186 TARIH
MU
"Siyasî v e fikrî hayatta o l d u ğ u gibi iktisadî işlerde de
fertlerin teşebbüsleri neticesini beklemek d o ğ r u olamaz.
" M ü h i m v e b ü y ü k işleri, ancak milletin u m u m servetine
v e devletin bütün teşkilât v e k u v v e t i n e istinat ederek millî
hakimiyetin tatbik v e icrasmı tanzim ile muvazzaf olan hü-
kümetin, mümkün olduğu kadar, üzerine alıp başarması tercih
olunmalıdır.
" D i ğ e r bazı devletlerin ikinci d e r e c e d e g ö r e b i l e c e ğ i v e
fertlerin teşebbüslerine bırakılmasında beis o l m ı y a n işlerden
birçoğu, bizim için hayatîdir v e birinci d e r e c e d e m ü h i m
devlet vazifeleri arasında sayılmalıdır.
" Hulâsa T ü r k i y e Cümhuriyetini idare edenlerin demok-
rasi esasından ayrılmamakla beraber devletçilik ^rensizine
u y g u n yürümeleri, içinde b u l u n d u ğ u m u z hallere, şartlara v e
m e c b u r i y e t l e r e u y g u n olur.
" Bizim takibini m u v a f ı k g ö r d ü ğ ü m ü z devletçilik prensipi
hususî v e ferdî iktisadî teşebbüs v e faaliyetlere m e y d a n bırak-
m ı y a n kollektivism v e komünism gibi bir sistem değildir [1].„
e ) Lâiklik — D i n ile dünya, din ile devlet işlerinin ayrıl-
ması manasını anlatan bir tabirdir. Bunu dinsizlik manasına
almak çok yanlıştır. İnkılâbımızın lâiklik esaslarını h â k i m
Ri
kılan safhası başhbaşma en b ü y ü k e h e m m i y e t i haiz bir bahis
teşkil eder. Bunun, e v e l c e s ö y l e d i ğ i m i z Saltanatla Hilâfetin
ayrılmasından başlıyarak tedrisatın tevhidi, şer'iye m a h k e m e -
lerinin kaldırılması, m e d e n î kanunun tesisi gibi sahalarda
TA
millî hayatımıza nasıl tatbik edildiği, daha ilerde anlatılacaktır.
Bütün d i ğ e r inkılâp v e ıslahat hareketlerindeki gibi,
bunda da millete rehberlik etmiş olan Halk Fırkası prog-
ramında bu husustaki prensipi şu satırlarla ifade e d i y o r :
" Fırka d e v l e t idaresinde bütün kanunların, nizamların
v e usullerin, ilim v e fenlerin muasır m e d e n i y e t e temin ettiği
RK
esas v e şekillere v e dünya ihtiyaçlarına g ö r e yapılmasını v e
tatbik edilmesini prensip kabul etmiştir.
" Din telâkkisi vicdanı olduğundan. Fırka din fikirlerini
ili devlet ve dünya işlerinden ve siyasetten ayrı tutmayı mille-
timizin muasır terakkisinde başlıca m u v a f f a k i y e t amili görür.,,
TÜ
f) inkılâpçılık — " Fırka, milletimizin birçok fedakârlık-
[1] Vatandaş için Medenî Bilgiler I. Sahife 69-80.
C Ü M H U R I Y E T DEVRINDE SıYASı C E R E Y A N L A R 187
larla yaptığı inkılâplardan d o ğ a n v e inkişaf eden prensiplere
sadık kalmayı ve onları müdafaa etmeyi esas tutar. „
Vatanın b u g ü n k ü tam kurtuluşunu v e milletin şerefli
bir içtimaî heyet olarak dikenleri a y ı k l a n m ı ş bir y o l ü z e r i n d e
feyizli v e sonsuz b ü y ü k istikbale yürüyüşünü, inkılâpçılık
ruhuna v e hareketlerine borçluyuz. Bu sebeple inkılâpçılık
RU
Türk Milletinin yükselme aşkını temsil eden millî şiardır v e
ö y l e kalacaktır.
İşte yabancı müelliflerin B ü y ü k Millî Reisin adına nis-
petle ""Kemalism,, dedikleri Türk inkılâp hareketinin temel
KU
prensipleri bunlardır. Bu prensiplere dayanan d e v l e t sistemi
T ü r k Milletinin tarihine, ihtiyacına, içtimaî b ü n y e s i n e v e mef-
kûresine en u y g u n o l d u ğ u kadar, bütün d ü n y a d a k i sistemler
içinde d e en sağlam v e en mükemmel olanıdır.
G a z i Büyük N u t k u n u n son kısımlarında ş ö y l e demişti:
"Efendiler, bu beyanatımla millî hayatı hitam bulmuş far-
zedilen büyük bir milletin istiklâlini nasıl kazandığını ve ilim ve
H
fennin en son esaslarına müstenit millî ve asrî bir devleti nasıl
kurduğunu ifadeye çalıştım [ ! ] • "
İşte bu c ü m l e d e işaret edilmiş olan esaslar bunlardır.
Memlekette yapılan v e yapılmasına hazırla-
İKİNCI BÜYÜK MİL- nılan y e n i l i k l e r d e n , inkılâplardan m e m n u n
LET MECLİSİNDE o l m ı y a n cahil, mutaassıp z ü m r e l e r vardı.
MUHALEFET CERE- c , • , • , • ı j u ı w u
YANAARI — TERAK- d e v i r l e r i n u y k u d a bırakmakta v e hura-
KİPERVER CÜMHU- felerle uyuşturmakta menfaat buldukları bu
RİYET FIRKASI z ü m r e l e r başta bizzat G a z i Reis olmak ü z e r e
inkılâpçı m ü n e v v e r l e r tarafından y a k ı n te-
maslar, konuşmalar v e neşriyat ile irşat ediliyorlardı. T ü r k Mil-
letinin selim aklı, sağlam mantığı selâmet v e hakikatin ne taraf-
ta o l d u ğ u n u bulmakta güçlük ç e k m i y o r d u . Fakat Hilâfetin ilga-
sından sora şahsî m e v k i hırslarından, menfaat endişelerinden,
T ü r k Milletinin hakikî ruhunu, y ü k s e k anlayışını tanımamağa
kadar giden sebepler altında y e n i bir muhalefet cereyanı topar-
lanmağa başladı. Bunlar inkılâpların vakitsiz o l d u ğ u n d a n , T ü r k
Milletinin bunları h a z m e d e c e k kabiliyet v e liyakatte bulun-
madığından başlıyarak yenilik hareketlerini dinsizlikle itti-
[1] "Nutuk,,, sahife 542: (Lüks taln, S. 627).