Republic of the Philippines

Department of Education
Region VII - Central Visayas
Schools Division of Mandaue City
Centro, Mandaue City

Kahalagahan ng Pagsusulong at
Pangangalaga sa Karapatang Pantao

Araling Panlipunan 10
Ikaapat na Markahan
Gawain Bilang 4

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
Nasusuri ang kahalagahan ng pagsusulong at pangangalaga sa
karapatang pantao sa pagtugon sa mga isyu at hamong panlipunan

LAYUNIN
1. Natutukoy ang mga uri ng karapatang pantao sa pagtugon sa mga isyu at hamong
panlipunan
2. Naisa-isa ang mga isyu at hamong panlipunan na may kaugnayan sa karapatang
pantao.
3. Napapahalagahan ang mga karapatang pantao sa pagtugon sa mga isyu at hamong
panlipunan.

SANGGUNIAN
Araling Panlipunan 10 Learner’s Manual
Project EASE (Effective Alternative Secondary Education)
 ANO ANG DAPAT MALAMAN?

• Jack Healey- Naging tagapagtaguyod ng mga karapatang

pantao.

Mga halimbawa ng karapatang pantao

• karapatan na mabuhay
• karapatan na maging malaya
• karapatan na maging masaya
• karapatan na malaya sa diskriminasyon
• karapatan na malaya ang relihiyon

2
Mga uri ng karapatang pantao
Ang karapatang pantao ay nahahati sa karapatan bilang indibidwal at
pangkatan

1. Indibidwal o personal na karapatan. Ito ay mga karapatan na pag-aari

ng mga indibidwal na tao para sa pag-unlad ng sariling pagkatao at
kapakanan. Ang mga karapatang ito at ang sibil o pulitikal ng karapatan,
ang panlipunan pangkabuhayan ay kultural na karapatan.

a. Karapatang Sibil- Ito ang mga karapatan ng tao upang mabuhay na

malaya at mapayapa. Ilan sa mga halimbawa ng karapatang sibil ay
karapatang mabuhay, pumili ng lugar kung saan siya maninirahan,
maghanapbuhay at mamili ng hanapbuhay.

b. Karapatang Pulitikal- Ito ang mga karapatan ng tao na makisali sa mga

proseso ng pagdedesisyon ng pamayanan tulad ng pagboto ng mga
opisyal, pagsali sa referendum at plebisito.

c. Karapatang Panlipunan- Ito ay ang mga karapatan upang mabuhay

ang tao sa isang lipunan at upang isulong ang kanyang kapakanan.

d. Karapatang Pangkabuhayan. Ito ang mga karapatan ukol sa

pagsusulong ng kabuhayan at disenteng pamumuhay.

e. Karapatang Kultural- Ito ang mga karapatan ng taong lumahok buhay

kultural ng pamayanan at magtamasa ng siyentipikong pag-unlad ng
pamayanan.

2. Panggrupo o kolektibong karapatan. Ito ang mga karapatan ng tao ng

bumuo ng pamayanan upang isulong ang panlipunan. Pangkabuhayan,
at pangkultural ng pag-unlad sa pamamagitan ng paggamit ng kanilang
likas na kayamanan at pagsusulong ng malusog na kapaligiran.

Mga Batayang Legal ng Karapatang Pantao

q Ang pagkakaroon ng karapatang pantao ay nakabatay sa mga

ginagawang batas sa Pilipinas at sa pandaigdigang kasunduan.
Bagamat ang tao mula sa kanyang pagsilang ay may karapatang
dapat na natatamasa na, mas nakakasiguro tayo kung ito ay
nakasulat sa ating batas upang magsilbing sandigan natin kung
sakaling hindi natin natatamasa ang ating mga karapatan.

3
 q Ang mga pangunahing instrumentong legal ay ang Saligang-
Batas ng Pilipinas at ang Pandaigdigang Deklarasyon ng
Karapatang Pantao.

Mga Artikulo sa Saligang- Batas ng Pilipinas na Kinilala sa Karapatang Pantao

Ang karapatang pantao ng mga Pilipino ay maliwanag na nakasulat sa
Saligang-Batas ng 1987 sa dokumentong ito, ang karapatang pantao ay nasa
Bill of Rights (Art.III); Pagboto (Art V); Deklarasyon ng mga Prinsipyo at
Patakaran ng mga Estado (Art II); Katarungang Panlipunan at Karapatang
Pantao (Art XIII); Pambansang Ekonomiya at Patrimonya (Art XII); Edukasyon,
Agham at Teknolohiya, Sining, Kultura at Isports( Art.II) ay ang mga sumusunod:
Magna Carta- isang dokumentong naglalahad ng mga karapatan ng mga
taga England
• Pagpapahalaga sa dignidad ng isang tao at paggarantiya ng buong
respeto sa karapatang pantao.

• Pagkilala sa karapatan ng pamilya at pagpapalakas ng pamilya;

• Pagsulong at pagbigay proteksyon sa pisikal, moral, ispiritwal, intelektwal

ay panlipunang kapakanan ng mga kabataan.

• Pantay-pantay ng karapatan sa harap ng batas ng mga kababaihan at

kalalakihan;

• Proteksyon sa karapatang pangkalusugan at balanse at malinis na

kapaligiran ng tao;

Ang
• Pandaigdigang Deklarasyon
Pagsulong ng kalayaan at ng Karapatang
pag-unlad ng Pantao
tao; at ( Universal Declaration
of Human Rights o UDHR)

• Pagkilala
Ang UDHR at pagsulong
ay nabuong
atmga karapatan
nilagdaan ng mga
noong 1948. pamayanan
Ang Pilipinaskultural.
ay
nakalagda sa deklarasyong ito kayat ang instrumentong ito’y dapat ipatupad
sa ating bansa.

Binigyang diin ng Pandaigdigang Deklarasyon ng Karapatang Pantao na

lahat ng tao ay isinilang na malaya at may pantay-pantay na dignidad.
Itinakda nito ang pangunahing prinsipyo ng pagkakapantay- pantay at
pagbabawal sa diskriminasyon upang matamasa ang karapatang pantao ang
pangunahing kalayaan ng tao.

4
 MGA GAWAIN

Gawain Bilang 1 (Pagpapalalim ng Kaalaman)

A. Punan ang tsart ng ibat-ibang uri ng karapatan.
Uri ng karapatan Tiyak na halimbawa
Sibil

Pulitikal

Pangkabuhayan

Panlipunan

Pangkultura

B. Panuto: Ilista ang mga karapatang parehong nasa Saligang-Batas ng Pilipinas at UDHR.

1.__________________

2.__________________

3.__________________

4.__________________

5.__________________

5
C. Panuto: Ilista ang mga karapatan na nasa UDHR ngunit wala sa ating Saligang
Batas.

1._________________

2._________________

3._________________

4._________________

5._________________

Gawain Bilang 2 ( Pag-isipan Mo!)

A. Panuto: Ilista ang mga karapatang dapat matamasa ng isang tao sa mga
sumusunod na kapaligiran.

Kapaligiran Mga Karapatan Uri

Tahanan

Paaralan

Barangay

Bansa

Gawain Bilang 3 ( Alamin Mo!)

A. Panuto: Isulat sa patlang ang titik T kung ang ipinahayag ay tama at M kung
mali.
_____1. Ang pagkakaroon ng karapatang pantao ay nakabatay sa mga
ginagawang batas sa Pilipinas.
______ 2. Ang kolektibong karapatan ay karapatan ng tao na bumuo ng
pamayanan upang isulong ang panlipunan.
______3. Ang karapatang pantao ay nakabatay sa Saligang-Batas ng 1986.

6
______4. Ang karapatang pantao ay mga pamantayang moral o kaugalian na
naglalarawan ng mga tiyak na pamantayan ng paggawi ng tao.
______5. Ang mga pangunahing instrumentong legal ay ang Saligang Batas at Bill
of Rights.
_____ 6. Ang karapatang kultural ay karapatang ukol sa pagsusulong ng
kabuhayan natin.
_____ 7. Ang pagkilala sa karapatan ng pamilya at pagpapalakas ng pamilya ay
nakabatay sa Saligang Batas ng Pilipinas.
_____8. Ang kalalakihan at kababaihan ay pantay-pantay ang karapatan sa
Saligang-Batas ng Pilipinas.
_____ 9. Ang karapatang pantao ay hindi dapat tinatamasa ng mga indibidwal.
_____10. Ang karapatang mabuhay ay isa sa mga tinatamasa ng mga tao.

ANO ANG NATUTUNAN?

Panuto: Basahin nang may pag-unawa. Bilugan lamang ang titik ng tamang sagot.

1. Nakapaloob dito ang karapatan na makibahagi at lumahok sa pagsasabuhay ng

tradisyon, gawi hangga’t naayon ito sa batas.
A. Karapatang Pangkultura C. Karapatang Akusado
B. Karapatang Pang-ekonomiya D. Karapatang Pang-sibil
2. Ang mga sumusunod ang tumatalakay o nangangalaga sa Karapatang Pantao.
A. The Magna Carta of Women C. United Convention on the Rights
B. National Commission on Indigenous People D. Lahat ng nabanggit
3. Ito ay tumutukoy sa mga payak na karapatan at kalahatang nararapat na matanggap at
matamasa ng isang indibidwal.
A. Karapatang Pantao C. Karapatang lumahok
B. Karapatang Panlipunan D. Karapatang Pansarili
4. Sino ang kilalang human rights activist na tagapagtaguyod ng mga karapatang pantao.
A. HRAC C. Jose W. Diokno
B. Jack Healey D. Miguel Aurora
5. Ang mga sumusunod ay mga karapatang pantao MALIBAN sa:
A. Mabuhay C. Bumuto
B. Makapaglaro D. Maglasing
6. Ito ang mga karapatan ng tao upang mabuhay ng malaya at mapayapa. Anong uri ng
karapatang ito?
A. Karapatang Sibil C. Karapatang lumigaya
B. Karapatang Panlipunan D. Karapatang Pampolitikal
7. Bakit mahalaga na malaman natin ang kahalagahan ng karapatang pantao?
A. Ang karapatang pantao ang siyang magpapasiya kung ano ang nararapat na i-
kilos ng isang mamamayan.
B. Ito ay para sa ating kaligtasan.

7
 C. Dahil ito ang tama nating gawin
D. Upang mapukaw ang ating damdamin sa kahusayan ng ating pagkatao.
8. Ito ay isang dokumentong nalalahad ng ilang mga karapatan ng mga taga England.
A. Magna Carta C. HRAC
B. UDHR D. Constitutional Rights
9. Ito ay listahan ng mga pinagsamasamang karapatan ng bawat tao.
A. UDHR C. HRAC
B. Magna Carta D. Bill of Rights
10. Ito ay mga karapatang taglay ng bawat tao kahit hindi ipinakaloob ng Estado.
A. Bill of Rights C. Constitutional Rights
B. Natural Rights D. Karapatang Sibil
11. Kung ang isang tao ay may karapatang pumunta sa ibang lugar. Ano naman kaya
ang kanyang tungkulin sa karapatang tinatamasa niya?
A. Igalang ang relihiyon at paraan ng pagsamba
B. Kilalanin ang limitasyon ng kanyang kalayaan
C. Magpunyagi sa kalayaang tinatamasa
D. Gumawa ng mga gawain na labag sa kanyang karapatan
12. Kung ang isang indibidwal ay may tungkulin na igalang ang relihiyon at paraan ng
pagsamba. Ano naman ang kanyang karapatan bilang isang indibidwal?
A. Karapatang mabuhay C. Karapatan sa pananampalataya
B. Karapatang maghanapbuhay D. Karapatang bumangon
13. Kapag ang isang tao ay nakaranas ng isang pang-aabuso sa kanyang kabataan, ito
ay maari niyang madala sa kanyang pagtanda na magbubunga ng di mabuting gawain.
Aling aspeto ng kanyang pagkatao ang naapektuhan?
A. Sosyolohikal C. Pisyolohikal
B. Pisikal D. Mental
14. Ito ay mga karapatan upang mabuhay ang tao sa isang lipunan at upang isulong ang
kanyang kapakanan.
A. Karapatang Politikal C. Karapatang Panlipunan
B. Karapatang Sosyolohikal D. Karapatang Kultural
15. Ano ang tawag ng karapatan ng tao na bumuo ng pamayanan upang isulong ang
panlipunan?
A. Karapatang Sosyolohikal C. Panggrupo karapatan
B. Karapatang Mabuhay D. Karapatang Kultural

8
 ANSWER KEY

Gawain Bilang 1 Gawain Bilang 1

A. Sibil
1. ________________ B. 1. Ang pamilya ay likas na pangunahing
pangkat sa sangay ng lipunan
2. pumili ng lugar kung saan siya manirahan
2. Ang bawat tao ay may karapatan sa
Pulitikal
kalayaan.
3. ________________ 3.____________________
4. pagsali sa referendum at plebisito 4. Karapatan na malayang relihiyon
Pangkabuhayan 5. ___________________
5. ________________
6. disenteng pamumuhay C. 1. ___________________
Panlipunan 2. Karapatang umanib sa mga unyon ng
7. _________________ mga manggagawa
3. ___________________
8. mabuhay ang isang tao sa lipunan
4. may karapatan na magkaroon ng
Pangkultura
edukasyon.
9. ________________ 5. karapatang maproteksyunan ang mga
10. lumahok buhay kultural ng pamayanan ari-arian.

ANO ANG NATUTUNAN?

1. __ 11. __
2. D 12 C
3. __ 13 __
4. B 14 C
5. __ 15. __
6. A
7. __
8. A
9. __
10. B

Gawain Bilang 2 Gawain Bilang 3

Tahanan
1. T 6. __
1. ______________________
2. Karapatang aalagaan ng magulang ang 2. __ 7. T
kanilang anak
3. Karapatan nilang humanap ng trabaho 3. M 8. __
Uri: Personal
4. _______________________ 4. __ 9. M
5. Karapatang makapagpapahayag
6. Karapatang magtanong at magbigay ng 5. M 10. __
opinyon.
Uri: Personal/ Panlipunan
7. _______________________
8. Panatilihin ligtas ang mga tao
Uri: Panlipunan
9. Kalayaan gumawa at magpapatupad ng
batas
10. Malayang pagalaw at mamili ng gusto.
Uri: Kolektibong Karapatan

9
 SCHOOLS DIVISION OF MANDAUE CITY

CECILLE C. NAYA
Writer

AVE ROSARIO V. ARMECIN PhD

MARITERR P. JUMAO-AS
VERONICA M. ENGLIS
MENCY B. RABANES
ANCIE U. DOMPOR
EVELYN B. MAH
Editors

GIOVANNA P. RAFFIÑAN EdD

Education Program Supervisor in Araling Panlipunan

JAIME P. RUELAN EdD

Chief, Curriculum Implementation Division

ISMAELITA N. DESABILLE EdD

Education Program Supervisor – (LRMDS)

ESTELA B. SUSVILLA PhD, CESO VI

Assistant Schools Division Superintendent

NIMFA D. BONGO EdD, CESO V

Schools Division Superintendent

10