CZYNNIKI ROZWOJU ROLNICTWA

A) Przyrodnicze
- Żyzność gleb
 to jej zdolność do zaspokajania potrzeb pokarmowych
 żyzności decyduje ilość próchnicy
(najżyźniejsze – czarnoziem, andosole, Mady)
(słabej jakości – bielicowe, feralitowe)
- Dostęp do wody słodkiej
 nawadnianie pól, nawadnianie zwierząt

- Ukształtowanie ziemi
 najkorzystniejsze są niziny bo:
1. łatwość pracy i maszyn
2. równomierne wsiąkanie wody
3. równomierne nasłonecznienie
4. na nizinach zagrożeniem jest wiatr więc pola
chroni się przed nim SADZENIEM ŚRÓDPOLNYM
krzewów i drzew
 w górach też się sadzi stosując:
1. orkę w poprzek stoku
2. terasowanie stoku
3. większość prac wykonuje się ręcznie
- Klimat
 okołobiegunowy – niekorzystny (ujemne temp. , pustynia lodowa)
 zwrotnikowy – niekorzystny (pustynie)
korzystny (typ monsunowy)
 około równikowy – niekorzystny (codzienny deszcz, wypłukuje z
gleby cenne minerały)
 umiarkowany i podzwrotnikowy – korzystny (odpowiednia ilość
opadów i temperatura)

B) CZYNNIKI POZAPRZYRODNICZE
- zasoby pracy (praca ludzi)
 Kraje wysokorozwinięte mają zmechanizowane rolnictwo, więc
W rolnictwie pracuje niewielu (z wyjątkiem owoców)
 Kraje słaborozwinięte są słabo zmechanizowane, więc
Zatrudniają dużo ludzi (uprawa herbaty, ryżu)

- Poziom kultury rolnej  to otwartość rolników na nowe np. technologie,

maszyny rolnicze, odmiany upraw

- Polityka państwa
 Daje dofinansowania np. do nawozów, maszyn
 Zapewnia skup produktów rolnych
 Protekcjonizm państwowych – ochrona własnego poprzez
nakładanie ceł lub EMBARGO (zakaz wwozu towarów
 W UE realizuje się WPR = WSPÓLNA POLITYKA ROLNA
(najpierw sprzedajemy na rynek UE a nadwyżki poza niego)

- poziom rozwoju danego kraju  decyduje o dostępności do nowości

I innowacji

-struktura agralna, która obejmuję

1. Struktura własnościowa
  Własność prywatna
 Własność państwowa
 Własność plemienna
2. Struktura wielkościowa
 Małe < 10ha
 Średnie 10-50ha
 Duże > 50ha

- stosowanie nawozów sztucznych w NPK kg/ha

N-azot P-fosfor K-potas
Np. w PL = 120kg NPK/ha
Holandia = 220kg NPK/ha
Egipt = 20kg NPK/ha

- stosowanie pestycydów  środków ochrony roślin

- mechanizacja rolnictwa  jej miarą jest liczba ha na 1 ciągnik

PLONY I ZBIORY ZADANIA

Plon – to, to co urośnie i zakwitnie

Zbiór – to zbierany owoc, warzywo, ziarno

Zad 1.
Oblicz wielkość plonów wiedząc, że: z obszaru 450ha zebrano
2250 t. zboża

2250t = 22500dt
dt/ha =22500dt / 450ha = 50dt/ha

Zad 2.
Oblicz zbiory zboża, wiedząc że z powierzchni 300ha uzyskano
Plony o wielkości 37dt/ha

37dt/ha = 3,7 t/ha

3,7t/ha * 300ha =1100t

TYPY ROLNICTWA

1. Typy rolnictwa ze względu na przeznaczenie

a) Rolnictwo samozaopatrzeniowe – na własny użytek
b) R. towarowe – na sprzedaż

2. Rolnictwo ze względu na intensywność dzielimy na:

a) ROLNICTWO INTENSYWNE – gdzie duże zyski uzyskuje
się z dużych nakładów pracy lub kapitału
- jest niewielka różnorodność gatunkowa
- jest towarowe
- wyróżniamy tu:
1. Rolnictwo kapitałochłonne
- dajemy duże nakłady finansowe na mechanizację,
na nawozy sztuczne, na pestycydy
2. Rolnictwo intensywne pracochłonne
- zatrudniamy dyżo ludzi do pracy na roli
 -dominuje w Azji pd-wsch (uprawa ryżu)
3. Rolnictwo plantacyjne
*PLANTACJA
- to uprawa MONOKULTUROWA (1 rodzaj roślin np. banany)
- uprawa wieloletnia (nawet 100 lat)
- wady plantacji:
1. Pojawienie się szkodnika, który zniszczy całą
uprawę (bo to monokultura)
2. Wyjaławia glebę na kolejne 100 lat
b) ROLNICTWO EKSTENSYWNE
- niewielka mechanizacja
- niewielkie ilości nawozów sztucznych i pestycydów
- chów zwierząt na wolnym wybiegu
- niskie plony i niewielka wydajność chowu
- dotyczy krajów o dużej powierzchni np. USA, BRAZYLIA

4. Inne typy rolnictwa

a) rolnictwo pierwotne
- samozaopatrzeniowe (na potrzeby własne)
- brak mechanizacji i chemizacji rolnictwa
- dużo pracy brak ludzi
- obejmuje rolnictwo żarowe

*R. ŻAROWE – to wypalanie lasów równikowych, po to by:

+ Użyźnić glebę, by uprawiać i by móc wyżywić rodzinę
+ Las równikowy rośnie szybko
-niepotrzebna śmierć zwierząt
- emisja CO2 do atmosfery
-ryzyko rozprzestrzeniania się pożaru

*KOCZOWNICTWO – to przemieszczanie ludzi ze zwierzętami

za wodą i trawą, głównie strefa sahelu (pogranicze Sahary i sawanny)
-wady:
1. Zadeptywanie roślin
2. Erozja gleby
b) tradycyjne
- Europa śr. I wsch.
- jest lekko towarowa (są nadwyżki w sprzedaży)
- cechą jest system ugorowych lub bezugorowy
 UGÓR – to odpoczynek gleby
 Występuje jako dwupolówka albo trójpolówka
c) Rolnictwo rynkowe
-sadownictwo i warzywnictwo, które sadzone w pobliżu dużych
Miast np. Grójec  Warszawa

d) ekologiczne
- nie stosuje nawozów sztucznych
- nie stosuje pestycydów
- nie stosuje pasz z antybiotykami
- pracę wykonuje się ręcznie
- niewielkie gospodarstwa
-produkty są drogie
ROŚLINY URPAWNE NA ŚWIECIE
1. PODZIAŁ ROŚLIN UPRAWNYCH
a) rośliny żywieniowe – dla człowieka
- ZBOŻA
- ROŚLINY OKOPOWE
- ROŚLINY STRĄCZKOWE
- OWOCE i WARZYWA
b) rośliny pastewne – dla zwierząt
c) rośliny przemysłowe – do masowej produkcji
- ROŚLINY CUKRODAJNE
- ROŚLINY OLEISTE
- ROŚLINY WŁÓKNODAJNE
d) używki

2. ZBOŻA – zajmują 70% powierzchni gatunków rolnych

a) PSZENICA
- kl. umiarkowany i podzwrotnikowy
- wymaga żyznych gleb (czarnoziem, mady, brunatne)
- PRODUCENCI 1.CHINY, 2.INDIE, 3.ROSJA
-zboże Europy
b) KUKURYDZA
- zboże Ameryki
- kl. Umiarkowany i międzyzwrotnikowy
- wymaga opadów 500-800 mm rocznie
- wymaga żyznych gleb (brunatna, cynamonowa, rędzina)
-PRODUCENCI 1. USA (33%), 2.CHINY, 3.BRAZYLIA
c) ŻYTO
- kl umiarkowany (nawet chłodny)
- słabe gleby nawet bielicowe
- PRODUCENCI 1.NIEMCY, 2.POLSKA, 3.ROSJA
d) RYŻ
- zboże Azji
- wymaga dużych opadów (monsun letni)
- roślina pracochłonna
- PRODUCENCI 1.CHINY, 2.INDIE, 3.INDONEZJA
- EKSPORTERZY 1.INDIE, 2.TAJLADNIA 3.WIETNAM
e) JĘCZMIEŃ
- jest odporny na słabe war. Klimatyczne, ale nie lubi
Obfitych opadów kl. Zwrotnikowy i umiarkowany chłod.
f) PROSO
- to zboże Afryki
- odporne na susze
- rośnie nawet na słabych glebach
- PRODUCENCI 1.BOTSWANA 2. ZIMBABWE

3.ROŚLINY BULWIASTE
a) ZIEMNIAKI
- kl. Umiarkowany i podzwrotnikowy
- gleby średniej jakości (płowe)
- nie lubi obfitych opadów
- PRODUCENCI 1.CHINY (26%) 2.INDIE 3.ROSJA
b) MANIOK
- to wieloletni krzew
 - kl. Okołorównikowy
- dostarcza tapiokę
- PRODUCENCI 1.NIGERIA 2. DR KONGA 3.TAJLANDIA
c) BATATY
- strefa międzyzwrotnikowa
- GŁ PRODUCENT TO CHINY (64%)

4.ROŚLINY CUKRODAJNE
a) BURAK CUKROWY
- kl. Umiarkowany
- wymaga żyznych gleb (brunatna)
- PRODUCENCI 1.ROSJA 2.FRANCJA 3.NIEMCY
b) TRZCINA CUKROWA
- kl. Okołobiegunowy (wilgotno ciepło)
- dostarcza 60% cukru na świecie
- PRODUCENCI 1.BRAZYLIA (41%) 2.INDIE (16%)

5.ROŚLINY WŁÓKNODAJNE
a) BAWEŁNA
- kl. Podzwrotnikowy i zwrotnikowy monsunowy
- w czasie zbiorów musi być susza
- rośnie na plantacji i wymaga dużego nawodnienia
- PRODUCENCI 1.CHINY 2.INDIE 3.USA
b) LEN
- kl. Umiarkowany
- gleby słabej jakości (płowe, bielicowe)
- daje włókno, olej, siemię lniane
- PRODUCENCI FRANCJA (73%)

6.ROŚLINY OLEISTE
a) RZEPAK
- kl. Umiarkowany i podzwrotnikow
- wymaga żyznych gleb (mady, brunatne)
- PRODUCENCI 1.KANADA 2.CHINY 3.INDIE
b) SOJA
- kl. Umiarkowany i międzyzwrotnikowy
- wymaga żyznych gleb
- PRODUCENCI 1.USA (37%) 2.BRAZYLIA (32%)

CHÓW ZWIERZĄT NA ŚWIECIE

CHÓW to: opiekowanie się zwierzętami, dbanie o nie

HODOWLA to: dbanie, opiekowanie i przekazywanie
Najlepszych cech podczas reprodukcji

1. TYPY CHOWU
a) INTENSYWNY
- w zamkniętych pomieszeniach
- człowiek musi karmić zwierzęta
- człowiek musi sprzątać po nic
b) EKSTENSYWNY
- na pastwiskach
- człowiek nie karmi zwierząt
 - człowiek nie sprząta po zwierzętach

2. ZWIERZĘTA GOSPODARCZE
 Juczne – do przewozu towarów np. osioł
 Pociągowe – ciągnie za sobą wóz
 Wierzchowe – do ujeżdżania np. koń

3. POGŁOWIE – to liczba sztuk danego zwierzęci

4. BYDŁO
- dostarcza mleka, mięsa skór
- to najważniejsze zwierzę gospodarcze
- to najliczniejsze zwierzę gospodarcze
- najwięcej pogłowia mają:
1. BRAZYLIA – dużo pastwisk
2. INDIE – kult świętej krowy
3. ETIOPIA – liczba sztuk świadczy o zamoż
5. TRZODA CHLEWNA
- dostarcza: mięsa, tłussczu, skóry, szczeciny
- najbardziej dochodowe zwierze (szybko na wadze)
- zakaz spożywania w krajach islamu
- GŁÓWNY CHODOWCA TO CHINY
6. OWCE
- dostarcza: mleka, mięsa, skór, wełny
- są odporne na war. Klimatyczne
- małe wymagania żywieniowe
- HODOWCY 1.CHINY 2.AUSTRALIA
7. DRÓB
- Dostarcza: mięsa, jaj, pierza
- HODOWCY 1.CHINY 2.INDONEZJA I USA

LASY NA ZIEMI
1. GOSPODARKA LEŚNA to ochrona lasów, to hodowla, Wyrąb, to gospodarcze wykorzystanie
zasobów lasów

2. LASY STANOWIĄ OK 31% powierzchni lądowej ziemi.

Nierównomiernie rozłożone np. na zwortnikach bo pustynie
ale nie dotyczy Indii i Indochin bo monsun.

3. NAJWIĘKSZA FORMACJA LEŚNA TO TAJGA

- las iglasty – świerki, jodła, modrzew
- kl umiarkowany chłodny z wieczną zmarzliną
- gleba bielicowa

POW. TAJGI NIE ZMNIEJSZA SIĘ BO

- surowy klimat Syberii tzn. PN Kanady utrudnia
Pracę ludzi i maszyn
- wieczna zmarzlina utrudnia karczowanie drzew
Wiosną rozmarza błoto utrudnia pracę maszyn
- mały popyt na drewno ze świerka czy jodły

4. drugie największe LASY RÓWNIKOWE

- kl równikowy, gdzie całym rokiem jest lato
Okres wegetacji trwa cały rok
- gleba feralitowa
- hebanowiec, mechaniowiec, tekowiec

ICH POWIERZCHNIA ZMNIEJSZA SIĘ BO:

- rabunkowa gosp leśna
- rolnictwo żarowe
- duży popyt na drewno egzotyczne
- wycinka pod plantacje np. awokado

5. FUNKCJE LASÓW
a) PRZYRODNICZE
- produkuje tlen i oczyszcza powierrze
- chroni przed wiatrem, lawinami
- minimalizuje straty spowodowane
Powodziami
- dom dla zwierząt
b) GOSPODARCZE (zarobek)
- dostarcza drewna na meble, zabawki, opał
- dostarcza runa leśnego grzyby, jagody
c) SPOŁECZNE
- daje miejsca pracy
- daje turystykę
- daje edukację

RYBACTWO

RYBACTWO TO:
- 1 sektor gospodarki narodowej
- obejmuje wykorzystanie organizmów wodnych
- należy tu:
1. RYBOŁÓWSTWO – połowy org. Wodnych
2. AKWAKULTURA – hodowla org. Wodnych
- MARIKULTURA – hodowla org słonowodnych

1. NAJWIĘCEJ NA ŚWIECIE POŁAWIAJĄ

1. CHINY (ok 15mln+ rocznie)
2. INDONEZJA
3. INDIE
NAJWIĘCEJ HODUJĄ
1. CHINY (65mln+ rocznie)
2. INDONEZJA
3. INDIE

AKWAKULTURA – ZALETY
-chroni naturalne zbiorniki wodne przed
Przełowieniem
- wyżywienie dużej ilości osób
-WADY
- zanieczyszczenie wody
- zwierzęta ulegają deformacji
- karmienie paszą z antybiotykami zanieczyscza
Ich mięso

2.NAJWIĘCEJ poławia się na OC SPOKOJNYM

1.śledziowatych 2.Dorszowatych 3.Tuńczyków
3.GŁÓWNE ŁOWISKA NA ŚWIECIE
- obszary zimnych wód Arktyki
- tam gdzie zimne prądy morskie
- gdzie mieszają się zimne z ciepłymi prądami
(oja-kuro siwo)
-tam gdzie jest upwelling

CZYNNIKI LOKALIZACJI PRZEMYSŁU

1. Przemysł to:
- 2 sektor gosp. Narodowej
- masowa produkcja dóbr (odzież, samochody)
- wydobywanie surowców mineralnych
- energetyka

2. funkcje przemysłu:
a) społeczna – daje miejsca pracy
b) gospodarcza – dostarcza dóbr człowiekowi
c) środowiskowa – przekształca krajobraz –
zanieczyszcza go

3. czynniki lokalizacji przemysłu

a) PRZYRODNICZE
- baza surowcowa – surowce determinują
występowanie kopalni
- dostęp do wody – do produkcji energii
(elektrownie wodne)
- do chłodzenia – m.in. reaktora jądrowego
(buduje się nad wodą)
- jako substrat - w procesie technologicznym
(p.farmaceutyczny, p.spożywczy)
- klimat – decyduje o lokalizacji elektrowni
wiatrowych czy słonecznych
- właściwości terenu – czy dany teren jest
Odporny na obciążenia

b) POZAPRZYRODNICZE
- rynek zbytu – to kupujący np. lok. Fabryki
pączków będzie lepsza w mieście niż na wsi
- tania siła robocza – p. odzieżowy
- wykwalifikowana kadra - p.farmaceutyczny
- bliskość uczelni wyższych – farmaceutyczny
- infrastruktura techniczna – dostęp do
komunikacji, dostęp do energii
- czynniki strategiczne – energii i przemysłu
nie lokalizuje się blisko granicy
- polityka państwa – przepisy prawne mogą
ułatwiać (ulgi podatkowe) lub utrudniać
(przepisy ochrony środowiska)
- korzyści i niekorzyści aglomeracji (miasta) –
rynek zbytu, wykwalifikowana kadra,
 tania siła robocza, kom. Miejska
brak wolnego terenu, wysokie koszty kupna
i najmu gruntu, zanieczyszczenie środowisk.
problemy z mieszkaniami dla pracowników

4. typy lokalizacji przemysłu

a) PRZYMUSOWA – to kopalnie, platformy
wiertnicze (buduje się tam gdzie surowce)

b) ZWIĄZANA – w pobliżu danego zasobu

- elektrownie cieplne – w pobliżu kopalni
- elek. Jądrowe – w pobliżu zbiornika wody
- p. papierniczy/meblarski – w pobliżu lasu
- p. przetwórstwa rybnego – port
- mleczarnie – pastwiska bydła
- cukrownie – pola uprawne buraków cukr.

c) SWOBODNA – niezależna od występowania

danego dobra czy zasobu np. samochody

PRZEMYSŁ TRADYCYJNY I HIGH-TECH

1. PRZEMYSŁ TRADYCYJNY
- oparty na prostych technologiach
- proces produkcji jest niezmienny
- produkty są łatwo dostępne
- GAŁĘZIE: p.odzieżowy, p.drzewny,
p.metalurgiczny (gwoździe), p.wybobywczy
- CECHY: tania siła robocza, duża liczba
pracowników, energochłonny, zanieczyszcza
środowisko, produkty mają zazwyczaj długi
cykl życiowy, niskie nakłady finansowe

2. PRZEMYSŁ HIGH-TECH
- jest zautomatyzowany, oparty o coraz
Nowsze technologie
- GAŁĘZIE: p.elektroniczny, p.optyczny,
p.farmaceutyczny, p.lotniczy, p.samochodowy
p.zbrojeniowy
- CECHY: wykwalifikowana kadra, bliskość
uczelni wyższych, jest energooszczędny,
w mniejszym stopniu zanieczyszcza środ,
high-tech składa się z 2 faz:
- f.innowacji – wymyślanie i inwestowanie
- f.masowej prod. – odbywa się w krajach gdzie
nie ma norm ochrony środowiska

3. rozmieszczenie przemysłu na świecie

a) P.PAPIERNICZY – zlokalizowany w pobliżu
lasów; najwięcej ma: Rosja, Chiny, Kanada
b) P.ODZIEŻOWY – o lokalizacji decyduje
tania siła robocza np. Gwatemala, Wietnam,
Indie, Europa środkowa
c) GÓRNICTWO RUD METALI
 - r. żelaza (fe)  żelazo + węgiel = stal
Główni wydobywcy: Australia 37%, Brazylia,
Chiny
- r. miedzi  miedź (kable, sprzęt elektronicz)
Główni wydobywcy: Chile 27%, Peru, Chiny
- r. glinu/boksytu (al)  produkcja aluminium
Główni wydobywcy: Australia 25%, Chiny,
Gwinea

4. produkcja metali – p.metalurgiczny

- ALUMINIUM – jest energochłonny = wymaga
dostarczenia dużej ilości taniej energii, a to
jest możliwe w krajach o dużych zasobach
surowców energetycznych np.
kraje zatoki perskiej, Chiny, Rosja
- HUTY MIEDZI – zlokalizowane w pobliżach
kopalni rud miedzi np. Chile lub gdzie jest
rynek zbytu (prod. kabli i elektroniki)
np. USA i Chiny
-HUTY ŻELAZA I STALI – zlokalizowane gdzie
jest na nie zapotrzebowanie np. Europa i Chiny

ZMIANY W PRZEMYŚLE NA ŚWIECIE

1. INDUSTRIALIZACJA to uprzemysłowienie
2. DEZINDUSTRIALIZACJA to odejście od
Przemysłu, zamykanie fabryk
3. REINDUSTRIALIZACJA to powrót do przemysłu