TARİH ÇALIŞMA SORULARI

1. Avrupa'da değişim çağının başlanmasında hangi faktörler etkili olmuştur ?

- Avrupa'da 16 yüzyılın başlarına kadar tek egemen güç Katolik kilisesiydi. Batı Roma
imparatorluğu'nun çöküşünden sonra otorite boşluğundan faydalanan kilise halkı kendi
etrafında toplanmıştı.
- Tüm orta çağ boyunca kilisenin öğretileri dışına çıkmak imkansızdı 1347'de başlayan veba
salgını coğrafi keşifler Rönesans ve reform Avrupa'daki değişimin başlamasında etkili olan
gelişmelerdir.
2. Rönesans nedir ve Avrupa'yı nasıl etkilemiştir?
- Yeniden doğuş demektir. 16 yüzyılın ortalarında İtalya'da başlayan ve diğer Avrupa
ülkelerine yayılan edebiyat bilim Güzel Sanatlar alanındaki gelişmelere denir.
- Rönesans'ın temelinde 2 kavram vardır birincisi hümanizm yani insan değerlidir fikri
ikincisi ise antik Yunan dünyasına yeniden dönüştür.
- Roma Venedik ve floransa'da ilk akademiler ve kütüphaneler kurularak eski Yunan ve
Roma dönemine ait bilimler tekrar hatırlanıp tarih felsefe ve şiir alanında çalışmalar
yapılmıştır.
- Özellikle matbaanın yaygınlaşması ile bilgiye ulaşmak kolaylaşmış sorgulayan eleştiren ve
herhangi bir dini tabuyu önemsemeden sanat yapmayı ilke edilen insan tipi yetişmeye
başlamıştır.
3. Reform nedir Avrupa'yı nasıl etkilemiştir?
- Bir şeye yeniden şekil verme demektir. Katolik kilisesinin kurduğu baskıya karşı
Almanya'da başlayan ve diğer Avrupa ülkelerine yayılan Hristiyanlığın aslına döndürülmesi
gerektiğini savunan harekettir.
-Hümanistlerin özgür düşünce ve insanın değeri üzerinde çalışmaları Tanrı insan ilişkilerinin
yeniden ele alınmasına sebep olmuş ve eleştirel düşünce ön plana çıkmaya başlamıştır.
- Endülüjans ve engizisyon gibi uygulamalar kiliseye olan tepkileri arttırmıştır endisi de bir
ilahiyatçı olan Martin luther 95 tez adıyla bilinen ve kiliseye karşı yazılmış fikirlerini açıktan
yaymaya başlayınca kiliseye karşı bir protesto hareketi doğmuştur.
- Lutherin fikirleri Fransa'da calvinizim İngiltere'de anglikanizm mezheplerinin doğmasının
önünü açmıştır. form Avrupa'da mezhep birliğini bozmuştur özellikle Almanya'da luther ile
beraber Protestanlık ortaya çıkmıştır.
4. Reform hareketi ile birlikte Avrupa'da başlayan din savaşları hakkında bilgi veriniz.
- reform hareketinin bütün Avrupa'da yayılması devletlerin kendi içlerinde din Temelli
mücadeleler vermesine neden olmuştur.
- Almanya'da Katolik prensliklerle Protestan prenslikler arasındaki savaş 1555 augsburg
antlaşması ile sona ermiş ve Protestanlık Almanya'da resmen tanınmıştır.
- Reform hareketlerinden sonra Katolik ve Protestan devletler olarak bölünmüştür bu durum
bu durum yüzyıl'ı Aşkın sürecek çatışmaların da başlangıcı olmuştur.
-Bu mücadelelerin en önemlisi 1618 1648 yılları arasında süren 30 yıl savaşlarıdır Katolik ve
Protestan devletlerin 30 yıl boyunca yaptığı savaşlar Avrupa'nın ekonomik olarak çok zor
dönemler geçirmesine neden olmuştur 1648'de Westfolyo antlaşması imzalanarak modern
devlet kavramına geçişin önü açılmıştır. buna göre kilisenin devlet ve toplum üzerindeki
etkisi azaltılacak krallar yani merkezi otoritenin tek güç olması sağlanacaktı evrensel
imparatorlukların yerine ulus devletler kurulmaya başlanacak papalığın toplum üzerindeki
etkisi azaltılacak. (Sekülerleşme kavramı güçlendi => dinin etkisinin azalması)
5. Bilim devrimi Avrupa'yı nasıl etkilemiş ve hangi bilim insanları yetişmiştir?
- Bilimin gelişmesi ile birlikte Avrupa'da rasyonalizm akılcılık gelişmeye başladı
rasyonalistlere göre işleyişi engelleyen dış faktörler olmadığı takdirde doğru düşmeyi
sağlayacak tek kaynak akıldır aklın doğruya ulaşmasını engelleyen en önemli unsurlar ise
kilise hukuka dayanmayan devlet batıl inançlar bilgisizlik yöntemsizlik ve önyargılardır.
- Rönesans ve reformun ortaya çıkardığı özgür düşünce ortamı insanlık yaşamı bilimin
kurallarıyla anlayabilir düşüncesini oluşturmuştur.
- Bunun sonucunda Kepler Galileo copernik Newton gibi bilim insanları sayesinde Avrupa'da
bilim devrimi gerçekleşmiştir.
- Bilim devrimi ile birlikte insan hakları kavramı tartışmaya açılmış Amerika ve Fransa'da
bağımsızlık savaşları başlamıştır.
- Termometre buhar makinesi elektrik teleskop mikroskop gibi icatların önü açılmıştır.
- Sanayide büyük ilerlemeler yaşanmış ve sanayi devriminin altyapısı oluşmuştur.
- Yeni teknolojilerle üretilen ateşli silahlar yeni ordulara zemin hazırlamış ve Avrupa'daki
askeri devrimin de yaşanmasını sağlamıştır.
6. Coğrafi keşiflerle Avrupa'ya akan Servet Avrupa'yı nasıl etkilemiştir?
-Rönesans hareketleri ile gelişen Avrupa'da denizcilik bilgisinin artması ve gemi teknoloj
isinin gelişmesi coğrafi keşiflere zemin hazırlamıştır.
-Ümit burnu'nun burnu hindistan'a ulaşmasıyla ticaret yolları değişmiştir buralardaki
zenginlikleri Avrupa'ya taşımaya başlamışlardır.
-İspanya Portekiz Hollanda İngiltere gibi ülkeler değerli madenleri Avrupa'ya taşımaya
başladılar.
-Avrupa'dan mekantalizm denilen yeni bir ekonomi modeli gelişmeye başladı buna göre
zenginliğin kaynağı altın ve gümüşe dayanır devletler zenginliklerini buna göre belirlerler.
7. Avrupa'nın zenginleşmesi Osmanlı devleti'ni nasıl etkilemiştir?
-Zenginleşen Avrupa'nın paraları ticaret ile Osmanlı ülkesine gelmiş smanlı paralarının
değeri düşmüş bu da enflasyon dediğimiz geniş çaplı fiyat dalgalanmalarına neden olmuştur.
-Ayrıca İpek ve baharat yollarının önemini kaybetmesi de Osmanlı Devleti'nin ticari hacmini
oldukça azaltmıştır.
-Osmanlılar bu dönemde paraya müdahale ederek akçenin içindeki gümüş oranını
azaltmışlardır buna tağşiş (paraya müdahale) denir. Bu durum üretimin azalmasına ürün
fiyatlarının da artmasına neden olmuştur.
-Akçenin değerinin düşmesi İstanbul'da çıkan yeniçeri isyanlarının da nedenidir.
8. Kapitülasyon nedir ve nasıl sürekli hale gelmiştir?
-Osmanlı devleti 15 yüzyıldan itibaren çeşitli devletlere kapitülasyon ticari ayrıcalık
tanımıştır bunların en önemlisi 1569'da Fransa'ya verilen kapitülasyonlardır. Verilmesindeki
en önemli sebep Akdeniz ticaretinin yeniden canlandırmak ve Hristiyan birliğine engel
olmaktır.
-1600'lü yıllarda İngiltere ve Hollanda gibi devletlere de kapitülasyon verilmiştir. Başlangıçta
verilen kapitülasyonlar hükümdarların hayatlarıyla sınırlı tutulurken 1740'da Osmanlılar
kapitülasyonları sürekli hale getirmiştir.
-Kapitülasyonların sürekli hale gelmesinin ardından Fransızlar Akdeniz'e ticaret alanında ve
taşımacılıkta üstün duruma geldiler.
-Kapitülasyonların sürekli hale gelmesinden sonra Avrupa'da ekonomisi iyi olan her devlet
Akdeniz limanlarında şirket kurarak Osmanlı'dan ayrıcalık istemiştir. Bu da zamanla Osmanlı
ticaretinin dışa bağımlı hale gelmesine neden olmuştur. Zamanla Avrupa'nın açık pazarı
haline gelmesinde etkili olmuştur.
-19. yüzyılda bankalar ve demir yolları aracılığıyla kapitülasyonlar daha da genişletildi.
 9. Avrupa'da meydana gelen askeri devrim nedir?
-Avrupa'nın Ordu sisteminde ateşli silahlara dayalı değişiklikler yapılmasını askeri devrim
denir.
-Avrupa'nın 1598 1648 arasında sürekli savaşta olması askeri devrimin gelişmesine neden
olmuştur. Avrupa orduları eski şövalyeliğin yerine ateşli silahlar kullanan düzenli ordular
oluşturmaya başladılar. Savaşlarda belirli bir saf düzeninin olduğu ve dönüşümlü Ateş
edebilen eğitimli ordular oluşmaya başlamıştır.
10. Askeri devrim Osmanlı Devleti'nin nasıl etkilemiştir? –
-Osmanlılar 1593-1606 yılları arasında Avusturya ile yapılan savaşlar sırasında ilk defa
Avrupa Savaş teknolojileri ve taktiklerini görmüştür bunun üzerine 17. yüzyılda pek çok
askeri düzenlemeye gidilmiştir.
-Osmanlı devleti Avrupa karşısında gücünü arttırmak için öncelikle yeniçeri sayısını
arttırmak sonra ise ateşi silahlar kullanabilen Sarıca sekban ve levan denilen yeni adlı
birlikler oluşturmuştur.
-Yeniçeri ocağının sayısının arttırılması ocağın yapısını bozmuş devşirme sistemine
uyulmamasına neden olmuştur ve ekonomik olarak da devlete çok fazla yük getirmiştir.( 30
binden 80 bine çıkmıştır yeniçeri sayısı)
11. Tımar sistemi neden bozulmuştur?
-Yeniçeri sayısındaki artış ve silah bulabilen geçici piyade birliklerinin kurulması.
-Bunun dışında:
A)Tımarların rüşvet karşılığında Sipahiler dışındaki kişilere verilmesi
B)Nüfusun hızlı artışı
C)Uzun süren savaşların etkisi
D)Enflasyon ve paranın değer kaybetmesi
E)Ok ve yay gibi silahlarla savaşan sipahilerin silah eğitimine ayak uyduramamasıdır.

NOT:Tımar sistemi bozulunca devlet iltizam sistemini yaygınlaştırmıştır.İltizam: Toprak gelirlerinin açık
arttırma yoluyla bir süreliğine kiraya verilmesidir. Bu sistemle devlet hazineye sıcak para girişi sağlamak
istemiştir.

12. Osmanlı devleti'nde ekonominin ve askeri sistemin bozulmasının ne gibi etkileri

olmuştur?
-Osmanlı Devleti'nin içinde iç isyanlar çıkmıştır.
a)Celali İsyanları: Anadolu'da halkın vergi artışları kuraklık savaşların uzun sürmesi
yöneticilerin halka baskı yapması gibi nedenlerle çıkardıkları isyanlardır. Bu isyanların
sonucunda tarımsal hayat gerilemiş büyük kaçgun denilen şehirlere göç harekatı başlamıştır.
Anadolu'da sosyal düzen bozulmuştur.
b)Yeniçeri İsyanları: İstanbul'da yeniçerilerin ekonomik sıkıntılar devlet adamları
arasındaki iktidar mücadeleleri nedeniyle çıkardıkları isyanlardır. Yeniçeri ocağına usulsüz
adam alınması da isyanlara neden olmuştur. 4.Mehmet döneminde çıkan Çınar vakası (vaka-i
vakvakiye) olayı ile pek çok devlet adamı Sultanahmet meydanında idam edilmiştir. Bu
isyanlar devletin merkezi otoritesini sarsmış, yapılmak istenen pek çok ıslahat ise başarısız
olmuştur.
13. Ekber ve her şey sistemi nedir ve neden getirilmiştir ?
-Osmanlı devleti'nde hanedanın en yaşlı üyesinin tahta geçme kuralıdır. Bu sistemin
getirilmesinde hangi hanedan üyesinin tahta geçeceğini belirleyen bir kural olmamasıdır. Bu
da zaman içinde taht kavgalarına neden olmuştur.
-Taht kavgaları devleti zayıflatmış ve başka ülkelerin müdahale etmelerine neden olmuştur.
-I.Ahmet ile birlikte şehzadelerin sancağa çıkma uygulaması kaldırılmış yerine kafes sistemi
getirilerek şehzadeler sarayda eğitilmeye başlanmıştır. Buna göre sarayda yetişen en büyük
şehzade padişah olacaktı böylece Ekber ve erşed sistemine geçilmiştir.
14. Osmanlı devleti'nde kötüye gidişe yönelik tedbirler ve çözüm önerileri neler olmuştur?
-Osmanlı devleti 17. yüzyıldan itibaren içine düştüğü kötü durumdan kurtulmak için çözüm
önerileri istemiş ve bu doğrultuda çeşitli devlet adamları ve bilim insanları lahiya denilen
çözüm önerilerini sunmuşlardır.
-Koçibey risalesi bu raporların en önemlisidir. Risalenin özünde geleneksel devlet ve toplum
düzeninin terk edilmesinin yaşanan olumsuzlukların sebebi olduğu belirtilmiş ve çözüm
olarak eski dönemdeki (Kanuni dönemi) uygulamalarına geri dönülmesi gerektiğini
belirtmiştir.Koçibey risalesi'nde rüşvetin yaygınlaştığını, liyakatsiz kişilerin göreve
getirildiğini, yeniçeri ocağının bozulduğunu, tımarların hak etmeyen kişilere verildiğini
yeniçeri sayısındaki artışın ekonomiye yük getirdiğini ve bunları çözmek için eski
uygulamalara dönmek gerektiğini söylemiştir.
15. Lale devri Osmanlı devleti'ne ne gibi yenilikler getirmiştir?
-Osmanlı tarihinde 1718 Pasarofça antlaşması ile başlayıp 1730 patrona Halil isyanına kadar
geçen süreye Lale devri denmektedir.

-Batı dünyası ile ekonomik siyasi ve kültürel ilişkilerin geliştirilmeye başladığı dönem olarak
bilinir.
-Avrupa'nın üstünlüğü bu dönemde kabul edilerek Avrupa'ya ayak uydurulması ve Avrupai
tarzda ıslahatlar yapılması gerektiği ortaya çıkmıştır.
Yapılan Yenilikler
1. Kütüphaneler ve tercüme odaları kurulmuştur.
2. Çiçek hastalığına karşı aşı geliştirilmiştir.
3. Tulumbacılar adıyla ilk defa itfaiye örgütü kurulmuştur.
4. Avrupa'ya ilk defa geçici elçilikler açılmıştır. (ilk elçi 28 Çelebi Mehmet)
5. İstanbul'da çini ve çuha atölyesi kurulmuştur.
6. İbrahim müteferika ve Said efendi tarafından ilk defa matbaa kuruldu.
7. Batı tarzı mimari ve Batı tarzı yaşam gelişmeye başladı.
*Lale devri'nin getirdiği Avrupai yaşam tarzı ve lüks merakı halkın ve ulemanın tepkisini
çekmiş ve dönem patronu Halil isyanı ile sona ermiş III.Ahmet tahttan indirilmiştir.

16. 17 yüzyılda osmanlı'daki önemli bilim insanları kimlerdir?

-Katip Çelebi: 1609-1657 yılları arasında yaşamıştır kendisinden önceki alimlerden farklı
olarak batıdaki ilmi gelişmelere yakından takip eden biri olarak pek çok eser kaleme almıştır.
Cihannüma adlı coğrafya eseri coğrafyaya yeni bir ekol getirmiştir. Keşfüz-Zunun adlı
biblioggrafya ve ilimler ansiklopedisi tarzında eseri vardır.
Evliya Çelebi: 17. yüzyılın ünlü seyyahıdır. 42 yıl boyunca gezdiği Osmanlı coğrafyasını
seyahatname adlı eserinde anlatmıştır. UNESCO 2011 yılını Evliya Çelebi yılı olarak ilan
etmiştir.