Câu 2:

Trong một thế giới luôn biến đổi không ngừng như hiện nay, yếu tố vật chất và
tinh thần là hai nhân tố quan trọng góp phần cho sự phát triển của đời sống xã hội.
Vốn dĩ trong quá trình phát triển đó, nếu xem kinh tế là nền tảng vật chất cho xã hội
thì văn hoá chính là nguồn sống, là cội nguồn của nền tảng tinh thần trong xã hội. Một
đất nước không thể phát triển ổn định và bền vững nếu chị chú trọng đến vấn đề tăng
trưởng kinh tế mà phớt lờ, thậm chí hy sinh nền văn hoá. Kinh tế và văn hoá của mỗi
quốc gia luôn có một sợi dây vô hình kết nối, gắn bó và cộng hưởng với nhau, trong đó
văn hoá bao trùm mọi mặt của hoạt động xã hội, không chỉ có ảnh hưởng mà còn có
khả năng điều chỉnh sự phát triển của xã hội. Đặc biệt hơn, với sự phát triển của cuộc
cách mạng khoa học công nghệ 4.0 như hiện nay, tầm quan trọng của nền văn hoá lại
càng được đề cao hơn nữa. Do đó, các chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá
dân tộc là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của cách mạng Việt Nam hiện
nay.

Công nghệ 4.0 cùng với những thành tựu đột phá đã mang đến những thay
đổi sâu sắc cho mọi mặt trong xã hội, trong đó có đời sống văn hoá của người dân
Việt Nam. Việc giữ gìn bản sắc dân tộc Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện
nay đã khẳng định: Quá trình toàn cầu hóa là tất yếu và khách quan xu hướng phát
triển của xã hội, tác động mạnh mẽ đến đời sống kinh tế, chính trị. Văn hóa của mọi
quốc gia, dân tộc trên thế giới. Toàn cầu hóa đang làm những thay đổi sâu sắc, từ
nhận thức đến thực tiễn của các nước trên mọi lĩnh vực, trong mỗi quốc gia cũng
như trong quan hệ quốc tế. Toàn cầu hóa mở ra mở ra nhiều cơ hội phát triển nhưng
cũng đặt ra những thách thức không nhỏ cho nước, đặc biệt là đối với các nước đang
phát triển. Một trong những thách thức mà toàn cầu hóa đặt ra là sự phai nhạt và mất
đi bản sắc dân tộc (Hà, 2011).
Dựa trên quan điểm trên, có thể thấy rằng công nghệ 4.0 đã tạo ra những tác
động tích cực cho đời sống văn hoá của người Việt, đầu tiên là góp phần mở rộng và
đa dạng hoá các hình thức tiếp cận văn hoá. Cụ thể là nhờ vào Internet và các thiết
bị thông minh, người dân có thể dễ dàng tiếp cận kho tàng văn hóa khổng lồ của
nhân loại, từ âm nhạc, phim ảnh, sách báo đến các di sản văn hóa phi vật thể. Các
nền tảng trực tuyến như YouTube, Netflix, Spotify,... cung cấp đa dạng nội dung
giải trí, đáp ứng nhu cầu và sở thích của mọi đối tượng. Kế đến, công nghệ 4.0 góp
phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống cụ thể như việc tạo điều kiện
để số hóa, lưu trữ và bảo tồn các di sản văn hóa một cách hiệu quả. Việc ứng dụng
trí tuệ nhân tạo vào phục dựng di tích, giới thiệu di sản văn hóa,... góp phần quảng
bá hình ảnh đất nước đến bạn bè quốc tế. Bên cạnh đó, thông qua quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hoá còn góp phần thúc đẩy sự sáng tạo văn hoá và tăng cường
giao lưu văn hoá giữa Việt Nam với các quốc gia trên thế giới, điều đó đã được
chứng minh thông qua các công cụ kỹ thuật số hỗ trợ đắc lực cho quá trình sáng tạo
văn nghệ, từ sáng tác nhạc, viết kịch bản đến sản xuất phim ảnh. Các nền tảng mạng
xã hội giúp nghệ sĩ dễ dàng chia sẻ tác phẩm và kết nối với khán giả. Không những
thế, Internet xóa nhòa ranh giới địa lý, giúp người dân ở mọi miền đất nước và trên
thế giới có thể giao lưu, chia sẻ văn hóa với nhau. Các hội nhóm, diễn đàn trực
tuyến là nơi để mọi người trao đổi, thảo luận về các vấn đề văn hóa, học hỏi và tiếp
thu tinh hoa văn hóa của nhau. Và kết quả đạt được là chủ trương “xã hội hóa” các
hoạt động văn hóa đã đạt được những kết quả thiết thực, bước đầu huy động được
nhiều nguồn lực trong xã hội. Xã hội hóa được coi là một trong những giải pháp
quan trọng để thu hút các nguồn lực xã hội và các thành phần kinh tế vào tham gia
các hoạt động sáng tạo, cung cấp và phổ biến các sản phẩm văn hóa, xây dựng cộng
đồng toàn xã hội vì sự nghiệp phát triển văn hóa, tạo điều kiện cho các hoạt động
văn hóa phát triển mạnh mẽ, sâu rộng, từng bước nâng cao trình độ hưởng thụ văn
hóa của người dân. Sự đa dạng hóa của chủ thể văn hóa, sự chuyển đổi từ các nguồn
lực đơn tuyến của Nhà nước dành cho văn hóa sang sự tham gia, phối hợp đa chiều,
đa thành phần và sự phối hợp của nhiều chủ thể khác nhau trong xã hội cho các hoạt
động văn hóa; khuyến khích sự đa dạng về thể loại, ý tưởng, xu hướng và phong
cách biểu đạt văn hóa, mang lại công chúng có món ăn tinh thần phong phú hơn (Tri
và cộng sự, 2021; Suroso và cộng sự, 2021).
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được thì văn hoá Việt Nam vẫn
còn nhiều hạn chế. Đầu tiên, cơ chế quản lý vẫn chủ yếu tập trung; tính phân quyền
và phân cấp chưa cao. Các đề xuất, chủ trương, kế hoạch phát triển văn hóa phần
lớn được xác định và được xây dựng từ cấp vĩ mô xuống cấp vi mô, chưa được đề
xuất, xây dựng từ dưới lên, từ thực tiễn cơ sở. Luật pháp vẫn chưa trở thành công cụ
tối thượng để điều tiết, kiểm soát và điều tiết đời sống văn hóa. Thuộc văn hóa nhận
thức về các ngành, các cấp đôi khi còn cứng nhắc, áp đặt và giáo điều. Trên thực tế,
vị thế của văn hóa còn thấp, chưa thực sự sánh ngang với các lĩnh vực khác. Bên
cạnh đó, công nghệ 4.0 có thể là tác nhân chính gây nguy cơ xói mòn giá trị văn hoá
truyền thống bởi sự bùng nổ của internet và mạng xã hội khiến người dân tiếp xúc
nhiều hơn với văn hoá nước ngoài, dẫn đến nguy cơ phai nhạt bản sắc văn hoá dân
tộc. Đồng thời, giới trẻ có xu hướng dành nhiều thời gian cho các hoạt động giải trí
trực tuyến, ít quan tâm đến các giá trị văn hóa truyền thống như ca hát, múa, dân ca,
tục ngữ,... Một số di sản văn hóa phi vật thể như nghệ thuật tuồng, chèo,... đang dần
mai một do thiếu người kế thừa và sự quan tâm của cộng đồng.
Thứ hai, do con người quá phụ thuộc vào máy tính, điện thoại, hệ thống
internet, khiến con người ít quan tâm đến các mối quan hệ trong cộng đồng, xã hội,
thậm chí cả các mối quan hệ gia đình. Ngày xưa người Việt giao tiếp và ứng xử chủ
yếu thông qua các phương pháp trực tiếp và kín đáo, tế nhị, trang trọng và thậm chí
mang tính nghi thức, phức tạp, nhưng bây giờ, với tốc độ và nhịp điệu. Cuộc sống
nhanh hơn, con người có thể giao tiếp bằng nhiều cách thông qua internet như sử
dụng zalo, viber, sky, instagram, facebook. Những thành tựu công nghệ này khiến
con người ít gặp vấn đề trong giao tiếp, hành động nhanh hơn nhưng đồng thời chắc
chắn sẽ hời hợt hơn (Navazesh & Kumar, 2008; Stock & Seliger, 2016).
Thứ ba, Cách mạng công nghiệp 4.0 tạo cơ sở thuận lợi cho văn hóa phát
triển mạnh mẽ quá trình trao đổi, đồng thời làm tăng sự xung đột giữa nhiều những
yếu tố, giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại, khi một số xu hướng mới hình
thành, phong cách văn hóa và lối sống đã gây tranh cãi. Đó là một sự thay đổi trong
một số quan niệm, thói quen của một bộ phận người dân, từ nặng tình đến lý, từ yêu
đến tiền; là xu hướng cho rằng gia đình không còn là trung tâm; những yếu tố có giá
trị vật chất thay thế một phần yếu tố tinh thần, tình cảm; là sự hình thành chủ nghĩa
hoài nghi, phủ nhận văn hóa truyền thống các giá trị và lịch sử dân tộc; là sự suy
thoái về đạo đức, suy thoái trong các mối quan hệ xã hội, đặc biệt là sự lệch lạc về
nhận thức, thiếu lý tưởng sống của một bộ phận giới trẻ; là sự gia tăng khoảng cách
thế hệ trong nhận thức về các giá trị văn hóa tiêu chuẩn (Alaloul và cộng sự, 2020;
Carvalho và cộng sự, 2018). Phổ biến nhất và biểu hiện dễ dàng nhận biết trong xã
hội là phi văn hóa và phi đạo đức, những biểu hiện vẫn còn tồn tại và thường xuyên
thay đổi, trong khi đó, những hành động đẹp, việc tốt xuất hiện ngày càng ít, thậm
chí trong một số trường hợp còn trở thành những điều kì lạ trong cuộc sống. Điều
này phần nào phản ánh cấu trúc nhân cách ở mỗi người có thay đổi, dẫn đến những
xu hướng khác nhau trong nhận thức về chuẩn mực văn hóa và hệ giá trị trong đời
sống xã hội.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Vai trò của công nghệ 4.0 đối với bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền
thống Việt Nam (2020), Tạp chí Khoa học Xã hội, Đại học Quốc gia Hà Nội.
2. Thách thức và giải pháp phát triển văn hóa Việt Nam trong thời đại công
nghệ 4.0 (2022), Tạp chí Cộng sản.
3. Tri, N. M., & Dung, N. T. (2022). Impact of the industrial revolution 4.0 on
Vietnamese cultural development. Linguistics and Culture Review, 6(1), 43-54.