‫کالج پروژه‬

‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬

‫ت‬
‫ت موق ‌‬
‫اصول‌ حاكم‌ بر قرار بازداش ‌‬

‫‪1‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬

‫فهرست مطالب ‪:‬‬

‫مقدمه‪1.................................................................................................................................‬‬

‫ت‪3......................................................................................................‬‬
‫ت موق ‌‬
‫انواع‌ قرار بازداش ‌‬

‫ت‪5..........................................................................................‬‬
‫ت موق ‌‬
‫اصول‌ حاك ‌م بر قرار بازداش ‌‬

‫ت ‪6...............................................................‬‬
‫ت موق ‌‬
‫ي در زمان‌ صدور قرار بازداش ‌‬
‫اصل‌ قانون‌محور ‌‬

‫(پس از صدور قرار)‪7....................................................‬‬

‫ت ‌‬ ‫ت موق ‌‬
‫اصول‌ حاك ‌م در صدور قرار بازداش ‌‬

‫مقدمه‬

‫ن يك‌ نهاد قضايي‌‪ ،‬مكلف‌ ب ‌ه كشف‌‪ ،‬تعقيب‌ و‬

‫پس‌ از وقوع‌ جرم‌ و اعالم‌ آن‌‪ ،‬دادسرا ب ‌ه عنوا ‌‬

‫ن يك‌ عامل‌ مهم‌ در‬

‫تحقيق‌ دربار ‌ه جرم‌‪ ،‬مي‌شود‪ .‬كشف‌ حقيقت‌ و ضرورت‌ وجودي‌ آن‌‪ ،‬ب ‌ه عنوا ‌‬

‫‪2‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ن‬
‫استقرار »عدالت‌ قضايي‌ و برقراري‌ نظم‌ و امنيت‌ اجتماعي‌ و عمومي‌«‪ ،‬هموار ‌ه از مهم‌تري ‌‬

‫وظايف‌ نهاد قضايي‌ دادسرا در نظر گرفت ‌ه شد ‌ه است‌‪ .‬دادسرا از يك‌ سو در اجراي‌ وظيف ‌ه‬

‫ن ايجاب‌‬
‫قانوني‌ مكلف‌ ب ‌ه كشف‌ حقيقت‌ است‌‪ ،‬از ديگر سو نيز دفاع‌ از حقوق‌ جامع ‌ه و بزه‌ديدگا ‌‬

‫ن‬
‫ن پليس‌ تحت‌ امر خود )ضابطي ‌‬
‫مي‌كند تا تمام‌ كوشش‌ و تالش‌ خود را با مامورا ‌‬

‫دادگستري‌( صرف‌ كند‪.‬‬

‫ن حقيقت‌‪ ،‬دستگيري‌‪،‬‬
‫ن شد ‌‬
‫ن راستا يكي‌ از موضوعات‌ موؤر و تاؤيرگذار در روش ‌‬
‫در همي ‌‬

‫ن ارتكاب‌ ب ‌ه جرم‌ است‌‪ .‬به‌ويژ ‌ه در جرايم‌ مهم‌ با‬

‫ن و مظنوني ‌‬
‫بازداشت‌ و تحقيق‌ از متهمي ‌‬

‫نو‬
‫ل در نظم‌ عمومي‌ و رعايت‌ حقوق‌ جامعه‌‪ ،‬دستگيري‌ و بازداشت‌ متهمي ‌‬
‫موضوعات‌ اخال ‌‬

‫ن اهميت‌ خاصي‌ برخوردار است‌‪.‬‬

‫تحقيق‌ از آنا ‌‬

‫ن عمل‌ ب ‌ه وظايف‌ فوق‌ تالش‌ مي‌كند تا با رعايت‌ حقوق‌ مردم‌‬

‫نهاد قضايي‌ »دادسرا« در عي ‌‬

‫بي‌گنا ‌ه آنها را نيز مورد حمايت‌ و صيانت‌ قرار دهد‪.‬‬

‫ن نهاد بايد در انجام‌ وظيف ‌ه قانوني‌ خود با دو محور اساسي‌‪ ،‬عنايت‌ و توج ‌ه ويژ ‌ه‬
‫ن اي ‌‬
‫بنابراي ‌‬

‫مبذول‌ دارد‪:‬‬

‫ن و پويا‪.‬‬
‫ن با ايجاد مكانيسم‌هاي‌ مدو ‌‬
‫‪ -1‬حمايت‌ از حقوق‌ جامع ‌ه و بزه‌ديدگا ‌‬

‫نو‬
‫ن حرمت‌ و حقوق‌ و آزادي‌هاي‌ فردي‌ ب ‌ه طور عام‌ در رابط ‌ه با رعايت‌ متهمي ‌‬
‫‪ -2‬تضمي ‌‬

‫ن ب ‌ه ارتكاب‌ جرم‌ ب ‌ه طور خاص‌‪.‬‬

‫مظنوني ‌‬

‫‪3‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ن دست ‌ه از شهرونداني‌ ك ‌ه ن ‌ه تنها‬
‫ن ب ‌ه طور كلي‌ ‪ -‬يعني‌ حمايت‌ از آ ‌‬
‫حمايت‌ از حقوق‌ شهروندا ‌‬

‫ن و متهم‌ ب ‌ه ارتكاب‌ جرم‌ هم‌ نيستند‪ .‬در مقابل‌ حمايت‌ از حقوق‌‬

‫مرتكب‌ جرم‌ نشده‌اند بلك ‌ه مظنو ‌‬

‫ن دو موضوع‌ با‬
‫ن تعريف‌ مي‌گنجند‪ .‬تعامل‌ اي ‌‬
‫ن آحاد جامع ‌ه در همي ‌‬
‫ن ب ‌ه عنوا ‌‬
‫ن و مظنوني ‌‬
‫متهمي ‌‬

‫ن كرد ‌ه است‌‪.‬‬
‫يكديگر است‌ ك ‌ه اهميت‌ وظيف ‌ه »دادسرا« را دوچندا ‌‬

‫ن مجرم‌‬
‫چ كس‌ از نظر قانو ‌‬
‫ن اساسي‌ آمد ‌ه است‌‪» :‬اصل‌ بر برائت‌ است‌ و هي ‌‬
‫دراصل‌ ‪ 37‬قانو ‌‬

‫ن نهاد‬
‫ح ؤابت‌ گردد‪ «.‬قضات‌ شاغل‌ هم‌ در اي ‌‬
‫شناخت ‌ه نمي‌شود مگر اينك ‌ه جرم‌ او در دادگا ‌ه صال ‌‬

‫ن و يا از طريق‌ شكات‌ داليل‌‪ ،‬قرائن‌‪،‬‬

‫ب ‌ه ويژ ‌ه بازپرس‌ هنگامي‌ ك ‌ه شخصاص يا توسط‌ ماموري ‌‬

‫ن ب ‌ه اصل‌ برائت‌ استناد و‬

‫اوضاع‌ و احوال‌ را جمع‌آوري‌ نكرد ‌ه باشند‪ ،‬مي‌بايستي‌ همچنا ‌‬

‫متعرض‌ حيثيت‌ و حرمت‌ و شرافت‌ و كرامت‌ اشخاص‌ نشوند ك ‌ه با جمع‌آوري‌ داليل‌ قوي‌ و‬

‫ج كف ‌ه ترازو در قسمت‌ »اصل‌ برائت‌« سبك‌تر شد ‌ه و كف ‌ه ديگر سنگين‌تر‪ .‬در‬

‫محكم‌‪ ،‬ب ‌ه تدري ‌‬

‫ن درخصوص‌ فرد يا افرادي‌ تحقيقات‌ بيشتر را‬

‫ن مرحل ‌ه بازپرس‌ مي‌تواند با صدور قرار تامي ‌‬
‫اي ‌‬

‫انجام‌ دهد‪ .‬چنانچ ‌ه متهم‌ نتواند ب ‌ه خوبي‌ از خود در مقابل‌ اتهام‌ انتسابي‌ دفاع‌ كند و جرم‌ نيز از‬

‫ل در نظم‌ جامع ‌ه برخوردار باشد‪ ،‬ب ‌ه منظور جلوگيري‌ از‬

‫ن اخال ‌‬
‫اهميت‌ خاصي‌ از نظر ميزا ‌‬

‫ن و‪ ...‬بازپرس‌ مكلف‌ ب ‌ه صدور قرار‬

‫فرار متهم‌ و امحاي‌ آؤار جرم‌ و تباني‌ متهم‌ با ديگرا ‌‬

‫بازداشت‌ موقت‌ مي‌شود‪.‬‬

‫ن مصوب‌ سال‌ ‪ 1378‬اعالم‌ مي‌دارد‪» :‬كلي ‌ه قرارهاي‌‬

‫ن آئين‌دادرسي‌ كيفري‌ ايرا ‌‬
‫ماد ‌ه ‪ 37‬قانو ‌‬

‫ن و حق‌ اعتراض‌ متهم‌ در‬

‫ن و داليل‌ آ ‌‬
‫بازداشت‌ موقت‌ بايد مستدل‌ و موج ‌ه بود ‌ه و مستند قانو ‌‬

‫‪4‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ن قاضي‌ مكلف‌ است‌ در كلي ‌ه موارد پس‌ از مهلت‌ يك‌ ما ‌ه در صورت‌‬
‫ن قرار ذكر شود‪ .‬همچني ‌‬
‫مت ‌‬

‫ن صورت‌ با‬
‫ضرورت‌ با ذكر داليل‌ و مستندات‌ قرار بازداشت‌ موقت‌ را تجديد و در غير اي ‌‬

‫ن مناسب‌ متهم‌ را آزاد نمايد‪«.‬‬

‫قرار تامي ‌‬

‫ن گون ‌ه استنباط‌ كرد‬

‫ن اي ‌‬
‫با توج ‌ه ب ‌ه ماهيت‌ قرار بازداشت‌ موقت‌ و ضرورت‌ وجودي‌ آن‌‪ ،‬مي‌توا ‌‬

‫ن دادرسي‌ در يك‌ يا چند مورد از موارد ذيل‌ صادر مي‌شود‪:‬‬

‫ن آئي ‌‬
‫ن قرار طبق‌ مواد قانو ‌‬
‫ك ‌ه اي ‌‬

‫‪ -‬شدت‌ مجازات‌ در جرم‌ ارتكابي‌‬

‫ن متهم‌‬
‫ن شد ‌‬
‫بيم‌ فرار و پنها ‌‬ ‫‪-‬‬

‫جلوگيري‌ از امحاي‌ آؤار و داليل‌ جرم‌‬ ‫‪-‬‬

‫ن )اگر متهم‌ ب ‌ه لحاظ‌ جلوگيري‌ از تباني‌‬

‫ن يا ساير متهما ‌‬
‫تباني‌ با شهود و مطلعي ‌‬ ‫‪-‬‬

‫ن قيد شود‪ .‬ممنوع‌المالقات‌‬

‫ن موضوع‌ بايد در معرفي‌نام ‌ه وي‌ ب ‌ه زندا ‌‬
‫بازداشت‌ شد ‌ه اي ‌‬

‫ن آئين‌دادرسي‌ كيفري‌(‬
‫ن متهم‌ نيز تذكر داد ‌ه شود‪ .‬ماد ‌ه ‪ 147‬قانو ‌‬
‫بود ‌‬

‫ن اقدام‌ مراقبتي‌ )جهت‌ جلوگيري‌ از تكرار جرم‌ و حفاظت‌ و‬

‫بازداشت‌ متهم‌ ب ‌ه عنوا ‌‬ ‫‪-‬‬

‫نگهداري‌ متهم‌(‬

‫جلوگيري‌ از اقدام‌ ب ‌ه خودكشي‌ متهم‌‬ ‫‪-‬‬

‫جلوگيري‌ از تعرض‌ احتمالي‌ ك ‌ه از ناحي ‌ه بزه‌ديد ‌ه يا خانواد ‌ه وي‌ ب ‌ه متهم‌ پروند ‌ه واقع‌‬ ‫‪-‬‬

‫شود‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ت‬
‫ت موق ‌‬
‫ع قرار بازداش ‌‬
‫انوا ‌‬

‫ب ‌ه طور كلي‌ قرار بازداشت‌ موقت‌ ب ‌ه دو نوع‌ تقسيم‌ مي‌گردد‪:‬‬

‫‪ -1‬قرار بازداشت‌ موقت‌ اختياري‌‬

‫ح قانون‌گذار هم‌ قرار گرفت ‌ه ب ‌ه قاضي‌ رسيدگي‌كنند ‌ه‬

‫ن دست ‌ه از جرايم‌ ك ‌ه مورد تصري ‌‬
‫در آ ‌‬

‫ن از‬
‫در مرحل ‌ه تحقيقات‌ مقدماتي‌ اجاز ‌ه داد ‌ه ك ‌ه در صورت‌ وجود شرايط‌ قانوني‌‪ ،‬قرار تامي ‌‬

‫ن موارد اختياري‌ است‌‬

‫نوع‌ قرار بازداشت‌ صادر كند‪ .‬صدور قرار بازداشت‌ موقت‌ در اي ‌‬

‫ن آئين‌دادرسي‌‬
‫ن صادر مي‌شود‪ .‬در ماد ‌ه ‪ 32‬قانو ‌‬
‫ك ‌ه با وجود شرايط‌ و اوضاع‌ احوال‌ ضام ‌‬

‫كيفري‌ مصوب‌ آمد ‌ه است‌‪:‬‬

‫ن و امارات‌ موجود داللت‌ بر توج ‌ه اتهام‌ ب ‌ه متهم‌ كند ‪ ،‬صدور‬

‫‪ -‬در موارد زير هر گا ‌ه قرائ ‌‬

‫قرار بازداشت‌ موقت‌ جايز است‌‪:‬‬

‫ن اعدام‌‪ ،‬رجم‌‪ ،‬صلب‌ و قطع‌ عضو باشد‪.‬‬

‫نآ‌‬
‫الف‌ ‪ -‬جرايمي‌ ك ‌ه مجازات‌ قانو ‌‬

‫ن س ‌ه سال‌ حبس‌ باشد‪.‬‬

‫ب‌ ‪ -‬جرايمي‌ عمدي‌ ك ‌ه حداقل‌ مجازات‌ قانوني‌ آ ‌‬

‫ن مجازات‌ اسالمي‌ )جرايم‌ موضوع‌ ضد‬

‫ج‌‪ -‬جرايم‌ موضوع‌ فصل‌ اول‌ كتاب‌ پنجم‌ قانو ‌‬

‫ن‬
‫ن رفت ‌‬
‫ن متهم‌ موجب‌ از بي ‌‬
‫امنيت‌ داخلي‌ و خارجي‌ كشور( د‪ -‬در مواردي‌ ك ‌ه آزاد بود ‌‬

‫ن واقع‌ شد ‌ه و يا‬
‫ن ديگر يا شهود و مطلعي ‌‬
‫آؤار و داليل‌ جرم‌ شد ‌ه و يا باعث‌ تباني‌ با متهما ‌‬

‫ن‬
‫ن هنگامي‌ ك ‌ه بيم‌ فرار يا مخفي‌ شد ‌‬
‫سبب‌ شود شهود از اداي‌ شهادت‌ امتناع‌ كنند‪ .‬همچني ‌‬

‫ن جلوگيري‌ كرد‪.‬‬
‫ن از آ ‌‬
‫متهم‌ باشد و ب ‌ه طريق‌ ديگري‌ نتوا ‌‬

‫‪6‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ه‪ --‬در قتل‌ عمد با تقاضاي‌ اولياي‌ دم‌ براي‌ اقام ‌ه بين ‌ه حداكثر ب ‌ه مدت‌ شش‌ روز‪.‬‬

‫تبصر ‌ه ‪ - 1‬در جرايم‌ منافي‌ عفت‌ چنانچ ‌ه جنب ‌ه شخصي‌ نداشت ‌ه باشد در صورتي‌ بازداشت‌‬

‫ن وي‌ موجب‌ افساد شود‪.‬‬

‫متهم‌ جايز است‌ ك ‌ه آزاد بود ‌‬

‫تبصر ‌ه ‪ -2‬رعايت‌ مقررات‌ بند )د( در بندهاي‌ الف‌‪ ،‬ب‌‪ ،‬ج‌ نيز الزامي‌ است‌‪.‬‬

‫‪ -2‬قرار بازداشت‌ موقت‌ اجباري‌‬

‫ن‬
‫ن آئي ‌‬
‫ن كيفري‌ در قانو ‌‬
‫در بعضي‌ از موارد صدور قرار بازداشت‌ موقت‌‪ ،‬توسط‌ مقن ‌‬

‫ن موارد‪ ،‬قاضي‌ رسيدگي‌كنند ‌ه در‬

‫دادرسي‌ كيفري‌ الزامي‌ در نظر گرفت ‌ه شد ‌ه است‌ ك ‌ه در اي ‌‬

‫مرحل ‌ه تحقيقات‌ مقدماتي‌ )ب ‌ه طور خاص‌ بازپرس‌( مكلف‌ ب ‌ه صدور قرار بازداشت‌ موقت‌‬

‫است‌‪.‬‬

‫ن ك ‌ه صدور »قرار بازداشت‌ موقت‌« را الزامي‌ دانست ‌ه عبارتند‬

‫ن نمون ‌ه مواد قانو ‌‬
‫به‌عنوا ‌‬

‫از‪:‬‬

‫ن آئين‌دادرسي‌ كيفري‌ مصوب‌ ‪1378‬‬

‫ماد ‌ه ‪ 35‬قانو ‌‬

‫ن لغو مجازات‌ شالق‌ مصوب‌ ‪) 1344‬جرح‌ يا قتل‌ ب ‌ه وسيل ‌ه چاقو يا‬

‫بند ج‌ ماد ‌ه واحد ‌ه قانو ‌‬

‫هر نوع‌ اسلح ‌ه ديگر(‬

‫ن تشديد مجازات‌ ارتشا و اختالس‌ و كالهبرداري‌‬

‫تبصر ‌ه ‪ 4‬ماد ‌ه ‪ 3‬قانو ‌‬

‫ن تشديد مجازات‌ ارتشا و اختالس‌ و كالهبرداري‌‬

‫تبصر ‌ه ‪ 5‬ماد ‌ه ‪ 5‬قانو ‌‬

‫‪7‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫تبصر ‌ه ‪ 3‬ماد ‌ه ‪ 18‬مقررات‌ امور پزشكي‌ و دارويي‌ و مواد خوراكي‌ و آشاميدني‌ مصوب‌‬

‫‪1334‬‬

‫ن تجارت‌‬
‫ن مجازات‌ اسالمي‌‪ -‬تصرف‌ عدواني‌ ماد ‌ه ‪ 435‬قانو ‌‬
‫تبصر ‌ه ‪ 2‬ماد ‌ه ‪ 690‬قانو ‌‬

‫اصول‌ حاكم‌ بر قرار بازداشت‌ موقت‌ از ديدگا ‌ه اسناد و كنوانسيون‌هاي‌ بين‌المللي‌ و‬

‫منطقه‌اي‌‬

‫ن رويكرد ب ‌ه سمت‌ و سوي‌‬

‫اصوالص دو نوع‌ رويكرد در نظام‌هاي‌ حقوقي‌ وجود دارد‪ :‬اولي ‌‬

‫استفاد ‌ه حداكثري‌ از صدور قرار بازداشت‌ موقت‌ متمايل‌ بوده‌‪ .‬رويكرد دوم‌ نيز استفاد ‌ه‬

‫حداقل از بازداشت‌ موقت‌ رامورد توج ‌ه قرار داد ‌ه است‌‪.‬‬

‫‌‬

‫ت‬
‫ت موق ‌‬
‫اصول‌ حاك ‌م بر قرار بازداش ‌‬

‫اصول‌ حاكم‌ قبل‌ از صدور قرار بازداشت‌ موقت‌‪ :‬اصول‌ و قواعدي‌ ك ‌ه قاضي‌ تحقيق‌‬ ‫‪-1‬‬

‫)بازپرس‌( مي‌بايستي‌ درخصوص‌ صدور قرار بازداشت‌ موقت‌ ب ‌ه موجب‌ اسناد‬

‫ن قرار بازداشت‌ موقت‌‪ :‬ميثاق‌ بين‌المللي‌‬

‫بين‌المللي‌ لحاظ‌ كند شامل‌‪ - :‬استثنايي‌ بود ‌‬

‫حقوقي‌ مدني‌ و سياسي‌ مصوب‌ ‪ 16‬دسامبر ‪ 1966‬ميالدي‌ ك ‌ه در ‪ 1511347‬توسط‌‬

‫دولت‌ امضا شد و در سال‌ ‪ 1354‬ب ‌ه تصويب‌ مجلس‌ شوراي‌ ملي‌ نيز رسيد ‌ه است‌ در‬

‫بند ‪ 3‬ماد ‌ه ‪ 9‬خود آورد ‌ه است‌ كه‌‪» :‬بازداشت‌ اشخاصي‌ ك ‌ه در انتظار دادرسي‌ هستند‬

‫ن است‌ موكول‌ ب ‌ه اخذ تصميم‌هايي‌ شود ك ‌ه‬

‫ن آزادي‌ متهم‌ ممك ‌‬
‫نبايد قاعد ‌ه كلي‌ باشد‪ ،‬ليك ‌‬

‫‪8‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ن‬
‫حضور متهم‌ در جلس ‌ه دادرسي‌ و ساير مراحل‌ رسيدگي‌ قضايي‌ و يا براي‌ حكم‌ تامي ‌‬

‫كند‪«.‬‬

‫اصل‌ عدالت‌محوري‌ در صدور قرار بازداشت‌ موقت‌‪:‬‬ ‫‪-2‬‬

‫در بند ‪ 2‬اصل‌ ‪ 36‬سند مجموع ‌ه اصول‌ ناظر بر حمايت‌ از كلي ‌ه اشخاص‌ تحت‌ بازداشت‌ يا‬

‫زنداني‌‪ ،‬مصوب‌ ‪ 1988‬ميالدي‌ آمد ‌ه است‌‪» :‬جلب‌ يا بازداشت‌ اشخاصي‌ ك ‌ه انجام‌ تحقيقات‌‬

‫ن امر است‌ بايد تنها با هدف‌ اجراي‌ عدالت‌ و بر مبناي‌ عدالت‌‬

‫ن مستلزم‌ اي ‌‬
‫و محاكم ‌ه آنا ‌‬

‫انجام‌ گيرد‪ «.‬در موارد متعددي‌ از سند فوق‌الذكر مبناي‌ صدور قرار بازداشت‌ موقت‌ بايد‬

‫ن رو يكي‌ از اصول‌ حاكم‌‬

‫براساس‌ عدالت‌ و در راستاي‌ اجراي‌ عدالت‌ باشد‪ ،‬از اي ‌‬

‫ن صدور قرار بازداشت‌ موقت‌ است‌‪ .‬در بند ‪ 1‬ماد ‌ه ‪ 2‬سند موسوم‌ ب ‌ه‬
‫عدالت‌محوري‌ در زما ‌‬

‫ن ملل‌ در مورد مجازات‌هاي‌ غيرحبس‌« مصوب‌ ‪14‬‬

‫»قواعد و استانداردهاي‌ حداقل‌ سازما ‌‬

‫ن‬
‫دسامبر ‪ 1990‬ميالدي‌ نيز آمد ‌ه است‌‪» :‬محدوديت‌ها و ممنوعيت‌هاي‌ مذكور در قواعد اي ‌‬

‫ن و در كلي ‌ه‬
‫سند در مورد هم ‌ه افراد اعم‌ از افراد تحت‌ تعقيب‌‪ ،‬تحت‌ محاكم ‌ه و يا محكوما ‌‬

‫مراحل‌ اجراي‌ عدالت‌ كيفري‌ بايد مورد توج ‌ه قرار گيرد‪«.‬‬

‫ت‬
‫ت موق ‌‬
‫ن صدور قرار بازداش ‌‬
‫اصل‌ قانون‌محوري‌ در زما ‌‬

‫ن اين‌گون ‌ه استنباط‌ كرد ك ‌ه شرايط‌ و روند رسيدگي‌‬

‫از ادام ‌ه بند ‪ 2‬اصل‌ ‪ 36‬سند فوق‌ مي‌توا ‌‬

‫ن شود‪ .‬شرايط‌‬
‫ن مشخا و معي ‌‬
‫در راستاي‌ صدور قرار بازداشت‌ موقت‌ مي‌بايستي‌ توسط‌ قانو ‌‬

‫ن مشخا شود‪ .‬تحميل‌ محدوديت‌‬

‫و روند رسيدگي‌ ]جهت‌ بازداشت‌ متهم‌[ نيز بايد توسط‌ قانو ‌‬

‫‪9‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ن در راستاي‌ صيانت‌ از نظم‌ و امنيت‌‬
‫بر افرادي‌ ك ‌ه نياز قطعي‌ ب ‌ه جلب‌ يا بازداشت‌ آنا ‌‬

‫عمومي‌ نيست‌‪ ،‬ممنوع‌ است‌‪.‬‬

‫اصل‌ ‪ 37‬سند فوق‌الذكر نيز اشار ‌ه دارد‪ :‬هر شخصي‌ ك ‌ه ب ‌ه واسط ‌ه يك‌ اتهام‌ جزايي‌‬

‫ح‬
‫بازداشت‌ مي‌شود‪ ،‬بايستي‌ سريعاص پس‌ از جلب‌ نزد مقامات‌ قضايي‌ يا ساير مقامات‌ صال ‌‬

‫ن تاخير در مورد قانوني‌‬

‫ن مقامات‌ بايد بدو ‌‬
‫ن مشخا شد ‌ه اعزام‌ شود‪ .‬اي ‌‬
‫ك ‌ه براساس‌ قانو ‌‬

‫ن و ضرورت‌ بازداشت‌ موقت‌ اظهار نظر نمايند‪.‬‬

‫بود ‌‬

‫ن موارد صدور قرار بازداشت‌ موقت‌‪:‬همان‌طوري‌‬

‫ن يا محدود بود ‌‬
‫اصل‌ ضروري‌ بود ‌‬ ‫‪-‬‬

‫ك ‌ه در اصل‌ ‪ 37‬سند مجموع ‌ه اصول‌ ناظر بر حمايت‌ از كلي ‌ه اشخاص‌ تحت‌ بازداشت‌‬

‫ن تصميم‌ قضايي‌‬
‫يا زنداني‌ اشار ‌ه شد‪ ،‬يكي‌ از اصول‌ حاكم‌ بر آن‌‪ ،‬ضرورت‌ صدور چني ‌‬

‫است‌‪ .‬ب ‌ه عبارت‌ ديگر قاضي‌ تحقيق‌ )بازپرس‌( بايد در روند رسيدگي‌ و تحقيق‌ از متهم‌‬

‫ن وسيل ‌ه‬
‫ن آخري ‌‬
‫ن مرحل ‌ه و ب ‌ه عنوا ‌‬
‫يا متهمان‌‪ ،‬صدور قرار بازداشت‌ موقت‌ را در آخري ‌‬

‫ن اصل‌ است‌‪ ،‬ك ‌ه‬

‫در نظر بگيرد‪ .‬تعبير سياق‌ عبارات‌ اسناد بين‌المللي‌ نيز بر همي ‌‬

‫ن از‬
‫ن قراري‌ در مواقع‌ بسيار ضروري‌ قابل‌ توجي ‌ه است‌ و در حد امكا ‌‬
‫صدور چني ‌‬

‫ساير قرارهاي‌ تاميني‌ استفاد ‌ه شود‪.‬‬

‫ن ملل‌ متحد در مورد مجازات‌هاي‌‬

‫در بند ‪ 1‬ماد ‌ه ‪ 6‬سند قواعد و استانداردهاي‌ حداقل‌ سازما ‌‬

‫غيرحبس‌ مصوب‌ ‪ 14‬دسامبر ‪ 1990‬ميالدي‌ آمد ‌ه است‌‪» :‬بازداشت‌هاي‌ موقت‌ بايد ب ‌ه‬

‫‪10‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ن وسيل ‌ه در دادرسي‌هاي‌ جزايي‌ ب ‌ه منظور استماع‌ اظهارات‌ متهم‌ و يا حمايت‌‬
‫ن آخري ‌‬
‫عنوا ‌‬

‫از جامع ‌ه و قرباني‌ جرم‌ صورت‌ گيرد‪«.‬‬

‫ن آمد ‌ه است‌‪» :‬بازداشت‌‬

‫در توصي ‌ه شمار ‌ه ‪ 13‬سند معروف‌ ب ‌ه رهنمودهاي‌ رياض‌ نيز چني ‌‬

‫ن مورد‬
‫ن دور ‌ه زماني‌ ممك ‌‬
‫ن چار ‌ه و براي‌ كوتاه‌تري ‌‬
‫ن آخري ‌‬
‫قبل‌ از محاكمه‌‪ ،‬بايد ب ‌ه عنوا ‌‬

‫ن ملل‌ متحد‬
‫استفاد ‌ه قرار گيرد‪ «.‬نظر ب ‌ه اهميت‌ موضوع‌ سند ديگري‌ ب ‌ه نام‌ قواعد سازما ‌‬

‫ن محروم‌ از آزادي‌ ب ‌ه دولت‌هاي‌ عضو توصي ‌ه مي‌كند ك ‌ه از‬

‫براي‌ حمايت‌ از نوجوانا ‌‬

‫ن را ب ‌ه‬
‫ن است‌ اجتناب‌ شود و آ ‌‬
‫ن تا آنجا ك ‌ه ممك ‌‬
‫بازداشت‌ پيش‌ از محاكم ‌ه نوجوانا ‌‬

‫موقعيت‌هاي‌ استثنايي‌ محدود سازند‪( .‬ماد ‌ه ‪(17‬‬

‫س از صدور قرار)‬
‫ت (پ ‌‬
‫ت موق ‌‬
‫اصول‌ حاك ‌م در صدور قرار بازداش ‌‬

‫ن‬
‫الف‌ ‪ -‬حق‌ اعتراض‌ ب ‌ه صدور قرار بازداشت‌ از جمل ‌ه اصول‌ مسلم‌ حقوق‌ بازداشت‌شدگا ‌‬

‫ن‬
‫است‌‪ .‬شخا بازداشت‌ شد ‌ه پس‌ از اطالع‌ از داليل‌ بازداشت‌ حق‌ دارد نسبت‌ ب ‌ه صدور چني ‌‬

‫قراري‌ ك ‌ه موجب‌ سلب‌ آزادي‌ وي‌ شده‌‪ ،‬اعتراض‌ كند‪.‬‬

‫ن حق‌ اشار ‌ه كرد ‌ه است‌‪ .‬فرد‬

‫بند ‪ 4‬ماد ‌ه ‪ 9‬ميثاق‌ بين‌المللي‌ حقوق‌ مدني‌ و سياسي‌ ب ‌ه اي ‌‬

‫ن‬
‫ن قابل‌ اعتراض‌ بود ‌‬
‫ن حق‌ اعتراض‌ داشت ‌ه باشد‪ .‬بنابراي ‌‬
‫بازداشت‌ شد ‌ه بايد نسبت‌ ب ‌ه آ ‌‬

‫ن از نوع‌ بازداشت‌ موقت‌ از جمل ‌ه اصول‌ مربوط‌‬

‫تصميم‌ قضايي‌ مبتني‌ بر صدور قرار تامي ‌‬

‫ح رسيدگي‌ ب ‌ه موضوع‌ اعتراض‌‪ ،‬بايد‬

‫ن راستا دادگا ‌ه صال ‌‬
‫ن است‌‪ .‬در اي ‌‬
‫ب ‌ه حقوق‌ متهما ‌‬

‫ن‬
‫ن قانو ‌‬
‫خارج‌ از نوبت‌ و فوق‌العاد ‌ه ب ‌ه موضوعاتي‌ از قبيل‌ توجي ‌ه قانوني‌ و اصول‌ و موازي ‌‬

‫‪11‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫دربار ‌ه قرار بازداشت‌ رسيدگي‌ و سپس‌ تصميم‌گيري‌ و حكم‌ صادر كند‪ .‬در بند ‪ 9‬ميثاق‌ آمد ‌ه‬

‫ن بازداشت‌ تصميم‌ گرفت ‌ه و در‬

‫ن تاخير در خصوص‌ قانوني‌ بود ‌‬
‫است‌‪» :‬دادگا ‌ه بايد بدو ‌‬

‫صورت‌ غيرقانوني‌ بودن‌‪ ،‬حكم‌ ب ‌ه آزادي‌ شخا بدهد‪«.‬‬

‫ن اروپايي‌ حقوق‌ بشر‪ ،‬حق‌ اعتراض‌ ب ‌ه صدور قرار بازداشت‌ موقت‌‬

‫بند ‪ 4‬ماد ‌ه ‪ 5‬كنوانسيو ‌‬

‫را در نظر گرفت ‌ه است‌‪.‬‬

‫ن شهروند‬
‫ن به‌عنوا ‌‬
‫ب‌‪ -‬اصل‌ ناظر بر مرحل ‌ه پس‌ از صدور قرار بازداشت‌‪ ،‬حقوق‌ متهما ‌‬

‫ن بايد محل‌‬
‫ن افراد هنوز متهم‌ هستند بنابراي ‌‬
‫از حيث‌ كرامت‌ ذاتي‌ انسان‌ها است‌‪ .‬زيرا اي ‌‬

‫ن‬
‫ن ويژه‌اي‌ نسبت‌ ب ‌ه آنا ‌‬
‫ن بايستي‌ جدا باشد و قواعد و موازي ‌‬
‫ن از محكوما ‌‬
‫نگهداري‌ آنا ‌‬

‫رعايت‌ شود‪.‬‬

‫»با افراد بازداشت‌ شد ‌ه به‌خاطر حيثيت‌ ذاتي‌ آنها به‌گونه‌اي‌ انساني‌ و با احترام‌ رفتار‬

‫ن است‌ ك ‌ه كرامت‌‬
‫ن عبارت‌ )بند ‪ 1‬ماد ‌ه ‪ 10‬ميثاق‌ بين‌المللي‌( در حقيقت‌ بيانگر اي ‌‬
‫شود‪ «.‬اي ‌‬

‫ن جز در موارد‬
‫محوري‌ از اصول‌ مسلم‌ در قرار بازداشت‌ موقت‌ است‌‪ .‬لذا بايد متهمي ‌‬

‫ن جدا نگهداري‌ شد ‌ه و تابع‌ نظام‌ جداگان ‌ه متناسب‌ با وضع‌ اشخاص‌‬

‫استثنايي‌ از محكومي ‌‬

‫غيرمحكوم‌ باشند‪) .‬بند ‪ 2‬ماد ‌ه ‪ 10‬ميثاق‌ بين‌المللي‌ حقوق‌ مدني‌ و سياسي‌(‬

‫ن غرامت‌« ناشي‌ از صدور قرار بازداشت‌ غيرقانوني‌‬

‫اصل‌ قابل‌ »مطالب ‌ه نمود ‌‬ ‫‪-3‬‬

‫ن است‌ ك ‌ه اگر پس‌ از صدور‬

‫يكي‌ از موارد مهم‌ در صدور قرار بازداشت‌ موقت‌ اي ‌‬

‫قرار بازداشت‌ موقت‌ مشخا و محرز شود ك ‌ه فرد بازداشت‌ شد ‌ه هيچ‌گون ‌ه ارتباطي‌ با‬

‫‪12‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫اتهام‌ مطروح ‌ه در پروند ‌ه ندارد‪ ،‬و در نتيج ‌ه قرار بازداشت‌ موقت‌ منتفي‌ و قرار منع‌‬

‫ن حالت‌ آيا فرد آزاد شد ‌ه مي‌تواند از مقامات‌‬

‫پيگرد و يا منع‌ تعقيب‌ صادر شود‪ .‬در اي ‌‬

‫ن خسارت‌ وارد ‌ه را نمايد*‬

‫صالح ‌ه و يا مراجع‌ مربوط ‌ه تقاضاي‌ جبرا ‌‬

‫ن‬
‫ن رعايت‌ موازي ‌‬
‫ن خسارت‌ ناشي‌ از قرار بازداشت‌ غيرقانوني‌ و بدو ‌‬
‫ن مطلب‌ )جبرا ‌‬
‫اي ‌‬ ‫‪-4‬‬

‫قانوني‌( در اسناد بين‌المللي‌ و منطقه‌اي‌ هموار ‌ه مورد توج ‌ه قرار گرفت ‌ه است‌‪ .‬هر‬

‫ن خسارت‌ خواهد‬
‫كسي‌ به‌طور غيرقانوني‌ دستگير يا بازداشت‌ شد ‌ه باشد حق‌ جبرا ‌‬

‫ن اروپايي‌ حقوق‌ بشر نيز اعالم‌ مي‌دارد‪» :‬حق‌ تقاضاي‌‬

‫داشت‌‪ .‬بند ‪ 5‬ماد ‌ه كنوانسيو ‌‬

‫ن خسارت‌ براي‌ هر كس‌ ك ‌ه قرباني‌ بازداشت‌ يا توقيف‌ در شرايط‌ مغاير با‬

‫جبرا ‌‬

‫ن ماد ‌ه ‪ 5‬شود محفوظ‌ است‌‪«.‬‬

‫مقررات‌ اي ‌‬

‫ن محكوميت‌‬
‫ن احتساب‌ ايام‌ بازداشت‌ در دورا ‌‬
‫اصل‌الزامي‌ بود ‌‬ ‫‪-5‬‬

‫ن در ايام‌ بازداشت‌ از آزادي‌ رفت‌ و آمد محروم‌ مي‌شوند و در‬

‫با توج ‌ه ب ‌ه اينك ‌ه متهما ‌‬ ‫‪-6‬‬

‫حقيقت‌ ب ‌ه نوعي‌ قبل‌ از شروع‌ محكوميت‌ ب ‌ه حبس‌‪ ،‬در حبس‌ قرار مي‌گيرند‪ ،‬عدالت‌ و‬

‫ن محكوميت‌ لحاظ‌ و منظور شود‪ .‬هم‌ در اسناد‬

‫ن ايام‌ در ميزا ‌‬
‫انصاف‌ اقتضا دارد ك ‌ه اي ‌‬

‫ن مسئل ‌ه اشار ‌ه دارند ك ‌ه ايام‌ بازداشت‌ در‬

‫بين‌المللي‌ و هم‌ در مقام‌ توصيه‌‪ ،‬هموار ب ‌ه اي ‌‬

‫ن‬
‫ن كشورها نيز اي ‌‬
‫محكوميت‌ شخا محكوم‌ عليه‌‪ ،‬الزاماص در نظر گرفت ‌ه شود و قواني ‌‬

‫ن از‬
‫ن و مقررات‌ ايرا ‌‬
‫ن عادي‌ خود رعايت‌ كنند‪ .‬با نيم‌نگاهي‌ ب ‌ه قواني ‌‬
‫اصل‌ را در قواني ‌‬

‫ن در قلمرو شكلي‌‬
‫نظر اصول‌ حاكم‌ بر قرار بازداشت‌ موقت‌ در حقوق‌ كيفري‌ ايرا ‌‬

‫‪13‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫مشاهد ‌ه مي‌شود ك ‌ه بسياري‌ از اصول‌ پذيرفت ‌ه و مسلم‌ در قالب‌ تئوري‌ و مواد قانوني‌‬

‫ن اصول‌ در بسياري‌ از موارد‬

‫ن است‌ اعمال‌ و اجراي‌ اي ‌‬
‫ن ممك ‌‬
‫پيش‌بيني‌ شد ‌ه است‌‪ .‬ليك ‌‬

‫ن جهت‌‬
‫ن ذي‌صالح‌ مواج ‌ه با اشكال‌ و چالش‌هايي‌ شود ك ‌ه از اي ‌‬
‫توسط‌ قضات‌ و ماموري ‌‬

‫ن سياست‌ جنايي‌ تقييني‌ از يك‌ طرف‌ با سياست‌ جنايي‌‬

‫تعارض‌ و عدم‌ هماهنگي‌ بي ‌‬

‫ن جرايم‌ مهم‌ با‬

‫قضايي‌ و اجرايي‌ از سوي‌ ديگر مشاهد ‌ه شود‪ .‬در حقوق‌ كيفري‌ ايرا ‌‬

‫مجازات‌ شديد از مصاديق‌ و موضوعات‌ صدور قرار بازداشت‌ موقت‌ تلقي‌ مي‌شوند‪.‬‬

‫ن تشكيل‌ دادگاه‌هاي‌ عمومي‌ و انقالب‌‬

‫ن اصالح‌ قانو ‌‬
‫بازپرس‌ ب ‌ه استناد بند ‪ 8‬ماد ‌ه ‪ 3‬قانو ‌‬

‫ن قرار بازداشت‌ موقت‌ صادر‬

‫مصوب‌ ‪ 28781‬مي‌تواند راساص يا با تقاضاي‌ دادستا ‌‬

‫كند‪ .‬در صورتي‌ ك ‌ه شخصاص و راساص قرار بازداشت‌ موقت‌ صادر ‌ه كرد ‌ه باشد‬

‫ن ارسال‌ نمايد‪ .‬در‬

‫مكلف‌ است‌ ظرف‌ ‪24‬ساعت‌ پروند ‌ه را براي‌ اظهارنظر نزد دادستا ‌‬

‫ن الزم‌االتباع‌‬
‫ن با صدور قرار بازداشت‌ موقت‌‪ ،‬نظر دادستا ‌‬
‫صورت‌ مخالفت‌ دادستا ‌‬

‫ن قرار جهت‌ حل‌ اختالف‌ براساس‌ ماهيت‌ جرم‌‬

‫است‌‪ .‬در صورت‌ مخالفت‌ بازپرس‌ با اي ‌‬

‫)در صالحيت‌ دادگاه‌هاي‌ عمومي‌ يا انقالب‌( پروند ‌ه ب ‌ه دادگا ‌ه عمومي‌ كيفري‌ و يا‬

‫دادگا ‌ه انقالب‌ ارسال‌ مي‌شود‪ ،‬و در صورتي‌ ك ‌ه متهم‌ پس‌ از صدور قرار بازداشت‌‬

‫ن حالت‌‬
‫موقت‌ موجبات‌ صدور قرار را مرتفع‌ ببيند و تقاضاي‌ رفع‌ بازداشت‌ كند‪ ،‬در اي ‌‬

‫خ تسليم‌ تقاضا از سوي‌ وي‌ نسبت‌ ب ‌ه ادام ‌ه‬

‫بازپرس‌ مكلف‌ است‌ ظرف‌ د ‌ه روز از تاري ‌‬

‫ن‬
‫يا عدم‌ بازداشت‌ تصميم‌گيري‌ كرد ‌ه و پروند ‌ه را جهت‌ اتخاذ تصميم‌ نهايي‌ نزد دادستا ‌‬

‫‪14‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ارسال‌ كند‪ .‬حق‌ اعتراض‌ متهم‌ را در ايام‌ بازداشت‌ در هر ما ‌ه يك‌ دفع ‌ه قابل‌ استماع‌ و‬

‫ن قرار بازداشت‌ موقت‌‬

‫ن فوق‌الذكر نيز حدود و زما ‌‬
‫بررسي‌ بداند‪ .‬در بند ‪ 9‬ماد ‌ه ‪ 3‬قانو ‌‬

‫ن‬
‫پيش‌بيني‌ شد ‌ه است‌‪ .‬در جرايم‌ مهم‌ )جنايي‌( ك ‌ه در صالحيت‌ دادگا ‌ه كيفري‌ استا ‌‬

‫است‌‪) .‬جرايمي‌ ك ‌ه مجازات‌ قانوني‌ آنها قصاص‌ نفس‌ يا قصاص‌ عضو يا رجم‌ يا صلب‌‬

‫ن در بازداشت‌ قرار‬
‫يا اعدام‌ يا حبس‌ابد است‌ تا چهار ما ‌ه متهم‌ ب ‌ه موجب‌ قرار تامي ‌‬

‫ن صورت‌ مرجع‌ صادركنند ‌ه قرار مكلف‌ است‌ پس‌ از چهار ما ‌ه ب ‌ه فك‌‬

‫مي‌گيرد‪ .‬در اي ‌‬

‫ن اقدام‌ نمايد‪ ،‬مگر اينك ‌ه جهاتي‌ براي‌ ابقاي‌ قرار بازداشت‌‬

‫)نقض‌( يا تخفيف‌ قرار تامي ‌‬

‫موقت‌ وجود داشت ‌ه باشد ك ‌ه قاضي‌ صادركنند ‌ه قرار با ذكر علل‌ و جهات‌ نسبت‌ ب ‌ه بقا‪،‬‬

‫خ‬
‫ن تصميم‌ متهم‌ حق‌ دارد ظرف‌ مدت‌ د ‌ه روز از تاري ‌‬
‫استدالل‌ و توجي ‌ه نمايد‪ .‬از اي ‌‬

‫ابالغ‌ ب ‌ه وي‌ حسب‌ مورد ب ‌ه دادگا ‌ه صالح ‌ه )رسيدگي‌كنند ‌ه ب ‌ه ماهيت‌ جرم‌( شكايت‌‬

‫نمايد‪.‬‬

‫در مورد پرونده‌هاي‌ كم‌اهميت‌ )جنحه‌( تا دو ما ‌ه قرار بازداشت‌ موقت‌ صادر مي‌شود‪.‬‬ ‫‪-7‬‬

‫مطابق‌ مطالب‌ ذكر شد ‌ه پس‌ از دو ما ‌ه اقدام‌ خواهد شد‪ .‬البت ‌ه مدت‌ بازداشت‌ موقت‌ متهم‌‬

‫نبايد از حداقل‌ مجازات‌ حبس‌ براي‌ جرم‌ مورد نظر تجاوز نمايد‪.‬‬

‫خ ‪ 2011383‬رياست‌ محترم‌ قو ‌ه قضائي ‌ه بخشنامه‌اي‌ ب ‌ه شمار ‌ه ‪ 716831‬خطاب‌ ب ‌ه‬

‫در تاري ‌‬

‫ن حقوق‌ شهروندي‌ صادر و اعالم‌‬

‫مراجع‌ قضايي‌‪ ،‬انتظامي‌ و اطالعاتي‌ كشور تحت‌ عنوا ‌‬

‫ن در مجلس‌ شوراي‌ اسالمي‌ تحت‌‬

‫ن بخشنام ‌ه ب ‌ه صورت‌ قانو ‌‬
‫كردند ك ‌ه در نتيج ‌ه مفاد اي ‌‬

‫‪15‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫خ ‪ 2383‬ب ‌ه‬
‫ن احترام‌ ب ‌ه آزادي‌هاي‌ مشروع‌ و حفظ‌ حقوق‌ شهروندي‌ در تاري ‌‬
‫ن قانو ‌‬
‫عنوا ‌‬

‫ن احترام‌ ب ‌ه آزادي‌هاي‌ مشروع‌ و‬

‫تصويب‌ رسيد‪ .‬اگر چ ‌ه بندهاي‌ پانزده‌گان ‌ه ماد ‌ه واحد ‌ه قانو ‌‬

‫ن دادرسي‌‬
‫ن آئي ‌‬
‫ن پيش‌بيني‌ شد ‌ه در قانو ‌‬
‫حفظ‌ حقوق‌ شهروندي‌ تقريباص تكرار حقوق‌ متهما ‌‬

‫ن را در قالب‌ يكي‌ از مصاديق‌ حقوق‌‬

‫كيفري‌ است‌ ولي‌ اهميت‌ موضوع‌ حقوق‌ متهما ‌‬

‫شهروندي‌ مورد تاكيد قرار داد ‌ه است‌‪.‬‬

‫نتيجه‌گيري‌ و پيشنهادها‬

‫ن دادرسي‌ كيفري‌(‪ .‬كشورهاي‌ مختلف‌ در حال‌ حاضر‬

‫ن شكلي‌ در امور كيفري‌ )آئي ‌‬
‫قواني ‌‬

‫سعي‌ دارند با اقتباس‌ و الهام‌ از كنوانسيون‌ها و اسناد بين‌المللي‌ و يا منطقه‌اي‌ رويكردي‌ ب ‌ه‬

‫سمت‌ استفاد ‌ه حداقلي‌ از بازداشت‌ موقت‌ را داشت ‌ه باشند‪.‬‬

‫ن حتي‌ در جرايم‌ مهم‌ و علي ‌ه‬

‫عدالت‌محوري‌‪ ،‬كرامت‌محوري‌‪ -‬رعايت‌ حقوق‌ انساني‌ متهما ‌‬

‫امنيت‌ ملي‌ و يا خارجي‌ مي‌بايستي‌ هموار ‌ه مدنظر قرار گيرد‪ .‬در شرع‌ مقدس‌ اسالم‌ نيز‬

‫ن از حقوق‌ انساني‌ و بشري‌‬

‫حتي‌ در مبارز ‌ه با اعمال‌ تروريستي‌ و جرايم‌ مهم‌ ديگر متهما ‌‬

‫برخوردار هستند‪ .‬پيشنهاد مي‌شود ك ‌ه در جرايم‌ مهم‌ مقام‌ صادركنند ‌ه قرار بازداشت‌ موقت‌‬

‫ن )در دفاع‌ از حقوق‌‬

‫از قضات‌ بازنشست ‌ه باشند تا آنها در ارائ ‌ه داليل‌ توسط‌ دادستا ‌‬

‫جامعه‌( برنيايند و يا وي‌ و متهم‌ و يا وكيل‌ وي‌ قضاوت‌ عادالن ‌ه را در هر مرحل ‌ه از‬

‫تحقيقات‌ مقدماتي‌ داشت ‌ه باشند‪.‬‬

‫ن بخشي‌ از دادرسي‌ با چارچوب‌ و اصول‌ و‬

‫تحقيقات‌ مقدماتي‌ هم‌ مي‌بايست‌ ب ‌ه عنوا ‌‬

‫‪16‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫استانداردهاي‌ حاكم‌ بر دادرسي‌ عادالن ‌ه هموار ‌ه منطبق‌ باشدأ چرا ك ‌ه دادرسي‌ در دادگاه‌ها‬

‫در پرتو تحقيقات‌ مقدماتي‌ عادالنه‌‪ ،‬منجر ب ‌ه احكام‌ عادالن ‌ه خواهد شد‪.‬‬

‫تقريبا در تمام اسنادي كه تاكنون درباره حقوق بشر به تصويب مراجع بين المللي رسيده است‬

‫مضمون واحدي به چشم مي خورد اين اسناد به طور خالصه بر اين نكته متفق اند كه بشر از‬

‫حقوق و آزاديهايي برخوردار است كه بايد الزامًا و به گو نه اي موثر از آن حمايت شود و‬

‫دولتها موظف اند در صورت نقض اين حقوق تدابير مطمئن براي احقاق حقوق افراد فراهم‬

‫آورند ‪ ،‬استقرار نظم عمومي در يك جامعه پيشرفته محتاج به قوانيني است كه محتواي آن‬

‫بامعيارهاي صحيح سنجيده شده و شايستگي و توان پاسداري از نظم جامعه را داشته باشد‪ .‬در‬

‫ميان انبوه قوانين‪ ،‬قوانين كيفري به طور قطع و باالخص مقررات مربوط به دادرسي كيفري‬

‫نقش عمدهاي در بقاء و دوام نظم جامعه ايفاء مينمايد‪ .‬تعقيب و محاكمه و صدور حكم‬

‫محكوميت درباره بزهكاران و در عين حال ممانعت از صدمه به حقوق آنان و نيز حفظ افراد‬

‫شريف و پاكدامن و جلوگيري از صدور محكوميتهاي نارواكه از اهم اهداف آيين دادرسي‬

‫كيفري است‪ ،‬همه ارتباط دقيق بانظم جامعه داخلي و همچنين بين المللي دارد‪.‬بديهي است بنابر‬

‫آنچه متقدمان و متخصصان كيفري امروز گفتهاند‪ ،‬حفظ جامعه درقبال خطر بزهكاران با تعيين‬

‫قوانين كيفري كم و بيش شديد تأمين نخواهد شد‪ ،‬بلكه قوانيني كه كشف سريع جرم و محكوميت‬

‫قطعي بزهكار به مجازات را ممكن سازد درتحقق اين هدف مفيد و مؤثر خواهد بود‪.‬آيين‬

‫دادرسي كيفري بايد طوري تدوين شودكه با پيشبيني سازمانهاي قضايي مجهز و متشكل از‬

‫‪17‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫متخصصين در رشتههاي مختلف اعم از حقوقي و كيفري و غيره با تفكيك صالحيت هريك و‬

‫ايجاد تأمينها و تضمينهاي ضروري در دادرسي و مدافعات طرفين اجراي عدالت كيفري را‬

‫ممكن كند‪.‬بديهي است در حفظ منافع جامعه نبايد حقوق و منافع فرد‪ ،‬قرباني و نابود گردد‪.‬زيرا‬

‫اگر عدالت اقتضاء ميكند كه بزهكار واقعي به مجازات محكوم شود‪ ،‬شرط اجراي عدالت هم‬

‫اين است كه فردي كه در مظان اتهام است‪ ،‬امكان دفاع از خود را داشته باشد‪ .‬حيات و آزادي‬

‫متهم زماني از او سلب ميشود كه ضمن رعايت حقوق دفاعي‪ ،‬طي محاكمه منصفانه‪،‬‬

‫مسؤوليت كيفري و تقصيرش ثابت و به موجب حكم قطعي محكوم شده باشد‪ .‬بنابراين مقررات‬

‫آيين دادرسي كيفري كه ناگزير از تغيير و تحول دائمي و انطباق آن با جامعهاي پيشرفته و‬

‫متمدن است‪ ،‬بايد متضمن قواعدي باشد كه اجراي عدالت را در سطح تمدن جهاني عصر‬

‫حاضر تأمين نمايد‪ .‬قوانين آيين دادرسي كيفري وقتي از ارزش و اعتبار كافي برخوردار است‬

‫كه بين دو حق‪ ،‬حق جامعه كه از جرم متضرر شده از يك سو و حق انساني كه فعًال به عنوان‬

‫متهم شناخته شده است از سوي ديگرتعادل ايجاد نمايد‪ .‬نيل به اين هدف حقوقدانان و‬

‫متخصصين را به بحث و تبادل نظر ترغيب كرده و اصالح آيين دادرسي كيفري مّلي به تبع‬

‫تحوالت بين المللي قضايي را ضمن حفظ حقوق بشر توصيه وپيشنهاد نموده است‪ .‬امروزه‬

‫قوانين آيين دادرسي كيفري در بسياري از كشورهاي جهان در جريان اصالح وتغييرات‬

‫اساسي قرار گرفته است‪ .‬اين اصالحات با توجه به گزارشها‪ ،‬عمدتًا ناظربه اصول حاكم بر‬

‫آيين دادرسي و رعايت حقوق متهمان است‪ .‬هرچند عواملي كه باعث اين تحول در نظام كيفري‬

‫‪18‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫ميشود متعدد است‪ ،‬اما در اصل يك هدف مشترك در آن ديده ميشود‪ ،‬كه عبارت است از تلفيق‬

‫حقوق بشر با آنچه كه عدالت كيفري مفيد و مؤثر به آن نياز دارد‪.‬در اعمال اين هدف نوع جرم‬

‫و يا جنايت تأثيري ندارد‪ .‬چنانچه فيالمثل جرائمي چون تروريسم و يا جنايت سازمان يافته‪ ،‬و يا‬

‫جرائم مواد مخدر و از اين قبيل هر چند پراهميتاند ولي سركوبي يا پيشگيري از فزوني آن به‬

‫هر حال و به هر كيفيت بايد با رعايت حقوق بشر انجام پذيرد‪ .‬مهمترين جنبشها در زمينه‬

‫اصالح آيين دادرسي كيفري در اروپاي قرن نوزدهم نمايانگر اين بود كه از مرحله نخست‬

‫چنين تغيير و تحولي را منوط به تأمين نيازهاي مربوط به آن يعني جايگزيني تضمينات حقوق‬

‫بشر در مقررات جديد كه غالبًا در حقوق اساسي دولتها پيشبيني شده‪ ،‬نمودند و آن عبارت بود‬

‫از اصول مربوط به احترام و شايستگي بشر و برابري و مساوات آنان در مقابل قانون و نيز‬

‫حق مربوط به تماميت جسماني و از اين قبيل‪ .‬اقتباس قوانين عادي از قانوني اساسي موجب شد‬

‫كه در حقوق دادرسي تضميناتي چون حق استماع مدافعات فرد در دستگاههاي قضايي‪ ،‬منع‬

‫تعقيب مجدد براي ارتكاب يك جرم و ديگر تضمينهاي ضروري را قائل شوند‪ .‬به عالوه به‬

‫منظور مفيد و موثر بودن مقررات آيين دادرسي كيفري در نظام سازمانها و تشكيالت‬

‫دادگستري تجديدنظرهايي به عمل آمد‪ .‬از جمله در آن زمان به تقليد از نظام آيين دادرسي‬

‫كيفري فرانسه تأسيسي در بطن دادگستري در امور كيفري به نام «دادسرا» براي كشف و‬

‫تعقيب جرم و نهادي به عنوان قاضي تحقيقات «بازپرس» ايجاد گرديد‪ ،‬كه به تدريج به قوانين‬

‫بسياري از كشورهاي ديگر راه يافت و مورد عمل قرار گرفت‪ .‬نتيجه اينكه در اصالحات آيين‬

‫‪19‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫دادرسي كيفري آنچه ضروري به نظر ميرسد‪ ،‬تشريح وتوجيه و اعتالي هرچه بيشتر مضمون‬

‫و اصولي است كه در ميثاقهاي بينالمللي پذيرفته شده و امروزه كم و بيش به آن عمل ميشود‪.‬‬

‫طرح بحث ‪ :‬تحقق عدالت به معناي عام و عدالت كيفري به معناي خاص همواره در طول‬

‫تاريخ آرزوي انسان عدالتخواه بوده و هست‪ .‬بديهي است عدالت كيفري كه هدف هر دادرسي‬

‫جزايي است بدون برقراري محاكمه منصفانه اي كه در آن حقوق و آزاديهاي متهم محترم‬

‫شمرده شود هرگز فرصت ظهور نخواهد داشت‪ .‬از عوامل توسعه حقوق كيفري در عصر‬

‫حاضر مفاهيم و معيارهاي حقوق بشراست ‪ .‬اين مفاهيم و معيارها كه در اسناد بين المللي و‬

‫منطقه اي شناسايي شده ومورد حمايت قرار گرفته اند ‪،‬به ويژه بر قوانين و مقررات ملي‬

‫مربوط به آيين دادرسي كيفري تاثير آشكار داشته اند ‪.‬بارزترين جنبه چنين تاثيري حقوق متهم‬

‫در برابر دادگاه است كه فهرست اجمالي حقوق مورد بحث بدين قرار است ‪:‬تساوي افراد در‬

‫برابر دادگاه ‪ ،‬محاكمه منصفانه و علني در دادگاه صالح ـ مستقل و بي طرف ‪،‬تفهيم فوري و‬

‫تفصيلي نوع وعلت اتهام ‪ ،‬حق حضور فوري در برابر دادگاه و محاكمه بدون تاخير ‪،‬حضور‬

‫در دادگاه و دفاع شخصي يا توسط وكيل ‪ ،‬مواجهه با شهود مخالف ‪ ،‬دادن مترجم رايگان ‪ ،‬منع‬

‫اجبار به اقرار ‪ ،‬جدايي آيين دادرسي اطفال از افراد بزرگسال ‪ ،‬منع تجديد محاكمه و مجازات‪،‬‬

‫تساوي افراد در برابر قانون‪ ،‬حاكميت قانون بر نظام جرايم و مجازات ها ‪ ،‬منع تاثير قوانين‬

‫زيانبار در وقايع گذشته ‪،‬منع شكنجه و آزار و اعمال مجازات هاي غيرانساني ‪،‬منع دستگيري‬

‫و بازداشت خود سرانه ‪ ،‬حق اطالع فوري از علل دستگيري وبازداشت ‪ ،‬حق رسيدگي به‬

‫‪20‬‬
 ‫کالج پروژه‬
‫‪www.collegeprozheh.ir‬‬
‫اتهام در مدت زمان معقول ‪ ،‬حاكميت پيش فرض برائت ‪ ،‬منصفانه بودن محاكمه ‪،‬‬

‫برخورداري از تضمين هاي دفاع ‪ ،‬ضرورت حفظ شان و شخصيت انساني متهمان ‪،‬لزوم‬

‫جبران زيان هاي وارد بر بازداشت شدگان يامحكومان بي گناه ‪ ،‬و حق درخواست تجديد نظر‪.‬‬

‫بطور كلي مهمترين سئواالت مطروحه پيرامون حقوق متهم در سراسر يك دادرسي كيفري‬

‫(من البدو الي الختم) عبارتند ازاين كه‪ :‬با كشف جرم به عنوان يك پديده اجتماعي براي تعقيب‬

‫متهم به ارتكاب آن و نهايتًا محاكمه وي به چه نحو بايد عمل كرد؟ آيا به اين بهانه كه شخصي‬

‫مظنون ومتهم است ميتوان هر نوع رفتار و برخوردي را عليه او اعمال نمود؟ بايدديد در‬

‫مرحله دادرسي قاضي دادگاه عالوه بر اهتمام به حقوق شاكي و جامعه بايدچه اهرمهايي را در‬

‫اختيار متهم قرار دهد تا او قادر باشد در فضايي عادالنه و بي طرفانه به دفاع از اتهامات‬

‫وارده بپردازد‬

‫‪21‬‬