşamaya devam eden Tarsus’ta

farklı zamanlarda üç ayrı bölgesinde kısmi kazılar yapılmıştır. Bunların ilki şehrin en

eski yerleşimlerinin tespit edildiği Gözlü Kule Höyüğü’nde 1934-1939 ve 1947-1949

yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Hetty Goldman başkanlığınlığında yürütülen

kazıların Helenistik ve Roma dönemine ait seramikleri F.F. Jones tarafından

yayınlanmıştır6. Kazılarda ele geçen Geç Roma seramikleri de bu bölümde “Late

Roman Red Wares” başlığı altında incelenmiştir. Höyükteki yoğun tahribat sebebi ile

stratigrafik verilerden yoksun olan malzeme daha çok Waagé’nin tipolojisi ve

kronolojisi kullanılarak sınıflandırılmışlardır.

Şehirdeki ikinci çalışma ise bugün Donuktaş olarak bilinen monumental

Roma tapınağında yapılmış. 1982-1992 yılları arasında sürdürülen kazılarda daha

çok yapının işlevine ve inşa tarihine yönelik araştırmalara ağırlık verilmiş. 2001

yılında yayınlanan seramikleri ise oldukça az miktarda ve yüzeysel bir şekilde ele

alınmıştır. Yayınlanan Geç Roma malzemesi arasında bulunmayan Geç Roma

Kırmızı Astarlılarının kazı malzemesi arasında olduğu tespit edilmiştir. Sayıları

ancak 15’i bulan bu parçalarda stratigrafik verilerden yoksundur ve döküntü

malzeme içerisinden gelmişlerdir7.

Kazısı 1994 yılında başlamış olan Cumhuriyet Alanı ise özellikle Antik

Tarsus şehrinin Roma ve Geç Roma dönemlerinde yerleşimin yoğunlaştığı bir bölge

olması sebebi ile adı geçen dönemlere ait önemli verilerin kaynağı olmuştur. Bu
5
Cumhuriyet Alnı ile ilgili bilgiler verilen kaynakların yanı sıra Prof. Dr. Levent Zoroğlu
6
Golman 1950.
7
Tarsus Müzesi depolarında bulunan Donuktaş Kazısı malzemelerinisini incelememe izin veren Prof.
Dr. Nezahat Baydur’a burada teşekkür etmek isterim.

12
veriler arasında Roma döneminin karakteristik lüks kaplarından sigillatalar ve Geç

Roma çanak çömlekleri de bizlere oldukça sağlıklı veriler sağlayacak miktarda ele

geçmiştir. Bu sebeple Cumhuriyet Alanı Kazıları hakkında daha ayrıntılı bilgi

vermek grekmektedir.

Alan Tarsus şehir merkezinde bulunmaktadır ve yaklaşık 8 dönüm

genişliğindir. Kazıda plankare sistemi uygulanmaktadır ve her plankare 10x10 m.

boyutlarındadır. Antik Cadde, güney doğu ucunda yer alan “0”noktasına göre şehir

yüzeyinden –5 metre derinliktedir8 ve , kazı alanını iki bölgeye ayırmaktadır.

I. Bölge; şehir yüzeyinden -2.5/-3 metre derinlikte ve caddenin kuzey

doğusunda yer almaktadır. Küçük Teras veya A sektörü olarak da adlandırılan bu

bölümde 4I-L; 5J-L; 6J-L; 7K-L ve 8L plankareleri bulunmaktadır. Kazı

çalışmalarınn yoğunlaştığı bu bölümde bir stylobat ve gerisinde yine bu stylobatla

ilişkili olabilecek Roma İmparatorluk dönemine ait iri blok taşlardan örülmüş

duvarlar mevcuttur. Stoa veya ona benzer bir yapı kompleksine ait olabilecek bu

duvarlar9 yer yer tahrip edilmiş, bazı kısmlarına ise eklentiler yapılmıştır. Bu durum

geç dönem yerleşimlerinin mevcut duvar ve temellerinin, ihtiyaç doğrultusunda

çeşitli eklemeler ve çıkarmalar yaparak, defalarca kullanmasından kaynaklanmıştır.

Birbirinin üzerine inşa edilen bu kalıntılar her kullanımda farklı boyutlarda taşların

kullanılması sonucu bir bütünlük içinde olmayan farklı örğü sistemlerinin

oluşturduğu gelişigüzel inşaa edilmiş duvarları ve oldukça karışık planları ile bir çok

kullanım evresini işaret etmektedirler. Duvarların özensiz işçiliği ve bazı kısımlarda

tuğla ve taşın birlikte kıllanılması sadece geç dönem yapı özellikleri taşımaktadır.

Ancak bunlar tarihlendirme açısından belirgin dönemsel özellikler taşımamaktadır.

8
Zoroğlu 1995a, 246.
9
Zoroğlu 1995a, 247-251; Zoroğlu 1995b, 59.

13
Burada sadece ele geçen buluntulara bakarak yapıların 4. yüzyıldan Orta Çağa

uzanan bir süreç içerisinde kullanıldıklarını söyleyebiliriz (bkz. levha 43). Ayrıca

konutların caddenin kanalizasyon sistemine bağlanan çok sayıda atık su kanalı, çöp

çukurları ve kuyuları da bir önceki katmana büyük ölçüde zarar vermiştir. Bu

katmanlar arasında bir sonraki yapılaşmaya geçişi gösteren dolgu tabakalarında Geç

Roma dönemine ait üç ayrı evre tespit edilmiştir. Bunların ilki, çoğunluğu 4. yüzyıl

sonları 5. yüzyıl ortalarına tarihlenen malzemenin oluşturduğu tabakadır. İkincisi ise;

5. yüzyıl sonları ile 6.yüzyıl ortalarına tarihlenmektedir. Üçüncü katmansa yine 6.

yüzyıl ortalarından, 7. yüzyıl ortalarına kadar tarihlenen malzeme içermektedir.

Bunların dışında çöp çukurlarından yoğun olarak 9 – 13. yüzyıllara ait sırlı ve kaba

kap parçaları, kandiller ayrıca Emevi ve Abbasi sikkeleri gelmektedir.

Daha aşağıda ve caddenin güney batısında yer alan II. Bölge ise yaklaşık –

3.50/-5 metre derinliklerindedir ve Büyük Teras veya B sektörü olarak da

adlandırılmıştır. Bu bölümde, 6H, 7H-I; 8H-J; 9H-J; 10H-J; 11H-J ve 12H-J

plankareleri yer almaktadır10 (bkz. levha 42). I. bölgeye göre yaklaşık 1 metre daha

aşağıda kalan bu teras ise daha farklı bir görünüm içermektedir. Örneğin karşı tarafta

cadde boyunca devam eden stylobat ve gerisindeki daha çok dükkan ve işlik olarak

kullanılmış mekanlar bu tarafta yoktur. Caddenin güneybatı kıyısında, avlusu mozaik

kaplı, kabaca 3.- 4. yüzyıllara tarihlenen bir Roma evinin kalıntıları mevcuttur11.

Büyük oranda tahrip edilmiş olan bu ev aşağı yukarı cadde seviyesindedir. Yine

Büyük Terasta 2003 sezonunda 8J ve 9J plankarelerinde yapılan kazı çalışmalarında

Küçük Terastakine benzer kuyular, atık su kanalları ve üst üste binmiş duvar

kalıntıları açığa çıkarılmıştır (bkz. levha 44). Burada farklı olarak, daha önceki kazı

10
Zoroğlu 1995 a 246-247, Zoroğlu 1998 463.
11
Zoroğlu 1995b, 61.

14
sezonlarında -özellikle I. Bölgede- dağınık ve karışık olarak gelen Geç Antik Çağ

malzemesi, söz konusu açmaların ortasında ve sınırları çok net olmayan bir çöp

tabakasından konteks halinde bulunmuştur12. Tarihlenmesinde Geç Roma Kırmızı

Astarlılarının belirleyici olduğu bu tabakadan, yoğun olarak 6. yüzyılın ikinci çeyreği

ile 7. yüzyıl ortalarına verilebilecek malzeme gelmiştir. Fakat buluntular arasında bu

döneme ait sikkelerin çok az sayıda oluşu dikkat çekicidir ve bu özel durum Küçük

Teras13 ve Gözlü Kule kazılarında da belirgindir14.

Kazı alanında bir başka ilginç nokta da, alanın batı sınırının hemen bitişiğinde

yer alan 9H plankaresidir. Burada açılan sondajda iri blok taşlarla örülmüş oldukça

büyük bir yapıya ait temel kalıntısı ortaya çıkarılmıştır. Ancak çok küçük bir kısmı

görülen bu yapı kalıntısı ile ilgili fazla veri elde edilememiştir.

12
Bu tabakadan Kırmızı Astarlı Geç Roma Seramiklerinin yanı sıra bunlarla çağdaş, çok sayıda
mutfak kabı, amphora..vb. pişmiş toprak malzeme ele geçmiştir. Tarsus Cumhuriyet Alanı mutfak
kapları Çiğdem Toskay Evrin tarafından Doktora tezi olarak, amphoraları ise Doç Dr. Kaan Şenol
tarafından yayına hazırlanmaktadır. Kendilerine, konularındaki izlenimlerini benimle paylaştıkları için
teşekkür ederim.
13
Cumhuriyet Alanı sikkeleri için özellikle Dr. Tolga Tek tarafından hazırlanan yayınlanmamış sikke raporları
kullanılmıştır. Verdiği bilgiler için kendisine teşekkür ederim.
14
Goldman 1950, 33.

15
C TARSUS’TA BULUNAN KIRMIZI ASTARLI GEÇ ROMA
SERAMİKLERİ

Roma seramik sanatının simgesi haline gelen terra-sigillatalar İmparatorluk

genelinde kırmız astarlı kapların gelenekselleşmesini sağlamıştır. Uzun yıllar boyu

devam eden bu geleneğin yansımaları Geç Antik Çağda da devam etmiştir. Ancak

değişen ekonomik ve siyasi şartlar sonucu bazı atölyelerde üretim kesilirken farklı

bölgelerde yeni üretim merkezleri ön plana çıkmaya başlamıştır.

Doğudaki önemli merkezlerden biri olan Tarsus’un da Doğu Sigillataları A

gurubu için bir üretim merkezi olduğu düşünülmektedir15. Burada 2. yüzyıl ortalarına

kadar yoğun olarak bulunan kapların 2. yüzyıl sonlarından itibaren görülmemesi

olası üretimin kesildiğini göstermektedir. Bu dönemden sonra kullanımı devam eden

kırmızı astarlı kaplar sigillataların ardılları olan Geç Roma Seramikleridir.

Tarsus’ta farklı zamanlarda yapılan Gözlü Kule, Donuktaş, Cumhuriyet Alanı

kazılarında ve şehrin değişik bölgelerinde çeşitli sebeplerle kazılan sondajlarda ele

geçen Geç Roma Seramikleri üç ana sınıfa ayrılmaktadır. Bunlar Afrika Kırmızı

Astarlıları, Phokaia Kırmızı Astarlıları ve Kıbrıs Kırmızı Astarlılarıdır. Kapların

Tarsus’taki varlıkları 2. yüzyıl sonlarına verilen16 sınırlı sayıdaki örnekle başlamıştır.

Hem Cumhuriyet Alanı hem de Gözlü Kule Kazılarında ele geçen parçalar Afrika

Form 1’e (Hayes16) aittir. Ancak kapların ithalatı ancak 4. yüzyıl itibari ile

belirginleşmiştir diyebiliriz. 5. yüzyıl sonrasında ise Tarsus pazarında görülmeye

başlayan Phokaia ve Kıbrıs Kırmızı Astarlıları ile hem kap sayısı artmış hemde çeşit

15
Jones 1950, 181; Zoroğlu 2003, 123.
16
Form 1’e (Hayes 16) ait örnekler. Tarihlendirme için bkz. Hayes 1972, 42; Waagé 1948, 54; Lamboglia
1958, 266 (F 3c); Salomonson 1968, 104.

16
çoğalmıştır. Böylece her üç bölgeden gelen kapların ithalatı artan ve azalan

değerlerle 7. yüzyılın ortalarına kadar devam etmiştir.

Ayrıca biçimsel özellikleri ile saydığımız sınıflardaki bazı formlarla benzerlik

gösteren ancak kil ve astar yapıları oldukça farklı özelliklere sahip olan çok az sayıda

parça ele geçmiştir. Bu parçalar çoğunlukla birer örnekten oluşan numuneler

niteliğindedir ve gurup oluşturan örnekler oldukça azdır. Bunlar arasında birbirleri

arasında benzerlik gösteren ve bir gurup oluşturan parçaların sayısı ise 15’i

geçmemektedir17.

1%
4%

Cumhuriyet Alanı
Gözlü Kule
Donuktaş

95%

Grafik I: Gözlükule Cumhuriyet Alanı ve Donuktaş Geç Roma Kırmızı

Astarlılarının birbirine oranı.
Cumhuriyet Alanında bulunan ve pişmiş toprak malzeme içerisinde önemli

bir gurup oluşturan kaplar yukarıdaki grafikte görüldüğü gibi yaklaşık 1900’ü geçen

parça ile genel toplamın % 95’ine sahiptir. Gözlü Kule 74 parça ile %4, Donuktaş ve

diğer merkezlerden ele geçen ve sayısı 20’yi geçmeyen küçük gurup ise %1’lik bir

dilimi oluşturmaktadır.

17
Bunlar Afrika kaplarından Form 17 (Hayes 104) taklitleridir.

17
 Aşağıda Tarsus’ta tespit edilen ana atölyeler ve onlara ait kaplarla ilgili

ayrıntılı bilgi verilmiştir.

18
C.I AFRİKA KIRMIZI ASTARLILARI

C.I.A AFRİKA KIRMIZI ASTARLILARI HAKKINDA GENEL BİLGİ

Doğu Akdeniz havzasında M.Ö. 2. yüzyıl ortalarında Doğu Sigillataları A

gurubu ile moda olan kırmızı astarlı lüks kaplar, M.Ö. 1. yüzyıl başlarında batıda da

yaygınlaşmıştır. Ancak bu kapların çıkış yeri olarak gösterilen doğuda, 1. yüzyıldan

sonra bu kapların kalitesinde ve sayısında bir düşüş görülürken, Erken Roma form

repertuarında da hiçbir gelişme gözlenmez. Biçim ve teknik açısından doğu

atölyelerini aşmayı başaran batı üretim merkezleri, metal kaplardan adapte ettikleri

form ve süslemeleri ile bu yeni ve daha çok tutan mallarla rakiplerinin önüne

geçmeyi başarmıştır. Böylece bu dönemde moda olan yeni kap biçimleri, Doğu

Sigillatalarının geç örneklerine adapte edilmiş ve geç dönem doğu sigillatalarını

üreten merkezler artık batı atölyelerinin sevilen formlarının benzerlerini üretmeye

başlamıştır. Bunu özellikle Doğu Sigillataları B veya Samian olarak isimlendirilen

kaplarda görmek mümkündür18.

Batıda ise önceleri (Augustus ve Tiberius döneminde) İtalya atölyeleri söz

sahibi iken M.S. 1. yüzyıl başlarında bayrağı Galia atölyeleri devralır. Batı

Sigillataları Augustus döneminde bütün Akdeniz’de yaygınken 1. yüzyıl sonlarına

doğru sadece Batı Akdeniz, Adriyatik ve Ege pazarına hakimdir. Aynı dönemde

üretim merkezleri yavaş yavaş Kuzey Afrika’ya kaymaya başlar19. Bu kapların

yoğun buluntu merkezleri ve diğer kanıtlar kapların üretim merkezleri için, Afrika,

Bizacena ve Numidia, yani günümüz Tunus ve Cezair’in doğusunu içine alan bölgeyi

18
Hayes 1972, 8-12; Hayes 1972, 41-59.
19
Greene 1992, 30-31

19
işaret eder20. Bu bölge içerisinde kaplar birkaç değişik atölyede, ama aynı yörede

üretilmiş olmalıdır (Oudna, Raqqada, Sidi Aich, Sfax ve Gabes...gibi)21.

Üretime Batı Sigillatalarını taklitle başlayan Afrika atölyeleri zamanla kendi

gelişim zincirini oluşturmuştur. 2. yüzyıldan itibaren endüstriyel ölçekte üretilen bu

kaplar Hadrian ve Antoninus Pius dönemlerinde Batı Akdeniz pazarına egemenken,

3. yüzyılda Doğu Akdeniz’e de el atar ve 4. yüzyılın ilk çeyreğine kadar bu bölgede

bir tekel oluşturmayı başarır. Oysa ki Vandalların 429 da Afrika’yı istila etmesi22

bölgede siyasal dengelerin değişmesine ve sancılı bir dönem yaşanmasına sebep

olmuş23, ancak bölgenin ticari faaliyetleri kısa bir bocalamadan sonra eski canlılığına

kavuşmuştur. 5. yüzyılın ikinci çeyreğinden sonra kısa bir kesintiye uğrayan kapların

ihracatı 7. yüzyılın ortalarına kadar devam etmiştir24.

Kil ve astar kalitesi bakımından Terra Sigillatalarla denk olmayan bu

kapların piyasayı ele geçirmesi ise tesadüf değildir. Asıl zenginlik kaynağı zirai

ürünler olan Kuzey Afrika şehirlerinin önemli ve işlek ticaret yollarının üzerinde

bulunmaları dağılımlarını oldukça kolaylaştırmıştır. Dolayısıyla Kırmızı Astarlı

kaplar da bu ürünlerin ihracatı ile birlikte çoğunlukla bir yan ürün olarak pazarda yer

bulmuştur. Bunu şarap ve zeytinyağı taşımacılığında kullanılan Afrika

Amphoraları’nın kırmızı astarlı kaplarla birlikte aynı batıklarda ve kazılarda

bulunması da göstermektedir25. Öte yandan merkeze (Roma’ya) satış yapacak kadar

yakın, ancak çalkantılarından etkilenmeyecek kadar uzak olan Kuzey Afrika

şehirlerinde 3. yüzyılda Roma İmparatorluğunda başlayan genel gerileme ve

dağılmanın etkileri pek görülmediğinden, Erken İmparatorluk döneminden kopuş bu

20
Hayes 1997, 59; Williams 1989, 38; Poblome 1999, 292.
21
Hayes 1972, 296-299.
22
Grant 2000, 28.
23
Schimidt 1936, 305-306, 309-312, 315
24
Lepelley 1999, 49.
25
Elton 2003, 173.

20
bölgede diğerlerine oranla çok daha yumuşak ve daha az belirgin olmuştur. Bu da

Afrika’daki klasik kentin birçok geleneğinin devamlılığını sağlamıştır. Yapımı ve

tamiratı devam eden monumental kamu binaları26 gibi Kırmızı Astarlı kap üretim

geleneğini de bunların arasında sayabiliriz. Yaratıcı ama hala eski geleneğe bağlı

Geç Roma kültürünün kalitesi ve canlılığını bu kaplarda görmek mümkündür. Zirai

ürünlerin yanı sıra satılan bu mallar, bize dönemin ticari bağlantılarını göstermesi

açısından da önemlidir ve bu kaplar bütün Akdeniz’e, hatta İngiltere ve Rusya’ya

kadar ulaşmıştır27.

Bu kadar geniş yayılım alanı olan Afrika Kırmızı Astarlıları 19. yüzyılda

Kuzey Afrika’ya gelen diplomatlar tarafından ve antik dönemde ticaretin gelişmiş

olduğu merkezlerden (İtalya, Sardunya, Mısır, Suriye ve Kıbrıs vd.) toplanıp Avrupa

müze ve özel koleksiyonlarına taşınmaya başlamıştı. Çoğunlukla kaçak kazılar

sonucu elde edildikleri için kaynağı bilinmeyen ve belli bir kontekse de sahip

olmayan bu kaplar uzun süre yayınları yapılmadan koleksiyon amaçlı

saklanmışlardır. Yapılan çok az sayıdaki yayında ise parçalar tek tek ve daha çok

süslemeleri ön planda tutularak incelenmiştir. Bunlar arasında özellikle Geç dönem

damga motifli kaplar süslemelerinden dolayı Hıristiyan sanatları araştırmacılarının

dikkatini çekmiş, Roma ve Kartaca’dan bir çok süslemeli parça yayınlanmasına28

rağmen bu kapların birbirleriyle bağlantıları ortaya konulamamıştır.

19. yüzyılın sonları, 20. yüzyılın başlarında sadece batı Avrupa’da toplanan

örnekler bilinirken Atina Agorasında yapılan kazılarda çıkan parçaların Waagé

tarafında incelerek sınıflandırmaya tabii tutulmasıyla kapların doğudaki uzantılarına

26
Lepelley 1999, 49-51.
27
Hayes 1972, 462-463, maps 19-30; Hayes 1980,
28
Dalton 1901; De Wall 1904.

21
da bir bakış yapılmıştır29. Daha sonra Antiokheia kazılarında ortaya çıkan bol

miktardaki buluntu doğudaki malzemeye geniş bir perspektif kazandırmış ve Waagé

çok uzun yıllar boyunca kabul gören tipoloji ve kronolojisini kurmuştur. Bu kapların

doğudaki dağılımları ve form çeşitliliği için Antiokheia buluntuları delillerin çoğunu

sağlarken30, 256 da Persler tarafından büyük bir yıkıma uğrayan Dura Europos,

tahrip tabakalarının altında bize net bir terminus ante quem sağlar31. Tarsus- Gözlü

Kule32 ve daha sonraki Atina Agorası33 buluntuları bu çerçevede incelenmiştir.

Batıda ise Salamonson34, Lamboglia35 ve Carandini36 gibi araştırmacılar kendi form

tiplerini ve adlarını kullanmışlardır. Lamboglia kapları 4 kısma ayrılmış, (Terra

Sigillata Chiara A-D) ancak Afrika kapları ile çağdaş Galia üretimlerini ayırmada

yanılgıya düşülmüştür. Bunlardan üç gurup (A, C ve D) Waagé’nin kapları ile

benzeşirken, B tipi daha çok Galia kaplarına yakınlık göstermektedir37.

Ancak Hayes’in 1972 yılında hazırladığı ana çalışma içerisinde o güne kadar

yapılan bütün çalışmalar ve sonuçları karşılaştırmalı olarak değerlendirilerek kaplar

için gerekli kronolojik verileri değerlendirmiş ve günümüzde hala kabul gören

tipolojisini kurmuştur38. Yaptığı sınıflandırmaya göre 200 ana form belirlemiş ve

kaplar 1. yüzyıldan Geç Antik Çağa uzanan bir zaman dilimi içerisine

yerleştirilmiştir39. 1980 yılındaki çalışmasında ise sonraki on yıl içerisinde kayda

alınan yeni veriler değerlendirilmiştir40. Burada ilk yayındaki temel bilgilere sadık

29
Waagé, 1933, 293-304.
30
Waagé 1948, 43-58 fig. 28-32, Pl.,VII-X.
31
Cox 1949, 15.
32
Jones 1950, 203-206, fig. 163, B-H, fig. 164, A-D, fig.165, no. 812, 816, fig. 166, no. 820-A, fig. 207.
33
Robinson 1959 .
34
Salomonson 1968.
35
Lamboglia 1963.
36
Carandini 1969.
37
Hayes 1972, 287-288
38
Hayes 1972, 13-29.
39
Hayes 1972, 13-211.
40
Hayes 1980, 484-523

22
kalınarak bunlara yeni buluntu merkezleri, bazı formlara yeni alt tipler ve ufak tefek

kronolojik değişiklikler eklenmiştir.

Bunların dışında bazı antik yerleşim merkezleri de kronolojik dayanaklar için

belirleyicidir. Korinth41, Knossos42, Saraçhane (İstanbul)43, Sagalassos44,

Anemurium45, ayrıca Filistin bölgesinde Kudüs46 ve Caesarea47, Mısırda Abu Mena48

49
İskenderiye ve Kanaris50, Libya’da Kyrenaika bölgesinde Tokra51, Tunus’ta

Kartaca52 iyi tarihlenmiş gruplara sahiptir.

C.I.A.1 Kil ve Astar Özellikleri

Afrika Kırmızı Astarlı kapların killeri oldukça iri ve tanelidir. Renkleri

kiremit kırmızısı veya turuncu tonları arasında değişiklik gösterir. En çok görülen

katkı maddesi kireç ve kumdur. Fakat çoğunlukla ince zerrecikler halinde görülen

kireç ve kum tancikleri, bazı durumlarda kilin iyi elenmemesi veya yıkanmaması

nedenlerine bağlı olarak kalın taneciklidir. Bunlar da pişme sırasında ısının etkisi ile

yüzeye çıktığından kap yüzeylerinde noktacıklar halinde deliklerin veya atmaların

oluşmasına sebep olmuştur. Bunların dışında mika da rastlanılan katkı maddeleri

arasındadır.

Çoğunlukla kilin bir veya iki ton koyu rengindedir ve kilin daha inceltilmiş ve

kaliteli halinden elde edilmiştir. Kalın sürüldüğü zaman daha parlak ve hamur

41
Hayes 1973a, 104, 118,122, fig. 4, no. 32-52 Adamsheck 1979, Slane 1990, 54-57.
42
Hayes 2001, 434, 438, 442, 443, fig. 2, no.49,fig. 4, no. 20-21, fig. 6, no. 3-4.
43
Hayes 1968, 208, fig. E, no. 40-58; Hayes 1992, 5,7.
44
Poblome 1999, 293-297.
45
Williams 1989, 38-45, fig. 18-21.
46
Hayes 1985, 185-186, 192-193, fig. 61-62; Tushingham 1985, 62, 90-97.
47
Oleson 1994, 44-47, fig. 37-39.
48
Hayes 1972, 1.
49
Rodziewicz 1976, 27-37, Pl. 1-7.
50
Johnson 1981,9-10,46,50, 114-115, pl. 33-40, no. 213-240.
51
Hayes 1973b, 108-115.
52
Hayes 1976 a; Hayes 1978; Riley 1981; Machensen 1999.

23
rengine göre bir veya iki ton koyulaşırken, ince sürüldüğü durumlarda matlaşarak,

renk tonları hamur rengine yaklaşır. Oldukça ince olduğu için gövdeye tamamen

işleyen astar böylece kapla bütünleşir ve kabuklaşarak dökülme olmaz. Bunu

özellikle Form 50’ye ait parçalarda görmek mümkündür.

Katkı maddelerinin taneciklerinin astarı delmesi yüzeyde görülen en yaygın

hasardır. Ancak kapları hafifçe perdahlayarak düzgün bir yüzey elde edilmiştir53.

Genel özellilerini bu şekilde tarif edebileceğimiz kapların kil ve astar özellikleri de

üretildikleri uzun süreç içerisinde bazı değişikliklere uğramıştır. Dönemlerine, belki

atölyelerine ve malın kalitesine göre geçirdikleri aşamaları aşağıda ki gibi tarif

edebilmek mümkündür.

1. yüzyıldan 2. yüzyıl sonlarına kadar görülen en erken kil yapısı turuncumsu

veya kiremit rengi ve iri tanelidir. Cidar orta kalınlıkta, hamur rengine yakın tonda

astarlıdır. Katkı maddesi olarak mika, kuartz ve ince kireç zerrecikleri görülür. Kırığı

kabadır. Yüzeyde noktacıklar halinde kabartılar vardır. Astar tüm yüzeyi kaplar,

kaliteli, parlak veya yarı parlaktır. Erken örneklerde parlak astar daha çok görülür ve

yüzeyde astar perdahlanırken oluşan ince izler belirgindir. Yüksek ısıda pişmiş bazı

örneklerin astarlarının gevrekleşerek pul pul döküldüğü veya yüzeyde küçük

kabarcıklar oluştuğu görülür54.

3. yüzyıl başlarında ve ortalarında üretilmiş, çoğunlukla geniş çanaklardan

oluşan bir seride astar daha kalın ve parlaktır. Kil biraz daha kabalaşarak parlak

astarla kontrast oluşturur. İnce alet izleri yüzeyin düzeltilmiş olduğunu gösterir ve

astar gevrektir. Bu parçalar başka bir atölyeyi işaret ederken, formlar eskilere

53
Hayes 1972, 14.
54
Salomonson 1968, 101-102; Lamboglia 1958, 268, 285-286;Camps 1955, 285; Holwerda 1936, no. 603-611.

24
yakındır. Bazı kap tipleri her iki atölye üretiminde de görülür55. 2. yüzyıl sonlarından

3. yüzyıl ortalarına kadar görülen başka bir grupta ise kapların astarları daha da

incelmiş ve donuklaşmıştır. Yüzey de buna bağlı olarak daha kabalaşmıştır 56.

3. yüzyıl ortalarında gelişmeye başlayan kaliteli kapların dokuları

sigillatalarınkine benzer ve kırığı temizdir. Astar çoğunlukla çok incedir, yarı parlak

veya mat bir görünüşü vardır ve kabın dokusuyla bütünleşmiş gibidir. Hatta bazen

astarı, kabın düzeltilmiş kendi yüzeyinden ayırt etmek mümkün değildir. Bazı erken

örneklerde kap tamamen astarlanmıştır. Ama çoğu örnekte astar içte ve dış kısmın

üst tarafında görülür ve düzensiz bir hat halinde biter. Rengi portakalımsıdan

pembemsi kiremit rengine dönmüştür. İçerisinde çok az kireç ve mika katkısı vardır.

Cidar çok büyük ve geniş kaplarda bile incedir. Yüzey düzgündür, dışta kaide

etrafında ince alet çizgileri, içte ise ince rötuş izleri görülür57. Aynı dönemde

üretilmiş olan Hayes Form 45 daha değişik bir yapıya sahiptir. Hamur yine incedir,

fakat daha tanecikli bir yapısı vardır. Astar tüm yüzeyi kapladığı gibi parlaktır ve

çoğunlukla benekli veya damarlı imajı yaratan dalgalı bir görünüşe sahiptir. Daha

geç döneme ait kaplar (geç 3., erken 4. yüzyıl) daha yüksek ısıya maruz kaldığı için

killeri ve yüzeyleri donuk kahve bir renk almıştır58.

4. yüzyıldan 5. yüzyıl ortalarına kadar görülen serinin kapları bir öncekiler

kadar kaliteli değildir ve cidar da kalınlaşmıştır (3-5 mm.). Kil biraz daha iri tanelidir

ve kırılmaya daha az meyillidir. Astar biraz daha kalınlaşmıştır ve kabın sadece

içinde, dış yüzeyin üst taraflarına uygulanmıştır ve mattır. Renk tonları kızıl,

pembemsi kızıl, kızıl kahve veya hafif morumsu tonlardadır ve pişme ısısının

55
Hayes 1972, 288-289, F18, 28-33; Lamboglia 1958, 296, tip A; Salomonson 1968, 97 tip B.
56
Hayes 1972, 289, F 8, 9, 14, 16, 31, 44; Lamboglia 1958, 296, tip A; Salomonson 1968, 97 tip B.
57
Hayes 1972, 290; Waage 1948, 43; Carandini 1969, 56; Salomonson 1968, 116.
58
Hayes 1972, 290; Salomonson 1968, 116-118; Cox 1949, 15.

25
yüksekliğine göre değişiklik göstermektedir. Yüzey çoğunlukla düzgündür, ancak

dibe doğru, erken serilerde olduğu gibi, çark izleri göze çarpar. Kenarları yassı ve

eğimli küçük kaselerin kenar altlarında fırça izleri görülür59.

4. yüzyılın sonundan 5. yüzyıla uzanan dönemde üretilmiş, daha kalitesiz ve

kaba versiyonları olan kaplar da vardır; bunlar daha düşük ısıda pişirilmişlerdir.

Renkleri turuncumsu kızıl, kiremit rengi ve pembemsi kiremit rengi tonlarındadır.

Kil daha kalın taneli ve biraz kireç katkılıdır. Cidar orta kalınlıktadır (5-7mm.). Astar

daha kalın olup, parlak veya yarı parlak görünüşlüdür ve yüzey düzeltilmiştir60.

4. ve 5. yüzyılların daha kaba standart üretimleri erken kapların ardılları

gibidir ve 4. yüzyıl başlarında görülmeye başlar. Ana fark ise, astarın dışta kabın

tamamını kaplamamasıdır. Kil yapısı ince tanecikliden kalına doğru çeşitlilik

gösterir. Erken örnekler genelde en kalitelileridir. Cidar önceleri orta kalınlıktayken,

girerek kalınlaşır. Kalınlığı değişiklik gösteren astarın, erken örneklere göre

parlaklığı azalır. Pişme ısısının yükselmesine bağlı olarak turuncumsu kızıl ve

kiremit rengi tonlarından koyu kızıl tonlara geçiş gösterir61.

5. ve erken 6. yüzyılda görülen bir seride de kaplar kalın, parlak, iyi

perdahlanmış, gevrek ve kavlamaya yatkın astarlarıyla erken 3. yüzyıl kapları ile

aynı yüzey görünüşüne sahiptirler. Bunlar ana serinin donuk yüzeyli kapları ile bir

kontrast oluşturur. Bu kapların killeri daha kalın ve pişme ısıları daha düşüktür. Bu

yüzden renkleri de daha açık tonlardadır (turuncumsu kiremit rengi, açık kiremit

rengi ve açık kızıl kahve tonlarında). Kil içerisinde kireç katkısı belirgin olmasına

karşın diğer katkı maddeleri çok azdır. Yüzey özenle düzeltilmiş, astar içte ve dışta

59
Hayes 1972, 290-291, F50, 52-53, 71; Waage 1948, 43, GRA; Jones 1950, 276, no. 812; Lamboglia 1963, 147;
Salomonson 1968, 114-116.
60
Hayes 1972, 291, F 55-56, 62B , 73-74 Salomonson 1969, 24-25; Lamboglia 1963, 204, F 57; Allais 1959, 43.
61
Hayes 1972, 291, F58 B, -61, 63-65, 67; Waagé 1948, ; Salomonson 1968, 124;Lamboglia 1958, 275, F. 9B;
Lamboglia 1963, 198-199; Camps 1955, 235.

26
üst kısımlarda ince bir şekilde uygulanmış ve mattır. Bazen dip kısma astarla yatay

veya çapraz çizgisel motif izlenimi uyandıran uygulama yapıldığı da olmuştur62.

5. yüzyıl sonlarıyla 6. yüzyıl boyunca standart kapların iki versiyonu

mevcuttur. ilki ince donuk astarlı, pütürlü yüzeyli ve 4. yüzyılda yaygın olan

kaplarının basit bir devamı gibidir, 6.yüzyıl ve 7. yüzyıldaki bazı derin çanak

formlarında görülür63. İkinci versiyon daha yaygındır, astarı daha kalın, yarı parlak

ve perdahlıdır. Erken Afrika üretimleri ile aşağı yukarı aynı görünümleri vardır. Kil

kaba ve yoğun kireç katkılıdır. Rengi turuncumsu kızıl ile kiremit rengi arasında

değişir. Bu kapların karakteristik özelliği, dış yüzeyin astarlanmadan kabaca

düzeltilmesidir ki, bu da yüzeye pürüzlü bir görüntü verir. Bu durum küçük kaplarda

çok yaygındır, büyük kapların altında ise alet izleri görülür. Bazı erken örnekler

oldukça kalitelidir. Fakat geç örneklerde kalite düşer, astar özensizce uygulanır ve

yüzey kabaca bırakılır. Cidar ise 12 mm.ye kadar kalınlaşmıştır. Bu seri 7. yüzyılın

ikinci yarısında yok olur64.

Son olarak 7. yüzyılda görülen bir gurup basit çanakta değişik bir uygulama

dikkat çekicidir. Oldukça kaba ve kalitesi düşük kil yapına sahip bu kapların iç

kısımlarında oldukça ince ve mat olan astar üzerinde helezon oluşturacak şeklinde

uygulanmış ince parlak çizgiler görülür65. Kiremit rengi tonlarında olan bu çizgiler

dekoratif amaçlı olarak daha kalın bir astarın olasılıkla ince bir fırça veya benzeri bir

alet yardımı ile uygulanması ile oluşturulmuştur.

62
Hayes 1972, 291.
63
Hayes 1972, 292, F. 93, 107; Waagé 1948, 44-45, 49-50, GRB.
64
Hayes 1972, 292, F. 91, 94-106; Williams 1989, 40-43; Lamboglia 1963, 184-185; Johnson 1981,9.
65
Hayes 1972, 292, F. 109; Williams 1989, 43. Ayrıca Tarsus’taki örnekler için bkz. resim 4.

27
C.I.A.2 Üretim Teknikleri

Oldukça kalabalık bir form repertuarına sahip bu kapların biçimleri iki ana

sınıfa ayrılmıştır. Bunlardan ilki kapalı diğeri açık kaplardan oluşmuştur.

Kapalı kaplar, serinin erken formlarıdır. Bunlar çömlekçi çarkında çekildikten

sonra yarı kuru haldeyken çok belirgin olmayan kaideleri oluşturulmuş ve

üzerlerindeki rulet, barbotine veya aplik süsleme bu aşamada yapılmıştır. Astar

daldırma yöntemi ile uygulanırken, kaplar kurumaya bırakılmıştır66.

Açık kaplara baktığımızda ise bu tip temel açıklamalar tüm üretimlerin

özelliklerini yansıtmaz. Kapların bazıları diğerlerinden değişik yöntemlerde

üretilmişlerdir. Bu kapların kalıpta mı, yoksa çarkta mı üretildikleri sorunu hala

çözülebilmiş değildir. Kuzey Afrika atölyelerden kap üretiminde kullanıldığı

kanıtlanmış kalıplar bulunamamıştır. Ancak Hayes bazı kabartmalı kap ve çanakların

kalıpta üretilmiş olma ihtimali üzerinde durmaktadır.

Hayes buna göre kabartmalı kaplar için hem iç kalıp hem de dış kalıp

tekniğinin bir arada kullanıldığı varsayımı üzerinde durmaktadır. Buna göre gövde

için bir kalıp, dip kısmı içinse ikinci bir kalıp kullanılmış olmalıdır. Bazı aplik süslü

kaplarda da kalıbın süsleme yapılırken kaba destekleyici olarak kullanıldığını öne

sürmekte ve bu serideki bazı dışa uzantılı ve keskin hatlı kenarları olan kaplar için de

dış kalıp tekniğini önermektedir67. Ayrıca oldukça ince cidarlı olmasına rağmen son

derece geniş ve yayvan dipli büyük çanakların (Hayes Form 50 gibi), ancak kalıpta

bu kadar düzgün şekillendirilebileceğini belirtir68. Bunların dışında bazı çanakların

çömlekçi çarkına ek olarak kalıpta yapılmış olma ihtimalini de değerlendirilmiştir.

66
Hayes 1972, 292-293.
67
Hayes 1972, 293, F. 42, 54-56; örnekler için bkz; Salomonson 1969, 19, 108, fig. 2, 23, pl. IV, no. 1-2;
Lamboglia 1963, 158-158; Allais 1959, 43-46, fig. 1.
68
Hayes 1972, 69, 93, 100, 294, fig.12, F50, fig. 17.F. 61.

28
Araştırmacılara göre bu uygulamada gövdesi çömlekçi çarkında kalıba sıvanan kabın

kenarları dışa taşırılıp elle şekillendiriliyordu ve oldukça kaba killi bazı geniş

çanakların oldukça düzgün yapılmış keskin geçişleri ve astarsız bölümlerinde bile

yüzeyin düzgün olması bu üretim tekniğini akla getirmiştir69.

Kapların astarlarının hangi yöntemle uygulandığı da ayrı bir tartışma

konusudur. Bazı erken örneklerde astarın kabın tamamını kapladığını, ancak üretimin

yoğunlaştığı, özellikle 4. ve 5. yüzyıla ait birçok kapta astarın kabın içine tamamen

uygulanırken dışta kenar altında veya gövde ortasında düzensiz hatlar oluşturduğu

belirlenmiştir. Bu kapların kalıpta yapıldığı kabul edildiğinde ise kap henüz kalıbın

içerisindeyken uygulanan astarın kabın sadece açıkta kalan kenar kısmına

uygulandığı ileri sürülmüştür. Ancak astarı aynı şekilde uygulanmış Tarsus’ta çıkan

6. yüzyıla ait bazı kaplarda- özellikle Hayes Form 104C’ye ait parçalarda- dip

kısmında çok belirgin çark izleri tespit edilmiştir. Bu yüzden kapların kalıp

içerisindeyken astarlanmaları fikri pek akla yatkın görülmemektedir. Bu ancak

üretimin çoğalması sonucu kalite ve özenin azalması ile açıklanabilecek bir

durumdur.

Afrika kapları çok iyi kontrol edilen oksidasyon şartlarında pişirilmişlerdir.

Parçalar yanlışlıkla veya sonradan yakılmadıkça temiz kiremit kırmızısı tonlarındadır

ve yaklaşık 1000 C de veya biraz daha düşük ısılarda pişirilmişlerdir70.

C.I.A.3 Kap Biçimlerinin Gelişimi

En erken Afrika kapları Kuzey Afrika’da bulunan İtalya ve Geç Galia

üretimlerinin imitasyonları olarak 1. yüzyılda başlamış, ancak zamanla onların yerine

69
Hayes 1972, 112, 117, 294, fig. 19-20, F. 67-68.
70
Hayes 1972, 295.

29
geçmiştir (bkz. s. 19-20). Bunlar keskin hatlara sahip, hatta kaburgalı çanaklar ve

dışa taşkın kenarlı kaselerden oluşmaktadır ( Hayes Form 1-5; Salomonson tip A1-2,

8; Lamboglia Form 5,17)71.

İkinci yüzyılda ise terra sigillataların modası geçmeye başlamış, alçak kaideli

ve dışbükey kıvrımlı kaseler popüler hale gelmiştir. Bunlar 1. yüzyıldaki çanaklarla

aynı boydadır ve rulet süsü tondo yerine dış yüze uygulanmıştır. Bu kapların daha az

görülen, daha geniş ve aynı süslemeye sahip örnekleri de vardır (Hayes Form 1-7;
72
Lamboglia Form 2b-c...) . Daha sonraki versiyonlarda rulet süsü yoktur. Düz veya

hafif yuvarlatılmış kenarlı, yüksek gövdeli çanak formları keskin geçişleri ile

birbirini yakın çizgilerle takip ederek gelişimini sürdürürken, bunlara daha sığ ve

hafif bir açı ile dışa doğru genişlemeye meyillenmiş gövdesiyle yeni bir tip daha

eklenmiştir (Hayes Form 14-16; Salomonson tip A12; Lamboglia Form 3a-b.. ) 73.

Ayrıca ikinci yüzyılın sonunda basit ve sıradan bir çanak tipi üretilmeye

başlamış; alışılagelmiş içe kıvrık kenarlı, geniş tabanlı ve alçak kaideli bir görünüme

sahip olmuşlardır. Fakat basit ve kullanışlı şekilleriyle 3. yüzyılın standart çanak

formu haline gelmişlerdir (Hayes Form 27; Lamboglia Form 9a.)74. Yine bu yüzyılda

kenarı kalınlaştırılmış ve dışa uzatılmış daha kaliteli çanak formları da oldukça

yaygınlaşmıştır (Hayes Form 29-33; Salomonson tip A25a.)75. Çanak formlarının

yanı sıra derin dışa taşkın enli kenarlı küçük kâseler de piyasadaki yerini almıştır.

71
Hayes 1972, 15, 18-29, F.1-5; Salomonson 1968, 98- 99, 101-102, 108, tip A1, A2, A8; Lamboglia 1958, 268,
285, F.5, 17.
72
Hayes 1972, 15, 31-37, F.7-10; Lamboglia 1958, 262,-4, 270-271, 288-289, F. 2b- c, 21; Camps 1955, 236, fig.
5, no. 9.
73
Hayes 1972, 15, 39-42, F. 14-16; Salomonson 1968, 104, fig. 18, no.3, tip A12; Lamboglia 1958, 265-266,
289-290, F. 3a-b, 22a, Camps 1955, 236, fig. 6. no. 3
74
Hayes 1972, 15, 49-51, F. 27; Lamboglia 1958, 274-275, F. 9a.
75
Hayes 1972, 15,52-56, F. 29-33; Salomonson 1968, 108, fig. 23, no. 1, tip A25a.

30
Bunlar 2. yüzyıl kaselerinden daha küçüktür ve bezemesiz çanaklara benzerler

(Hayes Form 43-44; Salomonson tip C5, C10; Lamboglia Form 46.)76.

3. yüzyılın kap formları çoğunlukla aynı biçimlerin biraz değiştirilmiş

versiyonlarıdır. Genellikle orta boydaki geniş düz dipli çanak, tabak ve kase

formlarından oluşmaktadır (Hayes Form 50; Waagé 836; Salomonson tip C1;

Lamboglia Form 40... )77. Bu dönemde ayrıca geniş sığ dışa uzantılı kenarlı ve düz

dipli çanaklar da popülerdir. Bunların çapı 20 cm den 50 cm ye kadar değişir. Bu

kapların çoğunda rulet veya damga süsü görülür, kaideleri üçgen biçiminde alçak dip

çıkıntısına doğru gelişir ve üzerinde yivler vardır (Hayes Form 45, 67, 68; Waagé

866k-871; Salomonson tip C3-4,7; Lamboglia Form 42; Cox no. 10; Robinson K3)78.

4. yüzyıl başlarında basit biçimli geniş kapların yanı sıra 3. yüzyıla ait küçük

ve geniş kenarlı kaselerin takipçileri de popüler hale gelmiştir. Kimi zaman

kenarlarında aplik veya çentikleme şeklinde süslemenin de yer aldığı 11-20 cm

çapında olan bu kaselerin 5. yüzyıla ait örneklerinde kaidenin alçaldığı görülmektedir

(Hayes Form 52,70-74; Waagé 861-865; Salomonson tip C11, D3; Fevrier fig 35.)79.

4. yüzyıl sonu ve 5. yüzyılda ise kaplardaki kaide olgusu iyice silikleşir ve

kimilerinde tamamen ortadan kalkarak alçak dip çıkıntıları oluşur. Hatta kimi

örneklerde taban altında silik bir oyuk olarak şekillenmiştir. Bu kaplar hala geniş ve

düz diplidir ve daha da popüler hale gelmişlerdir. Genişlikleri 25-40 cm arasında

değişmektedir ve bazı ender durumlarda 55 cm. çapında kaplar da görülür. Ayrıca

76
Hayes 1972, 15, 61-62, F. 43-44; Salomonson 1968, 117, 119-120, tip. C5, C10; Lamboglia 1963, 154, 156-
157, F. 4/46, 35.
77
Hayes 1972, 294, fig.12, F50; Waagé 1948, Pl. IX , no. 836; Salomonson 1968, 114-116, tip. C1; Lamboglia
1963, 147, F 40; Carandini, 1969, 55-56; Robinson 1959, 60, 97, Pl. 12, 64, K1-2, M139; Oleson 1994, fig. 37-
39; Fortner 1995, 106, fig. 2; Slane 1990, 56, no.110, 111.
78
Hayes 1972, 62, F45,67,68; Waagé 1948, Pl. IX, 866k,-871; Salomonson 1968, 116-118, tip. C3, C4, C7;
Lamboglia 1963, 152-153, F42; Cox 1949, 15; Robinson 1959, 60, K3; Gassner 1997, 149.
79
Hayes 1972, 76, 119-124, F. 52, 70-74; Waagé 1933, 294, Pl. IX, no. 124; Waagé 1948, Pl. IX, 861,865;
Salomonson 1968, 120, 124, Pl. IV, tip C11, D3; Salomonson 1969, 107; Février 1965, 135, fig. 35.

31
kapların tondolarında baskı tekniği ile yapılmış süslemeler yer almaktadır (Hayes

Form 58- 61; Waagé 820-23; Lamboglia Form 195-199)80.

5. yüzyılın devamında kaideli tabaklar tekrar moda olur ve dipleri gittikçe

daha çok kavislendirilen tabaklar 6. yüzyıl ve sonrasında standart hale gelir. Bunlar

ve bunları takip eden yüksek kaideli tabakların biçimler metal kaplara yakınlık

gösterir (Hayes Form 89)81. İki ana tipi oluşan bu grubun ilki, keskin gövde taban

geçişine sahip, çok yüksek olmayan, dışarı doğru hafifçe açılan veya dik duvarlı

(Hayes Form 83-84, 103; Waagé 828-829; Lamboglia Form 60)82, ikincisi ise

tabandan kenara doğru kavisli bir şekilde açılan sığ çanak formlarından

oluşmaktadır. Bu iki tipin de kenar bitimleri kalınlaştırılmış veya yumru haline

getirilmiştir. Hepsinde de baskı tekniği ile yapılmış süsleme görülür ve rulet süsünün

kombine edildiği örnekler de vardır ((Hayes Form 82, 87-88, 104; Waagé 803;

Lamboglia Form 55B)83.

5. yüzyılın sonlarına doğru küçük kaseler hala sevilen üretimler arasındadır.

Bu kaselerin yüksek, dışa uzantılı kaideleri ve kavisli dip formları vardır. Gövde

duvarından kaidenin üzerindeki küçük bir setle ayrılmışlardır ve genellikle merkezde

çömlekçinin üslubunda yapılmış tek bir motif vardır. Bu kaplar 6. yüzyıl boyunca da

yaygın olarak kullanılmış ve erken tiplerin dışa taşkın kenarları yerini (tabaklarda ve

çanaklarda olduğu gibi) uçta kalınlaştırılmış ve yuvarlatılmış biçimlere bırakmıştır.

Kenar çapları 17-22 cm. arasında değişiklik gösterir. Serinin 7. yüzyıla tarihlenen en

geç örneklerinde süsleme yoktur (Hayes Form 99C,105-108; Waagé 802, 878k-p.)84.

80
Hayes 1972, 93-107, F. 58-61; Waagé 1933, 296, pl. IX, no. 155; Waagé 1948, Pl. VIII, 820-823; Lamboglia
1963, 195-199; Février 1965, 123, fig. 26. F.1-2 ; Camps 1955, 235, fig. 5; Williams 1989, 38-39; Gassner
1997, Tafel, 49, no. 592
81
Hayes 1972, 136-139, F. 89;
82
Hayes 1972, 121-124, 157160, F. 83-84, 103; Waagé 1948, 48, no. 828-829; Lamboglia 1963, 205-220, 60.
83
Hayes 1972, 128-129, F. 82, 87-88, 104; Waagé 1948, Pl.VII, no. 803; Lamboglia 1963, 88-90, F. 55B.
84
Hayes 1972, 152, 155, 166-171, 99C, 105 – 108; Waagé 1948, Pl. VII-VIII, X, 802, 878k-p;

32
 Küçük kaselerin yanı sıra pek yaygın olmayan daha geniş boyutlu kase

formları da üretilmiştir. Bunlar dik kenarlı ve daha yüksek kaidelidirler. Bu formların

üretiminin ne kadar sürdüğü ise belli değildir. Kenar çapları 25-30 cm arası

değişiklik gösteren kapların erken örneklerinde damgayla yapılmış motifler görülür

(Hayes Form 93-94, 107; Waagé 851a, 858; Rodziewicz B19)85.

Geç antik çağın en yaygın kaplarından birisi de çıkıntılı kenarlı kaselerdir.

Bunların dip kısmında merkezden yukarı doğru genişleyen rulet süsü görülür. 5.

yüzyıl ortalarında başlayan bu kapların üretimi 7. yüzyıl başlarına kadar devam eder.

Ayrıca Geç İmparatorluk döneminde kuzey bölgelerinde yaygın olan ve kenarı

çıkıntılı kaplarla ilişkili olabileceği de değerlendirilmiştir (Hayes Form 91)86.

Üretimin 7. yüzyılın ilk yarısına tarihlenen son aşamasında çanak ve tabaklar

süslemesiz ve daha yüksek kaideli tabak/çanak arası kap biçimlerinde kaynaşırlar.

Serinin sonunda ise basit düz kenarlı derin çanak biçimini görebiliriz. Oldukça

kalitesiz, kaba kil ve astar yapısına sahip kapların iç kısmında yanık kahve tonunda

spiral oluşturan çizgisel bezeme mevcuttur (Hayes Form 109; Waagé 805x)87.

C.I.A.4 Süsleme

Afrika Kırmızı Astarlıları üzerinde görülen en yaygın süsleme tipleri kısaca

üç ana başalık altında sınıflandırılabilir. Bunlar kabartmalı süsleme, Baskı tekniği ile

yapılan süleme ve ruletle yapılan süslerdir.

85
Hayes 1972, F. 93-94, 107; Waagé 1948 49, pl. IX, no. 851a, 858; Rodziewicz 1976, Pl. 5, no. B19.
86
Hayes 1972, 140-144, F. 91; Hayes 1976a, fig. 3, no. 15; Riley 1981, fig, 1, no. 4 – 7; Mackensen 1999, Abb.
2, no. 23.
87
Hayes 1972, 172, F. 109; Hayes 1992, fig. 50, 31/10; Hayes 2001, fig. 6, no. 3.; Waagé 1948, 47, fig. 28, no.
15, pl. VIII, 805x.

33
 Yukarıda saydığımız süsleme unsurlarının yanı sıra bir çok kabın, dudak,

gövde ve tabanına uygulanan yiv sıraları dekoratif amaçlı kullanılmıştır, ayrıca

Hayes Form 72, 73 gibi bazı çanakların kenarında seyrek olarak çentikleme

yapılarak, tırtıklı bir görünüş elde edilmiştir88.

a.Kabartmalı Süsleme: Kabartma süslemeler üç yöntemle yapılmaktadır: İlki

barbotine, ikincisi kalıpla yapılan süsleme, üçüncüsü ise aplik süslemedir.

Barbotine tarzda yapılan süsleme serinin Batı sigillatalarından kopyalanan ve

dışa uzantılı kenarlı ilk örneklerinde görülür. Bunlar kenarda görülen basit yaprak

motifleridir ve sadece 1. ve 2. yüzyıldaki en erken örneklerde yer almaktadır89. Buna

karşın Afrika kaplarında kalıpla süsleme pek yaygın değildir, daha çok kapların

kenarlarında dip kısımlarında av sahneleri, araba yarışları, yöneticilerin tasvirleri,

Pegasus ve Nypheler, Troia savaşından bölümler, mitolojik sahneler, ayrıca haç

monogramları ile birlikte azizlerin konu edildiği Hıristiyanlıkla ilgili motifler

kullanılmıştır90. Uygulama 2. ve 5. yüzyıllar arasında üretilmiş olan ve daha çok

metal kaplardan adapte edilen Hayes Form 25, 35, 56 ve 89 A gibi köşeli hatlara

sahip formlarla sınırlıdır. Ayrıca Hayes Form 180 gibi testi formlu kapalı kaplarda da

bu tip süsleme görülür 91.

İkinci gurupta yer alan aplik süsleme, kalıpla yapılan kabartma süslemeye

göre daha yaygındır. Bu kapların üzerindeki desenler az çok aynı tarzda, biraz kaba,

ama canlı, alçak ve yayvan kabartma şeklindedir. 3. ve 5. yüzyıllarda üretilmiş olan

küçük ve orta boyutlu testiler, çift kulplu sürahiler, kulplu ve kulpsuz vazo ve şişeler

(Hayes Form 171-179) ve bunlarla ilişkili açık kaplardan geniş tabaklar (Hayes Form

88
Hayes 1972, 120-121, fig. 21.
89
Hayes 1972, 19-25 F. 2-3; Salomonson 1968, 98-99 tip A1; Lamboglia 1958, 267, F.4/36.
90
Salomonson 1962, 58-82, Salomonson 1969, 57, 99, fig. 77.
91
Hayes 1972, 48, 57-60, 193-199, 211.

34
24) derin ve sığ çanaklarla, kaseler Hayes Form 36-41) de ve daha geç formlardan;

Hayes Form 52B, 53A ve Form 51, 54-55 in bazı örneklerinde görülür. Erken ve Geç

olmak üzere iki döneme ayrılırlar92.

3. yüzyılın başlarından son çeyreğine kadar tarihlendirilen erken örneklerde

kabartma kabın tamamına veya tabağın içine olduğu gibi yayılmıştır. Bunlar

panellerle, yatay bantlarla bölünmüş veya serbest tarzdadır. Palmiye ağacı, meşe

dalları ve diğer floral bezeklerin yanı sıra nadiren görülen sütunlar da panel işlevi

görür. Bu panellerin içinde savaş sahneleri, av sahneleri, vahşi hayvan tasvirleri,

arenada vahşi hayvanlarla mücadele eden gladyatörler, boksörler, aktörler, tiyatro

maskları, ayrıca mitolojik sahne ve figürler yer almaktadır. Bazı kaplarda rozetler,

kantharoslar ve içi rozetli eşkenar dörtgenler de görülür93.

3. yüzyıl sonlarında üretildiği düşünülen bazı küçük kaselerde (Hayes Form

52B) görülen bir gurup süsleme, iki seri arasındaki geçişi işaret etmektedir94. Bunlar

değişik balık tipleri ve hayvanlar, meyve sepetleri ve benzerinden oluşmaktadır95.

4. yüzyılın ikinci yarısına ve 5. yüzyılın başlarına verilen daha geç örnekler,

Hayes Form 48’in bazı tabak versiyonlarında, Hayes Form 53A nın kase tipleri ve

Hayes Form 54-55 in çanaklarında görülür96. Bu grupta sahne kabın kenarında veya

tabanında yer alır ve konu çeşitliliği artmıştır. Söz konusu stilin ana özelliği ise

figürlerin birbiri ile bağlantılı ve kompozisyon oluşturacak şekilde aplike

edilmesidir. Erken stildeki bazı kaba figürler hala revaçta olasına rağmen figürlerin

yerleşim alanı çok değişmiştir. Tek figürler oldukça geniştir ve tipin erken

örneklerinde kompozisyonlar aralıklıdır. Bunların arasında vahşi hayvanlar ve av

92
Hayes 1972, 211
93
Hayes 1972, 212-213, pl. VIII-X; Salomonson 1968, fig. 26; Carandini 1969, pl. III-V, LIV-LV.
94
Hayes 1972, 213.
95
Lamboglia 1963, 158; Salomonson 1969, 107, fig. 20a-b, pl. II, no. 6, Pl. IV, no. 6.
96
Hayes 1972, 214.

35
sahneleri yoğundur. Daha sonra bunların yerini mitolojik konular ve İncil’den

sahneler alır97.

b.Baskı tekniği ile yapılan süsler: 4.-6. yüzyıllar arasında kapların tondoları

üzerinde görülen en yaygın süslemedir. Motiflerin seçimi, alınışı ve düzenlenişindeki

değişiklikler bunlar arasında belli dönemleri ve kap formlarını işaret eden stilleri

belirleme olanağı vermiştir. Böylece kapların süslemeleri de formları gibi kesin tarih

verebilmektedir.

Damgaların gelişiminde üç ana gurup vardır. Bunların ilki 4. yüzyılın ilk

çeyreği ile 5. yüzyılın ortaları arasında görülen stilize bitki motifleri ve geometrik

desenlerden oluşmaktadır ve genellikle geniş tabanlı çanaklarda ve büyük kaselerde

uygulanmışlardır. Bunlar daha çok merkezdeki küçük bir halka etrafında birbirini

takip ederek kabın tabanına yayılan hurma dalları serisinin meydana getirdiği

kompozisyonlar oluştururlar. Aralarına alternatif olarak yerleştirilen rozetler, daire

ve konsantrik daire çeşitlemeleri ana kalıpları meydana getirir.

Hurma dallar bu sitilin karakteristik bezeğidir ve zaman içerisinde

değişikliklere uğramıştır. Erken örnekler çoğunlukla oval veya su damlası

formundadır Aralarındaki boşluklara veya tepelerine küçük rozetler ya da konsantrik

daireler eklenir. 4. yüzyılın ortalarından itibaren motifler daha büyük ve daha kaba

bir hale gelmiştir ve baskı çok özenli değildir. Kompozisyon ise kalabalıklaşmıştır.

En yaygın olanı hurma dallarının aralarına ikinci bir motif yerleştirilerek

oluşturulandır Tipik hurma dalları, üçlüden altılı halkalara kadar çoğalan konsantrik

daireler (dış sıralar dalgalanmıştır) ve tipik rozet varyasyonlarının yanı sıra yeni

motifler eklenmiştir. Bunlar, içi taralı dörtgen ve daireler, yonca yaprakları ...vd.

97
Salomonson 1968, 118, pl.IV, no.5; Salomonson 1969, 31, 33, 51-52, 103, 105, 108- 109, fig. 21, 38, 69, 72;
Lamboglia 1963, 158-159.

36
motiflerden oluşurlar ve Hayes Form 59A, 60, 61, 63 ve 67 de yaygın olarak

görülürler98.

5. yüzyılın ilk çeyreğinde artık desenler çoğunlukla büyük ve kabadır,

detayları pek belirgin değildir. Önceki evrelerden derlenmiştir, içi taralı halkalar ve

dış hatları tırtıklanmış daireler yaygındır. Değişime uğramış hurma dalları, dişli

halkalar ve içi süslenmiş kare motifleri de görülür99.

4. yüzyılın ortalarından 5. yüzyılın ilk çeyreğine kadar görülen bir başka

seride Hurma dalları üçgen formludur ve alt kısımlarında kısa bir sap vardır. Basit

ovoid tip sadece bazı erken örneklerde görülür. Konsantrik daireler çoğunlukla dörtlü

veya beşlidir. Rozet seyrek olarak görülür. Motifler küçük ve kabartmalı detayları ile

daha özenlidir. Hayes Form 62A, 66, 68 ve 60 varyasyonlarında görülürler. Bu

seriyle bağlantılı başka bir gurupta hurma dalları yine üçgen formludur, ancak

yaprakları aşağı doğru uzanır ve kargı benzeri bir sekil alır. Diğer motifler daire

varyasyonlarından (etrafı noktalarla veya diş sırası ile çevrili ..vs) ve içleri çizgiler

veya noktalarla doldurulmuş çeşitli geometrik motiflerden oluşur. Bunlar Hayes

Form 62B ye ait kaplarda görülürler100.

İkinci basamakta baskı çoğunlukla zarif ve belirgindir. Bir veya iki dar

süsleme sırası ince yiv sıraları ile çevrilmiştir. Palmetler, yonca ve küçük hayvan

figürleri çoğunlukla bir bandın içine alternatif olarak dizilir etrafını da tekli yiv

sıraları sınırlar. Erken parçalarda daha çok geometrik süsleme görülür. Daha sonra

süslemeye haç da katılır ve geç örneklerde merkezde etrafını yiv sıralarının çevirdiği

haç işaretinden başka süsleme kalmaz. Yiv sıraları inceli kalınlı kombinasyonlar

98
Hayes 1972, fig. 38-43; Jones 1950; fig. 163, F-H, fig. 164, A-B; Waagé 1933, fig. 3, no. 147-152, 189, 190,
192, 194-198, 200, 221; Waagé 1948, fig. 29, no. 4-15; Williams 1989, fig. 21, 253-257; Gassner 1997, Tf. 49,
no. 603.
99
Jones 1950; fig. 163, E; Waagé 1933, fig. 3, no. 236: Waagé 1948, fig. 29, no. 8, Atlante I, Tav. XI, 1-10.
100
Waagé 1948, fig. 30.no.8; Atlante I, Tav. XI, XII, 103, 112.

37
oluşturur. Bu seride bazen çok büyük ve incelikle işlenmiş haçlar da görülür.

Çoğunlukla geniş kaideli tabak ve çanaklarda görülürler101.

Üçüncü basamakta süsleme daha kaba ve siliktir içi süslenmiş haçlar, insan

ve hayvan figürlerinin yanı sıra diğer motifler de büyük kapların tabanlarında geniş

sahneler oluşturmakta veya küçük kaselerin tabanında tek bir figür tüm alanı

kaplamaktadır. Öncelikli bezekler stilize kuşlar (özellikle güvercin) ve diğer

hayvanlar, insan figürleri, büstler, sade ve süslemeli haç çeşitleridir. Bu süsleme

unsurlarının tamamında Hıristiyan sembollerini görebiliriz. Çanaklarda favori sahne,

büyük bir haç veya ayakta duran bir insan figürünün etrafını daha küçük kuşlar,

kuzular, büstlerin...vd. çevirmesi ile oluşturulmuştur. Ek süsler daha çok tekrar eden

tek bir motiften oluşmaktadır. Bunların bazen yandan az olarak da tersten basıldığı

görülür. 5. yüzyılın sonlarından 6. yüzyılın ilk yarısına kadar tarihlenen erken

örneklerde figürler çoğunlukla orta boyutludurlar ve bazı haçlar ve kuşlar oldukça

ince detaylara sahiptirler. Daha çok Hayes Form 98, 99A-B, 103A da görülürler102. 6.

yüzyılın ortalarından itibaren figürler büyür. Bunlarda detaylar kabaca çizgi ve

noktalarla gösterilmiştir. Büyük boyutlu olmaları doğala daha yakın olmalarını

sağlamıştır. Geç örneklerde işleme daha da yalınlaşır ve insan figürleri çok basitçe

yapılmaya başlar. 6. yüzyıl sonu 7. yüzyıl başına tarihlenen en geç örneklerde ise tek

bir silik motif kapların merkezinde belli belirsiz görülmektedir. Bu tip süsleme daha

çok Form 104’e ait örneklerde görülür103.

c. Rulet: Afrika tipi kaplarda kabartma ve baskı tekniğinde yapılan

süslemelerin yanı sıra ruletle yapılan süsleme de oldukça sevilerek kullanılmıştır.

Erken örneklerde kapların dudak ucunda ve diplerinde ince sıralar halinde görülen

101
Hayes 1972, fig. Waagé 1948, fig. 30, no. 5,6,11 Atlante I, Tav. XII, 50-53.
102
Jones 1950, fig. 164, C- D, 166, 820; Waagé 1948, fig. 30, no.11, 15, fig. 31, fig. 32, 1.
103
Waagé 1948, fig. 32, no. 2,4.

38
rulet sıraları, 4. yüzyıldan itibaren kapların içlerinde geniş alanlar oluşturacak şekilde

uygulanmaya başlar ve özellikle kenar altı dışa çıkıntılı kaselerde (Hayes Form 91)

kuş kanadı veya yelpaze izlenimi uyandıran geniş ve zarif uygulamalar dikkati

çeker104. Bunların dışında 5. yüzyıl boyunca üretilmiş olan Hayes Form 81-85 gibi

çanak ve kaselerde rulet, kabın dışında ince ve kalın sıralar ve bir birinin içine girmiş

kombinasyonlar oluşturacak şekilde dizayn edilmiştir. Bu kapların geç örneklerinde

rulet sıralarının daraldığı ve kabalaştığı görülür105. Kenarı dışa uzantılı çanak ve

kaselerde önceleri 3. ve 4. yüzyıllarda Hayes Form 45’de görülen ince rulet sıraları 6.

yüzyılda üretilmiş olan Kaselerde geniş sıralar halinde daha kaba işçilikle tekrar

görülmeye başlar106.

104
Hayes 1972, fig. 26, F91-92; Hayes 1992, fig. 32, F 53; Waagé 1948, fig. 28.7; Gassner 1997, Tf. 49, no. 595
105
Hayes 1972, fig. 22-23, F 81-85; Waagé 1933, fig.2,no.135; Lamboglia 1963, 202, F. 55A.
106
Hayes 1972, fig. 11, 27, F45, 96; Waagé 1948, fig. 28, no. 5, Pl. IX, no. 857; Gassner 1997, Tf.49, no. 590;
Rodziewicz 1976, Pl. 4, B11; Unterkircher 1983, 192, Abb, 6, 25, 3.

39
C.I.B TARSUS’TA BULUNAN AFRİKA KIRMIZI ASTARLILARI

C.I.B.1 FORM 1 (Hayes 16)

Kase: Kenar hafifçe kalınlaştırılmıştır, dışta hafif içbükey profilli olup düz bir

şekilde aşağıya iner ve kavisli bir dirsek yaparak kaideye doğru düzgün bir biçimde

daralır107.

Afrika kaplarının erken örnekleri arasında yer alan kaplar doğu Akdeniz’de

Gözlü Kule108, Antiokheia109, Cezayir’de Draria el-Achour’da110, Tunus’da

Raqqada’da111, İtalya’da Ostia112 ve Ventimiglia’da113, İspanya’da Tarragona’da114

ve Portekiz’de Valdoca’da115 benzerleri çıkmış ve kaplar genel olarak 2. yüzyılın

ortalarından üçüncü yüzyılın başlarına kadar olan döneme tarihlenmiştir. 116

Cumhuriyet Alanı’ndan bu forma ait 5 parça ele geçmiş kataloğa 3 (no.1-3)

örnek alınmıştır. Sadece kenar ve gövdelerinin bir kısmı korunmuş bu kapların

astarları kabın içinde ve dışta dirsek yapan kısmın üzerinde oldukça kalın ve

parlaktır. 1 ve 3 no.lu parçaların yüzeyi ısının etkisi ile yüzeye çıkan kum tanecikleri

yüzünden kabartılıdır, 2 no.lu parçada ise astar daha gevrek bir yapıya sahip olduğu

için kum tanecikleri iri gözeneklerin hatta atmaların oluşmasına sebep olmuştur.

parçaların üçünde de dışta dirsek, parlaktır ve bu kısımda perdah izleri mevcuttur.

Kenarın ve dirseğin alt kısmında ise hem astar mat görünüşlüdür hem yüzey oldukça

pürüzlüdür. Parçaların kil yapıları bir biri ile biraz farklılık göstermektedir. Özellikle
107
Hayes 1972, 41, fig. 6, 16/1,16.
108
Jones 1950, fig. 207, no. 813.
109
Waagé 1948, 54, fig. X, no. 889.
110
Camps 1955, 236, fig. 6, no. 4; Hayes 1972, 42, no. 11.
111
Salomonson 1968, 104, fig. 18, no.3.
112
Hayes 1972, 41, no. 4-5.
113
Lamboglia 1958, 266, F3c1.
114
Lamboglia 1958, 266, F3c2.
115
Hayes 1980, 492, no. 20-21.
116
Hayes 1972, 42; Waagé 1948, 54; Lamboglia 1958, 266 (F 3c); Salomonson 1968, 104.

40
3 no.lu parça daha ince ve sıkı dokusu ile diğer ikisinden farklıdır. İkinci parça ise

gevrek ve kat kat doksu ile birinci parçadan ayrılmaktadır. Ancak 3 parçada kaba kil

dokuları, iri kum katkıları ile dönemlerinin özelliğini taşımaktadırlar.

Parçaların çıktığı plankareler birbiri ile bağlantılı olmayıp özellikle 2. parça

10J plankaresinde oldukça karışık ve tahrip edilmiş olan üst tabakan çıkmıştır.

Birinci parça ise 7K plankaresinde İslami yapılar tarafından tahrip edilmiş bir dolgu

tabakasından çıkmıştır, beraberinde daha çok erken imparatorluk dönemine

tarihlenen sigillatalar ve tanımsız kaba kap parçaları az miktarda ele geçmiştir. 3.cü

parçanın geldiği 6L plankaresinde ise parçanın çıktığı tabaka kuyu ve çöp çukurları

ile oldukça karışık hale getirilmiştir. Son iki parça ise seramik çukurundan

toplanmıştır ve tabakaları belli değildir. Ancak parçaların astar ve kil yapıları ayrıca

biçimsel özellikleri daha çok 2. yüzyıl sonları 3. yüzyıl başlarındaki örneklere

yakınlık göstermektedir.

C.I.B.2 FORM 2 (Hayes 32)

Çanak: Dışa çıkıntılı, kalınlaştırılmış ve yassı kenarlı; hafif dış bükey, eğimli

gövdeli. Sağlam örneklerde dip ve kaide geniş. İçte taban gövde geçişinde küçük bir

çıkıntı görülürken, dışta ise kaideden bir santim kadar ileride keskin bir açı ile gövde

geçişi sağlanır.117 Parçaların tipolojik karşılaştırmalarını yaptığımız zaman Atina

Agorası, Kyrene (Libya) ve Etruria’dan çıkan benzerlerinin 3.yüzyılın başlarına ve

ortalarına kadar olan döneme kadar tarihlendirilmiş olduğunu görürüz.118

Cumhuriyet Alanında bu forma ait iki örnek ele geçmiştir (no.4-5). Sadece

kenar ve gövde kısmı korunmuş oldukça kaba killi olan parçaların dokusu, birbiri ve
117
Hayes 1972, 54 ,fig. 9, form 32.
118
Hayes 1972, 55; Hayes 1976, 52; Salomonson 1968, 107.

41
Hayes’in tarifi ile uyumludur119. Birinci örnek biraz daha ince astarlı ve geniş

kenarlıyken ikinci örnek daha kalın ve gevrek astarlıdır ve kenar biraz daha

daralmıştır. Hamur özellikleri aynı olan bu iki kabın astarları ve biçimleri oldukça

farklıdır. Yukarı terasta 4K plankaresinde bulunmuş olan 1 no.lu parça bu plan

karenin oldukça karışık olan üst tabakalarından ele geçmiştir. 2 no. lu parça da aşağı

terasta 10J plankaresinde son derece karışık ve tahrip edilmiş üst tabakadan ele

geçmiştir.

C.I.B.3 FORM 3 (Hayes 45)

Geniş kase : Dışa taşkın, yassı ve uzun kenarlı, dış bükey kıvrımlı sığ gövdeli.

Sağlam örneklerde, dip alçak, kaide üçgen formlu, alt kısımda küçük bir çıkıntı

mevcut bazı örneklerin dip kısmında rulet süsü görülür120. Çoğunlukla ince cidarlı

olan kapların killeri de oldukça kaliteli ve ince yapılıdır. Astar yapıları genelde kalın

ve orta kalınlıkta parlak ve yarı parlak, geç örnekler ise daha çok donuk kahve

renkli, bazen dalgalı veya beneklidir.121 Bu kaplara ait üç alt tip belirlenmiştir122

A-Kenar üst yüzeyinde ve tondoda görülen rulet ve yiv sıraları bu tipin

belirleyicisidir.

B-Dışa uzanan kenar yüzeyi düz bırakılmıştır sadece kenar ucunda ve

tondoda yiv sıraları görülür.

C-Tip B’ye benzer ancak bunda dudak ucu aşağı sarkık ve yivlidir.

119
Hayes 1972, 55.
120
Hayes 1976, 22, 77 ; Lamboglia 1963, 152-153,
121
Hayes 1972, 63; Unterkircher 1983, 192.
122
Hayes 1972, 62-63; Rodziewicz 1976, 28-29; Salomonson 1969, fig. 32-33.

42
 Bu forma ait en erken örnekler, tip A ya aittir Dura Europos ve Samaria da 3.

yüzyılın ortalarına verilmiştir.123 Waagé 3. yüzyılın ikinci yarısı ile 4. yüzyılın

başlarına tarihlendirdiği kapları Geç Roma A gurubu içerisinde değerlendirmiştir.124,

Korinth125 Atina Agorasından126, Selanikten127 ve Ephesos’tan128 çıkan örneklerde

3. yüzyıla ve aynı yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir. Paphos’tan çıkan parça

ise 4. yüzyıla verilmiştir129. Ayrıca Samos Heraion’da yapılan kazılarda çıkan A

tipine ait örnek de Hayes’e göre tarihlendirilmiştir (230–340)130. Bu parçaların çoğu

ince cidarlı, parlak veya dalgalı astarlıdır131. Kapların gelişimine baktığımız zaman 3.

yüzyılın sonlarına 4. yüzyılın başlarına tarihlenen diğer parçalar daha kaba ve mat

astarlı ve kahve tonlarındadır. Bu özellikler daha çok B ve C tiplerinin geç

örneklerinde görülür132.

Tarsus Cumhuriyet alanı ve Gözlü Kule’den133 çıkan buluntular arasında

sadece Hayes Form 45A-B ve Salomonson’un C7 ve C3 gurubuna ait tiplerden birer

örnek vardır134. Katologdaki A tipine ait örneğin gövdesinin büyük kısmı ve kaidesi

eksiktir (no. 6) . Dudak ucunda üstte ve altta çok sığ birer yiv sırası ve kenar üst

yüzeyinde belirgin bir rulet sırası mevcuttur. Kil ve astar rengi kahve ve koyu kahve

tonlarında dalgalıdır ki bu form 45’in 3. yüzyılın sonlarına 4 yüzyılın başlarına ait

parçaların da görülen bir özelliğidir135. II. Bölgede ki 10J plankaresinde oldukça

karışık bir tabakadan çıkan parça oldukça tahrip olmuş ve küçük boyutlardadır. Bu
123
Cox 1949, 15, pl. V, no 92-93; Kenyon 1957, 358.
124
Waagé 1948, 55.
125
Hayes 1973a, 118, fig. 4, no. 41.
126
Waagé 1933, 294 –296; Robinson 1959, 60.
127
Hayes 1976 b, 22
128
Gassner 1997, 149.
129
Giudice vd. 1993, 302, fig. 8, no.1.
130
Unterkircher 1983, 192, Abb, 6, 25, 3.
131
Carandini 1969, 58; Rodziewicz 1976, 29.
132
Hayes 1972, 63. Cumhuriyet Alanından çıkan A tipine ait örneğin astar renginde kahve tonlar olmasına
rağmen, yapısı parlak kalın ve son derece kalitelidir.
133
Jones 1950, fig, 207 816, 817.
134
Hayes 1972, 62, Salomonson 1968, 116,118.
135
Hayes 1972, 63, 290

43
tipe ait Gözlü Kule’den çıkan parça hem daha büyük hem de açık kiremit

rengindedir, ancak o da karışık bir tabakadan bulunmuştur136 ve olasılıkla

Cumhuriyet Alanı’ndaki parçayla çağdaştır. Elimizdeki B tipine ait örnek son derece

ince cidarlı ve geniş kenarlıdır, dudak ucundaki yiv de çok silik bir hat hâlindedir(no.

7). Astar ve kil rengi turuncuya yakın açık kiremit rengindedir bu durum Gözlü

Kule’deki örnekle uyumludur137. Yukarı terasta 5L plankaresinde bulunan parça yine

küçük boyutlardadır ve oldukça karışık bir tabakadan çıkmıştır.

C.I.B.4 FORM 4 (Hayes 50)

Geniş çanak: Düz kenarlı, geniş, yüksek, dışa doğru hafif eğimle açılan

çanaklar. Sağlam örneklerinde kaide çok alçak ve geniştir138. Oldukça geniş bir

yayılım alanı olan bu form 3. yüzyıl sonlarından139 başlayarak 5. yüzyıl başlarına

kadar üretilmiştir.140 Genelde ince cidarlı, ve süslemesiz olan bu kapların iki alt tipi

vardır141.

A-Hafif dışa açık gövdeli, geniş dipli. Oldukça özenle yapılmış kaliteli

kaplar. Erken örneklerinde cidar kap boyutlarına oranla çok ince. Kil yapısı ince,

temiz ve sert. Astar, ince ve kabın tamamına uygulanmış, az sayıda örnekte

parlakken, çoğunda mat ve yüzeyle bütünleşen bir görünüşe sahiptir142.

Serinin geç örneklerinin kalitesinde bir düşüş görülür; kil biraz kalınlaşır ve

tanecikleri belirgin hale gelir, dokusu ise daha gevşekleşirken, astarda daha kalın

136
Jones 1950, fig. 165, 207, no 816.
137
Jones 1950, fig. 207, no. 817.
138
Hayes 1972, 68, fig 12; Jones1950, fig.207, 812, 813; Waagé 1948, pl.IX, no. 836; Salomonson 1968, 114-
116, 124-125; Charleston 1955, no. 25A; Peppers 1979, 460, E293; Oleson 1994, fig.37- 39; Fortner 1995, 106,
fig. 2; Slane 1990, 56, no.110, 111.
139
Fortner 1995,106
140
Charleston 1955, pl. 25A; Fortner 1995, 106; Gassner 1997, 149,106, Hannah 1949,14, Hayes 1972, 73,
Kenyon 1957, 358, Oleson, 1994, 47, Poblome 1999, 293. Waagé 194855, Williams 1989 39.
141
Hayes 1972, 69.
142
Hayes 1972, 72; Carandini 1969, 55-56, Salomonson 1968, 114-116, Robinson 1959, 60, 97, pl, 12, 64;
Fortner 1995, 106.

44
sürülmeye başlamıştır. Gövde biraz daha dışa doğru genişlerken, hafif kıvrımlı bir

form kazanmıştır. Kenar ise erken örneklere göre daha yuvarlak bir biçim almıştır143.

B-Daha dışa açık ve nispeten dar tabanlıdırlar, bazı örneklerde kaidenin

silikleştiği görülür. Kil kalitesindeki düşüşe bağlı olarak cidar kalınlaşmış ve kaplar

küçülmüşlerdir (çapları, 20-25cm). Gövdenin hafif dışbükey kıvrım yapan şekli ile,

çanaktan ziyade dipleri hafif çukurlaştırılmış, sığ ve geniş kase formu

kazanmışlardır.144. Bu kap biçimleri ile tip A’nın geç örneklerine benzeyen kaplar,

onlardan astarlarının sadece içe ve kenarlarına uygulanması ile ayrılabilirler. Serinin

en geç örneklerinde kap boyutları daha da küçülür ve kil yapısı da iyice kabalaşır.145
146
Bu kapların da (Hayes Form 45 gibi) en erken örnekleri Ostia ve Dura

Europos’dandır147. Atina Agorasın’da148 ve Korinth’te149 de A tipinin erken örnekleri

150
yine 3. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen tabakalarda ele geçmiştir. İtalya ve

İspanya’da151 ki örnekleri de 3. yüzyılın ikinci yarısına verilen kaplar, bu dönemde

ve 4. yüzyılın ilk yarısında çok yoğun olarak üretilerek ihraç edilmişler, 4. yüzyılın

sonlarına kadar da piyasada varlıklarını sürdürmüşlerdir152. Serinin sonlarına doğru B

153
tipine ait örnekler Ceasarea Maritima da 300-400 tarihleri arasına , Ceasarea

Hipodrome’de ise 3. yüzyılın ortalarından 4. yüzyılın ikinci yarısına kadar olan

döneme verilmişlerdir154. Korinth de 3. yüzyılın ortalarından 4. yüzyılın ortalarına

143
Hayes 1972, 71-72, Jones 1950, 276, Lamboglia 1963, 147; Oleson 1994, 47, fig. 37;
144
Hayes 1972, 71; Salomonson 1968, 124 – 125; Oleson 1994, fig. 38-39. Rodziewicz 1976, 29.
145
Hayes 1972, 72; Salomonson 1968, 124-125.
146
Carandini 1969, Tav.V, 86 – 87.
147
Cox 1949, 15.
148
Hayes 1972, 69, 72; Waagé 1933, 294; Robinson 1959, 60, 97
149
Slane 1990, 55.
150
Lamboglia 1963, 147, Carandini 1969, Tav II, 11-12.
151
Salomonson 1968, 115.
152
Hayes 1972, 73; Waagé 1948, 55, p IX, no. 836 a-x.
153
Oleson 1994, 47.
154
Riley 1975, 40.

45
kadar tarihlenen örnekler çıkmıştır155. Gözlü Kule buluntuları belli bir tabakaya bağlı

değildir156, Antiokheia’da çıkan en geç örnekler ise 4. yüzyıl sonlarına 5. yüzyıl

başlarına tarihlenmektedir157. Ephesos’daki örnek 4.yüzyılın ikinci yarısına

verilirken158 Sagalassos’da ki benzerleri 4.yüzyılın ikinci yarısından 5.yüzyıl

başlarına kadar olan dönem içerisinde değerlendirilmiştir159.

Tarsus Cumhuriyet Alanında bu forma ait 20 parça ele geçmiştir. Bunlardan iki

tanesi gövde diğerleri kenar ve gövde profili veren parçalardır ve kataloğa 7 tanesi

alınmıştır (no 8-14). bunların arasında A tipine ait olabilecek tek parçamız vardır

(no.8). Diğerleri dışa açık biçimleri, ve astarlarının uygulanışı ile daha çok B tipine

ait özellikler taşımaktadır. Her ne kadar 9 ve 10 no.lu parçalarımız ince kil ve

cidarları ile A tipinin örneklerine yakınlık gösterseler de astarlarının kenar ucunda

bitmesi ve dışa açık şekilleri ile ikinci tipe dahil edilmişlerdir. 5L ve 6L

plankarelerinde ele geçen parçalar ortaçağ ve sonrasına ait yerleşimler tarafından

tahrip edilmiş oldukça karışık üst tabakalardan ele geçmişlerdir ve çok küçük

boyutlardadır. Birlikte bulundukları diğer malzeme ile birlikte döküntü veya dolgu

niteliği taşımaktadır. Bunun dışında hem biçim hem astar özellikleri ile B tipine uyan

diğer dört parçamızdan 11 no.lu örnek 4L plan karesinde çıkmıştır. Kenarı tepe

noktasında hafif sivrilerek sonlanan parçanın, astarı içte orta kalınlıkta iken dışta

daha ince ve dalgalıdır. Çıktığı tabaka 4.yüzyıl sonlarına aittir. Atina Agora’sındaki

benzerleri 4. yüzyıl sonlarına 5. yüzyıl başlarına verilmektedir160. 4K plankaresinden

çıkan 12-14 no. lu parçalar daha kalın killi ve cidarlıdırlar. 12. parçanın tepe noktası

155
3. yüzyılın ortaları için: Hayes 1973a, 118, fig.4, no. 46, 4. yüzyıl için: Hayes 1973a, 122, fig. 4, no.50; 4.
yüzyıl ortaları için Slane 1995, 55.
156
Jones 1950, 276, fig. 207, no. 812-813.
157
Waagé 1948, 55.
158
Gassner 1997, 149.
159
Ppoblome 1999, 293, 296.
160
Hayes 1972, 69, 72; Waagé 1933, 294; Robinson 1959, 60, 97

46
da hafif sivrilirken 13 ve 14. parçalarda bu özellik görülmez. Astar, 12 ve 13.

örneklerde ince ve dışta gövde ortasına kadar uygulanmıştır. 7. parça çok daha kalın

cidarlı olup düz yuvarlak kenarlıdır ve formun 5. yüzyıl başlarına verilen son

örnekleri arasında gösterilmiştir161. Tabakasından çıkan sikkeler 4. yüzyıl sonları ile

5. yüzyılın ilk yarısına aittir. Bu parçada astar içte orta kalınlıkta dışta ise incedir,

kenar dış yüzde pürüzlü bir şekilde bırakılırken iç ve dış yüzeylerde pürüzsüzdür.

C.I.B.5 FORM 5 (Hayes 57)

Geniş çanak : Dışa taşkın yassı ve düşey kenarlı, kenar üst yüzeyinde bir veya

iki yiv sırası görülür, hafif dış bükey formlu ve dışa açılan gövdeli. Sağlam

örneklerde dip geniş ve yassıdır. Astar kabın içinde tamamen dışında ise sadece üst

kısımlarına uygulanmıştır.162 Kil ve astar özelliklerine bakarak Form 58 in daha

kaliteli bir versiyonu olarak değerlendirilen kaplar163, Waagé tarafından Geç A

gurubuna dahil edilmiştir164. Pek yaygın olmayan formun örnekleri Atina Agorası165,

Smintheion166, Antiokheia167, Kudüs168 Tunus (Raqqada)169, Kartaca ve Malta

kazılarında az sayıda ele geçmiştir ve yaklaşık 325- 400 tarihleri arasına

verilmiştir.170

Cumhuriyet Alanından bu forma ait iki kenar parçası ele geçmiştir (no.20-

21). Parçalardan birisi 7L diğeri 4K plankarelerinde karışık ve tahrip edilmiş üst

tabakalarda bulunmuştur. Bunların ikisinin de kenar üst yüzeyinde iki sıra yiv

161
Hayes 1972, 73
162
Hayes 1972, 91.
163
Hayes 1972, 93.
164
Waagé 1948, 48.
165
Hayes 1972, 91-93.
166
Akyürek 1991, 163, no.84.
167
Waagé 1948, 48, Pl. VIII,820k.
168
Hayes 1985, fig.61, no. 2-3.
169
Hayes 1972, 91-93; Haye 1980, 499; Salomonson 1968, 122-124.
170
Hayes 1972, 93; Hayes 1985, 192.

47
bulunmaktadır. Dışta kenar gövde bağlantısının olduğu kısımda 20 no.lu parçanın

geçişi oldukça yumuşaktır ve bu noktada üç adet çok sığ yiv sırası mevcuttur. 21

no.lu parçada bu geçiş belirgin tek bir yivin oluşturduğu keskin bir açıyla

sağlanmıştır, parça daha ince cidarlıdır ve kenar daha uzundur. Ayrıca örneklerin ilki

diğerine göre daha kaba killidir. Astar dışta kenar altından hemen sonra kesilir ve bu

noktanın altında gövde çapaklı bırakılmıştır. Yüzey büyük oranda tahrip olmuş ve

astar yer yer dökülmüştür. İkinci örnek ise öbürüne göre daha ve kaliteli kil yapısına

sahiptir. Astar bu parçanın da sadece içine tamamen uygulanmış dışına ise sadece

kenar altına kadar olan kısma sürülmüştür. Ancak bu da düzgün bir hat halinde değil

olasılıkla bulaşma veya sonradan damlama yüzünden alt kısımda benek şeklinde

görülür.

C.I.B.6 FORM 6 (Hayes 58)

Geniş çanak: Kenar Form 32 gibi dışa çıkıntılı yassı kimi örneklerde

kalınlaştırılmış, kimilerinde ise uca doğru hafifçe incelme görülür. Çoğu örneğin

dudak kenarında yiv vardır. Gövde çoğunlukla geniş, hafif dış bükey profilli. Sağlam

örneklerde taban geniş, altta sığ bir iç bükey geçişle şekillendirilmiş, bazı örneklerde

ise kaide yerine küçük bir çıkıntı yapılmış. İçte ise gövde taban geçişinin olduğu

bölümde küçük bir tümsek ve çoğunlukla yiv sıraları görülür171. Form 32’nin 3.

yüzyıl sonları ve 4. yüzyıldaki devamı nitelindeki kaplar, Korinth172 Atina

Agorası173, Thera174, Antiokheia175, Filistin (Caesarea Maritima)176, Cezayir

171
Hayes 1972, 92 – 93, fig. 14; Holveda 1936, fig. 15, pl. V, no. 635 – 643; Lamboglia 1963, 196; Février
1965, 123, fig. 26 (F 1-2).
172
Hayes 1973a, fig. 4, no. 51.
173
Hayes 1972, 94, no.9, 11.
174
Hayes 1972, 94, no.10.
175
Waagé 1948, Pl. VIII, no. 820 –823.
176
Oleson 1994, fig. 37, RG124 -125

48
(Setif)177, Tunus (La Skhira ve Kartaca)178, ve İspanya’da (Tarragona)179 ele geçmiş

ve çoğunlukla 4. yüzyıla tarihlenmiştir.180 Kapları iki alt tipte incelemek

mümkündür181.

A-Oldukça kaliteli ve temiz killi, ince cidarlı, tüm yüzeyi kaplayan yarı

parlak astarlı, düzgün yüzeyli. Kil yapısı Form 45’e yakın

B-Tip A’ya göre daha sığdır ve kenar hafif aşağı sarkıktır. Tanecikleri

belirgin olan kil yapısı kaba ve daha kalitesiz bir yapıdadır. Pişme derecesine göre

rengi turuncumsu kırmızıdan kızıl kahveye kadar değişiklik gösterir. Bu kil yapısı

çoğunlukla damga motifli olan 4.- 5 yüzyıl kapları için tipiktir.182

Oldukça yaygın olan bu kap formu orta ve büyük boyutlardadır. Formun

gelişimine bakıldığı zaman yüksek gövdeli ve daha dar kenarlı örneklerin serinin son

tipleri oldukları görülür183.

Elimizde A tipine ait üç örnek vardır (no. 15-17). 15 ve 17 no. lu örnekler

no.16’ya göre daha koyu renklidir. Kapların üçü de orta kalınlıktadır (6 mm.). 16 ve

17 no.lu parçalar uca doğru daralan kenarlıdır. İlk iki örnekte dudak ucunca tek bir

sığ yiv sırası görülürken, üçüncü parça iki yivlidir. no.15 4K plankaresinde 4. yüzyıl

sonlarına tarihlenen sikkelerle birlikte bulunmuştur (12 adet diğerleri okunamamış)

ancak oldukça küçük olan parça tabakanın in situ buluntusu değildir 16no. lu parça

4J plankaresinde II. mekanda oldukça tahrip edilmiş bir tabakadan Helenistik ve Orta

177
Février 1965, 123, fig. 26, F1 – 2.
178
Hayes 1972, 94, no. 20.Hayes 1978, fig. 21, no. 37.
179
Lamboglia 1963, 196.
180
Hayes 1976b, 22-23; Waagé 1948, 48, 55; Salomonson 1968, 124; Lamboglia 1963, 196; Oleson 1994, 47;
Giudice 1993, fig. 8, no. 2.
181
Hayes 1972, 93.
182
Hayes 1972, 95.
183
Hayes 1972, 95; Hayes 1976, 22-23; Waagé 1948, 48, 55-56; Salomonson 1968, 124; Lamboglia 1963, 196;
Holwerda 1936, fig. 15, no. 635-642.

49
Çağ seramikleri ile birlikte bulunmuştur. 17 no.lu parça ise 4I plankaresinde yine

oldukça karışık bir tabakadan ele geçmiştir.

Elimizde B tipine ait de iki örnek vardır. İlk örnek yüzey buluntusudur, ikinci

parça ise 5J plankaresinde stylobatın üst kısmından çıkmıştır. Beraberinde Erken

İmparatorluk dönemine ait sigillatalar bulunmuştur. Parçalarda, kil ile aynı renkte

olan astar, yarı parlak veya mat görünüşlüdür ve kabın içinde ve dışta sadece üst

kısımlarındadır. Dışta astarlanmamış kısımlar sadece düzeltilmiştir.

C.I.B.7 FORM 7 (Hayes 59)

Geniş dipli çanak: Hayes Form 58’e benzer ancak daha sığ gövdeli ve geniş

kenarlıdırlar. Kenar üzerinde iki kademe, set veya yiv bulunur. 4.yüzyılın ikinci

çeyreğinden 5. Yüzyılın ilk çeyreğine kadar tarihlenen parçaların İki alt tipi

vardır184.

A-Gövdesi kazımalı

B- Gövdesi düz.

Cumhuriyet Alanın’da bu forma ait olabilecek çok küçük ve profil vermeyen iki

parça varken, parçalar gövde profili vermediği için hangi tipe ait oldukları belli

değildir ve kataloğa alınmamıştır. Ancak bu forma ait Gözlü Kule’den 3 örnek

mevcuttur185. Geç Roma ünitesinde 4. ve 5.yüzyıl malzemesi ile birlikte bulunan

parçalar186, gövde kenar profili vermektedir ve süslemesiz gövdeleri ile B tipine

aittirler.

184
Hayes 1972, 96.
185
Jones 1950, fig. 207, no. 819, C-D.
186
Jones 1950, 205.

50
C.I.B.8 FORM 8 (Hayes 61)

Derin, geniş tabaklar: Kenarı içe dönük, dışta sert bir açı ile çıkıntı yaparak

üçgen oluşturacak şekilde kalınlaşır, bu noktada başlayan gövde geçişi hafif dış

bükey kavisle verilmiştir ve gövde fazla derinleşmeden geniş düz kaideye

bağlanır.187 Dipte baskı tekniğinde yapılmış süsleme görülür. İki alt tipi tespit

edilmiştir188.

A-İçe kıvrık veya dikey kenarlı, dışta keskin bir açı ile çıkıntı yaparak

kalınlaşır ve bu çıkıntının altında dışbükey kıvrımlı alçak gövde ile bağlanır. Dip

genellikle geniş ve yayvandır.189

B-Kenar dikey, dışta kenarın alt kısmı hafif oyulmuş, içte ise kenar orta

kısmında dıştaki çıkıntı hizasında derin bir yivle profillendirilmiş. Gövde biraz daha

yükselmiş ve kase biçimine yaklaşmış. 4. yüzyıl sonu, 5. yüzyıl ilk çeyreği ve

ortalarına kadar üretilmiş serinin sonunda kenar iyice dikleşmiş ve gövde de

yükselmiştir190.

Oldukça yaygın olan bu formun Benzerleri Atina Agorası191, Ephesos192,

Anemurium193, Antiokheia194, Samaria’195 ve Gush Halav (Filistin)196, Tipasa197 ve

Draria el-Achour (Cezayir)198, İskenderiye199, Kartaca200, ve Ventimiglia’da

187
Hayes 1972, 100-101.
188
Hayes 1972, 100.
189
Hayes 1972, 100; Waagé 1948, Pl. VIII, 831m; Lamboglia 1963, 198-199, Holwerda 1936, 634, Rodziewicz
1976, 33, Pl. 3, B5a; Baradez 1961, 126, Camps 1955, 235, Williams 1989, 38-39, fig.18, no. 221.
190
Hayes 1972, 100, , 105-106, fig.16, no.29, 30, fig. 17, no.33; Hayes 1985, 193, fig.61, no.4; Waagé 1933, Pl.
IX, no., 168-169; Waagé 1948, Pl. VIII, no. 831k; Holverda 1936, fig.14, no. 633; Rodziewicz 1976, 33, Pl. 3,
B5c; Robinson 1959 , pl, 70, no.L59.
191
Waagé 1933, Pl. IX, no. 169-170; Robinson 1959 , Pl. 70, L59.
192
Gassner 1997, Tafel, 49, no. 592.
193
Williams 1989, 38-39.
194
Waagé 1948, Pl, VIII, 831u.
195
Kenyon 1957, 358-361.
196
Meyers 1978, 12-13, fig. 14, no. 16.
197
Baradez 1961,Pl. III, 1, no. 126.
198
Camps 1955, fig. 5,no. 1-5
199
Rodziewicz 1976, Pl. 3, B5a.
200
Hayes 1976a, fig. 8, no. 6-7; Hayes 1978, 70, fig. 21, no.39.

51
(İtalya)201ele geçmiş ve 3. yüzyıl sonlarından 5. yüzyıl ortalarına kadar olan döneme

verilmişlerdir202.

Bu formun gelişimi oldukça belirgindir. Erken örneklerde kenar içe kıvrık ve

dıştaki şev yataydır203. Bunların killeri ince ve oldukça kalitelidir. İkinci aşamadaki

kapların kenarları biraz daha dikleşmiştir ve içe o kadar dönük değildir. Dıştaki şevin

eğimi daha azalmıştır204. Bu tip A’nın standart profilidir. Zamanla kenarın daha

dikleştiği ve gövdenin de derinleştiği görülür. Tip A ile Tip B arasında geçiş formu

sayılan örneklerde kenar ikinci tipe geçişin işaretlerini taşır ancak henüz daha tam

şeklini bulamamıştır dışta dudak altında hafifçe oluşan girinti o kadar belirgin

değildir205. Kenar içte ve dışta hafif oyularak belirgin hale getirilmiştir. Kapların

gelişim süreci içerisinde, dışta kenar altına yapılan oyuk giderek derinleşir ve bu en

geç örneklerde dudağın uçta sivrileşerek hafif kanca şeklini almasına kadar sürer.

Kaplar genelde kalın parlak astarlıdır. Bu astar yapısı 6. yüzyıldaki üretimlere

benzer206.

Cumhuriyet Alanı kazılarında bu forma ait 14 kenar 6 kaide parçası ele

geçmiştir. Kaidelerin hepsi de gövde ve taban başlangıcından kırık olduğu için hiç

birisinin üzerinde olması gereken baskı bezekler yoktur207. Bunlardan 6 kenar, 1

kaide parçası kataloğa alınmıştır(no.22-28). Bu parçaların karşılaştırmalı

değerlendirmesini yaptığımız zaman Cumhuriyet Alanı ve Gözlü Kule kazılarında bu

201
Lamboglia 1963, 198-199.
202
Hayes 1972, 107; Hayes 1976, 66; Hayes 1978, 70; Hayes 1985, 193;Waagé 1948, 48; Gassner 1997,149
203
Hayes 1978, fig. 21, no.39 (4.yy.sonu);
204
Hayes 1972, 106; Hayes 1976, fig. 8, no. 6, 7; Jones 1950, fig. 208A; Waagé 1948, Pl. VIII, 831m; Slane
1990, 55-56, fig. 8, no. 115.
205
Hayes 1972, fig 17, no.26; Hayes 1978, fig. 21, no. 40(ca.400); Waagé 1933, Pl. IX, no.170; Waagé 1948,
Pl.VIII, no 831u; Lamboglia 1963, 198-199;
206
Hayes 1972, 106.
207
Form 61 ile ortak süslemeye sahip Form 67’ye ait kaide parçaları üzerinde baskı süslemeleri belirgindir, bu iki
formdan birine ait olabilecek, süslemeli dip parçaları (hamur ve astar özellikleri F 67’nin üçüncü ve dördüncü
gurubundaki parçalra yakınlık göstermektedir.) F67 nin altında değerlendirilmişlerdir.

52
kapların tipolojik gelişimini verecek örneklerle karşılaşmayız208. Sadece Hayes

tarafından A tipi olarak değerlendirilerek 4. yüzyıl başlarından 5.yüzyılın başlarına

kadar tarihlenen parçalar ile karşılaşırız.209 Bunlardan 22, 26 ve 27 numaralı parçalar

4L plankaresinde 4.yüzyılın ikinci ve üçüncü çeyreğine ait sikkelerle, ayrıca Form

67’nin 41, 46 – 47, 53, 55, 60, 62 – 63, no.lu parçaları ile aynı tabakada

bulunmuşlardır. Diğer parçalar 4J, 5L ve 11J plankarelerinde karışık tabakalardan ele

geçmiştir bu sebeple bu parçalar için stratigrafik kanıtlarımız yoktur.

Parçaların astarları orta kalınlıkta ve yarı parlaktır. Bazı örneklerde içte

tamamen uygulanan astar dışta gövde ortasında kesilmiş ve ince mat görünüşlüdür.

Parçaların killeri genelde iri tanecikli, ve gözenekli dokuya sahiptir.

C.I.B.9 FORM 9 (Hayes 67)

Çanak/ geniş kase: Kenar zikzak şeklinde iki kademeyle dışa açılarak,

yükselir ve uçta kalınlaştırılmıştır. Dışta, ilk kademe gövdeye keskin bir içbükey

kıvrımla bağlanır, düz bir meyille yükselir, keskin bir dışbükey kavisle çıkıntı

yaparak ikinci kademeye bağlanır. İkinci kademe ise yine içbükey kavisle dışa doğru

açılır. İçte kenar üzerinde çoğunlukla bir veya iki yiv bulunur. Gövde dışbükey

formludur, sağlam örneklerde kaide alçaktır. Geniş ve düz olan tondo üzerinde iç içe

yiv sıraları ile baskı tekniğinde süsleme görülür.210

Keskin geçişleri ile metal kapları taklit eden bu form döneminin en popüler

kapları haline gelmiştir. Değişik varyasyonları Gözlü Kule211, Antaiocheia212, Alahan

208
Jones 1950, fig. 208, no. A
209
Hayes 1972, 107
210
Hayes 1972, 112
211
Jones 1950, fig. 207, no, 818, A-B.
212
Waagé 1948, Pl. IX, no. 869f –871p

53
ve Anemurium,213 Sagalassos214,Halikarnassos215, Atina Agorası216, Kıbrıs

(Karpasia’da Ayios Philon)217 Flistin (Petra, Kudüs, Mount Hebron, Ashqelon)218,

Mısır (İskenderiye ve Karanis)219, Cezayir (Sidi Ferruch, Draria el-Achour)220,

Kartaca221, İtalya (Ventimiglia)222 ve İspanya’da (Coto de Dona Ana)223 da ele geçen

kaplar 4.yüzyılın ikinci yarısından 5. yüzyılın ilk yarısına kadar olan döneme

tarihlendirilmiştir224. Kapların kenarlar biçimleri oldukça geniş bir çeşitliliğe sahip

olmasına rağmen belirgin bir tipolojik gelişimi yoktur Stratigrafiye bağlı çıkmayan

örneklerin dönemlerinin tespiti için daha çok tondodaki damga süsleri belirleyicidir.

Tarihlenebilmiş çok sayıdaki 4. yüzyıl örneğinde ince cidarlı, dudakları yuvarlatılmış

özenli kaplar görülür. Bunların diplerindeki baskılarda dönemin özelliklerini yansıtır

şekilde ince ve özenlidir. Süslemeleri ile 5. yüzyıla tarihlenen bir sonraki gurupta ise

daha kalın killi ve cidarlı, tepe kısmında yiv olan örnekler yaygındır. Bunların

bazılarında dudak ucu üçgen oluşturacak şekilde sivrilmiştir. Serinin sonundaki en

geç örneklerde ise cidarın daha da kalınlaşarak kabın hantallaştığı gözlenir.225

Cumhuriyet Alanından bu kaplara ait parçalar yoğundur, ancak hiç tam profil

veren örnek yoktur 104 adet kenar ve gövde profili veren parça 30 adet sadece gövde

parçası ve 10 adet kaide parçası ele geçmiştir. Bunlardan 38 kenar (no.29-62) ve 8

213
Alahan için: Williams 1985, 37, fig. 3, no.2 ; Anemurium için: Williams 1989, fig. 18, no. 225.
214
Poblome 1999, 293, 296
215
Hansen 2003, 198.
216
Hayes 1972, 112, 115; Waagé 1933, 291-296, Pl. IX, 157-158,
217
du Plat Taylor, Megaw 1981, fig. 55, no. 56
218
Hayes 1972, 112, Hayes 1985, 193, fig. 61. no. 7-14, Magness 1999, 202, fig. 3; Nahshoni 1999, 104, no.6;
219
Rodziewicz 1976, 33, Pl.3, B6a, B6b; Karanis için: Hayes 1972, 113, 115, no. 7, 12, 23-27; Johnson 1981, Pl.
33-34, no.114 –119
220
Hayes 1972, 112, Camps 1955, 235, fig. 5.6, tip V.
221
Hayes 1976a, 50, 68, 70, fig. 1/III, no.1, fig.10, no.1; Hayes 1978, 25, no. 19; Riley 1981, 88-91, fig.1, no.1;
222
Lamboglia 1963, 192-193.
223
Hayes 1972, 115, no. 18.
224
Hayes 1972, 116, Hayes 1976a, 50, 68, 70, fig. 1/III, no.1, fig.10, no.1(Kartaca 4.yy sonu) ; Hayes 1985, 193,
fig. 61. no. 7-14; Waagé 1933, 291-296, Pl. IX, 157-158, 175-178; Waagé 1948, 56; Williams 1985, 37, fig.3,
no.2 (4.yy sonu 5.yy başı, Alahan); Williams 1989, 38; Riley 1981, 88-91, fig.1, no.1; Lamboglia 1963, 192-193;
Rodziewicz 1976, 33, Pl.3, B6a, B6b; Johnson 1981, 114 –115 (no 218 hariç). Camps 1955, 235, fig.5.6, tip V;
Holverda l936, fig 14, Pl. V,X, no. 649-653; Magness 1999, 202, fig. 3; Nahshoni 1999, 104, no.6; du Plat
Taylor, Megaw 1981, fig. 55, no. 56; Poblome 1999, 293, 296 360-5yy nin ilk yarısı.
225
Hayes 1972, 115; Waagé 1948, 49.

54
kaide (no. 64-68, 71-72 ve 79)226 parçası kataloğa alınmıştır. Oldukça yaygın olan

bu forma ait örneklerimizin büyük bir çoğunluğu227 4J, 4K, 4L ve 5K

plankarelerinde, çoğu 4. yüzyılın ikinci çeyreğinden 5. yüzyılın ortalarına kadar

tarihlenen sikkelerle birlikte bulunmuşlardır, no. 44 Kartaca’da 5. yüzyıl başlarına

verilen örneğe yakınlık göstermektedir228, Kudüs kazılarında ele geçen ve 4. yüzyıl

sonu 5. yüzyıl başlarına ait örneklerde no. 37 ve 38 ve 59a Mount Hebronda da

bulunan ve 360-440 arasına verilen parça no. 49 ile benzerlik göstermektedir229.

Bunların yanı sıra kapların kenar profilleri genel olarak Hayes tarafından ikinci

guruba verilen ve 5. yüzyıla tarihlenen parçalara benzerlik göstermektedir. Ayrıca

kenar parçaları ile aynı tabaklarda çıkan üzeri baskılı dip parçaları stil kritik yöntemi

ile daha sağlam kronolojik veriler sağlar. Bu parçaların az sayıdaki en erken

örnekleri 4. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenirken, diğerleri daha çok 4. yüzyıl

sonlarından 5. yüzyıl başlarına ve ilk yarısına tarihlenmektedir (bkz. katalog, no.64-

77).

Kaide parçalarının tabanlarında, yiv sıraları içinde baskı tekniği ile yapılmış

süslemeler mevcuttur bunlar 4. ve 5. yüzyıllar için karakteristik olan stilize bitki

motifleri (hurma dalları, yonca ve rozetler) ve geometrik motiflerin (konsantrik

daireler, kareler) birlikte kullanılması ile oluşturulmuş basit desenlerdir. Kaplar

üzerinde görülen en yaygın motif hurma dallarıdır ve çoğunlukla konsantrik daire

226
Katalogdaki diğer dip parçaları kaide profili vermediği için formları tam olarak tespit edilememiştir, bunlar
Form 67’ye ait olabileceği gibi Form 61’e de ait olabilirler. Burada aynı tip ve yüzyıla ait süslemeli parçaların bir
bütünlük oluşturmaları için hepsi bir arada verilmiştir.
227
Diğerleri ya tahrip edilmiş ve buluntuları arasında dönemsel bağlantıları olmayan döküntü tabakalardan
çıkmıştır yada yüzey buluntusu niteliği taşımaktadır.
228
Hayes 1978, 25, no. 19.
229
Hayes 1985, 193, fig. 61. no. 13 -14 .

55
motifleri ile birlikte kullanılmışlardır. Benzerleri Gözlü Kule ve Antiokheia

kazılarında çıkmıştır230.

Cumhuriyet alanında ele geçen kapların astarlarında ve killerinde bir standart

yoktur. Ama çoğu kalın astarlı ve parlak diğerleri daha ince ve yarı parlaktır ve

örneklerin hepsinde astar içte ve dışta kenar altına kadar dalgalı veya düzgün hat

oluşturacak şekilde uygulanmış, gövdenin alt kısmı astarlanmadan bırakılmıştır. Bu

özellik elimizdeki kaide parçalarında da görülmektedir.

Parçaların hamurlarını dört ana guruba ayırmak mümkündür. Bunlardan ilk

guruptakiler ince killi sert yapılı olup içerisindeki katkı maddelerinin (kireç, mika ve

kum) çok az ve ince taneli olması sebebi ile oldukça yoğun ve sıkı bir dokuya

sahiptirler (no. 29 -32) İkinci guruptakilerin killeri, hala ince yapılı olmakla birlikte

içerisindeki katkı maddelerinin oranları çoğalmış ve daha irileşmiştir (no. 33 – 44).

Bunlardan bazılarında kireç taneleri normalde orta boyutlu olmasına rağmen arada

kalmış tek tük çok iri birkaç tanesi kabın yüzeyinde veya cidarında oldukça iri

gözeneklerin hatta astarda atmaların oluşmasına sebep olmuştur. Bu da kilin

hazırlanışında gözle görülür bir özensizliğe işarettir. Üçüncü guruptaki kapların kil

yapıları daha kaba, katkı maddeleri de yoğun ve iri tanelidir. Kimi parçalar içerisinde

kireç, mika ve beyaz kuartz parçacıklarının yanı sıra seramik parçalarına ait

olabilecek koyu kırmızı- kahve tonlarında tanecikler de mevcuttur. Kil yapıları hafif

gözenekli, kırığı ince katlar oluşturur şekildedir. Çok sert olmayan parçalar diğer iki

guruptakine göre daha kolay kırılabilmektedir (no. 45 – 56, 64 – 67, 72, 75).

Dördüncü guruptaki kaplar serinin en kaba ve iri taneli örneklerinden oluşmaktadır.

Katkı maddeleri de kilin yapısına doğru orantılı olarak irileşmiş ve çoğalmıştır.

230
Jones 50, fig 207, 818/A-B; Waagé 1948, fig. 29.

56
Bunların arasında siyah ve beyaz renkteki kuartz taneleri en belirgin olanlarıdır.

Hamur yapıları da oldukça gevşek ve kırılgan bir hale gelmiştir (no.57 – 62, 68).

Bunların dışında gurup oluşturmadıkları halde tek örnekle temsil edilen iki hamur

tipi daha vardır. Bunlardan ilki (45 – 46) oldukça ince killi olmasına rağmen çok

yoğun kırmızı kuartz veya seramik ve çok az kireç ve mika katkılıdır. Kırığı kat kat

olan bu parçaların özellikle ikincisi oldukça sert ve yer yer gözeneklidir. Diğer

parçanın kili Form 87 ye ait örneklerinki ile aynı özellikleri taşımaktadır (no. 63);

kristalimsi iri tanecikli ve gevşek dokulu olan hamur oldukça serttir ve kil

zerrecikleri ufalanarak dökülmektedir.

C.I.B.10 FORM 10 (Hayes 72-73,76)231

Çanak-küçük çanak: geniş dışa açılan kenarlı, yüksek dik duvarlı keskin

hatlara sahip halka kaideli.

A- Küçük çanak (Hayes Form 72): Hafifçe yükselerek dışa doğu açılarak

genişleyen kenar uçta silik bir şekilde yumrulaştırılarak kalınlaştırılmıştır. Kenarın

içinde ve dışında yiv sıraları yaygındır. Bazı örneklerin dudaklarının tepe

noktalarında çentikleme bazılarında ise kabarılı noktalar görülür. Birçok çeşidi

görülür. Kili genelde ince yapılı ve kalitelidir. Astar kabın iç kısmına ve kenarın

dudak ucuna kadar uygulanmıştır232.

Pek yaygın olmayan bu formdan Cumhuriyet Alanında iki örnek çıkmış

kataloğa biri alınmıştır (no.78). Kenar ve gövde başlangıcına ait olan bu parça

üzerinde içte çok silik ve dışta belirgin yiv sıraları mevcuttur. Dudak üstünde

231
Hayes tarafından üç ayrı form olarak değerlendirilen bu kaplar biçim olarak bir birklerine çok
benzemekte sadece detaylarda küçük faklılıklar göstermektedir. Bu sepeple aynı formun alt tipleri
olarak değerlendirilmesi uygun görülmüşür.
232
Hayes 1972, 121-122, fig. 21 F 72, no. 4 – 6; Waagé 1948 Pl. IX No. 866 u.

57
kesintili olarak yapılmış çentiklerin son bir tanesi belirgindir. A ve B tipleri arasında

bir çeşit olan parça oldukça ince ve kaliteli bir kil yapısına sahiptir 5L plankaresinde

3. mekanda çıkan kap, birlikte bulunduğu çok sayıda amorf kaba kap parçası ve Tip

B’ye ( Hayes 73) ait parçalarla birlikte dolgu malzemesi olarak kullanılmıştır. Diğer

parça seramik çukurunda bulunmuştur oldukça küçük ve ilk parçaya göre daha sade

ve kaba yapılıdır. Benzerleri Atina Agorası, Antiokheia, Cezair ve Tunus’ta bulunan

örnekler için 5. yüzyılın başları önerilmektedir233.

B- Küçük çanak (Hayes 73) : Oldukça geniş olan kenar yataydır, dudak uçta

yükselir ve alt kısımda hafif kanca şeklini almıştır. Bazı örneklerde dudağın üst kısmı

yer yer çentiklenmiştir. Dudak kenardan belirgin bir olukla ayrılır. Bu kapların kili

biraz daha kabaca ve cidarı da daha kalındır. İki alt tip tespit edilmiştir234.

Bı-Kenar düz, dudak çentiklenmiş.

Bıı-Kenarın orta kısmında bir yiv sırası bulunur, dudak topuz şeklindedir.

B tipinin Antiokheia235, Ramot Nof (Filistin)236, Abu Mena (Mısır)237 Tokra

(Libya)238, Kartaca239 ve Atina Agorası’nda 240

bulunan örnekleri 5. yüzyılın ikinci

ve üçüncü çeyreğine tarihlenmişlerdir.

Bu tipin düz örnekleri C tipi (Hayes 76) ile ilişkili olduğu düşünlmektedir.

Abu Mena’da bulunan düz örnekler MS 480 lere tarihlenmiştir. Bu onların beşinci

yüzyılın ikinci yarısında üretildiklerini göstermektedir. Dudağı çentiklenmiş erken

örneklerin bir kısmı tip A (Hayes 72) ile aynı tabakalarda bulunmuşlardır ve bunların

233
Hayes 1972, 121; Waagé 1948 49, Pl. IX No. 866 u; Fevrier 1965, 135, fig. 35; Allais 1957, 40, no. 15.
234
Hayes 1972, 121,123.
235
Waagé 1948, 49, Pl. IX, no. 66k.
236
Ustinova, Nahshoni 1994, fig. 7, no 1.
237
Hayes 1972, 123.
238
Hayes 1972, 123, fig. 21. No. 8.
239
Riley 1981, 91, fig. 1, no. 2.
240
Waagé 1933, fig. 2, no. 153.

58
420-475 tarihlerinde üretildiği ileri sürülmektedir241. Cumhuriyet Alanında 4 örneği

bulunan kapların 3 tanesi kataloğa alınmıştır(79-81). Parçalar 5L plankaresinde 3., 5.

ve 7. mekanlardan aynı dolgu tabakasında ele geçmişlerdir.

Elimizdeki parçalar biçimsel olarak daha çok Bı tipine yakınlık

göstermektedirler. Parçaların büyük kısmı eksik olduğu için kenarlarında çentikleme

olup olmadığı belli değildir, ancak üçüncü parçada çentiklerden dört tanesi

görülebilmektedir. Kapların astar ve killerinin kalitesinde belirgin bir düşüş görülür.

Astar ilk örnekte dışta dudak ucunda biterken, diğer iki örnekte gövde başlangıcına

kadar inmektedir. Hamur dokusu ile birlikte katkıları da kabalaşan ve çoğalan

kaplarda özellikle iri kireç tanelerinin yüzeye çıkması ile oldukça gevrek olan astarda

atmalar ve yüzeyde geniş gözenekler oluşmuştur. Bu yüzeysel tahribat özellikle son

iki parçada çok yoğundur. Üç örneğinde kırığı kat kattır.

C- Çanak (Hayes 76): Oldukça geniş olan kenar uçta yumrulaşarak dudak

oluşturur. Sağlam örneklerde gövde hafif dış bükey kıvrımlı ve alçaktır. Dip kısmı

yayvan ve geniştir. B tipinin (Hayes 73) daha hantal versiyonudur. Astar kabın iç

kısmına tamamen uygulanırken dışta dudak altında sona erer, yüzey hafif

kabartılıdır. Dip kısmı silik kaide çıkıntısı ile Form 9’a (Hayes 67) benzer. Bazı

örneklerin kenarlarında çift yiv sırası bulunur242. Biçimsel gelişimi de belirgin

olmayan ve Atina Agoras243, Sagalassos244 Antiokheia245, Karanis (Mısır)246 Setif

241
Hayes 1972, 121-124.
242
Hayes 1972, 124.
243
Waagé 1933, Pl. IX, no. 172, 174; Hayes 1972, 123-124.
244
Poblome 1999, 296.
245
Waagé 1948, Pl. VIII, no. 811.
246
Hayes 1972, 125, no. 1-2.

59
(Cezayir)247 ve Kartaca’da248 örnekleri çıkan kaplar 5. yüzyılın başlarından son

çeyreğine kadar tarihlendirilmişlerdir.

Cumhuriyet Alanında bu tipi verdiğimiz 3 kenar parçası bulunmuş, bunlardan

2 tanesi kataloğa alınmıştır (no. 82-83). Bunlar çok küçük boyutlarda ve oldukça

tahrip olmuştur. Astarları oldukça ince ve mattır, ancak killeri ve katkıları B tipine

göre daha ince ve sıkı dokuludur. 4L ve 4J plankarelerinde ele geçen örnekler

çoğunlukla 5. yüzyıla tarihlenen Afrika Form 9 ve Geç Roma C form 3’e ait kaplarla

birlikte aynı sevilerde bulunmuşlardır, ancak bu katmanlar daha çok Geç Antik çağda

döküntü malzeme ile tesviyesi yapılmış dolgu tabakasına denk gelmektedir ve in situ

olmayan bu parçaların sadece kabaca tarihlenmesine olanak vermektedir.

C.I.B.11 FORM 11 (Hayes 87)

Çanak: Kalınlaştırılmış kenarlı, hafif dış bükey gövdeli ve alçak halka

kaidelidir. Kenar gövdeden geniş bir yivle ayrılarak geliş açısını değiştirir. Uçta

kalınlaştırılan dudak dışta, altta kanca şekli alır. Kil yapısı kaba astarı kalındır. Üç alt

tipi tespit edilmiştir249

A-Uçta kalınlaştırılmış kenar içte yassı veya konkavdır. Bazı örneklerin

tabanında parlak desenler görülür. Buna alternatif olarak baskı ve yivlerde süsleme

unsurları olara görülür. Gurubun bu ilk tipi diğerlerine göre daha erkendir ve Atina

Agorasında 460-475 tarihlerine verilen tabakalardan bulunmuştur250

B-Kenar biraz uzatılmıştır. Gövdeden belirgin bir olukla geliş açısını

değiştirerek ayrılır. Dudak altında sivrilerek hafif kanca oluşturur.

247
Février 1963, 130, fig.4.
248
Hayes 1978, 70, fig. 21, no. 44.
249
Hayes 1972, 136.
250
Hayes 1972, 136.

60
 C-Kalınlaştırılmış kenarlı; gövdeden keskin bir açı ile ayrılarak içe dönük

profil verir ve tepede yassılaşarak köşeli formunu oluşturur. Dudak altta hafif

sivrilerek kanca şeklini alır.

Çapları 25-38 arasıdır. Pek yaygın değildirler.

B–C tipleri Antakya’da 525 depremine ait yıkıntı tabakalarından gelmiştir251.

Saraçhane kazılarında ise 526-27 tarihlerine verilmiştir252

Form 11, 4. yüzyılla 5. yüzyıl arasındaki damga süslü örneklerle 6. yüzyıldaki

örnekler arasıdaki bağlantıyı en iyi gösteren formlardan birisidir253. Ancak

Cumhuriyet Alanında ele geçen bu forma ait 2 örnek sadece kenar ve gövde profili

vermektedir (no. 84-85). İlk parçamız 7L plan karesinde Form 12 (Hayes 91) no. 92

ile birlikte bulunmuştur diğeri 5K plankaresinde karışık dolgu tabakasında ele

geçmiştir. Biçim olarak birbirine çok benzeyen parçalar tip B’ye yakınlık

göstermektedirler254. İkisi de aynı kil ve astar özelliklerine sahip olan kapların

dokusu kalın ve kristalimsi tanecikler halindedir. Bu çanaklara oldukça gevrek bir

yapı kazandıran bu kil çok kalitesizdir ve parçanın kırığından tane tane

dökülmektedir. Diğer Afrika kaplarından çok farklı olan bu kil özelliği Form 9 ait

(Hayes 67) 63 katalog no. lu parçada ve Form 22’ye (Hayes 109) ait örneklerde de

gözlenmiştir. Bu özelliklerinden yola çıkarak kapların aynı yörenin üretimleri

olduğunu söyleyebiliriz.

C.I.B.12 FORM 12 ( Hayes 91)

Kase : Kenar altı çıkıntılı kaseler. Kenar düz veya hafif yuvarlatılmış. Dış

yüzde kenarın altında, ucu aşağı doğru hafifçe kıvrık bir çıkıntı mevcut. Sağlam

251
Waagé 1948, 57.
252
Hayes 1967, 278.
253
Hayes 1972, 136.
254
Hayes 1972, 135, fig. 24, no. 3.

61
örneklerde gövde küresel, kaide alçak veya küçük boylarda yassıdır. İçte dipten

gövdeye doğru açılan rulet süsü görülür255.

256
Bu form 4.yüzyılın son çeyreğinden 7. yüzyılın ikinci yarısına kadar olan

süre içerisinde üretilmiştir ve gelişimi son derece belirgindir. Erken tiplerin

çıkıntıları oldukça geniştir ve uçları da sert bir açı ile aşağı doğru kıvrılmıştır. Kenar

oldukça alçaktır. Daha geç örneklerde kenar yükselir, çıkıntı daralır uç hala aşağı

kıvrıktır ancak 6.yüzyılın sonlarında çıkıntı iyice daralmıştır sadece hafif şekilde

aşağı doğru eğimlidir. Parçalar dört alt gurupta incelenmiştir257.

A-Kenar alçak, gövde sığ ve açıktır. Hemen kenar altında dışarı uzanan

çıkıntı geniş ve hafif köşeli bir biçimdedir. Kaplar ince cidarlı ve orta büyüklüktedir,

çoğunlukla gövdenin üst kısmında çiftli yiv sıraları görülür. Gurubun en erken tipleri

olan kaplarda kil ince zerreli kaliteli oldukça kalitelidir. Astar içte gövdeye tamamen

uygulanırken dışta çıkıntının ucunda sonlanır. Pek yaygın olamayan kaplar orta

boyutlardadır. 380-490258 tarihleri arasındaki tabakalarda bulunmuşlardır.

B-Kenar ve çıkıntısı tip A’ya çok benzer ancak daha derin ve büyük

boyutludurlar. Kaideleri de alçaklaşmıştır. Kil daha kabalaşırken, astar içte ve dışta

çıkıntı ucuna kadar uygulanmıştır. A tipine göre daha yaygın olan kaplar,

Saraçhane259, Ephesos260, Anemurium261, Antiokheia262, Filistin (Kudüs, Tel Ares,

Tel Aar, Samaria, Galile, Golan ve Ashqelon)263, Kıbrıs264, Mısır (İskenderiye,

255
Hayes 1972, 142, fig. 26
256
Johnson 1981, Pl. 35.
257
Hayes 1972, 142.
258
Hayes 1972, 144; Riley 1981, 89.
259
Hayes 1992, fig. 33, 14/4, fig. 35. 21/1.
260
Gassner 1997, Tf.49, no. 595.
261
Williams 1989, fig 18, no. 227.
262
Waagé 1948, Pl. X, 883m,
263
Kudüs için: Hayes 1985, fig. 62, no. 2 – 4; Tel Ares ve Tel Aar için: Kenrick 1981, fig. 243, IX/54; Samaria
için: Kenyon 1957 , fig. 84, no. 6; Galile ve Golan için: Meyers 1978, fig. 14, no. 13; Ashqelon için: Nahshoni
1999, 104, no. 5.
264
du Plat Taylor ve Megaw 1981, fig. 3, no 488.

62
Karanis)265, ve Kartaca266, da yapılan kazılar da yoğun olarak bulunmuşlardır. Orta

ve büyük boyutlu olan kapların tarihlenmesi sorunludur. Hayes bu kaplar için 5.

yüzyılın ortalarından 6. yüzyılın ilk yarısına kadar olan dönemi önerirken

Karanis’te267 ki örnekler 3. yüzyıl ortalarına kadar indirilir ve Karpasia’da 268

5.

yüzyıl başlarına verilirler.

C-Bu tipte kaplar iyice derinleşmiş, kenarları da yükselmiştir. Ancak çıkıntı

daha daralmış ve aşağı kıvrılan kısmı yuvarlanmıştır. Dip kısmı yayvan ve

basıklaşmıştır. Ve dipteki rulet sırası daralmıştır. Kili daha da kalınlaşmış, astarda

yarı parlak hale gelmiştir. Yaygın olan bu tip, Türkiye (Gözlü Kule269,

Antiokheia270), Filistin bölgesi (Kudüs271), Mısır (İskenderiye ve Karanis272), Tunus

(Kartaca273), Yunanistan (Korinth274 ve Knossos275) İtalya (Ventimiglia276), İspanya

(Valensia277), Güney Fransa’da( St. Blaise) 278

yapılan kazılarda ele geçmiştir, ve

Karanis279 buluntuları hariç 6. yüzyılın ilk çeyreği ile 7. yüzyıl başları arasındaki

döneme tarihlenmişlerdir.

D-Boyutları iyice küçülen kaselerin yapımları ve killeri daha da

özensizleşmiştir. Kenar altındaki çıkıntı ise iyice basitleşmiş ve kıvrımını

kaybetmiştir. Dipteki rulet sıraları birkaç taneye düşmüş ve kabalaşmıştır. Oldukça

265
İskenderiye için: Rodzewicz 1976, Pl. 4. No. B9b; Hayes 1972, 141, fig.26, no.3; Johnson 1981, pl. 35, no.
226 – 227.
266
Hayes 1976a, fig. 3, no. 15; Riley 1981, fig, 1, no. 4 – 7; Mackensen 1999, Abb. 2, no. 23.
267
Johnson 1981,114, pl. 35, no. 226 - 227
268
du Plat Taylor, Megav 1981, 248, fig. 3, no 488.
269
Jones 1950, fig.207, G.
270
Waagé Pl. X, 833u.
271
Hayes 1985, fig. 62, no. 6.
272
İskenderiye için :Rodziewicz 1976 Pl. 4, B9a, e; Karanisiçin: Johnson 1981, Pl. 35, 228.
273
Hayes 1972, 141, no. 17.
274
Hayes 1972, 143, fig. 26, no. 23.
275
Hayes 2001, 438, fig. 4, no.20 (525 – 550)
276
Lamboglia 1950, 143, fig. 80, no 23; Lamboglia 1963, 191, form 38.
277
Lamboglia 1963, 190, no.1.
278
Lamboglia 1963, 189-190, no.959, Form 24/25.
279
Johnson 1981, 114, Pl. 35 – 36, no. 228, 230. 3. yüzyıl sonlarından 5. yüzyıl ortalarına kadar.

63
yaygın olan serinin bu son tipi, Antiokheia280, Ephesos281, Halikarnassos282, Tokra283,

Mısır284, Kartaca285 kazılarında ele geçmiş, 7. yüzyıl başlarından ortalarına kadar

tarihlenmişlerdir.

Cumhuriyet Alanında bu formun gelişimini takip etmek mümkündür ve

yukarıdaki dört alt guruba ait parçalardan da çıkmıştır. Ancak hiç tam profil veren

örnek ele geçmemiştir, bulunan parçalar daha çok kenar ve gövde geçişine aittir. Bu

yüzden A ve B tiplerini kesin olarak ayırt etmek mümkün olmamıştır. Bu yüzden ilk

guruptaki örneklerin bazıları A/B olarak değerlendirilmiştir. Bu parçalardan 10 tanesi

kenar 3 tanesi kaide 1 tanesi gövde parçası olarak belirlenmiş, bunlardan 5 kenar

(no., 1 kaide ve bir gövde parçası katoloğa alınmıştır. Katalogdaki 87 – 89 no.lu

parçalar tip A/B olarak sınıflandırılabilir, Bu dört parça da 4K plankaresinde

bulunmuştur. 86 no.lu parçamız, bu plan karedeki 1. açmanın 1. mekanında 4.

yüzyılın ikinci yarısına ve son çeyreğine ait sikkelerle birlikte bulunmuştur. Gurubun

en erken örneğidir ve olasılıkla A tipine aittir. Diğer üç parçamız 2 açmada ve daha

yukarıdaki karışık bir seviyeden ele geçmiştir. Parçalarla birlikte yoğun olarak 4.

yüzyıl sonlarına 5. yüzyıl başlarına ait sikke ele geçerken Orta Çağa ait sırlı tabak ve

Helenistik döneme ait kase parçaları da ele geçmiştir. Bu da parçaların kesin olarak

bir tarihe verilmesini engellemektedir. 90 no.lu parça tip B’ye aittir ve 4J

plankaresinde 2 no.lu açmada küllü döküntü içerisinde yoğun kaba kaplarla ve no.97-

98, 100, 104 ile aynı tabakada bulunmuştur. Bu guruba ait Gözlü Kule ve

Donuktaş’tan da birer örnek vardır.

280
Waagé 1948, Pl. X, no. 883x.
281
Gassner 1997, Tf. 49, 596.
282
Hansen 2003, 198.
283
Hayes 1972, fig. 26. No. 26; Hayes 1973 b, fig. 48, no. 2465 –2467.
284
Rodziewicz, 176,Pl. 4, B9c (İskenderiye); Johnson 1981, Pl. 36, no. 231(Karanis).
285
Hayes 1978, fig. 3. No.17.

64
 Gurubun en yoğun çıkan tipi C dir Gözlü Kule’de 2 örneği olan bu tipten

Cumhuriyet Alanında 15 kenar , iki kaide ve iki gövde parçası ele geçmiştir. Ayrıca

tip C ile tip D arasında geçişi gösteren dört kenar parçası ve tip D’ye ait 8 kenar, iki

gövde parçası teşhis edilmiştir. Bunlardan 3 adet C tipine ait kenar (no.91-93), 1 adet

C/D arası geçiş tipi (no.94), ve iki adet D(no. 95-96) tipine ait kenar ve gövde profili

veren parça kataloğa alınmıştır. Parçalar, alan içerisinde dağınık olarak değişik

açmalardan ve yüzeyden bulunmuşlardır. Bunlardan 91–92 ve 94 nolu parçalar 6.

yüzyılın ortalarından 7. yüzyıl ortalarına kadar tarihlenen malzeme ile birlikte 6L, 7L

ve 9J plan karelerinde ele geçmiştir. Ancak bu açmalardaki geç dönem tahribatları

(kuyular, tuvalet çukurları, kanallar..vb) malzemenin karışmasına (bu tabaklardan

çıkan erken dönem sigillataları ve ortaçağa ait sırlı seramikler ..vb bize bunu

göstermektedir) ve tabakanın bozulmasına sebep olmuştur.

C.I.B.13 FORM 13 (Hayes 93)

Geniş Kase: Kenar geniş, dışarı doğru uzatılmış, sağlam örneklerde gövde

küresel, kaide ise yüksektir. İki alt tipi tespit edilmiştir286 .

A- Kenar geniş uçta kalınlaştırılmış.

B- Kenarı daha kısa ve kütlesel, bazı örneklerde uçta yumrulaştırılmış. Kil

daha kaba, astar ise kalın.

Cumhuriyet Alanında bu forma yakınlık gösteren iki parça tespit edilmiştir

(no.105-106) 5K ve 6L plan karelerinde dolgu toprağı içerisinde ele geçen parçalar

Hayes’in tarif ettiği kadar geniş kaplara ait değildir hatta ilk parça (no.105) oldukça

küçük bir kaseye aittir. Ve bu özelliği ile Form 98 ‘e daha yakındır287 ancak dudak

286
Hayes 1972, 145,146 fig. 27.
287
Hayes 1972, 151

65
ucunda oluşan yumru ile Form 13 B’nin ucu yumrulaştırılmış modellerine yakınlık

göstermektedir benzer örnekleri Antiokheia288 ve İskenderiye’de289 görülen parçayı

bir geçiş tipi olarak değerlendirmek mümkündür. İkinci parça (no. 106) diğerinin iki

katı kadar büyük olmasına rağmen (Hayes 93’ün standartlarına göre) hala küçük bir

kasedir. Kenar öbürüne göre daha geniş ve yere paraleldir altta gövde kenar

bağlantısının olduğu noktada hafif bir içbükey kavis vardır parça B tipine yakınlık

göstermektedir ve benzerleri; Antiokheia290 İskenderiye291ve Tokra’da (Libya)292

görülür. Bu parçaların hamur ve astar özellikleri birbirine çok yakındır, ancak ikinci

parçanın kili no. 105 kadar ince olmasına rağmen katkısı çok daha fazla ve kabadır.

Kabın kesitindeki bir kireç tanesi neredeyse cidarını kaplamaktadır ki buda kilin çok

iyi yıkanmadığını veya elenmediğini göstermektedir.

Hayes tarafından 5.yüzylın sonlarına tarihlenen293 bu kaplar için elimizde

yeterli veri yoktur.

C.I.B.14 FORM 14 (Hayes 96)

Kase : Kenar dışa çıkıntılı, geniş ve hafif aşağı sarkık. Gövde dışarı dogru

hafif eğimle açılarak yükselir. Uca doğru incelen kaide orta yüksekliktedir. Kenarın

üst yüzeyi rulet süsü ile kaplıdır294.

Pek yaygın olmayan bu kapların benzerleri Antiokheia295, İskenderiye296,

Setif (Cezayir)297 Oudna ve Kartaca’da 298 bulunmuş ve 5. yüzyıl sonları ile 6. yüzyıl

ortalarına tarihlenmişlerdir.

288
Waagé 1948, Pl. IX, no. 854.
289
Rofdziewicz 1976, Pl. 5, B23
290
Waagé 1948, Pl. IX, no. 854.
291
Rofdziewicz 1976, Pl. 5, B23
292
Hayes 1973b, fig. 48, no. 2435.
293
Hayes 1972, 148.
294
Hayes 1972, 149, fig. 27, 96/1; Lloris 1978, L. LII, 634.

66
 Cumhuriyet alanında bu forma ait 5 parça çıkmıştır bunlardan 4 tanesi

kataloğa alınmıştır (no. 107-110). Ne yazık ki sadece 108 no.lu parçanın çıktığı yer

bellidir. 5L plankaresinde 2. açmada çıkan parça yoğun kiremit ve tuğla atıklarının

olduğu yüzeye yakın bir dolgu tabakasından ele geçmiştir. Diğerleri ise seramik

çukurundan bulunmuştur.

Genelde dışa çıkıntılı olan dudak kısmı kırılan bu kaseler oldukça tahrip

olmuştur. Bizdeki örnekler Hayes’in verdiği parçaya göre daha ince cidarlı ve kaliteli

kil yapısına sahiptir. Katalogdaki ilk üç örnek aynı astar ve kil yapısına hatta hemen

hemen aynı biçime sahipken, dördüncü parça diğerlerine göre daha ince cidarlı ve

koyu renk ve killidir. Kapların ruletleri birbirinin aynı değildir ama yine de ilk üç

örneğin ruletleri aynı tarzdadır dördüncü parça ise rulet tipi ile de diğerlerinden

farklıdır ve bir benzeri Antiokheia kazılarında çıkmıştır299.

C.I.B.15 FORM 15 (Hayes 97)

Kase: Bir önceki forma benzer ancak burada kenar yüzeyindeki rulet süsü

görülmez ve kenar yatay düzlemde geniş iç bükey kavis ve uçta hafif sivrilen

çıkıntılar oluştururlar. Gövde küresel kaide yüksektir300.

Benzerleri Atina Agorası301, Anemurium302, Antiokheia303, İskenderiye304 ve

Kartaca’da305 bulunan kaplar 5. yüzyıl sonları 6. yüzyıl ortalarına tarihlenmişlerdir.

295
Waagé 1948, fig. 28, no. 5, Pl. IX, no. 857
296
Rodzewicz 1976, Pl. 4, B11.
297
Février 1963, 132, fig. 10.
298
Hayes 1972, 149, no.3-4.
299
Waagé 1948, fig. 28, no. 5.
300
Hayes 1976 a, fig. 3, no. 29 Robinson 1959, Pl. 71, M 349.
301
Waagé 1933, fig.3, no. 180; Robinson 1959 , 116, Pl, 36, 71, M 349.
302
Williams 1989, fig.18, no. 234.
303
Waagé 1948, fig. 28, no. 9, Pl. IX, no. 856k.
304
Rodziewicz 1976, Pl. 5, B17a-c.
305
Hayes 1976a, fig. 3, VII/29.

67
 Cumhuriyet alanından bu forma ait 20 adet kenar ve gövde profili veren parça

ele geçmiştir. Hepsi de kenar ve gövde profili veren parçaların 9 tanesi katolağa

alınmıştır (no.111-119). Çoğunluğu B sektöründeki 8J ve 9J plankarelerinde

6.yüzyılın ikinci çeyreğinden sonraki döneme tarihlenen malzeme ile birlikte

bulunan parçaların bazıları A sektöründe 5K ve 6L plan karelerinde ele geçmiştir.

Bu parçalar iki ayrı guruba ayrılır; kenar üstlerinde başlangıç kısmında tek

bir yiv sırası görülenler ve kenar yüzeyi yivsiz olanlar. Bu kenarlar Hayes’in tarif

ettiği kapların üzerinde çit yiv sırası olan kaselerden bu özellikleri ile ayrıca astar ve

killerinin biraz daha kaba olması ile ayrılmaktadırlar. Ancak örneklerin kil yapıları

kendi aralarında birbirleri ile uyumludur, astarları ise kalın ve yarı parlaktır, yüzeyi

yivsiz bazı örneklerde astarın diğerlerine göre donuklaştığı görülmektedir.

C.I.B.16 FORM 16 (Hayes 99)

Kase: Kalınlaştırılmış kenar, dışta yuvarlanır ve dış alt kısımda keskin bir iç

bükey profille incelerek gövdeye bağlanır. Gövde dış bükey kavislidir. Kaide erken

örneklerde orta yükseklikteyken zamanla alçaklaşır. Kapların killeri genellikle kireç

ve kum çok azı da mika katkılı, ince ve sert yapılıdır. Çoğunlukla sadece kabın

içinde ve dudak ucunda olan astar kalın ve parlak görünüşlüdür. Üretim tarihleri 5.

yüzyıl sonları-6. yüz yılın başları ile 7.yüzyılın ilk çeyreği arasında kalan yüz yılı

aşkın süre olarak tespit edilmiştir306 .

Bu kaplar orta büyüklükte olup kenar çapları 14/20 cm. arasında

değişmektedir ve zaman içindeki biçimsel gelişimlerine göre üç alt tipe

ayrılmışlardır307.

306
Hayes 1972, 155, Gassner 1997, 149, Poblome, 1995, 190.
307
Hayes 1972, 152.

68
 A-Kenar geniş ve hantal, gövde dik, kaide orta yükseklikte ve geniş308. Dipte

çoğunlukla yiv sıraları içerisinde baskı tekniği ile yapılmış süsleme görülür309.

B-Kenar nispeten incelmiştir, gövde daha dışa açık ve dış bükey formludur.

Kaide darlaşmış ve alçaklaşmıştır. Kaide ayağı da dolgunlaşarak üçgene yakın biçim

almıştır310. Tondoda baskı tekniğinde süsleme görülür311.

C-Kenar ve cidar oldukça incelmiş, kaide daha da basıklaşmıştır. Serinin

sonunu oluşturan bu örneklerde baskı ile yapılan süsleme görülmez312.

Tarsus’ta sadece Cumhuriyet Alanında çıkan bu kapların ilk iki tipe de ait

olabilecek 23 adet kenar ve gövde parçası ele geçmiştir. Kenarları ve cidarları kalın

olan bu tipe ait örnekler çoğunlukla çok küçük ve sadece kenar ve çok az gövde

profili vermektedir. Ayrıca üç adet kaide, yüksek ayakları ve geniş ölçüleri ile tam

olarak A, bir adet kaide parçası da B tipine uygundur. Kenar parçalarından 9 kaide

parçalarından ise 2 tanesi kataloğa alınmıştır. Killeri oldukça ince yapılı olan bu

kapların astarları da kalın ve parlak ve yarı parlaktır. Parçalar 6L, 5L ve 4L plan

karelerinin üst yüzeyindeki dolgu toprağından ele geçmişlerdir ve oldukça tahrip

olmuşlardır. Bunlardan özellikle tip A’ya ait kaide parçaları oldukça küçük kırıklar

halinde ele geçmiştir. 120-130 no.lu parçaların benzerleri Antiokheia313,

Saraçhanne314, Kartaca315, Tokra316, Kudüs317 kazılarında ortaya çıkmış ve kaidesiz

kenar parçaları çoğunlukla A/B olarak sınıflandırılmıştır. Bu parçalar 5.yüzyıl

308
Hayes 1972, 152, fig. 28, no 1-12; Hayes 1973, fig. 50, no.2500; Hayes 1976, fig.3, no.30; Hayes 1992, fig.
33, 14/5; Waagé 1948, Pl. X, no. 878a; Riley 1976, fig. 4, no. 3-5.
309
Hayes 1972, 152.
310
Hayes 1972, fig. 28, no. 13-18; Hayes 1973, fig. 48, no. 2436, fig. 50, no 2501; Hayes 1976, fig.3, VII/33;
Waagé 1948, Pl. X, no 878f; Riley1981, fig. 5, no. 10-22; Williams 1985, fig. 3, no.6; Rodziewicz 1976, Pl. 6,
B25;
311
Hayes 1972, 152; Riley 1981, fig. 5, no10-13; Johnson 1981, Pl.38, no. 243-244.
312
Hayes 1972, fig. 28, no. 22-23; Rodziewicz Pl.6, B25a, e-f; Waagé 1948, Pl.X no. 878k-p; Gassner 1997,
Tf.49, no.599;
313
Waagé 1948, Pl. X, no. 878a-f.
314
Hayes 1992, fig. 36, 23/1, 24/2
315
Hayes 1976, fig.3, no.30; Riley 1981, fig. 4, no.3-4, fig. 5, no 14-19; Mackensen 1999, Abb. 2, no.11, 12.
316
Hayes 1973, no. 2475, 2499.
317
Hayes 1985, fig. 62, no. 9.

69
sonundan 6. yüzyılın ortalarına kadar tarihlenen parçalarla yakınlık göstermektedir.

Parçalar çıktıkları katmanları ve buluntu durumları itibari ile 5. yüzyıl sonu ile 6.

yüzyılın ilk çeyreği arasına vermek uygun olacaktır. Tip B ye ait kaide parçası ise

(no.130) 6L plan karesinde geç Antik çağa ait tuvaletin olduğu bölümden çıkmıştır.

İlk iki tipten biçim olarak rahatlıkla ayırt edilebilen C tipine ait oldukça fazla

(57 kenar, 33 kaide, 17, gövde ve 6 adet tam profil veren parça) örnek ele geçmiştir.

Kenar parçaları cidarının inceliği ile, kaide ve tam profil verenler ise basık ve

kütlesel kaideleri ile Hayes’in form 99/C tipine yakınlık göstermektedir. Çoğunluğu

8J plankaresinde Form 104, 105, 107, 108, ve 109 ait örneklerle ve Justinianus’a ait

sikkelerle birlikte bulunan parçaların çıktığı tabaka 525 depreminden sonraki

yerleşimin çöplüğü niteliği taşımaktadır318. Yoğun bir kullanımın atıkları olan bu

parçaların ilki (no.131) Tip B ile tip C arsında geçiş özelliği taşımaktadır, kaide ve

gövde şekli ile Tip C nin özelliklerini taşıyan parça dip kısmının merkezindeki haç

figürü ile bir önce tiple bağlantı kurmayı sağlamaktadır. Foseptik kanalından çıkan

ikinci örneğin dip kısmı eksiktir ama kenarının ve kaidenin iyice incelmiş olması

geçişin tamamlandığını göstermektedir. Bunların dışında yine aynı tabakadan çıkan

dip kısmı korunmuş süslemesiz örnekler ikinci parça ile aynı özellikleri

göstermektedir. Parçaların astarları ve killeri genellikle birbirine çok yakındır.

Çoğunlukla orta kalınlıkta ve yarı parlak olan astar kabın içine tamamen

uygulanırken dışta dudak altında bitirilmiştir.

Bunların dışında A sektöründe 5K plankaresinde çıkan 138 nolu örneğimiz

oldukça küçük boyutludur ve diğer buluntu merkezlerinde benzerine rastlamamıştır.

Küçük kase olarak isimlendirebileceğimiz bu parçalar geç örneklerde olduğu gibi

318
Ayrıntılı bilgi için bkz. 8J plankaresi.

70
daha kalın killi, astarları ise ince ve mattır kazıda çıktıkları tabakaları da göz önüne

alarak bu parçaları 6. yüzyıl sonlarına 7. yüzyıl başlarına tarihlemek mümkündür.

C.I.B.17 FORM 17 (Hayes 104)

Geniş çanak/kase: Kenar kalınlaştırılmış, hantal ve yüksek, gövde hafif dış

bükey kıvrımlı, kaide halka biçimli ve orta yükseklikte. Tabanda çoğunlukla baskı

tekniğinde süsleme ve etrafında yiv sıraları görülür. Oldukça geniş olan bu kapların

gelişimini kenar, gövde ve kaide profillerinden takip etmek mümkündür. Buna göre

üç alt sınıf belirlenmiştir319.

A- Çanak, kenar yüksek ve oval formlu dışta hafif dış bükey, altta daha kısa

ve hafif uca doğru hafif sivri. Gövde, dış bükey formlu kaide, orta yükseklikte 320.

B-Derin çanak; kenar biraz alçalmış ve basıklaşmış. Gövde daha düzleşmiş

ve hafif bir eğimle dışa açılarak yükselmiş ve kaide de biraz alçaklaşarak köşeli bir

form kazanmıştır321.

C-Derin çanak/ kase; yukarıdaki iki ana sınıfın yanı sıra yan gurup olarak bu

forma eklenen kapların kenarları kalınlaştırılmış ve dudağı topuz oluşturacak şekilde

yuvarlanmıştır. Gövde dışbükey kavisli ve derin, kaide alçak, ve hafif dışa açık

biçimlidir. İçte kenarın gövdeyle birleştiği kısımda derin bir yiv sırası mevcuttur.

Bazı örneklerde içte gövde üzerinde oldukça sığ ikinci yiv sırası vardır322.

Oldukça yaygın olan bu formun öncüsü sayılan Tip A’nın örnekleri Gözlü

Kule323ve Antiokheia324 kazılarında da görülür. Kaplar Kilikia’da Anemurium ve

319
Hayes 1972, 160, fig. 29, no. 2, fig. 30, no. 3, 13.
320
Hayes 1972, 160. Fig. 30. No. 15 – 16, fig. 31, no. 22.
321
Hayes 1972, 160; Hayes 1992, fig. 37, 26/1
322
Hayes 1972, 160, fig, 30, no. 23, 30; Hayes 1973b, fig. 50, no. 2506; Waagé 1948, Pl. VII, 805, u.
323
Jones 1950, fig. 207,
324
Waagé 1948, Pl. VIII, no. 803 - 805.

71
Alahan Manastırında325, İstanbul’da Saraçhane326 kazılarında ve Yunanistan’da Atina

Agoras’ında327 ayrıca Filistin’de Samaria328, Mısır’da İskenderiye329, Libya’da

Tokra330, Cezair’de Tipasa331 ve Tunus’ta Kartaca’da332 6. yüzyılın ikinci

çeyreğinden 7. yüzyıl başlarına kadar olan döneme verilen tabakalardan

bulunmuştur. Çok popüler olan bu tipten Cumhuriyet Alanında 9 örnek vardır, 6

tanesi kataloğa alınmıştır. Değişik açmalarda dağınık olarak bulunan parçalardan bir

tanesi (no.142) tam profil vermektedir ve 8J plankaresinde beraberinde bir kaç tane

daha benzeri (no.147... vd) ve çok sayıda Afrika Form 16C, 17C, 18-22 ve Phokaia

Form 3F, G ve 7’ye ait çok sayıda parça ile birlikte aynı çöp tabakasında ele

geçmişlerdir. 143 ve 146 no.lu parçalar ise 170 no.lu (Form 17C ye ait) kase ile aynı

tabakada bulunmuşlardır. 144 no. lu parça 6L plan karesinde 145 no. lu parça ise 4L

plankaresinde yüzeye yakın ve karışık dolgu tabakasından ele geçmiştir. Diğer

buluntu merkezleri özellikle Antiokheia örnekleri ile yakınlık gösteren

parçalarımızın (bkz. Katalog) 8J plankaresinden çıkan örnekleri hariç çok küçük

parçalar halinde ele geçmişlerdir. 8J’den çıkan örneklerde çöp tabakasında dağınık

kırıklar halinde ayrı ayrı bulunmuşlardır. İlk bakışta farklı kaplara aitmiş izlenimi

veren parçaların çoğu birleşerek 142 ve 147 no.lu profilleri ortaya çıkarmıştır. 147

katalog no.lu parça iki tarafında kenar kalınlığı ve profili belirgin bir şekilde farklılık

göstermektedir333. Kenarın bir tarafı yüksek ve hantal biçimi ile tip A’nın

325
Anemurium için: Williams 1989, fig. 19, no. 241; Alahan için: Williams 1985, fig. 3 no. 7.
326
Hayes 1992, fig. 34, 15/1
327
Waagé 1933, Pl. IX, no. 171; Hayes 1972, 163, fig. 30, no. 13.
328
Kenyon 1957, fig. 84, no. 24.
329
Rodziewicz 1976, Pl. 2, B3a.
330
Hayes 1973b, fig. 50, no. 2504.
331
Hayes 1972, 161, 163, no. 5-7, 9, 12.
332
Hayes 1976a, Fig. 3, VII/7; Hayes 1978, fig. 2, VII/76; Riley 1981, fig. 4, no. 6; Machensen 1999, Abb. 5, no.
21
333
8 parçanın birleştirilmesi ile oldukça geniş bir parça (25.2 cm)elde edilmiştir. Ancak bu kap çağdaşı diğer bazı
örnekler gibi yapım hataları ve özensiz işçilikten dolayı dengesiz yapılmış ve iki ucunda farklı profil vermektedir.
Bu durumu göstermek için iki ayrı profilde gösterilmiş ve çizimde 147a ve 147b olarak numaralandırılmıştır.

72
özelliklerine uyum sağlarken diğer uçta daha basık profili (sadece kenarda) ile A/B

geçiş özelliği göstermektedir.

Tip A’nın benzeri ve devamı niteliğinde olan B tipi de yaygındır bu iki tip

arasında geçişi gösteren örnekler Perge334 ve Tokra’da 335

bulunmuştur. Guruba ait

diğer parçalar, Antiokheia336, Kudüs337 ve Karanis’te338 görülürken, batıda

Saraçhane339 ve Atina Agorası da340 buluntu merkezleri arasındadır. Tip A’ya göre

daha geç üretilmeye başlayan kapları 7. yüzyılın ilk çeyreğine kadar çıkarmak

mümkündür.

Tarsus’ta bu tipe ait örneklerden Cumhuriyet Alanında 3 tane ele geçmiştir

(no. 148-150). Bu parçalar daha çok dağınık bir şekilde 7L, 9J, 10J plankarelerinde

bulunmuşlardır, kenar ve gövde profili veren parçalardır. Tipin karakteristik

özelliklerini taşıyan parçalar no. 148 ve 149 dur, 150 no.lu parça ise artık hafif

yuvarlanmış kenar biçimi ile Tip C ile yakınlık göstermektedir.

Daha küçük boyutlu olan Tip C ilk iki tipten farklı olarak derin çanak veya

büyük kase görünümündedir. Saraçhane341, Anemurium342, Gözlü Kule343,

Antiokheia344, Kudüs345, İskenderiye346, Tokra347 ve Kartaca348 kapların çıktığı

buluntu merkezleri arasındadır. Tip B’den daha erken döneme verilen ve

334
Atik 1995, Abb, 54, no. 24
335
Hayes 1973b, fig. 50, no. 2504.
336
Waagé 1948, Pl. VIII, no. 803f.
337
Hayes 1985, fig. 62, no. 15.
338
Hayes 1972, 163, no. 16- 19, Johnson 1981, Pl, 39, no. 246.
339
Hayes 1992, fig. 35, 21/3, fig. 37, 26/1
340
Hayes 1972, 163, fig.30, no. 15.
341
Hayes 1992, fig. 35, 21/4
342
Williams 1989, fig. 19, no. 242-243.
343
Jones 1950, fig. 207,E
344
Waagé, 1948, Pl. VII, 805, p-u.
345
Hayes 1985, fig. 62, no. 14- 16.
346
Rodziewicz 1976, Pl. 2, B3f-h
347
Hayes 1973b, fig. 50, no. 2506, 2514
348
Hayes 1976a, Fig. 3, VII/7; Hayes 1978, fig.12, no. 1; Riley 1981, fig. 6, no. 28-29

73
başlangıçları 6.yüzyılın ortaları olarak gösterilen bu kapların bulunduğu tabakalar 7.

yüzyılın ilk çeyreğine kadar uzanmaktadır349.

Yayını yapılmış buluntu merkelerinde ilk iki guruba göre daha az görülen C

tipi Cumhuriyet Alanında oldukça yoğun çıkan kaplar arasındadır ve bu guruba ait

110 parça tespit edilmiştir. Bunlardan 4 tanesi (no.170-173) tam profil verirken, 80

tanesi (kataloğa 17 tanesi alınmıştır; no. 151-167) kenar ve gövde profili verir ve 24

tanesi de ( kataloğa 8 tanesi alınmıştır; no. 168-169, 174-179) kaide parçalarından

oluşmaktadır. Tam profil veren parçalardan bir tanesi (no.172) ayrıca kenar ve

kaidelerin çoğu 8J plankaresinde Tip A no.142 ve147nin çıktığı tabakada yukarıda

belirtilen malzeme ile birlikte bulunmuşlardır. Bunun dışında tam profil veren

örneklerden bir tanesi (no.171)1993 yılında arkeolojik kazılar öncesi yapılmış

hafriyat toprağı içerisinden parçaları toplanarak birleştirilmiş bu yüzden çıktığı yer

ve seviyesi belli değildir. Diğeri (no. 170) 1994 yılında açılan araştırma

sondajlarından ilkinde A tipine ait iki parça (143 ve146) ve Phokaia Form 3’ün geç

tipleri (tip F ve G; no. 257, 281, 283 ve 294) ile birlikte bulunmuştur. 173 no.lu parça

6L plankaresinde, F 105’e ait tam profil veren tabak ve Phokaia Form 10’a ait 375

ve 379 no.lu parçalar ile aynı tabakada fakat farklı seviyelerden bulunmuşlardır. Bu

tabaka yoğun olarak tahrip edilmiş ve burada çok sayıda (76 tane) 4. yüzyıl sonu 5

yüzyıl başına ait sikke çıkarken kaplarımızla çağdaş (Justinus I Trax, Justinianus I,

Justinus II ve Sophia’ya ait) 4 adet sikke bulunmuştur.

Kaplar biçim olarak birbirine çok yakın olmakla birlikte ayrıntıda bazı

farklılıkları vardır. Çoğunlukla kil ve astar özellikleri birbirine çok yakın olan

çanaklar büyük olasılıkla aynı atölyenin mallarıdır. Bu örneklerin killeri kalın

349
Hayes 1972, 165-166.

74
zerecikli olup dönemin kapları ile uyumludur. Astar kabın iç tarafında ve sadece

dudak üzerinde kalın bir tabaka halindedir, süsleme erken örneklerde oldukça

belirgin ve ayrıntılı iken geç örneklerde silikleşerek kabalaşmıştır. Süslemenin iyice

silikleştiği örneklerde kap biçimi ve kili diğerlerine göre oldukça kabalaşmış, hatta

kabın dışındaki çark izleri düzeltilmeden bırakılmıştır.

Ancak daha ince cidarlı, geniş ve yayvan olan 173 no.lu parçanın astar rengi

de daha koyu kalın ve parlaktır ve kili de diğerlerinden biraz daha farklıdır.

Özellikle tondosundaki baskısı korunmuş çok sayıda kaide ve tam profil

veren örneği de 6. ve 7. yüzyıl kolleksiyonuna çeşitlilik ve yeni süsleme tipleri

katmıştır. (bkz. katalog no.168-171, 173-179)

Form 104’e ait parçalar üzerindeki süsleme kapların dip kısmında baskı

tekniği ile yapılmış bezeklerden oluşmaktadır. Dip kısmı korunmuş kaide

parçalarının hemen hemen hepsinde bu tarz süsleme elemanlarının en azından bir

kısmını görmek mümkündür. Bu şekilde teşhis edilmiş parçalar üzerindeki motifleri

4 ana gurupta incelemek mümkündür, birinci gurupta Hayes’in ve diğer

araştırmacıların yayınlarında karşımıza çıkmayan hurma ağacı motifi bulunmaktadır.

Dipte ikili veya üçlü yiv sırası içinde tam merkeze uygulanan bu deseni 168-171 no.

lu parçalarda görmek mümkündür. İlk iki örnek eksik olmakla birlikte bize baskının

özelliği hakkında fikir vermektedir. Buna göre 168 no. lu parçada baskısı oldukça

belirgin olan ağacın detayları ayrıntılı bir biçimde verilmiştir, 169 no.lu parçanın

gövde kısmı eksiktir ancak dalları ve meyvelerinin bir kısmı korunmuştur ve baskısı

bir önceki örneğe göre daha siliktir. 170 ve 171 no.lu parçalarda motifin tamamını

görmek mümkündür, bunlarda diğer iki örneğe göre bir gerileme görülür; dalların

75
altındaki meyveler işlenmemiş ve gövdede detaylarını kaybetmiştir. Oldukça silik

olan baskılar aynıdır.

İkinci gurupta tek örnekle temsil edilen hayvan figürü vardır ve profilden
350
gösterilmiş bir kuzudur . Benzeri Anemurium kazılarında çıkan kuzunun sadece

baş boyun, kuyruk ve ön kısımları belirgindir, bunların dışında diğer ayrıntıları

çıkmamıştır.

Üçüncü gurupta insan tasvirli baskılar vardır, bunlardan İlk örneğimiz Form

17A’ya aittir. (no. 142) kabın astarındaki atmalardan dolayı ayrıntıları çok zor

seçilen bu örnekte üç figür bulunmaktadır, ortada cepheden ayakta duran bir aziz

veya azize sağ elini havaya kaldırmış olasılıkla takdis işareti yapmaktadır,

elbiselerinin ayrıntıları kısmen seçilebilen figürün sol tarafı siliktir, ancak gövde

üzerinde verev duran çizgi sol elinde tutuğu asaya ait olmalıdır, bunu Antiokheia

kazılarından çıkmış olan –ve bizimki ile aynı olan- örnekte351 ve Hayes’in Hz. İsa

olabileceğini ileri sürdüğü Louvre Müzesindeki başka bir benzerinde352 daha net

görmekteyiz. Figürün sağ ve sol yanlarında bulunan büstler, profilden ve boyun

hizasındadır. Beceriksizce işlenmiş bu tip büstlerde, saçlar çizgisel yatay ve verev

hatlar halindedir, baş profilden gösterilirken, gözler cepheden verilmiştir. Daha

özenli çalışmalarda yüz hatları ince ve belirgin olan figürlerin gözleri iri badem

şeklindeyken, daha özensiz çalışmalarda yüz hatları çok basit gözler ise yuvarlaktır.

Cumhuriyet Alanındaki örnek ikinci guruba girerken Gözlü Kule’de her iki tipe ait

350
Williams 1989, pl. 6, no. 259.
351
Waagé 1948, fig. 32,no. 1.
352
Hayes 1972, 266, fig. 51, no. 239B.

76
birer örnek vardır353. Oldukça sık rastlanan bu bezekler 6. yüzyılın ortalarına ve

sonlarına tarihlenmektedir354.

İkinci örneğimizdeki (no. 174) figür göğüs altına kadar korunmuş, gövdenin

alt tarafı eksiktir, cepheden gösterilmiştir ve kabarık dalgalı saçlıdır. Ancak saç

bukleleri oldukça basit ve stilize işlenmiştir. Aynı özensizliği sadece göz ve burun

kısmı seçilebilen yüz hatlarında da görmek mümkündür. Olasılıkla bir yöneticiye ait

olan figür sağ elinde asa veya benzeri bir nesne tutmaktadır, kıyafetin göğüs

üzerindeki kıvrımları oldukça nettir, ayrıca sol tarafında betimlemenin devam

ettiğini gösteren eğri bir çizgi mevcuttur. Üçüncü örnek bir savaşçıya aittir (no. 175).

Sağ tarafında başının hizasında uzun bir mızrak tutan bu figürün dış konturları

oldukça net ve derin çıkmış olmasına rağmen yüz hatları ve elbise kıvrımları ya hiç

çıkmamıştır ya da kesik kesiktir355. Bu tarz savaşçı figürleri 6. yüzyılın ikinci

çeyreğine tarihlenmiştir356. Bu gurubun son iki örneği yine cepheden işlenmiş erkek

büstlerine aittir. Tarz olarak birbirine çok yakın olan bu iki figürde kabarık saçlar

boncuk taneleri şeklinde iri noktalarla gösterilmiştir. Oldukça silik olan bu tarz

figürler de 6. yüzyılın ikinci çeyreğinden sonra üretilen dönemin kapları üzerinde

sevilerek kullanılmıştır357.

Kaplar üzerinde görülen bir diğer süsleme unsuru da haçlardır. Geç antik

çağın en sevilerek kullanılan motiflerinden Cumhuriyet alanında iki tipe ait örnek

çıkmıştır. İlkinin içerisi nokta ve noktalı eşkenar dörtgenlerle doldurulmuştur bu

dolgu motifleri haçın üzerindeki mücevherleri temsil etmektedir, daha büyük boyutlu

353
Jones 1950, fig. 166, no. 820, A.
354
Hayes 1972, 269-270, fig. 52, no. 250-263; Waagé 1948, fig. 32, no.1, 5.
355
Bu durum, damganın işçiliğindeki özensizlikten ziyade Form 104A ve B gibi, dip kısmı daha geniş ve düz
olan diğer çanaklara uygulanan damgaların, dip kısmı oldukça çukurda kalan 104C’ye ait bu kase formu için
geniş ve düz gelmesi yüzünden olmalıdır.
356
Hayes 1972, 263.
357
Hayes 1972, fig. 52, no.245-246; Waagé 1948, fig. 32, no. 4.

77
bir benzeri Kartaca’da358, ve daha sade (noktasız) örneği Gözlü Kule kazılarında359

bulunmuştur. Cumhuriyet Alanı’ndan üç örneği vardır kataloğa bir tanesi alınmıştır

(no. 180), diğer örneğimiz çift bordürlü basit haçtır sadece sağ alt tarafı

korunmuştur, benzeri Antiokheia kazılarında çıkmıştır360. Bunların dışında sadece

Gözlükule’de bir örneği olan haç monogramı vardır361. R harfi şeklinde olan haçın

içerisi noktalarla doldurulmuştur ve kollarının altında W ve A harfleri vardır. Hayes

bu parçayı 5. yüzyılın ikinci yarısından 6.yüzyılın ilk çeyreğine kadar tarihlediği

guruplarda, erken safhaya yerleştirmiştir362. Bunların dışında yine Form 17C tipine

ait iki kaide parçasının üzerinde sadece uç kısmı korunmuş tanımsız bir figür parçası

ile volutlü eşkenar dörtgen kataloğa alınan örnekler arasındadır.

C.I.B.18 FORM 18 (Hayes 105)

Geniş Tabak: Kenar kalınlaştırılmış, dudak uçta topuz şeklini almıştır, gövde

sığdır ve hafif bir meyille kaideye bağlanır. Kaide orta yükseklikte halka formludur.

Form 17 gibi kalın ve kaba yapılıdır. Kenar bazı örneklerde tepede yayvanlaşır, dışta

yuvarlanarak alt kısımda tekrar yayvanlaşır. Uçta silik bir kanca oluşturur. Çoğu

örnekte görülen köşeli kenar profili kareye yakındır. Kaide hantal ve yuvarlaktır,

dışta içe göre daha yüksektir. Gövdeden çoğunlukla bir yiv sırası veya hafif yükselti

yapan setle ayrılır. Dip süslemesizdir. Astar kabın sadece iç kısmına ve dışta dudak

ucuna kadar uygulanmıştır. Yüzey özenle düzeltilmiştir ama kabın alt kısmında rötuş

izleri belirgindir. Astar çoğunlukla ince ve kalitesizdir363.

358
Hayes 1972, fig. 57, no. 330.
359
Jones 1950, fig. 164, no. C.
360
Waagé 1948, fig. 31, altta.
361
Jones 1950, fig. 164, D.
362
Hayes 1972, 274, no. 293, tarihlendirme için bkz. 273, no. 289.
363
Hayes 1972, 166, fig. 31, no. 3-17; Diederich 1980, Pl. 22, no. 285, 288, 290

78
 Form 18 Afrika atölyelerinin son safhalarında ürettikleri en tipik kap

formudur. Antiokheia364, Anemurium365, Ephesos366, Halikarnassos367, Saraçhane368,

Atina Agorası ve Korinth,369, Khios370 Knossos,371 Kıbrıs (Salamis, Paphos ve

372
Kalavasos –Kopetra) , Filistin (Kudüs ve Herodium)373, Mısır (Abu- Mena ve

İskenderiye)374, Libya (Apolloniada ve Tokra)375 ve Kartaca’da yoğun olarak

bulunan kaplar 6. yüzyılın sonlarından, 7 yüzyılın ortalarına kadar olan döneme

tarihlenmişlerdir.

Kapların çıktıkları tabakalara göre tipolojik gelişimi de belirlenmiştir.

Özellikle tabakların tabanlarında bulunan şev erken örneklerde henüz

oluşmamıştır376. Bu özellik Cumhuriyet Alanından çıkan 189, ve 191 no.lu

parçalarda kendini gösterir. Ayrıca yüksek kenarlı parçalar daha erken döneme aitken

geç örneklerde dudak daha basık ve geniş bir biçim almıştır bu parçalar Doğuda Arap

akınları öncesi, Yunanistan da ise Slav akınlarının olduğu döneme verilebilir377.

Çoğunlukla Phokaia Kırmızı Astarlılarının en geç örnekleri ile birlikte

bulunan tabaklar Cumhuriyet Alanında, 5L, 6L ve 8J plan karelerinde yoğun olarak

ele geçmişlerdir. Serinin erken örneklerinden sayılabilecek 191 no.lu parça 6L plan

karesinde olasılıkla geç antik çağ tuvaletinin inşası sırasında yoğun olarak tahrip

edilmiş bir tabakada dağınık vaziyette ve çok farklı seviyelerde küçük parçalar

364
Waagé, 1948, Pl. VII, 802, f-k.
365
Williams 1989, fig. 19, no. 242-243.
366
Gassner 1997, Tf. 49, no.600.
367
Bass 1962, 556, fig. 9 (Yassı Ada batığından); Ayrıca kazı buluntusu olarak Hansen 2003, 198.
368
Hayes 1992, fig. 35, 21/4
369
Waagé 1933, Pl. IX, 173; Hayes 1972, 167, fig. 31, no. 7, Korinth için: no.3
370
Hayes 1972, 167, no.15-17.
371
Hayes 2001, fig. 2, no. 49.
372
Diederich 1980, Pl. 22, no. 285, 287- 288 –290; Paphos için: Giudice 1996, fig. 22, no. 4; Kavalasos- Kppetra
için Mc Clellan , Rautman 1994, fig. 4 no.7
373
Hayes 1985, fig. 62, no. 17,
374
Rodziewicz 1976, Pl. 2, B 2a
375
Hayes 1973b, fig. 49, no. 2478 –2480, fig. 50, no. 2508, 2513.
376
Hayes 1973b, 110, fig. 49, no. 2478- 2479
377
Hayes 1972, 167-169

79
halinde toplanıp birleştirilmişlerdir (bu tabakada bulunan sikkelerde MS 3. yüzyıldan

6. yüzyılın ortalarına kadar çeşitlilik göstermektedir) ve tabağın yarısından fazlası

eksiktir378. Ancak kenarının yuvarlak hatları ile Form 17’ye yakınlık gösteren parça

kenarın alt kısmındaki düzleşme ve hafif köşeli hatları, ayrıca gövde ve kaide

biçimleri ile 18’in erken tiplerinin özelliklerini taşımaktadır. Kil yapısı ise

kalınlaşmış ve kalitesi düşmüştür. Bunun dışında 5L plan karesinde çıkan parçalar

da ne yazık ki yine oldukça karışık dolgu tabakalarından ele geçmiştir (no. 186, 190,

193). Katalogdaki diğer parçalar 8J plankaresinde çağdaşı formlarla birlikte

(Phokaia, Form 3F ve G, 7 A-B-C, Afrika, Form 16C, 17, 20-22) ve Justinianus’a

ait bir sikke ile aynı çöp tabakasında bulunmuşlardır.

C.I.B.19 FORM 19 (Hayes 90/ 105)

Büyük Tabak: kalınlaştırılmış kenarlı, dudak Form 18’e yakınlık gösterir

ancak burada hafifi aşağı sarkık bir biçim almıştır, ayrıca gövdede Hayes Form 90 da

görülen kademe vardır. Ancak bu tabak hem kil yapısı ile hemde boyutları ile çok

daha hantal ve kabadır. Kil ve astar özellikleri Form 17 (Hayes 104) ve 18 (Hayes

105) in kapları ile uyumlu olan parçanın10 mm civarındaki cidar kalınlığı ve 55 cm

.lik kenar çapı ile yakınlık gösterdiği Form 18’e ait örneklerden bile büyüktür.

Parçanın sadece kenar ve gövde parçaları ele geçmiştir, Hayes Form 90’a ait

benzerlerinin kaideleri oldukça yüksek ve ince olmasına rağmen böyle bir tabağın

kaidesinin bu kadar yüksek olmasındansa Form 18in tabakları gibi orta yükseklikteki

halka kaideli olması daha çok akla yatkındır.

378
Üzerinde yanık izleri olan tabaktaki bu özellik, kabın çağdaşı sayılabilecek bazı Kıbrıs kaplarında da görülür,
bkz. no. 407

80
 B sektöründe Form 17-18, 20 ve 21’e ait örnekle birlikte aynı tabakada

bulunan parça olasılıkla 6. yüzyıl sonu 7. yüzyılın ilk yarısına aittir.

C.I.B.20 FORM 20 (Hayes 107)

Geniş Kase : Kenar geniş dışa çıkıntılı, üstte yüzeyi düz veya hafif içbükey

bir satıh oluştururken altta kenar ucunda yumru oluşturacak şekilde kalınlaştırılmış.

Yuvarlak gövdeli kapların sağlam örneklerinde kalınlaştırılmış orta yükseklikteki

kaide dışa dönüktür379.

Hayes Form 93 ün geç versiyonu olarak da değerlendirilen gurubun 6.

yüzyılın sonlarına ait olabilecek bağlantıları Kartaca kazılarında ele geçmiştir380. Çok

yaygın olmayan bu kapların örneklerine Antiokheia kazılarında381 Filistin’de Shavei

Zion’da382, Mısır’da İskenderiye’da383 ve Libya’da Kyrenaika bölgesinde (Apollonia,

Tokra)384 sadece 7. yüzyıl tabakalarında rastlanmıştır.

Tarsus’ta bu forma ait örneklerden sadece Cumhuriyet Alanı kazılarında 8

adet kenar ve gövde profili veren parça ele geçmiş bunlardan 5 tanesi kataloğa

alınmıştır. Yoğunlukla 6. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen malzeme ile birlikte

(Phokaia Form 7 A-B-C, Afrika Form 16 C, 17-19, 21-22) B terasında, 8J

plankaresinin korunmuş üst tabakasından ele geçmiştir.

Bu parçalar form olarak bahsedilen örneklere çok benzemesine rağmen kili ve

astarı onlarınki kadar kalitesiz değildir. Turuncumsu kiremit rengi tonlarında olan

astar parlaktır. Kilin bünyesinde yer yer bulunan ve pişme sırasında ısının etkisi ile

yüzeye çıkan iri kum tanecikleri oldukça kalın olan astarda gözenek veya atma
379
Hayes 1972, fig. 33, no. 107/1-2; Hayes 1973b, fig. 49, no. 2469.
380
Riley 1981, 98-100, 102-104, fig. 4, no. 2, fig. 5, no. 7-8.
381
Waagé 1948, 58, Pl. IX, no. 852.
382
Hayes 1980, 506, 107/5-6
383
Rodziewicz 1976, Pl. 5, no. B19.
384
Hayes 1972, 171; Hayes 1973b, 108-110; Hayes 1980, 506, 107/ 4.

81
oluşmasına sebep olmamış sadece yüzeye kabarcıklı bir görünüm kazandırmıştır.

Kabın içine tamamen uygulanan astar dışta, dudak altındaki çıkıntının ucuna kadar

parlaklığını korurken kenar gövde bağlantısını olduğu kısma kadar ince ve mattır.

Gövde üzerinde astar görülmez. Yüzey dışta gözenekli olmasına rağmen oldukça

düzgündür.

C.I.B.21 FORM 21 (Hayes 108)

Kase : Dışa çıkıntılı, kalınlaştırılmış ve yayvan kenarlı belirgin dışbükey

çıkıntılı alçak gövdeli, dar dipli. Yüksek halka kaideli. Astar kabın bütününe

uygulanmış olmasına rağmen içte kalınca ve yarı parlak iken dışta daha ince ve

mattır. Kil dokusu kaba ve taneciklidir. İkisinin de kalitesinde belirgin bir düşüklük

göze çarpar385.

Hayes tarafından Form 98B nin daha geç ve kaba versiyonu olabileceği öne

sürülen bu nadir kaplar Tokra386 ve Apollonia da ele geçmiş ve 7. yüzyılın başlarına

tarihlenmiştir.387

Cumhuriyet Alanında üç örnekle (no.198-201) temsil edilen bu forma ait

örneklerden bir tanesi tam profil vermektedir (no.198). Kil ve astar özellikleri

Hayes’in tarifi ile uyumlu olan örnekler 6. yüzyılın ilk çeyreği ile 7. yüzyıllın

ortalarına kadar olan 8J plankaresindeki çöp tabakasında Afrika kaplarından Form

16C, 17-20, 22 ve Phokaia kaplarından Form 3F, G, ve 7’ye ait çok sayıda parça ile

birlikte bulunmuşlardır.

385
Hayes 1972, 171; Hayes 1973b, fig. 49, no. 2470.
386
Hayes 1973b, fig. 49, no 2470.
387
Hayes 1972, 171.

82
C.I.B.22 FORM 22 (Hayes 109)

Sığ çanak: Basit düz kenar, hafif dış bükey kıvrımlı gövdeye bir yivle

bağlanır. Yayvan dipli veya silik kaidelidir. Tanecikli ve kaba killi, ince ve kalitesiz

astarlıdır. Kabın iç kısmında, tabanda helezon şeklinde sonuçlanan parlak ince

bantlar görülür. Antiokheia388 ve Tokra’da389 Form 18 ve 20 (Hayes 105 ve 107) ile

birlikte bulunan kaplar, Saraçhane kazılarında 6.yüzyıl sonlarına ve 7. yüzyıl

ortalarına tarihlenen tabakalardan gelmiştir390. Knossosda ise 7 yüzyıl çöplüğünde

bulunmuştur391.

Gözlü Kule’de örneği bulunmayan kaplardan, Donuktaş’tan 1 (kenar parçası),

Cumhuriyet Alanı kazılarından 35 parça ele geçmiştir, bunların 1 tanesi tam profil

verirken 23 tanesi kenar ve gövde profili veren parça, 7 tanesi sadece gövde, 4 tanesi

de kaide parçasıdır. Bunlardan 16 tane örnek kataloğa alınmıştır (no. 202-217).

Parçaların hemen hemen hepsi 8J plankaresindeki çöp tabakasında Form 16C, 17-21,

ayrıca Phokaia kaplarından Form 3F, G, ve 7’ye ait çok sayıda parça ile birlikte

bulunmuşlardır, sadece 213 no.lu parça A sektöründe 6L plankaresinde çok karışık

bir tabakadan ele geçmiştir.

Parçaların hepsinin kil yapıları aşağı yukarı aynıdır, ve Hayes’in tarifine

uygundur. Bu kil yapısı Form 11ve Form 9 no. 63 ile aynı özellikleri göstermektedir.

Astar renkleri farklılık gösteren parçaların bir kısmı açık devetüyü renkte (no. 205-

206, 207, 210, 216), bir kısmı, koyu deve tüyü renkte (no.202-203, 215, 217)

diğerleri de kiremit rengi tonlarındadır(no. 204, 207, 209, 213,-214...vd). Hepsi de

son derece ince ve kalitesizdir, kabın sadece içine uygulanan astar dışta kenar altında

388
Waagé 1948, Pl. VIII, 805x.
389
Hayes 1973b, 110.
390
Hayes 1968, fig E no. 41-43; Hayes 1992, fig. 50, 31/10
391
Hayes 2001, fig. 6, no. 3.

83
dalgalı hat halinde biter ve gövde üzerine akıntılar oluşturur. İçte, astar üzerine

kiremit rengi, parlak ve ince bantlar geçilmiştir. Bu bantlar çoğunlukla düzensiz eğri

hatlar oluşturmaktadır. Özellikle kabın üst kısmında birbirine daha yakın olan -hatta

çakışan- bantlar dibe doğru daha aralıklı yapılmışlardır. Bunu elimizdeki parçalarda

net bir şekilde görmek mümkündür.

84
C.I.C DEĞERLENDİRME

Yukarıda da belirtildiği gibi 1. yüzyıl sonlarından 7. yüzyıl ortalarına kadar

uzun bir süre üretilen ve son derece kalabalık form repertuarına sahip olan Afrika

Kırmızı Astarlıları Tarsus’ta Gözlü Kule, Donuktaş ve Cumhuriyet Alanı

kazılarından ele geçmiştir. %94lük oranı ile bu kaplara ait buluntu guruplarında en

büyük paya sahip olan Cumhuriyet Alanı’ndaki örneklerine bakarak Afrika

üretimlerinin Tarsus’a oldukça yoğun miktarlarda ithal edildiğini söyleyebiliriz. 22

ana form altında toplanan parçalar basit biçimli kase, çanak veya derin tabaklardan

oluşmaktadır. Bulunan örnekler arasında, üzerlerinde kabartmalı dekorların

bulunduğu daha özellikli tabak, tepsi veya kapalı kap formlarının olmaması ise

oldukça dikkat çekicidir ki aynı özellik Antiokheia’da da tespit edilmiştir392.

Ele geçen parçaların toplamı 665’i bulmaktadır. Ancak bu parçaların 2. yüzyıl

sonlarından 7. yüzyıl ortalarına kadar uzanan bir süreç içerisinde dağılım gösterdiğini

düşünecek olursak bu yoğunluğu kapların genel toplamı olan tek bir rakam üzerinden

değerlendirmek bizi doğru sonuçlara götürmeyecektir. Bu sebeple parçalar ait

oldukları formlara göre sınıflandırılmış ve oluşturulan gurupların sayısal değerleri

bize daha sağlıklı değerlendirme yapma olanağı tanımıştır. Parçaların

tarihlendirmesini yaparken stratigrafik veriler yeterli olmadığı için daha çok analoji

yöntemi kullanılmıştır. Son derece karakteristik biçimlerden oluşan kap formlarının

bu özelliği küçük parçaların bile teşhisini kolaylaştırmıştır. Ayrıca dönemsel

özellikler gösteren formların kronolojisinin ve gelişiminin büyük ölçüde tespit

edilmiş olması sınıflandırmaların yapılmasında ve parçaların tarihlendirilmesinde

kolaylık sağlamıştır.

392
Waagé 1948, 43-58.

85
Grafik 2: Cumhuriyet Alanında ele geçen Afrika Kırmızı Astarlıların Formlara

göre Dağılımı

86
 35

30

25

20

15

10

0
F1 F3 F4 F7 F8 F9 F12 F13 F16 F17
Toplam
(16) (45) (50) (59) (61) (67) (91) (93) (99) (104)
Adet 2 2 2 3 2 8 5 2 2 6 34

Grafik 3: Gözlü Kule’de ele geçen Afrika Kırmızı Astarlıların Formlara

göre Dağılımı

Tarsus’ta Afrika Kırmızı Astarlılarının en erken örnekleri 2. yüzyılın sonu -3.

yüzyıl başlarına ait Form 1 (Hayes 16) varyasyonlarındandır. Oldukça az sayıdaki bu

parçalar, hem Gözlü Kule hem de Cumhuriyet Alanı’nda ele geçmiştir. Ancak bu

dönemden hemen sonra Gözlü Kule’de veriler kesilirken, Cumhuriyet Alanı’nda 3.

yüzyıl ortalarına kadar tarihlenen form 2 (Hayes 32)’ye ait birkaç parça ele geçmiştir.

3. yüzyılın ikinci yarısından sonlarına kadar iki merkezde de kapların varlığı

kesintiye uğrar ve bu boşluk aynı yüzyıl sonlarına kadar devam eder. 4. yüzyıl

başların gelindiğinde ise Form 3, 4, 6 ve 8 in (Hayes 45, 50A, 58A ve 61A) erken

örneklerinden az sayıda ele geçen örnekler ithalatta bir kıpırdanmanın habercisi

gibidir. Bu durum 5. yüzyıla kadar artarak devam eder bu dönemde, Form 4B, 5 –9’a

(Hayes 50B, 57, 58, 59, 61A ve 67) ait örnekler mevcuttur. 5. yüzyılın ilk yarısında

sayısı 110’u geçen kapların genel toplamın çoğunluğunu Form 9’a (Hayes 67) ait

kaplar oluşturmaktadır ve bu çanakların yanında Form 10 A-C ‘ye (Hayes 72, 73 ve

87
76) ait çok az parça mevcuttur. Yükselen miktarda 5. yüzyıl ortalarında keskin bir

iniş söz konusudur ve sadece Form 12A (Hayes 91A/B) ye ait 10 kadar parça

bulunabilmiştir. Afrika’daki Vandal istilası ile ilişkilendirilen bu durum 6. yüzyıl

başlarında değişir ve kapların ithalatında belirgin bir artış kaydedilir. Artış sadece

miktara değil form çeşitliliğine de yansımıştır ve Form 12C-15, 16A, 17A-C (Hayes

91C, 93, 96, 97, 99A/B ve 104A-C) bu dönemde görülen çanaklardır. Ancak ithalat

yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren yoğunlaşmış olmalıdır ki Form 11, 13-14 (Hayes

87, 93 ve 96 ) gibi 6. yüzyıl başlarına verilen formlar çok az miktarda ele geçmiştir.

6. yüzyılın ortalarından itibaren görülen grafikte bunu doğrular niteliktedir. Bu

dönemde özellikle oldukça çok olan 16B/C, 17C ayrıca 12C (Hayes 99B/C ve 104C

ve 91C) mevcuttur ve yüzyılın sonlarına doğru bir sonraki dönem için karakteristik

olan Form18 ve 22’ye (Hayes 105 ve 109) ait örnekler belirmeye başlar. 7. yüzyıl

başlarında biraz azalmaya başlayan kapların ithalatı, 16C, 17C ve 22’ye (Hayes 99C,

104C ve 109) ait örneklerle hala yoğundur ancak aynı yüzyılın ikinci çeyreğinden

sonraya tarihlenen 20-22’nin (Hayes107, 108 ve 109) geç örneklerindeki azalma ile

belirgin bir düşüşe geçer. Bu düşüş sonrası, 450-500 yıldır azalan ve çoğalan

miktarlarla Tarsus pazarında alıcı bulmayı başaran kapların ithalatı 7. yüzyıl

ortalarından itibaren kesilir.

Süsleme unsurları da ele geçen formlarla bağlantılı olarak oldukça sade ve az

çeşitlidir. Bunlar arasında rulet, Form 3 ve ve 14’e (Hayes 45 ve 96) ait örneklerin

kenarında görülürken, Form 12’ye (Hayes 91) ait parçaların dip kısmındadır. Baskı

tekniğiyle yapılan bezeklerin en erken örnekleri 4. yüzyılın ikici yarısına tarihlenmiş,

çoğu Form 9’a (Hayes 67) ait çanaklarda görülmeye başlar. Çoğunlukla hurma

dalları, konsantrik daireler, içi taralı kareler ..vb. geometrik desenler ve stilize bitki

88
motiflerinin kombinasyonlarından oluşan bezekler 5. yüzyıl ortalarına kadar

tarihlenen örnklerden oluşmaktadır393. Bundan sonra Afrika kaplarının sayısındaki

ani düşüşe bağlı olarak baskı süslü dip parçaları görülmez olmuştur ve 6. yüzyılın ilk

yarısına kadar devam eden periyot içerisinde sadece Gözlü Kule’den bir haç

monogramı mevcuttur394. 6. yüzyıl ortalarından itibaren ise süslemeli dip parçalarının

sayısında ve çeşidinde belirgin bir artış kaydedilir. Bunlar arasında 16B/C’ye (Hayes

99B/C) ait dip parçası üzerinde tek bir haç baskısı mevcutken, Form 17’ye (Hayes

104) ait çok sayıdaki örnekte özellikle hurma ağacı ve insan figürleri, ayrıca haçlar,

geometrik desenler ve son olarak bir tane kuzu figürü görülen bezekler arasındadır.

Bu süsleme unsurları çağdaşı diğer merkezlerde çıkan örneklerle aşağı yukarı paralel

özellikler taşırken, form 17 ait dip parçalarında görülen hurma ağacı motifinin

benzeri incelediğimiz hiçbir yayında bulunamamıştır.

Yiv sıraları ise, daha çok tondo üzerinde gerek bezeklerin etrafında, gerekse

tek başlarına kullanılmış, Form 3, 6, 9, 17 (Hayes 45, 58, 67,104.) gibi kap

formlarında ise kenarda da uygulanmıştır. Son olarak Form 10 A-B’ye (Hayes Form

72 ve 73) ait örneklerin kenarlarında yiv sıralarının yanısıra çentikleme ile yapılan

süsleme vardır.

393
daha ayrıntılı bilgi için, bkz. Hayes Form 67, katalog , no. 64-77.
394
Jones 1950, fig. 164, D.

89
 C.II PHOKAİA KIRMIZI ASTARLILARI

C.II.A PHOKAİA KIRMIZI ASTARLILARI HAKKINDA GENEL BİLGİ

4. yüzyıl sonlarında üretilmeye başlayan ve Geç Antik Çağ boyunca özelikle

Doğu Akdeniz (5. yüzyıldan 7. yüzyıla kadar) pazarına hakim olan bu kaplar395, 4.

yüzyıl sonlarında Doğu Sigillataları C gurubu veya Çandarlı üretimi olarak bilinen

çanakların etkisiyle ve ardılı olarak piyasada kendini gösterir396.

Grubu ilk kez sınıflandıran Waagé, kapları Geç Roma C (“Late Roman C
397
Ware”) olarak isimlendirmiştir . Bu terminoloji uzun süre kabul görmüş, daha

sonra kapların İzmir’in bugünkü Foça ilçesinde, yani antik Phokaia kentinde ve

civarında üretildikleri tespit edilmiştir398. Yapılan araştırmalar bu bölgede şimdilik 5

ayrı üretim merkezinin olduğunu ortaya koymuştur399.

Akdeniz pazarında yüzyıllar boyu tekel oluşturmayı başaran Afrika Kırmızı

Astarlılarının en büyük rakibi olmayı başaran Phokaia malları 4. yüzyıl sonlarında

pek yaygın değildir. Ancak Doğu Roma’nın başkenti olan Konstantinopolis’in servis

kaplarına giderek artan ihtiyacıyla Phokaia atölyelerinin önemi de artmıştır400 ve

üretim artık endüstriyel ölçekte yapılmaya başlanmıştır. Böylece 5. yüzyıl

ortalarından itibaren Akdeniz Havzasında ağırlığını hissettirmeye başlayan Phokaia

Kırmızı Astarlıları özellikle Afrika’daki Vandal istilasının ardından Kuzey Afrika

üretimlerine baskın duruma gelmiştir. Önceleri Ege denizi kıyılarında yaygınken 5.

yüzyıl ortalarına gelindiğinde bütün doğu ve batı Akdenizde en çok satılan malların

395
Waagé 1948, 52, Hayes 1972, 368.
396
Hayes 1972, 323.
397
Waagé 1933, 298.
398
Hayes 1980, 525; Langlotz 1969, 379-381; Mayet, Picon 1986, 129 -142; Empereur, Picon 1986, 143-146.
399
Empereur , Picon 1986 143- 146.
400
Hayes 1992, 5; Hayes 1997,62.

90
arasına girmeyi başaran Phokaia üretimleri, İngiltere’nin batı kıyılarına kadar

ulaşmış401, hatta birer üretim merkezi olan Kıbrıs402 ve Mısır403 pazarında dahi

kendilerini kabul ettirmişlerdir.

Kapların batıdaki gelişimi ve stratigrafisi için Atina Agorası404, Saraçhane405

ve Ephesos406 iyi tarihlenmiş parçalara sahiptir. Ayrıca Samos407, Korinth408 ve

Knossos’ta409 yapılan kazılardan elde edilen sonuçlar bu verileri aşağı yukarı

doğrular niteliktedir. Doğu içinse önceleri Anadolu’da Antiokheia410 ve Tarsus411

kazıları veriler sağlarken, Suriye’de Tell Rifa’at çevresinde412 yapılan surveyler ve

Tell Kazel413, Apameia414 gibi kazılar kendi buluntu gruplarını ortaya koymuştur.

Yine son zamanlarda Filistin bölgesinde yoğunlaşan kazı ve araştırmalar da

bölgedeki Geç Antik Çağ için önemli sonuçları bu kaplarla sağlamaktadır415.

Kapların Afrika’daki uzantıları Mısır’da Abu Mena416 ve İskenderiye’de417; Libya’da

ise Kyrenaika bölgesinde yer alan Tokra418 ve Apollonia’da419 tespit edilmiştir.

401
Hayes 1972, map 15, Hayes 1997, 63.
402
Mc Clelean , Rautman 1989, fig. 2; Giuidice 1993, fig. 8; Giuidice 1996, fig.23; Giudice 1999, fig. 4.
403
Rodziewicz 1976, Pl. 8-9.
404
Waagé 1933, 298 – 300, Pl. IX-X, Hayes 1972, 323 –3 70.
405
Hayes 1992, 5, 91-103, fig. 33-52.
406
Gassner 1997, 137 – 147, Tf. 44 – 48; Meriç 2002, Tf. 30.
407
Unterkircher 1983, 190-191, Abb. 6.
408
Adamsheck 1979, 98 – 99, fig. 10, Pl. 24; Slane 1990, 57-58, fig. 10.
409
Hayes 1973a, 122; Hayes 2001, 435-436, 438.
410
Waagé 1948, 51-53, fig.32 – 34, Pl, XI.
411
Jones 1950,Pl. 208.
412
Kenrick 1981, 447, 449 – 450 , fig. 243, VII. (Tell Aar, El Aareime, Aazaz, Tell Ares, Beka, Tell Bouhira,
Tell Fafine)
413
Gubel 1990, 28,31 fig. 6; al- Maqdissi 1990, fig. 47, a-c.
414
Mertens 1969, fig. 4.
415
Kudüs için: Hayes 1985, 185 – 186, 193, fig. 63 – 64; Tushingham 1985, 62, 90 – 98 ; Samaria için: Kenyon
1957, 358, fig. 84; Tell keisan için: Landgraf 1980, 54 – 58, fig. 14a; Herodium için: Birger 1981, 130, Pl.13,
no.13 – 16; Magness 1992, 144 – 145, 148, 150 – 151, pl. 63, 65, 67; Magness 1999, 202 – 203, fig. 3 – 4;
Khirbet Handoma için: Sion 1997, 152; Deir gazali için: Avner 2000, 38; Rama için: Tzaferis 1980, 71 – 73, fig.
3; Galile ve Golan için: Meyers 1978, 10 – 11, fig. 14; Karmiel için: Yeivin 1992, fig. 24; Dauphin 1991, fig. 4;
Nahshoni, 1999, 106; Ramot Nof için: Ustinova, Nahshoni 1994; Tiberias için: Stepansky 1999, ; Beit Jala için:
Hizmi, Shabtai 1997, 60.
416
Hayes 1972, 442.
417
Rodziewicz 1976, 39-41, Pl. 8-9.
418
Hayes 1973b.
419
Hayes 1972,

91
C.II.A.1 Astar ve Kil Özellikleri

Hayes ve Waagé gurubun kil ve pişme özellikleri hakkında verdiği genel

tariflere göre Geç Roma C’nin kili pişme derecesine göre açıklı koyulu kiremit rengi

tonlarında olup, bünyesinde kireç ve kum katkısı içermektedir ve çoğunlukla sert

yapılıdır. Hatta bu gurubun geç örneklerinde cidarın oldukça incelmesi bile kapların

sağlamlığını bozmaz. Astar, kil rengine göre bir - iki ton koyu, kap yüzeyini

tamamen kaplayan ince bir tabaka halindedir ve kapla bütünleşmiştir. Astarın kalın

ya da ince olması, yüzeyin yarı parlak veya mat oluşunda etkendir. Bazı çanakların

kenar dış yüzü olasılıkla pişmeye bağlı olarak koyulaşmış, kahverengi, hatta mat

siyah veya krem-beyaz bir renk almıştır.420 Bu durum kapların fırına, kenarları aşağı

gelecek şekilde üst üste istiflenmesi sırasında, kenarın dudak oluşturan bölümünün

dışarıda kalarak daha çok ısıya maruz kalmasından kaynaklanmıştır421.

Tarsus’ta ele gele geçen Phokaia Kapları genel olarak yukarıdaki tariflerle

uyumludur. Ancak kapların kil ve astar yapıları daha ayrıntılı incelendiği zaman kil

yapılarına göre iki ana tipe ayrıldıkları gözlenmiştir. Birinci tipe giren kapların killeri

daha ince, sıkı dokulu ve içerdikleri kireç katkısı oldukça azdır. İkinci tiptekiler ise

öncekine göre daha kaba dokulu ve çok yoğun kireç katkısı içermektedirler422.

438
Tip1
Tip2
771

Grafik 4: Phokaia Kırmızı Astarlılarının kil tiplerine göre dağılımı

420
Waagé 1933, 298; Hayes 1972, 323-324.
421
Hayes 1972, 324.
422
Phokaia’da ele geçen parçalarda da her iki kil tipinin özelliklerini gösteren örnekler incelenmiş,
Tarsus’takilerle karşılaştırılmış ve aynı özelliklere sahip oldukları görülmüştür.

92
 Yukarıdaki grafikte görüldüğü gibi ilk tipe giren parçalar daha yoğundur. Bu

durum özellikle Form 1-6’nın örneklerinde belirgindir. 6. yüzyılın ortalarından

itibaren üretilen örneklerde (Form 3F/G ) görülmeye başlayan ikinci tipteki kil yapısı

özellikle 6. yüzyılın sonlarında ve sonrasında üretilen örneklerde (Form 7)

yoğunlaşır.Yinede genel çoğunluk daha ince yapılı ve az katkılı olan birinci

guruptaki örneklerde toplanmıştır.

Astar yapıları da erken ve geç örneklerde farklılıklar göstermektedir; erken

örneklerde daha kalın ve yarı parlak olan astar geç dönem örneklerinde incelmiş ve

oldukça matlaşmıştır.

C.II.A.2 Üretim Teknikleri

Bu kapların yapım teknikleri tartışmalıdır. Bazı Afrika kapları gibi kalıpta

şekillendirildiklerini ileri süren Hayes’in423 aksine üretimin çarkta yapıldığına dair

bir anti tez geliştirilmiştir424.

Önce Landgraf Tell Keisan’daki Phokaia Kırmızı Astarlılarının yapım izlerini

inceleyerek, Hayes’e göre kalıp izi olan gövde üzerindeki gözenek ve çiziklerin,

çömlekçi spatulası ile yapılan düzeltme işleminden kaynaklandığı ileri sürmüştür425.

Kapların bir çok alt tipe ayrılan kenar ve dudak çıkıntılarının ise aynı tiplerde bile

farklılıklar gösterdikleri belirlenmiştir. Kapların yapım sürecinin dipten yukarı doğru

ele alan araştırmacı, önce gövdeyi şekillendiren ustanın kabın üst kısmında

biriktirdiği kille de kenar ve dudağı yapabileceğini iddia etmiştir426. Aynı şekilde

Vaag’da bu teze katılmış ve Atina Agorası’ndaki örnekler üzerinde yaptığı

423
Hayes 1972, 294.
424
Landgraf 1980, 56, 57; Vaag 2003, 203-206.
425
Landgraf 1980, 56
426
Vaag 2003, 205.

93
incelemede çarka tam merkezleyerek oturtulmadığı için, prorporsiyonu bozuk

örnekler tespit etmiştir427.

Bu araştırmacıların belirttiği durumlar Tarsus’ta bulunan çok sayıdaki örnekte

de tespit edilmiş (bkz. resim 5) ve konu ile ilgili yaptığım deneysel araştırmalar
428
sonucu (Yapılan örnekler için bkz. res. 15-16) yukarıdaki verilerin benzerleri ve

aşağıdaki ek veriler de tespit edilmiştir.

6. yüzyılın başlarına kadar üretilen örneklerin iç yüzeyleri oldukça pürüzsüz,

astarın kalın uygulandığı durumlarda yarı parlak bir görünüşe sahiptir. Bu kaplar ilk

rötuştan sonra tekrar düzeltilmiştir. Ayrıca astarda kaba ıslakken ve dip kısmındaki

baskılar yapılmadan önce uygulanmış olmalı ki baskıların içerisinde bir birikme veya

astar renginde bir koyulaşma görülmez (bkz. Res. 7-8). Aynı durum dudak üzerine

yapılan rulet süslemesi için de geçerlidir429. 6. yüzyıldan sonra üretilen Form 3 ün

geç örneklerinde ve Form 7’ye ait parçaların iç kısmında görülen ve pürüzlü bir

yüzey oluşmasına sebep olan ince paralel çizgiler ise giderek dejenere olan bu

çanakların artık kap ıslakken yapılan ilk rötuş işleminden sonra tekrar

düzeltilmediğini ve kabaca bırakıldığını göstermektedir (bkz. Res. 6). Bu izler de

yine Hayes’in ileri sürdüğünün aksine fırça izleri değil, kabın iç kısmında oluşan

çark izlerini düzeltmek amacı ile yapılan, ilk rötuş işleminden kaynaklanıyordu 430.

427
Vaag 2003, 204.
428
Konuyla ilgili uygulamalı açıklama ve yardımlarından ötürü İznik Meslek Yüksek Okulu Müdürü, Turgut
Tuna’ya ve çömlekçi ustası Hasan Çakır’a teşekkür ederim.
429
Bu gözlem Tarsus (Cumhuriyet Alanı, Gözlü Kule ve Donuktaş), Elaiussa Sebaste, Smyrna Agorası ve
Phokaia kazılarından çıkan parçalar üzerinde yapılmıştır.
430
Landgraf 1980, 56; Vaag 2003, 204; Bu uygulama çağdaş çömlekçiler tarafından süngerle yapılmakta ve
üretilen çanakların yüzeylerinde benzer izler oluşmaktadır. Antik çağda da bu uygulama olasılıkla deniz süngeri
veya benzeri bir malzeme ile yapılmaktaydı.

94
C.II.A.3 Kap biçimlerinin gelişimi

Afrika Kırmızı Astarlıları gibi çok çeşitli form repertuarına sahip olmayan bu

gurupta, genelde orta boy çanak ve kaselerden oluşan kap biçimleri fazla çeşitlilik

göstermez. 4.yüzyıl sonları 5.yüzyıl başlarında görülmeye başlayan serinin ilk

örnekleri, Çandarlı Kırmızı Astarlıları’ndan, Hayes Form 4’ün ardılları veya taklitleri

olarak üretilen basit, içe kıvrık kenarlı çanaklar431 ve Afrika atölyelerinin etkisi ile

üretilen Hayes Form 2’nin dışa çıkıntılı, geniş kenarlı çanaklarından oluşur432. Ancak

bu gurubun en popüler formu 5. yüzyıl başlarında şekillenmeye başlar dışta

kalınlaştırılmış, yüksek kenarlı çanaklardan oluşan bu seri 150 yıllık bir gelişim

sürecine sahiptir. Dönemin ihtiyaç ve beğenisine göre şekillenen bu form alçak halka

kaideleri ve dış bükey kıvrımlı sağlam gövdeleri ile taşıma ve istiflemede kolaylık

sağlayacak şekilde tasarlanmışlardır. Zaman içinde kenarı kısarak yumrulaşan bu

kaplar, daha derin çanak biçimlerinde kullanıma sunulmuştur. 5. yüzyılın ortalarında

dışa uzatılmış kenarları ile Form 3’ten farklılık gösteren Form 5-6 gibi çanaklarda

alternatif formlar olarak karşımıza çıkar. Serinin en geç örneklerinde kenarın iyice

yuvarlaşarak topuz biçimini aldığı kaplar derin çanak Formları ile 7. yüzyılın

ortalarına kadar üretilirler (Form 7).

Bu çanakların yanı sıra, 6.–7. yüzyılarda az miktarda, halka kaideli küçük

kaselerde seyrek olarak üretilmişlerdir433.

C.II.A.4 Süsleme

Afrika tipi kaplarda olduğu gibi bu kapların dış yüzünde rulet ve tondoda

baskı tekniği ile yapılmış geometrik simgeler, stilize bitki ve hayvan motifleri ve geç

431
Hayes 1972, 325-326.
432
Hayes 1972, 327, 328;
433
Hayes 1972, 342.

95
dönemde değişik haç versiyonları görülmektedir. Bu damgalar önceleri 4. yüzyılın

ikinci yarısından itibaren Afrika kaplarının etkisi ile özellikle Form 2’ye ait kaplarda

hurma dalları, konsantrik daireler, rozetler ve bunların yiv ve rulet sıraları

içerisindeki basit kombinasyonları şeklindedir. 5. yüzyılın ortalarına kadar kullanılan

bezeklerin erken versiyonları daha küçük ve zariftir, bunlar zamanla daha büyük ve

geniş motiflere dönüşür434.

5. yüzyılın ortasından sonlarına kadar floral ve geometrik bezekler yaygındır,

Afrika kaplarındaki palmetlere benzer motiflerle başlayan seri giderek çeşitlenmiş,

stilize bitkiler ve çizgisel desenler bir araya gelerek basit motifler oluşturmuştur435.

Serinin sonundaki bazı kombine motiflerde gizli haç vardır436. Bu seriyle çağdaş ve

uzun süre kullanılan bir diğer gurupta stilize kantharoslardır, çok yaygın olmayan bu

bezekler Afrika kaplarından adapte edilmişlerdir. Ancak ustalar burada da kendi

tarzını oluşturmuş ve figürleri şematik hale getirmişlerdir437.

5. yüzyılın ortalarından 6. yüzyıla kadar olan evrede en yaygın görülen

motifler hayvan figürleridir. Koşar vaziyette profilden yaban tavşanı veya köpek438,

geyik ve at türü büyükbaş hayvanların439 yanı sıra tavus kuşu ve tavuk benzeri

kuşlarla440, yunus balığı ve balık motifleri441 sevilerek kullanılmıştır. Aslan gibi

vahşi hayvanlar ise çok seyrek kullanılan figürler arasında yer alır. Erken örnekleri

yine Afrika kaplarının etkiyle yapılan bu bezeklerin ilk örnekleri daha büyük boyutlu
434
Hayes 1972, 350, fig.72; Hayes 1997, 64.; Jones 1950, fig. 165,D; Waagé 1933, fig. 4, no. 220, 222; Waagé
1948, fig. 32; Williams 1989, fig. 23, no. 284; Conrad 2000, Abb. 3, no. 9-10.
435
Hayes 1972, fig. 73-74; Jones 1950, fig. 165, A-B, F-G;Waagé 1933, fig. 4, no. 224, 226-227, 237; Waagé
1948, fig. 32; Conrad 2000, Abb. 4-5, no. 11-12;Topoleanu 2003, Pl. CXIV, no. 12-16.
436
Hayes 1972, 347, fig. 74, no. 33, 34.
437
Hayes 1972, 348, fig. 78, no.59-60; Jones 1950, fig. 165, I; Waagé 1948, fig. 32, sağ en alt; Topoleanu 2003,
Pl. CXIV, no. 11 .
438
Hayes 1972, fig. 74-75, no. 35 a-y; Hayes 1985, fig. 64, no. 18; Hayes 2001, fig. 2, no. 5; Waagé 1933, fig. 4,
no. 229; Waagé 1948, fig. 33; Conrad 2000, Abb.7, no.2; Topoleanu 2003, Pl. CXIV, no. 17.
439
Hayes 1972, fig. 74-75, no. 35 a-y; Hayes 1985, fig. 64, no. 18; Hayes 2001, fig. 2, no. 5; Waagé 1933, fig. 4,
no. 229; Waagé 1948, fig. 33; Conrad 2000, Abb.7, no.2; Topoleanu 2003, Pl. CXIV, no. 17.
440
Hayes 1972, fig. 77, no. 46a-d, 47-50; Hayes 1985, fig. 64, no 19; Waagé 1948, fig. 33; Rodziewcz 1976, Pl. 9,
Ck-l.
441
Hayes 1972, fig. 76, no. 45n-p; Waagé 1933, fig. 4, no. 231, 233, 235.

96
ve beceriksizce işlenmiştir, bunlar zaman geçtikçe nispeten ustaca yapılmaya

başlamış ve boyutları da küçülmüştür442.

İnsan figürleri bu kaplar üzerinde çok nadir görülen süsleme unsurlarından

birisidir. 5. yüzyıl sonları ile 6. yüzyıl başları arasında görülen ve Afrika

örneklerinden esinlenen bu figürler son derece beceriksizce ve kabaca işlenmişlerdir,

ve 6. yüzyılda Afrika’da yapılan örneklerle pek bağlantıları yoktur443.

Haçlar, 5. yüzyıl ortalarından 6. yüzyıl sonlarına kadar kullanılan en yaygın

bezeklerdir444. En erken örnekleri Afrika modellerinin etkisi ile yapılmış olan

monogram şeklinde olanlardır445. Ayrıca çift damarlı ve Yunan haçının 5. yüzyılın

ilk yarısına tarihlenen hurma dalları ve geometrik bezeklerle aynı kapta kombinasyon

oluşturan örnekleri bulunmuştur446. 5. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yaygınlaşan

bu tip haçların, Afrika kaplarında paralelleri yoktur. Aynı yüzyılın son çeyreğinden

itibaren haç biçimlerinde çeşitlilik artar. Bunlar arasında benzerleri Afrika kaplarında

görülen ve 6. yüzyılın ortalarına kadar kullanılan çift bordürlü basit haçların447 yanı

sıra kesişme noktaları yuvarlak şekillerle doldurulmuş (pendantlı) haçlar, kimi zaman

tepesinde gizli Rho harfi ile görülür448. Kolları uçlara doğru genişleyen haçlar daha

erken, kolları dik çıkanlar ise daha geç örneklerdir. 6. yüzyılda A ve W ‘lı haçlarla,

içi noktalanmış Yunan haçı, ayrıca kesişme noktaları ve içi süslenmiş haçlar da

görülen örnekler arasındadır449.

442
Hayes 1972, 347-348
443
Hayes 1972, 348, 362, fig. 77, no. 53-58.
444
Hayes 1972, fig. 78-79;Jones 1950, fig. 164, J-S; Waagé 1933, fig. 4, no. 239-241; Waagé 1948, fig. 34;
Landgraf 1980, fig. 14b, no. 1-5; Rodziewcz 1976, Pl. 9, Cm-n; Conrad 2000, Abb.7, no. 13-14;
445
Hayes 1972, 348.
446
Conrad 2000, Abb. 5, no. 12.
447
Hayes 1992, fig. 50, no. 11-12; Waagé 1948, fig. 34;
448
Hayes 1972, fig. 78-79, no. 67-68, 79-80; Hayes 1985, fig. 64, no 21-22; Jones 1950, fig. 164, J-O,Q; Waagé
1948, fig. 34; Rodziewicz 1976, Pl. 9, Cm-n; Mertens 1969, fig. 4.
449
Hayes 1972, 348-349, fig. 79.

97
C.II.B TARSUS’TA BULUNAN PHOKAİA KIRMIZI ASTARLILARI

C.II.B.1 Form 1 (Hayes 1)

Kenarı içe dönük kase : Kenar hafifçe kalınlaştırılmıştır ve içe dönük, gövde

kenarın altında hafif bir dışbükey profil yaptıktan sonra aşağı doğru daralır ve sağlam

örneklerinde alçak halka kaide görülür.450 Hayes tarafından form 1 olarak tanıtılan

kapların kenar çapları 10-32 cm arasında değeşiklik göstermektedir ve bunlar 4 alt

tipe ayrılmıştır.451

A-Kenar basit ve hafif içe dönük, gövde geniş ve yüksek, kaide orta

yükseklikte. İçte gövde kaide geçişinde belirgin bir kademe yapılmış.

B-A tipine benzer hatları daha basitleşmiş ve kaide daha alçaklaşmıştır.

C-Kenar uçta hafif kalınlaştırılmış ve dış yüzüne rulet süsü eklenmiştir.

D-Diğerlerine göre daha küçük boyutlardadır, kenar hafif kalınlaştırılmış,

kaide iyice basıklaşmıştır.

Bu kaplarda C tipinde görülen rulet sıralarının dışında süsleme görülmez.

Oldukça az örnekle temsil edilen bu tip kaselerden Cumhuriyet Alanında 6

kenar ve gövde profili veren parça ele geçmiş bunlardan 5 tanesi kataloğa alınmıştır

(no.118-222). Parçalar 4J, 4K, 5K ve 5L plankarelerinde ve birbirinden farklı

ünitelerde ele geçmişlerdir. Ancak birinci ve ikinci parçalar 5K plan karesinde

birbirlerine oldukça yakın sevilerde aynı dolgu tabakasında ele geçmişlerdir bu

450
Hayes 1972, 325.
451
Hayes 1972, fig. 65, no 7.

98
tabakada ele geçen oldukça fazla Geç Roma sikkesinin okunabilen az sayıdaki örneği

(12 adet) 4. yüzyılın ikinci yarısından sonlarına kadar tarihlenmiştir452.

Kapların ilki içe kıvrık kenar ve belirgin gövde kıvrımı, kalın ve yarı parlak

astarı ile tip A ya benzemektedir, ikinci örneğimiz her ne kadar geniş kenar çapına

sahip değilse de biçimi ile B tipine benzerken küçüklüğü ile tip D ye yakındır ve ikisi

arasında bir geçiş tipi olarak değerlendirilebilir. Diğer üç örneğimiz ise artık

kalınlaştırılmış kenarları ve küçük kenar ölçüleri ile tip D ye ait örneklere

yakındırlar453. Son dört örneğimizde astar incelmiş ve Form üçün erken örneklerinde

olduğu gibi, yüzey içte düzeltilmiş kaygan bir zemin oluşturulmuştur.

C.II.B.2 Form 2 (Hayes 2)

Kenarı dışa uzantılı çanak/tabak: Kenar geniş ve yassıdır. Gövde dışbükey

kavisli ve sığdır. Sağlam örneklerde dip hafif çukurlaştırılarak kendinden kaide

oluşturulmuştur. Çoğunlukla pişirmeden dolayı açık kiremit rengi tonlarındadır.

Bazı örneklerde kenar ucunda rengin beyazlaştığı görülür. 3 alt tip belirlenmiştir.454

A-Büyük çanak tondosunda damga ile yapılmış motifler mevcut.

B-Orta veya küçük boyutlu çanak, süsleme görülmez, kenar daha dar ve hafif

dışbükey ve çoğunlukla dudak ucunda yiv görülür.

C-Kenarının üzerinde çıkıntı olan çanaklar çok nadir görülür.

Form 2’ye ait geniş tabakların tondolarında baskı tekniğinde yapılmış süsleme

görülür. Bu bezekler daha çok Afrika Kırmızı Astarlılarının 4. yüzyıla tarihlenen

formlarında görülen görülen Sitilize hurma dalları ve bitkisel motifler, konsantrik

452
Tek 2002, sf. 12-23.
453
Hayes 1973, fig. 48, no. 2452; Hayes 1992,fig. 32, 11/3; Williams 1989, fig.22, no.263; Slane 2003, 57 – 58,
fig. 10, 120.
454
Hayes 1972, 327

99
daireler ve diğer geometrik şekiller ...vb. desenlerden oluşmaktadır455. Bazı kaplarda

bunların rulet sıraları ile kombine kullanıldığı da görülmektedir456.

En erken örnekleri Atina Agorasında 370 lere verilen tabakalardan bulunan457 Form

2’ye ait Ephesos’ta ele geçen parçalar 4. yüzyıl sonu ile 5. yüzyılın ilk yarısı arasına

verilmiştir458. Korinth’teki örneği 4. yüzyıl malzemesi ile birlikte yüzey buluntusu

olarak kaydedilen formun459 Kastel Iatrus’dan çıkan örneği ise 5. yüzyılın başları ile

ilk yarısına denk gelen tabakada bulunmuştur460. Bu kapların üretimi 425-450 lere

kadar sürmüştür ve 5.yüzyılın ikinci yarısından sonra üretildiklerine dair bir veriye

rastlanmamıştır. Bu dönemde artık Hayes Form 3 standart hale gelmiştir.

Cumhuriyet alanında bu forma ait 3 adet örnek ele geçmiştir. Bunların ilki

(no. 223) küçük boyutlu bir çanağa aittir ve kenarının şekli ile tip A’ya yakındır,

seramik çukurundan çıkan parçanın bulunduğu plankare ve tabakası belli değildir,

benzerleri, Ephesos461, Knossos462 ve Kıbrıs’ta (Ayios Philon’da)463 bulunmuş ve 5.

yüzyılın başlarına tarihlenmiştir. Diğer parçamız (no. 224) daha büyük boyutlu bir

çanağa aittir ve gövde ve kenar profili vermektedir. Boyut olarak tip B ye

benzemekle birlikte dudak ucunda yiv yoktur. Astarı ince olmakla birlikte diğer Geç

Roma C gurubu kaplarına göre biraz daha kalınca ve koyudur kabın her iki yüzü de

düzgündür. Parça 4L plankresinde Form 61A (no.22), Form 67 (9 parça) ve form

76’nın (no. 82) 4. yüzyıl sonu 5. yüzyıl başlarına verilen parçaları ile birlikte aynı

tabakada bulunmuşlardır. Kil özellikleri diğer kaplarla uyumludur. Kabın en yakın

455
Hayes 1972, 328.
456
Conrad 2000, Abb. 4, no 11a - b.
457
Hayes 1972, 328
458
Gassner 1997, 141-142.
459
Hayes 1973a, 122, fig. 4, no. 53.
460
Conrad 2000, 220 - 221, Abb. 4, no 11a - b.
461
Gassner 1997, Tf. 45, no. 541.
462
Hayes 1973a, fig. 4, no 53.
463
Du plat Taylor, Megaw 1981, fig. 62, no. 473.

100
benzeri Ephesos’tandır ve 5.yüzyıla tarihlenmiştir464. Son parçamız yine çok küçük

boyutlu bir kaseye aittir ve formun kenarı biraz kısalmış bir versiyonudur. Kil ve

astar kalitesi bir önceki örneğe göre daha düşük olan parça 4K plankaresinde yine

form 67 ve 91 ile birlikte 5. yüzyıla tarihlenen tabakasında ele geçmiştir. Bu kabın

da en yakın benzeri Ephesos’ta bulunmuştur ve 5. yüzyıla verilmiştir465.

C.II.B.3 Form 3 (Hayes 3)

Çanak veya kase: Değişik formlarda, derinlikleri çok çeşitlilik gösteren çanak

ve kaseler. Kenar, yüksek ve kalınlaştırılmış, dış yüzüne içbükey bir biçim verilerek,

dışta oluşan dudağın alt kısmı bir çıkıntı ya da omuz haline getirilmiştir. Kenarın üst

yüzeyi kimi zaman şevli, düz ya da oluklu yapılmıştır, gövde kabın derinliğine göre

dik veya hafif dışbükey, kaide yuvarlak ve sığ 466. Kimi örneklerin kenar dış yüzünde

rulet ile yapılmış süsleme bulunur, ayrıca tondolarında baskı ile yapılmış çeşitli

bezekler vardır 467.

Bu formun üretim tarihi için genel buluntular 5. yüzyıldan 6.yüzyılın

ortalarına kadar olan 150 yıllık bir gelişim sürecini işaret etmektedir468. Bu süreç

içerisinde özellikle geç örneklerde kenarın kısalarak daha da kalışlaştığı ve yumru

haline geldiği tespit edilmiştir. Formun değişik alt tiplerini içeren sınıflandırmalar

da yapılmıştır. İlk sınıflandırmayı yapan Waage Atina Agorası ve Antiokheia’daki

464
Gassner 1997, Tf. 45, no. 540; Meriç 2002, Tf. 30, K334.
465
Gassner 1997, Tf. 45, no. 542.
466
Hayes 1972, 329, 331, 337, 338.
467
Hayes 1972, 324,
468
Hayes 1972, 329, Hayes 1980, 525 – 526; Waagé 1948,56; Williams, Zevros 1982, 136; Willams 1989, 47,
Isler 1969, 221 – 226; Gassner 1997, 137; Poblome 1999, 297.

101
örneklere tiplerine göre numara verirken469 Hayes bu kaplar için 8 alt tip

belirlemiştir470.

A-Uca doğru incelen kenarlı, dışta kaburga veya silik bir dudak oluşturur.

Formun erken örnekleridir. Küçük ve büyük boyutlarda üretilmişlerdir. Gurubun en

erken tipi olan bu kapların örnekleri, Selanik, Korinth, Atina Agorası, Korfu ve

Ephesos’da çıkmış 5. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmişlerdir471.

B-Kenarın üst yüzeyi oluklu ya da hafif çukurlaştırılmış sığ çanaklar.

Oldukça yüksek olan kenar dışta hafif bir çıkıntı ile dudak oluşturur. Kenar tepede

içe doğru hafif şevli veya konkav. Tipin en dikkat çeken özelliklerinden ilki

kenardan sonra gövdenin kaideye doğru düz bir eğimle bağlanmasıdır. Bunların

cidarları oldukça kalındır, kenarın dış yüzeyinde ve dipte rulet süsü görülür. Ayrıca

kenar dış yüzü ve kısmen de gövde başlangıcında siyah- koyu kahve renk oldukça

yaygındır472. Atina Agorası473 ve Smyrna Agorasında çok yoğun bulunan kaplar

Balkanlara kadar ulaşmıştır (Kastell Iatrus)474.

C-Derin çanaklar: dik ve yüksek kenarlı, kalınlaştırılmış dudak dışta burun

yaparak gövdeden uzaklaşır, böylece dudak dış yüzde iç bükey bir form oluşturur ve

tepede yuvarlanır. B tipine göre daha derinleşen çanakların cidarları incelmiştir475.

469
Waagé 1933, Pl. IX, no. 204 – 215, Pl. X219 –241; Waagé 1948, Pl. XI, no. 937 – 947u.
470
Waagé 1948, 51 – 53; Hayes 197,329-331;
471
Hayes 1972, 337, Gassner 1997, 143, Tf. 46, no. 551 – 554.
472
Hayes 1972, 329, fig. 67, no. 1 – 2 , 4 – 5.
473
Hayes 1972, 329, 331,333, fig. 68, no. 1-2, 4-5
474
Conrad 2000, 221, Abb. 5, no. 12.
475
Hayes 1972, 329, fig. 67, no. 7, 9, fig. 68, no. 10.

102
Gözlü Kule476, Antiokheia477, Kyaneai478 Ephesos’479, Smyrna Agorası, Atina

Agorası480, Korinth 481

, Samos Heraion482, Tokra’da483 çıkan parçalar Suriye –

Filistin bölgesinde484 ve Kıbrıs’ta da görülürler485 ve 5. yüzyılın ikinci yarısı ile son

çeyreği arasına tarihlendirilirler.

D- Tip C’ye benzer, dudak ucundaki burun altta bombe yaparak yuvarlak bir

hat oluşturduktan sonra gövdeye bağlanır. Pek yaygın olmayan kaplarda, dışta dudak

üzerinde oldukça belirgin ve derin üç sıra yiv bulunur486. Benzerlerine Filistinde,

Gush Halav’da487 rastlanmıştır.

E-Derin çanak, kenar tip C’nin varyasyonu, ancak burada dudağın ucundaki

burun kütleselleşerek gövdeye bağlı sivri bir çıkıntı haline gelmiştir, gövde, dudak

bağlantısının olduğu kısımda ise ince set vardır488. Benzerleri Iatrus489, Saraçhane490,

Tokra491, ve Paphos’ta492 ele geçmiş ve 6. yüzyıla tarihlenmişlerdir.

F- D ve E tiplerinin gelişmiş hali, kenar basıklaşmış ve iyice kalınlaşmış,

dudak altındaki çıkıntı iyice kütleselleşerek belirgin hale gelmiştir. Dışta içbükey

476
Jones 1950, fig. 208 K.
477
Waagé 1948, Pl. XI, 941f – k.
478
Mader 1996, Abb. 30. No. 45.
479
Gassner 1997, Tf. 46, 555 – 557.
480
Hayes 1972, 331.
481
Williams – Zevros 1982, fig. 2, no63 – 64.
482
Isler 1969, Abb. 47.
483
Hayes 1973, fig. 48, no. 2431, 2438.
484
Hayes 1985, fig. 63, no. 8 – 10, fig. 64, no. 5; Birger 1981, Pl. 13, no. 13; Yeivin 1992, fig. 24, no.15;
Kenyon 1957, fig. 84, no. 13; Al – Maqdissi 1990, fig. 47, c; Gubel 1990, fig. 6, c. Meyers 1978, fig. 14, no.11 –
12, 24.
485
Giuidice 1996, fig. 23, no. 2; Giudice 1999, fig. 4 /d7.
486
Hayes 1972, 331, fig. 68, no. 13.
487
Meyers 1978, fig. 14, no. 8.
488
Hayes 1972, 331, fig. 68, no. 14; Waagé 1948, Pl. XI, no. 943.
489
Conrad 2000, Abb. 5, no.15 a-b.
490
Hayes 1992, fig. 34 15/2, 16/2 , 17/2.
491
Haye 1973, fig.48, 2439.
492
Giudice 1993, fig. 8, no. 3.

103
veya uca doğru yuvarlanan bir form oluşturur, altta genişler, yayvanlaşır ve gövdeye

ince bir setle bağlanır. Bazı örneklerin dudaklarında belirgin rulet sıraları görülür.

Çok fazla çeşitliliğe sahip olan bu tip; Yunanistan (Atina Agorası, Korinth, Samos

ve Knossos)493, Türkiye (Saraçhane Ephesos, Anemurium, Gözlü Kule,

Antiokheia)494 Suriye (Apameia. El Aareime, ve Tell Kazel)495 ve Filistin bölgesi

(Kudüs, Samaria, Tel Keisan, Rama, Tiberias, Ramot- Nof, Ashqelon, Karmiel, Beit

Jala- Khirbet en- Najjar, Khirbet Abu Rish, Khirbet al-Karak, Deir Ghazali, Galile ve

Golan, Herodium)496, Kıbrıs (Paphos ve Ayios Philon)497, Mısır (İskenderiye)498 ve

Libya’da (Tokra)499 yapılan kazılarda yoğun olarak ele geçmiş ve 6. yüzyılın

başlarından ortalarına kadar tarihlenmişlerdir.

G- Tip F ye benzer, ancak bunda dudak hafif dışbükey form kazanırken, içte

derin bir girinti oluşturulmuştur. Dudakta rulet süsü görülmez. Bu tipin geç

örneklerinde Form 10 a geçişin izlerini görmek mümkündür. İyice toparlanan dudak

Form 10’un A tipi gibi yumru oluşturur hala gelmiştir. Ayrıca dudak altına yapılan

ve gövde geçişinde bulunan ince set gövdeye doğru indirilerek dudak biraz daha

493
Atina Agorası için: Robinson 1959 , Pl. 33,36, 71, M350- 351: Korinth için: Hayes 1972, 335, fig. 69, no.23;
Samos için: Isler 1969, Abb. 45 - 46, 49; Knossos için: Hayes 2001, fig. 14, A16;
494
Saraçhane için: Hayes 1992, fig. 33, 14/9-13, fig. 34, 16/2 -5, 17/ 3, fig. 37, 26/2, 27/3, fig 50, 31/ 12; Ephesos
için: Gassner 1997, Tf. 46, no. 562; Anemurium için: Williams 1985, fig. 3, no. 10; Gözlü Kule için Jones 1950,
fig. 208, O-Q; Antiokheia için: Waagé 1948, Pl. XI, 944-946.
495
Apameia için: Mertens 1969, fig. 4; El Aareime için: Kenrick 1981, fig. 243, VIII 42; Tell Kazel için: Gubel
1990, fig. 6 a.
496
Kudüs için: Hayes 1985, fig. 63, 15, fig. 64, no 1- 2, 4, 6- 8,; Samaria için: Kenyon 1957, fig. 84, no. 11, 15 -
16; Tel Keisan için: Landgraf 1980, fig. 14a, no. 1-31; Rama için: Tzaferis 1980, fig. 3, no. 7-8; Tiberias için:
Stepansky 1999, 82, no.17; Ramot- Nof için: Ustinova , Nahshoni, 1994, 167, no. 4, 6 -7;Ashqelon için:
Nahshoni 1999, 106, no.7; Karmiel için: Yeivin 1992, fig. 24, no 15-17; Beit Jala- Khirbet en- Najjar için: Hızmı
,Shabtai 1997, 60, no. 1;Khirbet Abu Rish için: Magen, Baruch 1997, 142, no. 5; Khirbet al-Karak için:
Delougaz, Haines 1960, Pl. 54, no. 9; Deir Ghazali için: Avner 2000, 38, no. 2; Galile ve Golan için: Meyers
1978, fig. 14, no. 9-10; Herodium için: Birger 1981, Pl. 13, no. 14 -16;
497
Paphos için: Giudice 1993, fig. 8, no. 4; Ayios Philon için: du Plat Taylor, Megaw 1981, fig. 55, no. 408.
498
Rodziewicz 1976, Pl. 8, C1a - C7b arasındaki 14 parça.
499
Hayes 1973, fig. 48, no, 2332 - 2333, 2453, fig. 49, 2485, fig. 50, 2523 –2524.

104
uzun ve sündürülmüş bir biçim kazanmıştır ki bu da Form 10’un B ve C tiplerinde

görülen bir özelliktir.

6. yüzyılın ortalarına ait olan bu tipteki parçalar Knossos500, Saraçhane501,

Antiokheia502, Apameia503, Flistin bölgesi (Kudüs, Samaria, Galile-Golan ve Tel

Keisan)504 ve Tokra’da 505 ele geçmiştir.

H- Üçgene yakın formlu kalınlaştırılmış kütlesel kenarlı, dudak altı düz veya

gövde bağlantısında ince bir set olabiliyor. Kili diğerlerine göre daha kaba ve kalın

cidarlı, astar içte kalın ve yarı parlak. Bazı örneklerin dış yüzünde basit rulet süsü

görülür. benzerleri, Iatrus506, Atina Agorası507, Herodium508, Tokra509 ve Kıbrıs’ta

Paphos ve Ayios Philon’da510, ele geçmiştir 6. yüzyılın ikinci çeyreğine ve ortalarına

tarihlenmişlerdir.

I-Kase; Bu saydığımız tiplerin yanı sıra Hayes’in çalışmasında bulunmayan

küçük ve çok küçük kaselerden oluşan bir gurup daha vardır bunlar, tepeye doğru

hafif sivrilen kalınlaştırılmış kenarlıdırlar. Kenar dış yüzde bir şev oluşturarak

kalınlaşır ve uçta sivrilerek veya kütleşerek üçgene yakın bir dudak profili

oluşturacak şekilde iç bükey kavisle gövdeye bağlanırlar. Benzerleri, Ephesos511 ve

500
Hayes 2001, fig. 14, no. 17 – 18.
501
Hayes 1992, fig. 37 27/2.
502
Waagé 1948, Pl.XI, no. 947a-u
503
Mertens 1969, fig. 4.
504
Kudüs için: Hayes 1985, fig. 64, no. 3, 9 – 10; Samaria için Kenyon 1957, no.17; Galile ve Golan için: Meyers
1978, fig. 14, no. 23; Tel Keisan için Landgraf 1980, fig. 14a, G/1-13.
505
Hayes 1973, fig. 48, no. 2454, fig. 49, no. 2485.
506
Conrad 2000, Abb. 5, no. 13.
507
Hayes 1972, 335, fig.68, no.28-29.
508
Birger 1981, Pl. 13, no. 13.
509
Hayes 1973, fig. 48, no. 2463.
510
Giudice 1993, fig. 8, no. 6; du Plat Taylor, Megaw 1981, fig. 63, no. 486.
511
Gassner 1997, Tf. 47, no. 569.

105
 Kudüs’te512 görülen bu tip yaygın değildir. Çıktığı merkezlerde 6. yüzyıla

tarihlenmişlerdir.

600

500

400

300

200

100

0
3A 3B 3C 3 B/C 3 C/E 3 C/F 3D 3E 3F 3 E/F 3 F/H 3 F/G 3G 3H 3I Tpl.
Adet 2 4 14 4 2 2 9 4 287 4 4 11 116 19 35 517

Grafik 5 :Cumhuriyet Alanında ele geçen Form 3’e ait parçaların alt

tiplerine göre dağılımı.

Ephesos’da bu alt tiplere ek olarak 4 ayrı tip daha belirlenmiştir513.

Cumhuriyet Alanında bulunan ve burada kataloğa aldığımız parçaların bir kısmı bu

tiplerle yakınlık göstermekle birlikte, bazı ayrıntılarda farklar vardır. Bunlar

kendisini daha çok kenar profilinde ve çanakların ölçülerinde belli etmektedir.

Kataloğumuzdaki ilk iki örnek B tipine aittir(no. 226-227) benzerlerine Gözlü

Kule’de rastlanmayan kaplardan Cumhuriyet Alanında sadece 4 örnek ele geçmiştir.

Bu örneklerden ilki daha uzun kenarlıdır, ve 5K plankaresinde Form1’e ait ilk iki

parça ile aynı tabakada bulunmuştur. Kenar tepede biraz dışa çıkıntılı olduğu için

yassı yüzey daha belirgin içbükey profil vermektedir. Bu yüzey üzerinde dikdörtgen

512
Hayes 1985, 193, fig. 63, no. 11. Buradaki tip erken olarak nitelendirilirken belli bir tarih verilmemiş.
513
Gassner 1997, 138 – 139.

106
kafes şeklinde rulet süsü görülür gövde derincedir. İkinci parça yüzey buluntusudur,

öbürüne göre daha kısa kenarlı ve sığ gövdelidir. Dudak üzerinde çubuk şeklinde

basit rulet süsü görülür

İkici gurupta C, tipi varyasyonları bulunmaktadır. Cumhuriyet Alanında 16

adet kenar ve gövde profili veren örneği çıkan bu tipten kataloğa 6 tanesi alınmıştır

no. 228-233 kaplar 4K, 4L, ve 5K plankarelerinden ortaçağ kuyu ve çöp çukurları ile

iyice tahrip edilmiş oldukça karışık bir dolgu seviyesinden gelmiştir. Parçaların 3

tanesinin dudağında rulet süsü vardır. Bunların dışında 234 ve 235 no.lu parçalar iki

tip arasında geçiş göstermektedir. Bunlardan ilki 10J plankaresinde içerisinde

modern atıkları olduğu tahrip edilmiş bir tabakadan gelmiş diğeri ise 5L

plankaresinde 7. Mekanda kesit düzeltme çalışmaları sırasında ele geçmiştir.

Cumhuriyet Alanında D tipine benzerlik gösteren yaklaşık 10 kenar parçası

ele geçmiştir. Bunlardan 1 tanesi kataloğa alınmıştır (no.237). Parça beraberinde

bulunduğu yine tip D ye benzeyen diğer iki örnekle birlikte 1994 yılında açılan III.

genişleme alanında çoğunlukla 6. yüzyıla tarihlenen malzeme ile birlikte

bulunmuştur. Hem çıktığı tabaka ve dönemi hem de biçimsel açıdan tip F’ye

yakınlığı ile bu parçayı diğer örnekleri ile iki tipin arasında bir geçiş olarak

değerlendirebiliriz.

E tipi Cumhuriyet Alanında bu tipe de tam benzerlik gösteren örnek yoktur

ancak yine tip C ile tip F arasında geçiş tipi olabilecek her üç tipin özelliklerine de

sahip 5 parça ele geçmiştir bunlardan 1 tanesi kataloğa alınmıştır. Bu parça da 5L

plankaresinden çıkmıştır (no.236).

F tipi 275 kenar parçası ile Cumhuriyet Alanında çıkan Geç Roma Kırmızı

Astarlı kaplar arasında en kalabalık gurubu oluştururlar. Cumhuriyet Alanında

107
hemen her açmada çok sayıda ele geçen parçaların boyutları çok küçükten orta

büyüklükte kırıklar halinde değişmektedir. Genellikle dolgu niteliği taşıyan

tabakalarda çok küçük parçalar halinde ele geçerken, çöp çukurlarından daha büyük

profiller veren parçalar gelmektedir. Özellikle 8J plankaresindeki büyük çöplükten

tip G ve Form 10 a ait parçalarla birlikte yoğun olarak (76 parça) bulunmuşlardır. 6.

yüzyılın ikinci çeyreğine ve ortalarına tarihlenebilecek bu parçalar bu dönemin

özelliği olan basık ve kalınlaştırılmış kenar profillerine sahiptirler. Oldukça fazla

biçim çeşitliğine sahip olan bu tip kendi başına bir seri oluşturmaktadır.

Kataloğumuzda bu guruptan örnekler 238-256 no. lu parçalarla yer almıştır. Bunların

arasında tip C ve E’nin geç versiyonlarıda sayılabilecek örnekler mevcuttur.

Cidar iyice incelirken, çapları 10-13 cm ye kadar küçülen minik kaselerde bu

tipin yan çeşitleri olarak karşımıza çıkmaktadır, katalogda 9 tanesini (no. 257 – 259,

274 – 280) değerlendirdiğimiz bu parçalardan yaklaşık 40 kadar örnek çıkmıştır.

Benzerleri diğer kazılarda da bulunan küçük örnekler514 erken ve öncü tipler

oldukları görüşü ileri sürülmüştür, ancak bu kapların bazıları 8J plankaresinde ve

1994. yılında kazılan I.. açmada (no.274, 279-280) 6. yüzyılın ikinci çeyreğinden

sonraya tarihlenen tabakalarda büyük boyutlu örneklerle birlikte gelmişlerdir.

Tip F den sonra, 107 parça ile Form 3’ün ikinci en kalabalık gurubunu G tipi

oluşturur. Katalogdaki 260-270 no.lu parçalar bu guruba ait örnekleri temsil

etmektedir. Bu parçaların en yoğun çıktığı alan ise 8J plan karesidir bu alandaki çöp

tabakasından 85 adet G tipine ait parça çıkmıştır. Diğer parçalar ise dağınık olarak A

sektöründeki plankarelerden belli bir stratigrafiye bağlı olmadan çıkmıştır. Bu tipin

geç örneklerinde Form 10 a geçişin izlerini görmek mümkündür. İyice toparlanan

514
Hayes 1973, fig. 48, no, 2461,

108
dudak Form 10’un A tipi gibi yumru oluşturur hala gelmiştir. Ayrıca dudak altına

yapılan ve gövde geçişinde bulunan ince set gövdeye doğru indirilerek dudak biraz

daha uzun ve sündürülmüş bir biçim kazanmıştır. Özellikle 8J plankaresinde çıkan

parçalarda görülen bu özellik (bkz. no.268) Form 10’un B ve C tiplerinde de görülen

bir uygulamadır.

Cumhuriyet Alanında H tipine ait olabilecek 19 parça ele geçmiş, bunlardan 3

tanesi kataloğa alınmıştır ( no. 271-273). Dönem olarak F tipi ile çağdaş olan bu

kaplar biçim olarak daha hantal ve özensiz işçiliğe sahiptirler. 4K, 4L ve 5K

plankarelerinde ele geçen parçalar bir birlerine yakın seviyelerde açığa çıkmıştır.

Ancak oldukça tahrip edilmiş bu tabakalarda helenistik ve ortaçağa ait malzemede

döküntü olarak ele geçmiştir.

Cumhuriyet Alanında 35 parçalık bir gurup oluşturan I tipine ait örnekler

Gözlü Kule ve Donuktaş kazılarında ele geçmemiştir. Cumhuriyet Alanında

çoğunlukla 94I, 5K ve 8J plankarelerinde 6. Yüzyılın ikinci çeyreğinden sonraya

tarihlenen malzeme ile birlikte bulunmuşlardır.

Yukarıda görüldüğü gibi Form 3’e ait kenar tipleri çok fazla çeşitlilik

göstermektedir, bunlardan bazıları diğer tiplerle de benzeşmekte ve aradaki geçişleri

göstermektedir, özellikle C ve D tiplerine ait özelliklerin görüldüğü bazı parçalar ara

tipler olarak değerlendirilmiştir. Bunlar arasında F/G tipleri arasında geçiş tipleri

olduğu gibi Form 3 ile Form 7 arasındaki geçişi gösteren örneklerde yoğun miktarda

ele geçmiştir. Tip F’nin G tipi ile ilişkili olan bir benzerleri de Saraçhane kazılarında

6. yüzyılın sonlarına tarihlenen 22. Tabakadan çıkmıştır515. Diğer parçalar, arasında

da çok farklar olduğu gibi birbirine çok yakın biçimlerde teşhis edilmiştir. Ancak bu

515
Hayes 1992, 97, fig. 35 22/1, fig. 37, 27/1, fig. 50 31/13

109
parçalar her ne kadar bir birine çok benzese de ayrıntıda veya ölçülerinde

birbirlerinden ayrılmaktadırlar. Kimilerinde rulet süsü de görülen kapların gelişimi

çok net değildir. Gözlü Kule ve Donuktaş kazılarında da ortaya çıkmış olan bu kaplar

Tarsus’un merkezinde hatta şehre oldukça uzak bazı mahallelerde yapılan değişik

amaçlı sondajlarda da ele geçmiştir516. Bu parçalarda artık astar iyice incelmiş, kil

çok yoğun kireç katkısı ile kabalaşmıştır.

C.II.B.4 Form 4 (Hayes 4)

Derin çanak: Form 3’e çok yakınlık gösteren kaplar da yine kalınlaştırılmış

kütlesel kenarlıdır. Ancak burada çanak gövdesi daha da dikleşerek derinleşmiş,

kenar üst yüzeyi iç bükey bir kavisle uca doğru dolgun bir çıkıntı oluşturmuştur.

kaideleri alçaktır ve kalın cidarlıdırlar. Hayes bu tipin, form 3’ün erken

varyasyonları olabileceğini öne sürer517. Pek yaygın olmayan bu çanaklardan

Cumhuriyet Alanında 12 parça ele geçmiş, bunlardan 6 tanesi kataloğa alınmıştır.

Gelişimi ve yayılımı ile ilgili fazla bir veri olmayan bu formdan, Cumhuriyet

Alanı’nda ya karışık tabakalardan gelmiştir yada yüzey buluntusu niteliği

taşımaktadır sadece birkaç parça 4J, 4K ve 4L plankarelerinde üst seviyelerde ele

geçmişlerdir. Hayes’in 6. yüzyıla tarihlediği ve Form 4 ile ilişkilendirdiği bazı

kapların benzerlerine de rastlanmıştır.

C.II.B.5 Form 5 (Hayes 5)

Çanak : Geniş ve yatay kenarlı, dışbükey gövdeli, alçak kaideli dir. Dudak

uçta kalınlaştırılmıştır, yüzeyi üstte iç bükeydir. Dip kısmında çoğunlukla damga

516
Özellikle iki yıldır Tarsus Belediyesince 2 yıldır yoğunlaştırılan alt yapı çalışmalarına yönelik hafriyatlarda .
517
Hayes 1972, 338.

110
süsü var ancak bu süsleme küçük örneklerde görülmez. Kenar profillerine göre iki

alt tipi tespit edilmiştir.

A- Dışa uzantılı kenar nispeten daha kısa ve kalınlaştırılmış, kenar uçta

hafifçe yuvarlanmıştır.

B-Daha geniş kenarlı, alt yüzey hafif konkav, gövde kenar bağlantısı küçük

bir çıkıntı ile belirginleştirilmiş. Bazı örneklerin üzerinde rulet süsü mevcut. Gövde

tip A’ya göre daha derincedir. 6.yüzyılın ilk yarısı. Çap normal boyuttakiler için:23-

38, küçük kaplarda:15-20 cm arasında.

460-500 arası görülen Tip A, Tip Bye göre daha önce üretilmeye başlamıştır

ve bunlar arasındaki geçişi gösteren bir örnek Antiokheia kazılarında ele geçmiştir518

Genel gelişim kenarın uzayarak, dudakta belirgin bir çıkıntı oluşturmasıdır. Antakya

913 a gibi formlar olasılıkla serinin son örnekleridir.

Bu form, Form 3 ile çağdaştır ve ona paralel gelişim gösterir. Agora örnekleri

470 lerden 6. yüzyılın ortalarına kadar uzanırken519. Antakya’daki en geç parçalar 6.

yüzyılın başlarına verilmektedir520.

Cumhuriyet alanında Form 5’e ait her iki tipten de birer örnek vardır. Birinci

örnek kalın cidarlı ve hantaldır. Kil yapısı ise oldukça ince ve temizdir, ancak astar

yüzeye homojen dağılmamıştır. İkinci örnek ise daha ince cidarlı ve narin yapılıdır.

Kil yapısı birici ile aynı özelliklere sahipken, astar daha ince ve mat görünüşlüdür

ancak yüzeye homojen dağılmışır.

518
Waagé 1948, Pl. X, no. 913u
519
Hayes 1972, 339.
520
Waagé 1948, 52 – 54.

111
C.II.B.6 Form 6 (Hayes 8)

Kase: Geniş dışa uzantılı, aşağı sarkık ve uca doğru incelen kenarlı. Kenar üst

yüzeyi konkav ve yivlendirilmiş veya ince tümsekler oluşturulmuş. Genelde kenar

üzerinde çift çıkıntı, bazı durumlarda ise altta gövde kenar bağlantısının olduğu

kısımda yine küçük bir çıkıntı görülür521. Yüzey içte tam düzeltilmemiş ve rötuş

izleri mevcuttur. Cumhuriyet Alanında üç örneği olan kapların Gözlü Kulede örneği

yoktur. Benzerleri Kuzey Suriye’de Aazaz da çıkmış ve 5. yüzyılın ikinci yarısına

verilmiştir522. Antiokheia’da 5. ve erken 6.yüzyıl tabakalarında bulunan kaplar523,

Atina Agorasında 5. yüzyılın ikinci yarısına, Saraçhane kazılarında ise 6. yüzyılın

başlarına tarihlenmişlerdir524.

Cumhuriyet Alanın’da sadece 4 örneği tespit edilebilen parçaların 3 tanesi

kataloğa alınmıştır (no. 332-334). Bunlardan iki tanesi 4K plankaresinde aynı

tabakada birlikte bulunmuş, üçüncüsü yüzey buluntusudur. Kenar ve gövde profili

veren parçalar Geç Roma C gurubunun genel kil ve astar özelliklerine uyumludur.

C.II.B.7 Form 7 (Hayes 10)

Derin çanak: Kenar kalınlaştırılmış, dışta hafif yuvarlanmış veya yayvan

çıkıntı şeklindedir. Çoğunlukla bu çıkıntının altında silik bir içbükey geçiş ve ince bir

çıkıntı ile gövdeye bağlantı sağlanmıştır. Sağlam örneklerde gövde hafif dışbükey

geç örneklerde ise meyilli forma ve alçak kaideye sahiptir. Form 3’ün 6. yüzyıldaki

devamı olarak kabul edilen kaplar için Waagé belirgin bir ayrıma gitmezken, Hayes

521
Hayes 1972, 342.
522
Kenrick 1981, 448 – 449, fig. 243, VIII/53.
523
Waagé 1948, 56-57.
524
Hayes 1965, 235.

112
bu kapları ayrı bir form olarak değerlendirmiş ve biçim olarak daha basitleşmiş bu

çanakları üç alt tipe ayırmıştır525.

A-Kenarın dışta yumru şeklinde kalınlaştırıldığı çanaklar. Örnekleri

Yunanistan’da (Korinth, Atina Agorası, Knossos)526, Türkiye’de (Saraçhane,

Ephesos, Antiokheia)527, Suriye (El- Aareime, Beka, Tel Bouhaira)528 Filistin’de

(Kudüs, Tell Keisan ve Khirbet Handoma)529 ve Kıbrıs’ta (Ayios Philon ve

Kavalassos- Kopetra )530 ele geçmiş ve 6. Yüzyıl sonları 7. yüzyıl başalarına

tarihlenmişlerdir.

B- Kenarı kalınlaştırılmış ve dışa doğru uzanmış olup, kenarın gövdeye

bağlandığı alt yüzü içbükey profillidir. Çok yaygın olmayan bu tipten Atina Agorası,

Anemurium ve Antiokheia, Kudüs ve Tell Keisan’dan531 örnekler çıkmış 6. yüzyıl

sonları ve 7. yüzyıl başlarına tarihlenmişlerdir.

C-Kenarı keskin hatlar oluşturacak şekilde dışarı uzatılmış çanaklar: ilk iki

tipe göre daha geç döneme tarihlenen Kaplar Khios532, Knossos533, Saraçhane534,

Ephesos535, Antiokheia536, Filistin (Caesarea, Tell Keisan, Khirbet Handoma ve

Khirbet Jannaba)537, İskenderiye ve Kavalassos- Kopetra’da ele geçmiştir.

525
Hayes 1972, 343-345.
526
Korinth ve Atina Agorası için Hayes 1972, 343, fig. 71, no, 2, 4-6; Knossos için Hayes 2001, fig. 2, no.50.
527
Saraçhane için: Hayes 1992, 97-100, fig. 35, 22/3-4, fig. 36, 24/3, 25/1, fig. 37, 27/5; Ephesos için: Gassner
1997, Tf. 48, no. 581; Antiokheia için: Waagé 1948, Pl. XI, no. 949.
528
Kenrick 1980, 447, 449, fig. 243, no. 43.
529
Kudüs için: Hayes 1985, fig.64, no.14; Tell Keisan için Landgraf 1980, fig.14a, 10/ 1-4; Khirbet Handoma
için: Sion 1997, 152, no. 3.
530
Ayios Philon için: du Plat –Taylor, Megaw 1981, fig.55, no.413; Kavalassos- Kopetra için: Mc Clellan,
Rautman 1989, fig. 2, no. 4.
531
Kudüs için: Hayes 1985, fig.64, no.17; Tell Keisan için: Landgraf 1980, fig.14a, 10/ 5-7.
532
Hayes 1972, 343, fig.71, no11,14.
533
Hayes 2001, fig. 6, B1.
534
Hayes 1992, 99, fig.36, 25 bis/1-2.
535
Gassner 1997, Taf. 48, no. 586.
536
Waagé 1948, Pl. XI, no. 949.
537
Caesarea için: Magness 1992, 151, fig. 67, no. 16. Tell Keisan, Khirbet Handoma ve Khirbet Jannaba

113
 6. yüzyıl sonlarından itibaren form 3’ün ardılı olarak piyasada yerini alan bu

kaplar 240 kenar parçası ile Cumhuriyet Alanının Phokaia Form 3’ten sonra en

yoğun gurubudur.

250

200

150

100

50

0
7A 7B 7C Toplam
Adet 102 41 97 240

Grafik 6: Phokaia Form 7’nin tiplere göre dağılımı

Gurubun öncüsü sayılan tip A’ya ait kendi arasında çeşitlilik gösteren 102

parça teşhis edilmiştir. Bunlardan 29 tanesi kataloğa alınmıştır. Büyük çoğunluğu 8J

plankaresinde ele geçen parçaların küçük terasta 7L ve 6L plankaresinde de birlikte

bulunmuş örnekleri mevcuttur (no.336, 341, 364, 368, 370, 372, 374, 379).

Aralarında tip B (no. 350-352) ve Tip C’ye (no. 353-355) geçiş izleri de taşıyan bazı

örnekler yine bu gurup içerisinde diğerleri ile bağlantılı olarak değerlendirilmiştir.

Parçaların çok büyük bir kısmı 8J plankaresinde ele geçmiştir. Gurup içinde tam

profil veren tek örnek küçük çanağa aittir, ve 10 benzeri daha vardır. bu parçaların

hepside 8J plankaresinde birlikte bulunmuştur. bunların dışında yine küçük boyutlu

ve pek yaygın olmayan birkaç parçada burada değerlendirilmiştir (no.338-340).

Bunlardan sadece 339 no. lu parçanın Kudüs’te benzeri bulunmuştur538.

538
Hayes 1985, fig. 64, no. 13.

114
 B tipi 41 parça ile Form 7’nin en küçük gurubunu oluşturmaktadır, tip A ile

C arasında bir geçiş tipi olarak da değerlendirebileceğimiz bu parçaların yine çok

büyük kısmı 8J plankaresinde bulunmuştur. Küçük ve orta boyda çanaklara ait olan

bu parçalardan kataloğa 8 örnek alınmıştır (no.364-371).

C tipi 97 parça ile yine kalabalık bir gurup oluşturmaktadır. Tarsus’taki Geç

Roma Kaplarının en geç guruplarından birini oluşturan bu parçalar da 8J, 6L ve 7L

plan karelerinde büyüklü küçüklü parçalar halinde bulunmuşlardır. Bunlardan 9

tanesi kataloğa alınmıştır (no. 372-380). Serinin son örnekleri arasında yer alan

parçalar bir birine yakın biçim özellikleri göstermektedirler. Bunların erken örnekleri

(no.372-377) daha kalın ve hafif kıvrık kenarlıyken, geç örneklerde (no.378 –380)

kenarın nispeten inceldiği ve hafif uzadığı görülür.

Bunların dışında yine 8J plankaresinde ele geçen, C tipi varyasyonlarından iki

örnekte (no. 381-382) formun dejenere olmuş son örnekleri arasına verilebilir.

Son olarak bu formun çanak ve derin çanak biçimindeki kaplarına ait

olabilecek 140 kadar kaide ele geçmiştir. Birbirine çok yakın olan bu kaidelerin

hangi tipe ait olduğunu tespit etmek mümkün olamamıştır. Ancak erken örneklerde

kaide alçak halka formluyken (no. 383-385) ilerleyen zamanlarda dıştaki profilini

kaybeder ve kabın alt kısmının hafif tıraşlanması ile oluşturulan, gizli kaide biçimini

alır (no. 386-388).

Kapların cidarlarının da, pişme derecesinin artmasıyla daha inceldiği

söylenebilir (bkz. no. 374, 379). Aynı şekilde astar ve hamur rengi gurubun diğer

tipleri ile uyumlu olarak kiremit renginin kahve ve bordo tonları arasında

koyulaşmaktadır. Kapların çoğunun dış yüzü gözenekli ve ince çizikli olmasına ve

bunlar birbirinin aynı gözükmesine rağmen ayrıntıda bazı farklar vardır; kiminin

115
gözenekleri daha iri, kimi yoğun çiziklidir. Bu çizikler bazı kaplarda yiv

derinliğindedir, ancak büyük parçalarda bu yiv benzeri çiziklerin sürekliliği olmağı

ve bir noktadan sonra kesildiği görülmektedir. Bazılarının da kenarlarının alt kısmı

perdahlanmış ve düzeltilmiştir. Bunlar kabın kilindeki katkılardan ve ustanın

tekniğinden kaynaklanan küçük farklılıkları göstermektedir. Bazı kaplarda özellikle

gövdenin kenarla birleştiği kısımlarda yüzeysel çatlamalar oluşmuştur . Renkleri de

diğerlerine göre daha koyu (siyah-kahve) olan bu kaplarda meydana gelen çatlamalar

yüksek ısı ile bağlantılı olmalıdır.

C.II.B.8 Süslemeli Parçalar

Bu kaplarda daha çok Form 3’e ait parçaların bazılarının kenarlarının dış

yüzeyi üzerinde rulet süsü tondoda ise yaygın olarak damga motifleri kullanılmıştır.

Cumhuriyet Alanından çıkan baskı tekniği ile yapılan bezekler arasında Afrika

kaplarında – özellikle Form 9’a (Hayes 67) ait kapların dip kısmında görülen hurma

dalı ve konsantrik daire motiflerinin kombinasyonundan oluşan süslemenin taklitleri

niteliğinde olan örneklerden sadece bir tane ele geçmiştir. 4. yüzyılın sonlarına

verebileceğimiz bu parça Form 2 veya Form 3’ün erken örneklerinden olan tip B ile

birlikte ortak olarak kullanılan bir bezektir. Phokaia kaplarında kaide biçimleri

genellikle birbirine çok yakın olduğu için parçanın kaide biçimi bu konuda bize fazla

ip ucu vermez. Bu yüzden bu kaide parçası iki form arasında değerlendirilmiştir.

Diğer süslemeli parçalar, 5. yüzyılın ortalarına tarihlenen sitilize bitki

motifleridir. Bunlardan 304 no.lu parça büyük kısmı eksik bir palmet motifidir ve

Gözlü Kule’de iki539 örneği daha vardır. Volütlü eşkenar dörtgen çeşitlemeleri

539
Jones 1950, fig. 164, R, fig. 165, F.

116
oldukça popülerdir ve bunlardan Gözlü Kule’de 2540, Cumhuriyet Alnında da 3 tane

bulunmuştur (no.305-307) . Lotus tomurcukları kapalı (no. 308) ve açık (no. 309)

betimlemeleri ile Phokaia kaplarının bilinen motifleri arasındadır ve birer örnekle

temsil edilmektedir. Ayrıca 310 no.lu parça üzerindeki soğan benzeri desende bir

çeşit stilize bitki motifi veya açmamış tomurcuk olarak yorumlanabilir. Bunların

dışında diğer geometrik süslemeler Hz. Davutun yıldızının değişik bir versiyonu (no.

317), damla motifi (no. 312), ve büyük kısmı eksik olduğu için tanımlanamayan bir

dolgu motifidir (no.313).

Havyan figürleri de oldukça az sayıda ele geçmiştir. Formun en popüler

hayvan figürü profilden koşar şekilde işlenmiş koşan bir yaban tavşanı veya köpek

olabilecek figürdür. Gözlü Kule’de iki örneği olan541 bu bezeklerden Cumhuriyet

Alanı’nda 3 örnek ele geçmiştir (no.314-316). Oldukça yaygın olan bu bezekler 5.

yüzyıl sonlarına tarihlenmektedir542. Bunların dışında geyik benzeri bir hayvana ait

oldukça sitilize başka havyan figürü de bulunmuştur (no. 317). Bu tarz basit ve

kabaca işlenmiş geyik ve büyükbaş hayvan motifleri de 5. yüzyıl sonlarında

yaygındır ancak elimizdeki örneğin benzeri bulunamamıştır.

Bulduğumuz süslemeli parçalar arasında en kalabalık gurubu 5. yüzyıl

sonlarından 6. yüzyıl ortalarına kadar tarihleyebileceğimiz haç baskılı örnekler

oluşturmaktadır ki bu da çağdaşı kenar parçalarının çokluğu ile doğru orantılıdır. Bu

haç baskıları da kendi aralarında 6 alt tip oluşturmaktadırlar. İlk gurupta kenarları

çatallanmış Yunan Haçı’na ait tek bir parça vardır(no. 318). İkinci tip ise üst

540
Jones 1950, fig. 165, B, G.
541
Jones 1959, fig. 165, H, I.
542
Hayes 1972, fig. 74-75, no. 35 a-y; Hayes 1985, fig. 64, no. 18; Hayes 2001, fig. 2, no. 5; Waagé 1933, fig. 4,
no. 229; Waagé 1948, fig. 33; Conrad 2000, Abb.7, no.2; Topoleanu 2003, Pl. CXIV, no. 17.

117
tarafında gizli R harfi vardır, ne yazık ki hem Gözlü Kule543 de hem de Cumhuriyet

Alanında çıkan örneklerin sadece üst kısımları korunmuştur544. Üçüncü tipte, haçın

üst veya altında yada her iki tarafında da yuvarlak bezelerin yerleştirilmiş olduğu ve

pendatlı haçlar olarak bilinen guruptur. Gözlükule de 4 örneği olan545, bu guruptan

Cumhuriyet Alanında 6 parça ele geçmiştir, bunlardan 4 tanesi kataloğa alınmıştır

(no. 320-323). örneklerimizin ilki tam merkezde ve oldukça siliktir etrafına yine çok

silik yiv sıraları mevcuttur. Dört pendantlı olan bu haçın sağ tarafı siliktir. Diğer

örneklerimiz daha küçük parçalar üzerinde ve az bir kısmı korunmuştur. 321 no.lu

parçanın alt tarafı eksik olduğu için sadece üst tarafındaki yumrular korunmuştur, alt

kısmında pendant olup olmadığı belli değildir. Diğer parçalar ise büyük oranda eksik

olmalarına rağmen sadece alt kısımlarında pendant olduğu bellidir. 5. tip ise alt

kısmında A ve W harfleri olan haç motifidir ki bu tipten de sadece 1 örnek varır

(no.324). Gurubun en çok örneği olan tipi 6 dır, 10 tane olan bu parçalardan 6 tanesi

kataloğa alınmıştır (no.325-330). Bunlar etrafı tekli, çiftli veya üçlü bordürle

çevrilmiş basit haç motifidir. İlk örneğimiz oldukça derin ve belirgin bir baskıya

sahiptir ancak sadece çok küçük bir kısmı korunmuştur. Diğer parçalar da yine

kısmen tahrip olmuş veya silik basılmış örneklerden oluşmaktadır. Gözlü Kule’deki

2 örnekte bunlarla aynı özelliklere sahiptir546.

Bunların dışında Gözlü Kule’de görülen bezeklerden kantharos, içi bezeli eşkenar

dörtgen ve elips şeklinde basit bezeklerde mevcuttur547.

543
Jones 1950, fig. 164, J.
544
Benzeri ve tam örnekleri için bkz: Hayes 1972, fig. 78, no. 66-68.
545
Jones 1950, fig. 164, K, M-O, Q.
546
Jones 1950, fig. 164, L, P.
547
Jones 1950, fig. 165, A, E, I.

118
C.II.C DEĞERLENDİRME

En erken örnekleri 4. yüzyıl sonlarına tarihlenen548 Phokaia Kırmızı

Astarlıları 5. yüzyıl itibariyle yaygınlaşmaya başlamış ve aynı yüzyıl ortalarında

özellikle Akdeniz pazarında Afrika atölyelerinin oluşturduğu tekeli kırmayı

başarmıştır. Tarsus’ta da Geç Roma seramikleri arasında en yoğun gurubunu

oluşturan bu kapların en erken örnekleri 5. yüzyıl başlarına tarihlenmektedir549. Ait

oldukları formlara göre sınıflandırılan gurupların sayısal değerleri bize daha sağlıklı

değerlendirme yapma olanağı tanımıştır. Parçaların tarihlendirmesi de daha çok form

ve tiplerin gelişimi göz önünde tutularak yapılmıştır. Ancak kap formlarının

belirlenmesi daha çok kenar profillerine dayanarak yapılmıştır. Çünkü bu kapların

gövde ve kaide biçimleri Afrika Kırmızı Astarlılarında olduğu gibi formlara göre

ayırd edici farklılıklar veya belirgin özellikler taşımamaktadır550. Ancak sığ yada

derin çanaklar oluşturacak şekilde biçimlendirilen duvarları ve alçak halka kaideleri

ile birbirine yakın özellikler gösteren gövde ve kaide parçalarını dönemsel

özelliklerine göre kabaca ayırmak mümkün olmuştur551.

Cumhuriyet Alanında ele geçen çok sayıdaki örnek aynı zaman da Tarsus’un

bu gurubuna ait form repertuarını da belirlemektedir. 7 ana formdan oluşan bu

gurubun büyük çoğunluğunu 517 kenar parçası ile Form 3 varyasyonları

548
Hayes 1972, 327-328.
549
Gözlü Kule’de çoğunlukla Waagé’nin kronolojisi kullanılarak tarihlendirilen bu kaplar, bazı
noktalarda Geç Roma Ünitesi’ndeki sikkelere göre kendi içinde tarihlendirilmiş ve 4. yüzyıla ait çok
sayıda sikkeden yola çıkılarak en geç 4. yüzyıla verilmiştir. Ancak bu tabakalardaki karışıklık pek
dikkate alınmadığı için çoğunluğu aslında 5. yüzyılın ortalarından sonrasına ait olan Phokaia Kırmızı
Astarlıları (Geç Roma C), burada 5. yüzyıl öncesine verilmiştir.
550
Bu uygulama olasılıkla hem yapımı basit hem de pişirme ve taşıma işlemleri sırasında istifleme
açısından son derece kullanışlı olan bu biçimlerin üretici ve aracılara büyük kolaylık sağlaması sebebi
ile tercih edilmiş olmalıdır. Ayrıca dönemin yemek alışkanlıklarına son derece uyumlu olan bu çanak
formlarının kullanıcılar tarafından da talep görmesi bu kapların basit gövde biçimlerinde bir çeşitlilik
arayışını gereksiz hale hetirmiş olmalıdır.
551
Parçalardaki astar uygulanışı, ve yapımlarındaki kalite ayrıca bazı kaide parçalrı üzerindeki
bezekler, ait oldukları dönemi göstermektedir.

119
oluşturmaktadır. Aynı şekilde şehir içinde yapılan sondajların bazılarında552 oldukça

az sayıda ele geçen örneklerde bu formun en çok görülen F tipine aittir. Form 3’e ait

örneklerin yanı sıra Cumhuriyet Alanında Form 7 (Hayes10) de oldukça yaygındır.

Bunların dışında Form 1, 2, 4, 5 ve 6’ya ait örneklerden ise çok az sayıda ele

geçmiştir. Aşağıdaki grafiklerde ele geçen parçaların formlara göre dağılımı

belirtilmiştir.

1400

1200

1000

800

600

400

200

0
F6 F7 Kaide Gövde Kaide
F1 F2 F3 F4 F5 Toplam
(8) (10) F 3/? F 3/? F 3/7
Adet 6 3 517 23 2 4 240 147 163 104 1209

Grafik 7: Cumhuriyet Alanında Bulunan Phokaia Kırmızı Astarlıları’nın

formlara göre dağılımı

5. yüzyıl başlarına tarihlenen Form 1 ve 2’ye ait oldukça az sayıdaki parça

sadece Cumhuriyet Alanında ele geçmiştir. Bunun yanı sıra Form 3’ün 5. yüzyıl

ortalarına tarihlenen erken örneklerinden ise üç kazıda da mevcuttur ancak bunlar

oldukça az sayıdadır. Bu oran 5. yüzyıl sonlarına kadar fazla bir değişime uğramaz

552
Bu sondaj kazıları daha çok kanalizasyon kazıları sırasında veya kentsel sit içerisinde yapılacak
inşaatların temel kazıları sırasında Tarsus Müze Müdürlüğü tarfından gerçekleştirilmiştir. Kapların
ele geçtiği alnlar ise daha çok bu günkü Makam ve Kilise Camiin bulunduğu mevkiden öteye
geçmemektedir.

120
bu döneme kadar sayıları Cumhuriyet Alanında en fazla 20 yi geçmeyen gurupların

(Form 3 B-E) Gözlü Kule ve Donuktaş’tan sadece birer örneği vardır.

40

30

20

10

0
F3 F4 F6(8) kaideler Toplam
Adet 11 2 1 22 36

Grafik 8: Gözlü Kule’de Bulunan Phokaia Kırmızı Astarlıları’nın formlara

göre dağılımı

Ancak Form 3’ün 6. yüzyıl ve sonrasına tarihlenen örneklerinin sayısı

Cumhuriyet Alanın’da birden aşırı yükselmiştir. Gözlü Kule kazılarında çıkan

Kırmızı Astarlı Geç Roma Seramik gurupları arasında da yine bu döneme tarihlenen

Hayes Form 3F’ye ait parçaların diğerlerine sayıca üstün olduğu görülmektedir.

Ancak 6. yüzyıl üçüncü çeyreğinde bir boşluk söz konusudur. Bu döneme ait

tabakalar tahrip edilmiş olduğu için mimari buluntularla karşılaştırma yapma imkanı

olmamıştır ancak sikkelerde de aynı döneme ait bir boşluk tespit edilmiştir. 6.

yüzyılın sonu 7. yüzyılın başlarına geldiğimizde aynı döneme tarihlenen Form 7

(Hayes 10) ait örneklerle yine oldukça fazla olan kapların 200’ü geçen miktarı hem

kullanımın yoğunluğunu hem de üretim merkezi ile ticari ilişkilerin kopmadığını

göstermektedir. Gözlü Kule kazılarında bu döneme ait hiç parça ele geçmezken,

121
Donuktaş’ta sadece 1 tane 6. yüzyıl sonlarına tarihlenen Hayes Form 10A’ya ait

örnek görülmektedir.

Kapların 6. yüzyıl sonrasında aşırı artan sayıları ilk etapta burada yerel üretim

olabileceği fikrini akla getirse de kapların kil ve astar özelliklerinin incelenmesi

sonucu orjinallerinden farklı olmadığı görülmüş, ayrıca Tarsus çevresindeki bilinen

kil yatakalarından (Akkoçtepe, Tekke ve Kurbanlı) alınan örneklerde yapılan

kimyasal ve ince kesit analizleri de kapların kil yapıları ile uyumlu çıkmamıştır.

Bunların dışında kapların üretimine kanıt olabilecek, üretim artığı veya hatalı üretim

gibi parçalar ele geçmemiştir. Üstelik oldukça büyük miktarlarda üretilen bu kaplar

sağlamlıkları ve ucuz fiyatları ile piyasadaki rakiplerine lokal üretimler dahi olsa

fazla şans tanımamıştır. Bunu Ephesos553 ve Konstantinopolis554 gibi yerel üretimin

de olduğu merkezlerde de görmekteyiz.

553
Ladstatter, Sauer 2002.
554
Hayes 1967; Hayes 1992.

122
 C.III KIBRIS KIRMIZI ASTARLILARI

C.III.A KIBRIS KIRMIZI ASTARLILARI HAKKINDA GENEL BİLGİ

Waagé tarafından Geç Roma D tipi olarak isimlendirilen bu kapların555,

üretim merkezi veya merkezleri tam belirlenememiş sadece Kıbrıs kökenli oldukları

önerilmiş ve Hayes tarafından Geç Roma Kıbrıs seramiği olarak adlandırılmıştır556.

Bu gurup da diğer örneklerde olduğu gibi yerel sigillata üretimi geleneğinin devamı

olarak karşımıza çıkar557.

MS. 4. yüzyıl sonlarından 7. yüzyıl sonlarına kadar üretilen bu kaplar

Akdeniz Havzasında sevilerek kullanılmış, Afrika ve Phokaia atölyelerine rakip

olmayı başarmıştır. Kıbrıs’ta yapılan kazılarda (Salamis, Kalavasos- Kopetra, Ayios

Philon, Paphos ve Kornos Cave)558 yoğun olarak ele geçen kaplar, Anadolu’da

özellikle Batı ve Orta Akdenizde (Perge559, Limyra560, Anemurium561, Kelenderis562),

oldukça yaygındır, Orta Anadolu’da563 da varlıkları tespit edilen gurubun doğuya

yaklaştıkça yoğunlukları Afrika ve Phokaia Kırmızı Astarlılarına oranla

azalmaktadır. Bunu Gözlü Kule564 ve Antiokheia’da565 ayrıca Suriye-Filistin

bölgesinde, (Tel Aar, Tell Kazel; Kudüs, Caesarea, Samaria, Tiberias, Tel Keisan

555
Waagé 1948, 52.
556
Hayes 1972, 371.
557
Hayes 1972, 371; Williams 1989, 28.
558
Salamis için: Catling- Dikigoropoul 1970, fig. 7, no. 1-2; Diederich 1978, fig. 1, SAL 4079, 6605- 6606, 6806;
Diederich 1980, Pl. 24, no.292- 295. Kalavasos- Kopetra için: Mc Cllelan , Rautman 1994, fig. 4, no.1, fig. 6,
no.1; Ayios Philon için du Plat Taylor, Megaw 1981, fig. 56, no. 20- 22; Paphos için: Giudice 1993, fig.9, no.1-
5; Giudice 1994, fig. 13, no. 3-7, fig. 14, no. 7; Giudice 1996, fig. 24-25, Giudice 1999, fig, 4a, 4-5; Kornos
Cave için: Catling, Dikigoropoul 1970, fig. 3, no. 2-3. Pl. XXX, no. 2-3.
559
Fırat 1999, 36-65.
560
Eisenmenger 2003, 194.
561
Williams 1989, fig. 11– 17, no. 154 – 216.
562
Kelenderis’te yapılan kazılarda Kıbrıs kaplarının ( Anemurim’da olduğu gibi) Phokaia ve Afrika kaplarına
oranla daha yoğun olduğu görülmüştür. Malzemeyi gösteren Prof. Dr. Levent Zoroğlu ve Araştırma Görevlisi
(doktora öğrencisi) Mehmet Tekocak’a burada tekrar teşekkür ederim
563
Fırat 1999, 38.
564
Jones 1950, fig. 165, J, K, fig. 208, no. 822, U, W.
565
Waagé 1948, Pl. X, no. 948, Pl. XI, no.930 f-u, 932f-k.

123
Ramot Nof, Asqelon, Khirbet Abu-Rish, Khirbet Handoma)566 yapılan kazılarda elde

edilen sonuçları dikkate alarak görmek mümkündür.

C.III.A.1 Astar ve Kil Özellikleri

Kili, genelde ince ve yoğun yapılı olup tanecikleri belirgin olmayan kapların,

kırığı da düzgündür. Ancak hamur içerisinde kireç katkısı oldukça belirgindir. Kimi

zaman bu taneciklerin çok büyük boyutlu olması kabın yüzeyinde büyük

gözeneklerin oluşmasına sebep olur. Buda bize kilin inceliğinin, geçirdiği

işlemlerden değil de, doğal yapısından dolayı olduğunu gösterir.

Kapların pişirme derecelerine bağlı olarak ve hamur renkleri çok çeşitlidir.

Bunlar kirli sarı tonlarından kiremit renginin açıklı koyulu bütün tonlarına uzanan bir

renk yelpazesine sahiptir. En çok görülen renkler ise pembemsi kiremit rengi ile

kestane rengidir567.

Astar kabın tamamına ince bir tabaka halinde uygulanmıştır ve açık turuncu

ile kiremit renginin açıklı koyulu tonları arasında olup, hamur renginden bir ton koyu

renge sahiptir. Kenarda ise çoğunlukla koyu kahve, siyah veya bej tonlarında farklı

rekler görülür. Kil ile aynı yapıya sahip olan astar çoğu zaman yüzeye öyle nüfuz

etmiştir ki kapla tam bir bütünlük içerisindedir. Pişirme kalitesi düşük kaplarda

yüzey matken, daha yüksek ısıda pişirilmiş örneklerin metalik bir parlaklığı vardır.

Hayes Form 1 gibi erken örneklerde astar biraz daha kalın ve parlaktır, bu da Kıbrıs

sigillatalarının benzeri bir görünüş yaratır568.

566
Suriye’de, Tel Aar için: Kenrick 1981, fig. 243, X/55; Filistin’de, Kudüs için: Hayes 1972, 375, no. 7 ve
Hayes 1985, 65, no. 9; Caesarea için: Magness 1992, fig. 67, no. 17- 28; Samaria için: Kenyon 1957, fig, 84, no.
21; Tiberias için: Stepansky 1999, 82, no.16; Tel Keisan için: Landgraf 1980, 51-67;Ramot Nof için: Ustinova
Nahshoni 1994, fig. 7. No. 8 –9; Asquelon için ; Nahshoni 1999, 106, no. 3; Khirbet Abu-Rish için: Magen,
Baruch, 142, no. 10; Khirbet Handoma için: Sion 1997, 152, no. 4.
567
Hayes 1972, 371.
568
Hayes 1972, 371; Williams 1989, 28.

124
C.III.A.2 Üretim Teknikleri

Kaplar çoğunlukla kalın cidarlı ve özensiz yapılmışlardır. Yüzey içte ilk

rötuştan sonra düzeltilmemiş, dışta ise kaide ve gövde kabaca tıraşlanmış, çark izleri

yer yer belirgin halde kalmıştır. Çoğunlukla alçak olan kaide, dip hafif oyularak

belirgin hale getirilmiştir. Hayes Form 9 gibi düz dipli kapların bazılarında ise

çömleği çarktan ayıran ip veya sicim izleri belirgindir. Bu delillere dayanarak Kıbrıs

kaplarının basit çark üretimleri olduklarını söylemek mümkündür569.

C.III.A.3 Kap Biçimlerinin Gelişimi

Kıbrıs Kırmızı Astarlılarında ana kap formları azdır ve bu formlar arasında

geçişi gösteren çizgiler belirgin değildir. Çok yakın tiplerdeki kaplar, bir birini

etkileyerek formları oluşturan kenar biçimlerinde bir standart oluşmasını

engellemiştir. Çanaklarda, Hayes Form 1 ve 2’ye ait öncü tipler daha çok orta

boyutlu ve alçak kaideliyken570, Hayes Form 9 gibi geç örneklerde kaidenin daha da

basıklaşarak düz bir hale geldiği görülür571. Küçük boyutlardaki kase formları çok az

miktarda üretilmişlerdir ve bu kaselerin çizgilerinde Hayes Form1 ve 2’nin etkileri

vardır572. Bunların dışında, Hayes Form 7, 10 ve 11 gibi daha çok, geniş ve büyük

boyutlarda çanaklar ve küçük leğenler kulplu ve kulpsuz örnekleri ile çokça

görülürler573.

Hayes’in kaydettiği bu formların yanı sıra Anemurium’da tespit edilen yeni

tipler de vardır. Bunların ilki biçim olarak Hayes Form 9 -10 ile ilişkili çok küçük ve

569
Hayes 1972, 372.
570
Hayes 1972, fig. 80; Waagé 1948, pl. X, XI, 928, 930f-k; Williams 1989, fig. 11, no. 154-163.
571
Hayes 1972, fig. 81; Waagé 1948, pl. XI, 931, 970f-k; Williams 1989, fig. 11-12, no. 166-177.
572
Hayes 1972, fig. 80; Waagé 1948, pl. XI, 932f-k.
573
Hayes 1972, fig. 81, 7/1,fig. 82, 10/1, fig. 84, 11/1-2; Williams 1989, fig. 13-16, no. 179-180, 195-210.

125
sığ çanaklardan oluşmaktadır ve 6. yüzyıl sonları ile 7.yüzyıla tarihlenmektedirler574.

İkinci gurupta ise “Anemurium Well Form” olarak adlandırılan basit ve kaba

çanaklar vardır. 7.- 8. yüzyıllara tarihlenen, serinin bu son örnekleri isimlerini

bulundukları kuyu konteksinden almıştır 575.

Bunların dışında yoğun buluntu guruplarına sahip Perge kazılarında da yeni

formlar teşhis edilmiştir. Büyük bir bölümü Hayes Form 9’a biçim olarak yakınlık

gösteren bu çanaklar dudak ve gövde biçimlerindeki farklılıklar göz önünde tutularak

“Perge 1-4” olarak isimlendirilen dört yeni form başlığı altında incelenmiştir576.

Ayrıca özellikle Perge kazılarında kaplarının hemen her formuna ait yoğun miktarda

taklit üretimlerde tespit edilmiştir577.

C.III.A.4 Süsleme

Süsleme daha çok kapların ön yüzlerinde görülen özensiz rulet sıraları

şeklindedir. Bunlar 2’li 3’lü kombinasyonlar oluşturduğu gibi aralıklarla yapılmış

tekli sıralar halinde de karşımıza çıkar. Çoklu rulet sıralarının birbirinin içine girmiş

şekilde uygulanışını ilk olarak Form 2’nin örneklerinde görmek mümkündür. Ancak

buradaki süsleme - Kıbrıs Kırmızı Astarlılarının kopyaladığı- Afrika kaplarının

yüzeyinde görülen ince işçilikten yoksundur. Kapların yüzeyine özensizce yapılan

rulet sıraları yer yer oldukça derin ve belirgin yer yer silik hatta kaybolmuştur578.

Kabın gövdesine uygulanan rulet sıraları daha sonra diğer formlarda da daha basit ve

birbirinden ayrı tekli sıralar halinde görülür. Yivlendirme daha çok kenarda tercih

edilirken, kapların diplerinde yine baskı tekniği ile yapılmış desenlerin, sade veya yiv

574
Williams 1989, 33, fig. 14, no.181-184.
575
Williams 1989, 34-34, fig. 15, no. 191-194; Mc Clelean, Rautman 1994, fig. 4, no.4.
576
Fırat 1999, 60-64, no, 459-506.
577
Fırat 1999, 112.
578
Hayes 1972, 372, fig. 80, F 2; Williams 1989, fig.11, 160- 161, 163-164; Giudice 1994, fig. 13, no.3-4;

126
sıraları içine yerleştirildiği görülür. Bunlar da Phokaia Kırmızı Astarlıları’nda olduğu

gibi önceleri Afrika atölyelerinin etkisi görülürken daha sonra kendi sitilini

oluşturmuştur. Sevilerek kullanılan haç motifleri çok fazla çeşitliliğe sahip olmayan

kısa ve çatallı bitimleri olan, Yunan Haçı şeklindedir. Çok azı dönemin sikkelerinde

görülen ince ve uzun biçimlidir. Bu motifler diğer geç Roma kaplarındakilerle

bağlantılı değildirler ve daha çok gümüş kapların üzerindekilerle

karşılaştırılabilirler579

Kapların özellikle geç örneklerinde kenar üzerinde derin veya alçak kazıma

ile kısa dalga motifleri Kıbrıs kaplarının karakteristiği haline gelmiştir580.

579
Hayes 1972, 372, 381-382, fig. 84; Diederichs 1980, pl. 25, 293b; Giudice 1994, fig. 14, no. 6; Giudice 1996,
fig. 25, no. 2; Dodd, Kent 1961.
580
Dederichs 1980, pl. 24, 293-295; Williams 1989, fig. 12-13, no. 173, 175, 179; Giudice 1994, fig. 13, no. 5;
Giudice 1996, fig. 25, 4-5

127
C.III.B TARSUS’TA BULUNAN KIBRIS KIRMIZI ASTARLILARI

C.III.B.1 Form 1 (Hayes 1)

Küçük Çanak: kenar basit, kalınlaştırılmış üst yüzeyi düz, kabın cidarı

oldukça kalın, gövde dışbükey profilli. Sağlam örneklerde kaide sığ geniş ve

süslemesiz.581 Kapların gelişimine bakıldığı zaman gövdenin geç örneklerde dışa

doğru düz bir eğimle açıldığı ve kavisini kaybettiği görülür582. Filistin’de bulunan

parçalar 4. yüzyılın ortalarından 5. yüzyılın başına kadar olan evre çerisinde

değerlendirilirken583 Antiokheia ve Atina Agorasındaki örnekleri 5.yüzyıla tarihlenen

parçalarla birlikte bulunmuştur584. Bu form daha çok 4.yüzyılın sonlarına 5. yüzyılın

ortalarına verilmektedir.

Cumhuriyet Alanında bu forma ait 7 parça ele geçmiş, kataloğa 5 örnek

alınmıştır. Bunlar 4L ve 9H plankarelerinde çıkmıştır. 4L plankaresindeki örnekler

aynı tabakada farklı kotlarda dağınık bir şekilde bulunmuşlardır. 4. ve 5. parçalar,

Afrika Kırmızı Astarlılarından Hayes Form 67. nin 5. yüzyılın ilk yarısına tarihlenen

parçaları ile birlikte aynı tabakada çıkmıştır ve 5. yüzyılın başlarına ve ilk yarısına

tarihlenmiştir.

Elimizdeki örneklerin yapım astar ve kil özellikleri bir birine çok yakındır.

Çok özenli bir işçiliğe sahip olamayan kapların, kenar iç kısımlarında da oluşan

çapaklar ve küçük oyuklar rötuş yapılmadan bırakılmıştır Astar kapların iç yüzeyini

kaplarken dışta kenar altında dalgalı bir akıntı şeklindedir, bu dalgalanmadan dolayı

dış yüzde renkte dalgalıdır ve metalik bir parlaklığı vardır. Killeri ince yapılı az kireç

katkılı, ve koyu renklidir.

581
Hayes 1972, 374.
582
Hayes 1972, 373.
583
Hayes 1985, 194, fig. 65, no. 1.
584
Waagé 1948, Pl. X, no.928.

128
C.III.B.2 Form 2 (Hayes 2)

Çanak: Kenar dışta yumru şeklinde bir dudak oluşturacak biçimde

kalınlaştırılmış, tepe kısmında iki veya üç sıra yiv bulunur. Gövde yüksek ve dik

kaide alçak. Gövde üzerinde ikili veya üçlü rulet kombinasyonu, bazen de tabanda da

yiv sıraları içerisinde baskı tekniği ile yapılmış motifler görülür. Kap süslemesi,

kalınlaştırılmış ve yivlendirilmiş kenarı ve dik gövde profili ile Afrika tipi form

84’ün uyarlamasıdır585. Erken örnekler Form 84 e daha yakın geç örneklerde kenar

daha basit ve kabadır, gövde de daha sığ ve basit hale gelmiştir. Bir kaç örnekte ise

kenarda kısa dalga motifi kazıma tekniği ile yapılmıştır ki bu özellik geç örneklerde

tekrar ortaya çıkar. 6. yüzyıl sonrasında Form 2 üretiminin son bulduğu ve yerine

form 9’un üretilmeye başladığı görülür. Geç örneklerin iyi pişirilmediği görülür.

Oldukça yaygın olan bu kapların örnekleri, Antiokheia586, Anamurium587,

Sagalassos588, Limyra589, Atina Agorası590, Knossos591, Filistin bölgesi (Kudüs,

Samaria, Ramot Nof, Tel Aar, Herodium ve Tiberias)592 ve Mısır ‘da(İskenderiye,

Abu Mena)593 karşımıza çıkar.

5. yüzyılın ortalarında üretimine başlanmış olan bu kapların yoğun olarak

üretildikleri dönem 5.yüzyıl sonları ve 6.yüzyılın başlarıdır594. Atina Agorası’nda 5.

yüzyılın ikinci yarısına ve üçüncü çeyreğine verilen erken örnekleri mevcuttur. Abu

Mena’da erken örnekleri çıkarken 6. yüzyılın başlarına tarihlenen parçalar da

585
Hayes 1972, 373-375
586
Waagé 1948, Pl. IX, 930 f-u, 932f-k.
587
Williams 1989, fig.11, no. 154- 164.
588
Poblome 1999, 297
589
Eisenmenger 2003, 194.
590
Hayes 1972, 373, fig. 80, no. 2.
591
Hayes 2001, 438, fig. 4, A22.
592
Kudüs için: Hayes 1985, 194, fig. 65, no.2; Samaria için: Kenyon 1957, fig. 84, no. 27; Ramot Nof için:
Ustinova, Nahshoni, 1994, fig. 7, no.11; Tel Aar için: Kenrick, 1981, fig. 243, X/55; Herodium için: Birger 1981,
76, Pl. 13, no. 11-12; Tiberias için: Stepansky, 1999, 82, no. 19.
593
İskenderiye için: Rodziewicz 1976, Pl. 12, D8a-f; Abu- Mena için: Hayes 1972, 373-375, fig. 80, no. 1,10.
594
Hayes 1972, 375; Williams 1989, 30; Kenrick 1981, 448-449; Birger 1981, 76; stepansky, 1999, 82.

129
çıkmıştır595. Antiokheia örnekleri ise 525 depremi ve öncesine ait tabakalardan ele

geçmiştir596.

Gözlü Kule kazıların’dan597, üç örneği olan bu kaplardan, Cumhuriyet

Alanı’nda 10 parça ele geçmiştir ve bunların üç tanesi tam profil vermektedir.

Ancak bu parçalar tam profil vermesine rağmen büyük kısmı eksiktir ve mevcut

profilleri, küçük terasta 5K ve 5L plankarelerinde değişik zamanlarda ve seviyelerde

çıkmış küçük parçaların birleştirilmesi ile elde edilmiştir. Diğer parçalarda yine

küçük terasta, 4K, 6K ve 7L plankarelerinde karışık dolgu tabakalarında ele

geçirilmiştir.

Parçaların astar özellikleri farklılık göstermesine rağmen, kil yapıları birbirine

çok yakındır. 397 no.lu parça oldukça kalın ve koyu kahve renkte astarlıyken, no 393

ve 396 daha ince ve metalik bir parlaklığa sahiptir. 396 no.lu parçanın astar rengi

Afrika kaplarına benzetilmeye çalışılmış ve daha açık kiremit rengi bir renk

kullanılmış, diğer örneklerde ise astar oldukça ince ve mat bir görünüşe sahiptir.

Kapların yapımındaki özensizlik 393 no.lu parçamızda oldukça belirgindir üç parça

halinde birleştirilen bu kap oldukça acemice şekillendirmiş ve hem eğri kenar

çizgileri hem de her noktasında değişken olan cidarı ile hem de düzensiz rulet

sıraları ile her parçada ayrı bir kap izlenimi yaratmaktadır ve bu özensizlik sadece

bahsedilen kaba ait bir özellik değildir, diğer parçalarda da bu tip eğrilikler ve

dengesizlikler tespit edilmiştir.

595
Hayes 1972, 373-375.
596
Waagé 1948, 56-57.
597
Jones 1950, fig. 208, no. 822.

130
C.III.B.3 Form 3 (Hayes 7)

Geniş çanak/küçük leğen: Kenar kalınlaştırılmış, ve üçgen biçimli, üzerinde yiv

sıraları mevcut, gövdeye geniş bir oluk oluşturan iç bükey kavisle bağlanır ve burada

keskin bir dirsek yapar oldukça dik bir meyille kaideye iner. Oldukça büyük boyutlu

olan bu kapları cidarları da kalındır. Gövde üzerinde rulet sıraları görülür598. Gözlü

Kule ve Antiokheia kazılarında benzerleri görülmeyen kapları en çok Anemurium599

ve Perge600 kazılarında görmek mümkündür. Bunun dışında yine Kelenderis’te

formun görüldüğü merkezler arasındadır. Kıbrıs’ta Paphos601 ve Kalavasos-

Kopetra602 kazılarında da örnekleri ele geçen kapların Filistin bölgesinda sadece

Samaria’dan603, Mısır’da İskenderiye’dan604 ve Libya’da Apollonia’dan605

kaydedilmiş örnekleri vardır. Çok yaygın olmayan bu büyük boyutlu bu kapların

gelişimi tam olarak tespit edilememiş, bulunduğu merkezlerde 6. yüzyılın

ortalarından 7. yüzyıla kadar olan süre içerisine verilmişlerdir.

Cumhuriyet Alanında bu forma ait 6 kenar parçası ele geçmiş bunlardan 1 tanesi

kataloğa alınmamıştır, ayrıca yine bu forma ait olabilecek bir kaide parçası (no. 406)

yine bu gurup içerisinde değerlendirilmiştir. Örneklerimiz biçim olarak diğer

merkezlerdeki parçalara yakınlık göstermekle birlikte daha çok kenar yüzeyleri diğer

merkezlerdekiler gibi düz değil dışta aşağı doğru hafif eğimlidirler, 403 no.lu

parçada çok belirgin olmayan bu özelliği en iyi, 404 ve 405 no.lu parçalarda görmek

mümkündür; kap biçimi ve keskin hatları ile Form 7’nin özelliklerini taşıyan bu

çanaklar eğimli ve uca doğru incelen dudak profili ile Form 9 C veya Form 10 ait

598
Hayes 1972, 376
599
Williams 1989, no. 195-199.
600
Fırat 1999, 49, ayrıca yoğun olarak bulunduğu belirtilen taklitleri için: 50.
601
Giudice 1996, fig. 24, no. 6.
602
Mc Clellan, Rautman 1994, fig. 4, no.1.
603
Kenyon 1957, fig. 84, no. 21.
604
Rodziewicz 1976, Pl. 15, D11j-k.
605
Hayes 1972, 377, fig. 81, no.7/1.

131
çanakların etkisini taşımaktadırlar. 407 no.lu parça hepsine göre daha silik ve

kütlesel kenar gövde profiline sahiptir ve eksik tarafındaki kulp veya tutamağın

sadece bağlantı yeri korunmuştur. 9Jve 8J plankaresindeki 6. yüzyılın ikinci

çeyreğinden 7. yüzyılın ortalarına kadar olan döneme ait malzeme veren çöp

tabakasının uzantısında çıkan parça, diğer merkezlerdeki tarihleme ile aşağı yukarı

uyumludur. Son örneğimizde kenar üst yüzeyinin diğerlerine göre daha yayvan ve

hafif içe taşkın olduğu görülür. Keskin gövde profilini kaybetmiş olan bu parçanın

cidarı da diğerlerine göre daha incedir.

Astar özellikleri bu parçalarda da oldukça değişkendir, 403-404 ve 407 nolu

parçalar ince, gevrek ve metalik astara sahipken, 405 no.lu parça kalın ve parlak

astarlıdır. 408 nolu son kenar parçası ve kaide parçası ise ince ve mat astarlıdır.

C.III.B.4 Form 4 (Hayes 9)

Çanak: Kalınlaştırılmış ve hafif içe dönük kenarlı, dışa doğru meyilli veya

içbükey kıvrımlı gövdeli, geniş ve yayvan dipli, alçak kaideli. Kaide çoğunlukla

tabandan geniş bir oyukla ayrılır ve silik bir çıkıntı görünümündedir. Gövde üzerinde

bir veya iki silik yiv sırası kesik hatlar oluşturur. Tabanda seyrek olarak baskı

tekniğinde yapılmış süsleme vardır. Çoğu örneğin kenar dış yüzünde kazıma ile

yapılmış kısa dalga motifi görülür.606 Bu kaplar 6.yüzyılın ikinci yarısından itibaren

Form 2’nin yerini alarak standart çanak formu haline gelmiştir. Oldukça popüler olan

bu form Kıbrıs’taki merkezlerden (Salamis, Kalavasos- Kopetra, Paphos ve

Kornos)607 sonra Anemurium608 ve Perge’de609 yine oldukça fazla çeşitlilikle temsil

606
Hayes 1972, 379.
607
Salamis için: Catling- Dikigoropoulos 1970, fig. 7, no. 1-2; Diederich 1978, fig. 1, SAL , 4079, 6605- 6606,
6806; Diederich 1980, Pl. 24, no.292- 295. Kalavasos- Kopetra için: Mc Cllelan , Rautman 1994, fig. 4, no.2-3,
fig. 6, no.1; Paphos için: Giudice 1993, fig. 9, no.7-8; Giudice 1994, fig. 15, no. 1-3; Giudice 1996, fig. 25, no.3-

132
edilirken, Limyra610 ve Kyaneai611, Yunanistan’da Atina Agorası612 ve Knossos’ta613

buluntu merkezleri arasındadır. Doğuda Antiokheia’da614 bulunan kapların

örneklerine Filistin bölgesindeki kazılarda (Kudüs, Caesarea, Tiberias, Ramot Nof,

Asqelon, Khirbet Handoma, Herodium, Khirbet al- Karak, Ramat Rahel)615 ve

Mısır’da (İskenderiye, Abu Mena)616 ve Libya’da (Apollonia)617 rastlanmıştır.

Üç alt tipi tespit edilmiştir.

A- Kenar hafif yumrulaştırılmış, kaide sığ bir çıkıntı şeklinde.

B- Kenar daha yayvan, tepede hafif sivrileşmiş ve içe dönük. Dip geniş ve

yayvan, altta uca doğru yapılan bir olukla kaide görünüşü kazandırılmış.

C- Kenarın dış yüzüne çift yiv sırası yapılmış, kaide B tipi ile aynı.

Bu kapların ilk evreleri hariç kronolojik verileri sağlanmıştır. Tip A Kudüs’te

6.yüzyılın ikinci yarısına ait tabakalardan ele geçerken618, Abu Mena’da geç 6.

yüzyıl malzemesi ile birlikte bulunmuştur. Ancak 7. yüzyıl tabakalarında kesin

veriler ele geçmemiştir619. Gurubun standart biçimlerini oluşturan B ve C tipleri ise

7.yüzyıl tabakalarında birlikte ele geçmektedir ve aşağı yukarı aynı zaman dilimi

içerisinde üretilmiş olmalıdırlar. Antiokheia’da 7. yüzyılın ilk yarısında görülmeyen

kaplar620, Khirbat al- Karak, Ramat Rahel, Caesarea ve benzeri doğu yerleşimlerinde

7, fig. 26, no. 1-4; Giudice 1999, fig, 4a, 4-5; Kornos için: Catling, Dikigoropoulos 1970, fig. 3, no. 2-3. Pl.
XXX, no. 2-3.
608
Williams 1989, fig. 12-13, no. 166-176.
609
Fırat 1999,
610
Eisenmenger 2003, 194
611
Mader 1996, 92, Abb, 30, no.44, Abb. 31, no. 51, 55.
612
Hayes 1972, fig. 81, no. 9
613
Hayes 2001, 443, fig. 6, no. B5.
614
Waagé 1948, Pl. IX, no. 930u
615
Kudüs için: Hayes 1972, 375, no. 7 ve Hayes 1985, 65, no. 5; Caesarea için: Magness 1992, fig. 67, no. 17-
18; Tiberias için: Stepansky 1999, 82, no.16.; Ramot Nof için: Ustinova, Nahshoni 1994, fig. 7. No. 8 –9;
Asquelon için ; Nahshoni 1999, 106, no. 3; Khirbet Handoma için: Sion 1997, 152, no. 4; Herodium için: 1981,
76.
616
İskenderiye, için: Rodziewicz 1976, 46, Pl. 12-13, D9a-h; Abu Mena için: Hayes 1972, 382.
617
Hayes 1972, 381, fig. 81, no. 5.
618
Hayes 1985, 194, fig. 65, no. 5.
619
Hayes 1972, 382.
620
Waagé 1948, 57-58.

133
6. yüzyıl sonları 7. yüzyıl başlarına tarihlenen tabakalarda ele geçmiştir621.

Kyrenaika’dan (Libya) çıkan örnekler ise 642-43 lere tarihlenen Arap akınlarına

denk gelmektedir. Ayrıca Kıbrıs’tan gelen örneklerle formun üretimi 7. yüzyılın

sonlarına kadar çıkarılmaktadır622.

Tarsus’ta Sadece Cumhuriyet Alanı’nda ele geçen bu bu form ait 8 kenar ve

gövde profili veren parça bulunmuştur ve kaplardan 7’si kataloğa alınmıştır. Bu

parçaların çoğu B sektöründe 8J, 9J ve 10J plankarelerinde ele geçmiştir. Dudak

üzerinde dalga motifi bulunan iki parça (no. 409-410) 10J plankaresinde aynı

seviyede bulunmuşlardır, ancak bu tabaka ne yazık ki inşaat hafriyatı evresinde

tahrip edilmiş ve sonradan doldurulmuş olduğu için kapların çıktığı seviyeden

modern atıklarla (naylon torba vb.) birlikte bulunmuşlardır. Bunun dışında 412-414

nolu parçalar 9J ve 8J plankarelerinde Geç Antik Çağ’a ait çöp tabakasında 6.

yüzyılın ikinci çeyreğinden 7.yüzyılın ilk yarısına kadar olan döneme tarihlenen

malzeme ile birlikte bulunmuştur. Bunlar arasında Afrika Kırmızı Astarlılarından

Form 12D, 15, 16C-22; Fokaia Kırmızı Astarlılarından Form 3F-G ve Form 7’ye ait

yüzlerce parça mevcuttur.

Elimizdeki kapların kil yapısı çoğu örnekte ince ve kalitelidir. Cidarları ince

pişme kaliteleri iyi olan parçalarda astar iyice incelmiş ve kalitesiz hale gelmiştir.

Bunlar arasında sadece 415 no. lu parça kalın ve parlak astara sahiptir bu parçanın

diğerlerinden bir farkı da A sektöründe 4K plankaresinde Phokaia Form 3F’ye ait

örneklerle aynı tabakada çıkmış olmasıdır. Biçim olarak’ta Phokaia kaplarına

621
Delougaz 1960, Pl. 32, no. 3, Pl.52, no. 32-38, Pl. 53, no. 2, Pl. 54, no. 4; Aharoni 1962 fig. 17, no. 5;
Magness 1992, 150-151, fig. 67, no. 17-18; Birger 1981, 76;
622
Hayes 1972, 382; Giudice 1994, 255, Catling- Dikigoropoulos 1970, 54.

134
yakınlık gösteren bu örneğin dudağı üzerindeki astar daha pişirilmeden kaptan

ayrılmıştır623.

Elimizdeki örnekler biçim olarak incelendiği zaman daha çok tip A ve B’ye

yakınlık göstermektedirler, benzerleri Anemurium624, Xantos625 ve İskenderiye’de626

bulunan parçaları 6. yüzyılın sonlarından 7. yüzyılın ilk yarısına kadar olan tarihe

verilebiliriz.

623
olasılıkla fırına yerleştirme esnasında başka bir kaba yapışarak çıkan astarın olası geren yerde pürüzlü ve
hasarlı bir görünüm oluşmuştur.
624
Williams 1989, fig. 12, no 166-167.
625
Hayes 1972, fig. 81, no. 1.
626
Rodziewicz 1976, Pl. 12, D9a, Pl. 13, D9d-f.

135
C.III.C DEĞERLENDİRME

Tarsus’taki Geç Roma Kırmızı Astarlıları arasındaki en küçük buluntu

gurubunu oluşturan bu kaplardan sadece Gözlü Kule ve Cumhuriyet Alanı’nda

örnekler ele geçmiştir. Fazla bir form çeşitliliğine sahip olmayan bu guruptan

Tarsus’ta dört ana form ve alt tipleri belirlenmiştir. Bunlar Form 1-4 (Hayes 1, 2, 7,

9) olarak isimlendirilmişlerdir.

45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
F1 F2 F3 (7) F4 (9) Kaide F? Gövde F? Toplam

Adet 7 10 7 8 5 4 41

Grafik 9: Cumhuriyet Alanı’nda bulunan Kıbrıs Kırmızı Astarlılarının

formlara göre dağılımı.

Cumhuriyet Alanı’ndaki en erken parçalar aynı zamanda Tarsus’taki en

erken örnekleri oluşturmaktadır. Bunlar 5. yüzyıl başlarına tarihlenen Form 1’in

örnekleridir. 5. yüzyılın ortalarına gelindiğinde Form 2’ye ait öncü tipler görülmeye

başlar ve bu formun ardılları 6. yüzyılın ortalarına kadar devam eder aynı dönemde

Form 3’ün (Hayes 7’nin) geniş çanak tipleri de belirir. Bunlar da 6. yüzyılın

sonlarına kadar Form 4 (Hayes 9) ile birlikte ithal edilir. 7. yüzyıla gelindiğinde ise

136
sadece form 4’e ait birkaç örnek mevcuttur. Sadece Hayes Form 2’ye ait örneklerin

tespit edildiği Gözlü Kule’de ise kapların varlığı çok daha siliktir627.

Kıbrıs Kırmızı Astarlılarının pek standandart oluşturmayan genel tariflerine

uyumlu olan parçalar. Oldukça az olan sayılarına rağmen özellikle geç döneme ait

(Form 3 ve 7) parçaların astar yapılarının farklılık gösterdiği görülmüştür.

627
Gözlü Kule örnekleri tek bir forma ait 4 parçadan oluştuğu için ayrıca grafikte gösterilmemiştir.

137
 DİĞERLERİ

Yukarıda adı geçen gurupların yanı sıra çok az sayıda ve belli bir guruba

yerleştirilemeyen, dolayısıyla üretim merkezleri tespit edilemeyen bazı parçalar

mevcuttur. Bunlar ilk bakışta Afrika, Phokaia ve Kıbrıs atölyelerinin, özellikle 6.

yüzyıl sonrası tiplerinin varyasyonları gibi gözükmektedir. Ancak incelendikleri

zaman, onlardan bazı biçimsel farklılıkları olmasının yanı sıra, kil ve astar

özelliklerindeki değişiklikler de fark edilir.

Bunların ilki tek örnekle temsil edilmektedir (no. 417), kenar ve gövde

profili veren parça dışta kalınlaştırılmış dudak ve çanak biçimli gövdesi ile Phokaia

kaplarından Form 3C/F arası görünüşe sahiptir. Ancak gerek kabın içine yapılmış

üçgen biçimli rulet süsü gerekse kil yapısı ile değişik bir üretim merkezini işaret

eder.

418 ve 419 no.lu parçalar ise kalınlaştırılmış kenar biçimleri ile Kıbrıs

kaplarından Form 4’e yakınlık göstermektedir. Ancak bunlarında kil yapıları Kıbrıs

Kaplarında görülenden çok farklıdır. Benzerlerinden 5 kadar örneği olan parçalar 8J

plan karesinde 6. yüzyılın ikinci çeyreğinden 7.yüzyılın ortalarına kadar tarihlenen

çöp tabakasında ele geçmiştir.

420 no.lu parçamız ise yine Phokaia kaplarından Form 10A’ya yakınlık

göstermektedir. Ancak tam profil veren bu kabın kaidesi Phokaia Kırmızı

astarlılarına göre kalın ve yüksekçe bir biçime sahiptir. Kabın sadece içine ve dudak

ucuna uygulanan koyu kızıl renkteki astar, kalın ve yarı parlaktır. Astarın dokusu ve

uygulanışı, Afrika Kırmızı Astarlıları’ndan Hayes Form 104 ve 105 e ait örneklere

yakınlık göstermektedirler. Astar rengi ile aynı olan kil ise, son derece ince, yoğun

138
ve temiz yapısıyla her iki bölgenin mallarından da farklıdır. Bu kap 418 ve 419 no.lu

örneklerle aynı tabakada, parçalar halinde bulunarak bir araya getirilmiştir.

Gurubun son iki örneği Afrika kırmızı Astarlılarından Form 17C’nin

taklitlerinden oluşmaktadır. Biçim olarak bir birlerine yakınlık gösteren bu kapların

kil ve astar özellikleri iki guruba ayrılmaktadır. İlk guruptakiler turuncuya yakın açık

kiremit rengi tonlarında astarlı ve açık deve tüyü tonlarında killidir. İkinci

guruptakiler ise koyu kızıl tonlarında, ince ve mat astarlıyken, kil koyu deve tüyü

tonlarında son derece kalitesiz ve kabadır.

139
D KATALOG

140
 AFRİKA KIRMIZI ASTARLILARI

FORM 1

1-Env. No.:T.99.AT.7K.48. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın ve

parlak. K.: F9, az kireç, normal mika ve yoğun kum katkılı, iri tanecikli, orta sertlikte

ve gevşek dokulu. G.: 6.7, Y.:3.2, Ç.:14. Krş.: Hayes 1972, fig. 6 form16, no.16.

2-Env.No.: T.03.BD.10J.ün.3.02. Kenar Gövde geçişine ait parça. A.: F10, kalın ve

parlak. K.: F10, çok az kireç, normal mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta

sertlikte ve kat kat bir dokusu var. G.: 5.2, Y.: 2.2, Ç.: 15. Krş.:

3- Env.No.:T.97.BL.6L.118. Kenar, gövde geçişine ait parça. A.: F11, kalın ve

parlak. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı. İnce tanecikli gevrek ve sıkı dokulu. G.:

4.2, Y.: 2.3, Ç.: 18. Krş.:

FORM 2

4-Env.No.:T.98.BG.4K2.17. Kenar ve gövde profili veren parça, dudak ucunda silik

bir yiv var. A.: G11, ince ve yarı parlak. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı,

tanecikleri belirgin, orta sertlikte, gevrek ve gevşek dokulu. G.: 9.6, Y.: 3.4, Ç.: 36.

Krş.: Hayes 1972, fig. 9, F32, no1.

141
5-Env.No.: T.03.AL.10J.ün.3.01. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, orta

kalınlıkta, parlak ve gevrek. K.:E9, az kireç ve mika, yoğun kum katkılı, tanecikleri

belirgin, orta sertlikte, gevrek ve gevşek dokulu. G.: 7.9, Y.: 3.7, Ç.: 26. Krş:

FORM 3

6-Env.No.:T.00.AR.10J.05. Kenar gövde profili veren parça, kenarın üst yüzeyinde

rulet sırası, ucunda üstte ve altta birer yiv sırası mevcut. A.:E12/H11 arası dalgalı.

Kalın, homojen ve parlak. K.: H10, az kireç ve mika katkılı. İnce sert ve sıkı dokulu.

G.: 8.7, Y.: 1, Ç.: 20. Krş.:Hayes1973, fig.4,no 41.

7-Env.No.:T.97.AT.5L4.11. Kenar ve gövde profili veren parça, kenarda uçta, tek

sıra yiv mevcut. A.: F11, kalın ve parlak. K.: F10, kireç mika ve çok az kum katkılı.

İnce, sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 6.4, Y.: 2.1, Ç.: 19. Krş.:

FORM 4

8-Env. No.: T.03.SÇ. Kenar ve gövde profili veriyor. A.: F11, orta kalınlıkta, yarı

parlak ve homojen. K.: F11, çok az kireç, mika ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı

dokulu. G.: 6.4, Y.:3.9, Ç.: 30. Krş.: Slane 1990,fig. 9, no 11.

9-- Env. No.: T.98.5L1. Kenar ve gövde başlangıcı. A.: F11, ince ve mat. K.: F10,

çok az kireç, mika ve kum katkılı. İnce, sert ve sıkı dokulu. G.: 2.5, Y.:3.9, Ç.: 33.

Krş.: Kenyon 1957, fig. 84, no 2; Oleson 1994, fig. 38, RG.133.

142
10- Env. No.: T.97.BL.06L.146. Kenar ve gövde başlangıcı. A.: F11, ince ve mat. K.:

F11, çok az kireç, mika ve kum katkılı. İnce sert ve sıkı dokulu. G.: 1.8, Y.: 2.5, Ç.:

31. Krş.: Oleson 1994, fig. 38, RG.134.

11- Env. No.: T.98.CL.4L2.06. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: İçte G11,

ince ve mat. Dışta F11/12 arası çok ince ve dalgalı. K.: F11, kireç ve az mika katkılı.

İnce, sert ve çok küçük gözenekli bir yapısı var. G.: 9.9 ,Y.: 4.1, Ç.: 29. Krş.:Waagé

1948, pl. 9, 836u.

12- Env. No.: T.98.BL.4K1.53. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G11, ince ve

mat. K.: F11, çok az ve ince kireç, mika ve kum katkılı. Tanecikleri belirgin, orta

sertlikte ve sıkı dokulu. G.: 13.3, Y.: 6, Ç.: 32. Krş.: Oleson 1994, fig. 37, RG.127;

Robinson 1956, Pl. 64, K1.

13- Env. No.: T.98.BN.4K1.17(bothros). Kenar ve gövde profili veren parça. A.:

F9/G10 arası dalgalı, ince ve mat. K.: F10, çok az kireç, mika ve kum katkılı,

tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 8.5, Y.:5.9, Ç.: 31. Krş.:

Oleson 1994, fig. 38, RG.130; Robinson 1956, Pl. 64, K2

14- Env. No.: T.98.BK.4K2.17. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G11, ince ve

mat. K.: F11, yoğun ve çok ince kireç, az mika katkılı. İnce, sert ve gözenekli bir

dokusu var. G.: 7.2, Y.: 3.7, Ç.: 31. Krş.: Jones 1950, fig. 207, no. 812.

143
FORM 5

15-Env.No.:T.98.BI.4K.77. Kenar ve gövde profili veren parça, kenar ucunda tek yiv

sırası mevcut. A.: F12, kalın ve yarı parlak. K.: G11/H9 arası dalgalı, kireç, mika ve

az kum katkılı. İnce belirgin tanecikli, orta sertlikte ve küçük gözenekli bir dokusu

var. G.: 4.7, Y.: 2.8, Ç.: 26. Krş.: Hayes 1972, fig14, F 58, no. 3

16-Env.No.:T.01.DG.4J2.01. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F9, kalın, dışta

yarı parlak, içte parlak. K.: G9, çok az kireç katkılı, ince, sert, kat kat ve gözenekli

bir dokusu var. G.: 7.2, Y.: 4.2, Ç. :34. Krş.: Hayes 1972, fig14, F 58, no. 6.

17-Env.No.:T.02.AM.4I.20. Kenar ve gövde profili veren parça, kenar ucunda iki

derin yiv sırası mevcut. A.: İçte altta F12, üstte ve dışta F11/12 arası dalgalı, ince ve

yarı parlak. K.: F11, az kireç ve mika katkılı. İnce tanecikli, sert ve çok küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 5.4, Y.: 2.1 Ç.: 22. Krş.: Hayes 1972, fig. 14, F 58, no.1

18-T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça, kenar ucunda ince bir sıra yiv var.

A.: G10, ince ve yarı parlak. K.: F9, kireç, mika ve kum katkılı. Tanecikleri belirgin,

sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 8, Y.: 4, Ç.: 32. Krş.: Hayes 1972, fig. 14, F 58,

no.11

19-Env.No.:T.94.I.BB.9. kenar ve gövde profili veren parça. A:G11, ince ve mat.

Yz.: Çentikler ve aşınmalar var. K:G9, kireç ve kum katkılı. Tanecikleri belirgin,

gevrek ve kat kat dokulu. G.: 9.5, Y.: 4, Ç.: 24. Krş.:

144
FORM 6

20-Env.No.:T.96.BT.7L.12. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G11/10 arası

dalgalı, ince ve yarı parlak. K.: F10, kireç, çok az mika ve kum katkılı. İnce orta

sertlikte, hafif tebeşirimsi ve sıkı dokulu. G.: 2.3, Y.: 1.6, Ç.: - Krş.:

21-Env.No.:T.98.BG.4K2.28. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G11, ince ve

yarı parlak K.:G10, çok az kireç ve mika katkılı, ince, sert ve çok ince gözenekli bir

dokuya sahip. G.: 2.4, Y.: 1.3, Ç.: 24. Krş.:Hayes 1973b, fig. 4, no. 51.

FORM 8

22- Env. No.: T.98.CM.4L2.08. Kenar ve gövde profili veren parça. A: F10/11 arası

kalın ve parlak . K: F10 az ve küçük taneli kireç mika ve kum katkılı. İnce sert ve

çok ince katmanlı bir dokusu var. G: 6.5, Y: 3.6, Ç: 32. Krş.:

23- Env. No.: T.00.AU.11J.24. Kenar ve gövde profili veren parça. A: F10/11 arası

dalgalı ince içte mat, dışta yarı parlak. K: F10, çekirdeği G10, kireç, mika ve kum

katkılı. Tanecikli, orta sertlikte ve gözenekli bir dokusu var. G: 5.2,Y: 3.5, Ç:30.

Krş.: Waagé 1948, pl. 8, no. 831; Jones 1950, fig. 208 A.

24- Env. No.: T.98. 5L2. (İki parça) Kenar ve gövde profili veren parça. A: F11 kalın

yarı parlak. K: F10, çok az kireç mika ve kum katkılı. İnce, orta sertlikte ve

gözenekli bir dokusu var. Kırığı katmanlı. G: 6.2, Y: 3.4, Ç: 26. Krş.:

145
25- Env. No.: T.98.4L1. Kenar ve gövde profili veren parça. A: içte F11, dışta

E11/H10 arası dalgalı. İnce ve yarı parlak K:F10, kireç, mika ve kum katkılı ince,

sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 5.1, Y.:2.8, Ç.: 28. Krş.:

26- Env. No.: T.98.4L2. Kenar ve gövde profili veren parça. A: F11, ince, gevrek ve

yarı parlak. K: F10, çok az kireç mika ve kum katkılı. Tanecikli, gevrek ve gevşek

dokulu. G.: 5.4, Y.: 2.5, Ç.: 28. Krş.:Waagé 1948, Pl.VIII, 831 m.

27- Env. No.: T.01.DM.4J2.I.m Kenar ve gövde başlangıcı. A: F11, kalın parlak ve

gevrek K: F11, az kireç mika ve kum katkılı, ince, orta sertlikte ve gözenekli bir

dokusu var. Kırığı kat kat. G.: 6.1, Y.: 2.6, Ç.: 28. Krş.:Meyers 1978, fig. 14, no. 19.

28-Env.No.:T.03.SÇ. Kaide gövde profili veren parça. A: F11, sadece içte, orta

kalınlıkta ve yarı parlak. K:F10, çok az kireç ve mika katkılı, ince, orta sertlikte ve

sıkı dokulu. G.: 4.3, Y.: 1.3, Ç.: 24. Krş.:

FORM 9

29- Env. No.: T.01.DL.4J2. I.m. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın,

ve parlak. K.: F10, az ve ince kireç ve mika katkılı, ince, sert, ve çok küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 4, Y.: 1.3, Ç.: 28. Krş.:

146
30-Env.No.:T.01.DJ.4J1.G. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, orta

kalınlıkta, yarı parlak, K.: F10, az ve çok ince kireç, mika ve kum katkılı, ince, sert

ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.:1.8, Y.: 1, Ç.:?. Krş.:

31-Env.No.:T.01.DC.4J2.G. Kenar profili veren parça. A.: F10, ince ve parlak. K.:

F9, az kireç, mika ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 4.7, Y.: 1, Ç.: 31.

Krş.:

32-Env. No.: T.01.CH.5K.06. (IV. Böl.). Kenar ve gövde profili veren parça. A.:

F11, orta kalınlıkta, yarı parlak. K.: F11, az kireç, mika ve çok az kum katkılı, ince,

sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 2.8, Y.: 1, Ç.: ?. Krş.:

33-Env. No.: T.98.BO.4K1.53. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, ince ve

yarı parlak K.: F11, kireç, mika ve az kum katkılı, ince sert ve gözenekli bir dokusu

var. G.: 4.5, Y.: 1, Ç.: 3. Krş.:

34-Env. No.: T.01.CH.5K(IV. Böl) 03. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: İçte

F10, dudak ucunda F12, ince ve parlak. K.: F9, kireç, mika ve kum katkılı, ince,

gevrek, ve çok küçük gözenekli bir yapısı var. G.: 4, Y.: 1.4, Ç.: 30. Krş.:

35-Env. No.: T.00.AU.6L.67. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F9, ince ve

mat. K.: F9, kireç, az mika ve kum katkılı, ince, sert ve çok küçük gözenekli bir

yapısı var. G.: 7.9, Y.: 2.1, Ç.: 39. Krş.:

147
36-Env. No.: T.01.CG.4J2.01. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudak

kancalaştırılmış, üstte bir set oluşturulmuş. A: F10, ince ve yarı parlak. K: F10, az ve

ince kireç, mika ve kum katkılı, ince, sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var.

G.: 7.4, Y.: 2.1, Ç.: 38. Krş.:Waagé 1933, Pl. IX, no. 158.

37-Env. No.: T.96.BR.9H.05. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:G11, kalın ve

parlak. K.:F9, çok az kireç ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 5.5, Y.: 3.9,

Ç.: 36. Krş.: Hayes1972, fig. 19, F67/9

38-Env.No.: T.98.BF.4K1.41. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince ve

yarı parlak. K.: F10, çok ince kireç, mika ve kum katkılı, ince, sert ve çok küçük

gözenekli. G.: 7.4, Y.: 2.2, Ç.: 28. Krş.: Hayes 1985, fig. 61, no. 13.

39-Env.No.: T.01.DM.4J2.I.m. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, orta

kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F11, çok ince kireç ve mika katkılı, ince, sert ve çok

küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 6, Y.: 2.1 , Ç.: 38. Krş.: Hayes 1978, fig. 1, III/1.

40-Env. No.: T.01.CF.4J2.02. Kenar ve gövde geçişi. A.: F11, orta kalınlıkta ve

mat. K.: F10, kireç, mika ve az kum katkılı, ince,sert ve çok küçük gözenekli bir

yapısı var. G.: 10.6, Y.: 2, Ç.: 33. Krş.:

41-Env. No.: T.98.CJ.4L1.II. m.. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G10, ince

ve yarı parlak. K.: F9, kireç, mika ve çok az kum katkılı, ince, sert ve çok küçük bir

dokusu var. G.: 12.2, Y.: 2.3, Ç.: 35. Krş.: Waagé 1948, Pl. IX, no. 869p.

148
42-Env. No.:T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın ve parlak.

K.: F10, çok ince, mika ve az kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 5.1, Y.: 1.6,

Ç.: 30. Krş.:

43-Env. No.: T.96.AS.10G.21. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince ve

yarı parlak. K.: F10, az kireç, mika ve kum katkılı, ince orta sertlikte ve sıkı dokulu.

G.: 6.3, Y.: 1.3, Ç.: 26. Krş.:

44-Env. No.: T.98.BO.4K1.50. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın ve

parlak. K.: F10, kireç ve mika katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 14.1, Y.: 6.3, Ç.:

34. Krş.:

45-Env. No.: T.98.BK.4K2.18. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın ve

yarı parlak. K.:F9, kireç ve kum katkılı, ince, sert kat kat ve gözenekli bir dokusu

var. G.: 5.6, Y.: 2.3, Ç.: 30. Krş.: Waagé 1933, Pl. IX, no. 177.

46-Env. No.: T.98.4L1. Kenar gövde başlangıcı. A.: F10, orta kalınlıkta ve yarı

parlak. K.: F10, az kireç, mika ve kum katkılı, ince sert ve kat kat bir dokuya sahip

G.: 6.8, Y.: 2.1 , Ç.: 30. Krş.: Waagé 1933, Pl. IX, no. 176.

47-Env. No.: T.98.4L2. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın ve parlak,

K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, Tanecikleri belirgin, gevrek ve sıkı dokulu. G.:

3, Y.: 1.6, Ç.: ?. Krş.:

149
48-Env. No.: T.98.CG.4K1.14. İki parça. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:

F11/G10 arası, orta kalınlıkta ve parlak K.: F10, kireç, mika ve az kum katkılı,

tanecikleri belirgin, sert ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 14.1, Y.: 2.3, Ç.: 40.

Krş.:

49-Env. No.: T.01.CZ.4J2.K. Kenar profili veren parça. A.: F11, çok ince ve mat. K.:

F10, kireç, mika ve çok az kum katkılı, tanecikleri belirgin, sert ve sıkı dokulu. G.:

6.9, Y.: 1.9, Ç.: 37. Krş.: Magness 1999, fig. 3

50-Env. No.: T.03.BD.10J.ün-01. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F9, orta

kalınlıkta ve yarı parlak. K: F10, kireç, az mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin,

orta sertlikte ve gözenekli. G.: 4.9, Y.: 2.3, Ç.: 38. Krş.: Waagé 1933, Pl. IX, no. 175.

51-Env. No.: T.98.BL.5K.25. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:G11 kalın ve

parlak K.: F11 kireç katkılı, mika ve az kum katkılı, tanecikleri belirgin, tebeşirimsi

ve sıkı dokulu. G.: 6.2, Y.: 2.9, Ç.: 29, Krş.: Jones 1950 fig. 207/B, Waagé 1948,

pl. IX, 871p.

52-Env. No.: T.01.AL.5L.V.m. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, orta

kalınlıkta ve yarı parlak K.: F9, çok ince kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri

belirgin, orta sertlikte, gevrek ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 5.9, Y.:

2.7, Ç.: 30. Krş.:

150
53-Env. No.: T.98.CK.4L2.08. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:F11,orta

kalınlıkta, yarı parlak ve gevrek. K.: F11, kireç mika ve kum katkılı, tanecikleri

belirgin, orta sertlikte ve gözenekli. G.:7.7, Y.:3.2, Ç.:34.

54-Env. No.: T.96.BN.7L.1. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F9, ince ve yarı

parlak. K.: F9, çok az kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, sert ve çok

küçük gözenekli bir yapısı var. G.: 5.3, Y.: 1.3, Ç.: 36. Krş.:Johnson 1981, PL.33, no.

216.

55-Env. No.: T.98.CJ.4L2.06. Kenar ve gövde profili veren parça. Kenar uçta

diğerlerine göre daha ince şekillendirilmiş. A.: G11, ince ve mat. K.: E9, kireç ve

mika katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte, hafif tebeşirimsi ve gözenekli. G.:7.6,

Y.: 3.4, Ç.: 30. Krş.: Waagé 1948, Pl. IX, 870a

56-Env. No.: T.02.BK.4I.Ün-35. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G11, ince,

mat ve homojen. K.: F10, az kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta sert

ve gözenekli. G.: 7.6, Y.: 1.5, Ç.: 36. Krş.:

57-Env. No.: T.98.BF.4K2.36. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, orta

kalınlıkta ve mat. K.: F9, kireç, mika ve iri kum (beyaz ve siyah) katkılı, tanecikleri

belirgin, orta sertlikte, gözenekli. G.: 3.9, Y.: 1.9, Ç.: 30. Krş.:du Plat Taylor,

Megaw 1981, fig. 55, no. 406.

151
58-Env. No.: T.98.BT.4K2.35. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:G9, ince ve

mat. K.:F9, kireç ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve gözenekli bir

dokusu var. G.:6.2, Y.:2.2, Ç..: 26, Krş.:Waagé 1948, PL. IX, 870k.

59-Env. No.:T.01.DA.4J1.K Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, çok ince ve

mat. K.: F9, kireç, mika ve yoğun kum katkılı, kalın, gevrek ve gözenekli bir yapısı

var. G.: 7.8, Y.: 2.3, Ç.: 25. Krş.: Hayes 1985, fig. 61, no.9; Rodziewicz 1976, pl. 2,

B6a; Waagé1948, Pl. IX, 871a.

60-Env. No.: T.98.4L2. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: İçte F10 kalın, dudak

ucunda F11 daha kalınca, yarı parlak. K.: E9, kireç, mika ve kum katkılı, kalın,

kaba, sert ve sıkı dokulu. G.: 3.2¸ Y.: 1.4, Ç.: ?. Krş.:Williams 1989, fig. 18, no. 226.

61-Env. No.: T.94.CJ.14. Gen Al. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, çok

ince ve yarı parlak. K.: E8/D10 arası dalgalı, kireç, mika ve kum (seramik?) katkılı.

Kalın, kaba, ve gevşek dokulu (süngerimsi). G.: 7.5, Y.: 2.3, Ç.: 25. Krş.: Hayes

1985, fig. 61, no. 8; Johnson 1981, Pl, 33, no. 215.

62-Env. No.: T.98.AU.4L1.028. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: İçte F10,

orta kalınlıkta ve parlak. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı. Kalın, kaba, orta

sertlikte ve küçük gözenekli bir yapısı var. G.: 12.1, Y.: 4.9, Ç.: 36. Krş.: Waagé

1948, Pl. IX, 869p

152
63-Env. No.: T.98.4L2. Kenar, gövde geçişi. A.: G11, orta kalınlıkta, yarı parlak,

dudak altına kadar uygulanmış. K.: G11, kireç, mika, kum (beyaz ve siyah) katkılı.

Tanecikleri belirgin, gevrek ve sıkı dokulu. G.: 4.4, Y.: 1.8, Ç.: ?. Krş.:

SÜSLEMELİ PARÇALAR

64-Env. No.:T.98.CH.4K2.13. Kaide ve gövde geçişine ait parça. Kısmen yanmış,

tondoda, üç yiv sırası içerisinde alternatif olarak hurma dalları ve dış hatları dalgalı

üçlü konsantrik daire motifi sıralanmış. A.: F11, ince ve yarı parlak. K.: F10, kireç,

mika ve kum katkılı, tanecikli, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.:11.3, Y.: 1.6, Ç.:

10. Krş.: Hurma dalı; Hayes 1972,fig. 38, no. 3g, daireler; Hayes 1972, fig. 40, 35

Tarih: 4. yüzyılın ikinci yarısı, 5.yüzyılın başları. Form 67, 62 ile birlikte

kullanılmış, Hayes Form 67’ye ait.

65-Env. No.: T.01.BE.5L.VII.m. Tondo parçası. İki dar yiv sırası içerisinde hurma

dalları ve 4lü konsantrik daireler alternatif olarak sıralanmış. A.: F10/11, arası orta

kalınlıkta ve parlak. K.: F9, kireç, kum ve az mika katkılı. İnce taneli orta sertlikte

ve çok küçük gözenekli bir dokuya sahip. G.: 6.7, Y.: 0.5, Ç.: - Krş.: Hurma dalı;

Hayes 1972, fig 38, no.4 varyasyonu. Daireler; Hayes 1972, fig 40, no 27h. Tarih: 4.

yüzyılın ikinci yarısı- 5. yüzyıl başları. Hayes Form 61 ve 67 ile birlikte kullanılmış.

66-Env. No.: T.98.BT.4K1.34. Kaide ve gövde geçişine ait parça, tondoda, iki dar

yiv sırası içerisinde hurma dalları ve dış sırası noktalı ikili konsantrik daireler

alternatif olarak sıralanmış. A.: F11, kalın, parlak ve sadece içte. K.: F11, kireç, ince

mika ve kum katlı, kalın taneli, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 7, Y.: 0.7, Ç.: 13.

153
Krş: Hurma dalı; benzeri bulunamadı, Daireler; Hayes 1972, fig. 40, no 31. Tarih:

4.yüzyıl sonu, 5. yüzyıl başı. Olasılıkla Hayes Form 67’ye ait.

67-Env. No.: T.98.AL.4L2.19. Kaide ve gövde geçişine ait parça, tondoda, iki dar

bir geniş yiv sırası içerisinde hurma dalları ve 4 lü konsantrik daireler alternatif

olarak sıralanmış. A.: F10/11 arası orta kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F10, kireç, çok

az mika ve iri kum katkılı, tanecikli, gevrek ve ince gözenekli bir dokusu var. G.: 7.7,

Y.: 2.2, Ç: -. Krş.: Hurma dalı: Hayes 1972, fig38, no 2d. Daireler; Hayes 1972, fig.

40, no. 27. Tarih: 4. yüzyılı kinci yarısı ve sonları. Form 60, 61, 62 ve 67 ile birlikte

kullanılmış. Olasılıkla Hayes Form 67’ye ait.

68-Env: No.:T.99.AU.6L1.40. Kaide ve gövde geçişine ait parça. tondoda, üç dar iki

geniş yiv sırası içerisinde alternatif olarak sıralanmış, hurma dalları ve altılı

konsantrik daire motifi. A.: F11, ince ve mat. K.: F11, az ve ince kireç, mika ve kalın

taneli , orta sertlikte ve gevşek dokulu G.: 4.6 Y.: 0.6, Ç.:15. Krş.: Hurma dalı;

Hayes 1972, fig. 38, 2/d. , daire; Hayes 1972 fig. 40, 29/l stil A(ii). Tarih: 4. yüzyılın

ikinci yarısı ve sonu. Hayes Form 67’ye ait.

69-Env. No.: T.98.BA.5L2.17. Çok küçük tondo parçası, arkası parçalanmış, içte tek

yiv sırası içerisinde stilize dört yapraklı yonca. A.: F10, ince ve yarı parlak. K.: F9,

kireç, mika ve kum katkılı, ince orta sertlikte ve küçük gözenekli bir dokusu var G.:

2.9, Y.:- , Ç.:-. Krş.:- Tarih: olasılıkla 4. yüzyıl sonu 5.yüzyıl başları. Form,-

154
70-Env. No.: T.00.AV.6L.26. Tondo parçası iki dar bir geniş yiv sırası içerisinde içi

çift taraflı taralı kare sırası mevcut. A.: F9, ince ve mat. K.: F8, kireç, az mika ve

kum katkılı, kalın taneli, orta sertlikte ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.:

6.7, Y.:-, Ç.:-. Krş.: Hayes 1972, fig., 42, no. 69c. Tarih:5. yüzyılın ilk yarısı. Hayes

Form 61, 64 ve 67 ile birlikte kullanılmış.

71-Env. No.: T.03.SÇ. Kaide gövde profili veren parça. Tondoda çift sıra yiv

içerisinde içi taralı kare motifi mevcut. A.: F11, orta kalınlıkta ve yarı parlak. K.:

F11, az kireç, kum ve mika katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve küçük

gözenekli bir dokuya sahip. G.: 8.1, Y.: 6.8, Ç.:11, Krş.: Kare motifi; Hayes 1972,

fig., 42, no. 69d. Tarih, 5. yüzyılın ilk yarısı. Hayes Form 67’ye ait.

72-Env. No.: T.98.CG.4L1.10. Kaide ve gövde geçişine ait parça, tondoda, iki dar

bir geniş yiv sırası içerisinde içi çift taraflı taralı ve noktalı dikdörtgen ve dörtlü

konsantrik daireler alternatif olarak sıralanmış. İçte iki geniş yiv sırası içerisinde

sadece uç yaprakları korunmuş hurma dalları ile yine dörtlü konsantrik daireler

alternatif olarak sıralanmış. Burada daireler ve yapraklar bir biri ile çakışmakta. A.:

F11, orta kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli,

orta sertlikte ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 9.1, Y.: 1.5, Ç.: 17. Krş.:

Dikdörtgen; Hayes 1972, fig. 42, no. 71h; Daireler; Hayes 1972, fig.40, no.27;

Hurma dalı; Hayes 1972, fig38, no.3f ve g . Tarih: 4. yüzyılın ikinci yarısı –

5.yüzyılın başları. Hayes Form 67 ile birlikte kullanılmış.

155
73-Env. No.: T.98.CN.4L2.07. Tondo parçası, üzerinde, içi çift taraflı taralı

dikdörtgenler ve hurma dalları alternatif olarak sıralanmış. Dikdörtgenle hurma dalı

kesişmekte. A.: F10, ince ve yarı parlak. K.: F9, az ve küçük kireç, mika ve kum

katkılı, ince taneli, orta serlikte, ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 4.8, Y.:-

, Ç.:-. Krş.: Hurma dalı; Hayes 1972, fig 38, no. 4 varyasyonu. Dikdörtgen; Hayes

1972, fig. 42, no.71. Tarih: 4. yüzyıl sonu 5.yüzyıl başı. Hayes Form 61 ve 67 ile

birlikte kullanılmış.

74-Env. No.: yüzey 27. Tondo parçası, üzerinde, İki ince iki geniş yiv sırası

içerisinde alternatif olarak sıralanmış düz ve kıvrık hurma dalı motifi. A.: F10, ince

ve yarı parlak. K.: F9, az kireç, mika ve kum katkılı, ince sert ve sıkı dokulu., G.: 3.5,

Y.:- . Krş.: Hurma dalı; Hayes 1972, fig.38, no. 2d veya 4i , Kıvrık hurma dalı;

Hayes 1972, fig.42. no 73 l Tarih: olasılıkla 4.yüzyılın son çeyreği. Hayes Form

67’ye ait.

75-Env. No.:T.98.CN.4L2.12. Kaide ve gövde geçişine ait parça, tondoda üç dar, iki

geniş yiv sırası içerisinde alternatif olarak sıralanmış düz ve kıvrık hurma dalı

motifi. A.: F11, ince ve yarı parlak. K.: F11, yoğun kireç, çok az mika ve kum

katkılı, kalın taneli, orta sertlikte ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 5.1 Y.:

1.2 Ç.: 14. Krş.: Hurma dalı; Hayes 1972 fig.38, no. 2d, Kıvrık hurma dalı; Hayes

1972, fig.42. no. 73k. Tarih: 4. yüzyıl sonları. Hayes Form 67’ye ait.

76-Env. No.:T.98.CL.4L2.09. Tondo parçası, üzerinde, İki sıra yiv içerisinde

alternatif hurma dalları ve yaprakları noktalı rozet sırası. A.: F10/11 arası dalgalı,

156
ince ve yarı parlak. K.: G9, az kireç katkılı, yapısı ince sert ve sıkı. G.: 5.7, Y.:3, Ç.:-,

Krş.: Hurma dalı; Hayes 1972, fig. 38, no.5 l. Rozet; Hayes 1972, fig. 41, no. 52 m

varyasyonu. Tarih: 4. yüzyılın son çeyreği 5. yüzyılın ilk çeyreği. Hayes Form 67’ye

ait.

77-Env. No.: T.CN.4L1.04.IV.m Tondo parçası, üzerinde iki dar bir geniş yiv sırası

içerisinde hurma dalı ve üç yapraklı yonca motifi alternatif olarak sıralanmış. A.:

F10, ince ve yarı parlak. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta

sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 4.6, Y.: 1, Ç.:-. Krş.: Hurma dalı; Hayes 1972, fig. 38,

no.4. Yonca; Hayes 1972, fig. 43, no. 78 a. Tarih: 4. yüzyılın son çeyreği. Hayes

Form 67’ye ait.

FORM 10

78-Env. No.: T.98.AS.5L1.05. Kenar ve gövde geçişine ait parça. A.: F11, ince ve

yarı parlak. K.: F11, çok az ve ince kireç ve mika katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu.

G.: 5.4, Y.:2.8, Ç.:16. Krş.:Hayes 1985, fig. 61, no. 1

79-Env. No.:T.01.AL.5.m.02 . Kenar parçası. A.: F10, ince ve mat. K.: F10, kireç,

kum ve mika katkılı. Tanecikli, sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var, kırığı kat

kat. G.: 13.9, Y.:2.2, Ç.:19. Krş.: Ustinova, Nahshoni 1994, no. 1

157
80-Env. No.:T.01.AL.5.m.01. Kenar gövde geçişine ait parça. A.:F10, ince, yarı

parlak ve gevrek. K.: F10, kireç, kum ve mika katkılı. Tanecikleri belirgin, sert ve

çok küçük gözenekli bir dokusu var, kırığı kat kat. G:11.6, Y:3.8, Ç:19. Krş.:

81-Env. No.: T.02.AI.5L.3.m.01. Kenar ve gövde profili veren parça. Kenarın tepesi

kısmen çentiklenmiş. A.:F9, ince, mat ve gevrek. K.: F9, kireç, mika ve kum katkılı.

İnce ama tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve çok küçük gözenekli bir dokusu var.

G.: 12.6, Y.: 3.2, Ç.: 17. Krş.:

82-Env. No.: T.98.4L2. Kenar parçası. A.: F11, ince ve yarı parlak. K.: F11, çok az

ve ince kireç mika v e kum katkılı. İnce tanecikli, sert ve çok küçük gözenekli bir

dokusu var. G.: 6.4, Y.: 1.2, Ç.: 18. Krş.:

83-Env. No.:T.01.CM. 4J2.G .Kenar parçası. A.: F11, çok ince ve yarı parlak. K.:

çok az ve ince kireç mika ve kum katkılı. İnce tanecikli, sert ve çok küçük gözenekli

bir dokusu var G.: 3.8, Y.: 1.3, Ç.: 18. Krş.:

FORM 11

84-Env. No.:T.96.BH.7L.10. Kenar ve gövde başlangıcına ait parça. A.: F10, ince

parlak/yarı parlak. K.: F11, kireç, mika ve az kum katkılı. Tanecikli ve kristalimsi bir

dokusu var. G.: 5.6, Y.:, Ç.: . Krş.:Hayes 1992, fig. 154,no.14/1-2

158
85-Env. No.:T.01.CJ.5K.01. (1.Böl) . Kenar ve gövde profili veren parça. A.:F11,

ince ve yarı parlak. K.: F11, No 1 ile aynı. G: 4.9, Y.:, Ç.: . Krş.: Hayes 1992, fig.

154, no 14

FORM 12

86-Env. No.:T.98.CK.4K1.14.1.m. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, kalın

ve parlak. K.: F10, kireç mika ve kum katkılı, ince taneli, sert ve çok küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 9.2, Y.: 3.6, Ç.: 19. Krş.: Hayes 1972,fig. 26, no. 2;

Hayes 1976a, fig. 10, no. 8; Kenyon 1957, fig. 84, no. 6

87-Env. No.:T.98.BG.4K2.14. Kenar ve gövde geçişine ait, iki parça halinde

yapıştırılmış. A.: F10, ince ve yarı parlak bazı bölümleri yanmış. K.: F10, kireç mika

ve çok az kum katkılı. Tanecikleri belirgin, orta sertlikte sert ve çok küçük gözenekli

bir dokusu var. G.: 12.4, Y.: 2.6, Ç.: 22. Krş.: Hayes 1985, fig. 62, no. 2 ; Hayes

1992, fig. 33, no. 14/4 ; Waagé 1948, PL. X, 883k; Nahshoni 1999, fig. 104, no. 5.

88-Env. No.:T.98.BI.4K1.65. Kenar ve gövde geçişine ait parça. A.: F11, çıkıntının

uç kısmı F12, ince ve yarı parlak. K.: F11, çok ince kireç mika ve ve daha kalın

tanecikli (siyah) kum katkılı. İnce sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 7,

Y.: 2.9, Ç.: 20. Krş.: Hayes 1985, fig. 62, no. 3; Mackensen 1999, Abb2, no 23;

Gassner 1997, gf.49, no 595.

159
89-Env. No.: T.98.BE.4K2.07. Kenar ve gövde geçişine ait parça. A.: F11, kalın ve

parlak. K.: F 10, çok az ve ince kireç mika ve kum katkılı, çok ince orta sertlikte ve

gevşek dokulu. G.: 7.6, Y.: 3, Ç.: ?. Krş.:Hayes 1976a, fig. 3, no. 15; Hayes 1985,

fig. 62, no. 4Riley 1989, fig. 1, no. 4; Waagér 1948, PL. X 883 m.

90-Env. No.:T.01.CH.4J2. Kenar ve gövde geçişine ait parça, çıkıntısı kırık

yapıştırılmış A.: F10, kalın ve parlak. K.: F10, kireç mika ve kum katkılı.tanecikleri

belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 4.9, Y.: 1.8, Ç.: 20. Krş.: Hayes 1976a,

fig. 3, no. 40,fig. 8, no. 10; Johnson 1981, Pl. 35, no.227; Kenrick1981, fig. 243

IX/54 ; Meyers 1978, fig. 14, no. 13.

91-Env. No.:T.03.AM.9J.ün 2. Kenar gövde geçişine ait parça. A.: F10, kalın ve

parlak. K.: F10, kireç mika ve kum katkılı. İnce ama tanecikli, sert ve küçük

çizgisel gözenekli bir dokusu var. G.: 3.5, Y.: 2.2, Ç.:?. Krş.: Rodziewicz 1976, Pl. 4,

B9e.

92-Env. No.:T.96.BT.8I(7L).14. Kenar ve gövde geçişine ait parça. A.: F11, kalın ve

parlak. K.: F10, çok az ve ince kireç mika ve kum katkılı. İnce sert ve çok küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 5, Y.: 2.6, Ç.: 14. Krş.: Hayes 1972, fig. 26, no. 21;

Hayes 1985, fig. 62, no. 6; Rodziewicz 1976, Pl. 14, B9a

93-Env. No.:T.01. teras, Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın ve parlak

K.: F10, kireç mika ve kum katkılı. İnce sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var.

G.: 5.1, Y.: 2.9, Ç.: ? Krş.: Waagé 1948, Pl. lX, no. 834; Jones 1950, fig. 207, G

160
94-Env. No.:T.96.AU.6L.07. Kenar ve gövde geçişine ait parça. A.: F10, kalın ve

parlak. K.: F11, çok ince kireç mika ve az ve irice kum katkılı. İnce orta sertlikte ve

çok küçük çizgisel gözenekli bir dokusu var. G.: 5.3, Y.:2.9, Ç.:15. Krş.:

95-Env. No.:T.98.5K. Kenar ve gövde geçişine ait parça. A.: F11, kalın, parlak ve

gevrek. K.: F10, az kireç, mika ve kum katkılı. Tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve

çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 7.9, Y.: 2.7, Ç.: 18. Krş.:Hayes 1972, fig.

26, no. 16; Hayes 1978, fig. 3, no. 17; Hayes 2001, fig. 4, no. 20; Rodziewicz 1976,

pl. 4, B9c.

96- Env. No.:T.03.BU.12H.ün.1 Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, kalın,

parlak ve gevrek. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı. Tanecikleri belirgin, orta

sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 8.6, Y.: 3.9, Ç.: 12. Krş.: Hayes 1972, fig. 26, no. 16;

Hayes 1973b, fig. 48, no. 2465-2466; Gassner fig. 49, no. 596; Waagé 1948, Pl.X,

883 X.

97-Env. No.:T.01DF.4J2.1.m. Kaide ve gövde profili veren parça. İçte rulet süsü

mevcut. A.:F10, çok ince ve yarı parlak. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı.

Tanecilleri belirgin orta sertlikte ve gevşek bir dokusu var. G.:3, Y.: 1.6, Ç.: ?.

Krş.:Riley 1981, fig. 1 no. 7.

98-Env. No.:T.01.CT.4J2.1.mek. Gövde parçası. İçte rulet süsü mevcut. A.: F11,

ince ve yarı parlak. K.: F11, kireç, mika ve yoğun kum katkılı. Tanecikleri belirgin

161
orta sertlikte ve gözenekli bir dokusu var. G.:2.4,Y.:-, Ç.:-. Krş.: Waagé 1948, fig.

28, no. 2.

99-Env. No.:T.98.BI.4K1.69. Kaide ve gövde profili veren parça. A.:F11, ince ve

yarı parlak. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı. Tanecilleri belirgin orta sertlikte ve

gözenekli bir dokusu var. G.: 5.6, Y.: 3.9, Ç.: 12. Krş.:

100-Env. No.:T.01.DL.4J2.1.m. Kaide ve gövde geçişine ait parça. İçte rulet süsü

mevcut. A.:F11, ince ve yarı parlak. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı. Tanecilleri

belirgin orta sertlikte ve gözenekli bir dokusu var. G.:2.7, Y.: 1.5, Ç.: ?, Krş.:

101-Env. No.:T.97.BV.5L1.121. Gövde parçası. İçte rulet süsü mevcut. A.: F11,

ince ve yarı parlak. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı. Tanecikleri belirgin orta

sertlikte ve gevşek bir dokusu var. G.:4.5, Y.: -, Ç.: -. Krş.:

102-Env. No.:T.98.5K. Gövde parçası. İçte rulet süsü mevcut . A.: F10, ince ve yarı

parlak. K.: F11, az kireç, mika ve kum katkılı. Tanecikleri belirgin orta sertlikte ve

gevşek bir dokusu var. G.: 4.6, Y.: -, Ç.: -. Krş.:

103-Env. No.:T.01.AL.5L.V.m. Gövde parçası. İçte rulet süsü mevcut, gövde

üzerinde bantlar oluşturulmuş. A.: F10, ince, yarı parlak ve gevrek. K.: E9, çok az

ve ince kireç ve mik katkılı.ince tebeşirimsi ve sıkı dokulu. G.: 4, Y.: -, Ç.: -. Krş.:

162
104-Env. No.:T.01.DJ.4J2. Gövde parçası. İçte rulet süsü mevcut. A.: F10, ince ve

yarı parlak. K.: F10, az kireç, mika ve kum katkılı. Tanecikleri belirgin orta sertlikte

ve gevşek bir dokusu var. G: 3.2, Y.: -, Ç.: -. Krş.: Gassner 1997, Tf. 49, no. 596.

FORM 13

105-Env. No.:T.98.YB.5K.02 Kenar ve gövde geçişine ait parça. A.: F9, ince ve

parlak. K.: F9, az kireç mika ve kum katkılı, ince, orta sertlikte ve çok küçük

gözenekli bir dokusu var. G.:3.2, Y.:1.2, Ç.: 10. Krş.: Waagé 1948, Pl. IX, no. 853.

106-Env. No.:T.96.BO.6L.19. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F9, kalın ve

parlak. K.: F9, kireç, mika ve kum katkılı, ince orta sertlikte ve sıkı doklu. G.: 4.9,

Y.: 2, Ç.: 20. Krş.: Waagé 1948, Pl. IX, no. 853.

FORM 14

107-Env. No.:T.98.AK.5L2.09(+T. 98. YB). İki parça. Kenar ve gövde profili veren

parça. Üst yüzeyde rulet süsü var. A.: F10, kalın ve parlak. K.: F10, kireç katkılı,

tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 9.5, Y.: 3, Ç.: 17. Krş: Hayes

1972, fig. 27, F 96, no. 1.

108-Env. No.: T.98.YB.150. Kenar ve gövde profili veren parça. Üst yüzeyde rulet

süsü var. A.: F11, kalın ve parlak. K : F10, kireç katkılı, tanecikleri belirgin, orta

sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 6.5, Y.: 3.4, Ç.: 17. Krş.:

163
109-Env. No.: T.03. YB. Kenar profili veren parça. Üst yüzeyde rulet süsü var. A.:

F11, kalın ve parlak. K.: F10, kireç katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve

gevşek dokulu. G.: 7, Y.: 1.4, Ç.:17. Krş:

110-Env. No.: T.03.S.Ç. Tam profil veren parça dudak ucu eksik. Üst yüzeyde rulet

süsü var. A.: F10, kalın ve K.: F10, kireç katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve

gevşek dokulu. G.: 11.1, Y.: 4.8, Ç.(kenar):15, Ç. (kaide):9. Krş.:

FORM 15

111- Env. No.:T.03.BC.8J.ün2.01. Kenar ve gövde profili veren parça A.: F10, orta

kalınlıkta ve yarı parlak ve sadece içte. K.: F10, kireç, yoğun mika ve kum katkılı,

tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 10, Y.: 4.3, Ç.: 17. Krş.:

112-Env. No.:T.03.BA.8J.ün.2.10. Kenar ve gövde profili veren parça A.: F10, orta

kalınlıkta ve parlak. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta

sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 8, Y.: 4.2, Ç.: 17. Krş.:

113-Env. No.:T.00.AU.6L.68. Kenar ve Gövde profili veren parça. A.: A10/D11

arası dalgalı, orta kalınlıkta, parlak ve homojen. K.: F10/D10 arası dalgalı, kireç,

mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 7.9, Y.:

2.4,Ç.: 16. Krş.:

164
114-Env. No.:T.03.AH.9J.ün2. Kenar ve gövde profili veren (3) parça A.:.F10, içte,

orta kalınlıkta, yarı parlak, dışta ince ve mat. K.: F11, kireç, yoğun mika ve kum

katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.:10.9 , Y.: 4.3, Ç.: 17.

Krş.: Rodziewicz 1976, Pl. 21, K 32.

115-Env. No.: T.03.AH.9J.ün:2.01. Kenar ve gövde profili veren parça A.: F10,

kalın, parlak ve homojen. K.:.F10, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin,

orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 3.9, Y.: 2, Ç.: 15. Krş.:

116-Env. No.:T.01.DN.5K.3.m. Kenar ve gövde profili veren parça A.: F11, kalın ve

parlak. K.:.F11, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve

gevşek dokulu. G.: 5.7, Y.: 3.8, Ç.: 15. Krş.: Robinson 1956, Pl. 71, M 349.

117-Env. No.:T.03.BD.8J.ün2.02. Kenar ve gövde profili veren parça A.: F10,orta

kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F10, kireç, yoğun mika ve kum katkılı, tanecikleri

belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 6.5 , Y.: 3.8, Ç.: 16. Krş.:

118-Env. No.: T.03.AI.9J.ün 2.01. Kenar ve gövde profili veren parça A.: F11, orta

kalın ve yarıparlak. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta

sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 5.9, Y.: 3.4, Ç.: 16. Krş.:

119-Env. No.: T.03.AZ.8J.ün7.53 Kenar ve gövde profili veren parça A.: F10, orta

kalın ve yarıparlak. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta

sertlikte ve sıkı dokulu. G.: 5, Y.: 1.8,Ç.: 15. Krş.:

165
FORM 16

120-Env. No.: T.98.4L2. Kenar ve gövde başlangıcı. A.: F10, kalın, parlak ve

homojen. K.: F10, çok az kireç, mika ve kum katkılı, ince, orta sertlikte ve sıkı

dokulu. G.: 5.3, Y.: 2.4, Ç.: ? Krş.: Hayes 1976, fig. 3, no. 30; Hayes 1992, fig. 34,

no. 16/1, fig. 33, no. 14/5

121-Env. No.: T.96.AR.9H.01. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, orta

kalınlıkta ve parlak. K.: F11, kireç, mika ve az kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu.

G.: 3.9, Y.: 3.5, Ç.: 27. Krş.: Hayes 2001, fig. 4, no. 21; Riley 1981, fig. 4, no. 3.

122-Env. No.: T.97.CR.5L.633. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, orta

kalınlıkta ve parlak. K.: F11, kireç, mika ve çok az kum katkılı, ince, sert ve sıkı

dokulu. G.: 4.3, Y.:3.1, Ç.:17. Krş.: Rodziewicz 1976,PL.6, B 25c

123-Env. No.: T.97.BE.6L.25. Kenar ve gövde başlangıcı. A.: Gövde F11, dudakta

G12, orta kalınlıkta, mat, homojen. K.: F11, çok az kireç, mika ve kum katkılı,

ince,gevrek ve sıkı dokulu. G.: 4.4, Y.: 2.5, Ç.: 16. Krş.:

124-Env. No.: T.97.BY.5L3. 87. Kenar ve gövde başlangıcı. A.: F10, orta kalınlıkta

ve parlak. K.: F10, Kireç çok ince mika ve kum katkılı ince, sert ve çok küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 3.3, Y.: 2.1, Ç.: 15. Krş.:

166
125-Env. No.: T.01.BU.5L 7. m.(T.98. 5L). İki parça. Kaide gövde geçişi. A: F 10,

orta kalınlıkta ve parlak sadece içte. K: Gövde F10, Kaide F11, (gövde ve kaide

arasındaki ton farkı keskin bir hat halinde belirgin). Kireç mika ve kum katkılı (

kaide kısmında katkı daha yoğun, özellikle kum ve kireç daha iri tanecikli). İnce sert

ve sıkı dokulu. G.: 9.7, Y.: 2.3, Ç.: 8.4. Krş.: Hayes 1973b, fig. 50, no. 2500;

Rodziewicz 1976, pl. 6, B 25

126-Env. No.:T.98. YB. Kenar ve gövde başlangıcı. A.: F11, orta kalınlıkta ve

parlak. K.: F11, çok ince kireç, mika ve kum katkılı. İnce, sert ve sıkı dokulu. G.:

3.3, Y.: 2.4, Ç.: 16. Krş.: Rodziewicz 1976, pl.6, R 25.

127-Env. No.: T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, orta kalınlıkta

ve parlak. K.: F10, çok az kireç, mika ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.:

1.9, Y.: 2.4, Ç.: 28. Krş.: Hayes 1992, fig. 36, 24/2

128-Env. No.: T.97. BP.5L3.49. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, orta

kalınlıkta ve parlak. K.: F10, çok az kireç, mika ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı

dokulu. G.: 3.6, Y.: 3.8, Ç.: 22. Krş.: Riley 1981, fig. 4, no. 4, fig. 5, no. 14;

Williams 1985, fig. 3, no. 6; Rodziewicz 1976, pl. 6, B 25a.

129-Env. No.: T.95.DH.9H. 8. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, orta

kalınlıkta ve parlak. K.: F10. Kireç, mika ve kum katkılı ince sert ve sıkı dokulu. G.:

5, Y.: 4.5, Ç.: 17. Krş.: Hayes 1973b, fig. 50, no. 2499; Hayes 1992, fig. 36, no. 23/1;

Riley 1981, fig. 5, no. 17.

167
130-Env. No.: T.97.BM.6L.81. Kaide gövde geçişi. Dipte tanımsız bir damga motifi

mevcut. A:F10, parlak ve orta kalınlıkta. K:10,az kieç mika ve çok az kum katkılı,

ince sert ve sıkı dokulu. G.: 9.6, Y.: 3.5, Ç.: 8.4. Krş.: Waagé 1948, pl. X, 878f

131-Env. No.: T.03.AZ.8J.ün.7.42. Tam profil veren parça. Dipte yarısı korunmuş

haç motifi mevcut. A:F11, orta kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F9, az kireç mika ve

kum katkılı, ince sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 11.8, Y.: 5.4, Ç. kenar:18, Ç.

kaide: 7.4. Krş.: Hayes 1992, fig. 35, 21/2; Mackensen 1999, Abb. 5, no. 16; Riley

1981, fig. 5, no. 12.

132-Env. No.: T.03.AK.10J.ün.3. Tam profil veren parça. Yarısı eksik. A.: F9, orta

kalınlıkta ve parlak. K.: F9, az kireç mika ve kum katkılı, ince sert ve gözenekli bir

dokusu var. G.: 16.8, Y:.5.3, Ç. kenar:18 Ç. kaide: 7. Krş.: Waagé 1948, pl. X 87k

(kaide için).

133-Env. No.: T.00.AT.6L.14. Tam profil veren parça. A.: F11, ince ve yarı parlak,

K.: F11, kireç, çok ince mika ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 12.5, Y.:

4.9, Ç.kenar: 18, Ç.kaide: 7. Krş.:

134-Env. No.: T.97.BM.6L. 55. Kenar ve gövde başlangıcı. A.: F10, orta kalınlıkta

ve yarı parlak. K.: F 10, Kireç, mika ve kum katkılı, ince, sert ve çok küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 4.7, Y.: 2.6, Ç.: 18. Krş.: Riley 1981, fig. 5, no. 20.

168
135-Env. No.: T.96.BN.8I(7L).7. Kenar ve gövde başlangıcı. A.: F10, orta kalın ve

yarıparlak. K.: F10, çok az kireç, mika ve kum katkılı, ince, orta sertlikte ve sıkı

dokulu. G.: 2.9, Y.: 2.3, Ç.: 16. Krş.: Riley 1981, fig. 5, no. 15.

136-Env. No.: T.97.BG.06L.23. Kenar ve gövde başlangıcı. A.: F11, orta kalınlıkta

ve yarı parlak. K.: F11, çok ince kireç, mika ve kum katkılı. İnce sert ve sıkı dokulu.

G.: 2.9, Y.:2.6, Ç.:18. Krş.:

137- Env. No.: T.95.I. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, ince ve yarı

parlak. K.: F10, kireç, mika ve az kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 9, Y.: 5.8,

Ç.: 19. Krş.: Waagé 1948, pl. X, 878p.

138-Env. 27. No.: T.99.AL.7K.13. Tam profil veren parça. A.: F11, kalın ve parlak.

K.: F11, çok ince kireç, mika ve kum katkılı. İnce, sert ve sıkı dokulu. G.: 8.5, Y.:

3.5, Ç.( Kenar): 12.4, Ç.(kaide): 5. Krş.:

139-Env. No.: T.01.DG.4J1.1.m. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F 10, orta

kalın ve yarı parlak. K.: F10, çok az kireç, mika ve kum katkılı, ince sert ve sıkı

dokulu. G.: 5.3, Y.: 3, Ç.: 16. Krş.:

140- Env. No.: T.97.BH.6L.82. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, orta

kalınlıkta ve yarı parlak K.: F10, kireç, mika az ve iri taneli kum katkılı, ince, sert,

kat kat, ve sıkı dokulu. G.: 4.4, Y.: 2.1, Ç.: 27. Krş.:

169
141-Env. No.: T.01.AM.5L.5.m. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F.: 10, orta

kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F10, kireç, mika az ve iri taneli kum katkılı, ince, sert ve

sıkı dokulu. G.: 7.4, Y.: 3.3, Ç.: 17. Krş.:

FORM 17

142-Env. No.: T.03.BJ(BK).8J.ün12. Tam profil veren parça, gövdenin çoğu

kaidenin küçük bir kısmı eksik. Tondoda çift sıra yiv içerisinde, üç figür bulunmakta,

bunlardan; merkezdeki cepheden ve boydan bir aziz veya azizeye ait olabilecek,

insan figürü, sağ kolu dirsek hizasından yukarı kalkmış. Başının üzerinde hale var.

Saçları uzun göz hizasından itibaren noktalarla gösterilmiş. Yüz oval, gözler

yuvarlak diğer hatları seçilemiyor. Kıyafeti boydan ayak bileklerine kadar iniyor,

gövde kısmı büyük oranda tahrip olmuş, kıvrımların çok azı silik bir şekilde

seçilebiliyor. Gövdeye çapraz olasılıkla bir asanın alt kısmı sağda belirgin, üst kısmı

seçilemiyor. Elbise kıvrımları oldukça stilize kıyafetin üst kısmında yatay, alt

kısmında dikey çizgiler halinde işlenmiş. Kıyafetin altında sadece sağ ayak

görülebiliyor. Ayak sağa dönük ve sandaletli. Bu figürün iki yanında da bir birinin

aynı iki adet büst mevcut. Bunlar boyun hizasından ve profilden gösterilmiş. Oldukça

tahrip oldukları için bazı hatları seçilemiyor. Saçlar ortada, yatay bir diademle ikiye

ayrılmış iki bölümde birbirine ters verev hatlar oluşturacak şekilde düzenlenmiş.

Gözler yuvarlak, burun oval, yüzün diğer hatları seçilemiyor. Oldukça beceriksizce

stilize işlenmişler. A.: F10, orta kalınlıkta, parlak, gevrek ve kabın sadece içine ve

dışta dudak ucuna kadar uygulanmış. K.: F10, kireç, mika ve çok iri kum katkılı

kalın taneli, orta serlikte ve gözenekli bir dokusu var. G.: 21, Y.: 8.5, Ç.: 19. Krş.:

170
Form için: Jones 1950, fig. 207, no. 820 ve f; Waagé 1933, Pl. IX, no.71; Waagé

1948, Pl. VIII, 804a; Williams 1989, fig. 19, no. 241; Makensen 1999 Abb. 5 no.21,

Rodziewicz 1976, pl. 2, B3a.; Bezek için: Waagé 1948, fig. 32, no.1. Tarih:

6.yüzyılın ikinci yarısından sonlarına kadar. Form 104 A

143-Env. No.: T.94.I.BG.7. Kenar gövde geçişine ait parça. A.: F10, kalın ve

parlak. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, sert ve gözenekli bir dokusu

var. G.: 8.1, Y.: 2.4, Ç.: 30. Krş.: Willams 1985, fig. 3. No. 7.

144-Env. No.: T.97.BZ.06L.127. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F12, ince

ve gövde de mat, dudakta parlak ve gevrek. K:F11, kireç, mika ve kum katkılı, ince

taneli, sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 10.6, Y.: 3.2, Ç.: 26. Krş.: Waagé 1948,

pl. VIII, no. 805a.

145-Env. No.: T.98.4L2. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince, yarı

parlak ve gevrek. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, sert ve

gözenekli bir dokusu var. G.: 6, Y.: 2.3, Ç.: 36. Krş: Kenyon 1957, fig. 84, no. 24.

146-Env. No.: T.94.I.AZ.02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince, kalın

parlak ve gevrek. K:F10, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, sert ve gözenekli

bir dokusu var. G.: 7.3, Y.: 2.5, Ç.: 30. Krş:Hayes 1976a, fig.3, VII/7; Waagé 1948,

pl. VIII, no. 803.

171
147-Env. No.: T.03.BJ.8J.ün.12.07. Kenar ve gövde profili veren parça proporsiyonu

bozuk iki ucunda farklı profil veriyor. A.: F10, kalın parlak ve gevrek. K:F10, kireç,

mika ve kum katkılı, kalın taneli, sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 25.2, Y.: 5, Ç.:

38.5 Krş: Jones 1950, fig. 207, f; Waagé 1933, Pl. IX, no.71; Waagé 1948, Pl. VIII,

804a; Williams 1989, fig. 19, no. 241; Makensen 1999 Abb. 5 no.21; Rodziewicz

1976, pl. 2, B3a.

148-Env. No.: T.96.AO.7L.35. Kenar ve Gövde profili veren parça. A.: F10, ince,

yarı parlak ve gevrek. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, sert ve katlı

bir dokusu var. G.: 11.5, Y.: 4.1, Ç.: 34. Krş: Hayes 1985, fig. 62, no.15.

149-Env. No.:T.03.AH.9J.ün2.01. Kenar gövde başlangıcına ait parça. A.: E8/F9

arası dalgalı kalın, parlak ve homojen. K.: F12, kireç, mika ve kum katkılı, ince

tanecikli, sert ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 6.3, Y.: 3.4, Ç.: 26. Krş.:

150-Env. No.:T.03.BF.10J.ün 5.01. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F12,

ince, yarı parlak ve gevrek. K.: F12, çok az kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli,

sert, gözenekli ve kristalimsi bir dokusu var. G.:4.3, Y.:4.2, Ç.: ?. Krş.: Waagé

1948, pl. VIII, no. 805k.

151-Env. No.:T.03.BD. 8J.ün 2.105. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10,

ince, yarı parlak ve gevrek. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, sert ve

gevşek dokulu. G.:8.7, Y.:5.5, Ç.: 33. Krş.: Hayes 1973b, fig. 50, no. 2056.

172
152-Env. No.:T.03.AI.10J.ün 3.01. Kenar ve gövde profili veren parça A.: E9, ince

ve yarı parlak. K.: E10/9 arası, çok az kireç, normal mika ve kum katkılı, kalın

taneli, sert ve gevşek dokulu. G.: 9.7, Y.: 5.1, Ç.: 32. Krş.: Waagé 1948, pl. VIII,

805p.

153-Env. No.:T.03.AM.9J.ün7.01. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11,

kalın, yarı parlak ve gevrek. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı, ince ama

tanecikleri belirgin, sert kristalimsi ve sıkı dokulu. G.: 6.1,Y.: 4.6, Ç.: 30. Krş.:

Hayes 1985, fig. 62. No 14.

154-Env. No.:T.03.BF.8J.ün2.02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, ince,

yarı parlak ve gevrek. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, gevrek ve

gözenekli bir dokusu var. G.: 6.2, Y.: 4.1, Ç.: 28. Krş.: Hayes 1985, fig. 62, no.15.

155-Env. No.:T.03.BB.8J.ün2.14. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın,

gevrek ve parlak. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, sert ve gözenekli

bir dokusu var. G.: 7, Y.: 3.2, Ç.: 28. Krş.:

156-Env. No.:T.03.AK.10J.ün3.01. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F9, ince

ve yarı parlak. K.: F10, çok ince kireç, mika ve iri kum katkılı, kalın taneli, sert ve

gözenekli bir dokusu var. G.: 9.9, Y.: 4.8, Ç.: 26. Krş.: Hayes 1978, fig. 12, no. 1.

173
157-Env. No.:T.03.AK.10J.ün3.02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:F11, ince,

yarı parlak ve gevrek. K.: F11, az kireç, mika ve normal kum katkılı, kalın taneli, sert

ve gözenekli bir dokusu var. G.: 10.1, Y.: 3.2, Ç.: 26. Krş.:

158-Env. No.:T.03.AZ.8J.ün7.45. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F9, kalın,

ve parlak. K.: F10, kireç, mika ve az kum katkılı, kalın taneli, sert ve küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 7.1, Y.: 3.6, Ç.: 32. Krş.:

159-Env. No.:T.03.AZ.8J.ün7.60. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince

ve yarı parlak ve gevrek. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin,

sert ve gevşek dokulu. G.: 4.7, Y.: 3.1, Ç.: 24. Krş.:

160-Env. No.:T.03.AZ.9J.ün7.48. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10,

kalın, yarı parlak ve gevrek. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, sert ve

ince katlar halinde gözenekli. G.: 5.6, Y.: 2.9, Ç.: 31. Krş.:

161-Env. No.:T.03.BE.10J.ün 8.02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10,

ince, yarı parlak ve gevrek. K.: F10, kireç, az mika ve çok az kum katkılı, kalın

taneli, sert ve gevşek dokulu. G.:7, Y.:4.2, Ç.: 23. Krş.:

162-Env. No.:T.96.AS.8G.02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F12, orta

kalınlıkta, yarı parlak ve gevrek. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli,

orta sertlikte ve kristalimsi bir yapısı var. G.: 3.4, Y.: 4.4, Ç.: ? Krş.:

174
163-Env. No.:T.02.CL.5K.1.m. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın

ve yarı parlak. K.: F11, çok az kireç, mika ve normal miktarda kum katkılı, ince, sert

ve az gözenekli bir dokusu var. G.: 6.6, Y.: 4.6, Ç.: 28. Krş.: Hayes 1985, fig. 62,

no.16; Rodziewicz 1976, Pl. 2, B3f.

164-Env. No.:T.98.5K.03. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, kalın, yarı

parlak ve gevrek. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, orta sertlikte ve

gevşek bir dokusu var. G.: 11, Y.: 5.6, Ç.: 31. Krş.: Williams 1989, fig. 19, no. 242.

165-Env. No.:T.03.BC.8J.ün6.02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, ince,

yarı parlak, dudak ucu kalın. K.: F11, çok az ve küçük kireç, mika ve kum katkılı,

ince taneli, sert ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 6, Y.: 2.8, Ç.: 28. Krş.: Riley

1981, fig. 6, no.28.

166-Env. No.: T.98.5K.05. Kenar ve gövde başlangıcına ait parça. A.: F10, ince ve

parlak ve gevrek. K.: F12, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, sert ve çok

küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 5.8, Y.: 2.2, Ç.: 25. Krş.:

167-Env. No.:T.03.AZ.8J.ün7. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince,

parlak ve gevrek. K.: F12, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, sert ve çok

küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 4.1, Y.: 2.1, Ç.: 24. Krş.: Rodziewicz 1976, Pl.

2, B3h.

175
168-Env. No.:T.03.BM.8J.ün2.03. Kaide parçası, tondoda 2 sıra yiv içerisine,

merkezde stilize hurma ağacı, parçanın sadece ağacın yalnız alt kısmının olduğu

alanı korunmuş. Gövde oldukça belirgin, verev çizgilerle detaylandırılmış, dalların

sadece uç kısmı korunmuş, meyveleri, ağacın iki tarafında da, armudi bir öbek

içerisinde iri noktalar halinde gösterilmiş. A.: F10, orta kalınlıkta ve parlakYz.: İçte,

düzgün ve gözenekli, dışta, çark izleri belirgin, kaidenin altı hafif aşınmış. K.: F10,

az kireç, mika ve yoğun kum katkılı, kalın sert ve gevşek dokulu. G : 6.7, Y.: 1.8,

Ç.: 11. Krş: - Tarih: 6. yüzyılın ikinci yarısından sonlarına kadar. Hayes Form 104 C.

169-Env. No.:T.03.BF.8J.ün2. 03. Kaide ve gövde profili veren (2) parça, tondoda 3

sıra yiv içerisine, merkezde stilize hurma ağacı, parçanın sadece ağacın yalnız üst

tarafının yarısının olduğu kısım korunmuş, dallar aşağı doğru yay şeklinde kıvrık ve

altında meyveleri armudi bir öbek içerisinde bir arada iri noktalar halinde

gösterilmiş. A.: F10, orta kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F10, çok az kireç, normal

mika ve yoğun kum katkılı, kalın sert ve gevşek dokulu. G.: 10.2, Y.: 4.3, Ç.: 10.

Krş.: no. 169, Tarih: 6. Yüzyılın ikinci çeyreğinden sonlarına kadar. Hayes Form 104

C.

170-Env. No.:T.94.I.CV.01. gen. al Tam profil veren parça. Restore edilmiş.

Tondoda, üçlü yiv sırası içerisinde, merkezde, silik bir hurma ağacı baskısı var.

A.:F12, kalın ve yarı parlak. K.: F11 kireç ve çok az mika ve kum katkılı, kalın

taneli, orta sertlikte ve gevşek dokulu. Y.:7, Ç. kenar: 28. Ç. kaide: 11.5. Krş.:

176
171-Env. No.:T.94.YB... Tam profil veren parça. Restore edilmiş. Tondoda, üçlü yiv

sırası içerisinde silik bir hurma ağacı baskısı var. A.: F12, orta kalınlıkta ve yarı

parlak. K.: F11, kireç, çok az mika ve kum katkılı, kalın taneli, orta sertlikte ve

gevşek dokulu. Y.: 7 ,Ç. kenar: 27.2, Ç. kaide: 10.9 , Krş.: no 16. Tarih: 6. Yüzyılın

ikinci yarısı - sonları. Hayes Form 104 C.

172-Env. No.:T.03.BC.8J.ün 6. 07 (T.03.AZ.9J.ün7.65.). iki parça tam profil veriyor.

kenarda çift yiv var. A.:F12, ince ve mat. K.: F12, kireç, mika ve kum katkılı, kalın

taneli, sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 4.9, Y.:5.7, Ç. kenar:25, Ç.

kaide:10. Krş: hayes 1978a, fig. 12, no.2.

173-Env. No.: T.99.AV.6L2. Tam profil veren parça. Tondoda, çift sıra yiv

içerisinde merkezde, profilden, ayakta duran kuzu mevcut. Oldukça silik sadece başı

ve vücudunun dış hatları seçilebiliyor. A.: G12, kalın ve yarı parlak K.: F11, kireç

ve çok az altın mika katkılı, yapısı kalınca sert ve sıkı. G.: 22.8, Y.: 4.1, Ç.:29, Krş.:

Kuzu; Williams 1989, pl. 6. No. 259. Tarih: 6. Yüzyılın ikinci yarısından sonlarına

kadar. Hayes Form 104 C’ ye ait

174-Env. No.: T.03.BF.10J. ün 5.01. Kaide ve gövde geçişine ait parça, tondoda,

çiftli yiv sırası içerisinde, cepheden erkek büstü, göğüs altına kadar olan kısmı

korunmuş. Saçları kabarık, dalgalı, hatlar iri bukleler halinde işlenmiş. Gözler iri

yuvarlak, kaşlar kalın yay şeklinde ve burunla birleşmiş, ağız silik seçilemiyor. Yüz

hatları yuvarlak. Omuzlar silik, gerdanda kıyafetin yakasına ait kalın hafif kavisli bir

çizgi mevcut, kıyafetin hatları oldukça belirgin, göğüs üzerinde kıvrımlar iç içe V

177
yapacak şekilde işlenmiş. Figürün sağ tarafında başı hizasına kadar yükselen bir asa

veya benzeri nesne tutuğu görülür. Sol tarafta ise gövdeye doğru taşan yay biçimli

başka bir çizgi burada olasılıkla, başka bir figürün olduğuna işaret etmekte. A.: F11,

ince, yarı parlak ve gevrek. K.: F11, kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, orta

sertlikte, kristalimsi ve gevşek dokulu. G.: 8.7, Y.: 1.6, Ç.: 14, Krş.: -. Tarih:

6.yüzyılın ikinci çeyreği – 7. yüzyıl başı. Form olasılıkla 104 C.

175-Env. No.: T.03.BM.8J.ün2.1. Kaide gövde profili veren parça, bir kısmı çatlak.

Tondoda, üç sıra yiv içerisinde, merkezde cepheden bir savaşçı figürü. Üzerinde

dizlerine kadar inen bir tünik, elinde uzun bir mızrak. Figürün dış hatları oldukça

belirgin işlenmiş olmasına rağmen içte kalan yüz ve kıyafetin ayrıntıları belli

olmuyor. Başta saçlar kısa ve dik çizgiler halinde, yüz oval. Sağ omuz düşük ve silik,

sol omuz daha belirgin. Kıyafetin ayrıntıları biraz daha belirgin. sağ omuzda

toplanmış olan elbisenin başlangıç kıvrımları seçilebiliyor. Sağ kol, dirsekten

kıvrılarak mızrağı kavramış. El ve parmaklar çok basit ve kabaca işlenmiş. Mızrağın

axı üstte ve altta birbirini tutmuyor, üste doğru inceliyor ve tepede ucuna flama veya

benzeri bir şey bağlanmış. Sol kol yanda düz bir şekilde aşağı doğru sarkıyor ve

kalça hizasında bel altını tutar vaziyette. Bacaklar açık sol ayak hafif ileri atılmış, sağ

bacak ise hafif sağa dönük. Diz kapakları iki basit çizgi ile belirtilmiş. Bacaklar

gövdeye göre oldukça ince işlenmiş. A: F11, orta kalınlıkta ve yarı parlak. K.:F11, az

kireç, mika ve yoğun kum katkılı, kalın taneli, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.:

20.5, Y.: 4, Ç.: 11.4. Krş.: -. Tarih: 6. Yüzyılın ikinci çeyreği ile sonu arası. Hayes

Form 104 C

178
176-Env. No.: T.96.AU.5I.04. Kaide ve gövde geçişine ait parça, tondoda, üçlü yiv

sırası içerisinde, cepheden göğse kadar erkek büstü. Saçları kabarık ve kıvırcık

boncuk taneleri şeklinde işlenmiş, gözler iri yuvarlak, kaşlar kalın, burun düz, yüz

hatları yuvarlak, ağız silik seçilemiyor. Sağ omzu silik, sol omzu belirgin, gerdanda

kıyafetin yakasına ait bir çizgi mevcut ancak kıyafetin hatları belirgin değil. A.: F10,

ince, parlak ve gevrek. K.: F11, kireç, mika ve yoğun kum katkılı, tanecikleri

belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 8.7, Y.: 1.6, Ç.: 14, Krş.: Hayes 1972,

fig. 245 a. Tarih: 6.yüzyılın ikinci çeyreği – 7. yüzyıl başı. Olasılıkla Hayes Form

104.

177-Env. No.: T.96.AR.9F(8F).02. Kaide ve gövde geçişine ait parça, tondoda, üçlü

yiv sırası içerisinde, cepheden göğse kadar erkek büstü. Oldukça silik, ayrıntılar pek

belli olmuyor. Saçları kabarık ve kıvırcık boncuk taneleri şeklinde işlenmiş, gözler iri

badem biçimli, kaşlar kalın ve gözü çevreler biçimde, yüzde başka detay seçilemiyor.

Sağ omzu silik, sol omzu belirgin, çok silik olduğu için kıyafeti seçilemiyor. A.: F10,

ince ve yarı parlak. K.: F10, kireç, mika ve yoğun kum katkılı, tanecikleri belirgin,

orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 5.9, Y.: 1.7, Ç.: 13, Krş: Hayes 1972, fig. 245 a.

Tarih: 6.yüzyılın ikinci çeyreği, 7. yüzyıl başı. Olasıllıkla Hayes Form 104.

178-Env. No.:T.03.AT.8J.ün.2.06. Kaide gövde geçişine ait parça. Tondoda tanımsız

bir baskı motifiparçası. A.: F10, orta kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F10, kireç, mika ve

yoğun kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 9.9, Y.:

1.5, Ç.: 11

179
179-Env. No.:T.03.AT.8J.ün.2.09. Kaide gövde geçişine ait parça. Tondoda volütlü

eşkenar dörtgen. A.: F11, ince, yarı parlak ve gevrek. K.: F10, kireç, mika ve kum

katkılı, tanecikleri belirgin, orta sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 8.9, Y.: 1.8, Ç.: 10.5

180-Env. No.: Yüzey. 28. Tondo parçası, üzerivde iki yiv sırası içerisinde çift

bordürlü haç, içine nokta ve eşkenar dörtgenlerle dolgu yapılmış. A.: G12, ince, yarı

parlak ve gevrek. K.: G11, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri belirgin, orta

sertlikte ve gevşek dokulu. G.: 4, Y.:- Ç:-. Krş: Hayes 1972, fig. 57, no.330 b. Tarih:

6. yüzyılın ikinci çeyreği. Form103 A ve 104 A ile birlikte kullanılmış.

181-Env. No.: T.98.AO.5K.22. Kaide ve gövde geçişine ait parça, tondoda, iki ince

yiv sırası içerisinde çift bordürlü haç mevcut. A.: F11, ince ve parlak. K.: F9, yoğun

kireç, kum ve az mika katkılı, kalın tanecikli, orta sertlikteve gevşek dokulu. G.: 8.8,

Y.: 3, Ç.: 13, Krş.: Hayes 1972, fig 56, no, 311e. Tarih : 5.yüzyıl sonu, 6.yüzyıl başı.

FORM 18

182- Env. No.: T.03.AZ.8J.ün7.49. Kenar gövde başlangıcına ait parça. A.: G12,

kalın ve parlak. K.: F12, kireç, mika ve kum katkılı, yapısı tanecikli, gevrek,

kristalimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 6.2, Y.: 2, Ç.: 32. Krş.: Waagé 1948, Pl.

VII, no. 802f; Birger 1981, Pl.13, no.17.

183- Env. No.:T.03.AZ.8J.ün7.50. Kenar ve gövde profili veren parça. Kısmen

yanmış A.: F10, kalın ve parlak. K.: F11,çekirdeği E11, kireç, mika ve kum katkılı,

180
yapısı tanecikli, gevrek, kristalimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 8.5, Y.: 3.4, Ç.:

29. Krş.: hayes 1985, fig. 62, no.17; Waagé 1948, Pl. VII, no. 802k; Mackensen

1999, Abb. 5, no.27.

184-Env. No.:T.03.AZ.8J.ün7.63. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince

ve yarı parlak. K.: F10, çekirdeği E11, kireç, mika ve kum katkılı, yapısı tanecikli,

sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 10.6, Y.: 3.9, Ç.: 30. Krş.: Hayes 1973bb, fig.

49, no. 2481, Hayes 2001, fig. 2, no. 49.

185-Env. No.:T.03.AV.8J.ün 2.01 Kenar gövde profili veren parça. A.: F10 kalın ve

parlak. K.: F10 çekirdek F12, yoğun kireç, mika ve kum katkılı, yapısı tanecikli, sert

ve gözenekli bir dokusu var. G.:11.5, Y.: 2.8, Ç. :32. Krş: Waagé 1933, Pl. IX,

no.173; Gassner 1997, Tf. 49, no. 600; Rodziewicz 1976, Pl. 2, B2a.

186-Env. No.: T.97.BP.5L3.96 Kenar ve gövde profili veren parça var. A.: F12, ince

ve yarı parlak. K.: F12,ince kireç, mika ve kum katkılı, kalın taneli, sert ve

kristalimsi bir dokusu var. G.: 6.2, Y.: 2.1, Ç.: 30. Krş.: Hayes 1973bb, fig. 49,

no.2480; Hayes 1978, fig. 14, no. 1.

187-Env. No.:T.03.BA.8J.ün 2.04. kenar gövde profili veren parça. A.: F10, içte

kalın ve parlak, dışta ince ve mat. K.: F12, kireç, mika ve kum katkılı, yapısı

tanecikli, gevrek, kristalimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 5.3, Y.: 3, Ç.: 32. Krş.:

Hayes 1972, fig. 31, no.10.

181
189-Env. No.:T.03.AV.8J.ün 2.01 Kaide, gövde profili veren parça. A.: F10 kalın ve

parlak. K.: F10 çekirdek F12, yoğun kireç, mika ve kum katkılı, yapısı tanecikli, sert

ve gözenekli bir dokusu var. G.: 8.5, Y.: 3.9, Ç.:18. Krş: Hayes 1972, fig. 32, no.8- 9,

16; Hayes 1973b, fig. 49, no. 2478- 2479.

190-Env. No.:T.98.AZ.5L1.16 Kaide gövde başlangıcına ait parça. Gövde geçişinde

bir set var. A:F11 kalın ve parlak. K.: F10, çekirdeği E11, çok az kireç, mika ve kum

katkılı, yapısı ince tanecikli, sert ve gözenekli bir dokusu var. G.:14, Y.: 3.5, Ç.: 15.

Krş.: Hayes 1972, fig. 32, no.16.

191-Env. No.:T.00.AZ.6L.13. Tam profil veriyor, 6 parça halinde yapıştırılmış. A.:

F12, ince ve yarı parlak. K.: F10, kireç, mika ve kum katkılı, yapısı kaba, gevrek ve

sıkı dokulu. G.: 26, Y.: 6.6, Ç. kenar: 36, Ç. kaide: Krş.: Hayes 1972, fig. 31, no.17.

192-Env. No.:T.03.BF.8J.ün2.01. Kaide gövde başlangıcına ait parça. Kaide de üç

adet yiv sırası, gövde geçişinde yüksek bir set var. A.: F10 ince, gevrek ve yarı

parlak. K.: F10, çekirdeği E12, kireç, mika ve kum katkılı, yapısı tanecikli,gevrek,

kristalimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 9, Y.: 4.5, Ç.: 18. Krş.: Hayes 1973b,

fig. 50, no. 2508.

193-Env. No.:T.98.AP(AI).5L2.32 Kaide gövde başlangıcına ait.(4 parça,

yapıştırılmış.) Gövde geçişinde yüksek bir set var. A.:F10 kalın ve yarı parlak. K.:

F10, kireç, mika ve kum katkılı, yapısı tanecikli, sert ve gözenekli bir dokusu var.

182
G.:20.2, Y.: 3.2, Ç.:17. Krş: .: Hayes 1972, fig. 31, no 13, fig.32, no.15; Hayes

1973b, fig. 50, no. 2513.

FORM 19

188-Env. No.:T.03.BP(BV)8J.ün13.01. Kenar, gövde profili veren parça. Gövde

ortasında yüksek bir set var. A.: F10, içte, kalın, parlak ve gevrek. K.: F10, kireç,

mika ve kum katkılı, yapısı kalın taneli, orta sertlikte ve gözenekli bir dokusu var.

G.: 31.6, Y.: 2.6, Ç.: 55. Krş.:-

FORM 20

194-Env. No.: T.03.BJ.8J.ün.2.1. Kenar ve gövde profili veren parça A.: F10, içte

kalın parlak, dudakta yarı parlak. K.: F10, kireç mika ve kum katkılı, ince orta

sertlikte ve gözenekli bir dokusu var. G.: 12.9, Y.: 5.4, Ç.: 26. Krş.: Hayes 1973b,

fig. 49, no. 2469; Riley 1981, fig. 6, no.31.

195-Env. No.: T.03.AH.9J.ün.2.1. Kenar ve gövde geçişine ait bir parça. A.: F10,

içte kalın parlak. K.: F10, kireç mika ve kum katkılı, ince orta sertlikte ve gözenekli

bir dokusu var. G.: 6.9, Y.: 2.5, Ç.: 26. Krş.: Riley 1981, fig. 5, no. 8.

196-Env. No.: T.03.BJ.8J.ün.12.06. Kenar ve gövde geçişine ait parça. A.: F10, içte

kalın ve parlak. K.: F:10, kireç mika ve kum katkılı, ince orta sertlikte ve gözenekli

bir dokusu var. G.:10.3, Y.: 3.9, Ç.: 28. Krş.: Riley 1981, fig. 6, no. 31.

183
197-Env. No. :T.03.BK.8J.ün.12. Kenar gövde geçişine ait parça. A.: F10, orta

kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F10, az kireç mika ve yoğun kum katkılı, ince sert ve

küçük gözenekli bir dokusu var. :G.:5.8, Y.: 2.8, Ç.: 27.5. Krş.: Waagé 1948, pl. IX,

352k- p.

198- Env. No.: T.03.BJ.8J.ün.12.05 Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, orta

kalınlıkta, parlak ve gevrek. K.: F10, kireç mika ve yoğun kum katkılı, kalın taneli,

orta sertlikte ve gözenekli bir dokusu var. G.: 8.2, Y.: 4.5, Ç.: 21. Krş.: Rodziewicz

1976, pl. 5, B 13e.

FORM 21

199-Env. No.: T.03.BR.8J.ün.13.04/09. Tam profil veriyor, 4 parça, yapıştırılmış.

A.: F11, içte kalın parlak, dışta ince ve mat. K.: F10, kireç mika ve kum katkılı, orta

kalınlıkta ve serlikte, ince gözenekli bir dokusu var. G.:11.6, Y.:3.9, Ç.kenar:14, Ç.

kaide: 6.5. Krş.: Hayes 1973b, fig.49, no.2470.

200-Env. No.: T.03.BR.8J.ün13. Kenar gövde başlangıcına ait parça. A.: F11, içte

orta kalınlıkta yarı parlak, dışta ince ve mat. K.: F10, kireç mika ve kum katkılı, orta

kalınlıkta ve serlikte, ince gözenekli bir dokusu var. G.: 4.3, Y.: 1.8, Ç.: 14. Krş.: No.

198 ile aynı

184
201-Env. No.: T.03.BE.8J.KD. Kenar gövde başlangıcına ait parça. A.: F11, içte

ince, dışta çok ince ve mat. K.: E11, az kireç mika ve kum katkılı, kalın, orta

serlikte, ve gözenekli bir dokusu var. G.: 4.2, Y.: 1.8, Ç.: 14. Krş.: no.198 ile aynı.

FORM 22

202-Env. No.: T.03.AT.8J.ün.2.08. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince

ve mat, içteki bantlar; F11, kalın gevrek ve parlak. K.: F11, az kireç, mika ve kum

katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.: 8, Y.: 2.8,

Ç.: 24. Krş.:

203-Env. No.: T.03.BK.8J.ün.2.02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, ince

ve parlak, bantlar astarla aynı renkte, dar ve belirgin hatlar oluşturur şekilde

parlatılmış. K.: E10, çok az kireç, normal mika ve yoğun kum katkılı, kristalimsi,

tanecikli, gevrek ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.: 7.7, Y.: 2.7, Ç.: 20. Krş.:

204-Env. No.: T.03.BF.10J.ün.5.02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10,

ince ve parlak. K.: F11, az kireç, mika ve kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek

ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.: 4.6, Y.: 2, Ç.: 22. Krş.:

205-Env. No.: T.03.BP.8J.ün13. 02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F9, ince

ve parlak, bantlar ince gevrek ve parlak, dar ve yer yer silik. F11 K.: F11, kireç, mika

ve iri kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.:

5.1, Y.: 2.7, Ç.: 22. Krş.: Hayes 1978, fig. 14, no.7.

185
206-Env. No.: T.03.BN.8J.ün.13.25.Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F6, ince

ve mat, bantlar F11, ince ve parlak, hatları düzensiz ve kısmen silik. K.: F10, az ve

yer yer iri kireç, normal mika ve kum katkılı, kristalimsi, ince tanecikli, gevrek ve

çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 8.7, Y.: 2.9, Ç.: 22.5. Krş.: Hayes 2001, fig.

6, no. 3.

207-Env. No.: T.03.BN.8J.ün.13.29. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11,

ince ve mat, bantlar astarla aynı renkte, eşit ve belirgin hatlar oluşturur şekilde

parlatılmış. K.: F10, kireç, mika ve yoğun kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek

ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.: 5.2, Y.: 0.8, Ç.: 6. Krş.: Hayes 1973b, fig. 49,

no. 271.

208-Env. No.: T.03.BR.8J.ün.13.05. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F9, ince

ve mat, bantlar F11, ince parlak kısmen aşınmış ve düzensiz hatlar oluşturur şekilde

yapılmış. K.: F11, az kireç, mika ve yoğun kum katkılı, kristalimsi, tanecikli,

gevrek ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.:4.9, Y.: 3.1, Ç.: 22. Krş.:

209-Env. No.: T.03.BC.8J.ün.6.01. Kenar ve gövde profili veriyor 7 parça,

yapıştırılmış. A.: F10, ince ve mat, içteki bantlar, F11, ince ve parlak. K.: F11, az

kireç, mika ve kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek ve hafif gözenekli bir

dokusu var. G.: 16.5, Y.: 4.6, Ç.: 26. Krş.: Hayes 1978, fig. 8, no.1; Hayes 1992, fig.

50, 31/10; Waagé 1948, Pl. VIII, 805x.

186
210-Env. No.: T.03.BN.8J.ün.13.26/28. Tam profil veriyor.2 parça, yapıştırılmış.

Kaide üzerinde foseptik kalıntıları var bu yüzden hem yüzeyi tahrip olmuş hem de

koyulaşmış. A.: F9, üstte F8/F11, ince ve mat, bantlar F10 altta F11, üstte düzensiz

altta ince ve belirgin hatlar oluşturan konsantrik daireler şekilde parlatılmış. K.: F10,

kireç, mika ve kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek ve hafif gözenekli bir

dokusu var. G.:7.2, Y.: 3.1, Ç. keanar: 14, Ç. kaide: 6. Krş.:

211-Env. No.: T.98.5K.01. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, ince ve mat,

içteki bantlar; astarla aynı renkte ince ve yarı parlak. K.: E11, çok az kireç, normal

mika ve kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek ve hafif gözenekli bir dokusu var.

G.: 5.8, Y.: 2.2, Ç.: 23.5. Krş.: Hayes 1973b b, fig. 49, no.2472; Hayes 1978, fig. 14,

no.8.

212-Env. No.: T.03.BK.8J.ün.12.01. Yanmış. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:

F11, ince ve parlak, bantlar astarla aynı renkte dar ve belirgin. K.: F10, kireç, mika

ve iri kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.:

5, Y.: 2.4, Ç.: 22. Krş.: Hayes 1985, fig.62, no.18.

213-Env. No.: T.97.BE.6L1.30. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, içte

ince ve parlak, İçteki bantlar astarla aynı renkte, dar ve belirgin hatlar halinde

parlatılmış. K.: F10, çok az kireç, mika ve kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek

ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.: 3.1, Y.: 2, Ç.: 22. Krş.: Hayes 1978, fig.12, no.

11.

187
214-Env. No.: T.03.AZ.8J.ün7.54. Kaide gövde geçişine ait parça. A.: F11, ince ve

parlak, bantlar astarla aynı renkte, orta kalınlıkta parlak, geniş ve düzensiz yer yer

birbirine girmiş. K.: F11,az kireç, mika ve kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek

ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.: 5.3, Y.: 1.2, Ç.: 5.6. Krş.: Hayes 1978, fig. 2,

no.12.

215-Env. No.: T.03.BB.8J.ün2.17. Kaide gövde geçişine ait parça.A.: E11, çok ince,

mat ve gevrek, bantlar F12, ince ve yarı parlak, dibe doğru incelen dar hatlar halinde.

K.: E11, az kireç, mika ve kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek ve hafif

gözenekli bir dokusu var. G.: 5.2, Y.: 0.8, Ç.: 9.4. Krş.:

216-Env. No.: T.03.BN.8J.ün.13.27. Kaide gövde geçişine ait parça. A.: F9, ince ve

mat, bantlar F10, ince parlak dar ve belirgin, konsantrik daireler oluşturur şekilde.

K.: F10, az kireç, yoğun mika ve kum katkılı, kristalimsi, tanecikli, gevrek ve hafif

gözenekli bir dokusu var. G.: 6.7, Y.: 0.9, Ç.: 5.5. Krş.:

217-Env. No.: T.03.BK.8J.ün.2.102. Kaide, gövde geçişine ait parça. A.: F11, ince

ve mat, bantlar astarla aynı renkte, dar ve belirgin hatlar oluşturur şekilde parlatılmış.

K.: E10, çok az kireç, normal mika ve yoğun kum katkılı, kristalimsi, tanecikli,

gevrek ve hafif gözenekli bir dokusu var. G.: 4.9, Y.: 0.8, Ç.: 6. Krş.:

188
 PHOKAİA KIRMIZI ASTARLI KAPLARI (GEÇ ROMA C)

FORM 1

218-Env. No.: T.01.CA.5K.3. böl(197, 186) Kenar gövde geçişine ait parça, A.: E11,

dışta kenarda E12 kalın parlak ve homojen. K.: E11, çok az kireç ve mika katkılı,

ince, sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 5, Y.: 3.7, Ç.: 17. Krş.: Hayes 1972, fig.

65, no1.; Hayes 1985, fig. 63, no. 3; Gassner 1997, Tf. 44, no.534.

219-Env. No.: T.98.4K2.024. Kenar, gövde başlangıcına ait parça. A.: F10, gövde

ince mat, kenar kalın yarı parlak. K.: F10, çok az kireç ve mika katkılı, ince, orta

sertlikte hafif tebeşirimsi ve sıkı dokulu. G.: 3.8, Y.: 2.8, Ç.: 16. Krş.: Gassner 1997,

Tf. 44, no. 536.; Kenrick 1981, fig. 243, VIII/52.

220-Env. No.: T.98.AU.5K.051. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: Gövde F11,

kenar B5, içte kalın yarı parlak, dışta ince mat. K.: F10, Kireç ve az mika katkılı,

ince, sert ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 5.6, Y.: 3.4, Ç.: 18. Krş.: Hayes

1992, fig. 32, 11/3

221-Env. No.: T.97.BS.5L3.03. Kenar gövde başlangıcına ait parça, A.: İçte,G12

kalın mat, dışta E10 ince mat. K.: E10 Kireç ve az mika katkılı, ince, sert ve küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 3.9, Y.: 3, Ç.: 11. Krş.: Hayes 1973b, fig. 48, no. 2452.

189
222-Env. No.: T.01.CU.4J2.2. mek. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: Dışta

F12, kalın, yarı parlak, içte F11, çok ince ve mat. K.: F11, çok az ve ince kireç ve

mika katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 3.4, Y.: 2.3, Ç.: 20. Krş.: Williams 1989,

fig. 22, no.263.

FORM 2

223-Env. No.:T.03.SÇ. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, dudak ucu, F11,

ince, mat ve homojen. K.: F10, çok az kireç ve mika katkılı, ince orta sertlikte, hafif

tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 6.3, Y.: 2.5, Ç.:16. Krş.: Gassner 1997,

Tf. 45, no. 541; du Plat Taylor, Megaw 1981, fig. 62, no. 473.

224-Env. No.:T.98.CL. 4L2. 03. Kenar ve gövde profili veren parça A.: F11, ince,

yarı parlak ve homojen. K.: F11, yoğun kireç, çok az mika katkılı, ince, sert ve

gözenekli bir dokusu var. G.: 10.1, Y.: 3.8, Ç.: 18. Krş.: Hayes 1972, fig. 66, no.2.;

Gassner 1997, taf. 45, no.540; Meriç 2002, Tf. 30, K334.

225-Env. No.:T.98.BN.4K1.07. Kenar ve gövde başlangıcına ait parça. A.: F10, ince,

mat ve homojen. K.: F10, az kireç ve mika katkılı, ince, orta sertlikte ve hafif

gözenekli bir dokusu var. G.: 5.5, Y.: 1.7, Ç.:15. Krş.: Gassner 1997, Tf. 45, no 542.

FORM 3

226-Env. No.:T.98.AD.5K.15. Kenar, gövde profili veren parça, dudakta rulet süsü

var. A.: Gövde G11, dudak ucunda H10-12 arası dalgalı, içte ince, dışta çok ince, ve

190
mat. K.: G11,kireç ve çok az mika katkılı, ince, sert ve gözenekli bir dokusu var. G.:

6.5, Y.: 2.5, Ç.:18. Krş.: Hayes 1972, fig. 67, no.1.; Gassner 1997, Tf. 46, no.555.

227-Env. No.:T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudakta rulet süsü var.

A.:G11, dudak ucunda A10-H12 arası dalgalı ,ince, mat ve homojen. K.: F10-D9

arası dalgalı, kireç ve az mika katkılı, ince, sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 13.6,

Y.: 2.1, Ç.:19. Krş.: Hayes 1972, fig. 67, no.5.; Williams/Zevros, 1981, fig. 2, no.19-

20.

228-Env. No.:T. 98.4L2 Kenar ve gövde profili veren parça, A.: F11, içte kalın dışta

ince ve silik mat. K.: F10 kireç ve az mika katkılı, orta sertlikte, hafif tebeşirimsi ve

gözenekli bir dokusu var. G.: 15.3, Y.: 3.4, Ç.: 22. Krş.:Hayes 1972, fig. 67, no.7.;

Kenyon 1957, fig. 84, no.13.; Giudice 1993, fig. 8, no.3.; Mc Clelean/ Rautman

1989, fig. 2. no.2.

229-Env. No.:Y.B. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: F11, dudak G12, ince ve

mat. K.: F10, kireç ve mika katkılı sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 5.7, Y.: 2.8,

Ç.: 21. Krş.: Giudice 1996, fig.23. no.2.; Giudice 1999, fig. 4, d/7.; Meyers 1978, fig.

14, no.11.;Magen 1997, 142, no.7.

230-Env. No.: T.00.AK.10J.15. Kenar gövde profili veren parça, A.: E11, çok ince

ve mat. K.:E10,çok ince zerrecikler halinde yoğun kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu.

G.: 6.8, Y.:3.3, Ç.: 20.Krş.: Mader 1996, Abb. 30. no. 45.

191
231-Env. No.: T.94.I.CM.10. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: G12, ince

dalgalı yer yer silinmiş, mat. K.: F11, kireç katkılı, sert ve az gözenekli. G.: 5.3, Y:

3.4, Ç.: 23. Krş.: Gassner 1997, Tf. 46, no555.; Magness 1992, fig. 63, no.13.

232-Env. No.:T.98. 5K. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: F12, ince, mat , dışta

aşınmış içte korunmuş. K.: F11, Kireç ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.:

9.1, Y.: 3.5, Ç.: 26.5. Krş.: Giudice 1996, fig. 23, no. 1.

233-Env. No.:T.98.BG.4K2.20 Kenar ve gövde profili veren parça. Dudakta dörtlü

rulet sırası var. A.: F12, dudakta E12/H11, ince ve mat. K:E9/F11, kireç ve kum

katkılı, sert ve sıkı dokulu. G.: 8.9, Y.: 3.6, Ç.: 24. Krş.: Zelle 1990, Abb. 20, no. 80.;

Isler 1969, Abb. 47.; Al-Maqdissi 1990, fig. 47/ b.

234-Env. No.: T.03.BF.10J.ün5.03. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudakta üçlü

rulet sırası var. A.: İçte H10, dışta, A11, ince mat ve homojen. K.: H10, dudak ucu

A11, az kireç katkılı, ince çok sert ve sıkı dokulu. G.: 8.6, Y.: 3.2, Ç.: 26.

Krş.:Ustinova 1994, 167, no.3.

235-Env. No.: T.02.AI.5L.7.mek. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudakta çift

sıra rulet süsü var. A:F10, ince, mat ve homojen. K.: F10, az kireç ve mika katkılı,

ince, orta sertlikte, hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 7.2, Y.: 4.8, Ç.:

28. Krş.: Waagé 1933, Pl.IX, no.208.; Isler 1969, Abb.50.

192
236-Env. No.: T.98.5L2. Kenar gövde profili veren parça, A.: iç ve dudak, F11/12

arası dalgalı, dış H10, ince ve mat. K.: F11/12 arası dalgalı, yoğun kireç katkılı, sert

ve sıkı dokulu. G.: 5.5, Y.: 2.5, Ç.: 27. Krş.: Hayes 1973b, fig.50, no.2454.; Hayes

1992, fig.33, 14/9.; Isler 1969, Abb. 49.

237-Env. No.: T.94.III.BL.29. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: Dışta F11, içte

F10, ince, homojen ve yarı parlak. K.: F10, kireç katkılı, ince, orta sertlikte.

Tebeşirimsi ve gözenekli dokuya sahip. G.: 8.4, Y.: 3, Ç.: 18.5. Krş.: Magness 1992,

fig. 63, no.12.; Yeivin 1992, fig. 24, no. 15.; Hızmi 1997, 60, no.7.

238-Env. No.:T.01.CJ.5K.02.I.mek. Kenar gövde profili veren parça, dudakta rulet

süsü var. A.: F11, ince ve mat. K.: F10, kireç katkılı sert ve sıkı dokulu. G.: 8.7, Y.:

3.1, Ç.: 20. Krş.: Kenrick 1981, fig.243,VIII/41.

239-Env. No.: T.98.YB. Kenar gövde profili veren parça, dudakta rulet süsü mevcut.

A.: F12, ince ve mat, dudak F9/11 çok ince ve mat. K.: F11, kireç katkılı, sert ve sıkı

dokulu. G.: 5.3, Y.: 2.6, Ç.: 20. Krş.: Landgraf 1980, fig.14a, F3/24.; Isler 1969,

Abb. 43.

240-Env. No.: T.98.CD.5L2.14. Kenar gövde profili veren parça, A.: G12, ince ve

mat. K.: G11, yoğun kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu. G.: 8.9, Y.: 2.6, Ç.: 21. Krş.:

Magness 1992, fig.63, no12, Yeivin 1992, fig. 24, no.15.; Hizmi 1997, 60, no. 7.

193
241- T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça, A.:11F, ince, mat ve homojen.

K.: F10 kireç ve az mika katkılı, ince, orta serlikte ve gözenekli. G.: 6.2 Y.: 2.8 Ç.:

24.5 Krş.:-

242-Env. No.: T.98.4L2. Kenar gövde profili veren parça, A.:F11, ince, mat ve

homojen. K.: F10 az kireç ve kum katkılı, ser ve sıkı dokulu. G.: 6.9, Y.: 2.6, Ç.: 22.

Krş.: Kenyon 1957, fig. 84, no.16.

243-Env. No.:T.98.BG.5K.42. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: G12, dudak

H9, ince ve mat. K.:G12, yoğun kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu. G.: 6.9, Y.: 2.9, Ç.:

21. Krş.: Gassner 1997, Tf. 46, no.558, Meriç 2002, Tf. 30, no.336.

244-Env. No.:T.98.Y.B. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: F11, dudak G12,

ince homojen ve mat. K.: F10, kireç katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 8.4, Y.: 2.3,

Ç.: 23. Krş.: Gassner 1997, Tf. 46, 561.; Landgraf 1980, fig. 14a, F3/21.

245-Env. No.:T.97.BM.6L.27 Kenar gövde profili veren parça, A.: F10/11 arası

dalgalı, ince ve mat. K.: E10, az kireç katkılı ince, orta sert ve sıkı dokulu. G.: 5.2,

Y.: 1.7, Ç.: 22. Krş.: Hayes 1972, fig. 68, no16.; Waagé 1933, Pl. IX, 204.; Isler

1969, Abb. 48.

246-Env. No.: T.96.BE.7J.7. Kenar gövde profili veren parça, A.: F12, dudak H12,

dışta ve dudakta ince ve mat, içte kalın ve yarı parlak. K.: G12, orta sertlikte, hafif

194
tebeşirimsi ve sıkı dokulu. G.: 5.7, Y.: 2.5, Ç.: 21. Krş.: Hayes 1972, fig.68, no16.;

Gassner 1997, Tf. 47, no 567.; Brock, Young 1949, fig.15, no. 5.

247-Env. No.: T.97.BE.6L.62. Kenar gövde profili veren parça, A.: Dışta F12, içte

F10, dudaktaE10/12 dalgalı,ince ve mat. K.: F10, az kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu.

G.: 5.5, Y.: 1.7, Ç.: 18. Krş.: Hayes 1972, fig. 68, no16.; Kenyon 1957, fig. 84,

no.11.; Tzaferis 1980, fig. 3, no. 8.

248-Env. No.:T.01.CJ.5K.05.1.Mek Kenar, gövde geçişine ait parça. A.: Gövde

G12, dudak H11, ince, mat ve homojen. K:G11, kireç ve az mika katkılı, ince sert ve

gözenekli bir dokusu var. G.: 6, Y.: 1.6, Ç.: 19. Krş.: Hayes 1972, fig. 68, no.16.;

Avner 2000, 38, no. 2.

249-Env. No.: T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça, dışta dudak kenarında

rulet süsü var A.: E10, içte orta kalınlıkta, yarı parlak, dışta ince, mat. K.: E9, kireç

ve az mika katkılı, ince, orta sertlikte, tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.:

11, Y.: 3.1, Ç.: 21. Krş.:

250-Env. No.:T.98.Y.B. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: F12, ince, homojen,

mat. K.: F11, az kireç ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 8, Y.: 3.1, Ç.:

18.5. Krş.:

195
251-Env. No.:T.01.CC:5K. Kenar gövde profili veren parça, A.: G12, ince ve mat.

K.: F11 yoğun kireç ve az mika katkılı, ince, orta serlikte, hafif tebeşirimsi ve sıkı

dokulu. G.: 6.4, Y.: 2.2, Ç: 19. Krş.: Waagé 1933, Pl. X, 285.

252-Env. No.: T98.YB. Kenar gövde profili veren parça, A.: F10/11 dalgalı, ince ve

mat. K.: F10, kireç katkılı, sert ve yer yer gözenekli. G:6.9, Y:2.4, Ç:19. Krş.:

Gassner 1997, Tf. 47, 566.

253-Env. No.: T.03.AT.8J.ün2.13. Kenar ve gövde profili veren parça . A.: Gövde

F10, dudak, E10/G11 arası dalgalı, ince mat ve homojen. K.: F10, kireç ve az mika

katkılı, ince orta sertlikte, hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 11, Y.:

3.6, Ç.: 28. Krş.: Gassner 1997, Tf. 47, no. 570.

254-Env. No.: T.98.Y.B. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: G11, ince, homojen

ve yarı parlak. K.: F11, kireç katılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 6.3, Y.: 4, Ç.: 19.4.

Krş.:

255-Env. No.:T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça, A.:11F ince, mat ve

homojen K: F10 kireç katkılı, ince ve orta serlikte ve gözenekli. G.: 6.2 , Y.: 2.8, Ç.:

24.5. Krş.: Hayes 1992, fig. 33, 14/12.; Robinson 1956, M350; Isler 1969, Abb. 44.

256-Env. No.: T.94.I.AN.5. Kenar gövde profili veren parça, A.: F12, dudak H12,

dış ince ve mat, iç kalın ve yarı parlak. K.: E9, kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu G.:

5.7, Y.:1.9, Ç.: 17. Krş.: Hayes 1973b, fig.48, no. 2439.; Meyers 1979, fig. 15, no.10.

196
257-Env. No.: T.98.AM.5K.028 Kenar ve gövde profili veren parça, A.: G11, içte

kalın, dışta ince ve yarı parlak. K.: E11, yoğun kireç katkılı, ince, sert yer yer

gözenekli. G.: 7.1, Y.: 2, Ç.: 23.5. Krş.: Gassner 1997, Tf. 46, no.567.

258-Env. No.: T.98.YB. Kenar gövde profili veren parça, A.: F12, ince ve mat. K.:

F11, yoğun kireç katkılı, ince, orta serlikte, hafif tebeşirimsi ve sıkı dokulu. G.: 5.1,

Y.: 1.7, Ç.: 13. Krş.: Tzaferis 1980, fig. 3. no. 7.

259-Env. No:.T.98.AE.5K.004. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Dışta F12,

içte F11, ince, homojen ve mat. K.: F9, az kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu. G.: 6.2,

Y.: 1.9, Ç.: 14. Krş.: Nahshoni 1999, 106, no. 7.

260-Env. No.:T.01.CS.5K.1mek, batı. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G12,

dudak H10, ince, homojen ve mat. K.: F11, yoğun kireç katkılı, sert ve sıkı

dokulu.G.: 3.7, Y.: 2.6, Ç.: 13. Krş.: Giudice 1996, fig. 23, no.5.

261-Env. No:.T.97.BI.6L.224 Kenar gövde profili veren parça, A.: Dışta F11, içte

F10, ince ve mat, dudakta G12, daha kalın K.: F10, az kireç ve kum katkılı, ince sert

ve sıkı dokulu. G.: 4.4, Y.: 2, Ç.: 15. Krş.: Landgraf 1980, fig. 14a, F3/16.; Birger

1981, Pl, 13, no.14.

262-Env. No.:T.02.AJ.5L.7m. Kenar, gövde geçişine ait parça. Dudakta rulet süsü

var. A:F10, ince mat ve homojen. Dudakta aşınmış. Yz.: İçte ince rötuş izleri, dışta

197
ince gözenekler var. K.: F10, kireç ve a mika katkılı ince, orta sertlikte, tebeşirimsi

ve gözenekli bir dokusu var. G.: 5.5, Y.: 2, Ç.: 20. Krş.: Landgraf 1980, fig. 14a,

f3/15.

263-Env. No.:T.97.BR.5L3.91. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F12, ince,

mat ve homojen. K.: F10, az kireç ve mika katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 4.4,

Y.: 1.9, Ç.: 16. Krş.: Kenrick 1981, fig. 243, VIII/42; Mc Clelean, Rautman 1989,

fig. 2, no. 1.

264-Env. No.:T.98.YB. Kenar gövde profili veren parça, A.: F10, ince, mat ve

homojen. K.: F9 az miktarda kireç ve kum katkılı ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 5.6,

Y.: 2.4, Ç.:13 .Krş.: Giudice 1993, fig. 8, no.4.

265- Env. No.: T.97.Y.B. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, dudak G12,

ince ve mat. K.: F10, kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu. G.: 5.8, Y.: 2.3, Ç.: 13. Krş.:

266-Env. No.: T.98.BG.5K.39. Kenar gövde profili veren parça, dudakta rulet süsü

mevcut. A.: F10, ince ve mat. K.: F10, az kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu. G.: 4.9,

Y.:2.1, Ç: 22. Krş.: Hayes 2001, fig. 4, A18.; Meriç 2002, Tf. 30, K338.

267-Env. No.:T.03.AL.10J.030. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: G9, dudak

kenarı H12, homojen, ince ve yarı parlak. K.: G9, kireç katkılı, ince sert ve sıkı

dokulu. G.:6.8, Y.: 2.7, Ç.: 18. Krş.: Landgraf 1980, fig.14a, F3/G2

198
268-Env. No.: T.03.BF.8J.ün 2.05. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10/11

arası dalgalı, çok ince, mat ve yer yer silinmiş. K.: F10, az kireç ve mika katkılı

ince,hafif gözenekli ve tebeşirimsi bir dokusu var. G.:9.5, Y.: 3.6, Ç.: 23. Krş.:

Landgraf 1980, fig. 14a, F3/G4, Isler 1969, Abb. 45.

269-Env. No.: T.03.BK.8J.ün2. Kenar ve gövde profili veren parça . A.: F9, Dudak:

F10, ince, gevrek, mat ve homojen. K.:F9, kireç ve az mika katkılı, ince hafif

gözenekli ve tebeşirimsi bir dokusu var. G.: 12.2, Y.: 3.7, Ç.: 21.5. Krş.:

270-Env. No.: T.98.AO.5K.36. Kenar gövde profili veren parça, A.: F11, ince ve

mat, ön yüzde yapım hatasından kaynaklanan tahribat mevcut, iç kısın ve dudak

pürüzlü. K.: F10, kireç katkılı sert ve sıkı dokulu. G.: 7, Y.: 2.2, Ç.: 17. Krş.:

Landgraf 1980, fig. 14a, F3/G6.

271-Env. No.: T.01.CL.5K.1.Mek. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: F12, çok

ince ve silinmiş. K.: F10, kireç ve mika katkılı, kalın, orta sertlikte, tebeşirimsi, kat

kat dokuya sahip. G.: 6.7, Y.: 2.9, Ç.: 30. Krş.: Hayes 1992, fig. 52, 13/5.

272-Env. No.:T.98.BH.4K2.045. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: E11,

dudakta H10 içte kalın yarı parlak dışta ince mat. K.: F10, az kireç katkılı, kalınca

yapılı sert sıkı dokulu. G.: 7, Y.: 3.1 Ç.: 28. Krş.:

199
273-Env. No.: T.98.4L1. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: F11, ince, homojen

ve mat. K.: F10/11 arası, kireç katkılı, ince, sert ve gözenekli. G.: 6.4, Y.: 2.9, Ç.: 22.

Krş.: Waagé 1933, Pl. IX, no.209.

274-Env. No.: T.03.AZ.8J.ün.7.16. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: gövde,

F11, dudak, F12, ince mat ve homojen. K.: F10, kireç ve az mika katkılı, ince sert ve

küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 7, Y.: 2.4, Ç.: 13, Krş.: Hayes 1973b, fig. 48, no.

2453.

275-Env. No.:T.98.5L Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F12, ince, homojen ve

mat. K.: F11, kireç katkılı, ince sert ve sıkı dokulu. G.: 4.1, Y.: 2.9, Ç.: 13. Krş.:

276-Env. No.:T.97.5L. tarla Kenar ve gövde profili veren parça. A.:G12, dudak D12,

ince, homojen ve mat. K.: G11, yoğun kireç katkılı, ince sert ve sıkı dokulu. G.: 3.9,

Y.: 1.9, Ç.: 11.5. Krş.: Gassner 1997, Tf. 47, no.572.

277-Env. No.:T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11,ince ve mat. K.:

E10, az kireç ve mika katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 5.5, Y.: 2.1 , Ç.: 14. Krş.:

Magness 1999, fig.3, en üst sol.; Rodziewicz 1976, Pl. 8, C2.

278-Env. No.:T.97.BG.6L.24. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:G12, dudak

E12, ince, homojen ve mat. K.:G11, yoğun kireç katkılı, ince sert ve sıkı dokulu.

G.:4.1, Y.:1.9, Ç.:12. Krş.:

200
279-Env. No.: T.94.I.BG.017. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: F12, dudak

çıkıntısı H9, ince homojen, mat. K.: F11, yoğun kireç katkılı, ince, sert ve sıkı

dokulu. G.: 7.5, Y.: 3.2, Ç.:13. Krş.:

280-Env. No.: T.94.I.AN.56. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: İç ve dudak

çıkıntısı G12, ince mat, dışta dudak altından itibaren F9, ince yarı parlak. K.: F10,

çok az kireç katkılı, ince, tebeşirimsi ve gözenekli bir yapıya sahip. G.: 6.2, Y.: 2.4,

Ç.: 15. Krş.: Magness 1999, fig.3, en alt orta. Giudice 1996, fig.23, no.4.;

281-Env. No.: T.97.5L. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: gövde F10, dudak

F12, ince, mat ve homojen. K.: F9, kireç ve az mika katkılı, ince sert ve sıkı dokulu.

G.: 4.1, Y.: 2.6, Ç.: 13. Krş.: Williams 1989, fig. 23, 277.

282-Env. No.: T.94.IAF.20. Kenar ve Gövde profili veren parça. A.: F10, ince mat,

dudak ucu G11, kalın ve yarı parlak. K.: F10, yoğun kireç katkılı, ince, sert ve sıkı

dokulu. G.: 4.4, Y.: 2.4, Ç.: 16. Krş.: Hayes 1985, fig. 63. no.7.

283-Env. No.:T.97.BM.6L.154. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:F11, ince ve

mat, dudak, F12, çok ince ve silik. K:F10, çok ince zerre halinde kireç katkılı, ince,

sert ve sıkı dokulu. G.: 2.8, Y.:1.7, Ç.:11. Krş.:

284-Env. No.:T.01.AH.5L.4.m. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:G11, ince ve

mat, dudak F12 çok ince ve silik. K.: F11, çok ince zerreler halinde kireç katkılı,

ince, sert az gözenekli. G.: 3.4, Y.: 22.5, Ç.: 10. Krş.:

201
285-Env. No.:T.94.III.BK.28. Tam profil veren parça dip kısmı eksik. A.: Gövde

F10, dudak, H10, ince, mat ve homojen. K.: F9, kireç ve az mika katkılı, ince orta

sertlikte ve gözenekli bir dokusu var. G.: 5.7, Y.: 3, Ç.: 9. Krş.:

286-Env. No.:T.01.AL.5L.5.mek. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G11,

dudak: H10, dışta ince, içte kalın ve mat. K.: G10, kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu.

G.: 9.6, Y.: 2.3, Ç.: 12.5. Krş.:

287-Env. No.: T.01.DA.4J1.kuzey. kenar ve gövde profili veren parça. A.: Gövde,

G11, dudak, H10/E10 arası dalgalı, ince, içte mat, dışta yarı parlak. K.: Gövde G12,

dudak, E9, kireç ve az mika katkılı. İnce, sert ve sıkı dokulu. G.: 4.5, Y.: 2.9, Ç.: 14.

Krş.: Waagé 1933, pl. X, 287.

288-Env. No.:T.97.SÇ. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Dışta H12, içte G12,

ince, kısmen silinmiş ve mat. K.: F11, kireç katkılı, ince, çok sert ve gözenekli. G .:

4, Y.: 2.1, Ç.: 13. Krş.: Williams 1989, fig. 22, no. 276.

289-Env. No.: T.01.CJ.5K.1.mek.06. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10,

ince, mat ve homojen. K.: F10, az kireç ve mika katkılı, ince orta sertlikte, ve sıkı

dokulu. G.: 4, Y.: 2.7, Ç.: 12. Krş:

202
290-Env. No.: T.01.CR.4J2. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G11, ince mat

ve homoje. K.: G9, çok az kireç ve mika katkılı, ince sert ve sıkı dokulu. G. :2.7, Y.:

3.1, Ç.: 14. Krş.:

291-Env. No. :T.01.CM.5K.1.mek. Tam profil veren parça dip kısmı eksik. A.: F10,

dudak ucu, H10/G12 ince, mat ve homojen. G.: 8.2.Y.: 4.3, Ç.: 16. Krş: Gassner

1997, Tf. 47, no.576.

292- Env. No.: T.98.BR.6K.36. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: H10, kenarda

H12, ince ve mat. K.: H9, kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu. G.:4.8, Y.:2.5, Ç.: . Krş.:

Hayes 1992, fig. 32, 13/1.

293- Env. No.: T.97.CC.5L4,18. Kenar gövde profili veren parça, A.: G12, ince, mat

ve homojen. K.: G10, Kireç ve az kum katkılı, sert ve sıkı dokulu. G.: 6, Y.: 2.5, Ç.:

15. Krş.: Giudice 1994, fig. 13, no.2.

294-Env. No.:T.94.I.AR.26. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: G11, ince

homojen ve mat. K.: F11, yoğu ve iri tanecikli kireç katkılı, sert ve sıkı dokulu. G.:

5.7, Y.: 1.7, Ç.: 14. Krş.: Williams 1989, fig. 23.no.278.

FORM 4

295-Env. No.: T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: Gövde G12, dudak

H12/9 arası dalgalı ince, mat ve homojen. K.: G11, çok küçük ama yoğun kireç ve

203
çok az mika katkılı, ince, orta sertlikte ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.:

3.4, Y.: 2.6, Ç.: 25 Krş.:. Hayes 1972, fig. 69, no.1.

296-Env. No.: T.98.4L1. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Gövde F11 kenar

dışta G12 ince, mat ve homojen. K.: F10, çok az ve ince kireç ve mika katkılı, ince,

orta sertlikte ve sıkı dokulu. G.: 9, Y.: 3.6, Ç.: 27. Krş.:

297-Env. No.: T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: Gövde F10, dudak

G11, ince, mat ve homojen. K.: F11, kireç ve çok az mika katkılı, ince, orta sertlikte

ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 3.5, Y.: 2.7, Ç.:21. Krş.:

298-Env. No.: T.98.YB. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: Gövde F10, dudak

G11, ince, mat ve homojen. K.: E10, içe doğru F10, kireç ve çok az mika katkılı,

ince, orta sertlikte ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 8.5, Y.: 3.8, Ç.: 29.

Krş.:

299-Env. No.: T.01.DA.4J1.(Kuzey). Kenar ve gövde profili veren parça, A.: Gövde,

F11, kenar dışta G12, ince ve mat. K.: F10,kireç ve çok az mika katkılı, ince, sert ve

gözenekli bir dokusu var. G.: 5.3, Y.: 2.9, Ç.: 15. Krş.:

300-Env. No.: T.98.BF.4K1.038. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: Gövde

G11, dudak G10/11arası dalgalı, içte gövde de kalın yarı parlak, içte kenardan

itibaren ve dışta ince mat K.:F11, kireç ve çok az mika katkılı, ince, orta sertlikte ve

çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 11.7, Y.: 3.4, Ç.:28. Krş.:

204
FORM 5

301-Env. No.:T.94.III.BL.20. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, içte ince,

alt kısımları yarı parlak, üstte ve dışta çok ince,mat. K.: F10, az kireç ve mika katkılı,

ince orta sertlikte ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 13, Y.: 2.7. Ç.: 23. Krş.:

Hayes 1972, fig.70, no.1.; Hayes 1973b, fig. 51, no. 2528.

302-Env. No.: T.01.CH.5K.4.böl. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, içte

ince, dışta çok ince ve mat. K.: F10, kireç ve az mika katkılı, ince, orta sertlikte, hafif

tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.:10.7, Y.: 2, Ç.: 23. Krş.: Hayes 1992,

fig.33,14/16.; Magness 1992, fig.67, no.15.

SÜSLEMELİ PARÇALAR

303-Env. No.:T.98.BI.4K2.051. Kaide ve gövde profili veren parça. Tondoda,

hurma dalları, üstünde üçlü konsantrik daire. Hurma dallarının sadece üst kısımları

korunmuş. A.: F10, içte ince ve mat, dışta çok ince ve mat. K.: F10, çok az kireç ve

mika katkılı, ince, orta sertlikte, hafif tebeşirimsi ve sıkı dokulu. G.: 13.3, Y.: 2.1, Ç.:

12, Krş: hurma dalı; Hayes 1972, fig. 72, no. 1 varyasyonu, Daireler; Hayes 1972,

fig72, no2 a. Tarih:360 –450. Hayes Form 2 veya 3.

304-Env. No.:T.01.CE.5K.4.böl. Kaide ve gövde geçişine ait parça. Tondoda, çok

küçük bir alan korunmuş, üzerinde, palmet motifi, uç kısmı kırılmış. Çift volüt

arasında kalp şeklinde taç yapraklar ve tepede damla şeklinde yaprak. A.: F12, orta

kalınlıkta , mat ve sadece içte. K.: F12, kireç ve az mika katkılı ince sert ve sıkı

205
dokulu. G.:2.8, Y.:1.1, Ç.: ?. Krş: Jones 1950, fig.164, no. R, fig.165, no .F; Hayes

1972, fig. 73, no 8e, Waagé 1948, fig.32. en dipte ve solda, Tarih: 440-490. Hayes

Form 2 veya 3.

305-Env. No.:T.98.BP.4K2.41. Kaide ve gövde profili veren parça. Tondada, dış

kısımda tek yiv sırası içerisinde volütlü eşkenar dörtgen, sadece üst kısmı korunmuş.

A.: F11,ince,mat ve homojen. K.: F10, kireç ve az mika katkılı, ince orta sertlikte,

hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. Krş.: Jones 1950, fig 165. No .B;

Hayes 1972, fig.73, no. 17w. Tarih: 360-440. Hayes Form 2 veya 3.

306-Env. No.:T.98.AN.5K.10 Kaide profili veren parça, tondoda volütlü eşkenar

dörtgen .A.: F10, ince mat ve homojen. K.: E9, mika katkılı, yapısı ince, tebeşirimsi

ve az gözenekli bir dokusu var.G.: 6, Y.: 2, Ç.: 13. Krş.: Jones 1950, fig. 165, no. G;

Hayes 1972, fig.73. 17 varyasyonu; Waagé 948, fig 32 dipte sağdan ikinci; Peppers

1979, Fig116, no c.x433; Topoleanu, 2003, pl,CXIV,no.15; Tarih 360-440. Hayes

Form 2 veya 3.

307-Env. No.:T.99.BJ.6K.02 (1.51). Kaide profili veren parça, tondoda volütlü

eşkenar dörtgen. A.: F12, ince ve mat. K.: E11, az kireç ve mika katkılı, ince,

tebeşirimsi ve az gözenekli bir dokusu var. G.: 4.9, Y.: 1.2 Ç.: 17. Krş.: Hayes 1972,

fig.73, no. 16 varyasyonu; Conrad 2000, Abb. 7, no.17.b. Tarih: 5.yüzyılın ortaları.

Olasılıkla form 3.

206
308-Env. No.:T.98.YB.29. Tondo parçası. Nilüfer tomurcukları dizisi. A.: F9, çok

ince, yarı parlak, aşınmış ve sadece içte. K.: F10 kireç katkılı, yapısı ince sert ve az

gözenekli. G.: 6.7, Y.: -, Ç.:-. Krş.: Hayes 1972, fig. 73, no. 12 l. Tarih:440 – 450.

309-Env. No.:T.98.YB.5K. Tondo parçası, üzerinde nilüfer çiçeği dizisi. A.: G11,

ince,mat ve sadece içte. K.: F11, kireç katkılı, yapısı ince sert ve gözenekli. G.: 2.3,

Y.: 0.5, Ç.:-.Krş.: Hayes 1972, fig. 73, no. 12 varyasyonu. Tarih: 440-490

310-Env. No.:T. 98.YB.31. Tondo parçası, üzerinde soğan dizisi. A.: G12, kalın,

yarı parlak ve sadece içte. K.: F12, az kireç ve mika katkılı, ince sert ve sıkı dokulu.

G:3.8, Y:0.6. Krş.: Hayes 1972, fig. 73, no. 13r; Waagé 1933, Fig. 4, No. 237. Tarih :

440-490, Hayes Form 3 veya 5.

311-Env. No.:T.98.AN.5K.031. Kaide ve gövde profili veren parça. Tondoda iki yiv

sırası arasında çift bordürlü damla motifleri sıralanmış A.: F10, içte ince ve mat,

dışta çok ince ve mat. G.: 5.6, Y.: 1.3, Ç.: 12. Krş.:-. Tarih: 360-450?. Hayes Form 2

veya 3.

312-Env. No.:T.98.AT.5K.011. Kaide ve gövde profili veren parça. Tondoda tek yiv

sırası içinde üzeri noktalı,sağ ve sol yanı kalp şeklinde bezekle doldurulmuş çapraz

motif. A.: F10, içte orta kalınlıkta ve yarı parlak, dışta çok ince ve mat. G.:10.5 , Y.:

2.9, Ç.:13 . Krş.:-. Tarih: 360-450?. Hayes Form 2 veya 3.

207
313-Env. No.:T.99.BF. 7K.13. +1.30. Tondo parçası. Merkezde Hz. Davud’un

yıldızı, A.:F 10 çok ince, silik, mat ve homojen. K.: F9, az kireç katkılı, yapısı ince,

sert ve sıkı. G.: 3.1, Y.: 0.5, Ç.: -. Krş.:

314-Env. No.:T.03. SÇ.1 , Kaide gövde geçişine ait parça, merkezde, profilden, sola

doğru koşan yaban tavşanı. A.: F11, çok ince, mat ve homojen. K.: F10 az kireç

katkılı, ince sert ve az gözenekli bir dokusu var. G.:4.3, Y.: 1.6, Ç.: 14, Krş.: Conrad

2000, Abb. 5, no 13. Tarih 360- 405/423. Hayes Form 3.

315-Env. No.:T.98.BN.5K.022. Tondo parçası, merkezde, profilden sola doğru koşan

yaban tavşanı. A:F10, çok ince, mat ve sadece içte. K.:F9, kireç ve az mika katkılı,

ince sert ve sıkı dokulu. G.: 6.6, Y.: 0.6, Ç.: 14, Krş.: Hayes 1972, fig. 74, no. 35

varyasyonu., Hayes 2001, fig.2, no5. Tarih:450- 490. Olasılıkla Hayes Form 3.

316-Env. No.:T.99.AI.6L1.29.(1.50) Tondo parçası, merkezde, profilden sola doğru

koşan yaban tavşanı. A.: F11, çok ince, mat ve sadece içte. K.: F10 az kireç katkılı,

ince sert ve az gözenekli bir dokusu var. G.: 3.4, Y.: 0.5, Ç:-. Krş.: Hayes 1972, fig.

75, no. 35 varyasyonu,Waagé 1948, fig.33. Tarih: 5. yüzyılın sonlarına ait.

Olasılıkla Hayes Form 3.

317-Env. No.:T.98.AS.5L1.06. Tondo parçası, merkezde, sağa doğru koşan geyik.

Figür oldukça net, ancak boynuzlarının sadece küçük bir kısmı korunmuş. A.: F11,

çok ince, mat ve sadece içte. K.: E9, az kireç ve mika katkılı, ince, sert ve sıkı

208
dokulu. G.: 8.1, Y.: 0.8, Ç:- Krş.: Hayes 1972, fig. 76, no. 41 varyasyonu.

Tarih:470-580. Hayes Form3 veya 10.

318-Env. No.:T.98. YB.30. Tondo parçası, sadece merkez korunmuş, çift bordürlü

Yunan haçı. A.:F12, ince, mat ve sadece içte. K.:F12, kireç ve az mika katkılı, ince

sert ve sıkı dokulu. G.: 2.7, Y.: 0.6, Ç.:- . Krş.: Jones 1950, fig. 165, no C; Hayes

1972, fig. 78, no 69q; Waagé 1948, Fig.34. sağ üstte birinci; Conrad 2000, Abb.7,

no.14; Topoleanu 2003, pl. CXV, no.22. Tarih: 480- 520?. Olasılıkla Hayes Form 3.

319-Env. No.:T.03.AZ.8J.ün.7.28. Kaide ve gövde profili veren parça. Dipte sadece

üst kısmı korunmuş, haç motifi var. Haçın tepesinde gizli rho (R) harfi var. A.: G11,

ince, mat ve homojen. K.: Yoğun kireç, az mika katılı, ince sert ve gözenekli bir

dokusu var. G.: 6.3, Y.: 1, Ç.:

320-Env.No.:T.01.DE.4J1.I mek. Tondo parçası. Üzerinde dört pendantlı haç motifi

var. A.: F11, ince, mat ve homojen. K.: F10, az kireç ve mika katkılı, ince orta

sertlikte ve sıkı dokulu. G.: 4.9, Y.: -, Ç.:-. Krş.:

321-Env. No.:T.99.CF.6L.02 (+78) Tondo parçası, merkezde yarısı korunmuş çift

pendantlı ? haç . A.: F12, çok ince mat, K:F12, yoğun kireç katkılı, yapısı ince sert

ve sıkı, G.:5.7, Y.: 0.6, Ç.:-, ; Krş.: Jones 1950, fig.165, no. K, N, Q; Hayes 1972,

fig. 78, no. 67-68, fig. 79, no.79p, 80t; Hayes 1985, fig. 64, no.21; Adamsheck 1979,

pl. 24, no.35L,35o; Landgraf 1980, fig. 14b, no1,

209
322-Env.No.:T.99.CA..6L.04 (+1.04) Tondo parçası, merkezde yarısı korunmuş çift

pendantlı haç . A.: F11, çok ince mat, K.: F11, yoğun kireç katkılı, yapısı ince sert

ve sıkı, G:4.6;Krş.: Hayes 1972, fig. 78, 67/l , Adamsheck 1979, pl.24, no.35n,

323-Env. No.:T.03.BF.8J.ün.7.01. Tondo parçası, merkezde çift pendantlı haç, alt

kısmı kırılmış. A.: F9, çok ince, mat ve homojen. K.: F9, kireç ve az maka katkılı,

ince, orta sertlikte, tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var . G.: 6.6, Y.: -, Ç.:-. .

Krş.:

324-Env. No.:.97.BG.6L.15. Tondo parçası, merkezde yarısı korunmuş A ve W’lı

haç . A:F11 çok ince mat. K.: F12, kireç katkılı, yapısı ince sert ve sıkı, G.: 5.7, Y.:

0.6, Ç.: -. Krş.: Hayes 1972, fig. 78, 66 varyasyonu; Adamsheck 1979, pl.24, no.35r;

Tarih:

325-Env. No.: Env. No.:T.00.AH.9J.07. Kaide , gövde geçişine ait parça, merkezde

tek kolu kurunmuş haç . A.: F11, içte ince, dışta çok ince ve mat. K.: F11, kireç ve az

mika katkılı, ince sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 5.1, Y.: 2, Ç.: .Krş.:

326-Env. No.:T.99.BG.6L1.07.(+111m.) Tondo parçası, merkezde çift bordürlü haç.

Yarısı korunmuş, A.: F11 çok ince ve mat. K.: F11 yoğun kireç, az mika katkılı, ince

sert ve sıkı dokulu. G.: 7.4, Y.:-, Ç:-. Krş.: Jones 1950, fig164, no. L, P; Hayes 1972,

fig. 79, no. 71b; Waagé 1948, Fig. 34, sağda üstten üçüncü; Landgraf 1980, fig, 14b,

no.3; Topoleanu 2003, pl. CXV, no.22;

210
327-Env. No.:T.01.BJ.5L.7.mek. Tondo parçası, merkezde çift bordürlü haç. Yarısı

korunmuş, A.: F11 çok ince ve mat. K.: F11 kireç ve az mika katkılı, ince, orta

sertlikte ve sıkı.dokulu. G.: 2.1, Y.: - , Ç.: -. Krş.:

328-Env. No.:T.98.BB.5K.kesit. Tondo parçası, merkezde üç bordürlü haç motifi, üst

kısmı kırılmış. A.: F12, çok ince, mat ve sadece içte. K.: F12, yoğun kireç ve az mika

katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 3.8, Y.: , Ç.: -. Krş.: Waagé 1948, Fig.34, sağ

üstten üçüncünün yanı. Tarih:

329-Env. No.:T.98.BI.5K.37. Tondo parçası, merkezde, çift bordürlü haç , sol kolu

kırık. A.: F10, ince, mat ve homojen. K.:F10, az kireç ve mika katkılı, ince sert ve

sıkı dokulu. G.: 3.2, Y.:- , Ç.: - . Krş.:

330-Env. No.:T.96.AV.8G.05. Kaide ve tondo profili veren parça, merkezde çift

bordürlü haç büyük oranda korunmuş. A.: G12, çok ince ve mat, K.: F11, yoğun

kireç katkılı, yapısı ince, sert ve sıkı. G.: 7, Y.: 1.9, Ç.: 8.3. Krş.: Hayes 1972 fig.79,

no. 71d; Waagé 1948, Fig. 34, sol üstten üçüncü; Isler 1969, Abb. 52; Peppers 1979,

fig115, f. X425, g.X426;

331-Env. No.:T.96.AL.9F.8. Kaide ve tondo profili veren parça, merkezde haç?. A.:

F11, çok ince, mat ve homojen. K.: F11, yoğun kireç, az mika katkılı, ince, sert ve

sıkı dokulu. G.: 9.4, Y.: 1.7, Ç.: 7.5. Krş.: -

211
FORM 6

332-Env. No.: T.94.III.BH.9. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Gövde F10,

dudak G11, çok ince, kısmen aşınmış ve mat. K.: F10, az kireç ve mika katkılı, ince,

orta sertlikte ve sıkı dokulu. G.: 5.4, Y.: 2.7, Ç.: 20. Krş: Zelle 1990, Abb. 20, no.

77.

333-Env. No.: T.98.BH.4K2.40. Kenar, gövde başlangıcına ait parça. A.: Gövde F10,

Dudak ucu G11, ince mat ve homojen. K.: F10, az kireç ve mika katkılı, ince ,orta

sertlikte, hafif tebeşirimsi ve küçük gözenekli bir dokusu var. G: 10, Y: 2.4,Ç: 26.

Krş:

334-Env. No.: T.98.BH.4K2.44. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: içte F10,

dudak ucu G11. K: F10, az kireç ve mika katkılı, ince ,orta sertlikte, hafif tebeşirimsi

ve küçük gözenekli bir dokusu var. G: 6, Y: 2.7, Ç.: 26. Krş.:

FORM 7

335-Env. No.: T.03.BD.10J.ün 3.06. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10,

ince, mat, homojen. K.: F10, Çok yoğun kireç az mika katkılı, ince, sert ve gözenekli

bir dokusu var. G.: 6, Y.: 3.3, Ç.: 30. Krş.: Hayes 1972, fig. 71. no. 4.

336-Env. No.:T.99.AH.7L1.017 (+1.80) . Kenar ve gövde profili veren parça. A.:

G12 dudakta G 10/ H 11 arası ince, mat, homojen, dalgalı. K.: G11, çok yoğun kireç

az mika katkılı, ince, sert ve gözenekli. G.: 11.4, Y.: 3.1, Ç.:26. Krş.: Waagé 1948,

pl. XI, no.949.

212
337-Env. No.: T 96.AP.8F.15. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: E10, ince ve

mat, kenar E9, daha ince yer yer aşınmış. K.: F9, az kireç ve mika katkılı, ince, orta

sertlikte, hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 6.1, Y.:3.7, Ç.:27. Krş.:

Hayes 1973b, fig. 48, no. 2464.

338-Env. No.:T.03.AV.8J.ün. 2. 05. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10,

dudakta yer yer G11, ince mat ve homojen. K.: F10, kireç, mika ve çok az kum

katkılı, ince, orta sert tebeşirimsi ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 4, Y.: 1.8,

Ç.: 13. Krş.:

339-Env. No.:T.01.DP.5K.3.mek. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Gövde de

F10, dudakta, G11, ince mat dudakta yer yer silinmiş. K.: F10, kireç ve az mika

katkılı, ince tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 7.4, Y.: 2.2, Ç.: 18. Krş.:

Hayes 1985, fig. 64, no.13.

340-Env. No.: T.03.AZ.8J.ün 7.23. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Gövde

F11, ince ve mat, kenar G11 – E 8 arası dalgalı, biraz daha kalın yer yer dökülmüş.

K.: F11 – No 2 gibi. G.: 4.2, Y.:2.3, Ç.:26. Krş.:

341-Env. No.: T.96.AS.7L.5. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Gövde F11,

dudak H11 / E8 arası dalgalı, ince , mat, dudağın üst kısmında yer yer dökülmüş. K.:

F10 / H10 arası dalgalı, kireç ve az mika katkılı, ince, sert ve gözenekli bir dokusu

213
var. G.: 3, Y.: 3.3, Ç.: ?. Krş.: Hayes 1973b, fig. 49, no.2486; Mc Clelean, Rautman

1989, fig. 2, no. 4.

342-Env. No.: T 03. BF. 8J. ün. 7. 05. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11,

dudakta yer yer E11. İnce, mat, içte yer yer dökülmeler var. K.: F11, yoğun kireç az

mika katkılı, ince, sert ve gözenekli. G.: 17, Y.: 4.2, Ç.: 27. Krş.: Sion 1997, 152,

no. 3.

343-Env. No.: T.03.AL.10J.ün7. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, kenar

H 11 – E 8 arası dalgalı, ince, mat ve homojen. K.:E8, tepede F10, kireç ve az mika

katkılı, ince, sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 7.2, Y.:2.3, Ç.:24. Krş.: Hayes

1985, fig. 64.no.14.

344-Env. No.: T 03.BA.8J.ün.2.01. Kenar ve gövde profili veren parça. Gövdenin alt

kısmında alçak bir set var. A.: F10, çok ince, gövdeyle bütünleşmiş, mat ve homojen.

K.: F10, kireç, kum ve mika katkılı, ince, orta sert ve çok küçük gözenekli. G.: 17.3,

Y.: 5.1, Ç.: 26. Krş.: Hayes 1973b, fig. 51, no. 2533.

345-Env. No.: T 03.BF.10J.ün 5.12. Kenar ve Gövde profili veren parça. A.: F11,

dudakta H12, ince, mat, dudakta yer yer silinmiş. K.: F11, (dudak üstü E9) yoğun

kireç az mika katkılı, ince, sert ve gözenekli. G.: 9, Y.: 4, Ç.: 26. Krş.: Gassner 1997,

Tf. 48, no.581.

214
346-Env. No.: T.03.AZ.8J.ün7.12 Kenar ve gövde profili veren parça. kenar gövde

geçişindeki setin altında yiv var. A.: F10, ince, mat ve homojen. K.: F10, kireç ve

çok az mika katkılı, ince sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 5.7, Y.: 3.8,

Ç.: 25. Krş.: Landgraf 1980, fig. 14a, F10/4.; Kenrick 1981, fig. 243, no. 43.

347-Env. No.: T 03, BF. 8 J. ün 7. 06. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10

No 13 gibi. K.: F9, (üst tarafta damarlı, yer yer E10) kireç ve az mika katkılı,

tanecikleri belli orta sert ve gözenekli. G.: 5.5, Y.: 3.4, Ç.: 22. Krş.: Landgraf 1980,

fig.14a, F10/3

348-Env. No.: T.97.AY.5L3.21. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11 ince,

mat, homojen. K.: F11 kireç ve az mika katkılı, ince sert ve sıkı dokulu. G.: 6, Y.:

2.3, Ç.: 30. Krş.: Landgraf 1980, fig.14a, F10/1

349-Env. No.: T.03.AS.8J.ün 2. 05. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11,

ince, mat ve homojen. K.: F10, yoğun kireç az mika katkılı. İnce sert ve küçük

gözenekli. G.: 5.1, Y.: 2.3, Ç.: 17. Krş.: Landgraf 1980, fig.14a, F10/2

350-Env. No.: T 03.AS.8J.ün. 2.02. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F 11

ince, mat ve homojen. K.: F 11 kireç az kum ve mika katkılı. İnce, sert ve küçük

gözenekli. G.: 10.2, Y.:5, Ç.:25. Krş.: Hayes 2001, fig.2, no 50.

215
351-Env. No.:T.00.AG.9K.03 Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, çok ince,

mat ve homojen. K.: F11, kireç ve az mika katkılı, ince,sert ve sıkı dokulu. G.:6,

Y.:3.8, Ç.: 26. Krş.: Hayes 2001, fig. 2. no. 50.

352-Env. No.:T.03.AT.10J.ün 5. Kenar ve gövde profili veren parça. dudağın

ucunda yiv var. A.: Gövde F9, dudak G11/E6 arası dalgalı. K.: F10, kireç ve az mika

katkılı. İnce orta sertlikte ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 7.5, Y.: 2.9, Ç.:

27. Krş.:

353-Env. No.:T.00.AR.11K.017 Kenar ve gövde profili veren parça. A.:F10, İnce,

mat ve homojen. K.: F9, kireç kum ve az mika katkılı, diğerlerine göre kalın, orta

sertlikte ve gözenekli bir dokusu var. G.: 3.8, Y.: 2.1, Ç.: 14. Krş.:

354-Env. No.:T.03.AZ.8J.ün 7.22 .Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, içte

kalın, yarı parlak, dışta ince ve mat. K.: F10, az kireç mika ve kum katkılı. İnce orta

sertlikte (tebeşirimsi) ve gözenekli bir dokusu var. G.: 5.4, Y.: 2.1, Ç.: 22. Krş.:

355-Env. No.: T.03.BD.8J.ün.2.51 Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Gövde

F11, dudak H11/7 arası dalgalı. K.: F11, yoğun kireç az mika katkılı dokusu No 42

gibi. G.: 6.3; Y.: 3.3, Ç.: 20. Krş.:

356-Env. No.: T 03.AK.10J.ün.3. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11 ince,

mat ve homojen. K.: F11 kireç az kum ve mika katkılı. İnce, sert ve küçük gözenekli.

G.: 10.2, Y.: 3.3, Ç.: 26. Krş.: Gassner 1997, Tf. 48, no. 583.

216
357-Env. No.:T.03.BD.8J.ün 6.01 Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Gövdede

F11, dudakta H12/D5 arassı dalgalı ince mat homojen. K.: F10, yoğun kireç ve az

mika katkılı, ince, sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 6, Y.: 4.7, Ç.:22.

Krş.:

358-Env. No.: T 94.9H.4S.FG.11. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F 10

dudak E12/E6 arası dalgalı. İnce, mat, homojen. K.: F10, yoğun kireç, az mika

katkılı, diğerlerine göre tane boyutu daha irice, orta sertlikte, tebeşirimsi ve

gözenekli. G.: 9.2, Y.:3.1, Ç.: 25. Krş.: Hayes 1973b, fig. 49, no. 2487.

359-Env. No.: T 03.AZ.8J ün.7.14 . Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11,

ince, mat, homojen. K.: F11, kireç ve az mika katkılı. İnce, orta hafif tebeşir, sert ve

gözenekli. G.: 8.4, Y.: 2.8, Ç.: 20. Krş.: Sion 1997, 152, no. 2.

360-Env. No.: T 03.AU.11J.ün 3.12. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11,

No 19 gibi. K.: F11, kireç ve az mika katkılı, ince, sert ve gözenekli. G.: 8.5, Y.: 2.9,

Ç.: 26. Krş.: Sion 1997, 152, no. 2.

361-Env. No.: T.03.BC.8J.ün.6.14. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10

Dudak tepede D7 ince, mat, gevrek, homojen. K.: F10, kireç, çok az mika ve kum

katkılı ince, orta sert, hafif tebeşirimsi ve çok küçük gözenekli. G.: 4.5, Y.: 3, Ç.: 27.

Krş.: Sion 1997, 152, no. 2.

217
362-Env. No.:T.03.BM.8J.ün.13.01(T.03.BK, 8.J.ün.2. Tam profil veren parça. dibin

çoğu eksik. A.: Gövde G11, dudak H11, ince mat ve homojen. K.:F11, yoğun kireç

ve az mika katkılı, ince, sert ve gözenekli bir dokusu var. G.:19.9, Y.:4.8, Ç .kenar:

20, Ç. kaide: 8.8. Krş.: Avner 2000, 38, no. 1.

363-Env. No.:T03.AS.8J.ün2.4. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, ince,

mat ve homojen. K.: F11, kireç ve az mika katkılı, ince, sert ve ince çizikler halinde

gözenekli. G.: 12.6, Y.: 2.3, Ç.: 28. Krş.: Avner 2000, 38, no. 1.

364-Env. No.: T.97.BK.06L.128. İki parça. Kenar ve gövde profili veren parça. A.:

F11, ince, mat ve homojen. K.: F10, kireç çok az kum ve mika katkılı, diğerlerine

göre biraz daha kalın, orta sert ve çok küçük gözenekli. G.: 6.8, Y.: 2, Ç.: 22. Krş.:

Hayes 1972, fig. 71, no. 7.

365-Env. No.: T 03.BD.8J.ün 2. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudağın

altındaki yiv derin bir iç bükey kavis haline gelmiş. A.: İçte F10, dudak B5, dışta

F11, çok ince mat dudakta yer yer dökülmüş. K.: F11 çok yoğun kireç ve az mika

katkılı. İnce, orta sertlikte ve küçük gözenekli. G.: 4,4, Y.: 2.8, Ç.: 16. Krş.:

366-Env. No.: T 00.AP.9L.031. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: Gövde A12,

dudak H 11, ince, mat ve homojen. K.: A2 çok yoğun kireç katkılı ince, orta sertlikte

ve çok küçük gözenekli. G.: 5.8 , Y.:4.6, Ç.:22. Krş.:

218
367-Env. No.: T 01.AM.5L.V. mek . Kenar ve gövde profili veren parça A.: F11,

ince mat dudakta H11/F11 arası dalgalı. K.: F11, yoğun kireç ve çok az kum katkılı,

ince, orta sert ve gözenekli. G.:11.8, Y.: 4, Ç.: 20. Krş.: Williams 1989, fig. 23, no.

279.

368-Env. No.: T 96.AO.7L.46. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince,

mat, dudak üzerinde biraz daha kalın ama çoğu dökülmüş. K.: F10, yoğun kireç az

mika katkılı. İnce sert ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 6.4, Y.: 3.8, Ç.: 26.

Krş.:

369-Env. No.: T03.BA.8J.ün2.08 . Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10, ince,

mat, homojen. K.: F10, az kireç ve mika katkılı, ince orta sert ,hafif tebeşirimsi ve

gözenekli. G.: 7.3, Y.: 2, Ç.: 28. Krş.: Hayes 1985, fig. 64, no.17.

370-Env. No.: T 97.BD.06L.208. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: İçte E8,

dışta: F10/ E 8 arası dalgalı, dudak G10, çok ince, mat, homojen. K.: F10, kireç ve

çok az mika katkılı. İnce sert ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 4.9, Y.:1.8,

Ç.:26. Krş.: Williams 1989, fig. 23, no. 280.

371-Env. No.: T 03.BD.8J.ün2. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10/ F11

arası, ince, mat ve homojen. K.: F 10, gövdede çekirdek oluşmuş (G10). Kireç ve az

mika katkılı. Tanecikleri belirgin, orta sertlikte, hafif tebeşirimsi ve gözenekli. G.:

6.4, Y.: 3.2, Ç.: 20. Krş.: Landgraf 1980, fig. 14a, F10/8.

219
372-Env. No.: T.96.AO.7L.31 iki parça. Kenar ve gövde profili veren parça.kenar

gövde bağlantısında set var. A.: F10, ince, mat ve homojen. K.:F10, kireç ve az mika

katkılı. İnce sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 14.2, Y.: 3.1, Ç.: 26.

Krş.: Waagé 1948, pl. XI, no. 949.

373-Env. No.:T.03.AZ.8J.ün 7. 21. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, çok

ince mat homojen. K: F10, yoğun kireç ve az mika katkılı. İnce, orta sertlikte,

tebeşirimsi ve sıkı dokulu. G.: 6, Y.: 3.7, Ç.: ?. Krş.: Kenrick 1981, fig.243, VIII/44.

374-Env. No.: T.03.BF.8J.ünite 2. 08. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F10,

çok ince, mat, homojen. K.: F10, kireç ve az mika katkılı,ince, orta sertlikte, hafif

tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.:10.3 Y.: 3.6, Ç.: 20. Krş.:Landgraf 1980,

fig.14a, F10/10

375-Env. No.:T 01.AB,AG.6L/5L.araba yolu. 2 parça. A.: H12 dudak A 10/ H 12

arası dalgalı. K.: Gövde H12 dudak H11, çok yoğun kireç katkılı; ince, orta sert ve

küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 20.3, Y.: 4.3, Ç.: 25. Krş.: Gassner 1997, Tf. 48,

no. 585.

376-Env. No.:T.03.BD.8J.ün 2.52 Kenar ve gövde profili veren parça. A.:F11, ince,

mat ve homojen. K.: F10, yoğun kireç ve az mika katkılı. Dokusu no 42 gibi. G.: 3.8,

Y.: 3, Ç.:?. Krş.:

220
377-Env. No.:T.03.AZ.8J.ün 7.05. Kenar ve gövde profili veren parça. A :F11, orta

kalınlıkta yarı parlak ve homojen. K.: F11, yoğun kireç ve az mika katkılı. İnce sert

ve çok küçük gözenekli. G:6.6, Y:3, Ç:24. Krş.: Hayes 2001, fig.6, B1.

378-Env. No.:T.97.CA.5L4.35(31). İki parça. Kenar ve gövde profili veren parça.

A.: G12, çok ince, mat ve homojen. K.: G12, yoğun kireç katkılı, ince, sert ve sıkı

dokulu. G.: 8.7, Y.: 3.1, Ç.: 25. Krş.: Hayes 1972, fig. 71, no.11.; Gassner 1997, Tf.

48, no. 586; Mc Clelean ,Rautman 1989, fig. 2, no. 5.

379-Env. No.: T.01.AG.6L. araba yolu . Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11,

ince mat ve homojen. K.: E10, kireç ve az mika katkılı, ince orta sertlikte, hafif

tebeşirimsi ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 9.7, Y.: 3.8, Ç.: 25. Krş.:

Rodziewicz 1976, Pl.8, C10.; Sion 1997, 152, no.1.; Dauphin 1991, fig. 4, no. 3.

380-Env. No.: T.97.BK.06L.133. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: F11, ince

mat ve homojen. K.:F11, yoğun kireç ve az mika katkılı. İnce sert ve çok küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 7.2, Y.: 3.5, Ç.: 29. Krş.: Waagé 1948, Pl, XI, 949 u.

381-Env. No.:T.03.AZ.8J.ün.7.61. Kenar ve gövde profili veren parça. A: gövde F10,

dudak G11, ince mat ve homojen. K.:F10, kireç çok az mika ve kum katkılı. Dokusu

no 42. gibi. G.: 6.1, Y.: 1.7, Ç.: 20.5. Krş.: Hayes 1972, fig. 71, no. 12.

221
382-Env. No.: T 03.BC.8J.ün.2.04. Kenar ve Gövde profili veren parça. A.: F11 ince,

içte mat, dudak H12, D6 arası dalgalı, K.: F11, Yoğun kireç, az kum ve mika katkılı,

ince sert ve küçük gözenekli. G.: 2.8, Y.: 3.2, Ç.: ?. Krş.:

383-Env. No.: T.03.BK.10J.ün.3. Kaide gövde geçişine ait parça. A:.F11, içte ince,

dışta çok ince ve mat. K: F11, kireç ve az mika katkılı, ince sert ve sıkı dokulu.

G:7.1, Y:1.3, Ç:11.4. Krş.:

384-Env. No.: T.O3.BJ.8J.ün.12. Kaide gövde geçişine ait parça, kaidenin

proporsiyonu bozuk. A.: F10, içte orta kalınlıkta yarı parlak, dışta ince ve mat. K.:

F10, kireç ve az mika katkılı, ince sert ve sıkı dokulu. G.: 5.9, Y.: 2.2, Ç.: 10. Krş.:

385-Env. No.: T.03.BG.8J.ün.7.01 Kaide gövde geçişine ait parça. A.: G12, içte ince

ve kısmen yarı parlak, dışta çok ince ve mat. K.: G12, yoğun kireç ve az mika katkılı,

İnce sert ve sıkı dokulu. G.: 8, Y.: 4.4, Ç.: 10. Krş.:

386-Env. No.:T.03.BD.8J.ün.2. Kaide gövde geçişine ait parça. A:F9, ince mat ve

homojen. K:F9, kireç ve az mika katkılı, ince, orta sertlikte hafif tebeşirimsi ve

gözenekli bir dokusu var. G.: 7.7, Y.: 1.5, Ç.: 7.8. Krş.:

387-Env. No.:T.03.BF.10J.ün.5.(kanal). Kaide gövde geçişine ait parça. A.: İçte F10,

ince, dışta F11çok ince ve mat. K.:F11, kireç ve az mika katkılı, ince sert ve sıkı

dokulu. G.: 5.5, Y.: 1.5, Ç.: 5.4. Krş.: Rodziewicz 1976, Pl. 8, cf.

222
388-Env. No.:T.03.BV.8J.ün.13.06. Kaide gövde geçişine ait parça. Hem içte hem de

dışta kazıma ile düzensiz şua benzeri motif mevcut. A.: F10, ince, homojen ve mat.

K.: F10, kireç ve az mika katkılı, ince orta sertlikte ve sıkı dokulu. G.: 14.3, Y.: 2.4,

Ç.: 12. Krş.:

223
 KIBRIS KAPLARI (GEÇ ROMA D)

FORM 1

389-Env. No.: T.98.CR.4L2.02(4. mek) Kenar ve gövde profili veren parça, kısmen

yanmış. A.: E10/G12 arası dalgalı, kalın, parlak (metalik) ve homojen. K.: E11,

kireç, az mika ve kum katkılı, ince sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.:

6.3, Y.: 3.1, Ç.: 20. Krş.: Hayes 1972, fig. 80, 1/2.

390-Env. No.: T.98.4L1. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: İçte F12, kalın ve

parlak (metalik), dışta E10/F11 arası dalgalı orta kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F10,

kireç, çok az mika ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G:5.3, Y.: 3.3, Ç.: 28.

Krş.:

391-Env. No.: T.98.CN.4L2.09 Kenar ve gövde profili veren parça, A.: F10, ince ve

yarı parlak, içte az dışta yoğun dökülmeler var. K.: E11, kireç, az mika ve kum

katkılı ince sert ve çok küçük gözenekli bir dokusu var. G.: 6.3, Y.: 2.2, Ç.: 23. Krş.

392-Env. No.: T.98.4L1. Kenar ve gövde profili veren parça, A.: İçte F11, ince ve

yarı parlak, kenarın üstünde kısmen aşınmış, dışta E10/G12 arası dalgalı orta

kalınlıkta, gevrek ve parlak(metalik). K.: E11, Kireç, az mika ve kum katkılı, ince,

sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 7.1, Y.: 3.8, Ç.: 28. Krş.:

224
393-Env. No.: T.96.AR.9H.03. Kenar, gövde geçişine ait parça, A.: İçte F11, orta

kalınlıkta ve yarı parlak, dışta ince mat ve kısmen dökülmüş. K.: F10 Kireç, çok az

mika ve kum katkılı, ince, sert ve sıkı dokulu. G.: 5.7 , Y.: 2.1, Ç.: 26. Krş: Hayes

1972, fig. 80, 1/ 4.

FORM 2

394-Env.No.: T.98.AN.5K.20.(T.98.AU.5K.39). Tam profil veren parça dudak

üzerinde 3 yiv sırası var. Proporsiyonu çok bozuk, dışta gövde üzerinde düzensiz

rulet kombinasyonu mevcut. Dipte, düzensiz iki yiv sırası içinde yine düzensiz

konsantrik daire motifi var. A.: E11, kabın tamamına uygulanmış, kalın ve parlak,

ruletli kısımda ince ve mat. K.: E11, çok küçük kireç, mika ve çok az kum katkılı,

ince sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 16.3, Y.:5.5, Ç. kenar: 24 , Ç. kaide: 17.4

395-Env. No.: T.98.BI.5K.033. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudak üzerinde

2 li yiv, gövde de 3 lü rulet sırası var. A.: İçte F11, orta kalınlıkta, dışta E8/G11 arası

dalgalı, ince ve mat. K.: E10, kireç, mika ve kum katkılı, ince, orta sertlikte, hafif

tebeşirimsi ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.:4.5, Y.: 4.2, Ç.: 26. Krş.:

396-Env. No.: T.98.BY.4K2.024. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudak

üzerinde 3 lü yiv sırası gövde de 3 sıra rulet süsü var. A.: Gövde E11, dudak ucu C10

ince ve mat. K.: E11, çok küçük kireç, mika ve çok az kum katkılı, ince sert ve

gözenekli bir dokusu var. G.:4.5, Y.: 4.1, Ç.: 22. Krş.:

225
397-Env. No.: T.97.5K. Tam profil veren parça. Kenar diğerlerinden farklı olarak

hafif dışa uzantılı, dudak üzerinde 2 li yiv, gövde de tek rulet sırası A.: İçte ve dışta

üst kısımda F10, alt kısımda H10, orta kalınlıkta ve yarı parlak, üstte kısmen

dökülmüş, dış alt kısımda kavlamış. K.: E10, az kire, mika ve kum katkılı, ince sert

ve gözenekli bir dokusu var. G.: 9.8, Y.: 5.3, Ç. kenar: 22, Ç. kaide: 15.2. Krş.:

398-Env. No.: T.98.AT.5L1.45/44, .. Tam profil veriyor 4 parça . dudak üzerinde çift

yiv sırası var. Dip bezemesiz, dışta basit rulet süsü var.A.: Gövde, E11/12 arası

dalgalı, dudak H12, kalın parlak ve homojen. K.: E11 çok küçük kireç, mika ve çok

az kum katkılı, ince sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 15.5, Y.: 3.7, Ç. kenar: 16,

Ç. kaide: 12. Krş.:

399-Env. No.: T.96.BT.7L.07. Kenar ve gövde profili veren parça. Burada cidar

incelmiş, kenarın üst kısmı aşağı doğru eğim kazanmış. Dudak üzerinde 2 yiv sırası,

gövde de 3lü rulet kombinasyonu var. A.: İçte F11, dışta E9/F11 arası dalgalı, ince

ve mat, içte ve dudakta kısmen dökülmüş. K.: F10, kireç ve mika katkılı, ince sert ve

gözenekli. G.: 4.5, Y.: 2.9, Ç.: 16. Krş.:

400-Env. No.: T.99.AF.6K.11. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudak üzerinde 2

yiv sırası dışta gövde de 2 li rulet süsü var. A.: İçte F11, dudakta D9, dışta E9/F11

arası dalgalı ince ve mat yer ter özellikle dudak ucunda aşınmış. K.: F10, kireç ve

mika katkılı, ince, orta sertlikte ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.:4.1, Y.: 2.4,

Ç.: 16. Krş.:

226
401-Env. No.: T.98.Yüzey.20. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudak üzerinde 2

yiv sırası A.: İçte E11, orta kalınlıkta ve mat, dışta E8/F11 arası dalgalı ince ve

mat. K.: E11, çok küçük kireç, mika ve çok az kum katkılı, ince sert ve gözenekli bir

dokusu var. G.: 5.8, Y.: 3.1, Ç.: 16. Krş.:

402-Env. No.: T.98.BF.4K1.37. Kaide parçası, tondoda üçlü yiv sırası içinde üç tane

ikili konsantrik dairenin kombinasyonuna nokta ve sap eklenerek oluşturulmuş stilize

bitki motifi mevcut. A.: E11/F10 arası dalgalı, yer yer metalik yer yer yarı parlak,

dışta F10 ince ve mat. K.: E10, çok küçük kireç, mika ve çok az kum katkılı, ince

sert ve gözenekli bir dokusu var. G.: 6.6, Y.: 1.9, Ç.: 15. Krş.:

403-Env. No.: T.01.CR.4J2. Tondo parçası. Çiftli yiv sırası içinde, içerisi nokta ile

doldurulmuş haç işaretinin alt kısmı korunmuş. A.: İçte E9/E12 arası dalgalı, dışta

E10 ince ve mat. K.: E10, çok az kireç, mika ve normal kum katkılı, ince, ser ve sıkı

dokulu. G.: 3.3, Y.:, Ç.:. Krş.:

FORM 3

404-Env. No.: T.97.BA.5L4.17. Kenar ve gövde profili veren parça.A:E9/F10 arası

dalgalı, ince, mat ve gevrek, içte çoğu dökülmüş. Dışta ruletlerin içi koyu renk, üst

yüzeyler ince ve açık tonda. K: E9, çekirdeği, F10, kireç ve mika katkılı, ince orta

sertlikte ve hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.:10, Y.: 3.9, Ç.: 22. Krş.:

405-Env. No.: T.03.AZ.8J.ün7.01. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudak

üzerinde 2 sıra yiv gövde de birbirinden bağımsız 5 sıra basit rulet süsü var. Kenarın

227
altındaki rulet sırası kısmen silik. A.: İçte F11/12 arası çok ince ve mat yer yer

silinmiş, dışta E9/F12 arası orta kalınlıkta ve yarı parlak. K.: F9, çekirdeği, E9, kireç

ve az mika katkılı, ince orta sertlikte ve hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu

var. G.: 8.9, Y.: 6.4, Ç.: 28. Krş.:

406-Env. No.: T.99.AJ.6L1.16. Kenar ve gövde profili veren parça. Dudak hafif

eğimli, üzerinde çift yiv, gövde de üç düzensiz rulet sırası var. A.: İçte üstte H12,

altta F12 orta kalınlıkta ve yarı parlak, dışta E9/H11 arası kalınlı inceli dalgalı,

metalik ve yarı parlak. K.: E9, kireç ve az mika katkılı. ince orta sertlikte ve hafif

tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 22.6, Y.: 9.3. Ç.: 28. Krş.:

407-Env. No.: T.98.BP.5K.93. Kaide ve gövde geçişine ait parça. Kısmen yanmış.

Dış yüzünde çok silik iki sırs rulet var. A.: F10, ince, mat ve homojen. K.: E10, az

kireç, mika ve kum katkılı, ince orta sertlikte ve gözenekli bir dokusu var. G.: 10.6,

Y.: 4, Ç.: 18. Krş.:

408-Env. No.: T.03.AM.9J(ün 2).01. Kenar ve gövde profili veren parça, gövde

geçişinde dirsek yok, iki yiv ve kulp bağlantısı izi belirgin. A.: İçte F11, ince, mat ve

gevrek, Dışta, H11/F10, arası dalgalı, kısmen dökülmüş ve kavlamış, orta kalınlıkta

ve parlak. K.: E10, kireç, az mika ve kum katkılı, ince, orta sert, tebeşirimsi ve küçük

gözenekli bir dokusu var. G.: 8.9, Y.: 8, Ç.: 27. Krş.:

409-Env. No.: T.96.AP.8F.12. Kenar ve gövde profili veren parça. Düz profil

veriyor. A.: İçte ve dışta kenarın üst kısmında E8/H11 arası dalgalı, dışta C5, ince ve

228
mat. K.: D9, dudakta çce doğru, B10, kireç az mika ve kum katkılı, ince orta

sertlikte, hafif tebeşirimsi ve küçük gözenekli bir dokusu var. G.:12.4, Y.: 5, Ç.: 28.

Krş.:

FORM 4

410-Env. No.:T.03.BG.10J.ün 5. Kenar, gövde ve kaide geçişine ait (3) parça, profil

no 1 gibi. A.: İçte F10, dışta G11, ince ve mat. K.: E10, az kireç ve mika katkılı, ince

orta sert ve hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 15.3, Y.: 4.9, Ç.: 22.

Krş.:

411-Env. No.: T.03.BN.10J.ün 3.19. Kenar ve gövde profili veren parça, dudak dışta

uca doğru gövdeden uzaklaşmıştır. Kenarda kazıma ile dalga süsü var. A.: Gövde

de E9/F11 arası dalgalı, dudak, E8/D6 arası dalgalı, ince ve mat. K.: E9, az kireç ve

mika katkılı, ince orta sert ve hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 8.4,

Y.: 3.5, Ç.: 21. Krş.:

412-Env. No.: T. Yüzey 34. Kenar ve gövde profili veren parça form no1 gibi. A.:

Gövde G11, dudak D6, ince ve mat. K.: F10, az kireç ve mika katkılı, ince orta sert

ve hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 8.4, Y.: 2.3, Ç.: 21. Krş.:

413-Env. No.: T.03.AH.9J.ün 2.01. Kenar gövde geçişine ait parça. İçe kıvrımlı,

kalınlaştırılmış kenarlı, gövde de çok silik rulet izleri seçilebiliyor. A.: içte F10,

kenar D6, dışta, E8/G10 arası dalgalı, ince ve mat. K.: E10, az kireç ve mika katkılı,

229
ince orta sert ve hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.:7.7, Y.: 2.5, Ç.: 23.

Krş.:

414-Env. No.: T.03.AH.9J.ün 2.01. Kenar gövde geçişine ait parça, profil no1 gibi.

A.: İçte F10, dudakta D6, dışta G10, ince ve mat. K.: E10, az kireç ve mika katkılı,

ince orta sert ve hafif tebeşirimsi ve gözenekli bir dokusu var. G.: 4.1, Y.: 1.8, Ç.: 23.

Krş.:

415-Env. No.: T.03.BB.8J.ün 2.19. Kenar ve gövde profili veren parça, form no1

gibi. A.: F10, içte ince, gevrek, mat ve kısmen dökülmüş, dudakta aşınmış, dışta ince

yarı parlak ve kısmen aşınmış. K.: F10, (içe doğru B10 hafif yeşilimsi, iyi pişmemiş),

az kireç ve mika katkılı, ince orta sertlikte G.: 5.2, Y.: 2.9, Ç.: 22. Krş.:

416-Env. No.: T.98.BN.4K1.04. Kenar ve gövde profili veren parça. A.: E12/10 arası

dalgalı, koyu renkli kısımlar kalın ve metalik, açık renkli bölümler ise ince ve mat,

dışta dudak üzeri tamamen sökülmüş. K: F11/E11 arası dalgalı, az kireç katkılı, ince

sert ve gözenekli bir dokuya sahip. G.: 11.5, Y.: 2.7, Ç.: 18. Krş.:

230
 DİĞERLERİ

417- Env. No.: T.03.BN.4K2.45. Kenar ve gövde profili veren parça. Kenar dış yüzü

yivli, içte basit rulet sırası var. A.: F10, ince, mat ve homojen. K.: F10, kireç ve az

mika katkılı, ince sert, hafif tebeşirimsi ve sıkı dokulu. G.: 7.3, Y.: 3.9, Ç.: 20. Krş.:-

418-Env. No.: T.03..AZ.8J.ün 7.19. Kenar ve gövde profili veren parça. (Kıbrıs F2-9

arası) Kenar kalınlaştırılmış, alta hafif içbükey profillendirilmiş. A.: Gövde F10,

kenar D10/F12 arası dalgalı, ince ve mat. K: F10, yoğun kireç ve az mika katkılı,

ince sert, hafif tebeşirimsi ve sıkı dokulu. G.: 5.8, Y.:3.3 , Ç.: 15. Krş.:

419-Env. No.: T.03..AS.8J.ün 2.11. Kenar ve gövde profili veren parça. (Kıbrıs F2-9

arası) Kenar kalınlaştırılmış. A.:içte F10, dudak F12/D6 arası dalgalı, dışta F11 ince

ve mat. K.: F10, yoğun kireç ve az mika katkılı, ince sert, hafif tebeşirimsi ve sıkı

dokulu. G.: 13.3, Y.:4.9, Ç.: 18. Krş.:

420-Env. No.: T03.BA.8J.ün2.02 (T03.AZ.8J.ün.7.13) .Tam profil veren parça.

Phokaia F10A taklidi. A.: F11, içte ve dudakta kalın, yarı parlak, dışta F11 astarsız.

Dudağın dışa bakan kısmı D6. K: F10, kireç,ve az mika katkılı. Çok ince orta sert

tebeşirimsi ve gözenekli. G.: 30, Y: 5.9, Ç.(kenar): 34, Ç. (kaide): 18

421-Env. No.: T.97.BI.5L4.59. Kenar ve gövde profili veren parça. (Afrika F104 C

taklidi?) Kenar kalınlaştırılmış, içte derin bir yiv ile gövdeden ayrılır. A.:G11, orta

231
kalınlıkta, homojen ve mat. K: E10, kireç, mika ve kum katkılı, ince,tebeşirimsi ve

gözenekli bir dukusu var. G.: 6, Y.: 3.7, Ç.: ?. Krş.:

422-Env. No.: T.97.BI.5L4.59. Kenar ve gövde profili veren parça. (Afrika F104C

taklidi?) Kenar kalınlaştırılmış, içte derin bir yiv ile gövdeden ayrılır. A.:F9, orta

kalınlıkta, yarı parlak ve sadece içte. K: F8, kireç, mika ve kum katkılı, tanecikleri

belirgin, tebeşirimsi ve gözenekli bir dukusu var. G.: 6.7, Y.: 3.9, Ç.: 30. Krş.:

232
E SONUÇ

Tarsus’ta ele geçen Geç Roma Kırmızı Astarlı Seramiklerinin incelendiği bu

çalışmamızda söz konusu malzemenin sağladığı verilerden yola çıkarak şehrin Geç

Antik Çağda seramik kullanımındaki özellikler değerlendirilmiş ve yorumlanmaya

çalışılmıştır. Bu bağlamda öncelikle Cumhuriyet Alanından ele geçen Geç Roma

dönemine ait kırmızı astarlı seramikler sınıflandırılmış, bu sınıflandırmada özellikle

üretim yerleri ve kendi içinde biçim özellikleri dikkate alınmıştır. Bunlar Afrika

Kırmızı Astarlıları, Phokaia Kırmızı Astarlıları ve Kıbrıs Kırmızı Astarlıları olup,

Tarsus’ta özellikle Cumhuriyet Alanı kazılarında bulunan bu malzemenin kil ve astar

özellikleri, süslemeleri, yapım teknikleri hakkında bilgi verilmiştir. Belirlenen

guruplara dahil olmayan birkaç örnek ise, ayrı bir başlıkta değerlendirilmiştir.

Özellikle Cumhuriyet Alanı malzemesinin diğer merkezlerde bulunan benzer

malzeme ile fiziksel kıyaslaması yapıldıktan sonra parçalarla ilgili stratigrafik

verileri daha sağlıklı değerlendirmek amacı ile geldikleri tabakalardaki konteksleri

listelenmiş, bu katmanlardan çıkan diğer buluntu gurupları ile karşılaştırılmıştır.

Ancak Tarsus’un özellikle Geç Antik Çağda geçirmiş olduğu çeşitli felaketler

nedeniyle, buluntularımız çoğu zaman mimari ile bağlantılı bir biçimde ele

geçmemiş; daha çok yerleşim evreleri arasına serilen tesfiye katmanlarının içinde

bulunmuştur. Bu ve diğer verilerin ışığı altında kentin konumuz ile ilgili olan

seramik kronolojisini şu şekilde ele alabiliriz.

Diğer buluntu yerlerinde de M.S. 4. yüzyılın ikinci yarısından 6. yüzyıl

ortalarına kadar tarihlenen Afrika Kırmızı Astarlıları Form 4-17, Phokaia kırmızı

Astarlıları Form 1-3, Kıbrıs Kırmızı Astarlıları Form 1-2 Cumhuriyet Alanı A

Sektörü 4J, 4K, 4L ve 5K plan karelerinde +2.80/1.70 metre kotları arasındaki

233
tabakada karışık bir şekilde ele geçmişlerdir. Malzemenin bu şekilde karışık

çıkmasında en büyük etkenlerden ilki, M.S. 6. yüzyılın ortalarında bu alanda,

portiğin duvarlarından ve diğer malzemelerinden de yararlanılarak geniş bir terasın

oluşturulmasıdır. Kazı alanının ilk tabakasını oluşturan terastaki mimari tabakanın

üstündeki dolgu ise, otoparkın açılması sırasında (yaklaşık 2,50 m. derinliğe kadar)

kaldırılmıştır. Ancak, kaldırılan bu tabakalardaki Orta Çağ ve sonrası yerleşimlere ait

olan konutların sadece -kimi - 4 m derinliğe kadar inen- çöp ve fosseptik çukurlarının

alt kısımları ayrıca oldukça fazla sayıda tandır ve fırın kalıntıları ele geçmiştir.

Böylece, söz konusu çukurların ve tandırların açılması sırasında yalnızca önceki

dönemlere ait tabakalarda tahribat olmamış, aynı zamanda açılan kuyuların kazılması

sırasında, içerisinde konu ettiğimiz seramik gurubuna ait örnekler de asıl

tabakalarından üst seviyelere taşınmıştır628. Burada sadece, kalıntıların alanın diğer

bölümlerine göre daha seyrek olduğu 4K plan karesinde M.S. 4. yüzyıl sonundan 5.

yüzyıl ortalarına kadar tarihlenen 65 adet sikke629 ile birlikte aynı ünitede bulunan

Form 4-6 ve 9 (Hayes 50, 57 ve 67) a ait 20 kadar parçanın, hem bu sikkelerle hem

de birbirleri ile çağdaş olmaları, söz konusu açmanın, alanın bu kısmında nispeten

korunmuş bir bölüm olduğunu göstermektedir.

A sektöründe ele geçen (yaklaşık 50 parça) az sayıdaki 6. yüzyıl sonu ile

7.yüzyıl ve sonrasına tarihlenen malzeme ise bu bölümün doğusunda yer alan 5L, 6L

ve 7L plan karelerinde ele geçmiştir. Ancak bu açmalarda karışıklık çok daha

belirgindir. Çünkü 4. yüzyıl ortalarından 7. yüzyıl ortalarına kadar tarihlenen Geç

628
Bu bölüm ve sonrasında ele alacağımız kazı alanının tabakaları ve stratigrafi için L. Zoroğlu
tarafından hazırlanan “Tarsus Cumhuriyet Alanı Kazıları 1994-2003” adlı kitabın I. Bölümündeki
manuskriptlerden yararlanılmıştır. Henüz yayınlanmamış bu bilgileri kullanmama izin verdiği için L.
Zoroğlu’na yeniden teşekkür ederim.
629
Cumhuriyet Alanı Sikkeleri Dr. A. Tolga Tek tarafından yayına hazırlanmaktadır. Sikkelerle ilgili
bilgiler yayın metninden temin edilmiştir.

234
Roma Seramikleri630 yaklaşık +2.85/1.55 metre kotları arasında çoğunluğu Orta

Çağ’a ait olmak üzere Helenistik döneme kadar çeşitlilik gösteren malzeme ile

birlikte bulunmuşlardır ki, bu duruma, yukarıda değindiğimiz gibi kuyular neden

olmuştur. Bizim için bir başka önemli ölçüt de, Cumhuriyet Alanının görkemli yapısı

olan portiğin seviyesinde ve oldukça uzun bir süre kullanıldığı anlaşılan bu yapının

sağlam kalan bölümlerindeki dolgunun alt seviyelerinde en erken Geç Roma Kırmızı

Astarlılar Gurubunu oluşturan Afrika Kırmızı Astarlılar gurubuna ait örneklerin ele

geçmemiş olmasıdır631.

Çok kısa bir çalışma yapılmış olan (2003 yılı) B sektöründe ise durum biraz

daha farklıdır. Öncelikle belirtmeliyiz ki, kazı başkanı tarafından Cumhuriyet Alanı

için önerilen yerleşim özelliği, burada kente ait konutların olduğu biçimindedir ki,

gerçekten de kazıların ilk yıllarında temizlenerek ortaya çıkarılan bir iç avlulu ev bu

sektörün caddeye en yakın yapısını oluşturmaktadır. Ancak bir taraftan A Sektöründe

olduğu gibi burada da değişik dönemlerde çeşitli yıkımların söz konusu olması, ama

aynı zamanda bu alana yapılacak otopark inşaatının oluşturduğu tahrip, bazı önemli

bilgileri de yok olmasının nedenidir. Ancak 8J plan karesinde yaklaşık +1.70/0.98

metre kotları arasında, nispeten korunmuş bir bölüm açılmıştır. M.S. 6. ve 7.

yüzyıllara tarihlenen ve Afrika Form 12D, 15, 16C, 17A-C, 18, 19, 20, 21, 22;

Phokaia Form 3F-G, 7A-C; Kıbrıs kaplarından Form 3, 4 ayrıca yine bunlarla çağdaş

çeşitli mutfak ve pişirme kaplarına632 ait çok sayıda parça birlikte ele geçmiştir. 8J

plan karesindeki bu ilk tabakanın, A sektöründeki eşzamanlı tabakadan yaklaşık 1

630
Burada A sektöründeki diğer plan karelerde çıkan Kırmızı Astarlılara ek olarak Afrika Form 18 ve
Phokaia Form 7’ye ait örekler ele geçmiştir.
631
2. yüzyıl sonlarından 3. yüzyıl ortalarına kadar tarihlenen çok az sayıdaki örnek de üst tabakalarda
değişik dönemlere tarihlenen malzeme ile birlikte ele geçmiştir.
632
Cumhuriyet Alanı mutfak kapları Çiğdem Toskay -Evrin tarafından Doktora tezi olarak
hazırlanmaktadır. Konuyla ilgili verdiği bilgilerden dolayı kendisine teşekkür ederim.

235
metre kadar daha aşağıda olması ve cadde seviyesinden de fazla yüksek olmaması

değerlendirmelerimize ışık tutmuştur. Yukarıda sözünü ettiğimiz Roma evinin

avlusundaki mozaiğin ve yıkılmış duvarlarındaki fresk kalıntılarının da ortaya

koyduğu gerçek, evlerin zaman zaman yenilendiği, kanal vb bazı eklemeler yapıldığı

şeklindedir. Eldeki verilere göre bu evlerin Roma Erken İmparatorluk zamanından,

yani yaklaşık olarak M.S. 1. yüzyılın sonlarından M.S. 3. yüzyıla ortalarına kadar

kullanıldığı ve 4. yüzyılda, yeniden inşa faaliyeti sırasında, yenilenen konutların 6.

yüzyıl ortalarına kadar kullanıldığı da anlaşılmaktadır.

Yukarıda belirttiğimiz gibi büyük ölçüde tahrip edilmiş bu tabakalardan

bulunan malzemenin çoğunu stratigrafik verilere göre tarihlemek mümkün

olmamıştır. Ancak ele geçen seramiklerin formlarına ve tiplerine göre büyük oranda

belirlenmiş kronolojileri633 sayesinde parçaların, analoji yöntemi ile, tasnifleri

yapılabilmiş ve formların tipolojik gelişimlerini tespit etmek mümkün olmuştur.

Böylece tarihleri belirlenerek oluşturulan seramik gurupları ait oldukları dönemlere

dair değerlendirmelere yeni bir boyut kazandırmıştır. Örneğin A sektöründe genel

olarak ele geçen ve 4. yüzyıl ortalarından 5. yüzyılın ortalarına kadar tarihlenen sikke

sayısı 350’nin üstünde olmasına rağmen bu döneme tarihlenen pişmiş toprak kap

sayısı sikke sayısı ile doğru orantılı değildir. Buna ters olarak 6. yüzyıla ait sikke

sayısı hem A hem de B sektöründe toplam 40’ı bulmazken, bu döneme ait kapların

sayısı büyük artış göstermektedir. Pek çok soru işaretini de beraberinde getiren bu

durum aslında sadece sikkelere bakılarak yapılacak değerlendirmelerin, alanın

özellikle 6. yüzyıl sonrasındaki durumu için hatalı çıkarımlara yol açabileceğini

göstermektedir. Özellikle 6. ve 7. yüzyıllara ait sikkelerin son derece az bulunduğu

633
Hayes 1972; Hayes 1973; Hayes 1976a; Hayes 1977b; Hayes 1978; Hayes 1980a; Hayes 1980b;
Hayes 1992; Hayes 2001; Johnson 1988; Landgraf 1980; Lund 1996; Machensen 1999; Magness
1992; Magness 1999; Marty; 1979; Megaw 1972; Neuru 1980; Oleson 1994; Peppers 1979.

236
Tarsus’ta bu zaman aralığına tarihlenen kapların Cumhuriyet Alanı’nda çokça ele
geçmesi, bu yüzyıllardaki yaşantının özellikle şehrin bu bölümündeki canlılığına dair
bir kanıt niteliğindedir.
Afrika, Phokaia ve Kıbrıs gibi bir birinden uzak ve farklı olan üç ayrı
bölgeden ithal edilen bu malların yoğunluklarının bir birine oranı da oldukça
farklıdır. Ancak bu parçaların 2. yüzyıl sonlarından 7. yüzyıl ortalarına kadar uzanan
bir süreç içerisinde dağılım gösterdiğini dikkate alırsak, bu yoğunluğu kapların genel
toplamı olan tek bir rakama göre oranlamak hiç de sağlıklı sonuçlar vermeyecektir.
Bu sebeple yapılacak değerlendirmeler için kapların kronolojik sınıflandırmalarının
yapılması önemlidir. Parçaların tarihlendirmesini yaparken stratigrafik veriler yeterli
olmadığı için J. Hayes’in oluşturduğu ve ondan sonrada fazla değiştirilmeyen
kronolojik veriler temel alınmıştır. Buna göre yukarıda sıraladığımız her bir
atölyenin dönemsel özellikler gösteren formlarının kronolojisinin ve gelişiminin ana
hatlarıyla tespit etmiş olmakla formlarına göre sınıflandırılan parçaların (bkz. Grafik
2, 7 ve 9) tarihlenmesi de kolaylaşmıştır. Bu verilere dayanarak Tarsus Cumhuriyet
Alanı Geç Roma Kırmızı Astarlılarının istatistiksel değerlendirilmesi sonucu
aşağıdaki grafik hazırlanmıştır.
800

700

600

500

400

300

200

100

0
175-250 250-300 300-350 350-400 400-450 450-500 500-550 550-600 600-650
Afrika 7 17 59 111 10 130 173 132
Phokaia 22 89 726 117 255
Kıbrıs 7 5 13 13 3

Grafik 10 :Cumhuriyet Alanında Bulunan Kırmızı Astarlı Geç Roma

Kaplarının Kronolojik Olarak Atölyelerine Göre Dağılımı.

237
 Buna göre 1. yüzyıl sonlarında üretilmeye başlayan ve Doğu Akdeniz

piyasasını 4-5. yüzyıllar arasında tekeline almayı başaran Afrika Kırmızı Astarlıları,

Tarsus’ta en önce görülen Geç Roma Kaplarıdır ve ilk defa Form 1’in (Hayes 16) 2.

yüzyıl sonlarına verilen634 az sayıdaki örneği ortaya çıkmıştır. Bu oran 3. yüzyılın ilk

yarısında daha da azalmış ve Tarsus’ta bu döneme verilebilen sadece Form 2’ye

(Hayes 32) ait birkaç parça ele geçmiştir. 3. yüzyılın ikinci yarısından 4.yüzyıl

başlarına kadar üst üste gelen çeşitli istilaların ekonomik istikrarsızlıkların etkisi

Tarsus’ta oldukça belirgindir. Öyle ki bu döneme ait oldukça sınırlı buluntu gurupları

arasında Kırmızı Astarlı Geç Roma Seramiklerine neredeyse hiç rastlanmaz. 4.

yüzyıl başı itibariyle tekrar görülmeye başlayan kapların bu yüzyılın ilk yarısında en

çok görülen Form 3-4, 6A ve 8A’ya (Hayes 45, 50, 58A ve 61A’ya) ait sınırlı sayıda

örnekleri mevcuttur. Aynı yüzyılın ortalarından itibaren kapların sayısı çoğalırken

form çeşitliliği de artmaktadır. Özellikle Form 4 ve 8’in (Hayes 50B ve 61A) baskın

olduğu bu dönemde Form 5-7 ve 9’a (Hayes 57, 58B, 59 ve 67) ait örnekler de

mevcuttur. 5. yüzyılın başına gelindiğinde ise sayı artmış, oldukça az miktarda da

olsa Phokaia (Form 1-2) ve Kıbrıs (Form1) Kırmızı Astarlıları görülmeye

başlamıştır. Afrika atölyelerinin baskın olduğu bu dönemde piyasaya neredeyse tek

kap formu hükmetmektedir ve sayısı 120’yi bulan gurup Form 9’un (Hayes 67) geç

örneklerinden oluşmaktadır. Bu formun yanı sıra görülen Form 10’a (Hayes 72, 73

ve 76) ait birkaç parçalık gurup ise numune niteliğindedir. Ancak 5. yüzyılın

ortalarına gelindiğinde Afrika kaplarında miktar aniden düşer ve sayıları 10’u

geçmeyen Form 12’ye (Hayes 91A/B) ait az sayıdaki parçadan başka örnek

görülmez. Bunda 429’da Vandallar’ın Kuzey Afrika’yı istila etmesinin ve

634
Waagé 1948, 54; Lamboglia 1958, 266; Salomonson 1968, 104; Hayes 1972, 42.

238
Akdeniz’de korsanların ticareti olumsuz etkilemelerinin635 payı büyüktür. Afrika

kaplarındaki bu ani azalma genel toplamı da etkilemiş ve önceki döneme göre % 82

artış göstererek sayıları 89’a çıkan Phokaia kaplarına rağmen miktar azalmıştır.

Sayıları ile birlikte form çeşitliliği de artan bu kaplardan Form 3B/C ve 4 çoğunluğu

oluştururken, Form 5A ve 6’nın (Hayes 8) sayısı birkaç parçayı geçmez. Kıbrıs

kapları ise bir önceki döneme göre artış göstermiş, ancak Form 2’nin örnekleri 15’le

sınırlı kalmıştır. Bütün bu gelişmelere rağmen genel miktarın azalmasının en büyük

sebebi İsauria’lıların kıyılardaki korsanlık faaliyetlerinin deniz aşırı ticareti olumsuz

etkilemesi olmalıdır. Zira 5. yüzyılın sonlarında İsauria ile yapılan barış

anlaşmasının636 ardından 6. yüzyılın ilk yarısında deniz aşırı faaliyetlerinde bir

canlanma başlamıştır. Hatta 537 ardından 550 yılında meydana gelen büyük sel

baskınının ardından Justinianus’un Kydnos nehrinin yatağını değiştirerek637 şehirde

yaptığı imar faaliyetleri de şehrin gelişmesinde önemli bir faktördür. Bunu ithal

kapların bir önceki evreye göre 7 kat artarak 860’lara varan miktarı da

göstermektedir. Ayrıca Justinianus’un generallerinden Belisarus’un 533 de Kuzey

Afrika’yı tekrar ele geçirmesiyle638 bölge ile alış verişin ivme kazandığını, bunu da

Afrika Kırmızı Astarlıları’nın 130 bulan sayısı ve zenginleşen form repertuarı ile

desteklemek mümkündür. Form 11-17’ye (Hayes 87, 91B/C, 93, 96, 97, 99A/B,

104’e) ait çanak ve kâseler dönemin sevilerek kullanılan kap formlarıdır. Ancak

piyasanın egemen malı % 84’lük pazar payı ile Phokaia Kırmızı Astarlılarıdır ve bu

atölyenin en sevilen kapları Form 3’ün alt tiplerine ait (özellikle tip F ve G) çanak ve

635
Grant 2000, 28, 149-150.
636
Hellenkemper ve Hild 1990, 42.
637
Zoroğlu 1995b, 26.
638
Raven 1993, 210-212.

239
küçük kaseleridir. Çok az bir artış kaydeden Kıbrıs kapları ise bu dönemde de Form

2 ve 3’e (Hayes 2 ve 7’ye) ait 13 kadar parça ile silik kalmaktadır.

6. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde ise 561 yılında kentte yaşanan deprem

ve ardından gelen salgın639 nedeniyle şehir bir kez daha zarar görmüş, kırmızı astarlı

kapların genel toplamında da yarıdan fazla düşüş kaydedilmiştir. Ege’yi de etkileyen

söz konusu salgın Afrika’yı fazla etkilememiş olmalıdır ki; Phokaia kaplarındaki

belirgin azalmaya rağmen Afrika mallarında belirgin bir artış söz konusudur. Öte

yandan Kıbrıs’ın silik varlığında bir değişim olmamıştır. Tarsus’taki 6. yüzyıl sonuna

kadar belirlenen kap repertuarı ise, Afrika Kırmızı Astarlıları’nda Form 12C, 16B-C,

17B-C, 18 ve 22 (Hayes 91C, 99B/C, 104B-C, 105 ve 109); Phokaia Kırmızı

Astarlılarında Form 7A-B (Hayes 10A-B); Kıbrıs Kırmızı Astarlıları’nda yine Form

3 ve 4’ten (Hayes 7 ve 9) oluşmaktadır.

7. yüzyıla gelindiğinde bölgenin yine savaşların gölgesinde kaldığını ve

bunun bir sonucu olarak 613-627 yılları arasında Pers işgalinin yaşandığını

görmekteyiz. Ancak bu kısa süre zarfında ticarete olumsuz bir etkinin yaşanmadığını,

önceki evreye göre artan ithalatı göz önüne alarak söyleyebiliriz. Form 7’nin

tiplerinden oluşan Phokaia mallarının baskın olduğu bu dönemde Afrika

seramiklerindeki azalma, özellikle 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren piyasadan

çekilen Form 16C ve 17C (Hayes 99C ve 104C) ile belirginleşmiştir. Buna karşın

Form 12D, 18-22’nin (Hayes 91D, 105, 107, 108 ve 109’un) geç örneklerine ait az

sayıdaki parça yüzyıl ortalarına kadar varlığını sürdürmüştür. Phokaia Kırmızı

Astarlıları ise aynı yüzyılın ortalarına kadar Form 7C’nin (Hayes 10 C’nin) en geç

tipleri ile etkinliğini korumayı başarmıştır. Kıbrıs malları da bu dönemde iyice

639
Cameron 1993a, 111.

240
silikleşerek Form 4’e (Hayes 9’a) ait birkaç örnekle temsil edilir. Bu dönemde

636/637’deki Arap akınlarıyla başlayan ve 551/552’de Emeviler’in şehri ele

geçirmesine640 kadar süren savaş ortamının olumsuz etkileri oldukça ağır

hissedilmiştir. Kazılardaki en geç bulguların 7. yüzyıl ortalarından itibaren kesilmesi

de durumu açıkça yansıtmaktadır.

Yukarıdaki dağılımda da görüldüğü gibi Tarsus’taki Geç Roma

Seramiklerinin yoğunlukları evrelere göre değişmektedir. Özellikle 5. yüzyıl

sonrasında artmaya başlayan ve 6. yüzyılda doruk noktasına ulaşan malların

oranlarındaki fark daha belirgindir. Bu dönemde Tarsus’ta Afrika ve Phokaia kapları

zaman dilimlerine göre değişken oranlarla tercih edilirken, Kıbrıs kaplarının

sönüklüğü dikkat çekicidir. Aynı durum bu dönem için, özellikle ticari zenginliği ile

ön plana çıkan Suriye641 ve Filistin642 bölgesindeki şehirlerde de belirgindir. Oysa

Tarsus’un batısında kalan Dağlık Kilikia kentlerinden Kelenderis ve Anemurium’da,

hatta daha batıda Pamphylia Bölgesinde yer alan Perge’de oldukça baskın olan mal

gurubu Kıbrıs Kırmızı Astarlılarıdır643. Ancak Dağlık Kilikia’da yer almasına

rağmen yukarıdaki şehirlere göre daha doğuda kalan Elaiussa Sebaste’te durum biraz

daha farklıdır. Bu şehirde de her ne kadar Kıbrıs Kapları, Phokaia üretimlerine göre

daha yoğunsa da baskın olan mal gurubu Afrika Kaplarıdır.

Kıbrıs kaplarının Tarsus’ta bu denli az olması, aslında Phokaia ve Afrika’ya

göre Kıbrıs’la olan yakınlığı ve prehistorik dönemlere dayanan ticari ve kültürel

bağlantıları ile tezat oluşturmaktadır. Kıbrıs Kırmızı Astarlılarının yukarıdaki

merkezlere oranla çok düşük olması, ayrıca bu kapların ana üretim merkezinin belki

640
Zoroğlu 1995b, 26.
641
Waage 1948, 57-58 pl.XI, fig.35; Kenrick 1981, fig. 243.
642
Kenyon 1957, fig. 84; Birger 1981, 76; Hayes 1985, 65; Magness 1992, fig. 67; Nahshoni 1994,
fig.7; Nahshoni 1999, 106; Sion 1997, 152, Stepansky 1999, 82.
643
Fırat 1999, 104-105.

241
de Kıbrıs olmadığı yolundaki görüşlerin ortaya atılmasına da sebep olmuştur644. Bu

konuda özellikle Perge645 ve Anemurium646 kazılarında tespit edilen yeni form

biçimleri ve kap yoğunluklarına bakarak, üretimin Pamphylia ve Dağlık Kilikia

arasındaki bir bölgede yapılabileceği düşüncesi geliştirilebilir.

Oysa yerli üretim konusu Tarsus’ta halen tartışılan, özellikle incelediğimiz

Geç Antik Çağ için açıklığa kavuşmamış bir durumdur. Konuya ilgili olarak

Helenistik ve Roma dönemlerinin karakteristik kaplarından olan terra sigillataların

alt tipi olan Doğu Sigillataları A Gurubu için önerilen olası üretim merkezleri

arasında Tarsus’ta vardır647. Gözlü Kule ve Cumhuriyet Alanı Kazılarında, ayrıca

şehrin birçok noktasında açılan sondajlarda yoğun miktarda ele geçen bu kapların

baskınlığı tartışılmazdır. Ancak bunların en geç örneklerinin 2. yüzyılın sonlarına

verildiği göz önüne alınırsa648, üretimin de bu tarihlerde sona erdiğini söylemek

mümkündür. Zaten Tarsus’ta da 3. yüzyıla ait lüks kap parçalarının azalması, sadece

Kıbrıs Sigillatası ve Afrika Kaplarının erken örneklerinden Form 1 (Hayes 16) gibi

birkaç ithal parçayla temsil edilmesi de bu durumu desteklemektedir. Yine de söz

konusu bu kopukluğa rağmen Tarsus gibi eski ve köklü geleneklere sahip bir şehirde

Geç Antik Çağ’da lüks kap üretiminin yeniden başlayıp başlamadığı ciddi bir

tartışma konusudur. Ancak bu kaba üretim için geçerli değildir: Cumhuriyet

Alanı’nın da ele geçen 5. yüzyıla ait üretim atığı bir amphora parçası649 bu dönemde

kaba kap üretiminin bir göstergesidir. Öte yandan da şarap ve zeytinyağı gibi ticari

644
Bu görüş XXIV. Rei Cretarie Romanae Fautores uluslar arası kongresinde J. Gunneweg
tarafından öne sürülmüş.
645
Fırat 1999, 58-64; Fırat 2000, 35-37.
646
Williams 1989, 29.
647
Jones 1950, 181; Zoroğlu 2003, 123.
648
Gözlü Kule için , Jones 1950, Cumhuriyet Alanı için Prof. Dr. Levent Zoroğlu malzemeyi
yayına hazırlamaktadır.
649
Cumhuriyet Alanı amphoralarını yayına hazırlayan Doç. Dr. Kaan Şenol parçayı 5. yüzyıla
tarihlemektedir. Kendisine bu konuda verdiği bilgi ve yardımları için teşekkür ederim.

242
değeri olan ürünleri depolamak ve satabilmek için ambalaj niteliğindeki bu tür

taşıyıcı kapların üretilmiş olması, çok farklı kil, astar ve yapım özelliklerine sahip

lüks kap üretiminin varlığı için bir dayanak sayılmaz. Konuyla ilgili olarak daha

sağlam çıkış noktaları için öncelikle bir üretime işaret edebilecek yoğun buluntu

gurupları değerlendirilmiştir. Bunlar arasında 6. yüzyıl ve sonrasında aynı tip

kapların miktarındaki yoğun artış dikkat çekici ve incelemeye değerdir. Özellikle

dönemin en yoğun buluntu gurubunu oluşturan Phokaia kapları öncelikli olarak ele

alınmış, parçaların kil ve astar yapıları morfolojik olarak incelenmiş, diğer buluntu

merkezlerindeki ve Phokaia kazılarında ele geçen örneklerle karşılaştırılmıştır.

Konuyla ilgili çalışma yapanlarla Tarsus malzemesi incelenmiş, elimizdeki

örneklerin Phokaia malzemesinin kil ve astar özellikleriyle örtüştüğü ortak görüşüne

varılmıştır. Ayrıca söz konusu dönemle ilgili seramik üretimini destekleyecek fırın,

üretim artığı veya hatalı üretim gibi bulgular da şimdiye kadar elde edilememiştir.

Bunların dışında ele geçen Afrika kaplarından yine 6. yüzyılın ikinci yarısına

ait Form 12 ve 17 (Hayes 91 ve 104) gibi sayısı fazla olan örnekler de aynı

incelemeye tabii tutulmuştur. Parçaların büyük çoğunluğu dönemin karakteristik kil

ve astar özelliklerini taşırken, oldukça kaba killi ve kalitesiz astar yapısına sahip 15

kadar Form 17 taklidi örnek tespit edilmiştir650. Döneminin en yaygın formlarından

biri olan Afrika Kırmızı Astarlılarının Mısır ve Gerasa’da – 6. yüzyıl sonrasında –

yerel taklitlerinin yaygın bir biçimde üretildikleri bilinmektedir651. Ancak

elimizdeki parçaların kil ve astar özellikleri adı geçen merkezlerdekilerin tanımları

ile uyuşmamaktadır. Son derece kalitesiz üretimler olan bu parçaların (bkz resim. 12)

varlığı olası bir yerel üretimin denendiğini veya parçaların yakın bir çevreden

650
Bu parçaların örnekleri diğerleri başlığı altında incelemiştir. Bk. no. 421-422, ayrıca res. 12.
651
Hayes 1972, 397-401.Watson 1989, 223-257.

243
geldiğini akla getirmektedir. Fakat bu kapların sayıca az oluşu orijinalleri ile

rekabete giremediğini göstermektedir.

Öte yandan eski gücünü kaybetmişse de önemini hiç yitirmeyen Tarsus’un bu

dönemde Suriye ve Filistin bölgesinde yaşanan ticari hareketlilikten652, özellikle

Antiokheia’ya olan yakınlığı ve bağlantıları sayesinde faydalandığı bilinmektedir.

Aynı zengin coğrafyanın nimetlerinden yararlanan her iki şehrin bir ortak noktası da

Kırmızı Astarlılarının ithal mallardan oluşmasıdır ki, böyle işlek merkezlerde

seramik endüstrisinin bu denli geri kalması oldukça ilginçtir. Ancak ticari

zenginlikleri ile ön plana çıkan bu tip şehirlerde dönem ekonomisinin tipik özelliği

olan takas sisteminin etkisini ve bu sistemin Kırmızı Astarlı kapların dağıtımındaki

rolünü653 dikkate almak gerekir. Bu sistem karşılıklı çıkarları korumaya dayalı mal

değişimini sağlamış, böylece yerel üretimlerden daha ucuza gelen ve karşılığında

kendi mallarını verebilecekleri bir çark oluşturmuştur. Bu durumda ticaretin daha

zayıf olduğu Dağlık Kilikia ve çevresindeki olası yerel üretimler ön plana çıkarken,

ticari hareketliliği ile ön plana çıkan Tarsus ve Antiokheia gibi şehirlerin kendi

mallarını takas edebildiği ithal kaplara yönelmesi akla yatkın gelmektedir. Üstelik

oldukça büyük miktarlarda üretilen bu kaplar sağlamlıkları ve ucuz fiyatları ile

piyasadaki rakiplerine lokal üretimler dahi olsa fazla şans tanımamıştır. Ephesos654

ve Konstantinopolis655 gibi Phokaia ile sıkı ticari ilişkileri olan merkezlerde bile

yerel üretimlerin orijinal Phokaia kaplarının yanında oldukça silik kalan miktarları

bu durumu ortaya koymaktadır.

652
Cameron 1993b, 84.
653
Cameron 1993b, 89-90.
654
Ladstatter, Sauer 2002.
655
Hayes 1967; Hayes 1992.

244
 Kapların işlevleri ile ilgili olarak tespit ettiğimiz kap formları arasında,

özellikle Afrika Kırmızı Astarlıları’nda görülen testi, sürahi, şişe vd. gibi kapalı

kaplar Tarsus’a ithal edilen lüks mallar arasında bulunamamıştır. Ele geçen

örneklerin sadece çanak, kâse ve tabak gibi açık kaplardan oluştuğu, bunların

arasında da orta ve küçük boyda kase ve çanak gibi derin kapların özellikle tercih

edildiği, ancak tabak tiplerinin pek revaçta olmadığı görülmektedir. Derin kapların

ise daha çok çorba gibi sulu yemeklerin servisi için elverişli, üstelik bu tip gıdaların

da gelir düzeyi düşük halkın beslenme şartları ile uyumlu olduğu düşünüldüğünde,

lüks olarak nitelenen bu kapların aslında orta ve alt düzeyde gelir gruplarına hitap

ettiği anlaşılmaktadır. Ayrıca “barbotine”, aplik veya kalıp tekniğiyle yapılan

kabartmalı süslemelerin görüldüğü daha özellikli tabak formlarının eksikliği de,

tüketici kitlenin standartları hakkında bir fikir vermektedir. Üstelik bulguların diğer

Doğu Akdeniz şehirleri ile uyumlu olması656 da durumun bölgesel niteliğini ortaya

koymaktadır.

Seramiklerin ait oldukları dönemlerle ilgili verdikleri başka bir önemli bilgi

de kültürel hayatla ilgilidir ve bunu daha çok süsleme unsurları ile yansıtırlar.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, Tarsus‘a ithal edilen Afrika Kırmızı astarlıları

arasında aplik veya kalıp tekniği ile yapılmış süsleme unsurlarına sahip daha nitelikli

kaplar bulunamamıştır. Özellikle Afrika ve Phokaia Kırmızı Astarlıları’na uygulanan

baskı tekniğindeki bezekler Tarsus’ta 4. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Afrika

Kırmızı Astarlıları’nda görülmeye başlar. Çoğunlukla bitkisel ve geometrik

motiflerin tercih edildiği bu süsleme tarzı en fazla 5. yüzyılın ortalarına kadar

tarihlendirilen Form 9’a (Hayes 67’ye) ait kapların dip kısımlarında görülür. Bu

656
Hayes 1980; Landgraf 1980; Johnson 1988; Magness 1992; Oleson 1994; Waagé 1945.

245
dönemden sonra bayrağı devralan Phokaia kaplarında da yine bitkisel ve geometrik

bezekler ve hayvan figürleri görülmektedir. Ancak Afrika ve Phokaia Kırmızı

Astarlılarında sevilerek kullanılan figürler arasında özellikle balık ve kuş (kumru,

güvercin..vd) çeşitleri, Tarsus’ta bulunan parçalarda tespit edilememiştir.

5. yüzyıl sonlarından itibaren kaplarda görülen süsleme unsurlarında dini

simgeler daha çok tercih edilmeye başlanır. Özellikle Phokaia kaplarından Form 3’ün

geç örnekleri üzerinde görülen haç baskılarının sayısında ve çeşitliliğinde belirgin bir

artış vardır. Ayrıca Hıristiyanlarca kutsal sayılan aziz tasvirleri, kuzu ve hurma ağacı

gibi figürler de, haç baskılarının yanı sıra Afrika kaplarından Form 17’nin (Hayes

104’ün) çanaklarında tercih edilen bezekler arasına girmiştir. Bunlar arasında hurma

ağacı şimdiye kadar taranan literatürde ve incelenen bir çok kazı merkezindeki

örnekler arasında görülmemiştir. İlk defa Tarsus Cumhuriyet Alanı kazılarında tespit

ettiğimiz bu bezeğin diğerlerine göre daha yaygın olduğunu söylemek mümkündür.

Çünkü şimdiye kadar ele geçen baskı süslemeli parçalardan arasında birer örnek

mevcutken, bu süslemenin bulunduğu dört ayrı kap ele geçmiştir. Bu dört figürden

ilk ikisi (no 168-169) tam olmamakla birlikte gövde detaylarının ve meyvelerinin

işlenmiş olması ve baskılarının daha belirgin oluşu ile diğerlerinden ayrılmaktadır.

Dolayısıyla söz konusu özellikleri ile daha erken üretimler olarak değerlendirmek

mümkündür. Tam çanak profili veren diğer iki örnekte (no.170-171) baskılar

silikleşmiş, figürler ise dahi basit ve özensiz çizilmiştir.

Kaplar üzerindeki insan figürleri de dönemin portreleri ile kıyaslanabilir.

Buna göre çanakların dip kısmına uygulanan figürlerin dış konturları kabataslak

işlenmiş, çizgiler oldukça özensiz ve stilize bir şekilde yapılmıştır. Dönemin heykel

246
ve sikkelerinde gördüğümüz ve kutsal çehrenin en büyük özelliği olan aşırı

irileştirilmiş gözler657 bu figürlerin de ortak noktasıdır.

Genelde servis kabı olarak kullanıldığı düşünülen bu çanakların çoğunlukla

dini nitelik kazanan süsleme unsurları taşımaları, kilise ayinlerinde kullanılmak üzere

üretildikleri görüşünün ileri sürülmesine sebep olmuştur658. Diğer yandan haç ve

benzeri süslemeye sahip seramiklerin kazı alanlarında diğer günlük kullanım kapları

ile birlikte oldukça fazla miktarda bulunması bu kaplara halk arasında da rağbet

edildiğini göstermektedir. Ancak 6. yüzyıl sonlarına doğru kaplardaki süsleme

unsurları silikleşerek iyice dejenere olmuştur. Özellikle insan figürlerinde görülen bu

yozlaşma sonrası, daha çok 7. yüzyılda kullanılan Form 18-22 (Hayes 105, 107, 108,

109’a) ait örneklerde baskı tekniğinde süsleme görülmez ve kaplar sade bir şekilde

üretilmeye başlar. Aynı durum Phokaia Kırmızı Astarlıları’nın 7. yüzyıla tarihlenen

Form 7’ye (Hayes 10’a) ait örnekleri için de geçerlidir.

Kapların yaygın oldukları pazarlarda bu denli baskın olması ise her bir

atölyenin popülerliğini koruması yönünde hem artan taleplere cevap verebilmesi hem

rekabeti sürdürebilmesi için seri üretim ön koşul olmaktadır. Zaten birçok kazı

merkezinde yığınlar halinde bulunan bu kapların nasıl üretildikleri ayrı bir tartışma

konusudur. Özellikle üretimin kalıpla mı, yoksa elde mi yapıldığı ile ilgili tartışmalar

daha çok standart biçimlerle tanımlanan Phokaia kapları için gündeme gelmiştir.

Konuyla ilgili eldeki parçalar üzerinde yaptığımız incelemelerde kapların çömlekçi

çarkında elle çekildiğine dair çark ve sonradan rötuşlandığına dair alet izlerine

657
Grant 2000, 124.
658
Hayes 1972,425.

247
rastlanmıştır. Üstelik oldukça basit gövde ve kaide biçimlerine sahip olan bu kapların

elde seri bir biçimde üretilebilecekleri de deneysel olarak test edilmiştir659.

Tarsus’un Geç Antik Çağdaki belirsizliğini koruyan bir diğer konu da, şehrin

bu dönemdeki yayılma alanıdır. Tarsus’ta Roma Döneminin şehrinin bugünkü

modern merkezinde geliştiği hem Gözlü Kule660 hem de Cumhuriyet Alanı kazıları

ile ortaya konmuştur. Ayrıca şehir içinde çeşitli sebeplerle yapılan kazı ve hafriyat

çalışmalarında elde edilen bulgular661 aşağı yukarı tahmin edilen yerleşim sınırlarını

daha belirgin hale getirmiştir. Kaldı ki Cumhuriyet Alanı’nda şimdiye kadar yapılan

kazılar şehrin bu bölümünde, Helenistik Dönem itibari ile -3. yüzyıl ortalarındaki

Pers662 ve 7. yüzyılın ortalarındaki Emevi istilaları sonucu yaşanan büyük

yıkımların yarattığı boşluklar dışında663- yerleşimin sürekliliği takip edilebilmiştir.

Geç Antik Çağ yerleşimindeki mimari kalıntıların bozulmuşluğu ve 6. ve 7

yüzyıllara ait sikkelerin de yok denecek kadar az olduğu tabakalardaki yaşam izlerine

ait en büyük kanıtımız bu tarihlere ait karakteristik Geç Roma Seramikleri olmuştur.

Özellikle Afrika Kırmızı Astarlılarından 6. yüzyıl sonlarından 7. yüzyıl ortalarına

kadar tarihlenen Form 18-22 (Hayes 105, 107-109) ; Phokaia Form 7 (Hayes 10) ve

Kıbrıs Form 4’e (Hayes 9) ait kapların varlığı bize bunu göstermektedir. Ayrıca

malzemenin yoğunluğu da yerleşimin kalabalıklığı hakkında fikir vermektedir. Buna

göre şehrin diğer bölümlerine bakacak olursak Gözlü Kule’de ele geçen en geç

659
Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi için bk. s. 88-89, res. 5-6,
660
Goldman 1950, 3-4.
661
Konuyla ilgili bulguların çıktığı kazılar daha çok kentsel sit içerisinde kalan Kızılmurat
Mahallesinde St. Paulus Kuyusu, Hikmet Pekcan Evi, kaçak kazılarla Cumhuriyet Mahallesinde
ortaya çıkan 2. Roma Hamamı, bunların dışında Şehitkerim mahallesinde Şahlan Aydınlatma inşaatı
hafriyatında yapılan sondaj kazısı, Emniyet Sarayı İnşaatı, Eski Ömerli Mahellesinde çıkan Roma
yapısı ve son yıllarda yapımı devam eden kanalizasyon çalışmaları sırasında belirlenen yine kentsel sit
içerisinde kalan Çağlayan Mahallesindeki nekropol alanı, Makam mevkiinde Roma kanalizasyon
sistemi, Caminur Mahallesinde Kleopatra Kapısı olarak bilinen Orta Çağ Sur Kapısı kalıntısının
olduğu bölgedeki nekropol alanı. Bkz. levha. 39.
662
Zoroğlu 1995b, 26.
663
Zoroğlu 1995b, 26, Hellenkemper ve Hild 1990 43-45.

248
parçalar 6. yüzyıl sonlarına kadar tarihlenen Form 17’ye ait (Hayes 104) örneklerdir.

Donuktaş’taki en geç parça yine 6. yüzyıl sonlarına tarihlenebilecek bir adet Form

22’ye ait parçadır. Bunların dışında şehrin doğu kısmında kalan Makam Mevkiinde

yine en geç 6. yüzyılın ortalarına tarihleyebileceğimiz Phokaia Form 3F ve Afrika

Form 12D ve 17’ye ait parçalar ele geçmiştir664. Bu alanın 150 metre kadar

doğusunda Demirkapı Mevkiinde yapılan sondaj çalışmasında665 ise İslami

tabakaların hemen altında sadece Roma İmparatorluk Dönemine ait buluntular ortaya

çıkarken, Geç Antik Çağa ait her hangi bir bulguya rastlanamamıştır.

Bu verilere dayanarak Roma İmparatorluk döneminde oldukça geniş olan

şehir sınırlarının Geç Antik Çağda daraldığını söyleyebiliriz ki bu durum

Kilikia’daki pek çok kent için geçerlidir. Buna göre batıda Gözlü Kule, doğuda ise

Roma Hamamı’nın olduğu bölgeyi şehrin uç mahalleleri olarak kabul edersek, 6.

yüzyıl sonlarından itibaren zayıf da olsa yerleşimin devam ettiğini, Gözlü Kule ve

Roma Hamamı’nın olduğu bölümün de terk edilerek, şehrin iyice küçüldüğünü

söylemek mümkündür.

Tarsus’ta ele geçen Geç Roma Kırmızı Astarlı Seramiklerinden yola çıkarak

yaptığımız değerlendirme ve ulaştığımız sonuçları özetleyecek olursak; Tarsus’ta ilk

örnekleri 2. yüzyıl sonlarından itibaren görülmeye başlayan Geç Roma Kırmızı

Astarlılarının Afrika, Phokaia ve Kıbrıs Kırmızı Astarlıları olarak üç ana guruba

ayrıldığı tespit edilmiştir. Ele geçen çok az sayıdaki taklit üretimin 6. yüzyıl

sonrasına ait olduğu, yerel üretim olabilecek bu malların ithal mallara alternatif

664
Şehrin bu bölümünde yapılan kanalizasyon kazıları sırasında yapılan Müze sondaj kazıları ayrıca
en son yapılan Roma Hamamı sondaj kazıları bize bu verileri sağlamıştır.
665
Bugünkü Şehit Kerim mahallesi sınırları içinde kalan Şahlan Aydınlatma inşaatı hafriyatında
yapılan müze sondaj kazısı bkz levha 39.

249
oluşturacak nitelikte ve nicelikte olmadığı görülmüştür. Bunların dışında yerel

üretimlerinin varlığına dair her hangi bir somut veri veya kanıt elde edilememiştir.

Kronolojik ve tipolojik olarak sınıflandırılan parçaların ithalatının 2. yüzyıl

sonlarından itibaren Afrika üretimleri ile az miktarda başladığı, 5. yüzyıldan sonra

ise Phokaia ve Kıbrıs Kırmızı Astarlılarının da gelmesiyle Tarsus’ta ithalatın

kesintisiz bir şekilde 7. yüzyıl ortalarına kadar artan ve düşen değerlerle devam ettiği

belirlenmiştir. Bir birinden farklı coğrafyalarda bulunan üç ayrı merkezden ithal

edilen kaplar ve onların yoğunlukları deniz aşırı ticaretin ne denli hareketli olduğunu

kanıtlamaktadır. Ayrıca kapların geldikleri bölgelerle yaşanan ticari ilişkileri ve bu

ilişkilerin sürekliliğini göstermesi açısından önemlidir. Özellikle Afrika ve Phokaia

mallarının burada çok yoğun olarak ele geçmesi iki bölge ile olan karşılıklı ticaret

hacmi hakkında fikir vermektedir.

Oldukça fazla miktarda ele geçen parçaların açık kaplardan oluştuğu, bunlar

arasında da orta ve küçük boyda kase ve çanak gibi daha derin kaplar tercih

edilirken, tabakların pek revaçta olmadığı görülmüştür. Kapların işlevleri ve

kaliteleri de bunların orta ve alt düzeyde gelir gruplarına hitap eden seri üretimler

olduğunu göstermektedir.

Özellikle 6. yüzyıl sonrasında hem sayısı hem de form çeşitliliği artan

kaplarda yeni form veya alt tipler, ayrıca şimdiye kadar literatüre geçmemiş

bezeklerde belirlenmiştir. Bunlardan Afrika Kırmızı Astarlılarından form 19 ve

ayrıca hurma ağacı baskılı Form 17’ye ait çanaklar, ilk defa Tarsus’ta belirlenmiştir.

Ayrıca Phokaia Kırmızı Astarlılarından Form 3 ve Form 7’ye ait çok sayıda parçanın

oluşturduğu tipolojik zenginlik de ilk defa bu çalışmada ortaya konmuştur.

250
 Kaplarla ilgili bir diğer çalışma da Phokaia Kırmızı Astarlılarının

üretim teknikleri üzerine yapılmış ve bunların Hayes’in öne sürdüğü gibi kalıpta

değil de çarkta ve elle şekillendirildiğini göstermiştir. Son olarak bu seramiklerinin

şehir içerisindeki bulunduğu noktalardan yola çıkılarak Geç Antik Çağ yerleşiminin

merkezi ve evrelere göre değişen sınırları kabaca belirlenmiştir.

251
F İNGİLİZCE TÜRKÇE ÖZET
F.I ABSTRACT
The subject of this study is Late Roman Pottery in Tarsus. I found these wares

in Donuktaş, Gözlü Kule and Cumhuriyet Alanı excavations. After classifying them,

it shows that all of them are imported goods and they divide into 3 main groups these

are; African, Phocaean and Cypriot Red Slip Wares. Because we found 95% of these

wares from Cumhuriyet Alanı I use this group for general evaluation.

First we saw African Red Slip Wares in Tarsus at the end of 2nd. century and

till the end of 5th. century these are the only fine wares in Tarsus. By the 5th century

importation of Phocaean and Cypriot Red Slip Wares were started in little quantities.

This scheme changed after the Vandal invasion to North Africa in 429. After 2nd.

half of the century the importation of African products sharply increased because of

this Phocaean Red Slip Wares were dominant in the market. At the beginning of 6.th

century there was big change in this period importation of all wares were at

maximum degree but Phocaean Red Slip Wares were nearly take over the market.

After middle of this century the scheme change again we saw that quantity of

Phocaean Red Slip increased very much while African Red Slip Wares started to

decrease and became dominant once again. This went on by the end of century and

after 2.nd. quarter of 7.th. century importation of African products increase again and

we saw these wares at least by the middle of 7.th century in little quantities. But the

position of Phocaean Red Slip Ware was different the quantity of this products was

decreased and this value was went on till the middle of century.

In this long period Cypriot Red Slip Ware was very indistinct and it couldn’t

be able to take a big piece in the market. This shows that the trade connections

between Tarsus and Cypriot were too weak in Late Roman Period.

252
F.II ÖZET

Bu çalışmanın konusununu Tarsus’ta bulunan Kırmızı Astarlı Geç Roma

seramikleri oluşturmaktadır. Kapların varlığı Gözlü Kule, Donuktaş ve Cumhuriyet

Alanı’nda tespit edilmiştir. Bunlar Afrika, Phokaia ve Kıbrıs Kırmızı Astarlılarıdır ve

buluntuların %95’i Cumhuriyet Alanına Alanı’na aittir. Bu yüzden genel

değerlendirme Cumhuriyet Alanı buluntuları dikkate alınarak yapılmıştır.

Buna göre Sigillatalardan sonra 2. yüzyıl sonu itibari ile Tarsus’ta görülmeye

başlayan kırmızı astarlı seramiklerin ithalatının 7. yüzyıl ortalarına kadar devam

ettiği belirlenmiş, bu süreç içerisinde yerel üretime dair bir kanıt elde edilememiştir.

5. yüzyıl başlarına kadar sadece Afrika kırmızı astarlılarının görüldüğü Grafikte bu

dönemden sonra Phokaia ve Kıbrıs malları da yer almaya başlamıştır. Kıbrıs Kırmızı

Astarlıları ile birlikte silik bir şekilde beliren Phokaia kapları 5. yüzyılın ortalarından

6. yüzyılın ortalarına kadar pazara hakim olmayı başarmış ve Afrika mallarının en

büyük rakibi haline gelmiştir. 6. yüzyılın ortalarından sonra Afrika atölyeleri öne

geçse de, 7. yüzyıla gelindiğinde Phokaia Kırmızı Astarlıları tekrar baskın hale

gelmeyi başarmıştır. Bu süreç içinde Afrika ve Phokaia kapları rolleri değişerek bir

birine rakip olmayı başarırken Kıbrıs kapları Tarsus’ta hiçbir zaman etkin konuma

gelememiştir.

253
G BİBLİYOGRAFYA- KISALTMALAR

AA: Archäologischer Anzeiger .

AAS: Les Annales Archeologiques de Syrie.

AASOR: Annual of the American Schools of Oriental Research

in Jerusalem.

ABADIE – REYNAL 1987: C. Abadie-Reynal, “Céramique romaine. La nécropole

d’Amanthonte. Tombes 113 – 367 II: Céramiques non
chypriotes.” Etudes chypriotes, VIII.

ABADIE– REYNAL 1989: “Céramique et commerce dans le bassin égéen du IVe

au VIIe siécle.” Hommes et richesses dans l’empire
Byzantine, Vol. I, IVe – VIIe siécle, 143-159.

ABADIE – REYNAL 2003: “La céramique du Haut-Empire a Porsuk.” Les

céramiques en Anatolie aux Epoques Hellenistique et
Romaine Actes de la Table Ronde d’Istanbul 22-24
mai 1996. ed. C. Abadie – Reynal, Varia Anatolica,
XV, 101-109, pl; LXXI.

ADAK 1995: I. Adak, Arykanda Sigillataları, Yayınlanmamış Lisans

Tezi, Ankara.

ADAK 1997: Zeugma Sigillataları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans

Tezi, Ankara.

ADAMS 1962: W. Y. Adams, “An Introductory Classification of

Christian Nubian Pottery.” Kush Journal of the
Sudan Antiquities Service, X: 245-88.

ADAMSHECK 1979: B.Adamsheck, Kenchreai, Eastern Port of Corinth IV:

The Potery. Leiden.

ADAN-BAYEWITZ 1982: D. Adan-Bayewitz, “The Ceramics from the Synagogue

of Horvard Amudin and their Chronological
Implications.” IsrExplJ, 32: 13-31.

ADAN-BAYEWITZ 1986: “The pottery from The Late Byzantine Building

(Stratum 4) and its Implications. Excavations at
Caaesrea Marittima:1975, 1976, 1979- Final
Report.” ed. L.I. Levine, E. Netzer, QEDEM, 21: 90-
129.

254
AHORONI 1962: Y. Ahoroni, “Excavations at Ramat Rahel: Seasons
1959 and 1960. Universita di Roma, Centro di Studi
Semitici.” serie archeologia 2: Roma.

AHORONI 1964: “Excavations at Ramat Rahel: Seasons 1961 and 1960.

Universita di Roma, Centro di Studi Semitici.” serie
archeologia 6: Roma.

AJA: American Journal of Archaeology.

AKŞİT 1985: O. Akşit, Roma İmparatorluk Tarihi. İstanbul

AKYÜREK 1992: E. Akyürek, “Terra Sigillata aus dem Heiligtum des

Apollon Smintheios.” AMS, 2:152-163.

ALLAIS 1957: Y. Allais, “Note sur quelques tesson de Djemila.”

Libyca, V: 37-42.

ALLAIS 1959: “Plat de Djémila à décor mythologique.” Libyca, VII :

43-58.

ALLAIS 1960: “Note complémentaire sur des plats au décor

mythologique.” Libyca, VIII : 125-130.

ALMAGRO 1955: M. Almagro, Las Necropolis de Ampurias II.

Barcelona.

ALMAGRO,
LAMBOGLIA 1959: M. Almagro, N. Lamboglia, “La estratigrafia del
Decumano A de Ampurias.” Ampurias, XXI : 1-28.

AM: Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts.

AMS: Asia Minor Studien.

ANDERSON 1980: A. C. Anderson, A guide to Roman Fine Wares.

Leicester .

ANRW: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt.

ARGOUD 1980: G. Argoud, O. Callot, B. Helly, “Une residence

L’Huilerie.” Salamine de Chpre, XI: 37-38.

ATİK 1995: N. Atik, “Die Keramik aus den Südthermen von

Perge.” Tübingen.

ATLANTE I: Enciclopedia dell‘arte Antica Classica e Orientale:

Delle forme ceramiche I. (1981), Roma.

255
AVNER 2000: R. Avner, “Deir Ghazali: A Byzantine Monastery
Northeast of Jerusalem.” Atiqot, XL: 25-52 (ingilizce
özet 160-161).

BABesch: Bulletin van de Vereeniging tot Bevordering der

Kennis van de Antieke Be schaving te’s Gravenhage.

BAGATTI 1969: B.Bagatti, “Excavations in Nazareth I. from the

Beginning till the XII: Century.” SBF, 17: Jerusalem.

BAGATTI 1979: Antichi Villaggi christiani di Samaria. Jerusaleme.

BALLARDINI 1964: G. Ballardini, L’eredita Ceramistica dell’antico Mondo

Romano.Roma.

BALLET, WAY 1993: P. Ballet, Th. V. Way, “Exploration archéologique de

Bouto et de sa région (époques romaine et byzantine).
MDIK, 49: 1-22.

BALTY 1962: T. J. C. Balty, “The Pottery Excavations at Nessana 1.”

ed: H. D. Colt, London.

BALTY 1967: “Rapport Sommaire Concernait les Campagnes de 1965

et1966 Apamée (Qalat El Moudig).” AAS, 17 : 45-54.

BAR – NATHAN
ADATO 1986a: R.Bar-Nathan, M. Adato“Byzantine Pottery (Stratum 5)
Excavations at Caaesrea Marittima:1975, 1976, 1979 –
Final Report.” ed. L.I. Levine, E. Netzer. QEDEM, 21:
132-136.

BAR – NATHAN
ADATO 1986b: “Pottery: Excavations at Caaesarea Maritima: 1975,
1976, 1979 – Final Report.” ed. L.I. Levine , E. Netzer,
QEDEM, 21: 160-169.

BARADEZ 1967: J. Baradez, “Grands plats chrétiens de Tipasa:

céramique africane orangée et ‘sigillata chiara’.”
MEFR, 1XXIX: I, pp. 231-68.

BARAMKI 1931: D. C. Baramki, “Note on a Cemetery at Karm al

Shaikh, Jerusalem.” QDAP, 1: 3-9.

BARAMKI 1936: “An Early Byzantine Bazilica at Tell Hassan Jericho.”

QDAP, 5: 82-88.

256
BARAMKI 1941: “The Pottery from Khirbet el Mefjer.” QDAP, 10: 65-
103.

BASOR: Bulletin of the American Schools of Oriental Research

in Jerusalem.

BASS 1962: G. Bass, “Underwater Excavations at Yassı Ada; A

Byzantine Shipwreek.” AA, 77: 537-564.

BASS 1971: G. Bass – F. Doorninck, “A Fourth Century Shipwreek

at Yassı Ada.” AJA, 75: 27-37.

BAYDUR 1987: N. Baydur, “Tarsus –Donuktaş Kazısı 1986” Kazı

Sonuçları Toplantısı IX: 253-272.

BAYDUR 1988: “Tarsus – Donuktaş Kazısı 1987” Kazı Sonuçları

Toplantısı X: 109-134.

BAYDUR 1989: “Tarsus – Donuktaş Kazısı 1988” Kazı Sonuçları

Toplantısı XI: 161-178.

BAYDUR 1990: “Tarsus – Donuktaş Kazısı 1989” Kazı Sonuçları

Toplantısı XII: 377-390.

BAYDUR 1991: “Tarsus – Donuktaş Kazısı 1990” Kazı Sonuçları

Toplantısı XIII: 309-322.

BAYDUR 1992: “Tarsus –Donuktaş Kazısı 1991” Kazı Sonuçları

Toplantısı, XIV: 415-430.

BAYDUR 2001: “Arkeolojik Tanımlama” Tarsus Donuktaş Kazı

Raporu. İstanbul. ed. N. Baydur, N. Seçkin, İstanbul. 1-
7

BAYDUR, SEÇKİN 2001: N. Baydur, N. Seçkin, Tarsus Donuktaş Kazı Raporu.

İstanbul.

BAYLAN 2001 : E. Baylan, “Çanak Çömlek Buluntuları.” Tarsus

Donuktaş Kazı Raporu. ed. N. Baydur, N. Seçkin,
İstanbul. 58-67.

BCH: Bulletin de Correspondance Hellénique.

BEN – TOR 1978: A. Ben – Tor, R. Rosenthal, “The First seasons of

Excavations at Tel Yoqneam 1977.” ısrExplJ, 28:
57-82.

257
BENGSTON 1970: H. Bengston, Grundriss der römishen Geschichte mit
Quellenkunde.1er Band. Republic und Kaiserzeit bis
284n. Chr. Munich

BERGAMINI 1973: M. Bergamini, La Ceramica Romana. Faenza.

BERGAMINI-
SIMONI 1979: M. Bergamini Simoni, Terre Sigillate con bolli dal
territorio di Budrio. Perugia.

BERTI 1970: F. Berti, Ostia 2 Le Terme del Nuotatore, Scavo dell’

Ambiente l. Rome.

BETTS 1990: D. Betts, “Roman Pottery in the John Elliott classics

museum at the Universty of Tasmania.” Mediterranean
Archaeology, 3: 143-156.

BIMSON 1956: M. Bimson, “The Technique of Greek Black and Terra

Sigillata Red.” Antiquaries Journal, 36: 200-204.

BIRD 1977: J.Bird, “African Red Slip Ware in Roman Britain.” ed.
J. Dore,K. Greene, Roman Pottery Studies in Britain
and Beyond, BAR Supp. Series 30: Oxford, 269-277.

BIRGER 1981: R.Birger, “Pottery and Misellaneus Finds of Byzantine

Period: Greater Herodium. ed. N. Avigad, J. Aviram,
D. Barag, E. Stern, T. Dothan, QEDEM, 13: 75-78, pl.
6, 12-13.

BOARDMAN 1989: J. Boardman, “The Finds: Excavations in Chios 1952 –

1955. Byzantine Emporio.” BSA Supp. Vol. 20: 86-142.

BOCKISCH,
BÖTTGER 1966: G. Bockısch, B. Böttger, “Das Limeskastel Iatrus in
Moesia inferior (Ergebnisse der Grabugskampagnen
1958, 1960 und 1962) Spatrömische und
Früchbyzantinishe Keramik.” Klio, 47: 209-256.

BONINU 1972: A. Boninu, “Catalogo della Ceramica ‘sigillata chiara

africana’ del Musseo di Cagliari.” Studi sardi, XXII: 5-
50, pl. I - IX.

BOUNNI 1981: A. Bounni, vd., “Rapport préliminaire sur la quatriéme

campagne de fouilles 1878 a Ibn Hani (Syrie).” Syria,
58 : 215-297.

BOURRIAU 1981: J. Bourriau, Pottery from the Nile Valey Befre the Arab
Conquest. Cambridge, London.

258
BRIEND,
HUMBERT 1980: J. Briend, J. B. Humbert, Tell Keisan (1971- 1976): une
cité phénicienne en Galilé e Orbis biblicus et orientalis,
series archaeologia 1. Fribourg. Göttingen and Paris
(seramik; J. Langraf)

BROCK- YOUNG 1949: J.K. Brock, G. M.Young, “Excavations in Siphnos.”

ABS, XLIV. 63-73.

BROUGHTON 1975: T. R. S. Broughton, “Roman Asia Minor: An Economic

Survey of Ancient Rome.” ed. T. Frank. New York,
503-917.

BROWN 1971: P.D.C. Brown, “Roman Pottery Kilns at Jericho.”

, 3: 95-96.

BROWN 1991: R.M. Brown, “Ceramics from Kerak Plateau:

Archaeolocical survey of Kerak Plateau Conducted
During 1978-1982”, ed. J.M. Miller. Atlanta, Georgia.

BSA: Annual of the British Scholl at Athens.

BURKHALTER 1987: “La céramique hellénistique et romaine du Sanctuare

d’Aphrodite a Amaathonte.” BCH, 111 : 353–395.

CAMERON 1982: A. Cameron, “Byzantine Africa- The Literary

Evidence.” Excavations at Carthage, Vol. VII: ed. J.H.
Humprey - Ann Arbor.

CAMERON 1993 a: A. Cameron, “The later Roman Empire, AD 284 –430.”

London.

CAMERON 1993 b: “The Mediterranean World in Late Antiquity, A.D.

395-600.” New York.

CAMERON 1996: “Changing Cultures in Early Byzantium.” Varriorum,

CAMPS 1955: G. Camps, “La nécropole de Draria-el-Achour.”

Libyca, III: 225-264.

CARANDINI 1969: A. Carandini, vd., Le terme del Nuotatore: scavo

dell’ambiente IV. Ostia 1, Rome.

CARANDINI 1976: “Storia di una forma ceramica afrikana. Un e sempio

di’selezione artigianale’.” Studi Miscellanei 22: In
memoria di Giovanni Becatti (Rome) 45-56.

259
CARANDINI 1977: “La terrasigillata africana- La ceramica a patina
cenerognola e a orlo annerito di età imperiale.”
L’instrimentum domesticum di Ercolono e Pompei
nella prima età imperiale, Quaderni di cultura
materiale I; Rome. 23- 24, pl. VII.

CATLING,
DIKIGOROPOULOS 1970: H. W. Catling and A.I. Dikigoropoulos, “The Kornos
Cave : An Early Byzantine Site in Cyprus.” Levant, 2:
37-61

CATLING 1972: H. W. Catling, “An Early Byzantine Pottery Factory at

Dhiorios in Cyprus.” Levant, 4: 1-82.

C.E.C: Farbkarte. Shade Guide. Nuancier, carta Colori,

Fédération européenne des fabricants de carreaux
céramiques.

CHARLESTON 1955: R.J. Charleston, Roman Pottery (of The Victoria and
Albert Museum). Londra.

CLOVER 1982: F. M. Clover, “Carhage and the Vandals: Excavations

at Carhage 1978.” Carhage, VII: 1-22.

COLDSTREAM,
HUXLEY 1972: J. N. Coldsream and G. L. Huxley, Kytera: Excavations
and Studies. Londra.

COLT 1962: H. D. Colt, Excavations at Nessana (Auja Hafir,

Palestin). Vol. 1: London.

COMFORT 1936: H. Comfort. “A Preliminary Study of Late Italian

Sigillata.” A.J.A, 40: 437-451

CONRAD 2000: S. Conrad, “Stempelverzierte Keramik aus dem Kastell

Iatrus (Moesia Secunda).” ReiCretRomFautActa,
XXXVI: 217-224.

CONZE 1903: A. Conze, Die Kleifunde aus Pergamon. Berlin.

COSTER 1968: C. H. Coster, “ Late Roman Studies.” Harvard

Universty Press, Cambridge.

COTTICA 2000: D. Cottica, “Late Roman Imported and Localy

Produced Poterry from Hieropolis (Pamukkale,
Turkey): Preliminary evidence.” ReiCretRomFautActa
XXXVI: 49-56.

260
CROWFOOT 1957: J.W. Crowfoot, G. M. Crowfoot, K. M. Kenyon, “The
Objects From Samaria.” Samaria – Sebaste, Reports of
the Work of the Joint Expedition in 1931-1933 and of
the British expedition in 1935, no.3. London.

CROWFOOT 1936: G. M. Crowfoot, “The Nabatian Ware of Sbaita.”

PEFQ, 14-27.

COX 1949: D.H. Cox, The Greek and Roman Pottery; Excavations
at Dura Europos (Final Report IV) part 1, fascicle 2.
New Haven.

CUMMONT 1917: F. Cummont, Etudes Syriennes. Paris.

DADDI 1970: F. Daddi, “Scavi al Parco del cavollo” N.S.A. III: 367-
400.

DADON 1997: M. Dadon, “The ‘Basilica Church’ at Shıloh.” Atiqot,

XXXII: 167-175. (İngilizce özet: 49.)

DAR 1993: S. Dar, Ituraen Culture in the Hellenistic and Roman

Period: Settlement s and Cult Sites on Mount Hermon,
Israel. BAR international series 589, Oxford.

DARLING 1977: M.J. Darling, A Group of Late Roman Pottery from

Lincoln. Lincoln.

DARE, GREEN 1977: J. Dare, K. Greene, African Red Slip Ware in Roman
Britain. London.

DARLING 1977: M. J. Darling, A group of Late Roman Pottery from

Lincoln. Lincoln.

DASZEWSKI 1968: W. A. Daszewski, “Preliminary Report on The

Excavations of the Polish Archaeological Mission at
Kato ( Nea) Paphos in 1966 and 1967.” RDAC, 33-61.

DASZEWSKI 1970: “Polish Excavations at Kato ( Nea) Paphos in 1968 and

1969.” RDAC, 112-141.

DASZEWSKI 1990: W. A. Daszewski, G.Majcherek, Z. Sztetyllo, I. Zych, “

Excavations at Marina al-Alamein 1987-1988.” MDIK,
46: 15-51.

DAUPHIN 1991: Claudine Dauphin, “The Excavations of a Byzantine

site at Khirbet Jannaba, Et- Tahta.” Atiqot, XX: 11-118.

261
DAUPHIN 1998: La Palestine Byzantine, Peuplement et Populations. Vol
I, II, III – BAR international Series 726, Oxford.

DAVIDSON 1952: G.R. Davidson, “Corinth; The Minor Objects.” Results

of Excavations Conducted by the American Scool of
Classical Studies at Athens 12: New Jersey.

DÉCHELTTE 1904: J. Déchelette, Les vases céramiques ornesde la Gaule

romaine. Paris.

DELOUGAZ,
HAINES 1960: P. Delougaz, R. C. Haines, “A Byzantine Church at
Khirbet al – Karak.” Chicago.

DEVREKER 1994: J. Devreker, “Excavations at Pessinus.” AMS, 12:105-

130.

DIEDERICHS 1980a: C. Diederichs, “Ce’ramiques Hellenistiques, Romaines

et Byzantines.” Salamine de Chpre, IX: Paris.

DIEDERICHS 1980b: “Plats Estampés D’époque Byzantine.” Salamine de

Chpre, IX: Paris.

DODD, KENT 1961: E.C. Dodd, J.P.C. Kent, Byzantine Silver

Stamps. Washington.

DOP: Dumbarten Oaks Papers.

DORE, GREENE 1977: J. Dore, K. Greene, “Roman Pottery Studies in Britain

And Beyond: Papers Presented to John Gilliam, July,
1977. British Archaeological Reports, Supplementary
Series 30. Oxford.

DÖRNER,NAUMAN 1939: F. Dörner, R. Nauman, Forshungen in Komagene.

Berlin.

DUNCAN 1930: S. C. Duncan, “Corpus Palestinian Pottery ”British

School of Archaelogy in Egypt . London.

DUNCAN 1964: “A Roman Pottery Near Sutri.” PBSR, 19: 38-89.

EFFENBERG,
SEVERIN 1992: E. Effenberg, H. G. Severin, Das Museum für
Spatantike und Byzantinishe Kunst. Berlin.

EISENMENGER 2003: “Late Roman Pottery in Limyra (Lycia).” Les

céramiques en Anatolie aux Epoques Hellenistique et
Romaine: Actes de la Table Ronde d’Istanbul 22-24

262
 mai 1996. ed. C. Abadie – Reynal, Varia Anatolica,
XV: 193-196, pl. CIX- CX.

ELSNER 1996: J. Elsner, Art and the Roman Viever: Transformation of

Art from the Pagan World to Christianity. Cambridge.

ELTON 2003: H. Elton, “The Economy of Cilicia in Late Antiquity. ”

Olba, 8: 173- 181.

EMPEREUR, PICON 1986: J. Y. Empereur, M. Picon, “A propos d’un nouvel

atelier de ‘Late Roman C’.” Figlina, 7: 143-186.

EtTrav : Études et Traveaux, Warszawa.

ERZEN 1943: A. Erzen, Tarsus Kılavuzu. İstanbul.

FÉVRIER1963: P. A. Février, “Remarques préliminaires sur

lacéramique romaine d’Afrique du Nord.” Riv. st. lig.
XXIX : 125-136.

FÉVRIER 1965: Fouilles de Sétif: les basiliques chrétiennes du quartier

nord – ouest. Paris.

FIRAT 1999: N. Fırat, Perge Konut Alanı Keramiği, Yayınlanmamış

Doktora Tezi, İstanbul

FIRAT 2000: “So-called ‘Cpriot Red Slip Ware’ from The Habitation
of Perge Pamphylia” ReiCretRomFautActa, 36: 35-38.

FITZGERALD 1931: G. M. Fitzgerald, Beth- Shan Excavations 1921-1923

The Arab and Byzantine Levels. Vol. III: Philadelphia.

FLORIMONT 1984: C. Florimont, Matérial Céramique d’une fosse

Byzantine à Tell Keisan. Paris.

FORTNER 1995: S. Fortner, Hellenistic and RomanFine Ware From

Bethsaida Excavation Project. Vol. I. Ed. Raimi
Araw and Richard A. Freund. Missouri.

FRANTZ 1988: A. Frantz, H. A. Thompson, J. Travlos, “Late Antiquity

A.D. 267 – 700.” The Athenian Agora, XXIV: New
York.

FREEMAN,
KENNEDY 1983: P. Freeman, D. Kennedy, Defence of the Roman and
Byzantine East. Ankara.

263
FREESTONE 1997: I. Freestone, D. Gaimster, “Pottery in the Making:
World Ceramic Traditions.” British Mus. Press.
London.

FREMERSDORF 1958: F. Fremersdorf, “Nordafrikanische Terre Sigillata aus

Köln.” Kölner Jahrbuchfür Vor – und Frühgeschichte,
III: 11-19.

GABELMANN 1974: H. Gabelman, “Zur hellenistisch- römishen

Bleiglasurkeramik in Kleinasien.” Jdl,. 89: 260-307.

GASSNER 1991: V. Gassner, Arkeometrische Untersuchungen zur

Keramikproduktion in Carnuntum. Wien.

GASSNER 1997: “Das Südtor der Tetragonas-Agora. Keramik und

Kleifunde.” Forschungen in Ephesos, XIII: 1/1, Wien.

GASSNER 1999: Feinware: Untersuchngen zu den Grabeldern in

Cagnuntum band 1, Der archaologische Befund.” Der
Römishe Limes in Österreich, 37-39.

GASSNER 2000: “Die Keramik mit Ausnahme der Terra Sigillata: Das
Kastel Mautern – Favianis.” Der Römishe Limes in
Österreich, 184-270.

GEBARA 1982: C. Gebara, Remarques sur la sigillée orientale d’aprés

les foilles de Khan Khaldé (heldua). Archéologie au
Levant: Recueil a la mémoire de Roger Saidah, 409-
414.

GICHON 1974: M. Gichon, “Fine Byzantine Wares from the South of

Israel.” PEFQ, 119-139.

GIUDICE 1993: F. Giudice, “Paphos, Garnisons Camp. Campagna

1989.” RDAC: 279- 328.

GIUDICE 1994: “Paphos, Garnisons Camp. Campagna 1990.” RDAC:

215-268.

GIUDICE 1996: “Paphos, Garnisons Camp. Campagna 1991.” RDAC :

171-268.

GIUDICE 1999: “Paphos, Garnisons Camp. VI. Campagna.” RDAC :

279-314.

GOLDMAN 1950: H. Goldman, Excavation at Gözlü Kule, Tarsus; The

Hellenistic and Roman Periods. Vol. I, Princeton, New
Jersey

264
GOMEZ 1996: B. Gomez, M. L. Rautman, H. Neff, M. D. Gloascock,
“Clays used in the Manufacture of Cypriot Red Slip
Pottery and Related Ceramics RDAC: 69-82.

GOUGH 1973: M.Gough, The Origins of Christian Art. Thames and

Hudson.

GRACE 1934: V. Grace, “The American Excavation in the Athenian

Agora. Fourth Report.” Hesperia, 3: 197-310.

GRAHAM 1933: J.W. Graham, Mosaics, Vases and Lamp of Olynthus

found in 1928 and 1931. Olynthus V.
GRANT 2000:

GREENE 1986: K. Greene, The Archaeology of the Roman Economy.

London.

GREENE 1992: Roman Pottery. California.

GUBEL 1990: E. Gubel, vd. “Tell Kazel, Syria AUB Museum

excavation 1985-1987. Preliminary report. Area I”
Berytus, XXXVIII: 23-54.

GUNNEWEG1983: J. Gunneweg vd “The Provenience, Typology and

Cronology of Eastern Terra Sigillata.” Qedem,
Jarusalem.

GUNNEWEG 1987: J. Gunneweg, “Roman Pottery Trade in the Easthern

Mediterranean.” ReiCretRomFautActa, 25/26: 119-129.

HAMMOND,
SCHULLARD 1970: N. G. L. Hammond, H. H. Scullard, Clasical
Dictionary. London.

HANSEN 2003: S. L. Hansen “The Roman and Late Roman Fine Wares
from The Danish Excavations of a Late Roman Villa in
Halikarnassos.” Les céramiques en Anatolie aux
Epoques Hellenistique et Romaine Actes de la Table
Ronde d’Istanbul 22-24 mai 1996. ed. C. Abadie –
Reynal, Varia Anatolica, XV:197-201, pl. CXI.

HARDING 1946: L. Harding, “A Nabatean tomb at Amman.” QDAP, 13:

59-62.

HAMILTON 1941: R.W. Hamilton, “Excavations Against The Nort Wall,

Jerusalem.” QDAP, 10: 1-53.

265
HAYES 1967: J.W. Hayes, “Cypriot Sigillata.” RDAC: 65-77.

HAYES 1968: “A seventh- Century Pottery Group.” DOP, XXII:195-

216.

HAYES 1972: Late Roman Pottery. London.

HAYES 1973 a: “Roman Pottery from the South Stoa at Corinth.”

Hesperia, 42: 416-470.

HAYES 1973 b: The Roman Deposits. 2. The Pottery’ in J Boardman

and J. Hayes, Excavations at Tocra 1963 –1965 II, The
Archaic Deposits II, and Later Deposits. BSA suppl.
Vol. no.10, London, 108- 119. Pl. 52-53.

HAYES 1976 a: “Pottery Stratified Groups, Excavations at Carthage

1975 ; Conducted by The University of Michigan.”
Vol. I. ed. J.H. Humprey. Tunis.

HAYES 1976 b: Roman Pottery in the Royal Ontaria Museum. Toronto.

HAYES 1977 a: North African Flanged Bowls : A Problem in Fifth

Century Chronology.” ed: J. Dore, K. Greene, London.

HAYES 1977 b: “Early Roman Wares from the House of Dionysos-

Paphos.” ReiCretRomFautActa, 17/18: 96-108.

HAYES 1978: “Pottery reports, Excavations at Carthage 1976;

Conducted by The University of Michigan.” Vol. I. Ed.
J.H. Humprey. Ann Arbor.

HAYES 1980: Supplement to Late Roman Pottery. London.

HAYES 1983: “The Villa dionisos Excavations, Knosssos.” The

Pottery, BSA 78: 97-169.

HAYES 1985: “Hellenistic to Byzantine Fine Wares and Derivatives

in The Jerusalem Corpus.” Excavations in Jerusalem
1961-1967 Vol. I. ed. A. D. Tusningham. (ROM)
Toronto.

HAYES 1992: “The Pottery; Excavations at Saraçhane in İstanbul.”

Vol. II: Princeton.

HAYES 1997: Handbook of Mediterranean Roman Pottery. British

Museum Press, London.

266
HAYES 2000: “From Rome to Beirut and Beyond: Asia Minor and
eastern Mediterranean Trade Connections.”
ReiCretRomFautActa, XXXVI: 285-297.

HAYES 2001: “Early Christian Pottery from Knossos: the 1978- 1981
finds from the Knossos Medical Faculty Site.” BSA, 96:
431- 454

HAYNES 1981: D. B. Redford, “Interim Report on the Excavations at

East Karnak- 1977-78.” Journal of the American
Research Centre in Egypt, 28: 19-26.

HEBERDY 1906: R. Heberdy, Forschungen in Ephesos. Band I: Vienna.

HEIMBERG 1982: U. Heımberg, Die keramik des Kabirions. Berlin.

HELLENKEMPER,
HILD 1990: H. Hellenkemper, F. Hild, “Kilikien und Isaurien.“
Tabula Imperii Byzantini 5. Teille 1/2. Verlag der
Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Vienna.

HELLSTRÖM 1965: P. Hellström, Pottery of Classical and Later Date

Terracota, Lamps and Glass- Labraunda II. Munich.

HENDRIX 1997: R. E. Hendrix, vd. “Ancient pottery of Trasjordan. An

Introduction Utilizing Published Whole Forms.” Late
Neolitic Trough Late Islamic. Jerusalenme.

HIZMI, SHABTAI 1997: H. Hızmı, Z. Shabtai, “Khirbet En- Najjar in Beit Jala.”
Atiqot, XXXII: 57- 61. (ingilizce özeti: 39)

HROUDA 1962: B. Hrouda, Tell Halaf IV. Berlin.

HORSFIELD 1939: G. and H. Horsfield, “ Sela Petra, The Rock of Edom

And Nabatene. IV: The Finds.” QDAP, 9: 105-204.

ISAAC 1995: B. Isaac, “The Army in the Late Roman East: The
Persian Wars and the defence of the Byzantine
provinces” The Byzantine and Early Islamic Near East,
Vol I. State, resources and Armies. ed. Averil Cameron.
Princeton.

ISLER 1969: H. P. Isler, “ Heraion fon Samos: Eine

Frühbyzantinishe Zisterne.” AM, 84: 202-230.

IsrExplJ: Israel Exploration Journal.

267
JACQUET-
GORDON 1972: H. Jacquet- Gordon, “Les Ermitages Chréties du Désert
d’Esna 3: Céramique et Objects.” Institut Français
d’Archéologie Orienttale du Cairo.

JES 2001 : K. Jes, “Zur Bauornametik des Donuktaş-Temples.”

Tarsus –Donuktaş Kazı Raporu. ed. N. Baydur, N.
Seçkin. İstanbul. 39-54.

Jdı : Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts.

JOHNSON 1981: B. Johnson, Pottery from Karanis. Excavations of

University of Michigan. Ann Arbor – Michigan.

JOHNSON 1988: B. L. Johnson, The Pottery, Excavations at Jalame. Site

of a Glass Factory in Late Roman Palestine. ed. G. D.
Weinberg, Jerusalem.

JOHNSTON 1995: J. H. Johnston, “The Two great Power in the Late

Antiqity: a comparison- The Byzantine and Early
Islamic Naer East, Vol I. ; State, resources and
Armies.” ed by; A. Cameron. Princeton.

JONES 1950: F. F. Jones, The pottery: Excavations at Gözlü Kule,

Tarsus, The Hellenistic and Roman Periods. ed. H.
Goldman, Vol. I, Princeton, New Jersey

JONES 1964: A. H. M. Jones, The Later Roman Empire 284- 602.

Blackwell, Oxford.

JONES 1975: “The Decline of the Ancient World.” London.

KEAY 1984: S. J. Keay, “Late Roman Amphorae in the Western

Mediterranean. A Typology and Economic Study: The
Catalan Evidence.” BAR ,Oxford.

KENRICK 1978: P. M. Kenrick, “A Summary of Dated Deposits”

Excavations at Sidi Khrebis Bengazi (Berenice).”
Supplement to Libya Antiqua V, vol.I:289-311.

KENRICK 1981: “Fine Ware of Hellenistic and Roman Period: The

River Qoueiq, Norhern Syria, and its Catchment
Studies Arising from the Tell Rifa’at Survey 1977-79.”
part II, ed: J. Matthers, Bar/ 98(11). Oxford.

KENRICK 1985: “Excavations at Sidi Khrebis Bengazi (Berenice) III.1:

The Fine Pottery ( Supplements to Libya Antiqua 5).
Tripoli.

268
KENYON 1957: K.M. Kenyon, “Roman and Later Wares-Samaria
Sebaste III: The Objects from Samaria.” G.
W.Crowfoot, G. M. Growfoot, K. M. Kenyon. London.

KNIPOWITSH 1929: T. Knipowitsh, “ Materialen zur Römisch-

Germanischen Keramik IV.1: Die Keramik Römisher
Zeit aus Olbia in der Sammlung der Eremitage.
Frankfurt.

KOCH 1996: G. Koch, “Early Christian Art and Architecture: An

Introduction.” SCM Press.

KRAELING 1938: K. H. Kraeling, “Gerasa: City of Decapolis. New-

Haven.

LADSTATTER
SAUER 2002: S. Ladstatter, R. Sauer, “Late Roman C Ware in
Ephesos: The Significance of Imported and Local
Production by Petrological and Minerological
Methods.” Modern Trends in Scientific Studies on
Ancient Ceramics, ed: V. Kilikoğlu, A. Hein, Y.
Manitas. BAR, 1011: 323-333

LAMBOGLIA 1941: N. Lamboglia, “Terra Sigillata Chiara.” Rivista Ingauna

e Intemilia – Riv.st.lig. VII: 7-22.

LAMBOGLIA 1950: “Gli Scavi di Albintimilium e la Cronologia della

Ceramica RomanaI: Campagne de Scava 1934-1940.
Bordighera.

LAMBOGLIA 1958: “Nuove osservazioni sulla ‘terra sigillata chiara’.” Riv.

st.lig. XXIV: 257-330.

LAMBOGLIA 1963: “Nuove osservazioni sulla ‘terra sigillata chiara’.” Riv.

St.lig. XXIX: 145-212.

LANDGRAF 1980: J. Landgraf, “Keisan’s Byzantine Pottery, Tell Keisan

(1971-1976): une cité phéniienne en Galilée, ed : J.
Briend, J. B. Humbert, 51-99.

LANGLOIS 1947: V. Langlois, Eski Kilikia. (çeviri; M.R. Balaban)

Mersin.

LANGLOTZ 1969: E. Langlotz, “Beobachtungen in Phokaia.” AA, 377-385

LAPP 1961: P. Lapp, Palestinian Ceramic Chronology: 200 B.C.E. -

C.E. 70. New Haven.

269
LEVY 1960: S. Levy, “The Ancient Synagogue at Maon (Nirim): (A
Preliminery Report).” Eretz - Israel 6: 77-81.

LLORIS 1978: M. B. Lloris, “Ceramica Romana: Tipologia y

Clasificacion.” Saragossa.

LOESCHCKE 1912: S. Loeschcke, “Sigillata Topferien in Tschandarlı.”

A.M, 37: 344-407

LOFREDA 1970a: “L. Loffreda, “Scavi di et- Tabgha, SBF Minor

Collections 7, Jerusalem.

LOFREDA 1970b: “La ceramica della Sinagoga di Cafarnao, La Sinagoga

di Cafarnao, SBF Minor Collections 9, Jerusalem.

LOFREDA 1974: “Cafernao II: La Ceramica Studium Biblicum

Franciscanum 19.” Jerusalem.

L’ORANGE 1965: H.P. l’Orange, “Art forms and Civic Life in the Late
Roman Empire.” Princeton University Press.

LUND 1992: J. Lund, “Centuries of Darkness? A Ceramic Sidelight

on Cyprus and the Eastern Mediterranean between A.D.
200 and A.D. 350.” Acta Cypria, 2: 193-213.

LUND 1995: “A Fresh Look at the Roman Fine Wares from the
Danish Excavations at Hama, Syria. Hellenistic and
Roman Pottery in the Eastern Mediterranean –
Advances in Scientific Studies, Acts of the II Nieborow
Pottery Workshop 18- 20. December 1993, ed. H.
Meyza – J. Mlyharczk, Warşova, 135-161.

LUND 1996: “From Archaelogy to History Reflections on the

Cronological Distribution of Ceramic Finewares in
South Western and South Eastren Asia minor from the
1st. to the 7th. c. AD.” Hellenistiche und
kaiserzeitliche Keramic des östlishen ittelmeegebietes,
Kolloquium Frankfurt 24 –25 April 1995, ed. M.
Herfort – koch, U. Schadler, 105-125.

MACHENSEN 1999: M. Machensen, Spatantike Keramikensembles und

Baumassnahmen in der Südlichen Raumzeile Der
insula E 218.; Die Deutchen Ausgrabungen in
Karthago. Mainz.

270
MACALISTER 1912: R. A. S. Macalister, The Excavations at Gezer III.
London.

MACALISTER
DUNCAN 1926: R. A. S. Macalister, J. G. Duncan, Excavations on The
Hill of Ophel, Jerusalem, 1923-1925. London.

MACHOULY 1939: N. Machouly, “Rock- Cut Tobs at E Jish.” QDAP, 8:

45-50.

MADER 1996: I. Mader, “Keramik der Feldforshungen im Gebiet von

Kyenai aus den Jahren 1989-1992.” AMS, 27: 87-127.

MADER 1998: “Keramik der Feldforshungen auf dem Gebiet von

Kyenai (Yavu- Bergland). Ergebnisshe der Kampagnen
1993/1994” ed: F. Kolb, 91-123.

MAGEN, BARUCH 1997: Y. Magen, Y. Baruch, “ Khirbet Abu Rish.” Atiqot,

XXXII: 135-146. (ingilizce özet, 46).

MAGETTI 1982: M. Magetti, “Phase analysis and its Significance for

Tecnology and Oricgin.” Archaeological Ceramics, ed:
J. Olin, 121-133.

MAGIE 1950: D. Magie, Roman Rule in Asia Minor I-II. London.

MAGNESS 1989: J. Magness, A Typology of the Late Roman and

Byzantine Pottery of Jerusalem. Jerusalem.

MAGNESS 1992: “Late Roman and Byzantine Pottery, Preliminary

Report, 1990: Caesarea Papers; Straton’s Tower,
Herod’s Harbour, and Roman Byzantine Caesarea.” ed:
R.L. Vann. JRA. Supplement series 5, 129-153.

MAGNESS 1999: “Redating the forst and Ein Boqeq, upper zohar, and
other sities in SE Judae, and implications for the nature
of the limes Palestine.” ed: J. H. Humprey, Roman and
Byzantine Near East 2, 189-206.

MAJCHEREK 1992: G. Majcherek, “The Late Roman Ceramics from Sector

G Alexandria.” 1986- 87), EtTrav, XVI: 81-117.

MARION 1960: J. Marion, “Vlubilis, un Four de Potier.” Bulletin

d’Archéologie marocaine, 4: 491-505.

MARTY 1979: J. Marty, Sellected Roman Pottery, Istmia Excavations;

1967-1972, Pennsylvania.

271
AL-MAQDISSI 1990: M. Al-Maqdissi, “Tel Kazel, Syria AUB Museum
Excavation 1985-87 Preliminary report: Area III.”
Berytus 37: 87-93.

MARTIN
MASCARELL 1969: G. Martin, M. G. Mascarell, “La romanization enel
campo de Liria.” PLAV, 7 : 23-40.

MAYET, PICON 1986: F. Mayet, M. Picon, “Une sigillée phocéenne tardive

(Late Roman C ware) et sa diffusion en Occident.”
Figlina, 7 : 129-142.

MAZAR 1971: B. Mazar, “The Excavations in the Old City of

Jerusalem Near The Temple Mount. Second
Preliminery Report. 1969-70 Seasons.” Eretz-Israel, 10:
1-34.

MAZAR 1973: Beth She’arim; Report on The Excavations During

1936-1940 Vol. I. Catacoms 1-4. Jerusalem.

Mc CLELLAN,
RAUTMAN 1989: M. C. McClellan, M. L. Rautman, “The 1987 and 1988
Field Seasons of the Kvalassos- Kopetra Project.”
RDAC, 157-166.

Mc CLELLAN 1994: M. C. McClellan, M. L. Rautman, “The 1991 and 1993

Field Seasons at Kvalassos- Kopetra. RDAC, 289-308.

Mc EWAN 1958: C W Mc Ewan, vd., “Soundings at Tell Fakhariah.”

Universty of Chicago, Oriental Institute, Publications
79, Chicago.

MDIK: Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts

Abteilung Kairo.

MEFR: Mélanges d’Archéologie et d’Historie. Ėcole Française

de Rome.

MEGAW 1972: A. H. S. Megaw, “Supplementery Excavations on A

Castle Site at Paphos, Cyprus.” DOP, 26: 322-344.

MERİÇ 2002: R. Meriç, “Spathellenistisch – römishe Keramik und

Kleifunde aus einem Schachtbrunnen am Staatsmarkt in
Ephesos.” Forschungen in Ephesos IX/3 68-69, taf. 30.
Wien.

MERTENS 1969: J. Mertens, “Sondages dans, la grande clonande et sur

l’enceinte; Apamée de Syrie.” ed: J. Balty. Bruxelles.

272
MEYERS 1976: E. M. Meyers, Ancient Synagogue Excavations at
Khirbet Shema, Upper Galilee, Israel. Jerusalem.

MEYERS 1978: E. M. Meyers, J. F. Strange, D. E.Groh, “The Meiron

Excavation Project : Archeological Survey in Galilee
and Golan 1976.” BASOR, 230: 1-24.

MEYERS, STRANGE 1979:E. M. Meyers, J. F. Strange, “Preliminary Report on

the 1977 and 1978 Seasons at Gush Halav (el- Jish).”
BASOR, 233: 33-58.

MITFORT: T. B. Mitfort, “ Roman Rough Clicia.” ANRW II, 7. 2,

12-50.

MOSS 1966: H.S.R. Moss, “The Formation of the east Roman

Empire, 330 –717: Byzantine Empire; Part 1
Byzantium and Its Neigbours.” ed: J. M. Hussey, The
Cambridge Medieval History IV: 3-41.

MURRAY 1905: Murray, History of Ancient Pottery. Cilt 2, London.

MURAY, ELLIS 1940: M. A. Muray, J. C. E Ellis, A Street at Petra. London.

NAHSHONI 1999: P. Nahsoni, “A Byzantine site in the Migdal

Neigbourhood, Ashqelon.” Atiqot, XXXVII : 99-
111.(ingilizce özeti, 229)

NEGEV 1972: A. Negev, “Nabatean Sigillata.” R.bibl, 79: 381-398.

NEGEV 1977: “The Pottery of the Nabatean Necropolis at Mampsis.”

ReiCretRomFautActa, XVII/ XVIII: 109-120.

NEURU 1980: L. Neuru, “Late Roman Pottery A Fifth – Century

Deposit From Carthage.” Antiquities Africanes, 16:
195-211.

NEURU 1987 a: “Red Slip Wares of Southwestern Central Tunisia: New

Evidence, ReiCretRomFautActa, XXV/XXVI:175-188.

NEURU 1987 b: L. Neuru, D. Soren, “Significant Pottery and Lamps

from the Temple, The Sanctuary of Apollo Hylates at
Kourion, Cyprus.” ed: D. Soren, 232-262.

NICOLAOU 1985: I. Nicolaou, “Excavation at the Eastern Necropolis of

Amathous in 1984.” RDAC, 257-285.

NSA: Notizie degli Scavi di antichite Roma.

273
OLCAY 1998: Y. Olcay, “Tarsus Cumhuriyet Alanı Kazısı Cam
Buluntuları.” Adalya, 169-177.

OLESON 1994: J. P. Oleson, M. A. Fitzgerald, A.N. Sherwood, “The

Harbours of Caesarea Martima: Results of the Caesarea
Ancient Harbour Excavation Project, 1980-85.” Ed: J.
P. Oleson vol II, The Find and The Ship. BAR 594,
Oxford.

OSWALD
PRYCE 1965: F. Oswald, T. D. Pryce, An Introduction to the study of
Terra sigillata. Londra

OTTENBURGS 1993a: R. Ottenburgs, C. Jorissen, W. Viaene, “Study of the

Clays.” Sagalassos I: 163-169.

OTTENBURGS 1993b: R. Ottenburgs, C. Jorissen, W. Viaene, “Mineralogy an

Firing Properties of Clays at and Near the
Archaeological Site of Sagalassos,” Sagalassos II: 209-
220.

PARMAN 1989: E. Parman, “The Pottery from st. John’s Basilica at

Ephesos.” BCH Supp. 18: 277- 289.

PBSR: Papers of the British School at Rome

PEACOCK 1977: D. P. S. Peacock, “Ceramics in Roman and Medieval

Archaeology, Pottery and Early Commerce,
Characterisation and Trade in Roman Later Ceramics,
ed. D.P.S. Peacock, 21-33.

PEACOCK
WILLIAMS 1986: D. P. S. Peacock, D. F. Williams, Amphorae and the
Roman Economy. London.

PEACOCK 1990: D. P. S. Peacock, F. Bejaoui, N. Ben Lazreg, “Roman

Pottery Production in Central Tunisia.” JRA, 3: 59-84.

PEDRAZZINI 1973: M. P. L. Pedrazzini, Scavi di Zuni II. Roma.

PEFQ: Palestine Exploration Fund Quarterly

PELEG 1990: M. Peleg, A Bibliography of Roman Byzantine and

Early Arab Pottery from Israel and Neighbouring
Countries. Jerusalem.

274
PEPPERS 1979: J. M. Pepers, “Istmia Excavations 1967- 1972.”
Pensilvania.

PETRU 1972: S. Petru, Emonske Necropole. Lubiara.

DU PLAT TAYLOR 1940: J. du Plat Taylor, “Roman Tombs at Kambi Vasa.”

RDAC, 10-45.

DU PLAT TAYLOR
MEGAW 1981: J. du Plat Taylor, A. H. S. Megaw, “Excavations at
Ayios Plion, The Ancient Carpasia II.: The Early
Christian Buildings.” RDAC, 209-250.

POBLOME
WAELLKENS 1993: J. Poblome, M. Waelkens, Fine Ware- Sagalassos I,
113-170.

POBLOME
DEGEEST 1994: J. Poblome, R. Degeest, A Model of Ceramik Evolution
the Pottery Found at Site N. Sagalasos II, 149-181.

POBLEME 1995: The archaeological Process of Dating Sagalassos Red

Slip Ware- Sagalassos III, 177-195

POBLEME 1999: “Sagalassos Red Slip Ware – Typology and Cronology.

Studies in Eastern Mediterranean Archaeology,
Brepols.
QDAP:

QEDEM:

PRAUSNITZ 1967: M. W. Prausnıtz, Excavations at Shavei Zion, The

Early Christian Church, II The Pottery. Roma.

RADFORD 1956: C. A. R Radrod, “Imported Pottery Found at Tintagel,

Cornwall.” ed: D. B. Harden, Dark –Age Britain:
London. 59- 70.

RAMSEY 2000: W. M. Ramsey, Tarsus (çeviri; Levent Zoroğlu),

Ankara.

RAUTMAN 1992: M. L. Rautman, M. C. McClellan, “Excavations at Late

Roman Kopetra.” Cyprus, JRA 5, 265- 271.

RAVEN 1993: S. Raven, Rome in Africa. Londra.

ReiCretRomFautActa: Rei Cretetarıae Romanae Favtorvm Acta.

275
Rbibl: Revue Biblique.

RDAC: Report of the Department of Antiquities, Cyprus.

RILEY 1975: J. A. Riley, “ The Pottery from The First Season of

Excavation in The Caesarea Hippodrome.” BASOR,
218: 25-63.

RILEY 1981: “The Pottery from the Cistern1977.1, 1977.2 and

1977.3: Excavations at Carthage 1977, conducted by
the University of Michigan.” Carhage, VI: 85-124

RILEY 1991: “The Pottery, survey of the Abu Shaar – Nile Road.”
ed: S. E. Sidebotham, R. E. Zitterkopf, J.A. Riley,
AJA 95: 600-619.

RICE 1980: M. Rice, Pottery Analysis. New York.

RIGOIR 1968: J. Rigoir, “Les sigillées paléocrétiennes grises et

orangées” Gallia XXVI.1: 177-244.

Riv.St.Lig: Rivista di Studi Liguri.

ROBINSON 1959: H. S. Robinson, “Pottery of Roman Period Athenien

Agora.” Vol. V, Princeton.

RODZIEWICZ 1976: M. Rodziewicz, “Alexandrie I: -La Ceramique

Romaine Tardive d'Alexandrie-Alexendrie I.” Warşova.

ROSENTHAL 1978: R. Rosenthal, “The Roman and Byzantine Pottery,

Excavations at Tel Mevorakh (1973-1976), Part 1: from
the Iron Age to The Roman Period.” ed: E. Stern,
QEDEM, 9: 14-19.

SAFRA 1994: Z. Safra, The Economy of Roman Palestine. London /

New-York.

SAGUI 1957: Lucia Sagui, “Ceramica Africano della Villa di Tiberio

a Sperlonga.” MEFR, 12 : 471-544.

SALLER 1941: S. J. Saller, The Memorial of Moses Mount Nebo I.

Studium Biblicum Franciscanum 1. Jerusalem.

SALLER 1957: “Excavations at Bethany” Studium Biblicum

Franciscanum 12. Jerusalem.

276
SALOMONSON 1962: J. W. Salomonson, “Late-Roman Eartenware with
Relief Decoration found in Norhern Afrika and Egypt
OMRL, XLIII : 53-95, Pl. XI-XXXII.

SALOMONSON 1964: “Un plat de terre cuite trouvé à El Djem

piéced’importation ou produit local?.” Cahiers de
Tunisie, XII: 107- 127.

SALOMONSON 1968: “Études Sur la Ceramique Romaine D’afrique.”

BABesch, XLIII: 80- 145.

SALOMONSON 1969: “Spatrömische Rote tonware mit reliefverzierung aus

Nordafrikanishen Wekstatten.” Roma.

SALOMONSON 1971: “Roman Pottery: A source of Information for

Historians and Archaeologists.” BABesch, XLVI: 173-
192.

SAUER 1973: J. A. Sauer, Heshbon Pottery 1971: A preliminery

Report on The Pottrey from The 1971. Excavations at
Tell Heshbon.” Michigan.

SCHMIDT 1936: L. Schmidt, “The Sueves, Allans and Vandals in Spain,

409-429, The Vandal Dominion in Africa, 429 –533:
The Christian Roman Empire and the Foundation of the
Teutonic Kingdoms” ed: H.M. Gnatkin, J.P. Whitney,
vol I. Cambridge Medieval History.

SCHNEIDER 2000: G. Schneider, “Chemical and Minerogical Studies of

Late Hellenistic to Byzantine Pottery Production in the
Eastern Mediterranean.” ReiCretRomFautActa,
XXXVI: 525- 536.

SCHNEIDER 1959: H. R. Schneider, The Memorial of Moses on Mount

Nebo III: The Pottery. Jerusalem.

SCORPAN 1975: C. Scorpan, “Ceramica Romano-Byzantina.” de la

Socidava Pontica, 8: 109-141.

SCUPINSKA -
LOUSET 1976: I Scupinska – Louset, “The Ustinov Collection.” Oslo.

SELLERS
BARAMKI 1954: O. R. Sellers, D. C. Baramki, “A Roman Byzantine
Burial Cave in Northern Palestine.” BASOR Suppl. 15-
16.

277
SION 1997: O. Sion, “Mishor Adummım (Khirbet Handoma).”
Atigot, XXXII: 149-158 (ingilizce özet; 47-48)

SLANE 1990: K. W. Slane, The Sanctuary of Demeter and Kore the

Roman pottery and Lamps- Corinth XVIII /II.
Princeton

SLANE 2000: “East – West Trade in Fine Wares and Commodities:

The View from Corinth.” ReiCretRomFautActa,
XXXVI: 299-312.

SMITH 1973: R. H. Smith, Pella of Decapolis Vol. I; The 1967 season

of The College of Wooster Expedition to Pella.
London.

SMITH, DAY 1989: R. H. Smith, L. P. Day, Pella of The Decapolis. Vol. II.
Final Report on the College of Wooster Excavations in
Area IX, The Civic Complex,1979-1985. Sydney.

SMITH
MC. NICOLL 1992: R. H. Smith, A. Mc. Nicoll, “The Roman Period Pella
in Jordan: the second interim report of the Joint
University of Sydney and college of Wooster
excavations at Pella 1982 – 1985.” ed: P. C. Edwards,
vd. MAS, 2: Sydney. 119-144.

SMITH1992: R. H. Smith, vd. “The Byzantine Period Pella in Jordan:

the second interim report of the Joint University of
Sydney and college of Wooster excavations at Pella
1982 – 1985.” ed: P. C. Edwards, vd. MAS 2: Sydney.
145-182.

SOREN 1978: D. Soren, “The Roman Pottery From Utica Tunisia.”

Cahiers des études anciennes, 8: 109-141.

STRONG 1966: D. E. Strong, Greek ands Roman Gold and Silver Plate.
Londra.

STEPANSKY 1999: Y. Stepansky, “Two Mausolea on the Fringes of the

Roman-Period Cemetery of Tiberias.” Atiqot, XXXVII:
73-90.(ingilizce özeti, 226-227)

SUCEVEANU 1982: A. Suceveanu, Les Termes Romains. Hıstria VI, Paris.

SUSSMAN 1976: V. Sussman, “A Burial Cave at Kefar Ara.” Atigot, 11:

92-101.

278
TALLON 1964: M. Tallon, “Les Monuments Mégalithiques de
Mengez.” Bulletin du Museé de Beyrouth, 17: 1-152.

THOMPSON 1948: “The Excavation at Athenian Agora- Twelfth Season:

1947.”Hesperia,17: 149-196.

TOMBLER 1993: R .Tombler, “Quantitative Approaches to the

Investigations of Long- Distance Exchange.” JRA, 6 :
143-166.

TOPOLEANU 2003: F. Topoleanu “La Diffusion de la céramique d’Asie

Mineure a Halmyris.” Les céramiques en Anatolie aux
Epoques Hellenistique et Romaine Actes de la Table
Ronde d’Istanbul 22-24 mai 1996. ed. C. Abadie –
Reynal, Varia Anatolica, XV : 209-218, pl; CXIV-
CXV.

TOSKAY-EVRİN 2002: Ç. Toskay-Evrin, Tarsus Republic Square Late Roman

Cooking Wares-2001. Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Ankara.

TOUMA 1989: M. Touma, “La céramique probyzantine d’Amathonte:

remarques sur le matériel en 1988.” BCH, 113: 871-
875.

TUSHINGHAM 1972: A.D. Tushingham, “The Excavation at Dibon (Ghiban)

in Moab. The Third Campaign 1952-1953.” AASOR,
40 : 1-172.

TUSHINGHAM 1985: A. D. Tushingham, vd., Excavations in Jerusalem 1961

– 1967. (ROM) Toronto.

TZAFERS 1980: V. Tzaferis, “A Roman Bath at Rama.” Atiqot, XIV:

66-75.

TZAFERS 1983: “The Excavations of Kursi – Gergasa.” Atiqot, 16: 1-

65.

UNTERKIRCHER 1983: E. Unterkircher, “Terra Sigillata aus dem Heraion von

Samos.” AM, 98: 173-214.

USTINOVA
NAHSHONI 1994: Y. Ustinova, P. Nahshoni, “Salvage Excavation in
Ramat Nof, Be’er Sheva.” Atiqot, XXV: 157-177.

VAAG 2003: L. E. Vaag “A Closer Look at the Making of Phocaean

Red Slip Ware Bowls.” Les céramiques en Anatolie
aux Epoques Hellenistique et Romaine Actes de la

279
 Table Ronde d’Istanbul 22-24 mai 1996. Ed. C. Abadie
– Reynal, Varia Anatolica, XV : 203- 207, pl; CXII –
CXIII.

VESSBERG
WESTHOLM 1956: O. Vessberg, A. Westholm, The Hellenistic and
Roman Periods in Cyprus; The Swedish Cyprus
Expedition Vol IV. Part 3. Lund.

VIAENE 1994: W. Viaenne vd. Analysis of Slip of Sagalassos ware

Sagalassos II: 221-223.

WAAGÉ 1933: F. O. Waagé, “Excavations in the Athenian Agora: The

Roman and Byzantine Pottery.” Hesperia, 2: 279-
328.

WAAGÉ 1948: Ceramics and Islamic Coins-Antioch on the Orontes.

Princeton.

WAMPLER 1947: J. C. Wampler, Tell en Nasbeh II.: The Pottery.

Berkeley and New- Haven.

WATSON 1989: P. M. Watson, “Jerash Bowls: Study of a Provıncial

Group of Byzantine Decorated Fine Ware.; Jerash
Archaeological project 1984- 1988 (II), Fouilles de
Jéras. Paris.

WILLIAMS 1977: C. Williams, “A Byzantine Well – Deposit from

Anemurium (Rough Cilicia).” Anatolian Studies, 27:
175 – 190.

WILLIAMS
ZERVOS 1982: C. K. Williams, O. H. Zervos, “Corinth 1981: East of
The Theatre.” Hesperia, 51: 115-163.

WILLIAMS
ZERVOS 1983: “Corinth 1981: East of The Theatre.” Hesperia, 52: 1-
47.

WILLIAMS 1985: “The Pottery and Glass at Alahan, Alahan, An Early

Christian Monastery in Southern Turkey.” ed: M.
Gough, Wetteren/ Belgium, 35-53.

WILLIAMS 1989: “Anemurium. The Roman and Early byzantine

Pottery.” Wetteren.

WINNETT, REID 1964: F. Winnett, W. Reid, “The Excavations At Gibbon (Dhi

Ban) in Moab.” AASOR, 36-37.

280
WINTERMEYER 1980: U. Wintermeyer, K. Tuchelt, “Didyma 1975 - 1979: 5
Katalog Ausgewählter Keramik und Kleinfunde.”
Istanbuler Mittelungen, 30: 122-160.

YEIVIN 1973: Z. Yeivin, “Excavations at Khorazin.” Eretz-Israel, 11:

144-157.

YEIVIN 1992: “Excavations at Carmiel ( Khirbet Bata).” Atiqot, XXI:

109-128

ZEHAVI 1999: E. K. Zehavi, Late Roman–Byzantine Remains at

Ashqelon.” Atiqot, XXXVII: 113-126 (İngilizce özet,
230-231)

ZELLE 1990: M. Zelle, “Terra Sigillata von Assos.” AMS, 2: 97-137.

ZOROĞLU 1995a: L. Zoroğlu, “Tarsus Cumhuriyet Alanı 1994 Yılı

Çalışmları” Kazı Sonuçları Toplantısı XVII:255-262.

ZOROĞLU 1995b: Tarsus Tarihi ve Tarihsel Anıtları. Adana

ZOROĞLU 1996: “Tarsus Cumhuriyet Alanı 1995 Yılı Kazısı” Kazı

Sonuçları Toplantısı XVIII:401-408.

ZOROĞLU 1997: “Tarsus Cumhuriyet Alanı 1996 Yılı Kazı Çalışmaları

Raporu” Kazı Sonuçları Toplantısı XIX: 493-506.

ZOROĞLU 1998: L. Zoroğlu vd. “Tarsus Cumhuriyet Alanı 1997” Kazı

Sonuçları Toplantısı XVIII: 463-474.

ZOROĞLU 2003: “Doğu Sigillataların İmalat yerleri ve Dağılımı Sorunu”

Les céramiques en Anatolie aux Epoques Hellenistique
et romaine Actes de la Table Ronde d’Istanbul 22-24
mai 1996. ed. C.Abadie – Reynal, Varia Anatolica,
XV : 121-123.

281
 C.E.C RENK KATALOĞU AÇIKLAMASI*

A10 Füme – kahve.

A11 Siyah – kahve.
A12 siyah.
B5 bej.
B10 limon küfü.
C5 açık deve tüyü.
C10 Devetüyü.
D5 pembe – krem.
D6 pembe – krem.
D9 pembe - deve tüyü
D10 açık deve tüyü.
D11 deve tüyü.
E6 pembe- krem.
E7 ten rengi.
E8 açık kiremit rengi.
E9 açık kiremit rengi.
E10 kahve- kiremit rengi.
E11 açık kestane (maron)
E12 kestane (maron).
F9 pembe - açık kiremit rengi.
F10 kiremit rengi.
F11 Kahve - kiremit rengi.
F12 kahve - kitemit rengi.
G9 kızıl- açık kiremit rengi.
G10 kızıl – kiremit rengi.
G11 kızıl- kiremit rengi.
G12 kızıl- koyu kiremit.
H7 pembe-gül kurusu.
H8 kızıl- gülkurusu.
H9 kızıl- kestane.
H10 kızıl-kahve.
H11 koyu-kahve.
H12 siyah-kahve.

*
sadece katalogda kullanılan renk kodlarının açıklaması verilmiştir.

282
H LEVHALAR LİSTESİ

Afrika Kırmızı Astarlıları

Levha 1 : no.1-3, Form 1; no. 4-5 Form 2; no.6-7 Form 3; no.8-14 Form 4.

Levha 2 : no.15-19, Form 6; no. 20-21, Form 5; no. 22-28, Form 8.

Levha 3 : no. 29-54, Form 9.

Levha 4 : no. 55-68, Form 9; no. 69 Form 9/8?

Levha 5 : no. 44, 71-72, 75 Form 9; no. 70, 73, 74, 76-77 F9/8?.

Levha 6 : no.78-83 F10; no.84-85, Form 11 ; no. 86-90, Form 12.

Levha 7 : no. 91-104, Form 12.

Levha 8 : no.105-106, Form 13; no.107-110, Form 14; no.111, Form 15.

Levha 9 : no.112-119, Form 15.

Levha 10: no.120-132, Form 16.

Levha 11: no.133-141, Form 16.

Levha 12: no.142, Form 17.

Levha 13: no.143, Form 17.

Levha 14: no.153-167, Form 17.

Levha 15: no.168-170, Form 17.

Levha 16: no.171-172, Form 17.

Levha 17: no.173-174, Form 17.

Levha 18: no.175-177, Form 17.

Levha 19: no.178-179, Form 17; no.180-181, Form 17?; no.183-187, Form 18.; no.

189, Form 19

Levha 20: no.189-193, Form 18.

283
Levha 21: no.194-198, Form 20; no.199-201 Form 21.

Levha 22: no.202-217, Form 22.

Phokaia Kırmızı Astarlıları (Geç Roma C)

Levha 23: no.218-222, Form 1; no. 223-225, Form 2; no.303, Form 2/3, no.226-233

Form 3.

Levha 24: no.234-253, Form 3.

Levha 25: no.254-276, Form 3 .

Levha 26: no.277-294, Form 3.

Levha 27: no.195-300, Form 4; no.301-302, Form 5; no.304-312, Süslemeli Dip

Parçaları Form 3/5.

Levha 28: no.314-325; Süslemeli Dip Parçaları Form 3/5.

Levha 29: no.326-331, Süslemeli Dip Parçaları, Form 3; no.332-334 Form 6.

Levha 30: no.335-352, Form 7.

Levha 31: no.353-371, Form 7.

Levha 32: no.372-388, Form 7.

Kıbrıs Kırmızı Astarlıları (Geç Roma D )

Levha 33: no.389-393, Form 1; no.394-396, Form 2.

Levha 34: no.397-403, Form 2.

Levha 35: no.404-407, Form 3.

Levha 36: no.408-409 Form 3, no.410-412 Form 4.

Levha 37: no.413-416 Hayes Form 4.

Diğerleri

Levha 38: no.417-422.

284
P lanlar

Levha 39: Tarsus Şehir Planı

Levha 40: Gözlü Kule Plan 1: genel görünüş.

Levha 41: Gözlü Kule Plan 2: Geç Roma tabakası.

Levha 42: Cumhuriyet Alanı Plan 1: genel görünüş.

Levha 43: Cumhuriyet Alanı Plan 2: küçük teras.

Levha 44: Cumhuriyet Alanı Plan 3: büyük teras, 8 -9J plankareleri.

Resimler

Levha 45: Resim 1: Afrika Kırmızı Astarlıları- Form 9 veya 8’e (?) ait süslemeli dip
parçaları; Resim 2: Savaşçı figürü (Afrika Kırmızı Astarlıları- Form 17C)
Levha 46: Resim 3: Afrika Kırmızı Astarlıları – Form 17C insan figürlü dip

parçaları; Resim 4: Afrika Kırmızı Astarlıları –Hayes Form 22

Levha 47: Resim 5: Phokaia Kırmızı Astarlıları, dış yüzey; Resim 6: Phokaia

Kırmızı Astarlıları İç yüzey.

Levha 48: Resim 7: Phokaia Kırmızı Astarlıları, Floral ve Geometrik Bezekli Dip

Parçaları; Resim 8: Phokaia Kırmızı Astarlıları, Hayvan Figürlü Dip Parçaları.

Levha 49: Resim 9: Phokaia Kırmızı Astarlıları, Haç Baskılı Dip Parçaları; Resim

10: Phokaia Kırmızı Astarlıları, Haç Baskılı Dip Parçaları.

Levha 50: Resim 11: Phokaia Kırmızı Astarlıları, Haç Baskılı Dip Parçaları.

Resim 12: Afrika Form 17 taklidi parçalar.

Levha 51: Resim 13: Donuktaşta Ele Geçen Afrika Kırmızı Astarlıları.

Resim 14: Donuktaş ve Diğer Sondajlardan ele geçen Phokaia Kırmızı Astarlıları.

Levha 52: Resim 15: Phokaia Form 3-4 Modern İmitasyonları

Resim 16: Phokaia Kırmızı Astarlıları Modern İmitasyonları.

285
I LEVHALAR

286
i