2023-2024 Bahar Dönemi - GKD 1002 – Ders Notları Hafta 1-2

1. BİLİMSEL METİNLER
Bir Metin Türü Olarak Bilimsel Metinler
 Her metnin kendi söylemi vardır. Yazar metni düzenlerken o söylemin işlevlerine (fonksiyonlarına)
uygun bir biçimde düzenlemelidir. Çünkü metni okuyacak kişilerin o metinle ilgili bazı beklentileri
vardır. Belirli bir disiplinde yazılan metinleri okuyan kişilere «söylem topluluğu» (discourse society)
diyoruz. Yazar bu topluluğun beklentilere cevap vermelidir. Yoksa ciddiye alınmaz, metni
okunmaz…vb.
 Bir tıp metninde; «Hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gereken hastalık.» için Türkçede «klinik
vaka» kullanıyoruz. «Vaka» olay, durum demektir. Ama bir tıp metninde «klinik olay» ifadesini
görmeyiz. Çünkü tıp söyleminde bu durum her zaman «klinik vaka» olarak kullanılagelmiş yani
gelenekselleşmiştir. Bir akademisyen bu kuralları hiçbir yerde görmez, tıp metinlerini okuya okuya
öğrenir.
 Yazar metnini hem metin merkezli hem de okuyucu merkezli düzenlemelidir. Metin merkezli
düzenleme kriterine göre «metin bağdaşık ve tutarlı olmalı»; Kullanıcı merkezli düzenleme kriterine
göre «metin okuyucuların kolay anlayabileceği, kolay takip edebileceği, kabul edilebilir ve amaçlı»
olmalıdır.
 Söylem topluluğunun beklentileri nelerdir?
 Metin tek anlamlı ve düzanlamlı olmalıdır. Yani bir tümcenin birden çok anlamı olamaz.
Anlam bulanık olamaz.
 Metnin konusu, sorusu, amacı, kuramsal çerçevesi (theoretical framework) açık olmalıdır.
 Metin geçerli (valid, applicable) ve güvenilir olmalıdır.
 Metinde nesnel bir dil kullanılmalı;
 Bilgi kaynakları açıkça belirtilmeli ve işlevsel olarak kullanılmalı;
 Bilginin gerekçeleri yani nedenleri açıkça belirtilmeli;
 Verilen örneklerin neden verildiği, neden o örneğin seçildiği açıkça anlatılmalı;
 Bulgular ve sonuçlar değerlendirilmelidir.
 Tartışma Konuları

1. Bilimsel Metinler «Salt Gerçekleri» mi Anlatır?

 Bilimsel metinler politik ve dini metinler gibi ikna metinleridir.

2. Bir politikacı insanları neye ikna etmeye çalışır?

3. Bir din adamı insanları neye ikna etmeye çalışır?
4. Bir akademisyen insanları neye ikna etmeye çalışır?

 Araştırmasının özgün (orijinal) olduğuna ikna etmeye çalışır.

 Araştırmasının alan için önemli olduğuna ikna etmeye çalışır.
 Daha önce yapılmış araştırmaların bir sorunu/ soruyu cevaplamak için yeterli olmadığına
ikna etmeye çalışır.
 Araştırmasında kullandığı yöntemin (metodun) o araştırma için uygun olduğuna ikna etmeye
çalışır.
 Kullandığı verinin (data) uygun ve yeterli olduğuna ikna etmeye çalışır.
 Kullandığı örneklemin (sample) yeterli olduğuna ikna etmeye çalışır.
 Kullandığı kaynakların güvenilir olduğuna ikna etmeye çalışır.
 Araştırmasının bulgularının/ sonuçlarının anlamlı olduğuna ikna etmeye çalışır.
 Vardığı sonucun, oluşturduğu modelin, geliştirdiği makinanın, bulduğu bir tedavi
yönteminin…vb. uygulanabilir ya da kullanılabilir olduğuna ikna etmeye çalışır.
2023-2024 Bahar Dönemi - GKD 1002 – Ders Notları Hafta 1-2

2. BİLİM NEDİR?
 Nesnel sağlamlığı olan bilgiler bütünü,
 Neden – sonuç ilişkilerinin ifade edildiği sistematik bilgiler birikimi
 İkna gücünün akla uygunluğu,
 Tarafsız gözlemler ve ayrıntılı yöntemler bütünü,
 İnsanoğlunun biriktirdiği, kaydedilmiş sistematik bilgi
 Geçerliliği kabul edilmiş sistemli bilgiler bütünü
Bilimin Temel İşlevleri

Anlama Açıklama Kontrol

Anlama: “NEDİR?” Bilim var olan şeylerin tek tek ya da ilişkiler halinde tanınması,
ayrıntılı özelliklerinin öğrenilmesi ile başlar. Anlama işlevi, «nedir?» sorusunun
yanıtlanması ile ilgili olup var olan durumun olduğu gibi resmedilmesidir.
Açıklama: “NEDEN?” Gözlenenlerin oluş nedenleri, her zaman insanların merak konusu
olmuştur. Oluşan durumların olası nedenlerini açıklamak için «niçin?» sorusunun
yönlendirilmesi ve yanıtlar aranması açıklama işlevidir.
Kontrol: Kontrol işlevi, anlama ve açıklama işlevleriyle üretilen bilgilerin, uygulamalara
aktarılmasını sağlar. Doğa ve toplum olaylarının denetim altına alınmasını amaçlar.

Bilimsel Araştırmalarda Etik: Temel İlkeler

Dürüstlük: Bilim insanları, bilgiyi veya sonuçları saptırmamalı, yalanlara

dayandırmamalı ve yanlış sunmamalıdır. Araştırma işleminde her açıdan nesnel, tarafsız ve
dürüst olmaları gerekmektedir.
Dikkat: Bilim insanları, araştırmalarında, özellikle de sonuçlarını sunarken hatalardan
kaçınmalıdırlar.
Açıklık: Bilim insanları, verileri, sonuçları, yöntemleri, fikirleri, etkinlikleri ve araçları
paylaşmalıdırlar. Yapılan çalışmaların başkalarınca değerlendirilmesine izin verilmeli,
eleştiriye ve yeni fikirlere açık olunmalıdır.
Özgürlük: Bilim insanları, herhangi bir sorun veya hipotez üzerinde araştırma
yapmakta özgür olmalıdırlar.
Eğitim Sorumluluğu: Bilim insanları, geleceğin bilim insanlarını ve halkı eğitmekle
sorumludur.
Toplumsal Sorumluluk: Bilim insanları, topluma zarar vermekten kaçınmalı ve
topluma yararlı olmaya çalışmalıdır.
Yasallık: Araştırma aşamasında, bilim insanları çalışmalarıyla ilgili yasalara uymalıdır.
Karşılıklı Saygı: Bilim insanları, meslektaşlarına karşı saygılı bir tutum içinde olmalıdır.
Verimlilik: Bilim insanları, kaynaklardan verimli olarak yararlanmayı bilmelidir.
Deneklere Saygı: Bilim insanları, gözlem yaptıkları deneklerin haklarını korumalı, saygı ve
özen göstermelidir.
2023-2024 Bahar Dönemi - GKD 1002 – Ders Notları Hafta 1-2

Bilim Etiği

 Kanıtların dikkatli bir şekilde toplanması ve kullanılması.

 Fikirlerin ve başkalarının eserlerinin dikkatli kullanılması.
 Tamamen kanıtlanmamış bilgi üzerinde şüpheci olunması.
 Alternatif açıklamalara açık olmalı.
 Söylemde nezaket ve ikna yolunu tercih etmeli.
 Üniversite bünyesinde yürütülen araştırmaların sonucuna erişim açıklığı.
 Diğer bireylerin akademik performansını değerlendirmede sadece akademik değerlere
dayanmalı.
Bilim Dünyasında En Sık Görülen Etik Dışı Davranışlar

 Disiplinsiz (Dikkatsiz veya Özensiz) Araştırma

 Yinelenen Yayın
 Sahtecilik, Saptırma veya Aldatmaca
 Uydurmacılık
 Aşırmacılık/İntihal
Dolayısıyla;
Araştırma yapılırken dikkatli olmalı, hata yapmamaya çalışılmalı.
Aynı araştırma birden çok yerde yayınlanmamalı.
Verilerin toplanmasında ve analizinde değişiklik yapılmamalı, doğru veriler kullanılmalı.
Başkalarına ait olan veriler kaynak bildirilerek yazılmalı.

Bilimsel Araştırma Süreci;

 Araştırma; soru sorma, inceleme, değerlendirme, yorumlama ve karar verme

çabasının oluşturduğu bir öğrenme ve bilgi edinme sürecidir.
 Bilimsel araştırma ise; yeni bilgi, yöntem veya ürünleri elde etmeye yönelik belirli
bir amacı, aşamaları ve yöntemi içeren bilgi üretme ya da derleme çabasıdır.
 Yeni bilgi, yöntem veya ürünleri elde etmeye yöneliktir.
 Belirli bir amacı, aşamaları ve yöntemi içerir.
 Bilgi üretme ya da derleme çabasıdır.
 Düzenlilik gerektirir.

Bilimsel Araştırmaların Özellikleri

 Bir sorunu çözmek  Bir düşünceyi ya da görüşü kabul

 Yeni bir ürün ortaya koymak ettirmeyi değil tanımayı ve tanımlamayı
 Yeni bir yöntem geliştirmek hedefler
 Faydalılık  Önemli tüm süreç ve sonuçları ile rapor
 Objektif edilmelidir
 Geçerli güvenilir  Bilimsel araştırmalar, sorunu sunar,
 Sistematik bir süreç yöntemi belirtir, belli bir yaklaşımla bu
 Güncel sorunu ele alıp inceler
 Uygunluk  Söylenilenlerin bir anlamı olmalı, anlam
 Açık ve net bulanıklığı olmamalıdır
 Etik  İyi, kötü, çirkin gibi duygu değeri taşıyan
 Tarafsız ve sistemli sözcüklere yer verilmemelidir.
2023-2024 Bahar Dönemi - GKD 1002 – Ders Notları Hafta 1-2

Bilimsel Araştırmanın Konusu

 Konu yeni ve özgün olmalıdır.

 Konu anlamlı ve uygulanabilir olmalıdır.
 Konu bir amaç ve hipotez içermelidir.
 Konu araştırmacı ve diğer kişiler için ilgi çekici olmalıdır.
 Konu araştırmaya ayrılacak zaman içerisinde gerçekleştirilebilmelidir.

Bilimsel Araştırmanın Planlanması

 Fikir üretme: Merak

 Konuyu bulmak: Araştırmacının ilgi alanını seçmesi
 Araştırma Probleminin Belirlemek: ilgi alanıyla ilgili sorunu açık ve net olarak
belirlemesi
 Araştırma Hipotezinin Oluşturmak: sorun için olası cevapları düşünmesi
 Yöntemi belirlemek: hangi verilere ihtiyaç var? Bu verilere nasıl ulaşabilirim?
 Verilerin Toplanması, analizi ve değerlendirilmesi: yazılı kaynaklar, gözlem, görüşme,
anket yoluyla bilginin sistematik bir şekilde toplanması ve değerlendirilmesi.
 Araştırmanın Sunumu: bildiri, makale, tez, kitap, kitap bölümü vb.

Bilim Türleri Araştırma Türleri

 Nitel Araştırmalar
 İnsan ve grup davranışlarının nedenini anlamaya yönelik araştırmalara niteliksel
(Qualitative) araştırma denir.
 İnsan davranışlarını veya deneyimlerini tanımlamak için sözcükleri veri olarak kullanır.
 İlişkilerin anlamını ve türünü keşfetmek için gözlemlerin sayısal olmayan bir biçimde
incelenmesi ve yorumlanmasıdır.
 Gözlem, görüşme ve doküman analizi yapılabilir.
 Olaylar doğal ortamda gerçekçi bir şekilde izlenir.

 Nitel Araştırmalarda Amaç

İnsanların kendi toplumsal dünyalarını nasıl kurmakta, oluşturmakta olduğunu
anlamak ve içinde yaşadıkları toplumsal dünyayı nasıl algıladıklarını yorumlamaya
çalışmaktadır.
Niçin?
Nasıl?
Ne şekilde? vb. sorulara cevap aranır.
2023-2024 Bahar Dönemi - GKD 1002 – Ders Notları Hafta 1-2

 Nicel Araştırmalar
 Gözlem ve Ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmaya niceliksel (sayısal)
(Quantitative) araştırma denir.
 Olaylar arasındaki ilişkileri tanımlar
 Ölçülebilir ve sayısal
 Tekrarlanabilir ve objektif
 Kaynak taraması, deney, anket, arşiv belgeleri
 Genelleştirilebilir sonuçlar üretilir.
 Farklı gruplar arasında farklılaştırma yapabilir.
 Kuramların doğruluk derecesi tespit edilir.
 Belirli bir yapı içindeki ilişkilerin incelenmesine yarar.

 Nicel Araştırmalarda Amaç

 Bireylerin toplumsal davranışlarını gözlem, deney ve test yoluyla nesnel bir şekilde ölçmek
ve sayısal verilerle açıklamaktır.
 Ne kadar? Ne miktarda?
 Ne kadar sık?
 Ne kadar yaygın? vb. sorulara cevap arar.

Bilimsel Metinlerin Genel Özellikleri

 Belirli bir konuya yönelik, nesnel, açık, net, anlaşılır, içindekiler ile bütünlük sağlayan,
mantıklı bir yapıya sahip olan metinlerdir (Trumpp, 1998: 15).
 Gereksiz ve fazla bilgilere yer verilmez (Weinrich, 2001: 234).
 Anlatmaz, betimler (Weinrich, 2001: 234).
 Doğrudan çalışmanın sonuçlarını aktarır, süslü anlatımlar bulunmaz (Weinrich, 2001: 234).
 Hiçbir bilimsel çalışma sıfırdan başlamaz, her yapılan çalışma, yapılacak olan diğer
çalışmaların bir ön basamağını oluşturur (Weinrich, 2001: 258).
 Alıntılamalar ve aktarmalar ile desteklenir (Thielman, 2009: 27).
 Araştırmacılar yazdıkları metinlerde kendi iddialarını kanıtlamaya, diğer çalışmaların
sonuçları ile örtüşen ya da farklı olan bulguları ortaya koymaya çalışırlar .
 Yeni bilgi, bilinen bilgiler üzerinden geliştirilir (Thielman, 2009: 27).
 Bilimsel metinler tartışmaya açık olmalıdır (Thielman, 2009: 27).
 Kitap, makale, bildiri, özet gibi çeşitli türlerdeki metin üretimi bilimsel söylemin bir
parçasıdır (Şenöz Ayata, 2014: 20).
 Üretilen metinler, çeşitli kurallara uymak, yayın ve hakem kurulu gibi bilimsel kurullardan
geçmek durumundadır (Şenöz Ayata, 2014: 20).
 Bu nedenle de bilimsel metin üreticileri metinlerini bu türe özgü özelliklere göre yazmalıdır
(Şenöz Ayata, 2014: 20).
 Her toplum farklı dilsel, biçimsel ve kültürel özelliklere sahiptir.
 Bilimsel metinler, içinde bulunulan toplumun gerektirdiği dilsel biçimlere göre üretilmelidir.
 Bilimsel metnin üretildiği dilin özellikleri bilinmiyorsa, bu, üretilen metinlerde sorun
yaşanmasına sebep olur.
 Eğer bilimsel metnin yazarı yabancı bir dilde ve kültürde bir bilimsel metnin nasıl üretilmesi
gerektiğini bilmiyorsa, üretilen metin reddedilebilir.

2023-2024 Bahar Dönemi - GKD 1002 – Ders Notları Hafta 1-2

Bilimsel Metin Üretimini Geliştirebilmek İçin;

 Bilgiyi özetleme, sentezleme, araştırma alanına ilişkin gerekli bilgileri toplama, yöntemli
hareket etme gibi eylemler gerçekleştirilmelidir.
 Bilimsel metin türlerinin özellikleri, nasıl oluşturuldukları iyi bilinmelidir.
 İyi yazabilmek için okuma-anlama çalışmaları da çokça yapılmalıdır (Kruse, 2003).

Bilimsel Metnin İçeriği: