Khái niệm về hành vi

Hành vi là những hoạt động, hành động hoặc phản ứng mà con người thực
hiện trong quá trình tương tác với môi trường xung quanh. Nó là một khía
cạnh quan trọng của hoạt động của con người và được tạo ra bởi sự tương tác
giữa các yếu tố nội tại (như cảm xúc, suy nghĩ và tri giác) và yếu tố bên ngoài
(như môi trường xã hội, văn hóa và thực tế vật chất). Hành vi có thể được quan
sát, đo lường và phân loại dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm mục đích, tần suất,
thời gian, ngữ cảnh và kết quả. Nó có thể phản ánh sự biểu đạt của cảm xúc, ý
chí, tri thức và giá trị cá nhân của mỗi người.
Hành vi có thể biểu hiện ở nhiều cấp độ, từ hành vi cơ bản như di chuyển,
ăn uống và nói chuyện, đến hành vi phức tạp như quyết định, lập kế hoạch và
tham gia vào các hoạt động xã hội phức tạp. Nó có thể có tính chất tự động
hoặc được kiểm soát bởi ý thức và ý chí. Hành vi cũng có thể được chia thành
các loại khác nhau dựa trên mục đích và tính chất của nó, ví dụ như hành vi tự
bảo vệ, hành vi xã hội, hành vi tồn tại và hành vi đạo đức.
Trong tâm lý học, hành vi được xem là sự biểu thị của các hoạt động hoặc
phản ứng bên ngoài của một người. Nó liên quan đến những hành động, phản
ứng, cử chỉ và hoạt động mà con người thực hiện trong quá trình tương tác với
môi trường xung quanh. Hành vi là một phản ứng đáp lại của con người đối
với các yếu tố nội tại và bên ngoài. Nó có thể phản ánh cảm xúc, suy nghĩ, tri
giác, ý chí và giá trị cá nhân của mỗi người. Hành vi cũng có thể bị ảnh hưởng
bởi các yếu tố văn hóa, môi trường và kinh nghiệm cá nhân.
Thế nào là hành vi lệch chuẩn?
Chuẩn mực hành vi:
-Khái niệm:
Chuẩn mực hành vi là những qui định do con người quy ước với nhau. Đó là những khuôn mẫu
chung bắt buộc mọi người phải tuân theo.
-Phân loại: Có 3 loại chuẩn mực hành vi:-
+Chuẩn mực xét về mặt thống kê: tự giác đại đa số các thành viên đều có cùng một cách tác động.
Chuẩn mực này được thể hiện ở một số hành vi như: khi lên lớp ngồi học thì học sinh để chân dưới
gầm bàn, tay để trên bàn khi ngồi…
-+Chuẩn mực hướng dẫn, quy ước: do cộng đồng đặt ra, là loại chuẩn mực phổ biến nhất. Có 2 dạng
chuẩn mực hướng dẫn, quy ước:
o Chuẩn mực hành văn: đó là những văn bản pháp lý, như việc đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao
thông được ghi vào Luật giao thông Việt Nam.
o Chuẩn mực không hành văn: đó là phong tục, tập quán, thói quen, như người Việt Nam ăn cơm
bằng đũa, dùng tăm xỉa răng…
+ Chuẩn mực chức năng: được xác định ở mỗi cá nhân, mỗi cá nhân khi hoạt động đặt ra mục đích và
hoạt động theo mục đích đó, như việc đến lớp của học sinh, sinh viên để học… 1Lệch chuẩn hành vi:
Khái niệm. Lệch chuẩn hành vi là những hành vi không phù hợp với chuẩn mực hành vi. Sự lệch
chuẩn này tùy thuộc vào trình độ nhận thức, mức độ hiểu biết của mỗi cá nhân.
\Có 2 mức độ lệch chuẩn:
- Mức độ lệch chuẩn thấp: là những hành vi khác thường nhưng không ảnh hưởng đến người khác.
Mức độ này chưa có gì trầm trọng, mọi người xung quanh vẫn có thể chấp nhận được mặc dù họ
không thật thoải mái, như việc ăn mặc của thanh niên hiện nay khá gây phản cảm, đầu tóc nhuộm
màu xanh, đỏ, vàng…
- Mức độ vi phạm: bao gồm vi phạm nhẹ và vi phạm nặng, như hành vi đi học muộn, cúp học là vi
phạm nhẹ; hành vi giết người, cướp của, buôn bán ma túy là hành vi vi phạm nặng, cần đến sự xử lý
của Pháp luật
Sự sai lệch hành vi cá nhân
Sự sai lệch hành vi cá nhân là loại sai lệch hành vi mà chỉ liên quan đến
hành vi vi phạm được thực hiện bởi một cá nhân cụ thể. Nó tập trung vào hành
vi và hành động của cá nhân đó, không liên quan đến tác động và tương tác xã
hội. Ví dụ, một cá nhân lừa đảo trong kinh doanh, gian lận trong công việc,
hoặc lạm dụng quyền lực trong một mối quan hệ cá nhân. Sự sai lệch hành vi
cá nhân thường được xem là một vấn đề cá nhân và có thể được giải quyết
thông qua các biện pháp cá nhân như huấn luyện, giáo dục, hoặc hình phạt cá
nhân.

HÀNH VI CÁ NHÂN
Hành vi cá nhân là một phần quan trọng của tâm lý học cá nhân, nghiên
cứu về cách mà mỗi người tương tác với thế giới xung quanh. Nó bao gồm một
loạt các hành động, phản ứng, và lựa chọn mà mỗi người thể hiện dựa trên
những yếu tố như kinh nghiệm trước đó, giáo dục, giá trị, và cảm xúc hiện tại.

Hành vi cá nhân không chỉ là những hành động rõ ràng mà mọi người có
thể quan sát được mà còn bao gồm các suy nghĩ, niềm tin, và mong muốn bên
trong mỗi người. Nó thể hiện thông qua cách mỗi người tiếp cận và xử lý các
tình huống khác nhau, đáp ứng lại các thách thức và cơ hội một cách độc lập.

Các nhà tâm lý học quan tâm đến việc nghiên cứu hành vi cá nhân vì nó
giúp họ hiểu rõ hơn về cách mà mỗi người tạo ra và duy trì mối quan hệ, đối
phó với căng thẳng, và đạt được mục tiêu cá nhân. Bằng cách nghiên cứu và
phân tích hành vi cá nhân, họ có thể phát triển các phương pháp tư vấn và điều
trị hiệu quả hơn để hỗ trợ mọi người cải thiện chất lượng cuộc sống của họ.
VÍ DỤ:

1. **Lựa chọn mục tiêu**: Một người quyết định đặt mục tiêu học tập
hàng ngày để đạt được điểm số cao hơn trong học kỳ tới. Hành vi này phản
ánh sự tự chủ và khao khát thành công, và có thể phản ánh sự kiên nhẫn và
quyết tâm của họ.

2. **Phản ứng trước căng thẳng**: Một người phản ứng với căng thẳng
bằng cách thực hiện các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu hoặc tập yoga. Hành
vi này cho thấy khả năng tự quản lý cảm xúc của họ và khả năng tìm kiếm các
biện pháp giảm căng thẳng tích cực.

3. **Quản lý thời gian**: Một người sắp xếp thời gian của họ một cách có
tổ chức để phân chia công việc, thời gian gia đình, và thời gian tự thưởng thức.
Hành vi này cho thấy khả năng tự điều chỉnh và quản lý hiệu quả thời gian của
họ.
 4. **Tương tác xã hội**: Một người tiếp xúc và tương tác với người khác
một cách tự tin và tràn đầy năng lượng. Hành vi này có thể phản ánh sự tự tin
trong kỹ năng giao tiếp và khả năng xã giao xã hội của họ.

5. **Lựa chọn giải pháp**: Một người đối mặt với một vấn đề khó khăn và
chọn lựa giải pháp dựa trên suy nghĩ tích cực và khả năng giải quyết vấn đề.
Hành vi này thể hiện khả năng tư duy linh hoạt và khả năng phản xạ tích cực
trong giải quyết vấn đề.

Những ví dụ này minh họa cách mà hành vi cá nhân có thể được phân tích
và hiểu dưới góc độ tâm lý học, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những yếu tố nào
ảnh hưởng đến hành vi của mỗi người.

MỐI QUAN HỆ GIỮA HÀNH VI CÁ NHÂN VÀ HÀNH VI XÃ HỘI

*Tác động của hành vi cá nhân tới hành vi xã hội:
1. Thông qua hiệu ứng lan truyền: Khi một cá nhân tham gia vào một hành vi, những người
khác trong mạng lưới xã hội của họ có nhiều khả năng tham gia vào hành vi đó hơn. Điều này
là do mọi người có xu hướng học hỏi và mô phỏng hành vi của những người mà họ tin tưởng
và tôn trọng. Ví dụ, nếu một thanh thiếu niên bắt đầu hút thuốc lá, bạn bè của thanh thiếu
niên đó cũng có nhiều khả năng bắt đầu hút thuốc lá hơn.
2. Thông qua các chuẩn mực xã hội: Các chuẩn mực xã hội là những quy tắc hoặc mong
đợi không chính thức về hành vi trong một nhóm hoặc nền văn hóa cụ thể. Các cá nhân có thể
ảnh hưởng đến các chuẩn mực xã hội bằng cách thể hiện hành vi của riêng họ. Ví dụ, nếu một
nhóm người bắt đầu tái chế, điều đó có thể khiến những người khác trong cộng đồng cũng bắt
đầu tái chế.
3. Thông qua sự tuân theo: Sự tuân theo là xu hướng tuân theo mệnh lệnh của những người
có thẩm quyền. Các cá nhân có thể ảnh hưởng đến hành vi của người khác bằng cách đưa ra
mệnh lệnh hoặc hướng dẫn. Ví dụ, một giáo viên có thể ảnh hưởng đến hành vi của học sinh
bằng cách đưa ra quy tắc cho lớp học.
4. Thông qua sự khuếch đại xã hội: Sự khuếch đại xã hội là xu hướng các hành vi và ý
tưởng lan truyền qua một nhóm người. Các cá nhân có thể ảnh hưởng đến sự khuếch đại
xã hội bằng cách chia sẻ thông tin với những người khác. Ví dụ, một người có thể ảnh
hưởng đến hành vi của người khác bằng cách đăng một bài báo về một vấn đề quan trọng
lên mạng xã hội.

*Tác động của hành vi xã hội đối với hành vi cá nhân:

1. Ảnh hưởng từ chuẩn mực xã hội:

Con người là sinh vật xã hội, chúng ta có xu hướng điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp
với các chuẩn mực xã hội. Các chuẩn mực xã hội là những quy tắc, giá trị và kỳ vọng chung
được chia sẻ bởi các thành viên trong một nhóm hoặc cộng đồng. Khi chúng ta tuân theo các
chuẩn mực xã hội, chúng ta có thể nhận được sự chấp thuận và khen ngợi từ những người
khác, điều này có thể củng cố hành vi của chúng ta. Ngược lại, khi chúng ta vi phạm các
chuẩn mực xã hội, chúng ta có thể bị trừng phạt hoặc bị xa lánh, điều này có thể khiến chúng
ta thay đổi hành vi của mình.

2. Ảnh hưởng từ vai trò xã hội:

Mỗi người trong xã hội đều đóng vai trò khác nhau, và những vai trò này có thể ảnh hưởng
đến hành vi của chúng ta. Ví dụ, một người làm cha mẹ có thể có xu hướng hành động một
cách khác so với một người không có con. Một người lãnh đạo có thể có xu hướng hành động
một cách khác so với một người theo dõi. Khi chúng ta đảm nhận một vai trò mới, chúng ta
thường sẽ điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với các mong đợi của vai trò đó.

3. Ảnh hưởng từ sự so sánh xã hội:

Con người có xu hướng so sánh bản thân với những người khác, và sự so sánh này có thể ảnh
hưởng đến hành vi của chúng ta. Ví dụ, nếu chúng ta thấy rằng những người khác trong nhóm
của chúng ta đang làm tốt hơn chúng ta, chúng ta có thể có động lực để cải thiện hiệu suất
của mình. Ngược lại, nếu chúng ta thấy rằng những người khác trong nhóm của chúng ta
đang làm tệ hơn chúng ta, chúng ta có thể cảm thấy hài lòng với bản thân hơn và không cần
phải cố gắng nhiều.

4. Ảnh hưởng từ sự tuân thủ:

Con người có xu hướng tuân theo những người có thẩm quyền hoặc những người có địa vị
cao hơn trong xã hội. Khi một người có thẩm quyền yêu cầu chúng ta làm điều gì đó, chúng
ta có nhiều khả năng sẽ tuân theo, ngay cả khi chúng ta không đồng ý với yêu cầu đó. Sự tuân
thủ này có thể là do chúng ta sợ bị trừng phạt, hoặc do chúng ta muốn được khen ngợi và
chấp thuận.

5. Ảnh hưởng từ sự lan truyền xã hội:

Con người có xu hướng bắt chước hành vi của những người khác, đặc biệt là những người mà
chúng ta ngưỡng mộ hoặc tôn trọng. Khi chúng ta thấy rằng những người khác đang thực
hiện một hành vi nào đó, chúng ta có nhiều khả năng sẽ thực hiện hành vi đó hơn. Sự lan
truyền xã hội này có thể giải thích lý do tại sao một số xu hướng hành vi lan rộng nhanh
chóng trong xã hội.

ĐẶC ĐIỂM CỦA SỰ LỆCH CHUẨN HÀNH VI CÁ NHÂN

1. Yếu tố nhân cách:

 Rối loạn nhân cách: Một số rối loạn nhân cách, như rối loạn nhân cách ranh giới, rối
loạn nhân cách chống đối xã hội, có liên quan đến hành vi hung hăng, liều lĩnh và
thiếu sự đồng cảm với người khác.
 Thiếu hụt kỹ năng xã hội: Những người thiếu hụt kỹ năng xã hội, như kỹ năng giao
tiếp, giải quyết vấn đề, kiểm soát cơn giận, có thể gặp khó khăn trong việc hòa nhập
với xã hội và tuân thủ các quy tắc chung.
 Lòng tự trọng thấp: Những người có lòng tự trọng thấp có thể có xu hướng tham gia
vào các hành vi lệch chuẩn để thu hút sự chú ý hoặc bù đắp cho cảm giác không giá
trị của bản thân.

2. Yếu tố nhận thức:

 Sai lệch nhận thức: Những người có sai lệch nhận thức, như khuynh hướng quy kết
nguyên nhân bên ngoài, tư duy phi trắng 即 phi đen, có thể có xu hướng giải thích
 hành vi của mình theo cách hợp lý hóa cho bản thân và đổ lỗi cho người khác hoặc
hoàn cảnh.
 Thiếu khả năng kiểm soát hành vi: Những người thiếu khả năng kiểm soát hành vi
có thể gặp khó khăn trong việc điều chỉnh cảm xúc và hành vi của mình, dẫn đến hành
vi bộc phát và thiếu suy nghĩ.

3. Yếu tố cảm xúc:

 Cảm xúc tiêu cực: Những cảm xúc tiêu cực, như tức giận, buồn bã, lo lắng, có thể
thúc đẩy các hành vi hung hăng, liều lĩnh và thiếu suy nghĩ.
 Thiếu hụt khả năng điều chỉnh cảm xúc: Những người thiếu hụt khả năng điều
chỉnh cảm xúc có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc của mình, dẫn đến
hành vi bộc phát và thiếu kiểm soát.

4. Yếu tố môi trường:

 Môi trường gia đình: Môi trường gia đình bạo lực, thiếu sự quan tâm, giáo dục, hoặc
đặt ra những kỳ vọng quá cao có thể khiến trẻ em có nguy cơ cao tham gia vào hành
vi lệch chuẩn.
 Môi trường xã hội: Môi trường xã hội có nhiều tệ nạn xã hội, như bạo lực, ma túy,
mại dâm, có thể khiến cá nhân có nguy cơ cao tham gia vào các hành vi lệch chuẩn.