‫دغه تریخ حقیقت خو ټولو ته معلوم دی‪ ،‬چې بدبختانه په اوسني وخت کې مسلمانان ډېر بې اتفاقه‬

‫دي‪ ،‬او دغه د بې اتفاقۍ ټکي ته په هر مجلس او هره غونډه کې اشاره کېږي‪ .‬اما‪ ،‬ټول مسلمانان‬
‫شاید په دغه خبره سره متفق وي‪ ،‬چې مسلمانان د ژوند په ډېرو اړخونو کې‪ ،‬د نړۍ له ډېرو خلکو‬
‫څخه وروسته پاته دي‪ .‬ځینو یو ډول علتونه او ځینو بل شانته علتونه وړاندې کړي دي‪ .‬زه هم غواړم‬
‫‪.‬چې په خپل نوبت سره خپل نظر قدرمنو لوستونکو ته وړاندې کړم‬

‫البته‪ ،‬د مسلمانانو د وروسته پاتې کېدو ډېر علتونه دي‪ ،‬اما‪ ،‬یو تعداد خلک د مسلمانانو د وروسته پاتې‬
‫کېدو اصلي علت د دین او سیاست یوځای کېدل ګڼي‪ ،‬او دوی په دغه فکر دي چې دین له سیاست‬
‫څخه باید جدا شي‪ .‬زه پخپله له دغه مفکورې او نظریې سره د زړه له کومي مخالفت لرم‪ ،‬او دغه‬
‫‪.‬نظریه باالکل له حقیقت څخه لیرې ګڼم‬

‫زما په فکر سره د دغې ټکي صحیح حالت باید داسې ولیکل شي چې په ”اسالم کې دین او سیاست‬
‫‪“.‬یو له بله نه شي جدا کېدلی‬

‫اسالمي سیاست له ټولو سیاستونو څخه بهترین او کامیاب سیاست دی‪ .‬ځینې خلک د دین او سیاست‬
‫جدا کول غواړي‪ ،‬او دوی فکر کوي چې د مسلمانانو د وروسته پاته کېدو یو عمده علت همدا دی‪ .‬زه‬
‫‪:‬غواړم خپل نظر د دغه نظریې د ردولو په برخه کې په الندې ډول سره وړاندې کړم‬

‫مسلمان سیاستوال باید خپلو خلکو ته دروغ ونه وایي‪ ،‬د دروغو وعدې ورنکړي‪ ،‬خپل خلک دوکه ‪۱-‬‬
‫نکړي‪ ،‬حقیقي او د عملي کېدو وړ وعدې ورکړي‪ ،‬او بیا په خپلو وعدو وفا وکړي‪ ،‬او خپلو خلکو ته د‬
‫زړه له کومي خدمت وکړي‪ .‬نو ووایه! له دغې سیاست څخه بل ښه سیاست شته؟! په اوسني وخت‬
‫کې اکثره خلک له دغو څخه ډېر ځورېږي‪ ،‬چې سیاستوال د خلکو د یوې رٔایې د السته راوړلو د پاره‬
‫د دروغو وعدې ورکوي‪ ،‬یعنې‪ ،‬سیاست دوی ته دروغ ویل‪ ،‬خلکو ته دوکه ورکول‪ ،‬ناحقه چاالکي‬
‫کول‪ ،‬او د خلکو په سترګو کې خاورې اچول‪ ،‬معرفي شوی‪ ،‬او دغه حقیقت هم دی‪ .‬نو ګرانو او‬
‫!قدرمنو لوستونکو‬

‫تاسې پخپله قضاوت وکړی چې کوم سیاست به ښه سیاست وي؟ داچې مسلمان سیاستوال هم دغه‬
‫اسالمي سیاست نه تطبیق کوي‪ ،‬نو هغه ته بیا صحیح او مکمل مسلمان نه شي ویل کېدای‪ ،‬او د هغو‬
‫‪.‬څخه باید هېڅ مسلمان دفاع ونکړي‬

‫ځینې مسلمانان وایي‪ ،‬چې دین له سیاست څخه جدا شي‪ ،‬او دوی فکر کوي چې د اسالم له الرې ‪۲-‬‬
‫‪.‬ترقي او پرمختګ امکان نلري‪ .‬دا ټول دلیلونه د منلو وړ ندي‬

‫!ګرانو او محترمو لوستونکو‬

 ‫د هللا(ج) په خاطر فکر وکړی‪ ،‬چې مونږه ولې اسالم مالمت کوو‪ .‬د اسالم په کوم ځای کې یې ویلي‬
‫چه علم مکوی؟ زما په فکر سره اسالم شاید اولینی دین وي‪ ،‬چې خپلو پیروانو ته په ښکاره ډول د‬
‫علم د السته راوړلو امر‪ ،‬او بلنه ورکوي‪ .‬اسالم وایي‪ :‬ښه سبق ووایه او ښه تکړه مسلمان هم پاته‬
‫ښه‪ .‬زه پخپله چې هر څومره په دغه حصه کې فکر وکړم‪ ،‬نو بیا بیا قانع شم چې شکر دی چې زه‬
‫الحمدهللا‪ ،‬هللا(ج) یو مسلمان پیدا کړی یم‪ .‬مسلمان شاګرد باید تر ټولو څخه زیات ښه سړی‪ ،‬او ښه‬
‫پوه شاګرد وي‪ .‬متٔاسفانه‪ ،‬د ځینو افغانانو دغه ډېر بد عادت دی‪ ،‬چې د خپل بام واوره هر وخت د بل‬
‫چا کورته ور اچوي‪ .‬ددې پر ځای چې خپل ځانونه مالمت کړي‪ ،‬هر وخت بل څوک مالمت بولي‪ ،‬او‬
‫هم ځینې افغانان‪ ،‬اسالم په غلطه او ډېره سپین سترګۍ مالمت بولي‪ .‬په کوم ځای کې اسالم درته‬
‫ویلي دي‪ ،‬چې ته ښه تکړه ساینس دان مه کېږه؟ په کوم ځای کې یي درته ویلى دي چې ته تر ټولو‬
‫باید په هر نېک کار کې مخکښ نه وې؟ اسالم په کوم ځای کې درته ویلي دي چې ته د ساینس او‬
‫تکنالوجۍ مخالف و اوسه؟ تا پخپله چې صحیح درس ندی زده کړی‪ ،‬او خپل وخت د په مزو‪،‬‬
‫چړچو‪ ،‬ډرامو او بنډارو تېر کړی‪ ،‬او اوس په هر ځای او هر مناسب وخت کې په ناحقه اسالم‬
‫ټکوې‪ ،‬او وایې چې حتمي په اسالم کې سیاست باید له دین څخه جدا شي‪ .‬یو ځل بیا تکراروم‪ ،‬چې په‬
‫اسالم کې سیاست ریښتیا ویلو‪ ،‬سمې وعدې ورکولو‪ ،‬او بیا د هغه په صحیح توګه عملي کولو‪ ،‬او د‬
‫یوه ملک ټولو وګړو ته په صحیح توګه خدمت کولو ته وایي‪ .‬آیا دغه کوم بد کار دی؟ اسالم خپل‬
‫پیروان د علم حاصلولو ته هڅوي‪ ،‬نو اې بې انصافه! ته ولې وایې چې باید دین له سیاست څخه جدا‬
‫شي‪ .‬زما په فکر سره د اسالم د وروسته پاته کېدلو اصلي علت دا دی‪ ،‬چې سیاست له دین څخه له‬
‫!ډېر پخواه څخه په غیر مستقیم ډول په اسالمي ملکونو کې جدا شوی دی‬

‫که څوک خپل ځان د یوه اسالمي ګوند غړی او متعهد بولي‪ ،‬او هم په عین وخت کې پدې فکر وي‬
‫چې سیاست او دین باید جدا وي‪ ،‬نو دغه ددې معٰن ی ورکوي لکه چې کوم یو شاګرد د امتحان په ورځ‬
‫په غلط ځای کې ناست او د غلط مضمون د پارچې په حل بوخت وي‪ .‬یعنې دغه شانته خلک په غلط‬
‫ځای کې ناست دي‪ ،‬د غلطې پارچې د حل کولو کوښښ به کوي‪ ،‬اما په آخر کې به هغه مطلق ناکام‬
‫‪.‬کېږي‬

‫یو وخت له ما سره د حج په سفر کې ‪ ۲‬د طب د پوهنځۍ استادان‪ ،‬او یو بل ورور چې په جاپان کې‬
‫کړي وه‪ ،‬ملګري و‪ .‬همدغه دواړه د طب د پوهنځۍ استادان ډېر ‪ PhD‬یې د الکترانېکس په رښته کې‬
‫زیرک او هوښیار خلک و‪ .‬دوی دواړه په حقیقت کې په غربي نړۍ کې مسلمان ساینس دان و‪ .‬دوی‬
‫‪ BlackBerry‬ډېر خاکسره او د ښو اخالقو خاوندان و‪ .‬د هغه دریم نفر سره په هغه وخت کې د‬
‫موبایل تلفون و‪ ،‬چې هغه موبایلونه په هغه وخت کې بازار ته وړاندې شوي نه و‪ .‬د هغې سره یې‬
‫موجود و‪ ،‬او هغې ماته ویل‪ ،‬چې دغه موبایل دده بچۍ دی‪ .‬یعنې دغه موبایل ‪ Prototype‬اولینی‬
‫تلفون ده ډیزاین کړی و‪ .‬دغه ‪ ۳‬واړه وروڼه‪ ،‬دومره ښه خلک و‪ ،‬چې زما به هېڅکله هم د دوی ښه‬
‫توب هېر نه شي‪ .‬په بل عبارت په حقیقت کې همدغه ‪ ۳‬مسلمان ساینس دان و‪ .‬دوی دری واړه د‬
‫ورېښمینو د بړستنو په شان نرم خلک و‪ ،‬او دوی هېڅکله په دغه مفکوره نه و‪ ،‬چی سیاست باید له‬
‫دین څخه جدا شي‪ .‬د حیرانتیا خبره خو داده‪ ،‬چې هغه خلک چې سیاست له دین څخه جدا غواړي‪،‬‬
‫‪.‬هغوی ته متٔاسفانه اسالمي او شیطاني سیاست یو شان معلومېږي‬

‫همدارنګه‪ ،‬اسالم له ‪ ۱۴۴۰‬کالو را پدیخواه‪ ،‬ټول انسانان تدبر‪ ،‬تحقیق‪ ،‬او ښه تحلیل ته هڅوي‪ ،‬او‬
‫دغه تشویقي مفکوره به تر قیامته پورې دوام لري‪ .‬یا په بل عبارت‪ ،‬اسالم خپلو پیروانو ته امر کوي‪،‬‬
‫چې د هللا(ج) په خلقت کې په ډېر غور او دقت سره فکر وکړي‪ .‬دغه کار ته نن سبا په مخ تللو‬
‫ملکونو کې‪ ،‬ریسرچ‪ ،‬او تحقیق وایي‪ .‬نو ګرانو لوستونکو! اسالم په ښکاره ډول خپل پیروان ریسرچ‬
‫‪.‬او تحقیق ته هڅوي‬

‫په اوسنۍ زمانه کې شاید مسلمانان تر بل هرچا زیات آیفون موبایل استعمال کړي‪ ،‬اما ددې په فکر‬
‫!کې نه دي چې ووایي چې دغه آیفون چا جوړ کړیدی؟‬

‫د یادولو وړ ده‪ ،‬چې دغه شانته ونه شي چې یو بادرده مسلمان ورور او یا خور‪ ،‬چې د مسلمانانو د‬
‫اوسني حالت څخه رنج وړي‪ ،‬او غواړي د اسالم په رڼا کي نویې فیصلې وکړي‪ ،‬او غواړي چې په‬
‫‪.‬ملک کې ترقي راولي‪ ،‬نو بیا دغه په مختلفو نومونو متهم شي‪ ،‬او د هغو د پرمختګ مخه ونیول شي‬

‫‪:‬د پام وړ ټکي‬

‫الف – البته دغه نقطه باید ښه واضح شي‪ ،‬چې په اسالم کې الحمدهللا‪ ،‬د هرشي د پاره مناسب حل‬
‫‪.‬شته‪ .‬دا چې مونږه په هغه پوهېږو او کنه؟ هغه زمونږه د پوهې کمي ده‬

‫ب – د دیني علماوو مٔسولیت دی‪ ،‬چې اسالم په حقیقي بڼه خلکو ته ور وپېژني‪ .‬په اسالمي نظام کې‬
‫کار باید اهل د کار ته وسپارل شي‪ .‬یعنې اول اهل د کار په عالي سویه تربیه شي‪ ،‬او کوښښ وشي‬
‫چې په هر مسلک کې ښه تکړه مسلمان کدرونه وروزل شي‪ .‬مسلمانان باید دغه کوښښ ونکړي چې‬
‫دوی هر کاره او بیا په حقیقت کې هېڅ کاره وي‪ .‬هر مسلمان باید یو کار او یو مسلک د خپل ځان د‬
‫‪.‬پاره انتخاب کړي‪ ،‬او بیا د په هغه کې‪ ،‬ځان ښه ورسوي‬

‫ج – د هغو وروڼو او خویندو مخه په یوه بهانه او بله بهانه‪ ،‬و نه نیول شي‪ ،‬چې هغه د زړه له کومي‬
‫په ډېر اخالص د علم او د وطن پرمختګ‪ ،‬د اسالم په رڼا کې غواړي‪ ،‬او نه په هغوی باندې ناحقه یو‬
‫ډول او بل ډول تهمتونه ولګول شي‪ ،‬او هغو وروڼو او خویندو ته باید زمینه برابره شي‪ ،‬چې هغه په‬
‫ریښتیا سره له خپلو عصري علومو څخه په ښه توګه د اسالم په رڼا کې‪ ،‬د خپل وطن د اوالد او‬
‫‪.‬راتلونکي نسل د تربیې له پاره ګټه پورته کړي‬

‫د – زمونږه د ملک یو پخوانۍ مشکل دلته وو‪ ،‬چې ځینو نفرو به چې په خارج کې تحصیل وکړ‪ ،‬نو‬
‫هغه به بیا په لمانځه او اوداسه شرمیدل‪ .‬دوی فکر کاوه چې اوس خو دوی په اصطالح روشنفکران‬
‫شوي دي‪ ،‬او دوی په حقیقت کې روشنفکري سرچپه پېژندلې وه‪ .‬د ځینو هدف داوو‪ ،‬چې حقیقي‬
‫مسلمانان له پرمخ تللي علم څخه محروم کړي‪ .‬تحصیلي بورسونه به د دوی ملګرو‪ ،‬او خپلو خپلوانو‬
‫ته ور کول کېدل‪ .‬اما‪ ،‬الحمدهللا‪ ،‬په اوسني وخت کې ځینې با درده ځوان مسلمان نسل دغې نقطې ته‬
‫ډېر ښه متوجه شویدی‪ ،‬او هغوی الحمدهللا‪ ،‬فعًال په ډېرو مسلکو کې ډېر پر مخ تللي دي‪ ،‬چې دغه د‬
‫‪.‬هر مسلمان افغان د پاره د خوښحالی ښه زېری دی‬

‫د یادولو وړ ده‪ ،‬چې زما لیکنه په هېڅ صورت کې د ټولو وروڼو او خویندو په برخه کې صدق نکوي‪،‬‬
‫او نه زما دغه مقصد دی چې د ټولو په برخه کې خپل قضاوت وکړم‪ .‬الحمدهللا‪ ،‬مونږه ډېر ښه تکړه‬
‫او صادق نفر په ګران افغانستان کې لرو‪ .‬اما‪ ،‬د دغه ناوړه حقیقت څخه هم سترګې نشو پټولی‪ ،‬چې‬
‫‪.‬یو مضر اقلیت ټول ملک ګروګان نیولی دی‬
‫په پای کې د زړه له کومي دعا کوم چې هللا(ج) د اول ما ته‪ ،‬بیا زما ټولو اوالدو ته‪ ،‬او بیا د ما د‬
‫کورنۍ ټولو غړو ته‪ ،‬او بیا ټولو افغانانو‪ ،‬او د نړۍ ټولو مسلمانانو ته هدایت د نېکۍ وکړي‪ ،‬او‬
‫‪.‬هللا(ج) د مونږه ټولو ته سالم عقل‪ ،‬او سالمه پوهه په نصیب کړي‪ .‬آمین یارب العالمین‬

‫په پای کې‪ ،‬زه یو ځل بیا د هللا(ج) لوی او مهربان دربار ته د عاجزی دواړه السونه پورته کوم‪ ،‬او‬
‫هیله کوم چې په افغانستان او په ټوله نړۍ کې هغه شانته سوله راشي‪ ،‬چې هغه هللا(ج) ته قبوله او‬
‫منظوره وي‪ .‬آمین یا رب العالمین‪ .‬والسالم‬