1.

Procesy poznawcze - Wprowadzenie, Reprezentacje

PROCESY POZNAWCZE WPROWADZENIE
Opracowanie: dr Marcin Stencel
1

Wprowadzenie
(…) od chwili, kiedy psychologię poznania wprowadzono do programu studiów, musiałem żyć
z myślą, iż studenci będą mnie traktowali jako nudziarza zajmującego się sprawami odległymi od
prawdziwego życia” (Ulric Neisser)
2

Wprowadzenie
Procesy poznawcze pełnią ważną funkcję adaptacyjną (choć nie są to jedyne procesy pełniące taką
funkcję - współdziałają z nimi np. procesy emocjonalno-motywacyjne).

„Samochód nie ruszy z miejsca, kiedy będzie w nim tylko kierowca dzierżący kierownicę, a nie będzie
silnika. Z kolei samochód wyposażony w doskonały silnik będzie stał w miejscu, jeśli nie będzie w nim
kierowcy i kierownicy.” (Tomasz Maruszewski)
3

Jak to działa...
W jakim celu kupuję i stosuję herbatkę wyszczuplającą?
4

Jak to działa...
Filtr emocjonalny:
„Chcę atrakcyjnie wyglądać!”

Filtr poznawczy:
„Będę dzięki temu zdrowsza.”
5

Wprowadzenie
Podstawowe definicje
Psychologia poznawcza - dział psychologii zajmujący się procesami nabywania, przetwarzania i
wykorzystywania informacji (procesami poznawczymi) (Maruszewski).

Procesy poznawcze - procesy tworzące i modyfikujące struktury poznawcze (reprezentacje

umysłowe) w systemie poznawczym (umysł), będące przedmiotem badań psychologii poznawczej
(Nęcka, Orzechowski, Szymura)

Procesy poznawcze służą do tworzenia i modyfikowania wiedzy o otoczeniu, która kształtuje

zachowanie (służą poznawaniu otoczenia i sprawnemu funkcjonowaniu).
6

Psychologia poznawcza
Ważne daty
 Rok 1956 - umowna data powstania psychologii poznawczej Massachusetts Institute of
Technology (MIT) - pierwsze sympozjum kognitywne

1
  Miller – omówienie ograniczeń ludzkiej pamięci krótkotrwałej (7+/-2)
 Chomsky - teoria gramatyki transformacyjno-generatywnej (język nie jest zdolnością uczenia
się, a oparty jest na wewnętrznej strukturze umysłowej)
 Simon, Newell – prezentacja programu Logic Theorist Machine (pierwszy program symulujący
ludzkie myślenie )
 Rok 1959 - Noam Chomsky - recenzja książki Skinnera „Verbal Behavior” (behawioryzm nie
jest w stanie wyjaśnić nabywania kompetencji językowej – wyjaśnia realizację kompetencji)
 Rok 1967 - Urlic Neisser - pierwszy systematyczny podręcznik z zakresu psychologii
poznawczej „Cognitive Psychology”
7

Procesy poznawcze
Podstawowe procesy poznawcze:
 Spostrzeganie
 Uwaga
 Pamięć
 Wyobraźnia
 Myślenie i rozwiązywanie problemów
 do nich tradycyjnie dołącza się język (choć jako taki nie jest procesem)
 Procesy poznawcze w ujęciu psychologii poznawczej:

Procesy poznawcze to procesy przetwarzania informacji - to, co w „tradycyjnej” psychologii

traktowane jest jako jakościowo różne zjawiska psychiczne (spostrzeganie, pamięć, wyobraźnia,
myślenie) tu ujmowane jest jako różne fazy przetwarzania informacji.
8

Procesy poznawcze
Podstawowe sposoby rozumienia procesów poznawczych:
 Rozumienie wąskie - procesy poznawcze to procesy przetwarzania informacji. Informacje
odbierane ze świata ulegają wielokrotnym modyfikacjom, by:
 dostosować je do informacji już występujących w systemie poznawczym
 nadać im postać przydatną dla stworzenia programów działania

 Rozumienie szerokie (Markus) - procesy poznawcze to procesy pozwalające na stworzenie

systemu przekonań jednostki na temat siebie, świata oraz relacji między sobą a światem.
W zachowaniu istotną rolę odgrywają motywy, emocje, postawy, które wpływają na nasze
myślenie i zachowanie.
9

Procesy poznawcze a reprezentacje poznawcze

Reprezentacja poznawcza to umysłowy odpowiednik obiektów (realnie istniejących lub fikcyjnych)
(Maruszewski).
Obiektem reprezentacji może być przedmiot, osoba lub kategoria.
Reprezentacja poznawcza zastępuje obiekt w procesach przetwarzania informacji.

Podstawowy podział reprezentacji:

 Reprezentacje nietrwałe (np. wyobrażenia, etykiety werbalne) powstają doraźnie, np. w celu
podjęcia decyzji lub rozwiązania problemu, po czym zanikają (np. wyobrażenie drogi z
własnego domu do domu kolegi z pracy)

2
  Reprezentacje trwałe - składają się na struktury wiedzy, powstają i ewentualnie zmieniają się
w dłuższym cyklu czasowym (np. zapis pamięciowy drogi z domu do stałej pracy)
10

Procesy poznawcze a reprezentacje poznawcze

Poznawcze reprezentacje świata są raczej niekompletne, wybiórcze i ściśle powiązane z osobistym
doświadczeniem. Każdy człowiek buduje swój obraz świata, który zazwyczaj jest zasadniczo różny od
obrazu zbudowanego przez inne osoby (nawet o podobnych doświadczeniach i porównywalnych
zdolnościach umysłowych).
11
Procesy poznawcze a reprezentacje poznawcze
Lidl Biedronka
12

Procesy poznawcze a reprezentacje poznawcze

Powstawanie reprezentacji poznawczych – Realizm vs Konstruktywizm
1.Realizm - reprezentacje powstają w wyniku bezpośredniego i
dokładnego odwzorowania bodźca w umyśle
OBIEKT
REPREZENTACJA UMYSŁOWA
13

Procesy poznawcze a reprezentacje poznawcze

Realizm
 Platon - umysłowe reprezentacje obiektów rzeczywistych są strukturami psychicznymi,
zachowującymi formę oraz szczegóły wyglądu ich realnych pierwowzorów.
 Arystoteles - metafora umysłu jako zbioru „pieczęci odciśniętych w wosku”.
 Ockham - pierwsze spostrzeżenie fizycznego kształtu przedmiotu jest niezbędne do
utworzenia jego reprezentacji umysłowej, jednak sama reprezentacja nie musi przejawiać
właściwości obiektu, do którego się odnosi (może być przywołana również wtedy, gdy obiekt
nie jest spostrzeżony – gdy pozostaje tylko wyobrażony).
14

Procesy poznawcze a reprezentacje poznawcze

2. Konstruktywizm - umysł w sposób aktywny tworzy "wewnętrzne"
 odzwierciedlenie "zewnętrznych" obiektów (Bruner, Kelly, Piaget).
 ten sam obiekt może być reprezentowany w umyśle jednego człowieka na wiele różnych
sposobów
 ten sam obiekt może być reprezentowany w odmienny sposób u różnych osób
 reprezentacja umysłowa jest aktywnie konstruowana przez umysł
REPREZENTACJA OBRAZOWA:
REPREZENTACJA WERBALNA: „To jest żaglówka”
15

Reprezentacje poznawcze
wyobraźnia, wyobrażenia, obrazy umysłowe
1. Wyobrażenie to nietrwała struktura poznawcza występującą pod nieobecność
wyobrażonego obiektu

3
 2. Wyobraźnia to zdolność umysłu do generowania wyobrażeniowych reprezentacji świata

Podstawowy podział:

Wyobraźnia odtwórcza
 odpowiedzialna za tworzenie wyobrażeń obiektów wcześniej spostrzeganych i dobrze
znanych, np. wyobrażenie słonia, którego w danym momencie nie widzimy

Wyobraźnia twórcza
 odpowiedzialna za tworzenie konstrukcji fantazyjnych (których istnienia nie jesteśmy pewni)
16

Reprezentacje poznawcze
wyobraźnia, wyobrażenia, obrazy umysłowe
3. Obraz umysłowy to szczególna forma poznawczej reprezentacji świata w umyśle, cechująca
się ścisłą odpowiedniością reprezentacji w stosunku do obiektu (to wewnętrzna „fotografia”
tego obiektu w umyśle)
koń picasso
17

Reprezentacje poznawcze
Spór o naturę wyobrażeń
Podstawowe pytanie: Czy istnieje jeden czy więcej sposobów tworzenia reprezentacji?
 Stanowisko propozycjonalne / twierdzeniowe (Pylyshyn)
 Obiekty nie są reprezentowane samodzielnie lecz jako zbiory twierdzeń czy sądów
dotyczących relacji przestrzennych między obiektami
 Stanowisko obrazowe (Kosslyn, Shepard)
 Wyobrażenia są kodowane w postaci reprezentacji posiadających zarówno własności
przestrzenne jak i zmysłowe (informacjom wizualnym i werbalnym przysługują odrębne kody)
18

Reprezentacje poznawcze
Spór o naturę wyobrażeń

Stanowisko propozycjonalne
Dowolny obraz można przedstawić jako konfigurację punktów. Jeśli wychodzimy od jednego punktu,
to położenie każdego następnego możemy zapisać poprzez relację z pierwszym punktem. Możemy w
tym celu posługiwać się określeniami przestrzennymi – np. „powyżej”, „poniżej”, „na prawo”, „na
lewo”, albo też określeniami oznaczającymi kierunki świata.
mapa Polski
19

Reprezentacje poznawcze
Spór o naturę wyobrażeń
Przy tworzeniu reprezentacji obrazowych ludzi interesują obiekty, a nie jakiekolwiek zmiany w polu
wzrokowym
RYCINA 7.3.
Dwa zdjęcia wykorzystane do opisu obiektów za pomocą listy twierdzeń

4
 20

Reprezentacje poznawcze
Spór o naturę wyobrażeń

Stanowisko obrazowe
Wyobrażenia są reprezentacjami holistycznymi, oddającymi naturę rzeczywistości (przypominają
obrazy rzeczywistych przedmiotów).
Wyobrażane obiekty mają określoną wielkość i położenie w przestrzeni oraz przyjmują określoną
pozycję. Te właściwości są ujmowane bezpośrednio w wyobrażeniu, a nie są reprezentowane w
sposób symboliczny.
21

Teoria reprezentacji obrazowych Kosslyna (1975, 1981, 1983)

 Według Kosslyna wyobrażenia składają się z dwóch komponentów:
 powierzchniowego (surface) - zawiera uświadamiane informacje
 głębokiego (deep) - obejmuje to, co jest zapisane w pamięci długotrwałej
 Powierzchniowe elementy wyobrażenia powstają w wyniku działania elementów głębokich -
można powiedzieć, że wyobrażenie jest odczytaniem informacji zawartych w reprezentacji
głębokiej.
22

Reprezentacje obrazowe
Teoria reprezentacji obrazowych Kosslyna (1975, 1981, 1983)

23

Teoria reprezentacji obrazowych Kosslyna (1975, 1981, 1983)

Argumenty empiryczne potwierdzające koncepcję Kosslyna:

5
Wyniki: Czas decyzji rośnie zależnie od odległości dwóch punktów od siebie w obrazie umysłowym.
24

Reprezentacje werbalne
Wyobrażenia przybierają też formę werbalną (Paivio, 1971)

Z reprezentacji werbalnych korzystamy wtedy, gdy trzeba zweryfikować prawdziwość wyrażonego

słowami twierdzenia o relacjach

„Jan jest wyższy od Piotra. Andrzej jest niższy od Piotra”

„Kto jest najwyższy?”
25

Teoria podwójnego kodowania (Paivio, 1971, 1986)

Człowiek reprezentuje rzeczywistość w dwóch systemach:
 niewerbalnym (sensorycznym)
 werbalnym (językowym)

System niewerbalny składa się z pięciu podsystemów

 obrazy umysłowe
 dźwięki
 odczucia dotykowe
 smakowe i zapachowe

Wszelkie niewerbalne reprezentacje umysłowe (niezależnie od modalności sensorycznej) nazwane są

imagenami
26

Teoria podwójnego kodowania (Paivio, 1971, 1986)

System werbalny umożliwia kodowanie informacji w postaci symboli językowych (zwykle są to słowa
języka naturalnego)

 Reprezentacje werbalne noszą wspólną nazwę logogenow

 Ich właściwością jest symboliczny charakter - słowa i etykiety werbalne bardzo rzadko
przypominają brzmieniowo reprezentowane obiekty (wyjątkiem są słowa onomatopeiczne,
dźwiękowo podobne do oznaczanej rzeczy lub czynności, np. „charczenie, szelest”)
27

Teoria podwójnego kodowania (Paivio, 1971, 1986)

6
Najważniejsze cechy
 Dwa systemy kodowania - werbalny i niewerbalny - są względnie niezależne, co oznacza, że w
tym samym czasie można przetwarzać informacje słowne i obrazowe
 Oba systemy są jednak powiązane wzajemnymi relacjami – mają charakter referencjalny:
reprezentacjom obrazowym odpowiadają reprezentacje werbalne i odwrotnie
 Połączenia te nie zawsze są kompletne - istnieją reprezentacje werbalne, którym nie
odpowiadają żadne reprezentacje obrazowe (pojęcia abstrakcyjne, np. „zaleta” czy
„kontekst”)
28

Teoria podwójnego kodowania (Paivio, 1971, 1986)

Brak równowagi obu systemów - system werbalny koduje wszystko (jednak obrazy z nieco mniejszym
prawdopodobieństwem), a system niewerbalny w zasadzie koduje tylko obrazy (słowa bardzo rzadko
i tylko jeśli są konkretne)

29

Teoria podwójnego kodowania (Paivio, 1971, 1986)

Efekt dominacji przetwarzania obrazowego
Polega na tym, że ludzie szybciej uczą się materiału o dużym ładunku obrazowym (np. listy
zawierającej takie słowa, jak "list", "telefon", "rower", "palma"), niż materiału o charakterze
abstrakcyjnym (np. listy zawierającej takie słowa, jak "autorytaryzm", "sprawiedliwość", "obligacja",
"restrykcja").

Słowa o dużym ładunku obrazowym mogą być kodowane podwójnie, zarówno w kodzie obrazowym,
jak i werbalnym. Kiedy w jednym z tych kodów nastąpi zapominanie, można przywołać potrzebne
słowa, sięgając do drugiego kodu. Natomiast słowa abstrakcyjne kodowane są tylko w kodzie
werbalnym. Gdy nastąpi utrata zapisu pamięciowego słowa abstrakcyjnego w kodzie werbalnym, nie
można jej już niczym skompensować, ponieważ nie ma odpowiednich informacji w kodzie
obrazowym.
30

Teoria podwójnego kodowania (Paivio, 1971, 1986)

Efekt odległości symbolicznej
Polega na tym, że czas porównania wielkości obiektów należących do tej samej kategorii jest tym
dłuższy, im mniejsze są faktyczne różnice między tymi obiektami (np. czas potrzebny do stwierdzenia,
że słoń jest większy od osła, jest krótszy aniżeli czas potrzebny do stwierdzenia, że koń jest większy
od osła).
31

7
Reprezentacje poznawcze - podsumowanie
Pylyshyn (1981) twierdzi, że reprezentacja szachownicy to zbiór sądów dotyczących charakteru pól
(czarne lub białe) i ich lokalizacji (G3, A8, itp. )
Kosslyn (1983) twierdzi, że reprezentacja szachownicy ma postać sensorycznego obrazu
naprzemiennie ułożonych pól czarnych i białych.
Paivio (1986), twierdzi, że reprezentacją szachownicy może być albo jej sensoryczny obraz, albo
werbalny opis koloru poszczególnych pól i ich lokalizacji.
CZYM JEST SZACHOWNICA?

32

Poznanie - Umysł - Działanie

Przedmiotem zainteresowania psychologii poznawczej jest złożony system, wyspecjalizowany w
odbiorze i przetwarzaniu informacji (umysł)
Rozumienie umysłu
 Wąskie - podmiot doznań i myśli (np. filozofia) ; część psychiki, w której rodzą się
subiektywne doświadczenia (np. spostrzeżenia)
 Szerokie - system odbioru i przetwarzania informacji (Neisser, Maruszewski)
33

Poznanie - Umysł - Działanie

Przetwarzanie informacji polega na „manipulowaniu” reprezentacjami umysłowymi świata, aby:
można je było zinterpretować w świetle dotychczasowej wiedzy oraz wykorzystać do tworzenia
nowych reprezentacji.

„Poznanie można zatem opisać w postaci cyklu polegającego na aktywnym tworzeniu reprezentacji
poznawczych, interpretowaniu napływającej informacji poprzez owe reprezentacje, zmianie treści
reprezentacji pod wpływem napływających danych i z powrotem na interpretowaniu nowych
danych poprzez wcześniej zmienione reprezentacje. W ten sposób dochodzi do ciągłego rozwoju
możliwości poznawczych człowieka i poszerzania jego wiedzy o świecie” (Maruszewski)
34

Poznanie - Umysł - Działanie

Przetwarzanie informacji jest uzależnione od kontekstu - zarówno zewnętrznego (otoczenia), jak i
wewnętrznego (wzbudzonych struktur poznawczych).

Przykład – Czyli kto się boi myszy…

Obraz zagrażającego obiektu bez jego fizycznej obecności (np. zdjęcie myszy) nie pobudza nas z
reguły do ucieczki. Kontekst zewnętrzny sugeruje bowiem, że to tylko obraz zwierzęcia, a nie
prawdziwe zwierzę.
35

Poznanie - Umysł - Działanie

Podstawowe założenia dotyczące procesów przetwarzania informacji

1. Ekonomia przebiegu procesów przetwarzania informacji

8
  większość informacji jest „bezużyteczna” z punktu widzenia wymagań sytuacji, w jakiej
znajduje się organizm
 człowiek nie jest w stanie przetworzyć wszystkich docierających do niego informacji, nawet
gdyby były w pełni użyteczne

Człowiek jako skąpiec poznawczy (Fiske, Taylor )

 z reguły angażujemy tylko część dostępnych nam zasobów poznawczych
36

Poznanie - Umysł - Działanie

2. Selekcja danych - dokonująca się na różnych etapach przetwarzania informacji. Selekcję
umożliwia mechanizm zwany uwagą.

Uwaga – Funkcje:
 utrzymanie organizmu w stanie gotowości do działania
 wyodrębnianie istotnych elementów z pola percepcyjnego (np. wzrokowego, słuchowego) i
tłumienie elementów nieistotnych (koncentracja uwagi)
 zdolność zaangażowania się w analizę danego bodźca oraz umiejętność oderwania się od
jednego bodźca i skupienie się na innym
37

Poznanie - Umysł - Działanie

3. Zdolność hamowania zbędnych reakcji i procesów mentalnych (odpowiadają za to procesy
kontroli poznawczej).

Kontrola poznawcza - zdolność systemu do samoregulacji i samoorganizacji:

1) powstrzymanie się od reakcji
2) samodzielne inicjowanie działań

4. Skłonność do poznawczego upraszczania rzeczywistości - stosowanie uproszczonych

heurystyk, stereotypów
38

Poznanie - Umysł - Działanie

5. Tworzenie stabilnych i elastycznych struktur poznawczych

Struktury poznawcze - względnie trwałe elementy umysłu, możliwe do wielokrotnego wykorzystania

w różnych warunkach i sytuacjach. Do struktur poznawczych zaliczamy elementy wiedzy, przekonania
i schematy poznawcze.

6. Przechowywanie struktur poznawczych – dzięki pamięci

39

Poznanie - Umysł - Działanie

Zasada jedności poznania i działania:
 każdy akt poznania albo sam jest aktem działania, albo też jest podporządkowany działaniu.

Działanie - celowe zachowanie człowieka (lub przedstawicieli innych gatunków, a także niektórych
systemów sztucznej inteligencji).

9
Teoria czynności Tomaszewskiego
 zachowanie reaktywne - stanowi odpowiedź na bodziec
 zachowanie celowe - dążenie do realizacji określonego celu
40

Metody badania przebiegu procesów poznawczych

Cztery podstawowe grupy metod badawczych (Allport )
1. Obserwacja i rejestracja
 wykonania zwykłych, codziennych, dobrze wyuczonych czynności poznawczych (np.
mówienie na określony temat, słuchanie cudzej wypowiedzi, czytanie, itd.)

Otrzymujemy raport zawierający:

 poznawczą charakterystykę obserwowanej czynności (np. tworzące ją etapy)
 rodzaj procesów poznawczych zaangażowanych w wykonanie czynności (np. uwaga
selektywna, pamięć semantyczna)

W wyniku tej metody badawczej powstaje studium przypadku, czyli opis działania konkretnej osoby
utworzony na podstawie obserwacji jej działania w naturalnych warunkach życia codziennego.
41

Metody badania przebiegu procesów poznawczych

2. Eksperyment laboratoryjny
Uczestnicy eksperymentu są proszeni o wykonywanie różnego rodzaju prostych zadań poznawczych,
wymagających np. porównywania bodźców lub decydowania czy określony bodziec był już
prezentowany wcześniej.

Otrzymujemy:
 precyzyjną rejestrację reakcji osób badanych, a zwłaszcza czasu reakcji, na podstawie którego
wnioskuje się o przebiegu „ukrytych” procesów poznawczych.

Coraz częściej procedura eksperymentalna jest wzbogacana o badania neurobiologiczne (np.

rejestracja EEG lub rejestracja poziomu uwagi wzrokowej - EyeTracking)
42

Jak to działa…
Eyetracking - technika stosowana w celu śledzenia punktu skupienia wzroku, ruchów gałki ocznej
oraz rozmiaru źrenicy osoby badanej.
Dostarcza informacji gdzie i w jaki sposób patrzą użytkownicy.

Podstawowe pomiary używane w badaniach eyetrackingowych:

1) FIKSACJE
 punkty, w których zatrzymał się wzrok (czas oraz ilość fiksacji mówi nam, czy i jak dany
element skupia uwagę)
2) SAKKADY
 szybkie ruchy oka zachodzące pomiędzy kolejnymi fiksacjami (przenoszenie wzroku z jednego
punktu na drugi)
43

Scarlett Johansson Dolce & Gabbana

44

10
Mucha
45

Mucha-Scan Path
Mucha-Key Performance Indicators
46

Jak to działa…
Elektroencefalografia (EEG) - nieinwazyjna metoda diagnostyczna służąca do badania bioelektrycznej
czynności mózgu za pomocą elektroencefalografu (elektrody rejestrują zmiany potencjału
elektrycznego skóry, pochodzące od aktywności neuronów kory mózgowej i po odpowiednim ich
wzmocnieniu tworzą z nich zapis - elektroencefalogram) Znalezione obrazy dla zapytania
elektroencefalogram
47

Metody badania przebiegu procesów poznawczych

3. Badania kliniczne
z udziałem pacjentów z upośledzeniem poszczególnych zdolności poznawczych (najczęściej przyczyną
upośledzenia jest uszkodzenie niektórych obszarów mózgowia w wyniku wylewu, urazu
mechanicznego lub operacji neurochirurgicznej).

4. Symulacja komputerowa
modelowanie poszczególnych procesów poznawczych w postaci programu komputerowego lub
sztucznej sieci neuropodobnej. Badacz tworzy sztuczny system zdolny do wykonywania określonych
zadań, a następnie porównuje wyniki działania tego systemu z zachowaniem człowieka (np. Test
Turinga)
48

Metody badania przebiegu procesów poznawczych

Test Turinga (1950) - sposób określania zdolności komputera do posługiwania się językiem
naturalnym i mającym dowodzić opanowania umiejętności myślenia w sposób podobny do ludzkiego.

Procedura:
 człowiek, czyli tzw. sędzia, prowadzi komputerową konwersację z pozostałymi uczestnikami
badania. Jeśli programowi komputerowemu uda się przekonać co najmniej 30 proc. sędziów,
że jest człowiekiem, wtedy mówi się, że maszyna przeszła test.

W 2014 roku program "Eugene Goostman", który podawał się za 13-letniego chłopca, przekonał 33%
sędziów
Strona chatbota Eugene Goostmana
49

Metody badania przebiegu procesów poznawczych

5. Obrazowanie pracy mózgu
Najczęściej wykorzystywane techniki:
 skanowanie techniką emisji pozytonów (PET)
 funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI)
Otrzymujemy:
 rejestrację aktywności metabolicznej różnych obszarów mózgu:
 technika PET pozwala na rejestrację poziomu ukrwienia
 technika fMRI pozwala na rejestrację poziomu zużycia tlenu w wybranych obszarach mózgu

11
Zakłada się, że wzrost przepływu krwi lub większe zużycie tlenu sygnalizują wzmożoną aktywność
określonych obszarów mózgowia.
Dzięki temu można poznać mózgową lokalizację interesujących badacza
funkcji poznawczych, np. wybranych rodzajów pamięci.
50

12