Tragedia w Czarnobylu:

Bezprecedensowa
katastrofa jądrowa
Czarnobyl przed
katastrofą

• Przed przystąpieniem do opisu samej katastrofy,

warto zapoznać się z kontekstem. Elektrownia
jądrowa w Czarnobylu, otwarta w 1977 roku, była
jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu
w Związku Radzieckim. Elektrownia składała się z
czterech reaktorów typu RBMK (reaktor wodno-
grafitowy chłodzony wodą), z których każdy był
zdolny do produkcji energii elektrycznej. Miały one
jednak wady konstrukcyjne, w tym niestabilność w
pewnych warunkach pracy oraz braki w systemach
bezpieczeństwa.
 • Przejdźmy teraz do samej tragedii. W nocy z
25 na 26 kwietnia 1986 roku, podczas
planowych testów bezpieczeństwa, doszło do
serii nieprawidłowych działań operatorów,
które doprowadziły do wybuchu reaktora nr 4
elektrowni. Podczas próby symulacji awarii
zasilania, operatorzy wprowadzili reaktor w
stan niekontrolowanej reakcji łańcuchowej. W
wyniku tego doszło do wzrostu temperatury, a

Przebieg katastrofy parowanie wody chłodzącej spowodowało

gwałtowny wzrost ciśnienia w reaktorze.
• Ostatecznie reaktor eksplodował, niszcząc
jego górną część i wydzielając ogromne ilości
radioaktywnego materiału w atmosferę.
Wybuch spowodował rozerwanie dachu
reaktora, a radioaktywne substancje zostały
unoszone w powietrzu i rozprzestrzeniały się
na duże odległości.
Skutki
natychmiastowe

• Skutki natychmiastowe katastrofy były tragiczne.

Wybuch spowodował śmierć dwóch pracowników
elektrowni, a kolejne dwie osoby zmarły w wyniku
poparzeń. Ponadto, wielu strażaków i ratowników,
którzy próbowali gasić pożar i stabilizować
sytuację, zostało narażonych na wysokie dawki
promieniowania i poniosło śmierć wkrótce po
katastrofie lub cierpi do dzisiaj na poważne
problemy zdrowotne.
Rozprzestrzenianie
się radioaktywnej
chmury
 Informacja o katastrofie była w początkowej fazie ukrywana przez władze w Moskwie. Jak skomentowali to
dziennikarze Dusko Doder i Louise Branson, początkową reakcją KPZR było „blokowanie informacji w nadziei, że
skutki katastrofy jakoś same znikną, albo że nikt ich nie zauważy”[36].

28 kwietnia, dwa dni po katastrofie, o godz. 5:33[37] stacja monitoringu radiacyjnego Służby Pomiaru Skażeń

Polska reakcja
Promieniotwórczych w Mikołajkach zarejestrowała aktywność izotopów promieniotwórczych w powietrzu ponad pół
miliona razy większą niż normalnie. O godz. 9 informację przekazano do Centralnego Laboratorium Ochrony
Radiologicznej (CLOR) w Warszawie, które o godz. 10 ogłosiło alarm. Początkowo polscy naukowcy przypuszczali, że
gdzieś nastąpiła eksplozja atomowa. Jednak analiza promieniotwórczych zanieczyszczeń jednoznacznie wskazywała,

na katastrofę
że ich źródłem może być tylko pożar reaktora atomowego. Dopiero o godz. 18 specjaliści dowiedzieli się z radia BBC,
że chodzi o Czarnobyl. Wskazuje to na silną blokadę informacji, jaką wprowadziły sowieckie władze.

W nocy 28/29 kwietnia CLOR przedstawiło władzom propozycje ochrony ludności, której istotnym punktem było
podanie dużej dawki jodu w celu zablokowania wchłaniania radioaktywnego izotopu jodu -131, kumulującego się
w tarczycy i mogącego doprowadzić do rozwoju nowotworu tego narządu. Wobec niedostępności tabletek jodowych,
podjęto niekonwencjonalną decyzję o wykorzystaniu w tym celu płynu Lugola, czyli wodnego roztworu jodku potasu i
pierwiastkowego jodu.

28 kwietnia „Trybuna Ludu” poinformowała w małej notatce o „odnotowaniu przez nowozelandzkich naukowców
nowej próby atomowej przeprowadzonej przez Francję na poligonie na Atolu Mururoa”. 30 kwietnia gazeta
poinformowała o wystąpieniu „pewnego wycieku substancji radioaktywnych”[38].
 • Ewakuacja i strefa wyłączona: Natychmiast po wybuchu reaktora
przeprowadzono ewakuację mieszkańców z pobliskich miast i wsi.
Utworzono także obszar o nazwie Strefa Wykluczenia, który obejmował
tereny w promieniu 30 kilometrów od elektrowni. Do dzisiaj ta strefa
jest zamknięta dla ludzi i nadal obowiązuje zakaz zamieszkania w jej
obrębie.

• Sarkofag: W celu zapobieżenia dalszemu wyciekowi promieniowania z

uszkodzonego reaktora, podjęto działania mające na celu
zabezpieczenie miejsca katastrofy. Zbudowano betonowy sarkofag,
który pokrył uszkodzony reaktor, mający na celu izolację pozostałości i
minimalizację dalszego wycieku substancji promieniotwórczych.

• Likwidacja reaktora: W latach po katastrofie prowadzono prace mające

na celu dekontaminację terenów wokół elektrowni. Usunięto

Środki podjęte po
pozostałości zniszczonego reaktora, a także przeprowadzono prace
związane z czyszczeniem i zabezpieczaniem skażonej gleby.

• Badania i monitorowanie: Przez wiele lat po katastrofie

katastrofie
przeprowadzano badania i monitorowano obszar dotknięty przez
skażenie promieniotwórcze. Badano zdrowie ludzi, zwierząt i roślin,
monitorowano poziom promieniowania w glebie, wodzie i powietrzu.
Te badania pomogły zrozumieć długoterminowe skutki katastrofy i
podjęcie odpowiednich działań.

• Programy odbudowy i wsparcia: W ramach odbudowy obszaru

Czarnobyla i pomocy dla dotkniętych mieszkańców, władze podjęły
działania w celu zapewnienia infrastruktury, zdrowia, edukacji i wsparcia
społecznego. Programy pomocowe były skierowane zarówno do osób
fizycznych, jak i do gospodarstw rolnych.

• Bezpieczeństwo jądrowe: Katastrofa w Czarnobylu była ostrzeżeniem o

potrzebie poprawy bezpieczeństwa w elektrowniach jądrowych na
całym świecie. W wyniku tej tragedii wprowadzono nowe standardy
bezpieczeństwa, zmieniono procedury kontroli i nadzoru, a także
poprawiono projektowanie i konstrukcję reaktorów.
 • Wnioski wyciągnięte z katastrofy

• Tragedia w Czarnobylu była punktem zwrotnym w rozwoju technologii jądrowej.

Wydarzenia te przyniosły wiele wniosków, które miały wpływ na późniejsze decyzje
dotyczące energetyki jądrowej. Oto niektóre z głównych wniosków:

• Konieczność poprawy bezpieczeństwa: Katastrofa w Czarnobylu uświadomiła, że

bezpieczeństwo jądrowe musi być najwyższym priorytetem. Konieczne stało się
wprowadzenie bardziej rygorystycznych standardów i procedur bezpieczeństwa w
elektrowniach jądrowych.

• Lepsza edukacja i szkolenie personelu: Wnioskiem z tragedii w Czarnobylu było

również zrozumienie konieczności lepszej edukacji i szkolenia personelu pracującego w
elektrowniach jądrowych. Operatorzy muszą być odpowiednio przeszkoleni i świadomi

Dziedzictwo i
zagrożeń związanych z pracą w takich miejscach.

• Otwartość i przejrzystość: Po katastrofie w Czarnobylu zauważono potrzebę większej

otwartości i przejrzystości ze strony władz i instytucji związanych z energetyką jądrową.
Informacje dotyczące bezpieczeństwa i ewentualnych incydentów powinny być

nauka
udostępniane publicznie, aby społeczeństwo mogło być odpowiednio poinformowane.

• B. Badania nad wpływem promieniowania na organizmy

• Katastrofa w Czarnobylu dała impuls do przeprowadzenia licznych badań naukowych

nad wpływem promieniowania na organizmy żywe. Naukowcy skupili się na badaniu
skutków promieniowania dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego. Oto
niektóre z głównych obszarów badań:

• Skutki dla zdrowia ludzi: Badania epidemiologiczne były prowadzone wśród ludzi
narażonych na promieniowanie w wyniku katastrofy w Czarnobylu. Badano
występowanie nowotworów, chorób genetycznych i innych skutków zdrowotnych u
osób eksponowanych na promieniowanie.

• Ekologia i środowisko naturalne: Naukowcy analizowali wpływ promieniowania na

ekosystemy i różne gatunki zwierząt i roślin. Badano zmiany w populacjach zwierząt,
mutacje genetyczne, a także długoterminowe skutki skażenia na różne ekosystemy.
Ciekawe fakty o Czarnoblu
• 1.Operatorzy, z naruszeniem przepisów bezpieczeństwa, wyłączyli ważne systemy
kontroli w ukraińskim reaktorze numer cztery i pozwolili na osiągnięcie
niestabilnych, niskoenergetycznych warunków, zgodnie z raportem ONZ.
• 2. Deszcz nuklearny z katastrofy w Czarnobylu spadł aż na zachód od Irlandii.
• 3.Ptaki w okolicach Czarnobyla mają znacznie mniejszy mózg niż te mieszkające na
obszarach nienapromieniowanych.
• 4.W 2015 roku naukowcy szacowali, że w strefie wyłączenia było siedem razy
więcej wilków niż w pobliskich porównywalnych rezerwatach, dzięki nieobecności
ludzi.
• 5. Czarnobyl jest jedynym w historii wypadkiem, który spowodował ofiary
śmiertelne w wyniku promieniowania.
• 6. Agencje ONZ powiedziały, że z powodu narażenia na promieniowanie zginie
łącznie około 4 tysiące osób.
• 7. Związek Czernobylski Ukrainy, organ pozarządowy, szacuje, że obecna liczba
ofiar śmiertelnych w wyniku katastrofy wynosi prawie 734 tysięcy.
Znane osoby z
Czarnobylu
• Wasilij Ignatienko (1961-1986) - Młody strażak, który brał udział w pierwszych
akcjach ratunkowych po eksplozji reaktora w Czarnobylskiej Elektrowni
Jądrowej. Ignatienko otrzymał bardzo duże dawki promieniowania i cierpiał na
poważne poparzenia. Niestety, zmarł w szpitalu w Moskwie trzy tygodnie po
katastrofie.

• Anatolij Diatłow (1961-1995) - Inżynier elektromechanik, który również

uczestniczył w pierwszych działaniach ratunkowych. Diatłow był
odpowiedzialny za otwarcie zasilania awaryjnego, aby zapobiec dalszemu
rozprzestrzenianiu się awarii. Zmarł cztery lata po katastrofie w wyniku powikłań
zdrowotnych związanych z ekspozycją na promieniowanie.

• Władimir Szczierbina (1933-1990) - Dowódca oddziału straży pożarnej, który

przybył na miejsce katastrofy jako jeden z pierwszych. Szczierbina kierował
akcjami gaśniczymi na dachu reaktora, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się
pożaru. Uzyskał duże dawki promieniowania i cierpiał na ciężkie poparzenia.
Zmarł cztery lata po katastrofie w wyniku niewydolności wielonarządowej.

• Aleksandr Akimow (1953-1986) - Naczelnik zmiany w reaktorze numer 4

elektrowni. To on był odpowiedzialny za przeprowadzenie eksperymentu,
który doprowadził do eksplozji. Akimow nie zdawał sobie sprawy z zagrożenia i
kontynuował pracę, aby zapobiec dalszym uszkodzeniom. Zmarł z powodu
zespołu popromiennego trzy tygodnie po katastrofie.
Kilka zdjęć z
Czarnobyla
Katastrofa
elektrowni w
Czarnobylu
W formacie
filmowym