GÖKÇER ATEŞ

MATERYAL TASARIM
 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

Teknoloji Materyal Kullanmanın Faydaları

lgi uyandırır ve ö renme iste i olu turur.

nsanların sorunlarına yardımcı olacak çözümlerin üretilmesi amacıyla; makinelerin, araçların, Soyut kavram ve konuları somutla tırır.
materyallerin ve yöntemlerin geli tirilmesi ve uygulanması olarak tanımlanabilir. Ö retimi açık, canlı hale getirir.
Çoklu ö renme ortamı sunar.
Ö rencilerin bireysel ihtiyaçlarını kar ılarlar.
Ö retimi bireyselle tirir.
E itim Teknolojisi Güvenli gözlem yapma olaca ı sa larlar.
Bilgileri daha anla ılır kılar.
Ö retimi basitle tirir, anla ılır kılar.
E itim ile ilgili kuramların en etken ve olumlu uygulamalara dönü türülmesi için personel araç, gereç,
Aktif katılımı sa lar.
süreç ve yöntemlerden olu turulmu bir sistemler bütünüdü
Birincil kaynaktan bilgi sa lar.
Anlamlı, kalıcı ö renmeler sa lar.
Güveni gözlem yapma olaca ı sa lar.
çeri in tutarlı ekilde sunulmasını sa lar.
Ö retim Teknolojisi Tekrar tekrar kullanılabilirler, pratik yapma imkânı sa lar,
E itimde fırsat e itli i sa lar.
Ortak ya antı sa lar.
Etkili bir ö retim sa lamak amacıyla, ö renme ve ileti im ile ilgili ara tırmalara dayalı olarak ö retme ve
ö renme sürecinin sistematik olarak tasarlanması, uygulanması ve de erlendirilmesidir.
Materyal Seçiminde Kullanılacak Ölçütler

Ö retim Materyali Seçilen materyal ö retim programıyla uyumlu mu?

Materyalin içerdi i mesajlar do ru ve güncel mi?
Materyalde açık ve anla ılır bir dil kullanılmı mı?
Ö retimi faaliyetlerini desteklemek, ö retim sürecini zenginle tirmek amacıyla kullanılan yada Materyal ö renciyi güdüleyici ve ilgiyi sürekli tutacak özelliklere sahip mi?
geli tirilen araç - gereçlerdir. Materyal ö rencinin katılımını sa layıcı özelliklere sahip mi?
Materyal, teknik özellikleri açısından yeterli mi?
Materyalin etkili oldu unu kanıtlayacak veriler var mı?
Materyal, önyargılardan arındırılmı bir yapıda mı?
Materyalin kullanımına ili kin gerekli kullanma kılavuzları ve di er metinler mevcut
mu?

Materyal Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Hedeflere/kazanımlara uygun olmalıdır. (I. Öncelik)

Ö rencilerin geli im özelliklerine ve düzeyine uygun olmalıdır.
Ö retmen tarafından kullanılabilir özellikte olmalıdır
lenen konu alanına uygun olmalıdır.
Araçlar ve materyaller ö retim amaçlarına ula maya yardım etmelidir.
Araç ve materyalin seçiminde sınıftaki ö renci sayısı da dikkate alınmalıdır.
Kullanılacak araç ve gereç sınıfın fiziki artlarına uygun olmalıdır.

313 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

Materyal Hazırlama Sürecinde Dikkat Edilecek Hususlar Araç ve Gereçlerin Türleri

Ö retim materyali dersin hedef ve kazanımlarına uygun olmalıdır.

Ö retim materyali ö renci grubunun özelliklerine, hazır bulunu luk düzeyine uygun olmalıdır.
Ö retim materyali basit, sade ve anla ılır olmalıdır. Görsel Araçlar
Dersin konusunu olu turan bütün bilgilerle de il, önemli ve özet bilgilerle donatılmalıdır.
Ö retim materyali ya amdaki gerçekli ine uygun olmalıdır. Sınıf tahtası
Ö retim materyali ya amdaki gerçek boyutuyla olmamalıdır. Çok amaçlı tahtalar
Materyaller sadece ö retmenin rahatlıkla kullanabilece i türden de il, ö rencilerin de Te hir tahtaları
kullanabilece i ekilde hazırlanmalıdır Grafik materyalleri
Hareketsiz resimler
Ö retim materyali ö rencinin eri imine ve kullanımına açık olmalıdır.
Harita ve küreler
Ö retim materyali alı tırma ve uygulama imkanı sa lamalıdır. Gerçek obje ve nesneler
Materyaller ta ınabilir, güncellenebilir, dayanıklı ve ekonomik olmalıdır. Modeller ve örnekler
Kullanılan ö retim materyalinin içeri inin mutlaka do ru ve güncel bilgiler içermelidir. Sergiler
Kullanım esnasında güvenlik riski ta ımayacak nitelikte olmalıdır. Tepegöz, film eridi
Materyal içindeki unsurlar birbirleri ile uyumlu ve bütünlük içinde olmalıdır. Slayt ve projektör

Materyal Hazırlama Süreci itsel Araçlar

Plak ve plakçalar
Kaset ve kasetçalar
CD ve CD çalar
Hedef analizinin yapılması Ö renci özelliklerinin belirlenmesi Radyo

itsel Araçlar

çerik analizinin yapılması çerik ve Aracın Bütünle tirilmesi Multimedya (ileti im araçlarının birlikte kullanılması),
Film ve videolar
VCD-DVD
Bilgisayar temeline dayalı ö retim araçları
Televizyon

De erlendirme

314
 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci

Görsel Tasarım Ö eleri Görsel Tasarım lkeleri Yazılı Unsurlar

Alan/ Bo luk Bütünlük Yazılı Unsurlar

Çizgi Denge Harfler
ekil ve Form Vurgu Sunu Materyallerinin
Doku Hizalama Hazırlanma lkeleri
Renk Ritim
Oran- Ölçek Ahenk
Yakınlık

Gökçer ATE @gokcerates

315 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

GÖRSEL TASARIM Ö ELER

Alan / Bo luk / 3. Kural Tekni i Çizgi

Belirlenmi bir çerçeve içerisindeki kullanım alanı dı ında kalan yerlere bo luk denir.
Ö retim materyaline genel olarak bakıldı ında görülen/hissedilen doluluk veya bo luktur.
Hazırlanacak ö retim materyalinde bilinçli olarak yazı, resim, grafik, ekil vb. unsurların da ılımı
ve yerle imi ö renmeye etki gücünü artıracaktır.
Gözler taramayı soldan sa a ve yukarıdan a a ıya do ru yapar. Bu nedenle görselde ilk sol üst
kö eye yakın olan yazı ve resimler dikkat çeker.
Ö retim materyallerinde çizgi; do ru, dairesel, kırık veya bunların karı ımı olarak
kullanılmaktadır.
Çizgilerin yatay, dikey veya e ik olarak kullanımı algılama üzerinde etkilidir.
Çizgiler, hareketi ve hareket yönünü belirleyici etki yaratırlar.
Çizgiler, ekilleri ayırma ve birle tirme i levi görürler.

Yatay çizgi Durgunluk

Görsel materyalde alan kullanımı materyalin anla ılabilir olamasını sa lar.

Dikey çizgi Güç, yukarı bakma

Kö egen çizgi Hareket, dinamizm

Çizgiler fikirleri ayırmada

Kalın çizgiler ince kullanılır.
Görselin bulundu u yer hatırlamayı etkiler.
çizgilerden daha etkilidir.

Sol üst > Sol alt > Sa üst > Sa alt

E er önemli ö enin kompozisyon gere i ba ka yerlere yerle tirilmesi gerekiyorsa izleyenlerin

dikkatleri renk, doku, çizgi gibi tasarım ö eleriyle oraya yönlendirilmelidir.

Çizgiler belirli bir yolun Çizgiler bir nesne veya fikri

izlenmesini sa lar. en az zaman ve materyalle
görselle tirmeyi sa lar.

316 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

GÖRSEL TASARIM Ö ELER

ekil ve Form Doku

ekil, bir yüzey üzerinde yaratılan iki boyutlu biçimlerdir. Doku, iki boyutlu nesne ve materyallere dokunma hissi verir.
Form ise kullanılan biçimlerin birbirine göre yerle imidir. Görselin hem daha gerçekçi gözükmesine, hem de zeminle cisim arasında olu an farklılık sayesinde
Çe itli ekiller bir araya getirilerek anlamlı kompozisyonlar meydana getirilir. daha rahat algılanmasına yardımcı olur.

Doku; görseli daha gerçekçi gösterir.

Dokunma hissi uyandırır.
Doku; önemi belirtmek, fikir vermek, ayırmak, bütünle tirmek amaçlı kullanılabilir.

Boyut / Oran- Ölçek

Görseller, tek ba ına, boyutları hakkında bilgi vermez.

Boyut hakkındaki yargımız, çevreleyen cisimler hakkındaki bilgimize ba lıdır.
Görsellerde kullanılan objelerin büyüklü ünün do ru olarak algılanabilmesi için tanıdık ba ka bir
obje ile ölçeklendirilmesi gerekir.

ekil Form

ekil bir yüzey üzerine yaratılan iki boyutlu biçimlerdir. Farklı ekiller bir araya gelerek anlamlı bir
bütün olu turabilirler

317 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

Renk

Renkler, iyi tasarlanmı bir ö retim materyalinde anahtar rol oynar.

Renklerin iyi seçilmesi ve çizgilerle birlikte iyi tasarlanması sonucu en etkili ö retim materyalleri
geli tirilir.
Ya antımızda renklerin seçimi ki isel oldu u halde ö retim materyallerinin tasarımı ve geli tirilmesinde
bu söz konusu de ildir.
Rengin ö retim materyalinde önem ta ıması do rudan do ruya algılama üzerinde yarattı ı etkidendir.

Materyallerde renk, aslına uygunlu u artırmak, vurgulamak, duygusal etki yaratmak için kullanılmalı ve
zemin ekil ili kisinde zıt renkler kullanmaya dikkat edilmelidir.

Bir renk kendisini çevreleyen renkler dikkate alınmadıkça do ru olarak de erlendirilmez

Renklerin kullanımında ya gruplarını da dikkate almak gerekir. Çok parlak renkleri küçük ya
gruplarında, daha ileri ya grupları için pastel tonları kullanılmalıdır.

En iyi okunulabilirlikten en az okunulabilirli e do ru

Beyaz zemin
Sarı zemin Mavi zemin Beyaz zemin Siyah zemin
+
+ + + +
Mavi/Ye il
Siyah Yazı Beyaz Yazı Siyah Yazı Sarı Yazı
Yazı

318 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

GÖRSEL TASARIM LKELER

Bütünlük Denge

Görsel elemanlar ve bunların fonksiyonları arasındaki ili ki bütünlü ünü olu turur.
Her bir görsel unsur, mesaj iletmedeki fonksiyonu göz önüne alınarak yerle tirilmelidir.
Yararı olmayan hiçbir yazı, resim, ekil, grafik vb. unsurlar materyalde bulundurulmamalıdır.
Bütünlü ü olu turacak olan ili kinin kurulabilmesi için bir önceki konuda bahsedilen tasarım
ö elerinden (çizgi, ekil, renk, vb.) faydalanılır.
Denge bir materyalde bulunan ögelerin algılanan a ırlı ı ile ilgilidir.
Denge, ö elerin yatay ve dikey olarak materyale e it a ırlıkta da ıtılması (yerle tirilmesi) yoluyla
olu turulur.
Formal ve nformal denge olmak üzere ikiye ayrılır.

Materyal içerisinde bütünlü ün sa lanmı olması mesajı anlamayı ve yorumlamayı kolayla tırır.

Formal Denge nformal Denge

Bir materyalin ortadan ikiye bölündü ünde Bir materyal ortadan ikiye bölündü ünde
ö elerin simetrik olarak (her iki tarafta da a ırlık olarak her iki tarafta e ittir ancak
birbirinin aynı ekilde) yerle tirilmesi. kullanılan ö eler farklıdır.

Formal ve nformal Denge

Bütünlü ün sa lanması açısından yapılan hataların ba ında materyalin içinde çok sayıda ve birbiri ile
ili kisi düzgün bir ekilde ifade edilememi ö elerin kullanımı yer alır.
Formal ve nformal Denge

Bütünlü ün sa lanması için tüm fikirler materyale yansıtılmamalıdır. Dengenin informal ekilde sa lanması materyale belirli ölçüde hareketlilik kazandırır.

319 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

GÖRSEL TASARIM LKELER

Vurgu Ritim

Vurgu dikkati çekmek ve bir merkeze yöneltmek amacıyla görselin temel bölümüne verilen Kompozisyonda gözün bir objeden di erine rahatça kayabilmesidir.
önemdir. Birbirinden kopuk olarak yerle tirilmi tasarım elemanları arasında ba ıntı zor kurulaca ı için
Materyalde kullanılan görsellerin belirli bir bölümüne dikkat çekmek amacıyla kullanılır. algılama istenilen düzeyde olmaz.

Ok ve benzeri yön gösteren çizgilerin ve ekillerin kullanılması, odaklanılacak

ö enin farklı ekilde boyutlandırılması , farklı renk ve doku kullanımları ile
görsellerde bir ö eyi öne çıkarılabilir.

Vurgunun oldu u yerde ritim aranmaz.

Hizalama Ahenk

Hizalama, görsel materyallerin daha kolay algılanmasında, ö eler arasında kurulan ili kilerin daha Ahenk, kompozisyonun bütünü ile ba lantılıdır. Parçalar bir araya geldi inde ortaya çıkacak
rahat anla ılmasında önemli rol oynar. bütünlük duygusudur.
Materyal içinde düzenli bir ekilde yerle tirilmi ö eler ö renmede de kolaylık sa lar. Ahenk bir bakıma bütünü olu turan parçaların birbiri ile olan ili kisine ba lı olarak ortaya çıkan
uyumdur.

320 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

GÖRSEL TASARIM LKELER

Yakınlık
Tasarımda dikkat edilecek di er kurallar

Materyallerde belirli bir kavramı ifade edebilmek, mesajı iletebilmek için birden fazla ö e kullanılabilir.
Bu ö elerin arasındaki ili kiyi ö elerin birbirleri arasındaki uzaklıkları ve yakınlıkları belirler.
Görseller mümkün oldugunca basit olmalıdır.
Gerçek resimler yerine basit çizgi resimler, karikatürler, çizelgeler ve diyagramlar kullanılmalıdır.
Çok fazla ayrıntı ya da gerçe e yakinlik ö renmeyi güçle tirmekte kalmaz, ögrencinin nelerin
önemli oldu u konusunda dikkatlerini da ıtır.
Resim, foto raf, grafik gibi ö elerin kullanımı ne çok soyut ne de çok gerçekçi olmalıdır.
Ö retim amaçlı bir görsel materyal tasarlarken, nesnelerin gerçeklik derecesinden çok anlamsal
boyutunu dikkate almak gerekmektedir.
Boyut açısından ö enin daha iyi ifade edilebilmesi için ölçek kullanılabilir.
Rakamsal bilgilerin aktarılmasında grafiklerden faydalanılmalıdır.
Görsellerde metin miktarı sınırlandırılmalıdır. Metinler için çok fazla yazı tipi kullanılmamalıdır.
Kavramlar arasındaki farklılıkları göstermek ve karsılastırmalar için görseller yan yana
yerle tirilmelidir.
Bilinmeyen nesnelerin boyutunu göstermek için ölçek yada bilinen nesnelerden yararlanılmalıdır.
li kili ö eler li kisiz ö eler
Görseller ortamdaki bütün ögrencilerin ayni anda görebilmeleri için yeterince büyük olmalıdır.

321 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

YAZILI UNSURLAR

Harflerin Kullanım lkeleri Yazılı Unsurlar

• Dekoratif amaçlı süslü yazı yerine düz ve sade biçimde yazılmı yazılar kullanılmalı.
• Dekoratif amaçlı süslü yazı yerine düz ve sade biçimde yazılmı yazılar kullanılmalı.
• Küçük harflerle yazılan yazılar daha kolay okunabilir.
• Harflerin rengi, arka plan rengi ile zıtlık olu turmalıdır. Yazının okunabilirli i zemin
ile arasında olu an kontrasta ba lıdır.
• Harfler, yazının kullanıldı ı yere göre rahatça okunabilecek büyüklükte seçilmelidir.
• Harfler arasındaki aralık, yazının kolay okunu unda etkilidir.
• Satırlar arasındaki aralık da aynı ekilde yazının kolay algılanması üzerinde etkilidir.
• Küçük harfin okunması büyük harften daha kolaydır.
• Harflerin çok yakın olmamasına dikkat ediniz.
• Arka fon ile harfler arasındaki parlaklık kontrastı algılamayı etkiler.
• Çok kısa çizgiler algılamayı yava latır, çok uzunlar yanlı lara sebep olur.
• Bold ve italik metnin bütününde kullanılmamalı sadece aksan için kullanılmalıdır.
• Sözel mesaj içeren çerçevelerde üçten fazla ayrı harf türü kullanılmamalıdır.
• Tercih edilen harf türleri birbirine uyumlu olmalıdır.
• Kısa ba lıklar için büyük harf kullanılmalı ama daha uzun sözcük ve cümleler için küçük harf
kullanılmalıdır.
Harf Stili
• Metnin uzun paragraflar içermesi durumunda tek sütun kullanılmalıdır.
• Paragraf aralıkları satır aralarına göre daha fazla tutulmalıdır.
• Anahtar kelimeler farklı renkle yazılmalıdır.
• Vurgulanacak ögelerin tümü büyük harfle yazılmamalıdır.
• Cümlenin tamamı büyük harfle yazılmamalıdır.
• Metin görsel ögelerle desteklenir, kavramlar ayrıntıya girmeyen çizimlerle örneklendirilir.
• Konunun tamamı de il önemli yerleri veya özeti materyale yerle tirilir. Ayrıntıya girilmez, ana
hatlar ve önemli noktalar yazılır.
• Hizalama ilkesine dikkat edilmelidir.
• Satır sonuna sı mayan kelimeler ayırma çizgisi ile bölünmemelidir, kelime tamamen alt satıra
yazılmalıdır.
• Bütünlük ilkesine dikkat edilmelidir.

322 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

Stil Sayısı Büyük Harflerin Kullanımı

Harf Boyutu

323 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

Harfler Arası Bo luklar

Satır Arası Bo luklar

324 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

DERS K TAPLARI YAZI TAHTALARI

Ders Kitaplarında Aranacak Nitelikler Yazı Tahtalarının Kullanımı

Ö retim programına uygun olması. Yazılar yada asılan materyallerin büyüklükleri uygun olmalıdır.
Ö renciye uygun olması. Yazılar okunaklı olmalıdır.
Konuların anla ılır olması. Konu ile ilgili gerekli bilgiler yazılmalıdır.
Konuların sistemli i lenmesi. Yazılar mümkünse önceden yazılmalı.
Estetik olmalı ve göz sa lı ını dikkate almalı. Ders esnasında kullanılıyorsa planlı bir ekilde kullanılmalı.
Konular günlük hayatla ili kilendirilmeli. Kullanım esnasında sınıfa uzun süre arka dönülmemelidir.
Metinlerde açık, anla ılır bir dil kullanılmalı. En pratik, en kolay ula ılabilir ö retim materyalidir denilebilir.
Metinde yer alan bilinmeyen terimleri, kısaltmaları ve kısa yazımları açıklanmalı. Tahtaya yazılar okunaklı ve yeterince büyük yazılmalıdır.
Kitaplarda, konuları açıklayıcı resim, tablo, grafik, ema, harita vb. kullanılmalı. Belli bir sistematik izlenmeli, bo luklara geli igüzel yazılmamalıdır.
Görsel araçların altında açıklamalara yer verilmeli. Önemli yerler renkli kalemlerle ya da altı çizilerek vurgulanmalıdır.
Görsellerde ayrıntı az olmalı. Tahtaya yazılacak bilginin tümü de il anahtar kelimeler yazılmalı.
Aynen yazılması gereken yabancı kelimelerin yanlarında parantez içinde Türkçe okunu ları da Kapsamlı çizim ya da yazılar tahtaya dersten önce hazırlanmalıdır.
gösterilmeli. Tahtaya yazmayı planladıklarımızı ve bunların yerle imlerini önceden yapmalıyız.
Sayfa düzenine dikkat edilmeli. Tahtaya önceden yazılan ya da çizilen materyalleri, bunları kullanana kadar gazete ka ıdı, perde vs.
Aynı yazı tipi kitabın tamamında kullanılmalı. ile kapatılmalı.
Satır sonuna sı mayan kelimeleri alt satıra almalı. Ö rencilerle göz teması önemlidir. Konu urken sınıfa dönülmeli, yazı tahtasına konu ulmamalı
Uzun paragraflar kullanılacaksa tek sütunlara yer verilmeli. De i ik sunu teknikleri kullanılmalı. Tahtayı fazla kullanmaktan ya da sadece tahtaya ba lı
Paragraflar arası bo lukları, satır arası bo luklardan daha geni tutulmalı. kalmaktan kaçınılmalıdır.
Metinlerin arka planındaki renk okunaklı ına katkı sa lamalı. Yazı ve çizimler temiz, anla ılır ve düzenli olmalıdır
Kitaplarda, ö rencilere milli, ahlaki, manevi ve kültürel de erleri sevdirici okuma parçalarına yer
verilmeli.

Ders Kitaplarının Yararları Yazı Tahtalarının Sınırlılıkları

Ö renciler, di er kaynaklara ba vurmak amacıyla ders kitabının herhangi bir yerinde durabilir. Kullanımı zordur.
Ders kitapları, bireyselle tirilmi e itim olana ı sa lar. Sınıf yönetimini zorla tırır.
Ders kitapları kolay ta ınabilir. Bilgileri saklamak zordur.
Ö rencilere istedikleri yerde ve zamanda çalı ma ve ö renme olana ı sa lar. Aynı bilgilerin tekrar sunumu gerekti inde azladan efor gerektirir
Ders kitapları ekonomik ekilde basılabilir, kolayca ço altılabilir ve güncellenebilir.

325 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

GERÇEK NESNELER MODELLER ve NUMUNELER

Gerçek nesneler; para, araç, bitki, hayvan gibi kolay ula ılan materyallerden bazılarıdır.
Model ve Numune Kullanımının Faydaları
Örne in; Osmanlı mparatorlu u dönemine ait para ya da Biyoloji dersinde kullanılan kurba alar,
gerçek nesnelerden bazılarıdır.
Modeller gerçek bir nesnenin üç boyutlu gösterimidir.
Gerçek nesneler somut oldu undan; Dale’in ya antı konisinin tabanına yakın bir yere aittir.
Modeller, gerçek e yaların aynı ya da ba ka bir hammaddeden yapılmı örnekleridir.
Gerçek nesneler, günlük ya amlarında do rudan ya antının az oldu u konuyu ö renenler için
Modeller gerçek cisimden daha büyük, küçük ya da aynı büyüklükte olabilen ba ka bir maddeden
özellikle uygundur.
yapılmı örneklerdir.
Ya antılarında anlamı ve ili kisi olan emalar olu turması için ö rencilerin somut ya antı
Soyut kavramların somutla tırılarak ö renilmesinde oldukça yararlı olan modeller, ö rencilerin
örneklerine gereksinimi vardır ve sınıfa gerçek nesnelerin getirilmesi bu sürece yardımcı olabilir.
dokunarak, ya antı geçirmelerini sa larlar.
Numuneler ve modeller, ö rencilerin bütün duyu organlarını kullanarak ya antı geçirmelerini
sa layan araç-gereçlerdir.

Gerçek Nesne Kullanımının Faydaları Numuneler do al ortamdan alınıp sınıfa getirilmi cisimlerdir.
Do adan toplanan yapraklar, ta çe itleri, hayvanlar ve böcekler, kimyasal maddeler vb.
numunelere örnek verilebilir.
Yaparak ve ya ayarak ö renme söz konusu oldu undan somut, izli ve daha kalıcı ö renme sa lar. Ö renciler numunelere dokunarak, koklayarak, tadarak maddeleri tanıyabilirler.
Ö renilenleri genelleme olana ı sa lar. Bunlar, özellikle somut kavramların ö retilmesinde etkili olarak kullanılır.
Her ö rencinin kendi hızına göre ö renmesini sa lar. Sınıfta bir kavrama ait ne kadar çok numune bulundurulursa, ö rencinin belle indeki kavramla ilgili
Yaratıcılı ı özendirir ve geli tirir. ema o kadar geni ler.
Problem çözme yetene inin geli tirilmesinde somut alı tırma yapma olana ı sa lar. Numuneler özellikle, Hayat Bilgisi ve Fen Bilgi- si derslerinde sıkça kullanılan ö retim araç-
gereçleridir.

Gerçek Nesnelerin Sınırlılıkları Model ve Numune Kullanım lkeleri

Derslerin zaman ve kapsam yönünden, planlanmasını ve yürütülmesini güçle tirir. Gerçe ine uygun olmalı,
Ö rencilerin aynı ö retim düzeyinde tutulmasını güçle tirir. Gerçek nesneyi yansıtmalı,
Her ders için bu çe it ya antıları olu turacak gerçek nesne sa lanmaya çalı ılması, zaman, çaba ve Tek bir konu ö retilmeli,
bazen de yüksek miktarda para harcamayı gerektirir. Kullanıma yönelik pratik yapılmalı,
Tüm ö renciler görüp dokunabilmeli,
Ö renci düzeyine uygun olmalı,

326
GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates
 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

ALAN GEZ LER GRAF KLER ve EMALAR

Daha çok gerçek süreçlerin, insanların ve nesnelerin çalı ılması amacıyla sınıf dı ında yapılır.
Grafik ve emaların Kullanımı
Alan gezisi ço unlukla ö rencilerin ilk elden deneyim gereksinimleri nedeniyle olu ur.
Geziler ö rencilerin gözlem ve çalı ma için sınıfa getirilemeyen konuları görmesine olanak sa lar.
Grafikler sayısal verileri görselle tirerek veriler arasındaki ili kilerin kolayla tırılmasını sa layan
Alan gezisinin yararlı olması için çalı ma konusuyla do rudan ilgili olması gerekir.
çizimlerdir.
Bu gezilerle ilgili gözlem etkinlikleri olmalıdır. Gözlem etkinlikleri, ö renciler ö renme ya antısı
E itim ortamlarında, e itimi somutla tırmak ve görselle tirmek amacıyla kullanılan ö retim
kazanmalarına yardımcı olur.
materyallerinden en uygun olanı grafiklerdir.
Gözlem, alan gezisinin önemli bir yönüdür.
Sözel olarak anlatılması zor olan bir kavram ya da rakamsal olarak anlam ifade etmeyen sayılar ve
oranlar grafik aracılı ıyla kolayca ö renciye anlatılabilir.
Ayrıca bu materyallerin kullanılması ö rencinin dikkatinin çekilmesinde ve korunmasında etkilidir.
Alan Gezilerinin Faydaları Ö renme daha kolay hale getirilmeye çalı ılır.
Fikir ve bilgileri anında ve etkili bir ekilde ortaya koymak da bu araçlarla kolayla abilir
Ö rencilerin zengin ve anlamlı ya antılar kazanmalarına yardım eder.
Ö rencilerde dikkatle gözlem yapma becerisini geli tirir.
Okul ile çevre arasındaki ili kiler kurmaya ve geli tirmeye yardım eder.
yi hazırlanan bir gezi, uzun süre kalıcı ya antılar sa lar. Grafik ve emaların Kullanım lkeleri
Grupla çalı manın kural ve ilkelerinin ö renilmesine yardım eder.

Boyutları uygun olmalı,

SERG LER Az sayıda kavram içermeli,
Anla ılabilir olmalı,
Okunabilir ve görülebilir olmalı,
Sergiler, ö retim sürecinde hazırlanan çe itli nesne ve görsellerin gösterimidir.
çeri e uygun olmalı,
Sergilerde nesneler, modeller, görseller ve basılı materyaller sergilenebilir.
Grafiklerin önceden hazırlanmalı,
Ö retim amaçlı gösterimler; sınıfta, müzede ve di er birçok ortamda kullanılabilir.
Farklı resim ve/veya renklerden faydalanılmalı,
Yüz yüze ileti imi engellememeli,
Sergilerin Faydaları Ö renci düzeyine uygun olmalı,
Elle yazı kullanılmamalı

Belli bir konuya ya da alana kar ı ilgi ve merak uyandırır.

Belli bir konuya ya da alana kar ı olumlu ya da olumsuz bir tutum geli tirmeye ya da var olan
tutumu de i tirmeye yardım eder.
lgilileri belli bir konu ya da alandaki program, proje, çalı ma ya da ara tırmaların sonuçlarından
haberdar eder.
Ö rencilerin düzenledi i sergiler, onların ileti im ve sanat yeteneklerini geli tirir.

327 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

GÖSTER LER

Gösteriler, bir dü ünce bir olgu ya da olayın çe itli duyu organlarını etkileyecek biçimde gösterilerek
anlatılmasını sa lar.
Gösteri tümüyle gerçek ko ullar altında ve gerçek nesneler kullanılarak yapılabildi i gibi, modeller
kullanılarak da yapılabilir.
Gösteri bir bakıma çe itli duyu organlarımızı etkileyerek bize bazı ya antılar kazandıran e itim
aracıdır.

RES MLER

Resim, soyut görü leri daha gerçekçi bir biçimde aktarır.

Bunlar ö retimin, Dale’in Ya antı Konisindeki sözel semboller düzeyinden daha somut düzeye
çıkmasını sa lar.
Resimlerin kullanımı kolaydır. Çünkü, bunların kullanımında donanıma gerek yoktur.
Resimler görece ucuz materyallerdir.
Resimler; her derste ve her e itim düzeyinde kullanılabilir. Bunlar; hikaye anlatma, yazma ya da
iirde de kullanılabilir

POSTERLER

Posterlerde resim, çizgi, renk ve sözcükten olu an sözel birle imler yer alır.
Posterlerin amacı iletiyi aktaracak kadar sürede izleyicinin dikkatini çekmektir.
Etkili olması için posterlerin renkli ve dinamik olması gerekir.
Poster kullanımındaki olumsuzluklardan biri uzun dönemli kullanılamamalarıdır.
Posterler birçok ö renme durumunda etkili ekilde kullanılabilir.
Posterler yeni konuya ya da okuldaki bir olaya ilgi çekmede; ö rencileri güdülemek için kullanılabilir.

328 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

B LG SAYAR DESTEKL Ö RET M NTERNET TABANLI Ö RENME

Bilgisayar destekli ö retim; ö rencilerin bilgisayar programları aracılı ıyla ö renmeyi
gerçekle tirdi i, ö renmelerini izleyip kendi kendini de erlendirebildi i bir ö retim biçimidir.
Bireysel farklara ve bireysel hıza uygun ö retimdir.
Bilgisayar teknolojisine dayanır.
Genellikle sanal e itim ortamları ve yazılımlar yoluyla ö retim gerçekle tirilir.
Ö retim sürecinde ö retmen rehberdir.
Ö retmenin kendi konu alanı ile ilgili bilgileri çok iyi bilmeleri gerekir.
nternet tabanlı ö retim, ö renen ve ö retenin zaman ve mekan yönünden birbirinden farklı
durumlarda bulundu u, alt yapısında internet tabanlı ortamların kullanıldı ı istendik davranı lar
geli tirme süreci olarak ele alınmaktadır.
nternet tabanlı ö renme, ö reticilerin, bireysel farklılıkları göz önüne alarak buna uygun e itim
vermelerini mümkün kılmaktadır.
nternet ba lantılı bir bilgisayarla düzenlenen ö retme-ö renme sürecini benimseyen internet tabanlı
ö retimin en önemli özelli i, ö rencilerin bireysel özelliklerine göre farklı ö renme etkinlikleri sunmasıdır.
nternet tabanlı ö renme zaman ve ortam sınırlaması olmaksızın bilgiye eri im olana ı sa lamasıdır.

Bilgisayar Destekli Ö retimin Özellikleri nternet Tabanlı Ö renmenin Özellikleri

Her ö renci kendi bireysel ö renme hızına uygun olarak ö renebilir ve tekrar etme olana ı vardır.
Ö renciye verilen geri bildirimlerle ö renci ö renme sürecinde sürekli aktiftir yani etkindir.
Hem görsel hem i itsel unsurlar etkin bir ekilde kullanılır ve kalıcılık sa lanır.
Ö renci performansının izlenebilmesi imkânı verir.
Zamandan ve ortamdan ba ımsızlık
Ö renci istedi i konuyu istedi i zamanda ö renebilir, tekrar edebilir.
Ö rencilere yardımcı olacak yeterli sayıda uzman olmaması
Programın sadece yazılım için seçilen bilgisayarda çalı ması
Bilgisayar ve paket programlarının pahalı olması (maliyetli)
Programlardaki içerik bilgisinin yeterli kalitede olmaması
Bilgisayar kar ısında uzun zaman geçiren ö rencinin psikolojik ve fizyolojik dengesinin olumsuz
etkilenmesi
nternet tabanlı ö retim, sınıf yerine internet ba lantılı herhangi bir bilgisayar, esnek olmayan ö retim
programları yerine ö rencinin iste ine ba lı e zamansız ö retme-ö renme süreçleri, kolay
de i meyen içerik yerine ö renme gereksinimlerine göre de i en esnek ve zengin programları
öngörmektedir
Ö renci edilgen de il, sürece aktif katılandır.
Ö retmen bilgi veren de il ö renciyi yönlendirendir.
nternet tabanlı ö retimde ö reten ve ö renen açısından fizik mekan, zaman, tek kayna a ba lı olma
ve salt ö reteni etkin kılma gibi kısıtlamalar ortadan kalkarak hem gerçek zamanlı hem de e
zamansız ö retme-ö renme ve de erlendirme süreçleri yürütülebilmektedir.
UZAKTAN Ö RET M

Bu ö retim modelinde fiziksel olarak ayrı mekânlarda bulunan ki ilere zaman zaman etkile imli
Bilgisayar Destekli Ö retim Yazılımları ö renme ortamları sa lanır.
Bunun için ortam, ö retici, ö renci ve ders içeri ini bir araya getirecek bir sistem planlanır.
Birebir uygulama programları E itim alacak her bireyin kendi ihtiyacı dikkate alınır ve ki iye özel ders süreleri planlanabilecek
Alı tırma-tekrar programları modüler bir sistem uygulanır.
Benzetim programları, Bireyler e itimlerini e zamanlı ve e zamanlı olmayan ekillerde alabilirler.
Problem çözmeye yönelik programlar, Bu model televizyon, radyo, açık ö retim, mektupla ö retim, bilgisayar, internet, online e itim gibi
Kelime i lemci programlar, yollarla uygulanır.
E itsel oyunlar,

329 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

HARMANLANMI Ö RENME TERS YÜZ Ö RENME

Yüz yüze ö retim ve web temelli ö retim teknolojilerin karı ımıdır.
Farklı pedagojik yakla ımların karı ımıdır (ör; olu turmacılık, davranı çı, kavramsal).
Yüz yüze ö retimin etkili yönleriyle (ör, soysal etkile im ve motivasyon) ile online ö retimin
avantajlarından (ör; esneklik) faydalanarak olu turulan harmanlanmı bir modeldir.
Harmanlanmı ö retim web tabanlı ö renme teknolojilerinin ö retim hedeflerine ula mak için
ö retime katılmasıdır.
Ters yüz ö renmenin amacı, ders konularının önceden kaydedilerek ö rencilere dijital ortamda
sunulmasıdır. Bu sayede ö renciler, kendi ö renme hızlarında ve tarzlarında konuları ö renebilirler ve
önemli konuları anlamadan atlama olasılıkları büyük oranda dü er.
Konuları kendi kendine ö renen ö renciler, sınıf ortamında ise pratik yapma imkanı bulurlar.
Ö retmenler ise sınıf ortamında yürütülen bireysel veya grup aktiviteleri esnasında, ö rencilerin
ö renme tarzlarını göz önünde bulundurarak, ki iselle tirilmi bir yönlendirme sunarlar.

330 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI
GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI
NTERNET TABANLI Ö RENME ARAÇLARI
M- Ö renme
M-ö renme (mobile-learning) kimi yerlerde h-ö renme (hareketli ö renme) adı ile anılmaktadır.
M-ö renme kavramı uzaktan e itimdeki e-ö renmeden türeyen bir kavramdır.
M- ö renme belirli bir sabit noktası olmayan ö rencinin ta ınabilir ileti im araçlarından (dizüstü
bilgisayarlar, cep telefonları, WAP, GPRS vb) faydalanılarak yapılan ö renme biçimidir.
Sanal Sınıf
Uzaktan e itimdeki senkron (cevirimiçi) uygulamalarındaki farklı yerdeki ö retmen ve ö rencilerin
internet veya bir bilgisayar a ı aracı ile olu turdukları gruplardır.
Sanal Sınıflar sayesinde birbirinden farklı yerdeki insanlar aynı zamanda birbirleri ile ileti im
sa layabilmekte ve aynı e itim materyali üzerinde etkile im halinde bulunabilmektedir.
Pod- Cast
Geçmi yıllarda, Podcasting e itimsel olmayan amaçlar için yayınlanan mp3 formatında ses
kayıtlarıyken, günümüzde videoların mp4 dosya biçimiyle de e itim amaçlı, yeni bir mobil
ö renme aracı olarak kullanımına ba lanmı tır.
Podcastler internetten mobil araçlara yüklendikten sonra, internet ba lantısına gerek
duyulmaksızın istenilen yere aktarılabilir, istenildi i zaman da dinlenebilirler.
Podcast, dinleyicinin, kayıtları iste ine ba lı ekilde, istedi i yerde istedi i zaman, dinlemesine
izin verir.
Podcast ürünleri oldukça az masraflıdır, abonelikler genelde ücretsizdir.
Podcastlerin dijital olması, bunu çevrimiçi eri imle kullanı lı kılar.
331 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI
YouTube: Gökçer ATE
Blog (Weblog)
Bloglar, bilgisayar kullanıcıları tarafından, ki isel girdilerini di er Internet kullanıcılarına sunmak
amacıyla kullanılan bir tür web siteleridir.
Bloglarda yer alan girdiler kronolojik bir sırada görüntülenmektedir.
Bloglar, sahip oldukları çe itli i levler sayesinde, kullanıcıların kar ılıklı olarak birbirlerinin girdilerini
görüntüleyebilmesine ve yorumlayabilmesine, hatta kar ılıklı fikir alı veri inde bulunabilmelerine
olanak sa lamaktadır.
Blogları kullanarak, web üzerinde, ö retmen ve ö rencilerden olu an bir blog toplulu unu olu turmak
mümkündür.
Blog ortamında ö rencilerin ilgilendikleri konuları arayabilmeleri, sunulan bilgileri yorumlayabilmeleri
ve bunlara eklemeler yapabilmeleri, kendi ö renme süreçlerini kendilerinin yönlendirmesine ve
ö renme sürecinde, kendilerine olan güvenin artmasına da yol açmaktadır.
Wikiler
Wikiler, bloglarla birlikte, yaygın kullanım alanlarına sahip olan web araçlarından birisidir.
Temel olarak Wikiler, i birlikçi çalı ma neticesinde kullanıcıların belirli konular üzerinde bilgileri
düzenleyip yayınlayabildikleri ortamlardır.
Wikilere kayıtlı olan her kullanıcı, sayfalarda sunulan bilgilere müdahale edebilmekte, neticede
kullanıcıların katkılarıyla, i birlikçi çalı manın bir ürünü olan web sayfaları yaratılmaktadır.
Wikiler, gerçekle tirilen çalı maların belli konu ba lıkları altında ar ivlenmesini sa lamaktadır. Bu
durumda, ö rencilerin belli konular üzerine bilgi payla ımında bulunabilece i bir platform ortaya
çıkmaktadır.
Di er yandan bilgilerin konu ba lıkları altında ar ivlenmesi, bilgiye eri imi de kolayla tırmaktadır.
Ayrıca Wikilerin en önemli getirisi, ö renciler ve ö retmenlerin i birlikçi çalı malarının sonucu olan,
nitelikli bilgiler sunmasıdır
Instagram: gokcerates
 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

Forum Artırılmı Gerçeklik

Elektronik ortamda web sayfaları halinde meydana getirilmi bir tartı ma platformu ve payla ım
sistemidir.
Bu sistemler sayesinde ziyaretçiler kendi fikirlerini belirtebilir.
Klasik blog anlayı ında ki iler var olan makaleleri okuyabilirken Forum da kullanıcılar kendi
maddelerini yaratabilir.
Kısa bir kaç kelime ile di er kullanıcılara soru sorabilece i gibi binlerce kelimelik ve materyallik bir
rehber de hazırlayabilirler.
Sanal bir sınıf için ayrı bir forum uygulaması kullanılabilece i gibi her dersin konu ba lı ının
bulundu u genel bir forum da kullanılabilir.
Buradan ö renci kendi dersinin bulundu u kategori ba lı ını seçer.
Önceden yazılmı tüm yazıları buradan görebilir.
Ö renci, hem yönetici ile hem de di er bütün kullanıcılarla bilgi alı veri inde bulunulabilir.
Sanal nesneleri gerçek dünyada gerçek zamanlı olarak yerle tirerek etrafımızı bir arayüze
çeviren ortamdır.
Artırılmı gerçeklik ile desteklenmi ö renme ortamları ö rencilere 2 boyutlu (2B) nesneleri 3
boyutlu (3B) olarak görebilme ve bu nesneleri çe itli perspektiflerden inceleme fırsatı tanıyarak
yaparak ve ya ayarak ö renme fırsatı sunmaktadır
Örne in sanal bir kalp ile çalı an ö renciler akan kanı görürken, kalp atı larını duyup bu atı ları
ellerinde hissedebilir.
Artırılmı gerçeklik, alternatif bir bilgisayar destekli e itim/ö retim faaliyetidir.
En bilineni Zspace ve STEM uygulamaları olan bu teknoloji aynı zamanda simülasyon tekni i
için de bir uygulama alanıdır.

D ital Öykü

Dijital hikayeler genel olarak hikaye anlatma sanatının, ses, görsel ve video gibi çe itli çoklu ortam
araçları ile birle tirilmesi ile ortaya çıkan anlatımlar olarak tanımlanmaktadır.
Dijital hikaye kavramını; resim, video, müzik gibi çoklu ortam araçları yardımıyla genellikle öykü
yazarının kendi sesini kullanarak öyküsünü anlattı ı, 2-6 dakikalık kısa bir film olu turma süreci
olarak tanımlamak mümkündür.
Ö retmen ve ö rencilere basit çoklu ortam araçlarını kullanarak, ses, resim, video gibi ögelerin bir
araya getirilmesi ile kendi hikayelerini anlatma olana ı veren dijital hikayeler farklı bran lardaki
ö retmenlerin, farklı ya larda, kültürde ya da e itim durumundaki ö rencileri için kullanabilecekleri
bir araçtır.
Bu projede sınıf ö retmenlerine, hayat bilgisi dersi kazanımları arasında yer alan de erlerin
ö retimine yönelik olarak kendi senaryolarını hazırlamalarına ve çoklu ortam ö elerini kullanarak
dijital hikayeler olu turmalarına yönelik bir e itim verilmesi amaçlanmaktadır.

332 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 MATERYAL TASARIMI

GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI YouTube: Gökçer ATE

DALE’N N YA ANTI KON S

Karma ı a

Soyuta
Sözel
sembollerle
edinilen Göz veya kulakla
ya antılar

Görsel sembollerle Gözle

edinilen ya antılar

Radyo, plak, erit, resimlerle edinilen

ya antılar Göz veya kulakla
Ba kalarının yardımıyla
edinilen

Hareketli resimlerle edinilen ya antılar

Göz ve kulakla

Televizyonla edinilen ya antılar

Sergiler yardımıyla edinilen ya antılar

Bütün duyu organlarıyla

Geziler yoluyla edinilen ya antılar

Gösteriler yoluyla edinilen ya antılar

Kendi kendine Dramatizasyonla edinilen ya antılar

edinilen

Model ve numunelerle edinilen ya antılar

Somuttan

Do rudan do ruya edinilen maksatlı ya antılar

Basitten

333 GÖKÇER ATE - E T M B L MLER - MATERYAL TASARIMI Instagram: gokcerates

 NOT

..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................