Professional Documents
Culture Documents
თავი 8
თავი 8
შრომისძალის რაოდენობა
16+ადამიანების რაოდენობა
შრომის ძალაში შედიან დასაქმებულებიც და დაუსაქმებლებიც (16+ ადამიანები)
ასევე მეორე კატეგორიაა 16+ ადამიანები, რომლებიც არ შედიან შრომის ძალაში.
სტრუქტურული უმუშევრობა:
o აღბეჭდავს არასწორ თავსებადობას დასაქმებულის სკილებსა და არსებული
სამსახურებისთვის საჭირო სკილებს შორის.
o ასევე აღბეჭდავს შრომის ბაზრის სტრუქტურულ და დემოგრაფიულ
მახასიათებლებს.
o ხშირად რთულია გამიჯვნა ფრიქციულ და სტრუქტურულ უმუშევრობას
შორის. ორივე შემთხვევაში ვხვდებით სამსახურის ძებნის პროცესსა და ახალი
სამსახურების გაჩენას. მთავარი განსხვავება ისაა, რომ ფრიქციული
უმუშევრობის დროს, მომუშავეები ფლობენ საჭირო სკილებს,
სტრუქტურულის დროს არა.
o უმუშევრობის ამ სახეს ძირითადად იწვევს ტექნოლოგიური განვითარება,
როდესაც მომუშავეებს არ შეუძლიათ ფეხი აუწყონ მას. ამან შეიძლება
საფრთხე შეუქმნას მაღალ დონეზე დახელოვნებულ მუშებსაც, რომელთა
სკილები არაა მარტივად გადაწყობადი და მორგებადი ახალ პირობებეზე, რაც
თავის მხრივ გამოიწვევს სტრუქტურულ უმუშევრობას.
o საჯარო სექტორის პრობლემები: მაგალითად, როცა რეგულაციებმა
პრაქტიკულად შეუძლებელი გახადა ქვანახშირის გამოყენება, მისი მაინერები
და მათი სკილები პრაქტიკულად არავის აღარ სჭირდებოდა, რამაც გამოიწვია
სტრუქტურული უმუშევრობა.
o ინსტიტუციური ფაქტორები: მინიმალური ხელფასის ლეგალიზაციამ
შეიძლება მცირედ-დახელოვნებული მუშების ხელფასები აწიოს მათი
წარმადობის დონის ზემოთ, რაც თავისთავად შეამცირებს სამსახურების
შესაძლებლობებს მათთვის. მაღალი უმუშევრობის დონის სარგებელი
ამცირებს ალტერნატიულ დანახარჯებს უმუშევრობისა და შესაძლოა
მიგვიყვანოს სტრუქტურული უმუშევრობის მაღალ დონემდე. ეს სარგებლები
ამერიკაში 99 კვირამდეც გაგრძელებულა და თან ახლავს არასასურველი
მეორეული შედეგი, უმუშევრობის წახალისება, რადგან ადამიანებისთვის
ნაკლებად მტკივნეული ხდება ეს პროცესი და ისინი ეგუებიან ვითარებას,
შესაბამისად აღარ აგრძელებენ ძებნის პროცესს.
o ამ პრობლემის მოგვარების ერთ-ერთი საშუალება აღმოჩნდა პირადი
დანაზოგები, რომლებიც ხელფასიდან მიდიოდა და გროვდებოდა, ხოლო
უმუშევრობის პერიოდში ის გამოიყენებოდა ისე, როგორც უმუშევრობის
სარგებლები. ამ სისტემამ გაამართლა, რადგან უმუშევრობის პერიოდში
იხარჯებოდა თავად უმუშევრის დაგროვილი ფული (დანაზოგები) და არა
მთავრობის ფული.
ციკლური უმუშევრობა:
o აღბეჭდავს ბიზნეს ციკლის პირობებს-მდგომარეობას.
o როდესაც საყოველთაო ვარდნაა ბიზნეს აქტივობებში, ციკლური უმუშევრობა
იზრდება.
o ციკლური უმუშევრობის დროს ნაკლები საქონელი/სერვისი იწარმოება,
შესაბამისად ნაკლები მომუშავეა საჭირო მათ შესაქმნელად.
o მოულოდნელი ვარდნა საქონლისა და სერვისების ზოგადი მოთხოვნის
დონისა გამოიწვევს ციკლური უმუშევრობის ზრდას.
o როდესაც მოთხოვნა შრომის ძალაზე მცირდება და ადამიანები კარგავენ
სამუშაო ადგილებს, არასრულყოფილი ინფორმაციის სამყაროში მომუშავე ვერ
იგებს სამსახური იმიტომ დაკარგა, რომ მის დამსაქმებელს აქვს ნაკლები
მოთხოვნა, თუ ზოგადად ეკონომიკაში ხდება გარკვეული პროცესები,
რომელიც ამას იწვევს. შესაბამისად მათ არ იციან ეს პირობები დროებითია,
თუ გრძელვადიან ვადაშიც ასე გაგრძელდება. თუ კლება მოთხოვნაში
მხოლოდ რამდენიმე დამსაქმებელს ეხება, ეს ადამიანები მალევე იპოვიან
სამსახურს. თუმცა სიტუაცია განსხვავებულია, თუ საქმე გვაქვს ზოგად
მოთხოვნის კლებასთან, რადგან ძალიან ბევრი დამსაქმებელი იძულებული
იქნება დაითხოვოს კადრები, მაშინ როცა ძალიან ცოტას შეეძლება მათი აყვანა
თავიანთ კომპანიაში. ამ პროცესში მათი სამსახურის ძებნის პროცესი
პრაქტიკულად უშედეგოა და არანორმალურად დიდხანს გრძელდება, რაც
სცილდება ფრიქციულ უმუშევრობას და მივყავართ ციკლურ უმუშევრობამდე.
რაც შეეხება საჯარო პოლიტიკას, მაშინ როცა ეს პროცესი ართულებს კადრის აყვანას
(დამსაქმებლის ზღვრულ ხარჯებს ზრდის) ან ნაკლებად დრამატულს ხდის უმუშევრად
დარჩენას (მაღალი ზღვრული სარგებელი აქვთ), იზრდება ბუნებრივი უმუშევრობის დონე.
მაგალითად, იტალიაში, ესპანეთსა და საფრანგეთში ეს მაჩვენებელი ამერიკასთან
შეადრებით ძალიან მაღალია, რადგან აქ უმუშევრობის სარგებლები და დახმარებები ძალიან
დიდია. ასევე რეგულაციების მიხედვით ძალიან ძვირია კადრის დათხოვნა. ასეთი
შეზღუდვები ამცირებს შრომის ბაზრის მოქნილობას და ზღვრულად აძვირებს კადრების
აყვანას.
ინფლაციის ეფექტები
ინფლაცია არის ზოგადი ფასების დონის მდგრადი ზრდა. როდესაც ინფლაცია იზრდება,
კონკრეტული საქონლისა და სერვისის ნაკრების შეძენა უფრო ძვირი ჯდება. ცხადია, იმ
შემთხვევაშიც როცა ფასების დონე სტაბილურია, ზოგიერთ პროდუქტზე/სერვისზე ფასები
იზრდება და ზოგიერთზე ვარდება. ინფლაციის პერიოდში მზარდი ფასების ეფექტი წონის
კლებადი ფასების ეფექტს. საშუალოდ მაღალი ფასების გამო კი, დოლარით შეგვეძლება
ნაკლების ყიდვა, ვიდრე ეს ადრე იყო. ინფლაცია შეიძლება ასევე განიმარტოს, როგორც
ფულის ღირებულების (მსყიდველობითი ძალის) კლებით.
რა იწვევს ინფლაციას?
ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად სხვა დამატებითი ცოდნაც გვჭირდება, მაგრამ ამ ეტაპზე
შეგვიძლია ორი ძირითადი მიზეზი გამოვყოთ:
1. ეკონომიკა ხაზს უსვამს კავშირს დაგროვილ მოთხოვნასა და მიწოდებას შორის. თუ
დაგროვილი მოთხოვნა იზრდება უფრო სწრაფად, ვიდრე მიწოდება, ფასები
გაიზრდება.
2. თითქმის ყველა ეკონომისტს სჯერა, რომ სწრაფი ექსპანსია ქვეყნის ფულის
მიწოდებაში გამოიწვევს ინფლაციას. „ცუდია, როცა ცოტა საქონელი გვაქვს და ბევრი
ფული“. ამით გამოწვეული ჰიპერინფლაცია არაერთმა ქვეყანამ გამოსცადა საკუთარ
თავზე 90-იან წლებში (ზიმბაბვე, რუსეთი...)
სემინარი:
1. ჩამოთვალე ბიზნეს ციკლის ძირითადი ფაზები და ჩამოაყალიბე როგორ იცვლება
რეალური ჯიდიფი და დასაქმებულობა-უმუშევრობა მათ შორის. არიან თუ არა
ბიზნეს ციკლის პერიოდები (ხანგრძლივობა) კონკრეტული ფაზებისა თანაბარი და
მარტივად პროგნოზირებადი?
ბიზნეს ციკლის 4 ფაზა არსებობს: ექსპანსია (რეალური GDP-ს აღმასვლა), კონტრაქცია
(რეალური GDP-ს დაღმასვლა), ბიზნესის პიკი (ზრდიდან კლებაში გადასვლის
წერტილი), რეცესიული ფსკერი (კლებიდან ზრდაში გადასვლის წერტილი).
კონტრაქციის დროს უმუშევრობა იზრდება ციკლური უმუშევრობის ხარჯზე,
ექსპანსიის დროს მეტ-ნაკლებად რეგულირდება და იზრდება დასაქმების დონე.
ბიზნეს ციკლი უფრო მეტად ჰიპოთეტურია, რეალურად ექსპანცია-კონტრაქცია
უფრო კომპლექსური და მერყევი პროცესია და სულაც არ გამოირჩევა
თანმიმდევრულობით და თანაბარი პერიოდებით.
2. რა არის სრული დასაქმება? როცა სრულ დასაქმებასთან გვაქვს საქმე, იქნება თუ არა
უმუშევრობის დონე 0? ახსენი.
სრული დასაქმება არის დასაქმებულობის ის დონე, როცა უმუშევრობის რეითი
ნორმალურია, ფრიქციული და სტრუქტურული ფაქტორების გათვალისწინებით. ანუ
გვაქვს მხოლოდ ბუნებრივი უმუშევრობა და არ ვხვდებით ციკლურ უმუშევრობას.
ცხადია არ ნიშნავს ნულოვან უმუშევრობას. უმუშევრობის დონე რომ 0 იყოს, მაშინ
არცერთი სახის უმუშევრები არ უნდა არსებობდნენ. რომ დავუშვათ სტრუქტურული
უმუშევრობის გაქრობა (ვთქვათ ქვეყანაში არანაირი სტრუქტურული ცვლილება არაა
და ამ მხრივ უმუშევრები არ არსებობენ, მეორე მხრივ, ფიზიკურად წარმოუდგენელია
ფრიქციული უმუშევრობა ნულამდე დაყვანა, რადგან შეუძლებელია მთელი
მოსახლეობა ბედნიერი იყოს საკუთარი სამსახურით და არ ეძებდნეს სხვას.
3. არის თუ არა ბუნებრივი უმუშევრობა ფიქსირებული? რატომ? როგორ უკავშრდება
ბუნებრივი უმუშევრობა სრულ დასაქმებას? ფაქტობრივი (ACTUAL) უმუშევრობის
დონე ბუნებრივ უმუშევრობის დონეზე მეტია თუ ნაკლები? რატომ?
არაა ფიქსირებული, გამუდმებით იცვლება ფრიქციული და სტრუქტურული
უმუშევრობის დონეები და ისინი არანაირ კანონზომიერებას არ ემორჩილებიან.
ორივე შემთხვევაში საქმე გვაქვს მხოლოდ ფრიქციულ და სტრუქტურულ
უმუშევრობასთან. ფაქტობრივი დონე უფრო მეტია, რადგან თითქმის ყოველთვის
გვაქვს საქმე ციკლურ უმუშევრობასთანაც, რომელსაც იწვევს რეცესია და თავისთავად
ზრდის უმუშევრობის დონეს. ახალ ზელანდიაშიც კი 2020 წელი რეცესიით
დასრულდა, ბადრის თქმით ყველაზე ახლოს სწორედ მანდაა ეს ორი მაჩვენებელი
ერთმანეთთან, მაგრამ ზუსტად ახალ ზელანდიაშიც კი არ ემთხვევა.
4. რა გავლენები ექნება მაღალ და ცვალებად ინფლაციის დონეს ეკონომიკაზე? როგორ
გავლენას მოახდენს ეს რისკის მიმღებობაზე, რომელიც უკავშირდება გრძელვადიან
კონტრაქტებს და მასთან დაკავშირებულ ბიზნეს გადაწყვეტილებებს?
1) მაღალი და ცვალებადი ინფლაცია ამცირებს ინვესტიციებს. ეს პროცესი ახშობს
გრძელვადიან მიზნებს. აღარ იყიდი მანქანა-დანადგარებს და აღარ ჩადებ
ინვესტიციებს, რადგან რისკი მაღალია. როდესაც არ იცი ინფლაციის რა დონეა
მოსალოდნელი, ძალიან რთულია გადაწყვეტილების მიღება და დასტაბილურებამდე
ყველა თავს იკავებს გრძელვადიანი მიზნებისგან. შედეგად, ვაჭრობა და ბიზნესი
პრაქტიკულად კვდება, ბაზრის ეფექტურობა მკვეთრად იკლებს.
2) ინფლაცია ამახინჯებს ინფორმაციას, რომელსაც ფასები უნდა იძლეოდეს. ზოგჯერ
ფასის შეცვლა არაა დრამატული, მაგრამ გრძელვადიან პროცესებთან დაკავშირებით
შეცვლილი ფასების შემჩნევა მარტივია. ასევე დამახინჯებული ფასები ართულებს
გადაწყვეტილების მიღებას და აღარაა ის სანდო ინდიკატორი. შედეგად, ეს
არარეალური ფასის სიგნალები მწარმოებლებს მიიყვანს გადაწყვეტილებამდე,
რომელსაც მოგვიანებით ინანებენ.
3) მაღალი და ცვალებადი ინფლაცია გამოიწვევს რესურსების ნაკლებად
პროდუქტიულ გამოყენებას. ასეთ პერიოდებში ბიზნესები ხშრად უფრო და უფრო
მეტ დროსა და ფულს ხარჯავენ ინფლაციასთან შეგუებასა და მომავლის
პროგნოზირებაში, მაშინ როცა ამ რესურსებით შეეძლოთ ეწარმოებინათ
პროდუქტები/რესურსები, რომლებიც ასე ძალიან სჭირდება ბაზარს. მაგალითად,
მენეჯერები დახარჯავენ უფრო მეტ დროს ამჟამინდელი ფასების ცვლილების
შესაგუებლად, ნაცვლად იმისა, რომ შექმნან წარმოების ახალი მეთოდები.
5. „როცა დასაქმებულები დათხოვნილი არიან საქმის ცუდად შესრულების გარდა სხვა
მიზეზებით, უმუშევრობის სარგებლებმა უნდა ჩაანაცვლოს მათი ხელფასების 100%,
მანამ სამან ისინი ახალი სამსახურს არ იპოვნიან“. არის თუ არა ეს მოწოდება კარგი?
რატომ? მხარის დაჭერის შემთხვევაში, როგორ გაკონტროლდებოდა მათი სამსახურის
ძებნის პროცესი? რა შედეგს გამოიღებდა ეს პოლიტიკა უმუშევრობის დონეზე?
ეს მოწოდება აზრს მოკლებულია, რადგან ხელს შეუწყობს ფრიქციული უმუშევრობის
განვითარებას და შესაძლოა მხარდაჭერის იმედად მყოფებმა საერთოდ შრომის ძალაც
კი დატოვონ და უბრალოდ უარი თქვან მუშაობაზე, სანამ დახმარების ვადა არ
გაუვათ. ეს კი თავისთავად ძალიან ცუდ შედეგებს გამოიღებს. ეს პოლიტიკა
უმუშევრობის დონეს გაზრდიდა საწყის ეტაპზე, რადგან შესაძლოა მათ მართლაც
ეძებნათ სხვა სამსახურები, მაგრამ თუ მთლიანად დასჯერდებოდნენ ამ სარგებლებს
და შეწყვეტდნენ ძებნას, დატოვებდნენ შრომის ძალასაც და უმუშევრების
კატეგორიასაც, რაც თითქმის არ შეცვლიდა საბოლოო ჯამში უმუშევრობის დონეს.
6.
უბრალოდ რომელიმე წლის ხელფასი რომ გავყოთ შესაბამის სიფიაიზე მივიღებთ მოცემული
თანხის მსყიდველობით უნარს. ა) მაგალითად, 2000 წელს ეს მაჩვენებლი იყო
400000/100=4000. ბ) ყველაზე მაღალი რეალური ხელფასი იყო 1940 წელს 75000/8.1
(დაახლოებით 9259), ხოლო ყველაზე დაბალი 2015 წელს (დაახლოებით 2907). გ) რეალური
ხელფასი გაიზარდა, რადგან 1920-40 წლებში იყო დიდი დეპრესიის პერიოდი და როგორც
ბადრიმ თქვა იყო 3-4 წლიანი დეფლაცია, რამაც ფასები შეამცირა და ლოგიკურია გაზარდა
თანხის მსყიდველობითი უნარი.