August Strindberg

Ojciec

Osoby:
Rotmistrz Adolf
Laura – jego żona
Berta – ich córka
Doktor Östermark
Pastor – brat Laury
Margret – stara niania Rotmistrza
Nöjd – żołnierz z pułku Rotmistrza
Svärd – ordynans

Dramat w trzech aktach.

AKT I
 Rotmistrz denerwuje się, że Nöjd ciągle przebywa w kuchni – romansuje ze służącą;
mówi do Pastora, by powiedział Nöjdowi kilka słów przestrogi (Słowo Boże nie
wzrusza Rotmistrza, ale może podziała na Nöjda)
 Nöjd mówi, że to Gemma go uwiodła; poszli do stodoły; obiecywał jej, że się z nią
ożeni (ale to się tak zawsze mówi), i nie jest pewny czy to jego dziecko, bo tego
nigdy nie można być pewnym; Rotmistrz i Pastor każą „zabierać mu się stąd”
 Rotmistrz i Pastor stwierdzają, że to wina dziewczyny, a chłopak może mieć złamaną
przyszłość, jeśli wyrzucą go z pułku
 Rotmistrz mówi, że chce zabrać Bertę z tego domu wariatów, w którym za dużo
kobiet rządzi; Pastor radzi, by trzymać baby krótko, zwłaszcza siostrę, a żonę
Rotmistrza, bo ona zawsze umiała postawić na swoim; Rotmistrz chce, by Berta
została nauczycielką (każdy w domu chce dla niej czego innego)
 Rotmistrz mówi, że Laura od 20 lat uważa go za kandydata na tamten świat; wyznaje,
że nie jest fanatykiem prawdy, ani materiałem na męczennika
 Rotmistrz mówi Laurze, że zdecydował, iż Berta wyjedzie z miasta na 2 tygodnie;
kłócą się; Laura uważa, że nie ma nic do powiedzenia w sprawie wychowania
dziecka; Rotmistrz mówi, że ojciec to ten, kto podejmie się obowiązku wychowania i
wtedy żona nie ma praw do decydowania
 Laura już w dzieciństwie udawała, że mdleje, gdy nie chciano jej czegoś dać; gdy
dostała co chciała, oddawała rzecz mówiąc, że chciała tylko postawić na swoim
 Przychodzi doktor; Laura mówi mu w zaufaniu, że jej mąż jest psychicznie chory,
jako przykłady podaje drobnostki, np. kupuje książki, których nie czyta, nie zaniechał
nigdy raz powziętej decyzji
 Rotmistrz mówi doktorowi, że bada meteoryty i pisze pracę naukową, że od dawna
nie przysyłają mu książek i dlatego tak się denerwuje (zaprzecza temu, co mówiła
żona); doktor zamieszka u nich w domu
 Niania mówi Rotmistrzowi, by zgodził się z żoną co do dziecka; on mówi jej, że
przeciwko niemu jest knuty jakiś spisek, i że doktor też nie jest jego przyjacielem
  Berta chce wyjechać z miasta; kocha bardzo ojca, chce, by rodzice się zgodzili ze
sobą
 Laura mówi, że nie dopuści do wyjazdu Berty; Rotmistrz nie zgadza się , by kwestię
rozstrzygnęła Berta, bo to on rządzi w domu
 Rotmistrz jest zdenerwowany spiskiem; gdy niania każe mu coś zjeść, wsiada na koń
i odjeżdża
 Laura insynuowała Rotmistrzowi, że Berta może nie być jego dzieckiem; niania jest
przerażona
 Babcia wmawia Bercie, że jej ojciec jest szarlatanem
AKT II
 Doktor mówi, że Laura mogła się mylić w sprawie choroby Rotmistrza –
zablokowała mu dostawę książek do jego pracy naukowej; Laura mówi, że nie wie
skąd wzięły się przypuszczenia Rotmistrza, że nie jest ojcem Berty
 Doktor chce się przyjrzeć Rotmistrzowi; aby cała sprawa nie wyglądała na
ukartowaną Laura i doktor powiedzą, że mama Laury zachorowała
 Niania mówi Bercie, że tata jest chory
 Rotmistrza nie opuszczają myśli, że może nie być ojcem Berty; wie, że doktor został
po to, by czuwać nad nim, a nie nad teściową
 Rotmistrz prosi Laurę, by wyznała mu prawdę; apeluje do jej intelektu, bo uczuć w
niej nie ma; dowiaduje się o zerwanej korespondencji; mówi, że Laura nie chciała
dopuścić do jego powodzenia, by się nie okazało, że jest jeszcze większym; wie, że
dziecko mają tylko dlatego, by kiedyś mogła po nim dziedziczyć majątek (a
wcześniej nie mogli mieć dzieci)
 Rotmistrz mówi, że w tej ich walce jedno z nich musi zginąć – słabszy; Laura
informuje go, że odda go pod kuratelę, bo napisał list do doktora, że jest umysłowo
chory i na tej podstawie złożyła wcześniej sprawę w sądzie opiekuńczym;
 Laura chce władzy, mówi Rotmistrzowi, że jego rola jako ojca i żywiciela rodziny –
już się skończyła (Rotmistrz rzucił w nią lampą, ale usunęła się)
AKT III
 Niania i Laura zamknęły Rotmistrza w pokoju na klucz; przeszukują jego szufladę
(lalka, listy, medalion, grzechotka Berty i jej czepek od chrztu – zbierał wszystko, bo
kochał Laurę); Laura posyła po kaftan bezpieczeństwa i doktora
 Pastor mówi, że Rotmistrz zawsze był obcym ciałem w ich rodzinie; mówi do Laury:
”Jesteś jak złodziej, mistrz w swoim fachu, pracujący bez żadnego wspólnika, nawet
bez współudziału własnego sumienia”
 Przybywa doktor; nikt nie chce założyć rotmistrzowi kaftanu bezpieczeństwa
 Rotmistrz wyłamuje drzwi, daje przykłady niepewnego ojcostwa: w „Odysei”, u
proroka Ezechiela; mówi Pastorowi i doktorowi, że ich żony też mogły im przyprawić
rogi – wymienia nazwiska tych mężczyzn (Pastor i doktor bledną)
 Rotmistrz rozmawia z Bertą; dziecko prosi, by nie mówił nic złego na mamę;
Rotmistrz pyta dlaczego; Berta odpowiada, że jeżeli może tak mówić, to widocznie
nie jest jej tatusiem.
 Rotmistrz chciał, by Berta miała jedną myśl, wolę – jego wolę; Berta mówi mu, że
chce być sobą; Rotmistrz mówi, że Berta nie ma prawa być sobą, chce ją pożreć, by
nie zostać pożartym („pożreć czy zostać pożartym – oto jest pytanie!”), bierze do ręki
rewolwer (wcześniej niania wyjęła naboje)
 Niania podstępem zakłada Rotmistrzowi kaftan bezpieczeństwa (przypomina jak raz
podstępem odebrała mu nóż gdy strugał łódeczki),
 Rotmistrz mówi, że wszystkie kobiety są jego wrogami;
 jego matka była mu wrogiem, bo nie chciała go wydać na świat z obawy przed
bólem, odstawiła go zbyt wcześnie od piersi robiąc z niego pół-kalekę
 siostra była jego wrogiem, bo uczyła go, że ma się jej we wszystkim
podporządkować
 pierwsza jego kobieta była jego wrogiem, bo w zamian za miłość, którą jej dał,
obdarzyła go dziesięcioletnią chorobą
 córka stała się wrogiem, bo nigdy nie umiała wybrać pomiędzy nim a matką
 żona jest wrogiem śmiertelnym, bo nie spoczęła, dopóki nie padł bez życia
 Rotmistrz sadzi, że to kobiety mają dzieci, mężczyźni nie
 Rotmistrz Adolf umiera na atak serca (nieznana przyczyna); doktor mówi, że nie ma
tu już nic do powiedzenia „Niech mówi ten, kto wie więcej”
 Wbiega Berta, podbiega do matki wołając: „Mamusiu, Mamusiu!”
 Pastor mówi: „Amen”.