Abidin KÖSE

Makine Mühendisi TANIŞMA

abidinkose@yahoo.com.tr
• 1965 Afyonkarahisar doğumluyum.
• Afyonkarahisar’da ikamet ediyorum. 2 çocuk babasıyım.
• 1982 İzmir İnönü Lisesi mezunuyum.
• 1988 Isparta Müh. Fak. Makine Bölümü mezunuyum.
• Meslek hayatıma Isparta’da anahtar teslimi gülyağı ve gülsuyu damıtma ve imbikleme tesisleri kuran bir firmada İmalat ve
Montaj Müh. olarak başladım.
• Meslek hayatımın devam eden 11 yılı İzmir’de geçti.
• Jant İmalat sanayiinde Planlı Bakım Mühendisi
• İş Makinaları SSH Departmanlarında Servis Mühendisi / SSH Şefi / SSH Müdürü
• Fore kazık ve beton kazık imalatları yapan inşaat firmasında Makine Şefi
• Meslek hayatımın devam eden 21 yılı Afyon’da Mermer-Madencilik sektöründe geçmiştir.
• Mermer ocaklarında blok mermer üretimi ve mermer fabrikalarında mermer kesme ve işleme makinalarının Bakım Onarım
Departman Müdürlüğü ve Satınalma Müdürlüğü görevlerinde bulundum.
• Çalıştığım firmaya ait bir Teknik Lise’de Meslek Dersi Öğretmenliği
• Halk Eğtim Merkezi’nde İş Makinaları Operatörlüğü Kurs Öğretmenliği
• Yine bir mermer firmasında Bakım Onarım Sorumlusu olarak çalışmaktayım.
• Türkiye’nin mermer ihracatı, genel ihracatımızın %6 sı olup, dünya mermer pazarındaki payımızsa %20 dir.
 • Eğitim ZOOM platformu aracılığıyla
online eğitim olarak
gerçekleştirilmektedir.
Eğitim Hakkında
• Eğitim sonunda tanımlanan eğitim
süresinin %70 ine katılan kursiyerlere
katılım belgesi verilmektedir.
BAKIMIN • Arıza nedir?
TARİHÇESİ • Bakım mühendisliği nedir?
• Bakımın tarihsel gelişimi
BAKIM YÖNETİM • Plansız bakım
SİSTEMLERİ • Periyodik bakım
• Duruma bağlı bakım
• Kestirimci bakım
• Koruyucu bakım
• Otonom bakım
BAKIMDA İŞ • Bakımda iş kazası oluş sebepleri ve
önlemleri
GÜVENLİĞİ • Bakım elemanlarının yaptığı iş kazaları
• İş kazasının önlenmesinde bakım
ekipmalarının önemi
BAKIMDA İŞ • Risk analizi
GÜVENLİĞİ • Mevcut yasal mevzuat ve sorumluluklar
• Periyodik test ve kontroller
• ISO 17359 , ISO 56002
 • Cıvata tipleri ve kullanım yerleri
BAĞLANTI • Cıvatalarda gevşemeyi önleyici
ELEMANLARI tedbirler
• Cıvata seçiminde dikkat edilecek
hususlar
• Diğer bağlantı elemanları
• Sıkılık (torklama)
 • Rulmanlar ve arızaları
YATAKLAR • Rulmanların montajı
• Titreşim analizi ile makina arızası tespiti
• Sürtünmeli yataklar ve arızaları
• Lineer yataklar
 • Toleranslar
ÖLÇME VE • Ölçüm ekipmanları
KONTROL
YAĞLAR VE • Yağ çeşitleri
YAĞLAMA • Yağların depolanması
TEKNİKLERİ • Yağlama sistemleri
• Bakımda yağlamanın önemi
• Yağ analizi
 • Kaplin çeşitleri ve ayarları
AKTARMA • Kayış çeşitleri ve ayarları
ORGANLARI • Zincir - dişli çeşitleri ve ayarları
• Dişli kutuları ve bakımları
• Aktarma organlarının birbirine göre
avantaj ve dezavantajları
 • Yağ keçesi tipleri ve montajı
SIZDIRMAZLIK • Yumuşak salmastra tipleri ve montajı
ELEMANLARI • Mekanik salmastra tipleri ve montajı
• Contalar ve O-Ringler
HİDROLİK • Hidrolik ekipmanlar
SİSTEMLER VE • Hidrolik sistemlerdeki arıza nedenleri
ARIZALARI • Elektro hidrolik sistemlerdeki arıza
nedenleri
 • Bakım maliyetine etki eden faktörler
BAKIMDA • Yedek malzeme yönetimi
MALİYET ANALİZİ • Bakımda maliyet analizleri ve
sonuçlarının değerlendirilmesi
• Bakım performans göstergeleri
• Bakımda enerji verimliliği
 Abidin KÖSE
Makine Mühendisi
abidinkose@yahoo.com.tr

tmmob
makina mühendisleri odası
ankara şubesi
BAKIM MÜHENDİSLİĞİ ve PLANLI BAKIM 12.06.2023
ARIZA
• Arıza, bir sistemin, ekipmanın işlevini yerine getirememesi
olarak tanımlanabilir.
• Arızalar kimi zaman ekipmanın genel tasarımından, kimi
zaman yanlış belirlenmiş çalışma şartlarından, çoğu zaman
da insan faktöründen meydana gelir.
• Ekipman arıza tiplerinin süre, sıklık ve maliyet gibi
parametreleri esas alınarak bakım planlanması yapılır.
Genel arıza nedenleri:

• Çatlaklar,
• Kırılmalar,
• Deformasyonlar,
• Aşınma,
• Korozyon, erozyon, boşluk oluşumu,
• Malzeme yoğunluğu ve yorgunluğu
• Eskime,
• Kesilme,
Genel arıza nedenleri:
• Birleşme yerlerindeki gevşemeler
• Hatalı veya kusurlu imalat
• Dikkatsiz ve eğitimsiz personel
• Yetersiz, yanlış ve devamsız yağlama uygulamaları
• Küçük arızaların önemsenmemesi
• Makina ve tesislerin limitleri dışında çalıştırılması
• Kalitesiz ve orijinal olmayan yedek parça
• Talimatların yanlış anlaşılması veya iletilmesi
• Yanlış bakım ve fabrika yönetim anlayışı
• Düzensiz ve kirli çalışma ortamı
Arızaların üretim akışı, verimlilik
ve maliyetler üzerindeki etkileri

• Makinaların ve onları çalıştıran işçilerin boş kalması.

• Dolaylı işçilik ve imalat genel masraflarının artması.
• Müşteri taleplerinin karşılanamaması, müşteri kaybetme.
• Arızalı makinanın zincirleme olarak bütün sistemi
etkilemesi.
• Iskarta oranının artması, kalitenin düşmesi.
 DÜNYADA BAKIM
FELSEFESİNİN GELİŞİMİ
1970 yılları ortalarından günümüze kadar devam eden
aşamadır.
• 70’li yıllarda sanayi sektöründe petrol krizi kaynaklı değişim
büyük bir ivme kazandı.
• Değişim sayesinde, yeni beklentiler, yeni araştırma
çalışmaları ve yeni yöntemler geliştirildi.
• Böylece arızalı duruşların; üretim kapasitesini azalttığı,
üretim maliyetini arttırdığı, müşteri memnuniyetsizliğine
sebep olduğu anlaşıldı.
• Sanayi tesislerinin güvenilirliği ve talebe hızlı cevap vermesi
önem kazandı.
• Bu aşamada, ilerleyen teknoloji günümüzde de uygulanan
bakım sistemlerinin gelişmesini sağladı.
BAKIMIN ÖNEMİ
Bakımın sağlayacağı faydalar:
• Gereksiz donanım ve parça stoğunu
önler.
• Dolaylı olarak stok maliyetini azaltır.
• Üretim kayıplarını azaltır.
• İşçilik kayıplarını azaltır.
• Kaza ve yaralanma riskini azaltır.
• Ekipman ömrünü artırır.
• Ekipman performansını artırır.
• Enerji tasarrufunu artırır.
• Hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyetini
etkiler.
• Diğer sistemlerin çalışmasını etkiler.
Bakımın Önemi

BAKIM ve ARIZA
ters orantılıdır.
Biri artarken,
diğeri düşer.
 Bakım Politikaları
• Bakım çalışmalarının başarıya ulaşabilmesi için; her işletme teknolojik,
işletme ve çevre şartlarına göre bakım politikası geliştirmelidir.
• Bakım için gerekli olan malzeme stokları hazır olmalıdır.
• Yapılan bakım faaliyetleri kayıt altına alınmalıdır.
• Bakım talepleri bir merkezde toplanmalı ve buradaki yöneticinin onayı ve
bilgisi ile bakım işlemi yapılmalıdır.
• Üretimde çalışan işçiler çok acil durumlar dışında bakım işlemleri
yapmamalıdır.
• Arıza sıklığının ve onarım sürelerinin azaltılması amacı, açık bir biçimde
belirlenmelidir.
• Çeşitli bakım önlemlerinin üst yönetimden teknisyenlere kadar tüm personeli
içermesi gereklidir.
• Bakımın devamında, işletmede verimli ve ekonomik ürün imali
gerçekleşecektir.
• Başarı, işletmenin tüm bölümlerinin birlikte çalışması ile gerçekleştirilebilir.
 Bakım planlaması, bakım mühendisliği aracılığıyla yapılır. Bakım
mühendisliği faaliyetleri
BAKIM • Temel fonksiyon ve
MÜHENDİSLİĞİ • Yardımcı fonksiyon faaliyetleri
olmak üzere iki gruba ayrılır.
Bakım Mühendisliğinin Temel
Fonksiyonları:
• Mevcut fabrika, makine ve araç-gereçlerinin bakımı,
korunması ve kontrolü,
• Mevcut makina, araç-gereçlerin ve binaların değiştirilmesi,
• Yeni makina, araç-gereçlerin yerleştirilmesi ve yeni binaların
inşaatı,
• Enerji üretim ve nakil vb. tesisatın kontrolü ve bakımı,
• Bakım hizmetlerinden yararlanma düzeyinin artırılması,
Bakım Mühendisliğinin
Yardımcı Fonksiyonları:
• Ambarların korunması ve bakımı,
• Fabrika binasının yangın, patlama vb. gibi tahribata yol açan
tehlikelere karşı korunması. Bunun için gerekli olan
koruyucu malzeme ve tesislerin bakımı,
• Hurda makina ve araç-gereçlerin bakımı ve
değerlendirilmesi,
• Çevre kirliliğinin önlenmesi amacı ile artık maddelerin
ortadan kaldırılarak değerlendirilmesi,
• Bina, makina, araç ve gereçlerin sigorta ettirilmesi,
• Uzun tatil günlerinde fabrikada nöbetçi bakım personelinin
görevlendirilmesi vb. hizmetler işletme yönetimince Bakım
Mühendisliğine verilebilecek diğer görevlerdir.
Çok farklı amaçlarla bakım
planlanır. Bunlar;
• Arıza Durumunda Bakım
• Koruyucu Bakım
• Verimli Bakım
• Düzeltici Bakım
• Önleyici Bakım
• Toplam Üretken Bakım
• Toplam Verimli Bakım
• Kestirimci Bakım
 Planlı Bakım

• Tanımı gereğince organize edilmiş ve önceden

düşünülmüş, kontrol edilmiş ve kayıtlarla
gerçekleştirilen bir iş olup bütün bakım yelpazesini içerir
ve uygulama koşulları şu şekildedir:

• Bakım politikası dikkatle değerlendirilir,

• Politikanın uygulanması önceden planlanır,
• İş önceden belirlenmiş olan plana uyacak şekilde kontrol
edilir ve yönlendirilir.
• Sonuçların değerlendirilmesi ve gelecekteki politikalar
için bir kılavuz oluşturulması amacıyla geçmiş ve
istatistiki kayıtlara uyulur ve sürdürülür.
 Planlı Bakım
• Endüstrinin nihai amacı malları en ekonomik
maliyetle üretmektir. Bu amaca ulaşmak için
bir bakım planı örgütlenmelidir.
• Genel durumu göz önünde bulundurmalı ve
bakım ve üretim hedeflerinin yanında, aynı
zamanda ekonomik bir yapısı da olmalıdır.
• Planlanan değiştirme politikasının
uygulandığı yerlerde, planlama esas olarak
mali yönden yapılır.
• Yeni ekipman satın alımı için önce para
kazanılmasının sağlanması, amortisman
giderlerinin vergi ödeneklerine göre
dengelenmesi, satış pazarlığı ya da daha eski
olan ekipmanların ticaretinin yapılması,
uygun fiyat gibi konular göz önünde
bulundurulur.
• Ancak planlı bakımın büyük kısmı, bakımın
mühendislik yönü ile üretim arasındaki
ilişkinin organizasyonu ile ilgilidir.
Planlı Bakım
• Planlı bir düşünce ile enerji veya üretim
ihtiyacının olmadığı ya da ara verildiği
zamanlarda, örneğin hafta sonlarında
bakım yapıldığı takdirde aksaklıklarla
karşılaşma olasılığı azalır.
• Birçok problem ve arıza planlı bakımlar
esnasında belirlenir ve planlı bakım ile
bunların iyileştirilmesi hızlıdır ve maliyeti
düşüktür.
• Planlı bakım çalışmalarının yapılabilmesi
ve sonuçların istenen düzeyde iyi
olabilmesi için mutlaka makinanın her bir
parçasının kontrol altında olması gerekir.
• Parça ömürleri arttırıldıktan ve parça
ömürleri konusunda hassasiyet
yakalandıktan sonra planlı bakım
faaliyetleri daha iyi sonuç vermeye
başlar.
Planlı bakımın sürdürülmesini
sağlayacak işlemler
• Bakımı yapılacak tüm tesis ve ekipmanların takvimlendirilmesi
• Her tesis kalemi üzerinde gerçekleştirilmesi gereken tüm bireysel
görevlerin eksiksiz bir çizelgesi
• Her görevin ne zaman yapılması gerektiğini gösteren bir olaylar
programı
• Programda listelenen çalışmaların yürütülmesini sağlamak için bir
yöntem
• Sonuçları kaydetmek ve programın etkililiğini değerlendirmek için
bir yöntem
• Bütün detayları düşünülerek hazırlanmış olan Planlı Bakımın etkili
olabilmesi için kontrol eden kişinin, bilgilere kolayca ulaşması
gerekir.
 Planlı bakımın sürdürülmesini
sağlayacak işlemler
• İnsan hafızası, herhangi bir doğruluk garantisiyle çok fazla
miktarda bilgi tutamaz, bu nedenle bilgilerin daha sonra
yararlanmak üzere eksiksiz ve güvenilir biçimde kaydı
gerekir.
• Planlı bakım planlarının kontrolü ve desteklenmesi için özel
olarak tasarlanmış pek çok temel dokümantasyon sistemi
mevcuttur ve hepsi de herhangi bir şirketin veya
organizasyonun bireysel gereksinimlerini karşılamak üzere
uyarlanabilirler.
• Bu temel sistemler; maliyet, çalışma süresi, tamir süresi,
kullanılan malzemeler ve değiştirmeler veya yararlı sayılan
diğer ilgili veriler hakkında bilgi vermek üzere geliştirilmiştir.
• Kurulan herhangi bir sistemin kullanımı kolay olmalı, bakım
personelini en az seviyede kağıt kullanma ve kayıt işlemine
dahil etmelidir. Ancak açıkça belirtebilme yeteneğine de
sahip olmalıdır.
Planlı bakımın sürdürülmesini
sağlayacak işlemler
Planlı Bakımın oluşturulabilmesi için aşağıdaki sorulara cevap
bulunmalıdır.
• Neyin korunması gerekiyor?
• Bakımı nasıl yapılır?
• Korunması gereken zaman?
• Bakım etkin midir?
Planlama ve Çizelgelemenin
Avantajları
• İşletme için düzgün planlama ve çizelgeleme önemlidir.
• Ancak, bunun neden önemli olduğu daha önemlidir.
• Zira, planlama ve çizelgelemeyi gerektiren ve işletme
tesislerinin sürekliliği için önemli olan nedenler bilinemezse
sağlıklı planlama ve çizelgeleme yapılamaz.
• Planlama ve çizelgeleme yapılmadığı durumlarda, sistem
elemanlarında oluşan kayıplar artarken planlama ve
çizelgelemenin önemi ortaya çıkacaktır.
 BAKIM STRATEJİSİ?
Değer üreten tesislerin güvenli, sağlıklı, çevreye saygılı
ve istenilen performans seviyesinde çalışmasının
sürdürülmesi için yaşam döngüsü boyunca kullanılan
kurallar ve alınan kararlar bütünüdür.
STRATEJİ OLUŞTURMAK NEDEN GEREKLİ?
• Bakım kaynaklarının en faydalı olacakları noktalara
odaklanır
• Yönetimle uygulayıcılar arasında doğrudan anlayış
birlikteliği sağlanabilir
• Hedef, kapsam ve sınırları aynı amaç için yönlendirir
• Güçlü ve Zayıf yönleri önceden görmeyi sağlar
• İhtiyaç duyulan bilgi ve becerileri belirlemeye ve
kazanmaya yardımcı olur
• Yol haritası çizer
Stratejik Yönetimin Bileşenleri

• Misyon: Kararlılık
• Vizyon: Hedefler
• Strateji: Hedeflere nasıl ve hangi
yollardan ulaşılacağının planı
• Eylem: Planı hayata geçirmek için
yapılacaklar
 • Bakım programının verimliliğini arttırır
Bakım Stratejisi • Gereksiz bakım veya revizyonları kaldırmaya yardımcı olur
• Bakım sıklığını en aza indirir
Geliştirme - • Büyük ve beklenmedik ekipman arızası olasılığı azalır

Faydaları • Bakım faaliyetlerini kritik bileşenlere odaklar

• Toplam tesis güvenilirliğini arttırır
• Tespit edilen sorunların kök nedenlerini ortadan kaldırır
Bakım Stratejisi
Geliştirme - Zorlukları

• Başlamak ve sürdürmek için kararlılık

gereklidir
• Kazanımlar zamana yayıldığı için
çoğunlukla görülmez
• Değişiklik ve hayata geçirme zaman alır
• Değişime direnenlerin hedefi haline gelir
• Geliştirme aşamasında ek maliyetler
üretebilir (eğitim, ekipman vb)
Etkin Bakım Yönetiminin 9
Basamağı

1- Mevcut Durumu Tanımak

2- Bakım Hedefleri
3- Önceliklendirme
4- Performans Ölçüleri
5- Kısa ve Uzun Vadeli Planlar
6- Kuruluş İçi İletişim
7- Planları Hayata Geçirme
8- Raporlama ve Geri Bildirim
9- Gözden Geçirme
Sorgulamamız
Gereken Sorular

• Bakım Ekibinin zamanlarını nasıl geçirdiğinin farkında

mısınız?
• Bakım parasının çoğunu hangi tesis / ekipman ve faaliyetin
tükettiğinin farkında mısınız?
• Bakım ekibinin görevlerini yerine getirmek için uygun araç
ve yöntemleri kullanıp kullanmadığını biliyor musunuz?
• Yedek parça envanterinizi, beklenen arıza süresi
kayıplarına karşı, stok taşıma maliyeti açısından
dengelediniz mi?
• İş maliyetleri ile ilgili olarak yapılması gerekenle yapılanı
karşılaştırabilecek durumda mısınız?
Sorgulamamız
Gereken Sorular

• Yeni tesislerin / ekipmanların tasarımı veya bir

modifikasyonun planlanması sırasında bakım
uygulanabilirliği faktörleri değerlendiriliyor mu?
• Süpervizörlerinizin masada ve sahada ne kadar zaman
geçirdiğinin farkında mısınız?
• Etkin olarak verimliliği ölçebiliyor musunuz?
• Yaptığınız ölçümlerin ekibinizin üretkenliğine katkısı var mı?
• Bakım sırasında gerekli SEÇ-G (Sağlık - Emniyet - Çevre ve
Güvenlik) kurallarının takip edilip edilmediğinin farkında
mısınız?
• Bakım ekibine ihtiyaç duydukları yerde ve zamanda, doğru
kalitede ve miktarda malzeme sağlıyor musunuz?
 • Bakım onarım ekibini geniş, kullanılan araç sayısını yüksek tutmak:
Bu yol seçildiği taktirde, arızayı yapan bir makinayı o anda tamir edecek ekibin
arızaya derhal müdahale etme olasılığı yüksek olur. Makinaların boş bekleme
Bakım süresi kısalır. Buna karşılık bakım onarım ekibinin ve araçlarının boş kalma oranı
yüksektir.
Politikaları • Koruyucu bakıma ağırlık vermek:
Koruyucu bakımla beklenmedik arızaların üretimi aksatması büyük ölçüde
önlenebilir. Ancak bu yol seçilmeden önce daha sık yapılan bakımların ve
zamanından önce değiştirilen parçaların maliyetlerini, elde edilecek yararlarla
kıyaslamak gerekir.
 • Yedek üretim kapasitesi bulundurmak:
Üretim hattının kritik noktalarında, bir arıza meydana geldiğinde derhal devreye sokulabilecek
yedek makinalar bulundurulur. Burada önemli olan nokta; üretim durması ile ortaya çıkan kayıplar
ile yedek makine bulundurmanın maliyetleri kıyaslanmalıdır.
• Makinaların güvenilirlik derecesini arttırmak:
Üretimde kullanılacak makinaların, daha kaliteli ve ömürleri uzun olan tipleri seçilebilir. Böylece
Bakım arıza olasılığını azaltmak mümkündür. Değişecek yedek parçalar için de aynı yol izlenebilir. Fakat
ürün kalitesi ve ömrü arttıkça maliyeti de artacaktır. Daha pahalı ve dolayısıyla güvenilir makine
Politikaları kullanarak arıza kayıplarını azaltmada da bir maliyet kıyaslaması söz konusudur.
• İş istasyonları arasında yarı mamul stokları bulundurmak:
Meydana gelen bir arıza nedeniyle iş akışının durmasını önlemek için, tamir süresince diğer iş
istasyonlarına önceden biriktirilmiş yarı mamul stoklarından besleme yapılır. Yarı mamul stoklarının
kapladığı alan ve bunlara bağlanan para bir maliyet unsuru olarak göz önüne alınır.
 Mevcut makinalarımızın durumuna ve bakım yöntemlerinden Maliyet-Fayda analizine göre en uygun
olanı seçilmelidir. Uygulamada aşağıdaki başlıklar dikkate alınmalıdır:
• Makinenin üretim açısından kritikliği
• Makinenin çalışma prensibi
• Makinenin tipi
Bakım • Sürekli veya aralıklı çalışma durumu
Yönteminin • Arıza veya problemin oluşum sıklığı
Seçimi • Makinenin çalışma ve çevre şartları
• Proje bilgileri
• Makinenin yükü
• Makinenin özellikleri
 BAKIM NEDİR ?

Makina teçhizat ve üretim sistemlerinde bakım;

tüm üretim sistemini veya belirli bir donanımı
çalışır durumda bulundurmak için yapılan
çalışmalardır.
• Reaktif Bakım; Makina teçhizat ve üretim
sistemlerine arıza anında yapılan
müdahalelerdir.
• Proaktif Bakım; Koruyucu bakım ve rutin
muayene gibi arıza öncesi yapılan
müdahalelerdir.
• Bakım Planlaması ise yapılacak olan bakım
faaliyetlerinin planlanmasıdır.
Bakım Modelleri
 Bakım işlemi, bir tesisin veya makinanın tamamı için aynı
anda yapılabileceği gibi, kısmen de yapılabilir.
 Bakım çeşitlerinden hangisine ağırlık verileceği, sistemin
yapısına ve üst yönetimin kararlarına göre önceden
planlanır. Bu konuda genel maliyetler de önemli bir
belirleyici etkendir.

1. PLANLI BAKIM 2. PLANSIZ BAKIM

A. Periyodik Bakım A. Düzenli Bakım
B. Kestirimci Bakım B. Arıza Bakımı
C. Önleyici Bakım C. Acil Bakım
D. Fırsatçı Bakım
Planlı Bakım Aşamaları

• Bilgi yönetim sisteminin kurulması

• Yapılabilirlik araştırması
• Ekipmanın teknik özellikleri ve geçmişi
hakkında bilgi toplanması
• Bakım planlarının hazırlanması
• Bakım planlarının uygulanması
• Arızaların giderilmesi ve zayıf noktaların
iyileştirilmesi
Planlı Bakımın Sağladığı Faydalar:

• Duruşları en aza indirir, olası arızaları azaltır, üretim sürekliliğini sağlar.

• Üretim maliyeti azalır, verim ve ürün kalitesi artar.
• Önceden hazırlanan üretim programlarının aksamadan gerçekleşmesini sağlar,
• İşletme verimini yükseltir ve bakım maliyetlerini düşürür,
• Enerji giderlerini düşürür,
• Güvenli bir çalışma sağlar,
• Makina ömrünün uzamasına yardımcı olur,
• Malzeme ve yedek parça stoklarını en aza indirir,
• Eleman ihtiyacını düşürür,
• Kaliteyi arttırır.
 Plansız Bakım
• Makina veya tesis içerisinde ekipman bozulunca ya da arıza
çıkınca yapılan bakımdır.
• İşletmelerde bu şekilde çıkan zamansız arızalarda onarım
esnasında zaman kaybı çok fazla olmaktadır. Bakım-Onarım
maliyetleri düşüktür ve bakım onarım için daha az elemana
ihtiyaç duyulur.
• Bu sistem çok az planlama ve kırtasiye işleri gerektirir.
• Bu yöntem; çok sayıda yedekleri bulunan, kolay tamir edilebilen
ve fazla pahalı olmayan makinalarla üretim yapan tesislerde ve
atölyelerde uygulanmaktadır.
• İşletmede arıza zamanı bakım yapıldığından, onarım esnasında
üretim kaybı oldukça fazla olmaktadır.
• Plansız bakım yönteminde ortaya çıkan bir arızaya bağlı olarak
makinanın veya tesisin diğer parçaları da zarar görebilir.
• Bu tür sakıncalardan dolayı bu yöntem, günümüzde mecbur
kalınmadıkça uygulanmamaktadır.
Plansız Bakımın Olumsuz Yönleri
• Arıza her an olabilir.
• Güvenlik riski vardır. Makinanın parçalarından birisi arızalandığında,
kontrolün kaybolmasına, makinanın işlemez duruma gelmesine ve
hatta operatörün yaralanmasına yol açabilecek tehlikelere neden
olabilmektedir. Bazen arızayı araştırıp, düzeltirken de yaralanmalara
neden olabilmektedir.
• Makina plan dışı kontrolden çıkarak arızalanabilmektedir. Eğer
arızanın meydana geleceği kestirilemez ise, üretim planlamasına ters
düşecek şekilde, elde olmayan nedenlerden dolayı, ansızın makina
arızası görülebilmektedir.
• Üretim kaybı ve üretim gecikmesi olur. Yedek makine bulunmuyor ise
ya üretim geciktirilir ya da üretim tamamen durdurulur.
• Arızalar ihmal edildiğinde, daha büyük hasarlara neden olur.
 • Bir planlanmamış bakım için, adından da anlaşılacağı
üzere, kaotik bir bakım türü olduğu söylenebilir.
• Bununla birlikte, plansız bakımda üstlenilen çeşitli
bakım faaliyetleri 4 farklı kategori oluşturur ve her
zaman kaotik olmayabilir.

Plansız Bakım 1.
2.
Düzenli Bakım (Routine Maintenance)
Arıza Bakımı (Breakdown Maintenance)

Tipleri 3.
4.
Acil Bakım (Emergency Maintenance)
Fırsatçı Bakım (Opportunistic Maintenance)

• Bunlar, bakım hiyerarşisinde daha düşük personele

bırakıldığı için stratejiler oluşturmazlar.
• Duruma bağlı ve eşzamanlı olarak uygulanan farklı
türlerde oldukları söylenebilir.
Plansız Bakım Tipleri
A. Düzenli Bakım

• Yağlama, temizleme ve kontrol gibi makine ve ekipmanlara

düzenli olarak yapılan bakım çalışmalarıdır.
• Görevler genellikle makinaları çalıştıran üretim personeline
bırakılır.
 Düzenli Bakımın Düzenli Bakımın
Avantajları Dezavantajları
• Çok fazla emir ve emir zinciri olmadan takip • Düzensizlik bazen pahalıya mal olabilir, çünkü
edilmesi kolaydır. bir makine bütün sistemin işleyişini
• İyi çalışan ve kesintisiz üretime ilgi duyan etkileyebilir.
operasyon elemanlarının sorumluluğunda • Yine düzensizlik nedeniyle, makinaların
olan görevler tatminkar bir şekilde yapılır. kontrol edilmesi ve yağlama gibi bazı önemli
• Görevleri üretim personeli yerine görevler yapılan hatalarla sonuçsuz kalabilir.
getirdiğinden, makinanın bakımında • Gecikmelere neden olan arıza duruşlarında
kendilerinden kaynaklanan arızalardan olası arızaları onarmak ve düzeltmek için ayrı
sorumlu olurlar. bir bakım personeli gereklidir.
• Herhangi bir kırtasiye / ofis işi gerektirmez. • Bakım konusundaki tutum nedeniyle, üretim
• Minimum bakım personeli gerektirir. çalışanları bakım sorumluluğunu yeterince
taşımayabilir.
• Arızalar iş emniyetine veya çevreye zarar
verebilir.
Plansız Bakım Tipleri
B. Arıza Bakımı
• Onarım yalnızca sistemin arızasından sonra yapılır.
• Ekipmanın bozuluncaya ya da arızalanıncaya kadar çalışmasına izin verilir.
• Yağlama ve küçük ayarlamalar dönem boyunca yapılır.
• Ekipmanların çok küçük olduğu ve özel aletleri kullanmayan küçük fabrikalar ve büyük sanayi için
uygun değildir.
Plansız Bakım Tipleri
C. Acil Bakım
• Acil bakım, durumun aciliyetini gösterir.
• Acil eylem gerektiren beklenmedik ve ciddi bir olay olarak tanımlanmaktadır. Küçük onarımlar
düzeyinde gerçekleşir.
Plansız Bakım Tipleri
D. Fırsatçı Bakım
• Bu tür bakım stratejisini uygulayan ekipler, önleyici bakım yapmak için beklenmedik üretim
duruşlarından yararlanır. Bu bakım planlı değildir ve ekipmanı ve bileşenleri değiştirmek veya
onarmak için, bir sistemin planlı veya plansız olarak kapatılmasından en iyi şekilde yararlanmayı
hedefler.
• Aslında belirli bir bakım sistemi değil, sadece her an gelebilecek bir fırsattan yararlanma
sistemidir.
Planlı Bakım Tipleri
Planlı bakım kapsamında 3 bakım tipi var demiştik:
• Periyodik Bakım
• Kestirimci Bakım
• Önleyici Bakım
Planlı Bakımın Amacı
• Makinaların duruşunu en aza indirerek mümkün olan en yüksek düzeyde üretimi
sağlamak.
• Önceden hazırlanacak üretim programlarının gerçekleşmesini sağlamak.
• Makinaların ekonomik ömrünü uzatmak.
• Arıza hasarlarını en aza indirmek suretiyle onarım giderlerini azaltmak.
• Bakım giderlerini azaltmak.
BAKIMDA ÖNEMLİ OLAN, ARIZA
GERÇEKLEŞTİKTEN SONRAKİ
YAKLAŞIMLAR DEĞİL,

ARIZA OLMADAN ÖNCE

ÖNGÖRÜLEBİLMESİDİR
Planlı Bakım Tipleri
A. Periyodik Bakım
• Periyodik bakım, ekipman ömrünün uzatılması ve plansız duruşların azaltılmasını hedefleyen, önceden
belirlenen bir zaman periyodunda, ilgili makina veya tesisteki donanım ve parçaların bakımları ve
onarımlarının yapıldığı planlı bir bakım türüdür.
• Bu bakımda, arızaların çıkması beklenmez, sistemde arızalar oluşmadan, periyodik olarak yapılan bakım
ile olası arızaların önüne geçilir.
• Bakım ekibinin deneyimi ve makinaların geçmişteki performans ve çalışma şartları göz önünde
bulundurularak, makinanın hangi zaman aralıklarında durdurularak bakıma alınacağı belirlenir.
• Aynı şekilde, denetime dayalı olarak bakıma alınan makinada hangi parçaların değiştirileceği belirlenir ve
bu parçalar stokta hazır bulundurulur.

Periyodik bakım iki aşamalı olarak sürdürülür;

1) Üretim duruşlarına veya yıpranmalara neden olabilecek durumları ortaya çıkarmak için, üretim
araçlarının ve yardımcı tesislerin periyodik olarak muayene edilmesi.
2) Böyle durumları önlemek için, bakımları yapmak veya henüz başlangıç düzeyinde iken ayarlama
yaparak onarmak.
Koruyucu bakım, önceden planlanan zamanların dışında da
bakım yapmak üzere uygulanan bir yöntem olmakla birlikte,
periyodik bakım kapsamında değerlendirilebilir.

Tipik Koruyucu Bakım Faaliyetleri Aşağıdaki Şekilde

Sıralanabilir;
• Yağlama işleri
• Temizleme işleri
• Muayeneler ve durum muayenesi
• Kalibrasyon ve ayar
• Programlı onarımlar
• Programlı revizyonlar
• Programlı parça değişimleri
Koruyucu Bakım

Günümüzde mevcut olan bazı yeni teşhis aletleri ile koruyucu bakımı, önceden haber verici bakım ile
kuvvetlendirmek mümkündür.

Günümüzde, mevcut cihaza zarar vermeden test eden aletlerden bazıları, titreşim analizi, akustik analizi ve
enfraruj termografi yapan aletlerdir.

Önceden haber verici bakım ile olası ekipman bozulmaları, çok daha erken ve güvenilir bir şekilde tespit
edilirken, bakım ekibi de onarım veya revizyon gerektiren ekipmanlar için aksiyon alabilir.
Periyodik Bakımın Dezavantajları
• Sistemde arıza yapmamış, daha uzun süre ihtiyacı karşılayacak parçaların değiştirilmesi ve üretim
akışının gereksiz yere durdurulması.
• Çok sayıda bakım personelinin istihdam edilmesi.
• Periyodik bakım sırasında, gerek istatistik ve gerekse tecrübelerle değişmesi planlanan parçalar,
belki de ömürlerini tamamlamadan değiştirilmek zorunda kalacaktır, birçok parçanın stokta hazır
bulundurulması gerekecektir. Bu da yedek parça maliyetini arttıracağı gibi stoklama problemi de
getirir.
• Periyodik bakımdan sonra, gerek ayar ve gerekse yeni parçalardaki sürtünme ve aşınmalar
dolayısıyla makinenin ideal haline gelmesi için bir süre geçecektir. Yeni takılan parçalara göre yeni
ayarlamalar yapılması veya yapılan ayarların düzeltilmesi ile ve ilk aşınmalardan sonra makine
randımanlı bir şekilde çalışmaya başlayacaktır. Ama bu arada üretim kalitesinde ve miktarında
düşme olacaktır.
Periyodik Bakımın Avantajları
• Arızalar azalacağından duruşlar daha iyi kontrol edilebilir ve makine kullanılabilirlik oranı artar. Bunun
sonucu olarak üretim miktarı artar ve daha güvenilir tamir zamanları belirlenebilir.
• Makinelerin gerek duyacağı ayarlar zamanında yapılacağından verim ve kalite artar, kusurlu ürün oranı
azalır. Üretimin birim maliyeti düşer.
• Arıza onarımlarının yerine normal kontrol, ayar ve onarımlar yapılacağından daha düzenli ve kontrol
edilebilir bir çalışma ortamı sağlanır.
• Onarım giderleri azalır. Çünkü kontrol sonucu değiştirilen parçalar nedeniyle daha büyük çapta oluşacak
arızalar önlenmiş olacağından daha az bakım masrafı yapılmış olur.
• Makinelerin normal ömründen daha önce yıpranmasına engel olunarak yenileme masraflarının
geciktirilmesini sağlar.
• Yedek parça kontrolünün daha iyi yapılabilmesini sağlar.
• Bakım masraflarının fazla olduğu üniteler belirlenerek ek önlemler alınabilmesine olanak sağlar.
Periyodik Bakım Sisteminin Organizasyonu
Periyodik bakım organizasyonunda iki yaklaşım vardır:
• Periyodik bakım, diğer bakım fonksiyonlarından ayrı tutulur,
• Periyodik bakım, diğer bakım fonksiyonları ile beraber yürütülür.
Yaklaşımlardan hangisi seçilirse seçilsin, şu genel prensipler göz önüne alınmalıdır:
• Periyodik bakım işinin diğer bakım işlerince kesilmesine izin verilmemelidir.
• Periyodik bakım gereğince yapılacak işlerde, işçilik ve malzeme maliyetlerinin
toplanması ile rapor hazırlanması gibi normal bakım için uygulanan yönetim
prensiplerinin aynısı uygulanmalıdır.
• Periyodik Bakım Ekibi, işletmedeki tüm bakım işlerinden sorumlu olan yöneticiye
bağlanmalıdır.
Bilgisayar Destekli
Koruyucu Bakım Sistemi
• Bir bilgisayar destekli KB sisteminin amacı, arıza
nedeniyle ortaya çıkan duruşları en alt düzeye
indirmek ve en düşük maliyetle, donatımın faydalı
ömrünü arttırmak amacıyla, izlenecek yolları
planlamada, yönetime yardımcı olmaktır.
 Planlı Bakım Tipleri
B. Kestirimci Bakım (Predictive maintenance)

• Makinalar ve endüstriyel ekipmanlar;

kavramalar, dişli kutuları, rulmanlar, borular, vb.
gibi çok sayıda bilinen makina elemanlarının bir
araya getirilmesiyle yapılmış olup, bütün bu
elemanlarda er veya geç bir arıza meydana
gelecektir.
• Bu nedenle, kestirimci bakım kapsamında
durum muayenesi metotlarını oluşturan kişinin,
tespit edilmek istenen arızaların; nedenlerinin,
arıza belirtilerinin ve arıza tiplerinin farkında
olması gerekmektedir.
Planlı Bakım Tipleri
B. Kestirimci Bakım (Predictive maintenance)
• Kestirimci bakım, gerektiğinde özel cihazlar
kullanılarak yapılan periyodik gözlem, muayene ve
kayıt izleme sistemiyle makina, parça ve
donanımının bakım-onarım gereksinimlerinin
belirlenmesi ve en uygun zamanda bu faaliyetlerin
gerçekleştirilmesidir.
• Böylece daha az duruşla, işçilik ve malzeme
harcaması mümkün olabilmekte, parça
ömürlerinden daha uzun süre
yararlanılabilmektedir.
• Bu tip bakım; uyarıcı bakım, durum muayeneli
bakım olarak da ifade edilmektedir.
Planlı Bakım Tipleri
B. Kestirimci Bakım (Predictive maintenance)
• Kestirimci Bakım, bir cihazın arıza yapmak üzere
mi olduğunu ya da durumunun genel olarak hangi
safhada olduğunu belirler. Problemler daha pahalı
ve büyük arızalara dönüşmeden düzeltilir. Bu
yöntem, çalışan sistemi takip ederek olası arızaları
tespit ettiği için sistemin gereksiz durmasına ve
gereksiz parça değişimlerine engel olmaktadır.
• Ölçüm değerlerinin eğilimleri analiz edilerek bir
planlı bakım programı hazırlanır ve sistem bakıma
alınır.
• Bu yöntem, herhangi bir müdahaleyi, planlamayı
ve makina veya teçhizat duruşlarını çok küçük
düzeyde tutmayı mümkün kılar.
• Yedek parçaların yönetimini basitleştirir ve
duruşların (üretim kesintilerinin) süresini azaltır.
Planlı Bakım Tipleri
B. Kestirimci Bakım (Predictive maintenance)

• Makina durumunu gözleme, kestirimci

bakımı gerçekleştirmenin ön koşuludur.
• Bu gözlem, makina veya teçhizatın farklı
parametreleriyle ilgili veri işlemeye
dayanır.
• Bu parametreler titreşim, nem, sıcaklık,
basınç, güç, açısal hız vb. gibi
parametrelerdir.
 • Programda yer alacak ve ölçüm alınacak makinalar listelenir
• Makinaların işletmedeki yerlerini gösterecek bir kroki hazırlanır
• Her makinada ölçüm alınacak noktalar, ölçüm yönleri ve şekilleri
Kestirimci belirlenir (Bu nokta makina ve bağlı bulunduğu ekipmana göre
farklılıklar gösterebilir)
Bakım • Her ölçüm noktası için ölçüm birimleri belirlenir
Planlaması ve • Belirlenen ölçüm birimine göre alarm seviyeleri belirlenir
Organizasyonda • Her makinanın basit bir çizimi yapılır ve makina özellikleri belirlenir
İzlenecek Yol • Her makinanın temel ölçüm değerleri alınır
• Ölçüler arasındaki zaman dilimi (ölçüm periyodu) belirlenir
(Makinanın önemine göre periyod kısa veya uzun tutulabilir)
• Ölçümde işletme bölümlere ayrılır ve izlenecek rota belirlenir
• Ölçüm yapan kişilere kolaylık olması açısından rota üzerindeki
makinalar buna göre sıralanır.
• En önemli konu olarak, değerlendirme ve ölçüm alacak kişiler
eğitimden geçirilir.
Bilgisayar Destekli
Kestirimci Bakım
Planlamasının Yararları
• Zamandan tasarruf.
• Kolay kullanım.
• Elle ölçüm toplanmasında
yapılabilecek yazım hataları,
otomatik veri toplayıcı kullanımı ile
ortadan kaldırılır.
• Operatörler daha az bir eğitim ile
sisteme dahil olabilirler.
• Değerlendirmede yapılabilecek
hatalar minimuma iner,
• Sesli uyarı imkanı. Otomatik veri
toplayıcılar ekranından operatöre
sesli ikaz verebilir.
Kestirimci Bakım ve Ölçüm Yöntemleri
Kestirimci bakımda uygulanan durum muayenesi yöntemleri;
• Soyut durum muayenesi
• Somut durum muayenesidir.
•Soyut durum muayenesi: Bakmak, dinlemek, hissetmek ve koklamak gibi
faaliyetleri içermektedir. Bu faaliyetlerin yerine getirilmesi ucuz ve çabuk olmakla
beraber her zaman güvenilir sonuçlar sağlamazlar, ayrıca söz konusu faaliyetlerin
gereği gibi uygulanabilmesi için çok fazla eğitim ve tecrübe gerekmektedir.
•Somut durum muayenesi: Bu ise güvenilir sonuçlar veren ölçüm faaliyetlerini
içermektedir. Bu faaliyetleri yerine getirebilmek için bahsedilen enstrümanlara ve
yardımcı araçlara gerek vardır ve bunların sağlanabilmesi de belli bir maliyet
demektir. Aynı zamanda enstrümanların kullanımı için eğitim görmüş personel
gerekmektedir.
Ölçüm Metodları
Bütün bu amaçlarla kestirimci bakımda aşağıdaki ölçüm yöntemleri kullanılır:
• Model bazlı arıza erken uyarı sistemi
• Titreşim analizi
• Yağ analizi
• Sıcaklık analizi
• Akustik emisyon
• Parçacık analizi
• Korozyon izlenmesi
• Performansın izlenmesi
Kestirimci Kestirimci bakım dört aşamalı bir uygulamayı içerir:

Bakım • Ölçme ve kontrol (Belirleme)

• Analiz ve değerlendirme (Tespit)
Programının • Bakım planlaması
• Bakım - onarım
Aşamaları
Planlı Bakım Tipleri

C. Önleyici Bakım
• Tesisatların donanım ve elemanlarının çalışmalarını yeterli ve uygun bir şekilde sürdürmesi için
düzenlenen bakım türüdür. Önleyici bakım, tesisat hasara uğramadan önlemek veya geciktirmek
ve ek olarak da meydana gelen arızaların şiddetini azaltmak amacıyla uygulanır.
• Önleyici bakım, herhangi bir arızaya veya üretim aksamasına yol açacak bir olay meydana
gelmeden önce, böyle bir ihtimali ortadan kaldırmak amacıyla yapılan proaktif bakım
hizmetleridir.
• Önleyici bakımda amaç, makinaların arızalarını ortaya çıkarmak değil, arızanın ortaya çıkmasını
başlangıçta önlemektir.
• Makinalar arızalanmadan önce belirlenen kurallar içinde gözden geçirilmelidir.
Planlı Bakım Tipleri
C. Önleyici Bakım
• Tasarımda, yağlama sisteminde ve işletme
şartlarında yapılacak değişiklikler ile arıza sebepleri
ortadan kaldırılabilir.
• Bu yöntem, arıza olmaması için yağlama, tasarım ve
mühendislik hizmetlerinde yoğun bir araştırma ve
geliştirme faaliyetlerinin yapılmasını gerektirir.
• Bu gibi nedenlerden ötürü, bu yöntemin küçük
işletmelerde kullanımı sınırlı olmakta; ancak AR-GE
bölümlerinin bulunduğu büyük işletmelerde daha
yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Önleyici Bakım Program Kapsamı
• Tahribatsız deneyler,
• Periyodik kontroller,
• Önceden planlanmış bakım etkinlikleri,
• Deneylerde veya kontrollerde bulunan eksikliklerin düzeltilmesi.
Koruyucu bakım kapsamında tahmin edici bakım ve revizyon uygulanır.
Tahmin edici bakımda, makina ve teçhizat hakkında geçmiş bilgiler araştırılır. Bunlar analiz edilerek
makina ve teçhizatın hangi kısımlarının ne zaman aşınacağı ve bozulacağı konusunda bilgi
edinilebilir.
ÖZET
Bakım faaliyetlerinin başarıya ulaşabilmesi için;

• Her işletme teknolojik, işletme ve çevre şartlarına göre bir bakım politikası tasarlamalıdır.
• Bakım için gerekli olan malzeme stokları hazır olmalıdır.
• Bütün bakım faaliyetlerinin kayıt işlemi yapılmalıdır.
• Bakım talepleri bir merkezde toplanmalı ve buradaki yöneticinin onayı ve bilgisi ile bakım işlemi yapılmalıdır.
• Üretimde çalışan işçiler çok acil durumlar dışında bakım işlemleri yapmamalıdır.
• Arıza sıklığının ve onarım süresinin azaltılması amacı, açık bir biçimde belirlenmelidir.
• Çeşitli bakım önlemlerinin üst yönetimden teknisyenlere kadar tüm personeli içermesi gereklidir.
• İşletmede, verimli ve ekonomik ürün imali, işletmenin tüm bölümlerinin birlikte çalışması ile
gerçekleştirilebilir.
BAKIM VE ONARIM HİZMETLERİNİN İŞ
SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN ÖNEMİ
• Bakım ve onarım çalışmalarının elbette iş sağlığı ve
güvenliği açısından önemi büyüktür. Söz konusu hizmetlerin
proaktif bir biçimde yapılması halinde, yani herhangi bir arıza
ve kaza oluşmadan önce tedbir alınmak suretiyle yerine
getirilmesi halinde, iş sağlığı ve güvenliği açısından da olumlu
neticeler elde edilebilir.
• Bir başka ifadeyle, bakım ve onarım çalışmalarının arıza
olmadan, usulüne uygun ve gerekli önlemler alınarak
önceden yerine getirilmesi, her şeyden önce söz konusu işi
yapan işçiler ve işyeri açısından da olumlu sonuçlar
doğurmasına yol açar. Örneğin, kalorifer kazanının periyodik
olarak kontrol edilmesi, forkliftin bakıma alınması, ceraskalın
zincirinin gözden geçirilmesi arıza ortaya çıktığında
oluşabilecek olumsuz sonuçları önleme açısından son derece
önemlidir.
 BAKIM VE ONARIM HİZMETLERİNİN İŞ
SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN
ÖNEMİ

• İş Kazası = Tehlikeli Durum x Tehlikeli Davranış

• İş kazasını önlemenin yolu, yukarıdaki bilimsel ifadede görüldüğü gibi, tehlikeli durum
veya tehlikeli davranışın, en az bir tanesini sıfır yapmakla mümkün olabilir.

• Tehlikeli duruma örnek olarak makine platformu veya basamak ve tutamakların yağlı
olması, tehlikeli harekete örnek olarak makine basamak veya tutamakları kullanmadan
makineye binmek veya inmek gösterilebilir.
Bakımın Önemi
• Makine kendi kendine bozulmaz, onun bozulmasına insan neden olur.
• Makineler kullanıldıkça; toz, çapak ve atıklardan kaynaklanan bir kir tabakası ile kaplanır.
• Biriken kir ve pislik makinenin hızını ve verimliliğini azaltır.
• Makinenin sık sık arızalanması sebebiyle, üretim kaybına ve ömrünün kısalmasına neden olur.
• Önleyici bakım sistemlerinde koruyucuların düzgün denetiminin yapılması (gevşek vidalar,
aşınmış yataklar, kusurlu kablolar, pimlerin kaybolması v.s) herhangi bir sorun çıkmadan önce
kusurların ve noksanların düzeltilmesini sağlar.
Bakım ve Onarım işlerinde Operatörlerin
Önemi
• Ne yaparsan yap arızanın önüne geçilmez,
• Makinenin sorumlusu ben değilim, bu iş bakım bölümünün işi,
• Bakımcılar işlerini yapsalar arıza olmaz,
mantığı ile makine kullanan operatörler, günlük olarak yapılması gereken
• Temizlemek,
• Yağlamak,
• Sıkıştırmak,
• Gözetlemek gibi işleri önemsemedikleri zaman arızalar meydana gelir.
• Operatörlerin işi sadece üretmek değildir!
• Bakım sisteminin de en önemli elemanlarıdır.
• Ayrıca, iş yerinde çalışanlar, binalarda, inşaatta, makinede, tesisatta göreceği noksan veya
tehlikeli durumları amirine veya bakım ve onarım işlerinde görevli olan personele hemen
bildirmesi,
• İşverenin de bu arızaları en kısa zamanda en uygun zamanda gidermesi gereklidir.
Çok rastlanan kaza türleri
1.Elektriğe çarpılma :

• Sistemin enerjisinin kesilmemiş olmasından,

• Ortamın çok iletken bir ortam olmasından,
• Kullanılan seyyar elektrikli cihazların izolasyonunun
uygun olmamasından,
• Seyyar aydınlatma lambalarının düşük gerilimli (24
volt) olmamasından kaynaklanabilir.
2. Hareketli kısımlarda yaralanma:
• Kayış-kasnak sistemleri, dişli, kaplin, operasyon
noktalarında yaralanma

• Bu tür kazalar makine veya tezgah

durdurulmadan tamir ve bakım yapılıyor
olmasından dolayı meydana gelmektedir.
 3. Zararlı zehirli gaz, toz, ve sisler
dolayısıyla zehirlenme ve boğulmaların
meydana gelmesi:

• Bu tür kazaların meydana gelmemesi için

öncelikle uygun havalandırma yapılmalı,
yeterli olmaz ise uygun koruyucu
maskeler kullanılmalıdır.
4. Parlama, patlama şeklinde meydana gelen kazalar:
• Parlama, patlama ve yanma ihtimali bulunan işyerlerinde
çalışmaya başlamadan önce parlamaya ve patlamaya karşı
tedbir alınmış olunması önemlidir.
• Bu sebeple bu tür yerlerde izin belgesi uygulamasına azami
dikkat gösterilmelidir.

5. Düşme şeklindeki kazalar:

Yüksekte yapılan çalışmalarda kazalar;
• Uygun iskele ve platform olmamasından,
• Korkuluk olmamasından ve
• Emniyet kemeri kullanmamış olmasından
kaynaklanmaktadır.
6. Kişisel koruyucu malzemelerin (baret, eldiven, emniyet, ayakkabısı v.s.) kullanılmamasından dolayı meydan
gelen kazalar:
• Tamir bakım işlerinin yapıldığı yerler, çoğu zaman çalışanların çok aşina olmadığı ,
• Şartları çok iyi bilmediği,
• Ortam şartlarını bilseler dahi bir an önce işi yapma gayreti içinde ortam şartlarına fazla dikkat etmemeleri sebebiyle
• Kafalarını bir yere çarpmaları,
• Ayaklarına malzeme düşürmeleri,
• Tuttukları malzemelerden ellerinin kesilmesi ya da yanması şeklinde kazalar meydana gelmektedir.
Kazaların Meydana Geliş Sebepleri

• Çalışmaların aceleye getirilmesi, planlı yapılmaması,

• Gerekli yerlerden izin alınmaması, izin veren makamların gerekli
tedbirleri almaması,
• Uzman kişilerin veya ekiplerin ani durumlarda bulunamaması veya
ekiplerin eksik oluşu (mesleğinde yetersiz kişilerle çalışılması)
• Çalışma ortamının uygun aydınlatılmamış olması,
• Bakım onarım öncesinde işe başlamadan önce gerekli tedbirlerin
alınmamış olması ve
• Çalışma esnasında uygun tedbirlerin alınmamış olmasıdır.
 Bakım ve onarım öncesi
Bakım ve Onarım • Bakım ve onarım işlerinde kazalar en çok
işe başlamadan önce ve işin bitiminde
İşlerinde meydana gelmektedir.
Dikkat Edilecek • Bu nedenle bakım ve onarım işlerine
Hususlar başlamadan önce gerekli tedbirler alınmalı,
tehlikeler gözlenmeli ve gerekli tedbirler
alındıktan sonra işe başlanmalıdır.
• Hiçbir zaman tedbir elden bırakılmamalıdır.
• Kilitlemeli koruyucular ve makinelerin küçük
parçalarında operatörü korumak için
bulundurulan güvenlik aygıtları aynı
zamanda bakımcıyı da korurlar.
 Bakım ve onarım sırasında
• Yapılan istatistikler ve edinilen tecrübeler tamir, bakım ve
Bakım ve Onarım onarım çalışmaları sırasında çok fazla sayıda kazanın meydana
İşlerinde geldiğini göstermektedir.

Dikkat Edilecek • Bu kazalar, tamir ve bakım çalışmalarının yeterli emniyet

tedbirlerinin alınmadan yapılmış olmasından
Hususlar kaynaklanmaktadır.
• Bu sebeple bakım ve onarım faaliyetlerinin planlı ve programlı
olarak yapılması gerekmektedir.
• Bakım ve onarım çalışmalarında veya önceden planlanmamış,
beklenmedik bir zamanda meydana gelen bir arızanın
giderilmesi sırasında kaza riski çok daha fazladır.
• Bakım ve onarım işleri, makine imalatçılarının önerileri hakkında
yeterli bilgilere de sahip uzman kişiler tarafından yapılmalıdır.
 Bakım ve onarım sonrasında
• Kazaların bir kısmı da bakım ve onarım sonrası yapılan normal
Bakım ve Onarım çalışmalarda meydana gelmektedir.

İşlerinde • Bakım onarım sırasında yapılmış olan değişikliklerden operatörler

haberdar edilerek bu tür kazalara sebebiyet verilmemelidir.
Dikkat Edilecek • Makinelerde herhangi bir bakım ve onarım işleminden sonra
Hususlar gerekli kontroller yapılmalı, çıkarılmış olan koruyucu sistemler,
kapaklar ve muhafazalar yerlerine yerleştirilmeden işletmedeki
makine, tezgah ve sistemler çalıştırılmamalıdır.
• Çevre temizliği yapılmalı, atık malzemeler, atık ve bertaraf
ünitelerine alınmalıdır.
• Bakım ve onarımlarda tespit edilen önemli hususların kayda
alınması, daha sonraki kontrollerde bu kayıtlara dikkat edilmesi
gerekir.
• Makine tezgah ve tesislerde normal çalışma esnasında görülen
değişik durumlar arızalar kayda alınmalı, büyük revizyon ve
bakım çalışmaları sırasında bu kayıtlardan istifade edilmelidir.
• İş yerinde bu tür kayıt sisteminin oluşturulmaması işletmeleri ve
idarecileri kişilerin hafızalarına bağımlı kılar.
• Halbuki işletmelerin kişilere ve kişilerin hafızalarına güvenerek
çalışması doğru değildir.
ÖZET
• Tamir bakım işinin planlı yapılması,
• Beklenmedik arızalar için de plan yapılması,
• Gerekli yerlerden izin alınması
• İzinlerin yazılı belgeye dayandırılması
• İzin veren makamların gerekli tedbirleri alıp izin vermesi
• Bakım onarım ekibinin işe başlamadan önce gerekli tedbirleri alması,
• Onarım süresince tedbirli çalışması
• İşin sonunda gerekli tedbirlerin alınması,
• Yapılan bakım ve onarımın, görülen arızaların kayda alınması ve akabinde bilgi akışının muntazaman
sağlanması,
• Uzman kişilerin çalıştırılması,
• Makine yapımcılarının tavsiyelerine dikkat edilmesi,
• Denetim hizmetinin aksatılmaması
• Uygun takım çantaları verilmesi,
• Zararlı, zehirli, parlayıcı, patlayıcı gazlara karşı tedbir alınması
• Havalandırma sağlanması, maske kullandırılması, yangına karşı tedbir alınması
• Tank ve depo içinde mekanik karıştırıcılar varsa bunların durdurulup emniyetinin alınması
 BAKIM MALİYETİ YÖNETİMİ
• Günümüz şirketleri bakım yönetimini her geçen gün
daha fazla önemsemekte, bakım etkinliğinin,
şirketin hayatta kalabilmesi için gerekli olan temel
şartların başında geldiği bilinci ile hareket
etmektedir.
• Bakım yönetiminin etkinliğinden söz edilebilmesi
için, bakım uygulamalarının işletme verimliliğine en
yüksek katkıyı sağlamasının yanı sıra, bakım
faaliyetlerinin bütününe ait toplam maliyetin
izlenmesi ve kontrol altında tutulması da gereklidir.
• Bu derste, bakım maliyeti yönetiminin temel
bileşenleri incelenecek, bakım maliyeti azaltma
yöntemleri ve uygulanan kısıtlamalar açıklanacaktır.
 BAKIM MALİYETİ YÖNETİMİ
• Bakım, şirketlerin kârlılığını yüksek tutabilmek ve
sürekliliğini sağlayabilmek adına, makine, ekipman, cihaz
ve taşınmaz varlıkların beklenen fonksiyonlarının
korunması ve sürdürülebilmesi için, yaşam döngüsü
boyunca yürütülen teknik, idari ve yönetsel faaliyetlerin
kombinasyonudur.
• Bir şirket için bakım faaliyetleriyle sağlanan en temel
fayda, varlıkların ekonomik ömürlerini artırarak işletmenin
sürekliliğini sağlayacak altyapıyı oluşturmasıdır.
• İşletmelerde bakım organizasyonları kurulurken,
geliştirilirken ve ilgili süreçler tasarlanırken, bakım
yönetiminin ve bağlı olan alt süreçlerin temel amaçları
aşağıdaki biçimde belirlenmelidir:
Bakım Yönetiminin Temel Amaçları

• Varlıkların arıza duruşlarını ortadan kaldırmak

• Varlıkların fonksiyonlarını yerine getirirken, maksimum performansı sağlayacakları bakım
faaliyetlerini gerçekleştirmek
• Oluşturulan önleyici / kestirimci / düzeltici bakım programlarıyla kullanılabilirliği arttırmak
• Yıpranmayı ve eskimeyi en düşük seviyeye indirerek varlıkların değerini korumak
• İş kazalarına yol açabilecek ekipman yetmezliklerini, yapılan bakımlarla önlemek
Bakım Yönetiminin Temel Amaçları

• Kalite hatalarına yol açabilecek ekipman yetmezliklerini, yapılan bakımlarla önlemek

• Yapılan bakımlarda “bakım gerektirmeyecek” malzemeler ve yedek parçaların kullanımını
artırmak
• Bakım nedenli planlı veya plansız üretim zamanı kayıpları ve malzeme kayıplarını en aza
indirmek
• Onarım sürelerini ve maliyetlerini minimize etmek
• Kullanıcı-Uzman Bakımcı rol paylaşımı ile ekipman verimliliğini yükseltmek
Bakım Yönetiminin Temel Amaçları

• Yedek parça yönetimini sağlamak ve stok maliyetini minimize etmek

• Bakım sürecinden ekipman yatırım sürecine geri bildirim sağlamak
• Bakım iş gücü verimliliğini sağlamak
• Bakım araç-gereçlerinin etkin kullanımını sağlamak
• Bakım maliyetlerini optimize etmek
Bakım Yönetiminin Temel Amaçları

• Yukarıdaki listeden de görüleceği üzere, bakım faaliyetlerinin her biri önemli faydalar
sağladığı gibi, birer maliyet unsurudur.
• Her bir maddenin sağlıklı biçimde gerçekleştirilebilmesi için, yüksek yetkinlikteki iş
gücünün sağlanması ve gerekli altyapı masrafının yapılması gerekecektir.
Bakım Yönetiminin Temel Amaçları

• Listenin son maddesinde, bakım maliyetlerini minimize etmek yerine “optimize etmek”
ifadesi kullanılması ayrıca dikkat çekicidir.
• İşletmeler, bakımla sağlanacak faydanın maksimum seviyede, toplam bakım maliyetinin
ise minimum seviyede oluştuğu başa baş noktasını bulmalı ve ilgili süreçlerini buna paralel
olarak oluşturmalıdır.
• Bakım maliyetinin belirli seviyenin altına düşürülmesi halinde yukarıda sıralanan amaçların
önemli bir kısmında yetmezlikler oluşacak, işletme performansı olumsuz yönde
etkilenecektir.
BAKIM YÖNETİMİ VE ETKİNLİĞİNİN SAĞLANMASI
• Şirket kültürü, öncelik ve
hedeflerine paralel olacak ve üç yılı
kapsayacak biçimde, bakım
stratejileri, hedefleri ve bunları
gerçekleştirmeyi sağlayacak temel
aksiyonları belirlenmelidir.
• Etkin bir bakım politikası
oluşturulmalıdır.
• Etkin bir kullanıcı bakımı (otonom
bakım) sistematiği oluşturulmalıdır.
• “Sıfır Arıza” yaklaşımı yerleştirilmeli
ve iyileştirme çalışmaları (Kaizenler)
başlatılmalıdır. Kök neden analizi
yaklaşımı, üretimi durduran/
yavaşlatan arızalardan (öncelikle
tekrarlayan arızalardan) başlayarak,
üretim ve bakım birimlerinin ortak
çalışmalarıyla uygulanmalıdır.
BAKIM YÖNETİMİ VE
ETKİNLİĞİNİN SAĞLANMASI
• Her yönetim alanında olduğu gibi,
Bakımın etkinliği = Şirketin iş sonuçlarına etkisidir.
• Bakım faaliyetlerinin etkinliği ne kadar yüksek olursa, bakımla
ilgili parametreler iyiye doğru gidecek, işletme hedeflerinin
gerçekleştirilmesine katkıda bulunulacaktır.
• Ancak bunun için temel şart, bakım için seçilen anahtar
performans göstergelerinin şirketin temel/stratejik amaç ve
hedeflerine uygun olmasıdır.
• Buna bağlı olarak doğru hedefleme yapılmalı bakım sistem yapısı
ve faaliyetleri bu hedeflere uygun yürütülmelidir
BAKIM MALİYETİ
KAVRAMI VE
HESAPLAMA • Anahtar bakım performans göstergeleri konusunda
YÖNTEMLERİ dikkat edilmesi gereken en önemli unsur, birlikte
değerlendirilmesi gereken performans göstergelerini
ve ilişkili hedef değerlerini belirleme becerisine sahip
olunmasıdır.
• Bu bağlamda,
* İki Arıza Arası Geçen Ortalama Süre (MTBF),
* Arıza Duruş Oranı (ADO) ve
* Bakım Birim Maliyeti (BBM)
Anahtar Performans Göstergelerinin birlikte
değerlendirilmesi, bakım yönetiminin etkinliği
konusunda önemli ipuçları verir.
 • İki Arıza Arası Geçen Ortalama Süreyi (MTBF) artırmaya
BAKIM MALİYETİ yönelik çalışmaların başlangıcında yapılacak standartlaştırma,
bakım kolaylaştırma vb. çalışmalar nedeniyle, Bakım Birim
KAVRAMI VE Maliyeti (BBM) artış gösterebilir.
• Aynı dönemde Arıza Duruş Oranı (ADO) ise düşüş eğilimine
HESAPLAMA girmelidir.
YÖNTEMLERİ • Başlangıçta Bakım Birim Maliyeti (BBM) artırılmadan İki Arıza
Arası Geçen Ortalama Sürede (MTBF) artış eğilimi
yaratılabiliyorsa, en ideal durum yakalanmış olur.
Bakım Maliyeti
• Bakım maliyeti, temel olarak bakımda kullanılan işçilik ve malzeme bedellerinin toplamı
olarak hesaplansa da, farklı yaklaşımlar ortaya konulan uygulamalar da bulunmaktadır.
• En yaygın kullanılan yönteme göre
Bakım Maliyeti = Bakım için harcanan işçilik + Yedek parça + Servis maliyetleri
toplamıdır.
• Bazı yaklaşımlara göre bu toplama bakım birimlerinin yaptığı demirbaş yatırımları da dahil
edilebilir.
• [Bakım Maliyeti = Bakım İşçilik Maliyeti + Malzeme ve Servis Maliyeti + Yatırım
(Demirbaş) Maliyeti]
Bakım Maliyeti
• Bakım maliyeti yapısına ilişkin bir başka yaklaşımda,
farklı olarak, “Dolaylı Bakım Maliyeti” kavramı
ortaya konmaktadır.
• Bakım faaliyetleri için gerçekleştirilen planlı
duruşlar nedeniyle oluşan üretim kayıpları ve bakım
sırasındaki beklemeler/gecikmeler nedenli üretim
kayıpları toplamı dolaylı bakım maliyeti olarak
hesaplanmaktadır.
 Bakım maliyeti takibi ve
yönetiminin başlıca faydaları
• Maliyet kalemleri ve olası tasarruf alanları belirlenir.
• İhtiyaç analizleri ve geçmiş data kıyaslamaları kullanılarak,
bütçelerin hazırlanması için temel oluşturulur.
• Bakım yaklaşımlarının fayda-maliyet analizleri için temel
oluşturulur.
• En uygun koruyucu bakım politikasını belirlemek için gerekli veriler
sağlanır.
• Yeni tesis ekipman tasarımı veya alımlarında bakım maliyeti
verilerinden faydalanılır.
• Ekipman yaşam döngüsü maliyeti hesaplama çalışmalarına bilgi
sağlanır.
• Ekonomik ömür tespiti ve ekipman yenilemeyle ilgili kararlar için
altyapı sağlar.
 • İşletme yöneticileri, tüm maliyet kalemlerinde
olduğu gibi bakım maliyetinde de tasarruflar
gerçekleştirerek şirketlerinin iş sonuçlarını
iyileştirmek için çaba gösterir. Bu çaba, bakım
işlerinin kapsamının ani kararlarla daraltılması,
kadroların kısıtlanması gibi kolayca ve çok hızlı bir
SONUÇ şekilde gerçekleştirilebilir.

• Ancak bakım bütçesi belirli seviyenin altına

düşürüldüğünde, bazı önemli verimlilik
performans göstergeleri orta ve uzun vadede
olumsuz yönde etkilenerek, işletme için geri
dönüşü zor, olumsuz koşullar oluşabilecektir.
 • İş yapış biçimleri geliştirilmeden, işçilik
maliyetlerinde etkin iyileştirme politikaları
yürürlüğe alınmadan, ekipman üzerinde yapılan
iyileştirmelerle güvenirlilik seviyeleri
yükseltilmeden, bakım bütçesinin düşürülmesi
uzun vadede yıkıcı sonuçlar doğurabilecektir.
SONUÇ • Bakım maliyetindeki değişiklikler, ürün kalitesi ve
üretim çıktılarıyla doğrudan ilişkilidir. Ekipman
güvenilirliğindeki iyileşmeler üretim çıktı ve
kalitesini de artıracaktır. Artan kalite ve üretim
çıktıları sayesinde ekipmana müdahaleler de
azalacak, bu da bakım gereksinimini azaltıcı etki
yaratacaktır.
 • Ekipman güvenilirliğini artırmak zaman alan
uğraşlar sonucunda ulaşılabilen zorlu bir yoldur
ve kullanıcının (operatörün) aktif katılımını
gerektirir. Bu yolculuk sırasında, bakım ekiplerinin
SONUÇ yetkinlikleri ve uyguladıkları metotlar da
geliştirilmelidir. Ancak bu tip bir program ile
bakım maliyeti düşürülebilirse etkileri kalıcı
olabilir ve sürekliliği sağlanabilir.