MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2.

Sınıf Endodonti Notları

Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

PULPA ve PERİAPİKAL DOKULARIN BİYOLOJİSİ

Pulpanın erken dönemdeki gelişimi

Embriyonik dönemin 6. haftasında diş gelişimi maksiller ve mandibular proseslerle birlikte

ektodermin lokalize proliferasyonu şeklinde başlar. Diş oluşumunun aşamaları bu gelişim dönemlerinin
şekilleri ile tanımlanmaktadır.

Diş germleri başlangıçta yeni oluşan bir çiçeğin TOMURCUĞUNA benzemektedir; ardından
epitel hücrelerinin iç kısma doğru göçüyle birlikte başlangıçtaki TAKKE EVRESİ geçer, ancak daha sonra
diş germinin boyutu büyüyüp hücrelerin içeri doğru göçü ilerlediğinde ÇAN EVRESİ meydana gelir.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Bu içeri doğru kıvrılan kısmın içindeki doku ise sonunda diş pulpasına dönüşür. Bu doku diş
gelişiminin erken aşamalarında dental papilla olarak bilinmektedir.

Papilla ve bunun sonucunda meydana gelen pulpa, nöral krestteki hücrelerden

(ektomezenkimal hücrelerden) oluşur.

Çan evresi süresince mine organının iç katmanındaki hücreler ameloblastlara farklılaşır.

Bunu takiben dental papilla dış katmanındaki hücreler odontoblastlara dönüşür ve dentin
oluşturmaya başlarlar ve bundan sonra bu dokunun adı diş pulpasıdır.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Odontoblast katmanına çok yakın komşuluktaki 10-50 mikrometrik dentin matriksi her zaman
mineralize olmamış biçimde kalır ve predentin adını alır.

KÖK OLUŞUMU

Anatomik kuron, iç mine epitelinin proliferatif örneğine göre şekillenir.

MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Servikal bölgede iç ve dış mine epiteli arasındaki birleşme bölgesi servikal boğum (ilmik) olarak
bilinir. Kök oluşumu bu bölgeden başlar ve iki birleşmiş epitelin apikale doğru proliferasyonu şeklinde
ilerler. HERTWİNG EPİTELYAL KÖK KINI adını alan bu yapı odontoblastların diferansiyonunu ve kök
dentin oluşumu için rehber görevi yapar.

İlk dentin (manto dentin) şekillendikten sonra alttaki bazal membran parçalanır. İlk salgılanan
kök dentini mineralize olmaya başladıktan sonra üzerindeki Hertwig epitel kını parçalanmakta ve kök
dentini üzerinde balık ağı gibi yerleşmektedir.

Kının çözülmesi sonunda çıplak kalan kök dentini ile diş torbasının iç yüzeyinde bulunan
mezenşimal bağ dokusu hücreleri temas halindedir. Böylece ilerde sement dokusunu örtecek
sementoblastlar meydana gelir. Bu sementoblastlar çıplak dentin yüzeyine sementoid adı verilen
sement dokusunu çözeltirler. Daha sonra sementoblastlar sement içinde gömülü kalırlar.

Birçok dişte Hertwig epitelyal kök kını artıkları periodontal ligamentte kalarak kök gelişim
tamamlandıktan sonra kök ile yakın ilişkide bulunur. Bu hücrelere MALESSEZ EPİTEL kalıntıları adı
verilir. Normalde hiçbir işlevi olmayan bu hücreler bazı koşullar altında çoğalarak RADİKÜLER KİST
oluşumuna neden olur.

YAN KANALLARIN VE APİKAL FORAMENİN GELİŞİMİ

Yan kanallar; dentin oluşumundan önce belirli bir alandaki kök kınının parçalanması sonucunda
meydana gelirler. Bu durumun sonucunda içerisinde küçük kan damarları ve sinir bulunduran bir kanal
yoluyla pulpa ile periodontal ligament direk olarak etkileşime geçer.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Kök boyunca genellikle apikal üçte birlik kısımda ve azılarda furkasyon bölgesinde
görülebilirler. Apikal foramen gibi yan kanalların da klinik önemi çok büyüktür; çünkü pulpadaki
hastalıkların kök etrafındaki dokulara yayılabileceği yolları ve kimi zamanda periodonsiyumdaki
hastalıkların pulpaya ulaşabileceğini gösterir.

APİKAL FORAMEN

Epitelyal kök kını kökün önceden belirlenmiş uzunluğuna erişene kadar büyümeye devam eder.
Epiteltal kök kını geliştikçe dental papillanın daha fazlasını hapsederek en sonunda içinde kan damarları
ve sinirlerin geçebileceği bir apikal foramen geride bırakır. Gelişimini tamamlamış bir dişte apikal
foramenin çapı 0,3 ile 0,6 mm arasındadır.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Bağ dokusu vücudun destek dokusudur ve eklemlerin sinovyal sıvılarından kemik ve dentin gibi
sert yapılara kadar değişen kıvam özelliği gösterirler. Pulpa kıvamı bu iki uç arasında değişik koşullarda
yapısında bulunan elemanlara bağlı olarak değişir.

PULPANIN HİSTOLOJİK BÖLGELERİ

• Predentine komşu en dış tabakasından odontoblast katmanı bulunmaktadır.

• Bu tabakanın iç kısmında hücresiz bir katman bulunmaktadır. (Weil katmanı)
• Bu hücresiz alanın içinde ise daha yüksek oranda hücrenin bulunduğu hücreden zengin katman
görülür.
• Santral tabakada ise damar ve sinir paketinin en büyük dallarının bulunduğu pulpa özü olarak
adlandırılan kısım mevcutdur.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

1. HÜCREDEN ZENGİN TABAKA

Diferansiye olmamış mezanşim hücreleri ve fibroblastlar vardır. Zarar görmüş odontoblastların
yerine yenisini yapar. En fazla koronal pulpa bölümünde görülmelerine rağman radiküler bölümde de
bulunurlar.

2. HÜCREDEN FAKİR TABAKASI (WEİL TABAKASI)

Hücreden zengin tabakanın çevresinde hücreden fakir tabaka bulunur.Bu bölgenin genişliği
zamanla azalır ve dentin oluşumu hızla devam edince tedricen kaybolabilir. Yaşlı pulpada
görülmeyebilir. Bölgede miyelin kınını kaybetmiş sinir fibrilleri bulunur. Bu fibriller predentindeki
kanalcıkların içine veya olgunlaşmış dentinin iç bölgelerine kadar uzayabilir.

3. ODONTOBLAST TABAKASI

Dördüncü ve son tabaka, odontoblast tabakası olup, dentin-pulpa sınırında odontoblastların

bulunduğu tabakadır. Üzerinde predentin tabakası vardır.

Odontoblastları gövdeleri pulpa sınırında, uzantıları dentinde bulunur.Bu hücrelerin temel görevleri
hayat boyu dentin yapımından sorumlu olmalarıdır.

Pulpa Bağ Dokusunun Komponentleri

1. SİNİRLER
2. VASKÜLER DOKULAR
3. BAĞ DOKU LİFLERİ
4. ANA YAPI VE İNTERTİSİYEL SIVI
5. HÜCRELER
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

HÜCRELER

1.Fibroblastlar

2.Rezerv hücreler

3.Histiositler

4.Lenfositler

5.Plazma hücreleri ve eozinofiller

6. Perisitler

7. Dentritik hücreler

8.Odontoblastlar

1.FİBROBLASTLAR

Pulpanın ana hücreleri fibroblastlardır.

Fibroblastlar fusiform veya yıldızsı değişik şekiller gösterirler.

Fibroblastların sağlık durumları pulpanın yaşı ve vitalitesini ve irritan etkilere dayanma gücünü gösterir.

Genç pulpalarda fibroblastların kollagen liflere göre oranı fazladır. Hem fibroblastlar hemde
odontoblastlar daha fazla diferansiye hücrelerdir.

Fibroblastların temel işlevi kollagen ve bazal maddeden oluşmuş pulpa matriksini meydana getirmektir.

2. REZERV HÜCRELER (UNDİFERANSİYE MEZENŞİMAL HÜCRELER):

Dental papillanın farklılaşmadan kalan ektomezenşimal hücrelerdir.

Hücreden zengin tabakada kan damarları boyunca görülürler.

Gereksinime göre çeşitli hücre tiplerine diferansiye olabilme yeteneğindedirler.

Fibroblastlara veya odontoblastlara dönüşebilirler. İltihap esnasında rezorbsiyon yapan hücrelere

dönüşebilirler.

3. HİSTİOSİTLER

Pulpada bulunan başka bir tip defans hücresidir.

Uyarıldığında iltihap bölgesinde göç eder ve fagosit (makrofaj) halini bakteri, yabancı cisim ve ölü
hücreleri yutar.

4. LENFOSİTLER

Antijen reseptörleri olan bağışıklık sistemininin özel saldırı hücreleridir.

Pulpa dokusunun lenfositlerine benzer.

Sağlıklı normal bir pulpada T lenfositleri bulunurken B lenfositleri bulunmaz.

MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

5.PLAZMA HÜCRELERİ VE EOZİNOFİLLER

Enflamatuar reaksiyonda görev alırlar.
İltihaplı pulpa ve yaralanmalarda pulpada görülürler.

6. PERİSİTLER
Kılcal damarlarda bulunan ve makrofajlara dönüşebilen hücre olarak da bilinen bağ doku
kökenli, miyoepiteliyal, adventisyal hücre, perivasküler hücrelerdir.
Golgi aparatı, endoplazmik retikulum ve ribozomları ile protein sentezi ve sekresyonu ile
ilgilidir.
Bağ dokusunu oluştururlar.

7. DENTRİTİK HÜCRELER
İmmün sistemin yardımcı hücreleridir.
Esas olarak lenfoid dokularda bulunur.
Yabancı antijenler tutar ve T hücrelerine taşır.
Dentiril hücrelerde makrofajlar toplam pulpa hücrelerinin % 8’ini oluştururlar ve dentirik
hücre sayısı makrofajların 4 katıdır.

8.ODONTOBLASTLAR (DENTİNOBLASTLAR):

Odontoblastlar kalsifiya bir dokunun (predentin) kenarında bulunan ve uzantılarını besleme

ve kontrol merkezinden oldukça uzağa gönderen hücrelerdir.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Odontoblastların ana fonksiyonu dentin yapmaktır.

Kron bölümünde uzun ve silindirik şekiller gösterirler. Kök bölümünde daha kısadır ve küp
şeklindedirler.
Apekse doğru daha da yassılaşarak fibroblastlara benzerler.
Odontoblastlar tek bir sıra halinde olabildikleri gibi özellikle boynuz bölümlerinde 7-8 sıralı
olrak da izlenebilirler.
Bunun nedeni lümenin daralmasıyla hücrelerin üst üste yığılmasıdır.
Odontoblastlar pulpanın koronal bölümünde silindirik şekil gösterdiklerinden düzgün kanalları
gösteren regüler dentin hazırlarlar.
Apikal bölümde odontoblastlar daha az diferansiyedirler ve daha tübüler ve daha fazla amorf
dentin oluştururlar.

ODONTOBLAST UZANTISI
Her bir odontoblast uzantısı bir dentinal kanalı işgal ederek uzanır.
Dentin enine kesitleri pulpa tarafından mm2 de 30.000-75.000 kanalcık göstermiştir.
Dentin-mine birleşimi tarafından ise 9.000-24.000 kanalcık bulunur.
Kanal sayısı mine tarafında yaklaşık 4 kat azalır.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Bu kanallar içinde bulunan odontoblast uzantıları (dentin fibrilleri, Tomes fibrilleri) hücre
gövdesinin direkt uzantısıdır ve plazma membranları devamlıdır.
Odontoblastik uzantılar çoğunlukla majör sitoplazmik organeller yoksundur.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Bu uzantılar, dentin kanalları içerisinde pulpadan gelen ve dentin lenfi (interselüler sıvı)
içerisinde bulunur.
Odontoblast orjin ve fonksiyon olarak sinir hücresi değildir.
Bununla beraber sinir sonlanmaları ile yakın ilişkiden dolayı dentin uzantısının uyarılması sinir
impulsunun başlatılmasına transducer mekanizma sağlar. (mekanik enerjiyi elektrik enerjisine
çevirir.)

Odontoblast pulpada dış ortama en yakın olan ve çevresel irritanlarla ilk yaralanan hücredir.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Odontoblastların ömrü pulpa vitalitesine eşit olarak düşünülür. Odontoblastlar gelişimin

sonundadır ve self replikasyon göstermezler.
Öldüklerinde işlevleri komşu odontoblastlarla veya pulpa kaynaklı çeşitli PLURİPOTANSİYEL
hücrelerle sağlanır.
Odontoblastlar irrite olduğunda veya yaralandığında pulpodentinal kompleksde bir veya daha
fazla defans fonksiyonunu sağlar. Bunlar;
-Tubuler skleroz
-İrritasyon (reperatif) dentin oluşumu
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

-Alttaki Bağ dokusunun iltihabi

1.DENTİN KANALLARININ SKLEROZU
• Hafif ve kısa süreli yaralanmalarda dentin kanallarında skleroz oluşur.
• Yavaş ilerleyen çürük, kavite preparasyonunun irritasyonu, abrazyonu, erozyon, atrisyon
gibi patolojik, yaşlanma gibi fizyolojik etkenlerle meydana gelir.

2. İRRİTASYON DENTİNİ OLUŞUMU

• Pulpa-dentin savunmasının ikinci hattıdır. İrritasyon dentini (reperatif dentin) dentin
kaybının telafisi için meydana gelir.
• Regüler dentinden daha fazla kalsifikasyon göstererek bir bariyer oluşturur. Yaralanma
sonucu ölen odontoblastların yerine hücreden zengin tabakadan yeni hücreler gelir.

3.İLTİHAP
• Odontoblast uzantısında meydana gelen hafif veya orta dereceli bir yaralanma kanallarda
skleroz ve pulpa tarafında irritasyon dentini oluşmasına neden olmaktadır.
• Uzun süreli ve şiddetli irritasyonlar plazma membranını ve odotoblastların nukleuslarını
irrversibl olarak etkileyebilir.

PULPANIN DAMARLARI

• Arterioller
• Kapiller
• Venüller
• Lenf Damarları

Koronal bölgedeki kan akımı radiküler bölgedeki yaklaşık 2 katıdır.

MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

DİŞ PULPASININ FONKSİYONLARI

PULPANIN FONKSİYONLARI
1.NÜTRİTİF FONKSİYON (BESLENME)
• Damar ağı ile tüm pulpa-dentin kompleksinin vital elemanlarını besler.
• Kapiller ağ aracılığı ile pulpa-dentin bütününün beslenmesini sağlar.

2. DEFANSİF FONKSİYONU (KORUMA)

• Fiziksel, kimyasal ve mikrobiyal irritanlara karşı savunma oluşturur.
• Odontoblastların yaralanmasıyla dentin-pulpa kompleksi savunmaya geçer.

3.FORMATİF FONKSİYON
• Diş canlılığını devam ettirdiği süre boyunca dentin oluşturarak aşınma ve çürük nedeni ile pulpanın
açılmasını önler ve pulpanın savunma fonksiyonunu destekler.
• Diş üzerine gelen stres arttıkça dentin oluşumu artar ve pulpa kavitesi gitgide küçülür.
• Odontoblastlar dentin matriksi yapıldıkça pulpa merkezine doğru yığılarak geri çekilirler ve
doğrutuları değişir. Oluşna dentin dalgalı bir görünüme sahiptir ve birim alanda daha az sayıda
kanalcık içerir.
• Bu şekilde oluşan dentin fonksiyonel veya sekonder dentin olarak adlandırılır.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

4.SİNİRSEL FONKSİYONU
Pulpanın duyu sinirleri, N. Trigeminus (5. Kafa çifti) maksiller ve mandibuler kollarının
dallanmalarıdır. Motor sinirler, Otonom Sinir Sitemi’nin sempatİk bölümünden gelir.
• Üst ve alt dişlerin duysal innervasyonu: trigeminal sinirin 2. ve 3.dalları (V2-V3)
• Alt küçük azılar bazen V3’ den myhloid dalından da duysal sinir dalları
• Alt molarlar bazen servikal spinal sinirlerden (C2 ve C3) duysal innervasyon alır.
• Sempatik(motor) innervasyon T1 ve bir oranda C8 ile T2’den üst servikal ganglion
aracılığıyla alır.
Pulpada A,B ve C lifleri bulunur. A’dan C’ye fibrillerin çapı daralır. Nöron boyunca impulsun
gidiş hızı aksonun çapıyla doğrudan ilişkilidir.
• A-Alfa: Motor ve propriosepsiyon: 70-120 micron/sn
• A-Beta: Basınç,dokunma:30-70 micron/sn
• A-Gamma: motor:15-30 micron/sn
• A-delta: ağrı,ısı, dokunma: 6-30 micron/sn
• C fibriller: myelinsiz ve ağrı duyusunu daha yavaş hızda taşır: 0,4-2 micron/sn

A lifleri pulpa dentin birleşiminde bulunur. Miyelinlidir ve ağrı duyusunu hızla taşır. A delta fibirllerinin
ileti hızları fazla olduğu için; bunlar sorumludur.

C fibriller ise miyelinsizdir ve ağrı duyusunu daha yavaş iletirler. Devamlı zonklayan ağrıdan
sorumludurlar.

Hücreler parçalanmadan önce bütün myelinli aksaonlar myelin kılıflarını kaybederler ve küçük
myelinsiz dallar olarak odontoblastik uzantıların etrafında parçalanırlar.

Odontoblast katmanının altında bu parçalanmış lifler RASCHKOW’UN SUBODONTO BLASTİK AĞINI

yapar.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Dişlere eşik değerlerinin üzerinde ne tür bir uyarı verilirse verilsin yalnızca ağrı hissedilir.

Ağrının oluşumu ve dentinde ağrı algılanmasının mekanizması konusunda bir görüş birliği yoktur.

Pulpada ağrı hissedilmesi üzerine 3 teori veya hipotez bulunmaktadır. Bunlar;

• Dentin İnnervasyonu
• Hidrodinamik mekanizma
• Dentinoblastik yaralanmadır.

1.DENTİN İNNERVASYONU TEORİSİ

Bu teoride dentin kanallarının arasında sinir fibrilleri bulunduğu ve yaralanma olduğunda bunların sinir
impulsunu ( aksiyon potansiyelini) başlattığı öne sürülmektedir.

Bununla beraber sinir fibrilleri çoğunlukla predentin ve dentinin iç bölgesinde bulunmaktadır.

Sinir fibrillerinin dentin-mine birleşimine kadar penetrasyonları şüphelidir.

Bir akson yaklaşık 100 dentin kanalcığına kadar uyarmaktadır ve kanalcıklara 100-200 mikrometreye
kadar penetre olmaktadır.

2. ODONTOBLASTİK YARALANMA

Odontoblaslar;

• Termal
• Mekanik
• Kimyasal
• Ozmotik bir uyaran ile yaralanabilir.

Odontoblast ve uzantısı membran stimülasyonu kimyasal değişimlerle iletim ödevi görür.

MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Hasar gören odontoblastlarda oluşturulan uyarı yaralanan hücrelerden kimyasal maddelerden veya
elektrik yüzey potansiyelinden dolayıdır.

1. Kemoaktivasyon: Yaralanmış odontoblastlar nörotransmitter substans olarak adlandırılan

polipeptidleri açoığa çıkarır.
2. Elektroaktivasyon: Odontoblast uzantısındaki yaralanma noktasında plazma elektrik yüzey
değişimleri olur.

Dentine uygulanan uyaranla pulpada oluşan impulslar;

• irritanın gücüne,
• süresine ve
• Pulpanın sağlık durumuna bağlıdır.

3.HİDRODİNAMİK MEKANİZMA
1966 yılında Brönstom dentin ağrısının hidrodinamik mekanizmayla olduğunu ileri sürmüştür.
Dentinde herbir mm2 de 30.000’ den fazla kapiller tüp bulunmaktadır. Bu kanalcıklardaki sıvı
pulpa bağ dokusunun intersellüler sıvısından gelir ve birleşimi sinovial ve serebrospinal sıvılara benzer
özelliklerini göstermektedir. Tübüler sıvı cam kapillerdeki likitlerin fiziksel özelliklerini göstermektedir.
Hafif bir yer değiştirme kanalcıklardaki sıvının hareketine neden olur. Pulpaya veya dışa doğru
hareket tubüllerdeki serbest sinir sonlanmalarında mekanik uyarıya neden olarak ağrı impulsunu
başlatır.
Soğuk sıvının kontraksiyonuna neden olur ve dentin kanalı kapalı veya açık olarak olduğunda
dışa doğru bir akım meydana gelir.

Sıcak sıvının genleşmesine ve eğer dış yüzey kapalıysa içeri doğru hareketine neden olur.
Dış üçlüde 20 derecelik ısı artışı tubuli içeriklerinin genleşmesine neden olur ve hemen oluşan
yer değiştirme miktarı 5 mikrometredir.
Dentin kanalı dış yüzeyde açıksa ısı ile oluşan genleşme dışa doğru akıma ve açıklıktan
boşalmaya neden olur.
Ayrıca kuru ısı sıvının hem hareketine hemde buharlaşmasına neden olur ve odontoblastların
aspirasyonuyla sonuçlanır.
Soğuya karşı oluşan ağrılı tepki sıcakla oluşandan daha hızlıdır. Bunun nedeni kontraktif
stimulusla sıvının hareketinin ekspansif stimulusa göre daha hızlı olmasıdır.
Dentin kanalcıklarındaki sıvının dışarı doğru hareketine neden olan diğer uyaranlar dehidrate
edici etkenlerdir. (hava, absorban koniler, sıvı çeken patlar)
Şeker derin tubuler alanlarda ozmotik değişimle sıvı akımına neden olur.
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ
MEÜ Diş Hekimliği Fakültesi 2. Sınıf Endodonti Notları
Dr. Öğretim Üyesi Melis YILMAZ

Defans Fonksiyonu
 Odontoblastlar periferal olarak yerleşmelerinden ve sitoplazmalarının uzantıları içinde devam
etmesinden dolayı diğer pulpa hücrelerine göre daha fazla yaralanmaya uğrarlar.

İrritasyon veya yaralanmaya karşı bazı defans fonksiyonları gösterirler. Bu fonksiyonlar:

 1- Dentin kanallarının sklerozu
 2- İrritasyon reperatif dentin oluşumu
 3- Alttaki bağ dokusunun iltihabı

Pulpa bağ dokusu içerikleri

▪ Dentinde en fazla bulunan kollagen tipi I kollagendir.

▪ Pulpa içerisinde tip I ve tip III kollagen ve az miktarda tip V kollagen bulunmaktadır.

▪ Odontoblastlar dentin matriksi ile bütünleşmesi için sadece tip I kollageni üretirler buna
karşılık fibroblastlar tip I hem de tip III kollagenin üretilmesinden sorumludur.

Pulpanın ana yapısı

 Glikoproteinler ve asit mukopolisakkaritlerle birlikte diğer proteinlerden meydana gelir.

 Asit mukopolisakkaritler hyaluronik asitin glikozaminoglikanları ve kondroitin sülfatdır.