Pulsna I Modulirana Termografija U Termo-Fluidnoj Tehnici - Avdo Zukić

Univerzitet u Tuzli
Mašinski fakultet u Tuzli
Studijski odsjek: Energetika i termo-fluidni inženjering
ZAVRŠNI RAD
Prvog ciklusa studija
Tema:
PULSNA I MODULIRANA TERMOGRAFIJA
U TERMO-FLUIDNOJ TEHNICI
Mentor: Fikret Alić, redovni profesor Student: Avdo Zukić I-17/18
Tuzla, maj 2024.

Vlastoručni potpisi
Mentor rada:____________________________
Predsjednik komisije:____________________________
Član komisije:____________________________
Kandidat:____________________________
Avdo Zukić, Završni rad

Zahvalnost
Tokom I ciklusa studija na Mašinskom fakultetu Tuzla upotpunio sam u znatnoj mjeri
svojstva čovjeka kako kroz rad, zalaganje, tako nimalo manje prelijepe trenutke koje sam
proveo sa divnim profesorima/cama, kolegama/cama i sa svim uposlenicima.
Učenje na fakultetu nije samo puko sticanje znanja, već upoznavanje skrivenih
sposobnosti, vjerovanje u rad-red disciplinu, učenju humanošću i usudit ću se reći, vjeru
u Boga kao onoga koji putem meleka (anđela) šalje poruku: ”Čitaj, u ime Gospodara
tvoga Koji stvara, stvara čovjeka od ugruška! Čitaj, Plemenit je Gospodar tvoj, Koji
poučava peru, Koji čovjeka poučava onome što ne zna.” (El-Alek, 1.-5.)
Zahvaljujem se svojim roditeljima, Jasmini i Senaidu koji su me podržavali sve ovo

vrijeme, užoj rodbini i prijateljima.
Zahvaljujem se mentoru Fikret Aliću, redovnom profesoru, koji je uz mnoge profesore

davao svoj maksimum kako bi sutra kao inženjeri, lingvistički stručnjaci u svojoj oblasti
postali precizni, oprezni i marljivi u svome radu. Također se zahvaljujem na neizmjernoj
podršci na izradi Završnog rada.

Sažetak
Cilj ovog Završnog rada je objasniti značaj Pulsne i modulirane termografije kao
poddisciplinu aktivne infracrvene termografije unutar tehničkih aplikacija. Opisani
termini, zakoni, primjene i sve ono od najtrivijalnijeg do najsloženijeg dijela kroz
zakone propraćene jednačinama i mjernim jedinicama.
Uvod sačinjava bitne stvari u pogledu daljneg razumijevanja kako infracrvene

termografije, tako njegove poddiscipline pulsne i modulirane termografije.
Objašnjen je fenomen prijenosa toplote zračenjem, te njegova izuzetnost u odnosu
na ostale mehanizme prijenosa toplote.
Aktivna i pasivna termografija su posebno objašnjeni, te suštinske, međusobne

razlike. Pulsna i modulirana termografija su predstavljene sa svim svojim
prednostima i manama. Praktične aplikacije su predstavljene u vidu eksperimenata,
koji mogu poslužiti u mnoštvu aplikacija.
Zaključna razmatranja, predstavljaju stečena iskustva tokom Završnog rada, kao i

nove vidove upotrebe pulsne i modulirane termografije.
Ključne riječi: prijenos toplote zračenjem, infracrvena termografija, aktivna i

pasivna termografija, pulsna i modulirana termografija,

Abstract
The goal of this final work is to explain the importance of Pulse and Modulated
Thermography as a subdiscipline of active infrared thermography within technical
applications The terms, laws, applications and all those from the most trivial to the
most complex part are described by equations and units of measurement.
The introduction covers the essentials for further understanding of both Infrared
Thermography and its sub-discipline Pulse and Modulated Thermography. The
phenomenon of heat transfer by radiation is explained, and highlighting its nature
compared to other heat transfer mechanisms.
Active and passive thermography are explained separately, and the outlining its
essential differences between them. Pulse and modulated thermography is
presented with all its advantages and disadvantages. Practical applications are
presented in the form of experiments, which can be used in a multitude of
applications.
Concluding considerations represent the experiences gained during the final work,
as well as new ways of using pulsed and modulated thermography.
Keywords: radiation heat transfer, infrared thermography, active and passive

thermography, pulse and modulated thermography.

Sadržaj
Uvod ................................................................................................................................................................ 1
2 Prijenos toplote zračenjem ................................................................................................... 2
2.1 Priroda toplotnog zračenja ......................................................................................... 4
2.2 Osnovni zakoni toplotnog zračenja ........................................................................... 6
2.3 Emisiona snaga .......................................................................................................... 8
2.4 Vidni faktor................................................................................................................ 9
2.5 Definiranje vidnih faktora ....................................................................................... 11
2.6 Zračenje idealno crnog tijela ................................................................................... 16
2.7 Karakteristike materijala i karakteristična emisivnost ............................................ 19
3 Pasivna i aktivna termografija ........................................................................................ 23
3.1 Fizikalne osnove termografije ................................................................................ 23
3.2 Infracrvena termografija – mjerna metoda ............................................................ 28
3.3 Pasivna termografija ................................................................................................ 32
3.4. Aktivna termografija............................................................................................... 34
3.5 Halogena sijalica...................................................................................................... 35
3.5.1 Sijalica ............................................................................................................. 35
3.5.2 Volframova nit .................................................................................................. 35
3.6 Oblasti termografije ................................................................................................. 37
3.6.1 Umjetnost i arhitektura ..................................................................................... 37
3.6.2 Vojska i osmatranje .......................................................................................... 38
4 Pulsna termografija................................................................................................................... 39
4.1 Pulsna termografija u avijaciji ............................................................................... 47
4.2.1 Eksperimentalni kompozitni uzorak krila ....................................................... 47
4.2.2 Opis kompozitnog krila ................................................................................... 48
4.2.3 Karkteristike materijala .................................................................................... 49
4.2.4 Diferencijalna evaluacija apsolutnog kontrasta (DAC)................................... 55

5 Modulirana termografija..................................................................................................... 58
5.1 Lock-in termografija ................................................................................................ 58
5.2 Modulirana termografija u građevinarstvu (lock-in) ............................................... 60
5.3 Vibrotermografija .................................................................................................... 61
6 Praktične aplikacije ................................................................................................................. 63
6.1 Eksperimenti ........................................................................................................... 63
Zaključna razmatranja ................................................................................................................ 73
Literatura ................................................................................................................................................ 74

Popis slika
Slika 2.1 Elektromagnetni talasni spektar (za zračenje koje putuje kroz vakuum ƞ =1). [2] .......................5
Slika 2.2 Grafički prikaz Kirchoffovog zakona. [2] ...........................................................................................................7
Slika 2.3 Solarna iradijansa prema zemlji. [2] ....................................................................................................................8
Slika 2.4 Balans površinske energije. [2] ............................................................................................................................ 10
Slika 2.5 (a) Rasipanje s različitih lokacija u poligonu; (b) stvarni i idealni poligoni za transfer
zračenja. [2]........................................................................................................................................................................................ 11
Slika 2.6 Izmjena toplote zračenjem između dvije ograničene površine. [2] ..................................................... 13
Slika 2.7 Apsolutno crno tijelo. [2].......................................................................................................................................... 16
Slika 2.8 Zavisnost zračenja o talasnoj dužini. [2] ......................................................................................................... 18
Slika 2.9 Praktična aproksimacija crnog tijela - temperatura oko 3000 K. ...................................................... 18
Slika 2.10 Zavisnost emisivnosti u zavisnosti ugla. [2] ................................................................................................ 20
Slika 2.11 Promjena emisivnosti s promjenom talasne dužine. [2] ....................................................................... 21
Slika 2.12 Promjena emisivnosti s promjenom temperature. [2] ............................................................................ 21
Slika 3.1 Raspodjela snage zračenja za različite tijela T. [3] ................................................................................... 25
Slika 3.2 Koeficijent emisije crnog tijela tijela za određenu temperature T. [3] ............................................. 25
Slika 3.3 Koeficijent emisije u zavisnosti u ugla mjerenja. [3] ................................................................................. 26
Slika 3.4 Atmosferski prozori. [3] .......................................................................................................................................... 27
Slika 3.5 Ilustrativni prikaz ICT mjerenja. [3] ................................................................................................................. 29
Slika 3.6 Način rada ICT uređaja. [3] .................................................................................................................................... 29
Slika 3.7 Područje snimanja ICT uređaja. [3] .................................................................................................................... 30
Slika 3.8 Primjer termografske kamere Fluke s osnovnim dijelovima. [4] ......................................................... 31
Slika 3.9 Termografski snimak grijača. [4] ....................................................................................................................... 32
Slika 3.10 Način kako avion F-16 koristi targeting pod. [4] ..................................................................................... 33
Slika 3.11. Termalni nišan Abrams tenka. [4]................................................................................................................... 34
Slika 3.12 Halogena sijalica. [5] ............................................................................................................................................. 36
Slika 3.13 Nitraphot lampa. [5] .............................................................................................................................................. 36
Slika 3.14 Termogram zgrade s izraženim toplotni m mostovima. ...................................................................... 37
Slika 3.15 Osmatranja osoba tokom noćnih uslova. [4] ............................................................................................. 38
Slika 4.1 Set-up pulsne termografije. [6] ........................................................................................................................... 39

Slika 4.2 Toplotna reakcija uzorka s vremenom nakon toplotnog taloženja u slučaju defekta s
refleksijom toplote na defektu (2) ili bez defekta (1), gdje se toplota reflektuje samo na zadnjoj
površini. [7] ......................................................................................................................................................................................... 40
Slika 4.3 Tipičan temperaturni pad kroz dvije tačke. [8] ........................................................................................... 41
Slika 4.4 Spektar amplitude krivulja hlađenje (a) i spektar faza krivulja hlađenja.(b) [9] ....................... 43
Slika 4.5 Amplituda za frekvenciju 0,14 mHz (a) prikaz faza za frekvenciju 0,14 mHz (b). [9] .............. 43
Slika 4.7 Izgled uzorka simuliranim mjestima lakšeg injektiranja natega za prednapinjanja. [10] ... 45
Slika 4.8 Termogram snimljen 40 min nakon početka zagrijavanja natega elektrootpornim ................ 45
grijačima (tamna područja su ispunjena zrakom, a svjetlija s injekcijskom smjesom). [11]....................... 45
Slika 4.9 Termogram uzorka zida a) 140 s početka hlađenja; b)............................................................................ 46
Slika 4.10 Kompozitno krilo. .................................................................................................................................................... 48
Slika 4.11 Vezana zajednička konfiguracija...................................................................................................................... 49
Slika 4.12 Laboratorijski prikaz mjerenja gustoće. ...................................................................................................... 50
Slika 4.13 Krivulja hlađenja površine. [12] ........................................................................................................................ 51
Slika 4.14 Dijelovi termograma zalijepljenih spojeva. [12]....................................................................................... 52
Slika 4.15 Dimenzije referentnih veličina. [12] ............................................................................................................... 53
Slika 4.16 Sekvence termogram za referentni razmak. [12] ..................................................................................... 53
Slika 4.17 Tok distribucije temperature duž uzdužne ose s razmacima. [12]................................................. 54
Slika 4.18 Krive hlađenja za referentni mjerač: (a) linearna vremenska os; (b) Krive diferencijalnog
apsolutnog kontrasta (DAC). ...................................................................................................................................................... 56
Slika 4.19 DAC slika kontrasta krivih za referentnih razmak. [13] ........................................................................ 56
Slika 4.20 Poređenje rezultirajućih slika: (a) RAW termalni podaci; (b) modificirani podaci obrađeni
DAC-om. [13] ...................................................................................................................................................................................... 57
Slika 5.1 Lock-in termografija. [14] ....................................................................................................................................... 59
Slika 5.2 Postavka vibrotermografije, dok desni dio slike prikazuje termalne snimke. [14] .................... 59
Slika 5.3 Fazni pomak (a) trajanje zagrijavanje 15 min; (b) trajanje zagrijavanja 35 min. [15] ......... 60
Slika 5.4 Set-up za ultrazvučnu termografiju. [16] ...................................................................................................... 61
Slika 5.5 Snimak uočavanja pukotina na uzorku. [16] ................................................................................................ 62
Slika 5.6 Postavka vibrotermografije. [16] ....................................................................................................................... 62
Slika 6.1 Laboratorija za aktivnu termografiju. ............................................................................................................. 63
Slika 6.2 Nacrt čeličnog komada. ............................................................................................................................................ 64
Slika 6.3 Termografski snimak orebrene površine. [17] ............................................................................................. 65
Slika 6.4 Snimak komada u izotermnom režimu pod (a); snimak komada u termografskom režimu
(b). [17] ................................................................................................................................................................................................. 66

Slika 6.5 Snimak dijagrama porasta gradijenta temperature. [17] ....................................................................... 67
Slika 6.6 Radni komad od drveta. ........................................................................................................................................... 68
Slika 6.7 Termograma u 2D (a) i izgled termograma 3D termograma (b). [17] ............................................. 68
Slika 6.8 Snimak čeličnog komada. ........................................................................................................................................ 69
Slika 6.9 Termograma s promjenama temperature čeličnog komada. (a) i prikaz gradijente
temperature (b). [17] ..................................................................................................................................................................... 69
Slika 6.10 Limeni komada koji došao kao gotov proizvod......................................................................................... 70
Slika 6.11 Termogram (a) i dijagram gradijenta temperature (b). [17]............................................................ 70
Slika 6.12 Radni komad za eksperiment 6. ....................................................................................................................... 71
Slika 6.13 Termogram s zavarom (a) i gradijent temperature kod zavara (b). [17] ................................... 71
Slika 6.14 Radni komad od čelične trake. .......................................................................................................................... 72
Slika 6.15 2D termogram čelične trake (a) i gradijent temperature radnog komada (b). [17] .............. 72

Popis tabela
Tabela 2.1 Koeficijenti emisije materijala. ........................................................................................................................ 22

Tabela 4.1 Vrijeme propagacije toplotne pobude u različite materijale dubine 5mm ................................. 42
Tabela 4.2 Materijali za dato krilo. ....................................................................................................................................... 49
Tabela 4.3 Gustoće za pojedinačne materijale................................................................................................................. 51
Tabela 6.1 Dimenzije čeličnog komada ............................................................................................................................... 64
Tabela 6.2 Mjerenje parametara ispitnog komada. ...................................................................................................... 65
No table of contents entries found.

Popis oznaka
Oznaka Veličina Jedinica/konstanta
qx Toplotni tok u smjeru x W

[ ]
m2
k Toplotna provodljivost W
materijala mK
T∞ Referentna temperatura [K]
α Koeficijent konvektivnog W
prijenosa toplote m2 K
c0 brzina svijetlosti u vakuumu m

2.999 ∙ 108
s
n Indeks loma
υ Frekvencija [Hz]
λ Talasna dužina [m]
ƞ Talasni broj 1
[ ]
m
ω Kružna frekvencija rad
[ ]
s
E Količina energije fotona [J]
h Planckova konstanta 6.626 ∙ 10−34 Js
Ev Spektralna emisiona snaga [W]
Et Totalna emisiona snaga [W]
A Površina [m2 ]
θi Prostorni ugao [sr]
F Vidni faktor

Oznaka Veličina Jedinica/konstanta
S Dužina [m]
σ Stefan - Boltzmannova 5,6697 ∙ 108 W/m2 K 4

konstanta
fct Spektralna gustoća kg
[ ]
m3
Wc , q x Toplotni fluks W
[ ]
m2
Wa , a Apsorbovana snaga zračenja [W]
Wr , r Reflektovana snaga zračenja [W]
Wt, t Propuštena snaga zračenja [W]
ρ Gustoća kg
[ ]
m3
∆T Razlika temperatura [K]

Uvod
U svijetu u kojem ekonomija iz dana u dan oscilira, često su preduzeća namjenske

industrije, auto industrije i uopšte koje se bave mašinstvom pokušavaju da
obezbijede što bolju amortizaciju opreme kako bi se zadovoljio tehno-ekonomski
kvalitet. Uvele su se nove naučne discipline ispitivanja materijala, među kojima je
jedna od najnaprednijih „infracrvena termografija“ koja ima svoje poddiscipline
kao što su pulsna termografija i modulirana termografija.
Pulsna termografija predstavlja poddisciplinu gdje se vrši prinudna pobuda unutar

kristalne strukture različitih materijala sa stalnom frekvencijom, ali periodičnim
impulsima i daje brze rezultate što je naročito bitno u poslovima gdje se cijeni
vrijeme.
Modulirana termografija je posebna poddisciplina ispitivanja materijala koja ima

svoje karakteristike svojstvene sebi, ukratko moglo bi se reći da je ona sporija
metoda, ali daje mnogo jasnije podatke.
Današnji tehnički svijet kojeg poznajemo je nezamisliv bez upotrebe naprednih

metoda ispitivanja oštećenja materijala.
Ovo su neki razlozi zašto je ovakav završni rad neophodan, kako bi približio
studentima tehničkih nauka i građanstvu, uopšte koliko je bitno da se održavaju
tehnički sistemi kako bi se izbjegli suvišni troškovi havarija.
Avdo Zukić, Završni rad 1

2 Prijenos toplote zračenjem
Svi materijali kontinuirano emituju i apsorbuju elektromagnetne talase ili fotone

spuštanjem ili podizanjem nivoa njihove molekularne energije, vrijednosti talasne dužine
emisije zavise od temperature materijala koji emituje. Kao što će se vidjeti za primjene
prijenosa toplote talasne dužine između, 10−3 m ÷ 10−7 m (ultraljubičasto, vidljivo i
infracrveno) su od najveće važnosti i stoga su jedini koji se ovdje razmatraju. Prije nego
što se upusti u analizu toplotnog zračenja želi se ukratko uporediti prirodu ovog načina
prijenosa toplote s druga dva moguća mehanizma prijenosa energije, provodljivosti i
konvekcije. U slučaju provodljivosti u čvrstom stanju, energija se prenosi kroz atomsku
rešetku slobodnim elektronima ili fotonskim interakcijama (to jeste pobuđivanje vibracije
nivoa energije unutar međuatomskih veza). U gasovima i tečnostima energija se prenosi s
molekula na molekula kroz sudare (to jeste brža molekula gubi dio svoje kinetičke
energije na sporiju molekulu). Prijenos toplote konvekcijom je sličan, ali su mnoge
molekule podigle kinetičku energiju i zamjenjuje je hladniji fluid (niska kinetička
energija molekula), što rezultira povećanom brzinom prijenosa energije. Dakle,
provodljivost i konvekcija zahtijevaju prisustvo medija za prijenos energije. S druge
strane, toplotno zračenje , prenosi se elektromagnetnim talasima, fotonima, koji mogu
putovati na daljinu bez interakcije s mediumom. Činjenica da toplotno zračenje ne
zahtijeva medij jer njegov prijenos čini ga od velike važnosti u vakuumskim i
svemirskim aplikacijama. Ova tzv “action at a distance” se također manifestuje u broju
svakodnevnih termodinamičkih aplikacija.
Još jedna razlika između provodljivosti i konvekcije s jedne strane i toplotno zračenje s
druge strane je razlika u njihovim temperaturnim zavisnostima. Za velike većina primjena
provodljivosti, brzine prijenosa toplote su dobro opisane Fourierovim zakonom,
dT
qx = −k (2.1)
dx
gdje je qx toplotni fluks, dok T je temperatura, a k je toplotna provodljivost medijuma.
Slično, toplotni fluks konvekcije se obično može izračunati iz korelacije kao,
qx = α(T − T∞ ) (2.2)
gdje je α poznat kao koeficijent konvektivnog prijenosa toplote, a T∞ je referentna

temperatura. Dok k može zavisiti od temperature. Ova zavisnost obično nije nešto jaka.
Dakle, za većinu primjena, vodljive i konvektivne brzine prijenosa toplote su linearno
proporcionalne temperaturne razlike.

Kako se može vidjeti, radijacijske brzine prijenosa toplote su općenito proporcionalne na
razlike u temperaturi na četvrtu (ili veću) potenciju, to jeste
q = σ(T 4 − T∞
4)
(2.3)
Stoga, radijacijski prijenos toplote postaje važniji s porastom nivoa temperature i možda
potpuno dominiraju prekomjernom vođenjem i konvekcijom na vrlo visokim
temperaturama. Dakle, gdje je slabo zračenje je važno u aplikacijama sagorijevanja
požari, peći, raketne mlaznice, motori. U nuklearnim reakcijama (kao što su na suncu, u
fuzijskom reaktoru ili u nuklearnim bombama) tokom atmosferskih prijelaza ponovni
ulazak svemirskih vozila. Kako moderna tehnologija teži većoj efikasnosti, to će
zahtijevati sve više i više temperature, čineći toplotno zračenje sve važnijim faktorom.
Druge primjene koje su sve značajnije uključuju prikupljanje solarne energije i efekat
staklene bašte (i zbog emisije našeg sunca na visokim temperaturama).
Isti razlozi koji čine toplotno zračenje važnim u vakuumu i visokim temperaturama
aplikacije također otežavaju njegovu analizu, ili barem prilično različitu od
"konvencionalne" analize. U normalnim uslovima, provodljivost i konvekcija su
fenomeni kratkog dometa, prosječna udaljenost između molekularnih sudara (srednja
slobodna putanja za sudar) je općenito vrlo velika. Ako je potrebno, recimo, 10 sudara do
molekula visoke kinetičke energije ima kinetičku energiju sličnu onoj okolnih molekula,
zatim svaki vanjski utjecaj se ne osjeti direktno na udaljenosti većoj od 9−10 m. Tako
samo u stanju da izvodimo energetski bilans na “beskonačno malom volumenu”, to jeste
dimenzije, ali veoma velike u poređenju s srednjim slobodnim putem za sudar. Princip
očuvanja energije onda dovodi do parcijalne diferencijalne jednačine koja opisuje
temperaturne tokove polja, toplote za provodljivost i za konvekciju. Ova jednačina može
imati do četiri nezavisne varijable (tri prostorne koordinate i vrijeme) i linearna je po
temperaturi za slučaj konstantnih svojstava. S druge strane, toplotno zračenje je općenito
dugog dometa. Srednja slobodna putanja za foton to jeste prosječna udaljenost koju foton
prijeđe interakcijom s molekulom može biti kratka do 10 m (na primjer apsorpcija u
metalu, ali može također biti dugačak 10 m ili veći na primjer sunčevi zraci udaraju u
Zemlju. Dakle, očuvanje energije ne može se primijeniti na beskonačno mali volumen, ali
se mora primijeniti na cijeli volumen u razmatranju.

Ovo dovodi do integralne jednačine do sedam nezavisnih varijabli (frekvencija zračenja,
tri svemirske koordinate, dvije koordinate koje opisuju smjer putovanje fotona i
vremena). Analiza toplotnog zračenja dodatno je komplikovana ponašanjem zračenja
svojstva materijala. Svojstva relevantna za provodljivost i konvekciju toplotna
provodljivost, kinematska viskoznost, gustoća. se prilično lahko mjere i općenito se
dobro ponašaju (izotropan u cijelom mediju, možda s slabom temperaturnom
zavisnošću). Radioaktivna svojstva je obično teško izmjeriti i često pokazuju neredovno
ponašanje. Za tečnosti i čvrsta svojstva normalno zavise samo od svakog tankog
površinskog sloja, što može jako varirati uz pripremu površine. Sva svojstva zračenja
posebno za gasove mogu jako varirati s talasnom dužinom, dodajući još jednu dimenziju
upravljanju jednačina. Rijetko, ako ikada, može se pretpostaviti da je ova jednačina
linearna. Zbog ovih poteškoća svojstvenih analizi toplotnog zračenja.
2.1 Priroda toplotnog zračenja

Toplotna energija zračenja može se posmatrati kao sastavljena od elektromagnetnih talasa
kao što je predviđeno teorijom elektromagnetnih talasa ili se sastoji od energetskih
porcija bez mase, nazvanih fotoni kao što je predviđeno kvantnom mehanikom. Nijedna
tačka gledišta nije u stanju da u potpunosti opiše sve radijativne pojave koje su uočene.
Stoga je uobičajeno koristiti oba koncepta naizmjenično. Općenito, radijacijska svojstva
tekućina i čvrstih tvari (uključujući sitne čestice), i kontakt površina se lakše predviđaju
korištenjem, teorije elektromagnetnih talasa, dok radijaciona svojstva gasova pogodnije
se dobijaju iz kvantne mehanike. Poznato je da se svi elektromagnetni talasi ili fotoni šire
kroz bilo koji medij, a velikom brzinom. Budući da je svjetlost dio spektra
elektromagnetnih talasa, ova brzina je poznata kao brzina svjetlosti, c. Brzina svjetlosti
zavisi o mediju kroz koji putuje, može biti povezana s brzinom svjetlosti u vakuumu, co ,
formulom,
co m
c= co = 2.999 ∙ 108 (2.4)
n s
gdje je n poznat kao indeks prelamanja medija. Po definiciji, indeks loma za vakuum je n
≡ 1. Za većinu gasova indeks loma je veoma blizu jedinici, na primjer, zrak na sobnoj
temperaturi ima n = 1,00029 preko vidljivog spektra. Dakle, svjetlost se širi kroz gasove
skoro jednako brzo kao kroz vakuum. Elektromagnetni talasi putuju znatno sporije kroz
dielektrike (električne neprovodnike), koji imaju indekse loma između a približno i jedva
da prodiru u električne provodnike (metale).

Sve četiri veličine su povezane jedna s drugom kroz formule,
ω c
υ= = = cƞ . (2.5)
2π λ
Svaki talasni foton nosi s količinom energije E, određeno iz kvantnog mehanizma kao,
E = hυ h = 6.626 ∙ 10−34 Js (2.6)
frekvencija svjetlosti se ne mijenja kada svjetlost prodire iz jednog medija u drugi jer
energija fotona mora biti očuvana. S druge strane, talasna dužina i talasni broj se mijenja,
u zavisnosti od vrijednosti refrakcije.
Slika 2.1 Elektromagnetni talasni spektar (za zračenje koje putuje kroz vakuum ƞ =1). [2]
Ponekad se elektromagnetni talasi karakterišu u smislu energije koju foton nosi energiju,
koristeći jedinicu energije elektronvolta (1eV = 1,6022×10−19 J) dakle, svjetlost s
energijom fotona (ili "frekvencijom") od aeV ima talasnu dužinu (u vakuumu) od
hc 6.626 ∙ 10−34 ∙ 2.998 ∙ 108 m/s 1.240

λ= = = . (2.7)
hυ 1.662 ∙ 10−19 J α

Pošto elektromagnetni talasi veoma različitih talasnih dužina nose veoma različite
količine energije, njihovo ponašanje je često sasvim drugačije. U zavisnosti od njihovog
ponašanja ili pojave, elektromagnetni talasi su grupisani u nekoliko različitih kategorija.
Toplotno zračenje se može definisati kao oni elektromagnetni talasi koji emituje medij
isključivo njegovu temperaturu. Kao što je ranije navedeno, ova definicija ograničava
raspon talasnih dužina važnih za razmatranje prijenos toplote između 0,1 µm
ultraljubičasto i 100 µm srednje infracrveno.
2.2 Osnovni zakoni toplotnog zračenja

Kada elektromagnetni talas koji putuje kroz medij ili vakuum udari u površinu drugog
medija čvrsta ili tečna površina, čestica ili mjehur, talas se može reflektovati bilo
djelomično ili potpuno, a svaki nereflektovani dio će prodrijeti u medij. Dok prolazeći
kroz medij talas može postati kontinuirano prigušen. Ako je slabljenje potpuno tako da
se penetrirajuća radijacija ne pojavljuje ponovo, poznata je kao neprozirna. Ako prođe
talas kroz medij bez ikakvog slabljenja, naziva se providnim (transparentno) dok je tijelo
djelomičnim slabljenje se naziva polutransparentno (poluprovidnim) bilo da je medij
transparentan, polutransparentan ili neproziran zavisi od materijala i njegove debljine to
jeste udaljenosti elektromagnetnog talasa mora da putuje kroz medijum.
Metali su gotovo uvijek neprozirni, iako su uobičajeni srednjoškolski eksperimenti fizike

koji pokazuje da svjetlost može izuzetno prodrijeti kroz tanke slojeve zlata. Nemetali
općenito zahtijevaju mnogo veće debljine prije nego što postanu neprozirne, a neke su
prilično prozirne u dijelu spektra na primjer, prozorsko staklo u vidljivom dijelu spektra.
Neprozirna površina koja ne reflektuje nikakvo zračenje naziva se savršeni apsorber ili
crna površina.

Nije moguće vidjeti površinu koja ne reflektuje zračenje, a ono ljudskim očima izgleda
„crno“. Lahko je pokazati da crna površina također emituje maksimalnu količinu energije
zračenja, to jeste više od bilo kojeg drugog tijela na istoj temperaturi.
Slika 2.2 Grafički prikaz Kirchoffovog zakona. [2]
Da bi se to pokazalo, koristi se Kirchhoffov zakon: „Razmotre se dva identična tijela s

crnim zidovima, termički izolovan spolja, s svakim koji sadrži kao mali objekat jedan
crni, a drugi ne kao što je prikazano na slici nakon dugo vremena, u skladu s Drugim
zakonom termodinamike, tijela unutar njih bit će na jednoj jedinstvenoj temperaturi“.
Ova karakteristika podrazumijeva da svaki dio površine ograđenog prostora kao i
objekata „emituje tačno onoliko energije koliko i apsorbuje“. Oba objekta u različitim
temperaturama primaju potpuno istu količinu energiju zračenja. Ali pošto crni objekat
apsorbuje više energiju to jeste maksimalno moguću, mora također emitovati više
energije od sivog objekta to jeste također maksimalno moguću. Po istom rezonovanju je
lahko pokazati da je crna površina savršen apsorber i odašiljač na svakoj talasnoj dužini i
za bilo koji smjer dolaznih ili odlaznih elektromagnetnih talasa, i da je polje zračenja
unutar izotermnog crnog kućišta izotropno to jeste gustoća energije je ista u bilo kojoj
tački u bilo kojem smjeru unutar zatvorene površi.

2.3 Emisiona snaga
Svaki medij neprekidno emituje elektromagnetno zračenje nasumično u svim smjerovima
,a brzina zavisno od lokalne temperature i svojstava materijala. Ova pojava koja se
predstavlja preko Prevostovog zakona po Pierre Pr'evostu, švicarskom filozofu i fizičaru
iz ranog 19.vijeka. Toplotni tok zračenja koji se emituje s površine naziva se emisiona
snaga. Razlikujemo ukupnu i spektralnu emisionu snagu.
Slika 2.3 Solarna iradijansa prema zemlji. [2]
Ovdje i drugdje koristi se indeksi f, λ ili η (u zavisnosti od izbora spektralne varijable) za

izražavanje spektralne veličine kad god je to potrebno za pojašnjenje.

Toplotno zračenje jedne frekvencije ili talasne dužine ponekad se naziva i
monohromatsko zračenje. Emisiona snaga je povezana preko jednačine (2.8).
∞
E(T) = ∫ Ev (T, v)dv (2.8)
0
2.4 Vidni faktor

U mnogim inženjerskim aplikacijama razmjena energije zračenja između površina je
virtualna na koje ne utiče medij koji ih razdvaja. Takvi, radijativno) nesudjelujući mediji
uključuju vakuum kao monoatomski i većina dvoatomskih plinova (uključujući zrak) pri
niskim do umjerenih temperatura (to jeste prije nego što dođe do jonizacije i disocijacije).
Ako reflektivno ponašanje površine jako odstupa od difuznog reflektora (na primjer
metal, koji se reflektuje skoro kao ogledalo) često se može približno približiti refleksiji
koja se sastoji čisto difuzne i čisto zrcalne komponente. Međutim, ako se želi veća
preciznost, ako se refleksija ne može aproksimirati čisto difuzne i zrcalne komponente, ili
ako pretpostavka o sivoj površini nije prihvatljiva, mora se zauzeti opštiji pristup.
Toplotno zračenje je općenito fenomen dugog dometa. Ovo je uvijek je slučaj u odsustvu
medija koji učestvuje, pošto će fotoni putovati nesmetano od površine do površine. Stoga
se radi analiza termičkog zračenja za jednu površinu podrazumijeva da sve površine, bez
obzira koliko udaljene, mogu razmjenjivati energiju zračenja jedno na drugo se mora
razmatrati istovremeno. Koliko energije razmjenjuju bilo koje dvije površine dijelom
zavisi o njihovoj veličini, udaljenosti razdvajanja i orijentaciji, što dovodi do
geometrijskih funkcija poznatiji kao „faktori pogleda“. Ovi faktori pogleda su razvijeni
za sivo, difuzno zračenje to jeste emitujuće i reflektujuće površine. Međutim, faktor
pogleda je osnovna funkcija koja će se također koristiti u analizi zrcalnih reflektora kao i
za analizu površina s proizvoljnim svojstvima emisije i refleksije.
Stoga se radi analize termičkog zračenja za jednu površinu podrazumijeva da sve

površine, bez obzira koliko udaljene, mogu razmjenjivati energiju zračenja jedno drugo
se mora razmatrati istovremeno.
Koliko energije razmjenjuju bilo koje dvije površine dijelom zavisi o njihovoj veličini,
udaljenosti razdvajanja i orijentaciji, što dovodi do geometrijskih funkcija poznatih kao
faktori pogleda.

Slika 2.4 Balans površinske energije. [2]
q = qemisije − qapsorpcija (2.9)
U ovom izrazu qemisije i qapsorpcije su apsolutne vrijednosti s pravcima kao što je dato na slici
dok je qneto toplotni tok doveden na površinu. Prema ovoj definiciji q je pozitivan ako
toplota dolazi iz unutrašnjosti materijala zida, provodljivost ili drugi način (q > 0), a
negativan ako ide iz okoline u zid (q < 0) alternativno, toplotni tok se može izraziti kao,
q = qvanjski + qunutrašnji = (qemisije + qrefleksije ) − qrasipanja . (2.10)
Što je, naravno isto kao i jednačina (2.9) jer je za neprozirne površine ρ = 1−α. Zračenje
zavisi, generalno od nivoa emisije s površina udaljenih od tačke, kao što je prikazano na
slici. Dakle, da bi se napravila energetska ravnoteža zračenja uvijek treba se uzeti u obzir
cijelo tijelo, a ne beskonačno malu kontrolnu zapremine (kao što se obično radi za druge
načine prijenosa toplote, to jeste provodljivost ili konvekciju).

Površina mora biti zatvorena tako da se može uračunati zračenje iz svih mogućih pravaca,
a površine moraju biti neprozirne tako da se uračuna svo zračenje za svaki smjer.
U praksi se nepotpuno ograđeno okruženje može zatvoriti uvođenjem umjetnih površina.

Tijela se mogu idealizirati na dva načina, kao što je prikazano (Slika 2.5a) zamjenom
kompleksnog geometrijskog oblika s nekoliko jednostavnih površina i uz pretpostavku da
su površine izotermne s konstantnim to jeste prosječnim vrijednostima toplotnog toka
preko njih. Očigledno, idealizirana površina približava se stvarnom zatvorenom prostoru
za dovoljno male izotermne površine.
Slika 2.5 (a) Rasipanje s različitih lokacija u poligonu; (b) stvarni i idealni poligoni za transfer
zračenja. [2]
2.5 Definiranje vidnih faktora

Da bi se napravila ravnoteža energije na elementu površine, jednačina (2.9), zračenje
mora biti evaluirano. U opštem ograđenom prostoru zračenje će imati doprinose iz svih
vidljivih dijelova površine kućišta. Stoga se mora odrediti koliko energije ostavlja
proizvoljno površinski element dA′ koji putuje prema dA. Geometrijski odnosi koji
upravljaju ovim procesom za „difuzne“ površine za površine koje apsorbuju i emituju
difuzno, a također reflektuju energiju zračenja difuzno poznati su kao faktori pogleda.
Drugi nazivi koji se koriste u literaturi su konfiguracijski faktor, faktor ugla i faktor
oblika, a ponekad se koristi izraz faktor difuznog pogleda za razlikovanje faktora
zrcalnog pogleda za reflektovane površine.

Faktor pogleda između dva besgranična elementa površine dAi i dAj , kao što je prikazano
(Slika 2.5) definisan je kao,
EdAi
dFdAi-dAj ≡ (2.11)
E𝑡𝑑 dAi
gdje riječ „direktno” znači“ pravom stazom, bez „interventnih refleksija”. Ovaj faktor
pogleda je beskonačno mali jer samo beskonačno mali razlomak može biti presječen
pomoću an beskonačno malih površina. Iz definicije intenziteta i (Slika 2.5) možemo
odrediti toplotu brzina prijenos od dAi do dAj kao,
I(ri )(dAi + cosθi )dΩj = I(ri ) cosθi cosθj dAi dAj /S 2 (2.12)
gdje je θi (ili θj ) ugao između normale površine ˆni (ili ˆnj ) i linije koja povezuje dAi i dAj
(dužine S). Ukupna energija zračenja koja napušta dAi u hemisferu iznad nje J = E + ρH,
gdje se J naziva radiozitet. Pošto površina emituje i reflektuje difuzno oboje E i ρH, a
izlazni fluks može biti povezan s intenzitetom pomoću,
J(ri )dAi = [E(ri ) + ρ(ri ) + H(ri )] dAi (2.13)
intenzitet zračenja udaljen od dAi , zbog emisije i refleksije, ne zavisi od pravca. Stoga je
faktor pogleda između dvije oblasti beskrajno mali,
cosθi cosθj
dFdAi-dAj = . (2.14)
πS 2
Uvođenjem skraćenice sij = rj –ri , i uz napomenu da je cosθi = ˆni · sij , faktor pogleda
može se preoblikovati u vektorskom obliku kao,
(n̂ − sij )(n̂ − sji )

dFdAi-dAj = dA j (2.15)
πS 4
prebacivanje indeks i i j u jednačini (2.16) odmah vodi do važnog zakona reciprociteta,
dAi dFdAi-dAj = dAj dFdAi-dAj (2.16)

Često se zatvorene površi idealiziraju tako da se sastoje od određenog broja konačnih
izotermnih podzemnih površina, na primjer prikazano na slici Stoga potrebno je proširiti
definiciju faktora pogleda uključiti razmjenu zračenja između jedne beskrajno male i
jedne konačne površine, te između dvije konačne oblasti. Razmotrimo prvo razmjenu
između infinitezimalnog dAi i konačnog dAj , kao što je prikazano. Ukupna energija koja
napušta dAi prema cijelom Aj je, iz jednačine (2.14).
Slika 2.6 Izmjena toplote zračenjem između dvije ograničene površine. [2]
Podložno ograničenju da intenzitet koji napušta Aj ne varira po površini.

Konačno se razmatra razmjena zračenja između dva konačna područja Ai i Aj kao što je
prikazano (Slika 2.6) ukupna energija koja napušta Ai prema Aj je, iz jednačine (2.17),
n m cosθi cosθj
FAi +Aj = ∫ I(ri ) ∫ I(rj ) (2.17)
Ai Aj S2
a faktor pogleda slijedi kao,

n m cosθi cosθj
FAi +Aj = ∫ I(ri ) ∫ I(rj ) / dAi dAj /π (2.18)
Ai Aj S2
Ako se opet pretpostavi da intenzitet napuštanja Ai ne varira po površini, faktor pogleda

svodi na,
1 n m cosθi cosθj
FAi +Aj = ∫ I(ri ) ∫ I(rj ) . (2.19)
A1 Ai Aj S2
zakon reciprociteta slijedi kao,
dAi dFdAi-dAj = dAj dFdAi-dAj (2.20)
što je sada podložno uslovu da intenziteti zračenja koje napuštaju Ai i Aj moraju oba biti
konstantni na svim svojim površinama.
U nešto kompaktnijoj notaciji, zakon reciprociteta se može sažeti kao:
dAi dFdi-dj = dAj dFdi-dj ; (2.21a)
dAi dFi-dj = dAj dFi-dj ; (2.22b)
dAi dFi-j = dAj dFi-j . (2.23c)

Faktori različitih nivoa vidnih faktora mogu biti povezani jedni s drugima:
n
Fdi −j = ∫ dFdi −j ; (2.24a)
Aj
n
Fdi −j = ∫ dFdi −j dA . (2.25b)
Aj
Ako se prihvatna površina sastoji od većeg broja podpovršina, također imamo,

K K
Fi-j = ∑ Fi-(j,k), s Aj = ∑ A(j,k) (2.26)

k=1 K=1
konačno, zatvorena površina koje se sastoji od N površina, od kojih svaka ima konstantan
izlazni intenzitet, poštuje relacija sumiranja,
n n
∑ Fdi-j = ∑ Fi-j =1 . (2.27)

j=1 j=1
Posljednje dvije relacije proizilaze direktno iz definicije faktora pogleda (to jeste suma
svih razlomaka moraju dati jedinicu). Treba imati na umu da jednačina (2.27) uključuje
faktor pogleda Fi−j . Ako površina Ai je ravna ili konveksna, zračenje koje ga napušta
neće direktno udariti samu sebe, a Fi−i .jednostavno nestaje. Međutim, ako Ai je
konkavna, dio zračenja koje ga napušta bit će presretnuta strane Fi−i .

2.6 Zračenje idealno crnog tijela
Bitan dio elektromagnetne teorije je Max Planckova teorija idealno crnog tijela. Toplotna
emisija krutih tijela obično se tretira u smislu koncepta crnog tijela. Ona je definisana kao
objekat koji može u potpunosti apsorbovati zračenje, bez obzira na njegovu talasnu
dužinu. Postoje dvije praktične teorije: prva govori o okruglom, šupljem, zatvorenom
tijelu koji ima jedan manji otvor kroz kojeg prolazi svjetlost. Sistem je napravljen da
„zarobi“ svjetlost unutar svoje šupljine.
Slika 2.7 Apsolutno crno tijelo. [2]
Druga teorija predstavlja savršenu površinu koja također apsorbuje zračenje. Po

Kirchhoffovim zakonima, takav objekat ujedno i vraća zračenje svih talasnih dužina. Ono
prenosi energiju u okolinu sve dok se ne postigne termodinamička ravnoteža. Planck-ov
zakon opisuje monohromatsko zračenje crnog tijela Ec, kao energiju zračenja emitiranu
W
po jedinici površine i po talasnoj dužini ( ) njegov izraz je,
m2 μm
C1 ∙λ−5
Ec = (2.28)
eC2 /λ∙T −1

gdje su:
C1 = 3,742 ∙ 108 W ∙ µm4 /m2 i C2 = 1,4389 ∙ 104 µmK.
Spektralno zračenje se pomiče prema kraćim talasnim dužinama kako temperature raste
što ukazuje Wiennov zakon koji daje vezu između temperature i talasne dužine na kojoj
se nalazi maksimum spektralne gustoće,
b = λmax ∙ T (2.29)
ona također objašnjava promjenu u boji površine od crvene do bijele tokom zagrijavanja.
Vlastita emisija crnog tijela je zračenje emitirana s površine crnog tijela, na svim talasnim
dužinama, a njen iznos je opisan Stefan-Boltzmannovim zakonom,
Ec = σ ∙ T 4 . (2.30)
Spektralna gustoća zračenja idealno crnog tijela bila je prva pojava koju klasična fizika,
kako sada nazivamo fiziku poznatu do 1900-te godine, nije uspjela objasniti, nju je
uspješno objasnio Max Planck 1900. došao je do zaključka da spektralnu gustoću
savršeno opisuje izraz,
2πhc2 1
fct (λ, T) = hc . (2.31)
λ5
e λkT −1
Zračenje idealno crnog tijela je toplotno zračenje koje je zavisno o temperaturi tijela. Što
je viša temperatura tijela ono više zračenja vraća na svakoj talasnoj dužini. Na primjer na
sobnoj temperaturi tijelo emituje infracrveno zračenje, ali pri višim temperaturama, kao
što je površina Sunca, ono emitira velike količine infracrvene i ultraljubičaste radijacije.

Tijelo na višim temperaturama može emitovati velike količine zraka kratke talasne
dužine kao što su ultraljubičaste zrake pa čak i x-ray.
Slika 2.8 Zavisnost zračenja o talasnoj dužini. [2]
Jedna od praktičnih aproksimacija crnog tijela odgovarajućih tehničkih karakteristika

prikazana je na fotografiji. Toplotno izolovana centralna grafitna šupljina zagrijava se
električnim putem, dovođenjem napona na prednju i zadnju elektrodu.
Prikazana grafitna šupljina sastavljena je od serijski postavljenih grafitnih prstenova,
čime se omogućava uspostavljanje visoke temperature u šupljini oko 3300 K. Za
ostvarivanje ove temperature neophodno je da jačina električne struje kroz grijne
elemente bude u intervalu od 650 do 850 A.
Slika 2.9 Praktična aproksimacija crnog tijela - temperatura oko 3000 K.

2.7 Karakteristike materijala i karakteristična emisivnost
Zračenje koje dolazi na površinu realnog tijela djelomično se apsorbuje, djelomično
reflektuje, a djelomično propusti. Različiti materijali, zavisno o njihovoj strukturi i
svojstvima, drugačije apsorbuju i reflektuju zračenje. Karakteristika medija mogu se
definisati pomoću njegove dielektrične permitivnosti ε, magnetne permeabilnosti µ,
električne provodljivosti σ i gustoće električnog naboja ρ.
Dielektrici ili izolatori sadrže elektrone koji su snažno vezani za atomsku strukturu te
njihove amplitudne vibracije ostaju male. Metali sadrže vrlo pokretne slobodne elektrone
te imaju jaku apsorpciju na svim talasnim dužinama. Također, metali su općenito vrlo
reflektujući. Pored metala, postoje i poluvodiči koji pokazuju svojstva obje vrste, vodiča i
izolatora.
Materijali za optičke sisteme, predviđeni za rad u infracrvenom području, moraju imati

veliku propusnost leće, prizme ili veliku refleksivnost zrcala. Nadalje, ta svojstva moraju
biti stabilna i prikladna za obradu. Za sve optičke sisteme koriste se posebne vrste stakla,
prirodni ili sintetički kristali, sintetički (plastični) materijali. Potrebno je voditi računa o
fizičkim karakteristikama, uključujući i njihova mehanička, toplotna, električna i
hemijska svojstva kao i različite cijene materijala. Optičko poliranje materijala je moguće
samo od određene razine tvrdoće.
Materijali koji su previše mekani nisu pogodni za proizvodnju optičkih komponenti.

Najčešći materijal leće je germanij (Ge), koji je proziran za zračenja talasnih dužina većih
od 2 µm. Mogu se koristiti i cinkov sulfid (ZnS), safir i kvarc (Al2O3), magnezij te silicij
(Si). Kremen (kvarc) se upotrebljava za izradu prizmi za infracrvene kamere talasnih
dužina do 3,5 µm te za izradu leća. Različiti kristali prikladni su za izradu optičkih
elemenata za infracrveno zračenje. Prizme se izrađuju od kristala kao što su: natrijev
klorid (NaCl), kalijev klorid (KCl) i kalijev bromid (KBr).
Kod infracrvene termografije, tačne vrijednosti koeficijenta emisije posmatranog tijela od

iznimne su važnosti za tačno određivanje temperature tijela iz Stefan-Boltzmannovog
zakona za realna tijela,
Ec = ε ∙ σ ∙ T 4 (2.32)

pri čemu je ε koeficijent emisije površine realnog tijela. Idealno crno tijelo ima
emisivnost jednaku jedan dok realna tijela imaju emisivnost uvijek manju od jedan.
Emitivno svojstvo realnog tijela opisuje se pomoću koeficijenta emisije, koji se definiše
kao omjer vlastitog emitovanog zračenja realnog tijela i vlastitog emitovanog zračenja
crnog tijela pri istoj temperaturi,
E(T)
ε= . (2.33)
Ec (T)
Emisivnost zavisi o faktorima kao što su temperatura, ugao emisije i talasna dužina
izračene elektromagnetne energije. Zavisnost emisivnosti o uglu, talasnoj dužini i
temperaturi prikazana je na dijagramima: 2.10, 2.11 i 2.12.
Slika 2.10 Zavisnost emisivnosti u zavisnosti ugla. [2]
Nije teško uočiti za izolatore kako se povećava ugao emisivnost pada, dok za vodič ona
blago raste.

Slika 2.11 Promjena emisivnosti s promjenom talasne dužine. [2]
Poznato je da intezitet zračenje veliki, ukoliko su temperature tijela velike, no koeficijent

emisivnosti manje od 1 može smanjiti intezitet zračenja ε(T).
Slika 2.12 Promjena emisivnosti s promjenom temperature. [2]

U praksi, koeficijent emisije za različite materijale se računa pomoću sljedećih izraza:
ε = 1,2 ∙ εn za sjajne metalne površine; (2.33)
ε = 0,95 ∙ εn za glatke metalne površine; (2.34)
ε = 0,95 ∙ εn za sjajne metalne površine. (2.35)
Gdje εn predstavlja koeficijent emisije u smjeru normale, a on je predodređen i različit za

materijale zavisno o stanju površine i vrijednosti temperature te se očitava iz tabele.
Primjer takve tabele za neke materijale je dat u nastavku tabele.

Tabela 2.1 Koeficijenti emisije materijala.
Materijal Stanje površine Temperatura Koeficijent emisije
εn
Čelik Ploča, hrapava, 40℃ 0.94-0,97
oksidirana
Željezo Lijevano, oksidirano 100℃ 0,64
Drvo Hrastovina 38℃ 0,9
Staklo Glatko, crno 0℃-200℃ 0,92-0,95
Guma Tvrda, crna 40℃ 0,95

3 Pasivna i aktivna termografija
3.1 Fizikalne osnove termografije

Tijelo koje ima temperaturu iznad apsolutne nule (0K=-273,16 ℃) zrači elektromagnetne
talase, te je moguća beskontaktna metoda mjerenja intenziteta elektromagnetnog zračenja
tijela. Infracrvene termografije su mjerenja elektromagnetnog zračenja u dijelu
elektromagnetnog spektra koji se naziva infracrvenim spektrom. Infracrveni spektar se
proteže u područje talasnih dužina od 0,7 μm do 1000 μm, no u tom širokom području
samo je usko područje talasnih dužina od 0,7 μm do 20 μm od praktične koristi za opštu
primjenu.
Emisija elektromagnetnih talasa tijela s temperaturom iznad apsolutne nule temelji se na

takozvanim zakonima zračenjima. Ti zakoni odnose se na idealno tijelo, takozvano crno
tijelo. Značajke su crnog tijela da apsorbuje cjelokupno zračenje koje pada na njega, bez
obzira na talasnu dužinu ili ugao upada. Isto ima za posljedicu da je cjelokupno zračenje
koje dolazi s površine crnog tijela emitovano zračenje, to jeste da nijedno tijelo ne može
emitovati više zračenja od crnog tijela na nekoj talasnoj dužini i temperaturi. Crno tijelo
nema preferirani smjer emitovanja zračenja.
Zakon specifične snage crnog tijela, fizikalni zakon kojim je Max Planck (1900)
opisao kako raspodjela energije zračenja crnoga tijela po frekvenciji zavisi od
temperature i time objasnio nepodudarnost eksperimentalnih rezultata sa Rayleigh-
Jeansovim zakonom.
Zakon o raspodjeli talasnih dužina, daje vezu između temperature i talasne dužine na
kojoj se nalazi maksimum energije zračenja, a dat je relacijom: λmax ∙ T = 2898 μmK.
Od praktičnog su interesa u građevinarstvu temperature od približno –30 ℃ do približno
+ 50 ℃, a iz Wienn-ova zakona imamo λmax = 12 μm (za – 30 ℃), odnosno λmax = 9 μm
(za + 50 ℃).
Zakon ukupne energije zračenja crnog tijela, daje objašnenje za ukupnu energiju
zračenja crnog tijela, po jedinici površine, za sve talasne dužine, a Wc za određenu
temperaturu T.
W c (T) = σ ∙ T 4 (2.36)

Za razliku od crnog tijela, koji je idealni apsorber odnosno emiter zračenja, realna tijela
upadno zračenje mogu apsorbovati reflektovati i propuštati odnosno transmitovati. Omjer
između apsorbovanog i prispjelog zračenja naziva se koeficijentom apsorpcije (a), omjer
između reflektovanog i prispjelog zračenja koeficijentom refleksije (r), a omjer između
propuštenog i prispjelog zračenja koeficijentom propusnosti odnosno transmisije (W).
Dakle, snaga zračenja koje pada na tijelo (W) dijeli se na apsorbovan (Wa ), reflektovanu
(Wr ) i propuštenu (Wτ ) snagu, W = Wa + Wr +Wτ i 1 = a + r + τ.
Većina je tijela nepropusna za infracrveno zračenje (W = 0) te se u tim slučajevima

prispjelo zračenje djelomično apsorbuje, a djelomično reflektuje. Udio prispjelog
zračenja koje će se apsorbovati, odnosno reflektovati, zavisi od materijala, stanju
površine, talasnoj dužini prispjelog zračenja i o uglu upada. Prisutna je također i
zavisnost o temperaturi. Za inženjersku je primjenu zadovoljavajuće tačno raditi s
prosječnim vrijednostima koeficijenata apsorpcije i refleksije, za odabrani spektralni
kanal i odabrani temperaturni interval, jer se spektralni kanal i temperaturni interval
odabiru tako da zavisnost koeficijenata apsorpcije i refleksije o talasnoj dužini nije
značajna.
Zračenje realnih tijela odstupa od zračenja crnog tijela te je raspodjela snage zračenja po
spektru talasnih dužina drugačija. Veličina za koju je snaga zračenja realnog tijela manja
od snage zračenja crnog tijela, za odabranu temperaturu i talasnu dužinu, naziva se
koeficijentom emisije ε = ε(λ, T) odnosno Wrealno tijelo (λ, T) = ε = ε(λ, T) ∙ Wc (λ, T).˜
Eksperimentalno je određivanje vrijednosti ε relativno jednostavno, pa je u tome razlog

njegove praktične upotrebe. Ipak, poteškoće u određivanju ε pojavljuju se zbog činjenice
da se vrijednost ε mijenja po spektru talasnih dužina, odnosno ε = ε(λ)Promjene ε u
relativno širokom temperaturnom intervalu su male prema promjenama vezanim za ε.
S obzirom na koeficijent emisije realna tijela razvrstavaju se u dvije skupine: siva tijela (ε
= konst.) i nesiva tijela obojena tijela (ε = ε (λ)) (Slika 3.1).

Slika 3.1 Raspodjela snage zračenja za različite tijela T. [3]
Kirchoffov zakon dat je relacijom a = ε, odnosno da je koeficijent apsorpcije jednak

koeficijentu emisije za tijela u toplotnoj ravnoteži. Uobičajena je praksa da se Kirchoffov
zakon primjenjuje i u slučajevima odstupanja od toplotne ravnoteže,umjesto teže
mjerljivog koeficijenta apsorpcije, a koristimo se lakše dostupnim podacima za ε.
Slika 3.2 Koeficijent emisije crnog tijela tijela za određenu temperature T. [3]

Zapravo, relacija a = ε vrijedi približno i u tim slučajevima ako se za ε uzme vrijednost
prema temperaturi kakvu ima izvor zračenja (emiter), jer bi takvu temperaturu imala
površina primatelja u stanju toplotne ravnoteže s emiterom. Pretpostavlja se da
temperatura primaoca ima zanemariv utjecaj u odnosu prema utjecaju temperature
emitera.
Kruta su tijela većinom nepropusna za toplotno zračenje, to jeste W = 0, pa vrijedi

relacija: a + r = 1. Apsorpcija, koja se praktički odvija na samoj površini krutog tijela,
bitno zavisi o stanju te površine. Tako glatke i polirane metalne površine jako reflektuju
energiju zračenja koja pada na njih, takozvanu dozračenu energiju, i to pod uglom
jednakim upadnom uglu dozračene energije. Zbog toga je kod njih koeficijent apsorpcije
a, kao i emisije H, vrlo malen.
Suprotno tome, kod oksidiranih „zrnastih“ metalnih površina je a ε umjereno velik (ε =

0,8 – 0,9). Zbog hrapavosti površine kut refleksije nije jednak kutu upadnog zračenja. Pri
rješavanju inženjerskih problema obično se pretpostavlja slučaj difuzne refleksije, to jeste
refleksije neovisne o uglu upadnog zračenja. Primjer zavisnosti koeficijenta emisije o
uglu mjerenja energije zračenja s površine tijela (Slika 3.3) za površine s velikim
koeficijentom emisije.
Ekvivalentna je zavisnost vrijednosti koeficijenta emisije o uglu mjerenja i za površine s

malim koeficijentima emisije. Stoga termografska mjerenja nastoje izvršiti do ugla 45°
prema normali na površinu mjerenja.
U raznim tabelama postoje podaci za koeficijente emisije u smjeru normale εn , različitih

materijala. Vrijednosti koeficijenata emisije određuju se zavisno o stanju površine prema
sljedećim relacijama: za glatke površine ε = 0,95εn , za polirane površine ε = 1,2 εn , za
hrapave površine ε = 0,98 εn .
Slika 3.3 Koeficijent emisije u zavisnosti u ugla mjerenja. [3]

Udaljenost molekula i jačina njihovih veza određuju od koje se dubine zračenje emituje u
prostor izvan površine tijela odnosno tekućine. Stoga, zračenje koje emituju krutine i
tekućine uključuje samo molekule blizu površine i primjerice, za metale je taj sloj
debljine nekoliko molekula, a za nemetale nekoliko µm. Kako se emisija s površine
događa samo s tankog sloja, za čvrsta tijela, tekućine emisija i apsorpcija zračenja
posmatraju kao površinska pojava. Za plinove su emisija i apsorpcija zračenja
volumenske pojave.
Interakcije elektromagnetnih talasa s konstituentima atmosfere ima za posljedicu da

atmosfera propušta infracrveno zračenje samo u određenim spektralnim područjima koje
nazivamo atmosferskim prozorima.
Iz grafičkog prikaza propusnosti atmosfere razumljivo je zašto se infracrvena

termografija mjerenja, osobito terenska, obavljaju u takozvanom kratkotalasnom od oko
(3 μm do 5 μm) i dugotalasnom (od oko 7 μm do 14 μm) spektralnom području.
Slika 3.4 Atmosferski prozori. [3]

3.2 Infracrvena termografija – mjerna metoda
ICT (infracrvena termografija) je beskontaktna, nedestruktivna, brza i učinkovita metoda
mjerenja energije zračenja tijela odnosno objekta mjerenja. Poznavanjem određenih
fizikalnih značajki objekta mjerenja ICT mjerenjem određuje se temperatura i njezina
raspodjela na površini tijela. Raspodjela temperature na površini objekta mjerenja
određena je u prvome redu procesima u samomm objektu mjerenja.
Znajući fiziku procesa i raspodjelu temperature površine, moguće je odrediti stanje

objekta mjerenja. Dakle, temperaturni iznos i raspodjela temperature na površini
posredno daju informaciju o stanju same površine i odraz su strukture i unutrašnjeg stanja
posmatranog objekta ispod te površine.
Prema načinu obrade termograma termografija se dijeli na: kvalitativnu i kvantitativnu.
Obrada termograma, odnosno snimljenih podataka energije zračenja, obavlja se

upotrebom odgovarajućega programskog paketa. Ta obrada može bili kvalitativna, što
podrazumijeva smo uočavanje mjesta različitosti, ili kvantitativna što uključuje
utvrđivanje: iznos temperatura, temperaturnih razlika ili emisijskih faktora po pojedinim
lokacijama.
Analizom termograma može se zaključivati o strukturi materijala, mogućim pukotinama

ili procesima koji se zbivaju ispod površine.
Ilustrativno je prikazano koje sve energije zračenja mjeri termografija. W je oznaka za

snagu zračenja (obj. – objekat mjerenja, refl. – refleksija, atm – atmosfera) T je termo
dinamička temperatura ε je koeficijent emisije, a τ propusnosti. Zanimljiva je samo
energija zračenja objekta jer služi za izračun vanjske temperature površine objekta
mjerenja.
Uobičajeni prikaz rezultata ICT-a je termogram, slika koja prezentuje registrovanu

energiju zračenja u tonovima sive boje ili neke druge palete boja. Za termogram se drži
da je vizualni prikaz raspodjele temperature na površini tijela, a što je tačno tek nakon što
se izvrše relevantni računski postupci s izmjerenim energijama zračenja. Zahvaljujući
postojećim programskim paketima, koji su obično integrisani u modernim termografskim
uređajima, dobivanje temperature površine objekta mjerenja iz registrovane energije
zračenja je relativno jednostavno, ali uz uslov poznavanja vrijednosti određenih fizikalnih
veličina (temperatura i vlažnost zraka, emisivnost objekta.

Zahvaljujuči prije svega razvoju detektora i optike, danas se kao ICT uređaji uglavnom
koriste termografske kamere koje mjere u dugotalasnom ili kratkotalasnom spektralnom
kanalu zbog navedenih ograničenja u propusnosti atmosfere. (Slika 3.7) je prikaz ICT
mjerenja termografskom kamerom. Ilustrativno je prikazano koje sve energije zračenja
mjeri termografija. W je oznaka za snagu zračenja (obj. – objekat mjerenja, refl. –
refleksija, atm – atmosfera), ε je koeficijent emisije, a W propusnosti. Zanimljiva je samo
energija zračenja objekta jer služi za izračunavanje temperature površine objekta
mjerenja.
Doprinosi od efekata refleksije energije zračenja drugih objekata i atmosfere (zraka)

moraju se izračunati.
Slika 3.5 Ilustrativni prikaz ICT mjerenja. [3]
Optika termografske kamere fokusira zračenje s objekta mjerenja na detektor koji je dat
(Slika 3.6).
Slika 3.6 Način rada ICT uređaja. [3]

Na slici je prikazana je veličina površina koju mjerenjem zahvaća termografska kamera u
zavisnosti od udaljenosti, kao i dimenzija najmanje površine koju kamera registruje kao
mjernu tačku. Prikaz je dat za leću žarišne daljine 36 mm. Ilustrativni prikaz termograma
s pripadajućom fotografijom objekta mjerenja dat je prema (Slika 3.7).
Kako energije zračenja s objekta koje nisu uzrokovane temperaturom objekta, a to su

refleksija zračenja okolnih objekata i zračenja atmosfere, predstavljaju smetnju u
infracrvenoj termografiji, mjerenjima zanimljivo je znati koliki je njihov doprinos
rezultatima mjerenje u zavisnosti od uslova mjerenja. Udio energije zračenja od refleksije
i atmosfere je to manji što je temperatura objekta mjerenja veća ili kada je koeficijent
emisije objekta mjerenja što veći i obratno.
Slika 3.7 Područje snimanja ICT uređaja. [3]
Uobičajeni prikaz rezultata infracrvene termografije je termogram, slika koja prezentuje

registrovanu energiju zračenja u tonovima sive boje ili neke druge palete boja. Za
termogram se drži da je vizualni prikaz raspodjele temperature na površini tijela, a što je
tačno tek nakon što se izvrše relevantni računski postupci s izmjerenim energijama
zračenja. Zahvaljujući postojećim programskim paketima, koji su obično integrisani u
modernim termografskim uređajima, dobivanje temperature površine objekta mjerenja iz
registrovanje energije zračenja je relativno jednostavno, ali uz uslov poznavanja
vrijednosti određenih fizikalnih veličina: temperatura, vlažnost zraka i emisivnost
objekta.

Termografska je kamera zapravo složen optički sistem te stoga svaka termografska
kamera ima pridruženu, karakterističnu krivulju kalibracije. ICT mjerenje s dvije
termografske kamere daje jednake rezultate mjerenja tek nakon „korekcija“ registrovanih
vrijednosti s relevantnim kalibracijskim krivuljama. Navedenim se želi istaknuti značenje
umjerenosti mjernog uređaja.
Veoma važna osobina savremenog termografskog uređaja, odnosno kamere je pouzdan

rad i dobivanje rezultata snimanja u realnom vremenu. Navedeno, praktično znači da se
termografskim snimanjem dobiva rezultat, odnosno termogram, dobiva odmah.
Infracrvenom termografijom se mogu dobiti temperaturne promjene u toku vremena, u
tranzijentnom vremenskom intervalu. Načelno, mogu se izdvojiti tri glavne prednosti
infracrvene termografije, a to su:
 dvodimenzionalnost;
 beskontaktnost;
 brzina mjerenja i obrada rezultata mjerenja.
Slika 3.8 Primjer termografske kamere Fluke s osnovnim dijelovima. [4]

3.3 Pasivna termografija
Ako se snima neki objekat u zateknutom temperaturnom stanju kakvo je postignuto ne
miješanjem vještačkog izvora toplote, tada je riječ o pasivnoj termografiji. Ako je
intezitet zračenje odaslan s površine objekta različito od zračenja koje odašilje njegova
okolina, on će na termogramu biti vidljiv. Kaže se da objekat daje toplotni kontrast.
Na sljedećoj fotografiji je prikazan objekat snimanja, radi se o izmjenjivaču toplote koji

se mora snimiti termografskom kamerom Fluke.
Slika 3.9 Termografski snimak grijača. [4]
Kao što se vidi na termogramu urađena kvalitativna i kvantitativna infracrvena

termografija, no ono što je posebno bitno naglasiti da je ovdje riječ o pasivnoj
termografiji. Naime, pasivna termografija gdje temperaturna pobuda ne dolazu u vidu
porasta temperature od strane operatora, već grijni element posjeduje vlastitu temperaturu
koja je vidljiva termalnoj kameri, te na osnovu razlike temperature infracrvena kamera
uočava pretežno kvalitativno, vidljive anomalije.

Pasivna termografija je daleko zastupljenija u svrhama gdje se žele uočavati temperaturne
razlike, detekcije pokreta prilikom smanjene vidljivosti takozvana (termovizija).
Mogu biti na različitim aplikacijama kao vojne namjene i sigurnosne
Primjeri na vojnim aplikacijama mogu biti:
 tenkovski termalni nišani – u ranim verzijama obično je tobdžija imao takav nišan;
 nišanski kontejner poznatiji kao targeting pod – primjena u avijaciji;
 termovizijske naočale - u ranim verzijama za specijalne snage, kasnije ostali
rodovi vojske.
Slika 3.10 Način kako avion F-16 koristi targeting pod. [4]
Kako je prikazano na fotografiji korištena je termografija koja ima određenu paletu boja,
mogu biti različite i na svim paletama se postižu isti zaključci.

Vidi se na fotografiji prikaz termalne kamere na tenku M1A1 Abrams kako može uočiti
tenk T-72A.
Slika 3.11 Termalni nišan Abrams tenka. [4]
3.4 Aktivna termografija

Aktivna termografija razvija se kroz generisanje toplotnog toka prema objektu, tako da
termofizičke karakteristike testiranog objekta mogu pojačavati ili sprječavati taj protok
toplote, zavisno o termičkim karakteristikama materijala. Takvo generisanje toplote
najčešće proizvode različite lampe.
Pokazao se da postupak aktivnog zagrijavanja pruža više potencijala od konvencionalnog

pasivnog pristupa. Aktivna termografija omogućava bolji kontrast za pregled, manje je
osjetljiva na uslove okoline i ima veću prostornu razlučivost od pasivne termografije.
Najznačajniji primjeri aktivne ili dinamičke termografije su:
 termografija koračnog grijanja SH (eng. Step-Heating Thermography);

 vibrotermografija VT (eng. Vibrothermography);
 lock-in termografija LT (eng. Lock-in Thermography);
 termografija faznog pulsa PPT (eng. Pulsed Phase Thermography);
 pulsna termografija PT (eng. Pulsed Thermography).

3.5 Halogena sijalica
3.5.1 Sijalica
Halogene sijalice su u trenutku kada su izumljene bile dobra zamjena za sijalice s žarnom
niti. Kroz vrijeme su uočeni problemi i nedostaci koje halogene sijalice imaju. LED
tehnologija je unaprijedila rasvjetna tijela i sijalice, no ona nisu poželjna za aktivnu
termografiju. Danas na tržištu možemo pronaći u potpunosti kompatibilne sijalice
uslovima koje imaju halogene sijalice uz niz prednosti.
Od kada je Thomas Alva Edison patentirao prvu komercijalnu sijalicu, prije više od 120
godina, žarna nit je ostala jedna od osnovnih komponenti proizvodnje umjetnog svjetla.
Nakon prvih eksperimenata s različitim materijalima, od ugljene niti, grafitne niti, čak i
vlakana životinjskog i biljnog porijekla, proizvođači ovog tipa sijalica su se odlučili za
volframovu nit.
3.5.2 Volframova nit

Volfram je metal koji je bio dostupan uz sposobnost visokog odolijevanja temperaturama
pa je time bio najpogodniji. Klasična sijalica dakle ima volframovu nit u staklenom
balonu koji je u vakuumskoj atmosferi, što znači bez ikakvih plinova.
Time se produžio vijek trajanje volframove niti. Ipak, činjenica je da se preko 90%
ukupno proizvedene energije pretvara u “infracrveni“ dio spektra a tek oko 8% u vidljivi
dio spektra, dakle svjetlo. Ta činjenica je klasičnu (inkandescentnu) sijalicu svrstala u ne-
efikasne izvore svjetla. U biti se govori o grijnom tijelu koje proizvodi i nešto svjetla!
Poradi tih argumenata, klasična (inkandescentna) sijalica je stavljena van upotrebe a
naslijedila ju je efikasnija, halogena sijalica. Princip funkcionisnja je sličan uz razliku što
atmosferu unutar staklenog balona čine halogeni plinovi (jod, brom).
Kombinacija volframove niti s halogenim plinovima stvaraju takozvani halogeni ciklus

tokom kojega se ispareni tungsten (volfram) ponovno deponira na nit, produžavajući
vijek trajanja, te zadržavajući prozirnost balona.
Poradi tih pojava, halogena sijalica funkcioniše na dosta višim temperaturama od klasične
sijalice, dajući više svjetla kao i nešto višu temperaturu bijelog svjetla, uz produženi vijek
trajanja. Halogene sijalice – rade na principu žarne niti, kao „nitraphot“ i obična sijalica,
samo je u balon pod visokim pritiskom dodana smjesa halogenih elemenata i inertnih
plinova. Ova intervencija omogućila je podizanje temperature žarne niti i povećanu
efikasnost isijavanja. Tako halogene sijalice daju svjetlost temperature od 2900 do 3400
K, a efikasnost isijavanja im je i do 25 lm/W.

Halogena rasvjeta je skoro u potpunosti istisnula nitraphot jer je kompaktnija, ima veću
efikasnost i duži radni vijek. Sijalice mogu imati snagu i do 5000 W.
Slika 3.12 Halogena sijalica. [5]
Nitraphot, halogene i obične sijalice pogodne su za termografiju. Prednosti ovih tipova

rasvjete su jednostavnost u izradi i upotrebi. Rasvjeta je jeftina i lahko ju je modelirati,
Nitraphot sijalice koriste obično E27 grlo (kao i klasična sijalica) i rade na 220 V.
Prednost je jako toplotno isijavanje što vrlo brzo dovodi do zagrijavanja radnog prostora i
objekta snimanja. Halogene sijalice mogu imati veliki udio UV svjetla u spektru jer su
izrađene od kvarcnog ili borosilikatnog stakla koje propušta taj dio spektra.
Slika 3.13 Nitraphot lampa. [5]

3.6 Oblasti termografije
3.6.1 Umjetnost i arhitektura

Mnogi vrijedni predmeti umjetnosti i arhitekture su stari i stoga podložni oštećenju. Kako
imaju kulturnu vrijednost, mnogi resursi ulaze u njihovu konzervaciju i ugostiteljstvo.
Termografija može pomoći da se pojednostavi proces ugostiteljstva. Tehnika omogućava,
na primjer, lociranje i karakterizaciju oštećenja u slojevima freski i zidnim muralima koji
omogućavaju rano otkrivanje i reparaciju. U uslovima arhitekture mnoge stare zgrade su
renovirane i prilagođene su da odgovaraju različitim svrhama tokom godina. U nekim
slučajevima, znanje o originalnoj zgradi. Termografija omogućava način da se to naznači,
skriveni elementi u zidovima starih zgrada bez njihovog uništavanja. Pregled zgrada je
još jedna dobro poznata primjena termografije. Termalno skeniranje zgrade ukazuje na
područja u kojima se gubi energija. Ovo znanje je dragocjeno u poboljšanju izolacije
zgrada i spriječavanju ulaska toplote u zgradu u toplim klimama ili u hladnim klimama.
Dakle, smanjenje troškova klimatizacije ili grijanja. Osim toga, curenje zraka, sadržaj
vlage i termalni mostovi se mogu otkriti.
Slika 3.14 Termogram zgrade s izraženim toplotnim mostovima.

3.6.2 Vojska i osmatranje
U vojnoj termografiji se široko koristi, kao što omogućava daljinsko uočavanje i nadzor
na primjer vozila, lansiranja projektila, aviona, tenkova i vojnika, kako se toplotni odraz
njihovih tijela i motora mogli otkriti. Osim toga, termografija može pomoći u otkrivanju
nagaznih mina. Nadalje, termalne kamere nude alternativu ili dodatak tradicionalnoj
opremi za noćno osmatranje, koja poboljšava minimalne izvore svjetlosti. Termalni
uređaji su nezavisni od svjetlosti i koristi se u različitim situacijama, kao što su loši
vremenski uslovi. Osim vojske, ovi uređaji također mogu biti neophodni u policijskim
operacijama, ranom otkrivanju šumskih požara,slučajevi potrage i spašavanja ili lov,
posebno u lošim vremenskim uslovima ili tokom noći.
Slika 3.15 Osmatranja osoba tokom noćnih uslova. [4]

4 Pulsna termografija
Pulsna termografija obično koristi optičke izvore toplote, kao što su ksenonske bliceve ili
halogen lampe. Trajanje toplotnog pulsa može se podesiti iz milisekundi na nekoliko
sekundi u skladu s materijalnim zahtjevima uzorka. Duži impulsi za materijale niske
toplotne provodljivosti i kraće impulse za materijale s visokom toplotnom provodljivosti.
U slučaju kratkih impulsa grijanja, tehnika je također nazvana tehnika blica, dok se
tehnika s dužim pulsima naziva „ pulsna“ termografija. Općenito, pulsi su kraći i imaju
veću energiju gustoće kao na primjer u metodi stepenastih grijanja. Druga razlika je u
tome što pulsna tehnika bilježi reakciju materijala samo nakon toplotnog pulsa. Kako
niža toplotna provodljivost rezultira dužim vremenom toplotnog širenja, bljesak (flash)
tehnika je uglavnom ograničena na procjenu površine blizu površine ili tankih slojeva.
Štaviše, blic može uzrokovati termička naprezanja unutar uzorka i njegova upotreba je
ograničeno na manje područje kako bi se postigao potreban veći intenzitet. Uprkos tome
rezultati ove tehnike ne pružaju samo mogućnost za dubinsku rezoluciju, već i visoku
preciznost u otkrivanju plitkih defekata, kao što je detekcija moguća do 3 mm ispod
površine. Prolazna tehnika je pogodnija za veća područja i ne rezultira visokim toplotnim
naprezanjima. Defekti se mogu otkriti u dubini do 6 mm, te vrijednosti dubine defekta
smatraju se općom procjenom za kompozitne materijale, ali može varirati zavisno o
tačnim svojstvima materijala uzorka i korištenih konfiguracija postavke mjerenja.
Slika 4.1 Set-up pulsne termografije. [6]

Na prethodnoj fotografiji prikazana je opšta postavka pulsnog termografskog testa. Flash
lampe osvijetle uzorak prostorno ujednačenim pulsom koji stvara toplotu, koja se širi
kroz uzorak. Reakcija površinske temperature zavisne od vremena, uzorak toplotnog
pulsa se mjeri infracrvenom kamerom i formira se slika. Kada se toplota širi prema
unutrašnjosti uzorka, izmjereno je da površinska temperatura opada. S ovom postavkom,
prisustvo termičkog diskontinuiteta može se mjeriti kao privremeno povećanje lokalne
površinske temperature tačke na uzorku. Termički diskontinuitet može biti defekt,
drugačiji sloj ili druga veza s promjenom toplotnih svojstava, koja uzrokuje opstrukciju
prolaznog protoka toplote iz površine u masu uzorka koja vodi do više temperature.
Širenje toplote kroz uzorak može se jasno vidjeti na slici koja prikazuje uzorak s
defektom u tri različite faze grijanja procesa. Djelomično na slici toplota koju
predstavljaju strijele dopire do uzorka površina. Dio (b) slike prikazuje pozornicu na
kojoj toplota stiže do lokacije defekta unutar uzorka. U slučaju 1 toplota se potpuno
prenosi bez nailaska na defekt. U slučaju 2 toplotni talas nailazi na defekt, toplota je
djelimično reflektuje i djelomično prostire kroz uzorak. Faza c prikazuje odraz toplote na
zadnjoj površini uzorka, koja se javlja u oba slučaja.
Slika 4.2 Toplotna reakcija uzorka s vremenom nakon toplotnog taloženja u slučaju defekta s refleksijom
toplote na defektu (2) ili bez defekta (1), gdje se toplota reflektuje samo na zadnjoj površini. [7]
A promjena svojstava materijala u defektu dovodi do promjene brzine širenja toplote i

difuzije.a: toplota dostiže površinu uzorka, b: toplota se djelomično reflektuje i prenosi na
defektu (2) i prenošen u potpunosti na lokaciji bez defekta (1), c: „toplota se prenosi kroz
kompletan uzorak i reflektovan na zadnjoj površini“.

Na dijagramu su prikazana su dva primjera pada temperature dvije različite tačke tokom
vremena u logaritamskom domenu. Jedna kriva propadanja odgovara tački uzorka bez
defekta, dok druga odgovara tački uzorka s defektom. U trenutku t* crvena kriva, ona s
defektom, mijenja svoje ponašanje. To nastaje kada toplotni front u uzorku dostigne
područje s različitim toplotnim svojstvima, defekt. U ovom trenutku, mehanizam protoka
toplote se mijenja iz jednodimenzionalne stabilne difuzije u drugo stabilno stanje. U tački
t** mehanizam difuzije se vraća nazad u početnu jednodimenzionalnu stabilnu difuziju.
Vrijeme t* može se koristiti za procjenu dubine u kojoj se defekt nalazi. Ova dva
termička odziva u principu odgovaraju onima u slučaju 1 i 2 širenja toplote prikazanim na
dijagramu.
Slika 4.3 Tipičan temperaturni pad kroz dvije tačke. [8]
Tačka 1 bez defekta iscrtana plavom bojom i tačka 2 s defektom iscrtanom crvenom
bojom, t* je vrijeme u kojem dolazi do defekta može se koristiti za procjenu dubine
defekta. Termalna propagacija generisane toplote u dubinu materijala, odnosno objekta
mjerenja može se predstaviti i parcijalnom diferencijalnom jednačinom,
dT
ρ∙c +∇(-λ∙∇T)=Q . (4.1)
dt

Tabela 4.1 Vrijeme propagacije toplotne pobude u različite materijale dubine 5mm.
Materijal λ [W/mK] ρ[kg/m3 ] c[J/kgK] τ [𝑠 ] ε
Aluminijum 250 2700 870 0.24 0.1
Gips 0.47 1150 1090 66 0.85÷0.95
Aktivna infracrvena termografija (pulsna termografija PT i termografija faznog pulsa -

PPT) je primijenjena kao jedna od metoda nerazorna ispitivanja historijiskih zidanih
konstrukcija. Pri istraživanju se koristi tehnika zagrijavanja pravouglim pulsom, koji se
opisuje kao superpozicija različitih frekvencija s promjenjivim amplitudama. Kod dugog
trajanja pulsa, odnosno nižih frekvencija u uzorak s pomoću pulsa prenese više energije,
odnosno kao rezultat se dobije više informacija. Pri ispitivanju ispitivani su problemi
delaminacije žbuke i obloga od zida; karakterizacija strukture zida iza žbuke; otkrivanje
povišene razine vlažnosti; lokacija šupljih rupica u zidu; lokacija delaminacija u
materijalima za sanaciju. Ističe se važnost jednolike emisivnosti na rezultate mjerenja,
izbjegavanje refleksije zračenja iz okoline od posmatranog objekta, izbjegavanje
infracrvena termografije snimanja pri velikoj brzini vjetra, te uticaj prašine na rezultate
ispitivanja.
Ističe se da je moguće odrediti samo kvalitativno odrediti dubinu oštećenja koja su

locirana. Dubina utiče na maksimalni kontrast oštećenja pri interpretaciji rezultata PT
tehnike, odnosno na frekvenciju pri kojoj se oštećenja pojavljuju ili gube u slučaju faznog
prikaza kod PPT tehnike. Kvantitativne je podatke o dubini moguće dobiti samo
usporedbom s numeričkim simulacijama, uz nužan uslov da su poznata toplotna svojstva
materijala objekta koji se posmatra.
Koristi se PPT za otkrivanje oštećenja u betonu, pri čemu za vizualizaciju oštećenja

koriste vremenski pomak (fazu) i amplitudu promjene temperature na površini betona u
odnosu na poznato ponašanje izvora toplotne pobude. Koristi se kvadratni puls toplotne
pobude od uključivanja do isključivanja djeluje s maksimalnim opterećenjem, nema
postepenog uključivanja i isključivanja kao kod sinusne pobude. Kao toplotna pobuda,
korištena su tri infracrvena grijača svaki snage 2400W, a trajanje zagrijavanja je između
3 do 60 minuta, pri čemu temperatura površine betona nije viša od 50 °C.
Posmatrano je hlađenje uzoraka u području talasnih dužina 3 do 5 µm u trajanju do 120

minuta. Izrađeni su uzorci dimenzija 1500 x 1500 x 500 mm s ugrađenim oštećenjima
različitih veličina na dubinama od 20 do 100 mm. Iz sekvence prikupljenih termograma
dobivene su krivulje razvoja temperature na mjestu gdje postoji oštećenje i na mjestu
„zdravog“ betona.

Za ove krivulje je provedena analiza korištenjem brze Fourierove transformacije (FFT) te
je dobiven spektar amplitude i faze.
Slika 4.4 Spektar amplitude krivulja hlađenje (a) i spektar faza krivulja hlađenja.(b) [9]
Postojanje oštećenja u betonu može se odrediti iz razlike krivulja spektra amplitude za

oštećeni beton i „zdravi“ beton te spektra faze za oštećeni beton i „zdravi“ beton,
odnosno, može se odrediti frekvencija pri kojoj je oštećenje najbolje vidljivo. Zaključuje
se da je mogućnosti otkrivanja oštećenja ovisna o frekvenciji koja se posmatra, dublji
defekti zahtijevaju višu frekvenciju kako bi postali vidljivi. Fazni prikaz daje bolji
kontrast u usporedbi s amplitudnim prikazom, pri istoj frekvenciji.
Slika 4.5 Amplituede za frekvenciju 0,14 mHz (a) faza za frekvenciju 0,14 mHz (b). [9]

Primjenjuje se infracrvena termografiju, ultrazvuk i geoelektrične metode za sinergijsko
djelovanje nekoliko različitih nerazornih metoda kod otkrivanja oštećenja i proces
degradacije u zgradama. U tu svrhu izrađeni su uzorci zida dimenzija 900 x 900 mm, koji
sadrže simulacije oštećenja izrađene od mramora, opeke, vulkanskog tufa prekrivene
žbukom. Simulacija delaminacije žbuke je također simulirana, korištenjem plutom i
dvoslojnim polietilenom. Ističe se da zbog ograničenja opreme s kojom se raspolagalo
(frekvencija prikupljanja slike od strane infracrvene kamere je prevelika).
Korištenjem pulsne termografije (PT) uz toplotnu pobudu s dvije halogene lampe svaka
snage od 1 kW dobiveni su sljedeći zaključci: vidljivost oštećenja je poboljšana tijekom
procesa hlađenja; oštećenja ispod debljeg sloja žbuke postaju vidljiva nakon dužeg
vremena od početka zagrijavanja; dimenzije oštećenja (promjer i debljina) utiču na
mogućnost otkrivanja. Zaključuje se da je infracrvena termografija najbrža i najlakše
primjenjiva metoda za otkrivanje oštećenja u cementnim materijalima. Posebno je
primjenjiva pulsna termografija jer je dala dobar kontrast kod oštećenja male debljine i
što je posebno važno kod oštećenja koja imaju toplotna svojstva slična toplotnim
svojstvima materijala u kojem se oštećenja nalaze.
Induciranje nestacionarnog prolaska toplote korištenjem aktivne termografije pogodna je

metoda za vizualizaciju nehomogenosti i oštećenja u građevinskim konstrukcijama do
dubine od 100 mm. Zbog visoke osjetljivosti aktivne termografije za otkrivanje oštećenja
koja se nalaze na dubini između 1 i 100 mm, infracrvena termografija je komplementarna
metoda drugim nerazornim ispitivanjima koja se koriste u građevinarstvu, kao što su
radar, ultrazvuk ili pak metoda udara i odjeka, a kod kojih se pouzdani rezultati dobivaju
u slučaju dubina oštećenja počevši od 50 do 100 mm i za dublje.
Infracrvena termografija se koristi za otkrivanje nepotpunog injektiranja natega za

prednapinjanje. Korištena je pulsna termografija za ispitivanje uzorka dužine 3500 mm, s
ugrađenom nategom i šupljinama dužine 450 mm u cijevima zaprednapinjanje, (Slika-
4.7) zaštitni sloj betona do cijevi za prednapinjanje bio je 80 mm s jedne strane i 5000
mm s druge strane uzorka.

Može se vidjeti kako kabel za prednapinjanje ostavlja posljedice na materijal.
Slika 4.7 Izgled uzorka simuliranim mjestima lakšeg injektiranja natega za prednapinjanja. [10]
Nestacionarno stanje prolaska toplote u uzorku je postignuto na tri načina: najprije je

iskorištenja toplota hidratacije injekcijske smjese u cijevima pri čemu su sva mjesta lošeg
injektiranja otkrivena; u drugom je slučaju uzorak zagrijavan u trajanju od 15 minuta s
infracrvenim grijačima ukupne snage 5200 W pri čemu su mjesta lošeg injektiranja
otkrivena samo u slučaju zaštitnog sloja od 5 cm; u trećem je slučaju kao toplotna pobuda
korišten elektrootporni grijač priključen na natege korištena je struja jačine 15 A u
trajanju od 15 min.
Slika 4.8 Termogram snimljen 40 min nakon početka zagrijavanja natega elektrootpornim
grijačima (tamna područja su ispunjena zrakom, a svjetlija s injekcijskom smjesom). [11]

Upotreba infracrvene termografije za nerazorno ispitivanje zidanih konstrukcija na
laboratorijskim uzorcima zida dimenzija 900 x 900 s ugrađenim oštećenjima ispod
žbuke, te uzorcima od betona dimenzija 800 x 800 x 200. Definiše se da je gubitak
temperaturnog kontrasta na površini posmatranog uzorka proporcionalan kubnoj
vrijednosti dubine oštećenja, te da je radijus najmanjeg oštećenja koje je moguće otkriti
jedan do dva puta veći od njegove dubine ispod površine. Ističe se da vidljivost oštećenja
na termogramu zavisi o nekoliko faktora kao što su geometrija oštećenja (promjer i
debljina), dubina oštećenja i toplotne karakteristike oštećenja u odnosu na „zdravi“
materijal, te način toplotne pobude posmatranog objekta i osjetljivost infracrvene kamere.
Limitirajući faktor za otkrivanje oštećenja je odnos signal-šum SNR (signal to noise
ratio).
Td -Ts
SNR= (4.2)
σs
Gdje su Td i Ts srednje temperature na području oštećenja, odnosno „zdravom“ području,

a σs je standardna devijacija na „zdravom“ području. Ispitivanja su provedena uz toplotnu
pobudu uzoraka korištenjem dvije lampe od kojih je svaka snage 1 kW pri čemu je
temperatura uzoraka podignuta za 2-5 °C u odnosu na temperaturu okoline. Snimanje je
provedeno s iste strane uzorka s koje je on zagrijavan, u vremenskim razmacima od 10 s
tijekom zagrijavanja i hlađenja uzoraka.
Slika 4.9 Termogram uzorka zida a) 140 s početka hlađenja. b) 660 s nakon početka hlađenja uzorka.
[10]

4.1 Pulsna termografija u avijaciji
Istraživanje namijenjeno održivosti kontrole kvaliteta snažnog ljepljivog zgloba na
potpuno kompozitnom avionu. Trenutno se brzo razvija tržište malih sportskih aviona
visokih performansi, koji su uglavnom izrađeni od kompozitnih materijala. Ovi avioni su
dizajnirani i rade u kategoriji Light Sport Aircraft (LS). LS propisi zahtijevaju
certifikovani test snage prototipa. Ostali avioni u proizvodnoj seriji se zatim koriste
periodičnim inspekcijama.
Nijedna od poznatih metoda nedestruktivne evaluacije (NDE) nije obavezna i ne koristi

se iz finansijskih razloga. Varijanta u kvaliteti proizvodnje, koja je tipična za kompozitne
strukture, pokrivena je posebnim sigurnosnim faktorom od 1,20–1,50. Osnovni faktor
bezbjednosti od 1,5 se zatim množi s ovim posebnim faktorom.
Osnovni faktor sigurnosti od 1,5 se zatim množi ovim posebnim faktorom. Jasno je da bi
upotreba jednostavne i brze metode upravljanja bi omogućile bezbjedno korištenje donje
granice sve većeg koeficijenta i na taj način bezbjedno upravljalo optimizovanom lahkom
strukturom aviona.
Drugi faktor je ta LS-kategorija avioni se ne prate dok su u službi s stanovišta svog

zamornog života;opšta pretpostavka je da je kompozitni avion efektivno zastario prije
nego što stigne tehnički kraj svog života. Zbog prirode proizvodnje LS, koja je malog
obima, tip komada s širokim spektrom dizajna, pritiskom na cijenu takvog NDE-a
rješenja su visoka, jer se neizbježno prenose na prodajnu cijenu. Kao što je ranije
spomenuto, trenutni trend je za potpuno kompozitni dizajn aviona.
Tipično, ove konstrukcije aviona bazirani su na unaprijed izdvojenim kompozitnim

dijelovima. Napravljene su laminacijom, korištenjem metoda za prijenos smole uz pomoć
vakuuma ili pomoću tehnologije autoklav (Slika 4.10 i 4.11). Ovi sklopovi su tipično
povezani korištenjem adhezivnih ljepila.
4.2.1 Eksperimentalni kompozitni uzorak krila

Kompozitno krilo koje se testira dolazi iz aviona s dva sjedišta dizajniranog za LS
kategoriju. Maksimalna masa poletanja aviona je 600 kg s rasponom krila od oko 7,2 m i
dužina od 7,5 m. Avion pokreće klipni motor. Ova kategorija aviona karakteriše upotreba
konstrukcija izuzetno tankih zidova. Uobičajeno se ne koriste NDE metode koje nisu
pogodne za ovaj zadatak zbog njihove niže osjetljivosti.

4.2.2 Opis kompozitnog krila
Probni uzorak je bila desna polovina krila malog kompozitnog demonstratora aviona.
Krilo je korišteno za razvoj statičkog testiranja strukturne čvrstoće. Njegova struktura se
sstojala od krakova i rebara napravljenih od CFRP-a (ugljična vlakna). Klizalice su bile
napravljene od sendvič struktura koja se sastoji od karbonskog lima i pjenastog jezgra.
Spoljašnje i unutrašnje kože su napravljene od jednog sloja CFRP tkanine, koristeći
TeXtreme® 100 materijal s nominalnom debljinom sloja od 0,1 mm. Krilaste kože su
zalijepljene za nosivu strukturu koja koristi HexBond® EA9394 epoksiodno ljepilo
(Hexcel Corporation,Stamford, CT, SD).
Vezivanje je obavljeno nanošenjem tankog sloja ljepila na krilo kože i deblji sloj ljepila u
obliku „snake“ (zmija) na kapama i rebrima kraka krila.
Naknadno očvršćavanje je obavljeno u montažnoj traci. Maksimalna debljina ljepila sloja

bi trebala biti do 1,5 mm prikazuje sistemski crtež gornje polovine krila (donja polovina
je slična), s oblastima od interes označenim za testiranje. Šema konfiguracije vezanih
spojeva u ovim područjima prikazana je na slici.
Slika 4.10 Kompozitno krilo.

Na sljedećoj slici je prikazana konfiguracija spojeva koristeći pjene i adhezivna ljepila.
Slika 4.11 Vezana zajednička konfiguracija.
Tabela 4.2 Materijali za dato krilo.

broj Opis Materijal
1 Vanjska površina TeXtreme 100 (CFRP)
2 Pjena Rohacel
3 Unutrašnja površina TeXtreme 100 (CFRP)
4 Adheziv - ljepilo EA 9394
5 Rebra CFRP
4.2.3 Karkteristike materijala

U okviru ovog rada, određivanje osnovnih termičkih svojstava oba HexBond® izvedeni
su EA9394 i TeXtreme® 100, u smjeru okomitom na njihove površine.
Gustoća ρ, toplotna difuzivnost α i specifični toplotni kapacitet cp su određeni

eksperimentalno Iz dobijenih podataka, vrijednosti toplotne provodljivosti λ i toplotne
efuzivnosti „e“ je naknadno određena proračunom.
Eksperimentalni primjerci iz ispitanih materijala napravljeni su od vanjskog dijela

prečnika D = 48 mm. Debljine primjeraka bile su z = 1,745 mm za EA9394 materijal i z
= 2,510 mm za TeXtreme® 100 materijal. Kompozitni raspored drugog primjerka bio je
sljedeći: [0°,90°]6S. Debljina referentnog uzorka, koji je napravljen od legure
aluminijuma 6061 T6, bio je z = 1,240 mm.

Gustoća materijala koja se ispituje određena je mjerenjem razlike između težine
primjeraka u zraku i težine istih primjeraka kada je uronjen u destilovanu vodu prema
Arhimedovom zakonu. Konfiguracijski test je prikazan slici rezultirajuće gustoće su
izračunate prema jednačini (4.3),
m
ρ= (ρ -ρ )+ ρα (4.3)
∆mv w α
gdje je m težina uzorka izvaganog u zraku, ∆mw je razlika između težine uzorka mjerene
kg
zrakom i uzorci uronjeni u vodu, ρ je gustoća vode (ρ=998 na 20 ℃) i ρz je gustoća
m3
kg
zraka (ρa = 1,2 ) i prikazan je postupak mjerenja gustoće.
m3
Slika 4.12 Laboratorijski prikaz mjerenja gustoće.

Rezultirajuće vrijednosti gustoće za pojedinačne materijale date su u tabeli.
Tabela 4.3 Gustoće za pojedinačne materijale.
Materijal m (g) ∆mw (g) kg
ρ( )
m3
TeXtreme 7.235 4.650 1552
EA9394 4.186 3.000 1392
6061 T6 6.440 2.390 2687
Ove navedene stavke se uzimaju pri samom početku, dimenzije, gustoće, emisivnosti. PT
metoda se zasniva na principu zagrijavanja uzorka s jedne strane kratkim termalnim
pulsom (na primjer, halogena svjetlost ili blic lampa) i sljedeće praćenje krivulje hlađenja
u svakoj tački površine pomoću IR termalne kamere. Slanjem pulsa, toplotni talas
počinje da se širi kroz materijal. Površina hladi se zbog širenja toplotnog talasa
(kondukcije) u dubinu materijala kao i zbog konvekcije i gubitka zračenja. Ako je ispod
površine postoji defekt s različitom toplotnom efuzivnosti od baznog materijala, toplotni
talas će se reflektovati nazad na površinu i proces hlađenja promijenit će se u ovom
trenutku. Ovo ponašanje krivulja površinskog hlađenja je prikazano na grafiku defekti
koji se javljaju na većoj dubini pojavit će se na termogramu s vremenom kašnjenje.
Vrijeme potrebno za manifestiranje devijacije temperature je funkcija dubina defekta z i
toplotne difuzivnosti α prema relaciji (4.3).
z2
t∞ (4.3)
α
Slika 4.13 Krivulja hlađenja površine. [12]

Snimak pokazuje primjer promjene vremena termograma za različite trenutke poslije
kojih raste puls. Slika pokazuje vremensko-sekvencijalne ispise dubljih slojeva
adhezivnih spojeva. Pri vremenu t=5s, loša kvaliteta spoja može biti viđena kao rezultat
neadekvatne tehnologije (adhezivni sloj nedovoljno kompriniran i nije raširen dovoljno)
U isto vrijeme može se vidjeti da tokom lateralne difuzije termogrami gube svoju oštrinu.
Slika 4.14 Dijelovi termograma zalijepljenih spojeva. [12]
Nedostatak ove metode je osjetljivost na neujednačenost izvora toplote i raspodjela

emisivnosti na površini. Ovo se može djelimično eliminirati naknadnom obradom.
U svrhu provjere metode ispitivanja ljepljivih spojeva i za postavljanje od mjernog

uređaja proizveden je referentni mjerač. Ovaj mjerač odgovara njegovom sastavu do
tačke lepljivih spojeva na krilu slojevi: 1, 3, 4. Pojedinačne debljine predstavljaju dubinu
pojave defekata ljepljivim spojem formiran unutar spoja ljepilo-zrak. Ukupna debljina
mjerača je urezana u rasponu od z = 0,25 mm (samo koža) do z = 2,3 mm (koža+ljepilo).
S pretpostavljenom maksimalnom debljinom sloja ljepila u ljepljivom spoju od cca. 1,5
mm, veća mjerna debljina treba da predstavlja pravilno zalijepljen spoj. Zbog
homogenizacije emisivnosti površine, mjerač je poprskan bojom s definisanom
emisivnošću od ε = 0,96.

Slika 4.15 Dimenzije referentnih veličina. [12]
Snimak prikazuje dijelove termograma na pet različitih vremenskih tačaka t poslije

pobuda. Predstavlja temperaturnu distribuciju na površini razmaka. Najtoplije mjesto
predstavljeno bijelom bojom; najhladnije crnom, s svakom slikom u dijelovima bivaju
normalizovani da postignu maksimalan dinamički nivo. Ova slika čisto pokazuje
postepeno razgraničenje individualne debljine i postepeno povećanje granica između
zasebnih koraka razmaka tokom lateralne difuzije. Lokalne devijacije temperaturnih
raspodjela unutar zasebnih razmaka uzrokovanim nesavršenostima u svojoj proizvodnji
(promjene od optimalne debljine i pojave zračnih praznina unutar adheziva).
Slika 4.16 Sekvence termogram za referentni razmak. [12]

Sljedeći grafikon prikazuje tok distribucije temperature duž uzdužne ose mjerača za isto
vrijeme korači kao i kod prethodnih termograma. Temperaturne krive su ponovo
normalizovane zasebno za svaku krivinu. Od gore navedenog, termogrami i krivulje
distribucije temperature, jasno je da izvršeno mjerenje potvrđuje sposobnost otkrivanja
defekata u adhezivnom zglobu unutar cijelog raspona od očekivane dubine.
Slika 4.17 Tok distribucije temperature duž uzdužne ose s razmacima. [12]

4.2.4 Diferencijalna evaluacija apsolutnog kontrasta (DAC)
Za obradu je korištena metoda modificiranog diferencijalnog apsolutnog kontrasta (DAC)
izmjereni podaci. Ovo omogućava djelimičnu eliminaciju neujednačenosti izvora toplote,
kao što su refleksije iz okoline (na primjer IR kamera, bliceve) i distribucija emisivnosti
površina. DAC metoda upoređuje temperaturu testiranog mjesta koje sadrži defekt, s
teorijskom vrijednošću temperature ako nije bilo defekta u mjesto koje se testira. Ova
teorijska temperatura se izračunava na osnovu oblika od Fourierove jednačine provođenja
toplote u polubeskonačnom mediju od izmjerene temperatura, u trenutku kada se
temperaturni defekt ne manifestuje. Standardna DAC metoda radi s temperaturom u tom
trenutku neposredno prije manifestacija defekta, koji, međutim, obično zahtijeva ručnu
intervenciju operatora testa. Ovaj termički kontrast se izračunava prema jednačini (4.4)
ispod, što opisuje odnos temperature T(t) u posmatranom vremenu t i temperature T(t’) u
referentnom vremenu t’ za svaki pojedinačni piksel rekorda,
b t’
∆TDAC =T(t)- √ T (t’) (4.4)
t
budući da se teorijska temperatura smanjuje korištenjem standardne DAC metode ne

uključuju prijenos toplote zračenjem, samo provođenjem, ovo smanjenje je značajno
niže nego u stvarnosti. Iz tog razloga, kvadratni korijen u jednačini (4.4) zamijenjen je a
snaga s općim parametrom b koji predstavlja nagib temperature se smanjuje (4.5).
t’
∆TDAC =T(t)- ( ) T(t ’ ) . (4.5)
t
Ovaj parametar je određen iz eksperimentalnih podataka na osnovu aproksimacije krivih
hlađenja na referentnom mjeraču za debljinu.
Cijela kalkulacija se izvodi za temperature normalizovane do maksimalnih i minimalnih

temperatura dostignutih tokom mjerenje od pobude do stabilnog stanja na kraju mjerenja,
preko čitava izmjerena površina (Slika 4.18) prikazuje stvarne i teorijske krivulje
hlađenja iscrtane korištenje jednačine (4.5) za tri različite debljine na referentnom
mjeraču (Slika 4.18 a) i DAC krive za sve debljine na referentnom kolosijeku (b).

(a) (b)
Slika 4.18 Krive hlađenja za referentni mjerač: (a) linearna vremenska os; (b) Krive diferencijalnog
apsolutnog kontrasta (DAC).
Sljedeći grafik prikazuje DAC profil normalizovan, temperatura se kreće od najviše

temperature (krivulja za z = 0,25 mm) do najniže temperatura (kriva za z = 2,3 mm) na
svakoj tački mjerenja. Ovaj graf pokazuje bezdimenzionalni kontrast unutar dobijenih
podataka, grafovi pokazuju da izračunavanje DAC kontrasta nema značajan uticaj
narezultirajući kontrast slike.
Slika 4.19 DAC slika kontrasta krivih za referentnih razmak. [13]

(a) (b)
Slika 4.20 Poređenje rezultirajućih slika: (a) RAW termalni podaci; (b) modificirani podaci obrađeni
DAC-om. [13]
Termogrami pokazuju poređenje između sirovog termograma i modifikovanog obrađenog

DAC-om. Ovi termogrami predstavljaju isto područje testiranja (kraj prednjeg krila) u
isto vrijeme nakon pobude. Na prvom termogramu, odraz infracrvene kamere vidljiv je u
svjetlijim dijelovima (područje za sendviče od pjene, plavi krug) i u tamnom području
(područje ljepljivog zgloba), značajna neujednačenost u emisivnosti površine može treba
posmatrati zeleno obijeležavanje. Efekat neravnomjernosti grijanja obilježen je crvenim
krugom.

5 Modulirana termografija
Postoji značajan broj radova i istraživanja u području korištenja infracrvene termografije

(IC) kod nerazornih ispitivanja ispod površinskih oštećenja u materijalima. Veliki dio
ovih istraživanja je usmjeren na područje ispitivanja homogenih materijala visoke
toplotne provodljivosti koji se koriste u zrakoplovstvu i svemirskoj industriji, kao što su
aluminij, različiti polimeri i kompoziti. Istraživanja koja su usmjerena na primjenu IC
termografije kao nerazorne metode u građevinstvu su rijetka, s time da se dio istraživača
usmjerio u područje FRP (ojačana fajber plastika) kompozita i problematike njihovog
prianjanja, a samo dio u područje otkrivanja oštećenja u samom betonu. Pregled
istraživanja bit će dat u daljnjem tekstu, s posebnim naglaskom na metode zagrijavanja
koje se koriste, tehnike prikupljanja termograma (tehnike IC termografije) i „tehnike
analize rezultata mjerenja“.
Materijal ili objekat se lagano zagrijava. Ako postoji neka unutrašnja anomalija koja
izvana nije vidljiva, termalna slika će ju pokazati razlikom u boji. Razlika se ne
pojavljuje trenutačno, već nakon određenog vremena i ponavljanja mjerenja.
Nakon mjerenja, postoje brojne metode poboljšavanja termalnih slika i detektovanja

anomalija. Slično tome, razne tehnike zagrijavanja također postoje kako bi se objekt
stimulirao. Jedna od takvih tehnika sastoji se od moduliranja izvora zagrijavanja
kontinuirano u redefiniranim obrascima i snimanja termalne reakcije uz pomoć
infracrvene kamere. Snimljene slike tada odlaze u faznu analizu te se reduciraju na jednu
sliku koja okuplja sve informacije u odnosu na moduliranu termografiju.
5.1 Lock-in termografija
Koristi slične elemente i opremu za eksperimentisanje nad objektima kao i pulsna

termografija. Razlika je što generator signala šalje oscilirajuće toplotne talase
sinusoidnog oblika, umjesto jediničnih impulsa. Ovdje se slanje toplote događa
periodično sa stalnom frekvencijom. Sinusoidni oblik šalje intenzitet koji odgovara
njegovom obliku od najviše do najniže amplitude, što zapravo predstavlja poslanu toplotu
koja ulazi i vraća se iz objekta snimanog infracrvenom kamerom. Kada ulazni talas
prodre površinu materijala, apsorbuje se i fazno je pomaknut. Kada ulazni talas dosegne
područja unutar objekta, koji ima određene defekte u strukturi, on se djelomično
reflektuje. Taj reflektovani talas interferira s dolaznim ili ulaznim talasom što stvara
drugačiji uzorak površinske temperature. Na kraju, unutrašnju strukturu objekta koja je
pod eksperimentom može se utvrditi procjenom faznog pomaka površinskih temperatura
u odnosu na ulazni talas.

Što je niža frekvencija ulaznog talasa, dobivamo više informacija o razinama dubina
materijala ili objekta.Također mora se uzeti u obzir korištenje optimalne frekvencije
zavisno o termofizičkim karakteristikama objekta, kao i njegovoj debljini.
Slika 5.1 Lock-in termografija. [14]
Prednost ovakve termografije je veća osjetljivost, mogućnost bolje izrade termograma

materijala s složenijom strukturom. Za razliku od pulsne termografije, lock-in metoda
zahtijeva znatno veće vrijeme mjerenja, gdje ih je potrebno izvršiti u nekoliko iteracija
kako bi se dobile informacije o dubinama.
Slika 5.2 Postavka vibrotermografije, dok desni dio slike prikazuje termalne snimke. [14]

5.2 Modulirana termografija u građevinarstvu (lock-in)
U Japanu 2002. godine se razvija tehnika nerazornog ispitivanja za otkrivanje
delaminacija u betonskim konstrukcijama korištenjem lock-in termografije (LT) uz
toplotnu pobudu uzoraka periodičnim zagrijavanjem. Uzorci od betona dimenzija 1 x 1 x
0,3 m izrađeni su na način da su u njih ugrađene simulacije oštećenja, EPS (Ekspandirani
polistiren) 10 x 10 cm različite debljine.
Kao toplotna pobuda korištena je uljna grijalica snage 28 – 38 kW/h. Lock-in mjerenja su
provedena za 11 različitih perioda zagrijavanja od 10 do 60 min, s korakom od 5 minuta.
Utvrđuje se da je moguće odrediti postojanje delaminacije u betonu korištenjem slika
faznog pomaka i to za oštećenja do dubine od 10 cm, te da postoji optimalni vremenski
trenutak u kojem su oštećenja najbolje vidljiva.
Slika 5.3 Fazni pomak (a) trajanje zagrijavanje 15 min; (b) trajanje zagrijavanja 35 min. [15]

5.3 Vibrotermografija
Vibrotermografija je tehnika aktivne termografije kod koje se koristi efekat oslobađanja
toplote uslijed trenja uzrokovanog mehaničkim vibracijama (0-25 kHz) induciranima na
površini posmatranog objekta. Ultrazvučni talasi putuju kroz homogeni materijal, dok se
toplota oslobađa na mjestu postojanja oštećenja kao što su pukotine. Periodični talasi
uzrokuju povećanje temperature na mjestima koncentracije naprezanja (Slika 5.4). Ova
metoda još se naziva i ultrazvučna ili ultrasonična termografija. Postoje dvije
konfiguracije ove metode. Prva konfiguracije je vibrotermografija kratke pobude (eng.
Burst vibrothermography), a druga je lock-in vibrotermografija. Kod oba navedena
pristupa moguće je mijenjati (modulirati) amplitudu i frekvenciju kako bi se pokrio
spektar frekvencija ultrazvuka za pojedinu primjenu.
Slika 5.4 Set-up za ultrazvučnu termografiju. [16]

Kod vibrotermografije se mora paziti na izlazni napon iz piezoelektričnog aktuatora kako
ne bi bio prevelik do nekih 150 V i s takvim naponom se komad zagrijava i uočavaju se
anomalije na uzorku, što je prikazano na snimku.
Slika 5.5 Snimak uočavanja pukotina na uzorku. [16]
Vibrotermografija ima jasan način kako se postavljaju uređaji prilikom ispitivanja

uzorka.
Slika 5.6 Postavka vibrotermografije. [16]

6 Praktične aplikacije
Praktične aplikacije podrazumjevaju sva ona ispitivanja koja se mogu prikazati za bilo
koju oblast gdje se aktivna termografija koristi. Praktične aplikacije su sprovedene na
različitim materijalima i oblicima, kako bi se detaljno objasnili iz priloženog kako koja
veličina utiče na drugu veličinu.
6.1 Eksperimenti
Eksperimenti su nužni u uočavanju anomalija, matematske jednačine su u većini
slučajeva neophodne, međutim koliko god one bile složene ili još gore/bolje kompleksne
teško mogu obuhvatiti sve utjecaje, zato je najbolje da unutar laboratorijskih uslova da se
materijali podvrgnu metodama aktivne termografije, shodno potrebama.
Slika 6.1 Laboratorija za aktivnu termografiju.

1. eksperiment
Data je čelična ploha koja je s jedne strane ravna, a s druge orebrena po „stranama“ dok
je u težištu također ravna. Glavni cilj je odrediti deformacije na orebrenim površinama,
koje je to rebro koji nema izvjestan pad temperature od korijena rebra pa do kraja, gdje
stepen iskoristivosti opada.
Slika 6.2 Nacrt čeličnog komada.
Tabela 6.1 Dimenzije čeličnog komada.

Visina Širina Debljina Emisivnost 𝜀
100.1 98.7 6.4 0.78
Kao što je prikazano u tabeli, podaci iz nje su korisni u pogledu poznavanje dimenzija i
termičkih karakteristika.

Nad eksperimentom su sprovedena ispitivanja zagrijavanjem plohe kako bi se došlo do
uočavanja anomalija i deformiteta.
Slika 6.3 Termografski snimak orebrene površine. [17]
U desnom donjem uglu ako se poredi s lijevim donjim uglom vidi se izvjesna razlika
temperatura, ta razlika temperatura kazuje da je mjesto veoma sumnjivo u pogledu
iskoristivosti rebara kako orebrene površine ƞop tako i samog rebra ƞr .
Vidi se tabelaran prikaz rezultata mjerenja temperatura na plohama,
Tabela 6.2 Mjerenje parametara ispitnog komada.

Vrijeme [min] Temperatura neorebrene Temperatura orebrene
površine [℃] površine [℃]
1 78 85
2 139 172
3 190 192

2. eksperiment
Eksperiment pod rednim brojem 2 je dat u obliku kvadra od keramičkog materijala s

šupljinama različitih promjera d. Keramika dolazi od starogrčke riječi keramikos (grčki:
κεραμικός), a ona je označavala glinu za lončarske predmete.
2. eksperiment također zahtijeva obradu aktivnom termografijom kako bi se uočila polja

koja ne čine jedinstvenost (homogenost), te da se uoče veći i manji otvori.
Na snimku prikazan je radni komad i termogram.
(a) (b)
Slika 6.4 Snimak komada u izotermnom režimu pod (a); snimak komada u termografskom režimu (b).
[17]
S obzirom da otvori nisu simetrični na cijelom komadu, već ima različitih promjera iz
toga proizalazi da će prostiranje toplotnog fluksa biti u smjeru gdje je najmanji otpor,
odnosno najveća efuzivnost.

Na slici dat je prikaz dijagrama koji pokazuje veću temperaturnu razliku u vertikalnom
dijelu radnog komada, iz toga se da zaključiti da je u težišnome dijelu više narušena
homogenost radnog komada.
Slika 6.5 Snimak dijagrama porasta gradijenta temperature. [17]

3.eksperiment
Eksperiment pod rednim brojem 3 se obrađuje na drvenom komadu od Jasena za koje

treba utvrditi da li ima oštećenja i koji je dio komada više oštećen. Radni komad je
zatečen u jako dobrom stanju, međutim kupci poluproizvoda žele da utvrde da li je
negdje deformacija skrivena ili se zaista radi o poluproizvodu prve klase?
Slika 6.6 Radni komad od drveta.
Izvršena su ispitivanja, na način da se kvalitativno odredi gdje su polja s deformacijama,

također da se odredi koji je to dio ploče najmanje oštećen, što će odgovarati
temperaturnom porastu.
(a) (b)
Slika 6.7 Termogram u 2D (a) i izgled termograma 3D termograma (b). [17]

4. eksperiment
Eksperiment pod rednim brojem 4. Obrađuje čeličnu pločicu za koju ne znamo strukturu,
već ona se nalazi na nekom tamnom mjestu koje nije pristupačno. Zadatak je da se ta
pločica snimi i pokuša da ustanovi da li je došlo do pojave korozije na čeliku.
Slika 6.8 Snimak čeličnog komada.
Utvrđeno je da je došlo do blage pojave korozije na površinama, kao da je taj čelični

komad, može se koristiti izvjestan period do narednog snimanja (Slika 6.9).
(a) (b)
Slika 6.9 Termograma s promjenama temperature čeličnog komada. (a) i prikaz gradijente temperature
(b). [17]

5. eksperiment
Eksperiment pod rednim brojem 5 obrađuje limeni komad koji ima prefarbanu površinu
tako da daje prividni osjećaj kako je sve u redu s njim, međutim da bi se bilo sigurno da
je komad u izuzetnom stanju, potrebno je provjeriti njegovu glatku površinu kako bi se
takav tip proizvoda klasificirao prema kvalitetu.
Slika 6.10 Prikaz limenog komada koji došao kao gotov proizvod.
Tokom eksperimenta je utvrđeno da je komad izgitovan (prekriven masom) koji sakrio

otvore i oštećenja te time nadomjestio propisanu masu, što je jedan vid malverzacije, isto
tako utvrđeno je na kojim mjestima je to urađeno, (Slika 6.11) to pokazuje.
(a) (b)
Slika 6.11 Termogram (a) i dijagram gradijenta temperature (b). [17]

6.eksperiment
Eksperiment pod rednim brojem 6 obrađuje limeni komad za koji se sumnja da je

prekriven, ta se sumnja pojavila jer je komad došao deformisan, ali bez vidljivih
oštećenja, sem da je pretrpio izvjesnu torziju i šta bi bio razlog takve torzije (uvijanja)?
Slika 6.12 Radni komad za eksperiment 6.
Kroz eksperiment je utvrđeno da postoji u težišnom dijelu termička transparentnost, te da

dolazi do anomalije koja propraćena dijagramom, što nagovještava da je urađena
termička obrada zavarivanja, ali ne dugog i pravilnog, već tačkastog zavarivanja kako bi
se uštedio materijal i pokušalo prikriti nepravilnosti (Slika 6.13).
(a) (b)
Slika 6.13 Termogram s zavarom (a) i gradijent temperature kod zavara (b). [17]

7. eksperiment
Eksperiment pod rednim brojem 7, obrađuje tanki čelični komad koji korodirao, ali se ne
zna kakav tip korozije.
Slika 6.14 Radni komad od čelične trake.
Tokom eksperimenta koji rađen u crno-sivo paleti boja ustanovilo se da je komad

pretrpio rupičastu koroziju. Naime ona nastaje usljed djelovanja nekih kiselina koje
dovode do razaranja pasivnog filma površine, koji nakon nastanka zarobljava kisik unutar
rupica te dolazi do autokatalitičkog procesa, što rezultuje daljnom propagacijom, pH
vrijednost tih područja slabi. Ona nije pojam detaljnog razmatranja, već se takav komad
proslijediti drugim tehničkim licima na daljnu obradu.
(a) (b)
Slika 6.15 2D termogram čelične trake (a) i gradijent temperature radnog komada (b). [17]

Zaključna razmatranja
Pulsna i modulirana termografija predstavljaju jedan od načina prevencije havarija,

amortizaciju radnih mašina i ostalog. Pokazalo se 50-ih godina prošloga vijeka da
infracrvena termografija iako je korištena u vojne svrhe može se iskoristiti za civilne
potrebe, te olakšati i spasiti živote živih bića.
Pulsna termografija je termografija pulsa koja koristi pulsnu prirodu talasa s različitim
frekvencijama, te ona daje brzi snimak objekta s jasnim površinskim promjenama
materijala. Može se reći da postoje različiti pristupi korištenja pulsne termografije (eng.
Flash thermography) kao što su: kratkotrajna (Flash) i prolazna termografija. Fleš
termografija se pokazala jako dobro za male dubine do 3mm penetracije jediničnog
pulsa. Prolazna termografija se koristi materijale koji imaju lošu toplotnu provodljivost,
odnosno difuzivnost ima duže vrijeme pulsa između 10÷15 ms i pokazala se dobra
metoda obrade dubine do 6 mm. Zaključuje se da se pulsna termografija koristi za
snimanje plitkih defekata materijala i s njom se ne mogu određivati kvantitavne
vrijednosti dubina.
Modulirana termografija poznatija kao lock-in, predstavlja termografiju koja koristi iste
uređaje kao i pulsna, ali softverskim putem stvorene su postavke da halogene lampe neće
pulsirati, već se ponašati u onom obliku kojim operater zada, obično je to sinusoidni oblik
s konstatnom frekvencijom, gdje se u određenom broju iteracija uzima toliki broj
snimaka i porede se međusobno. Ova metoda se jako dobro pokazala u situacijama u
sendvič izolacijama gdje prostor između panela ispunjen adhezivima, a paneli mekani
tako da se oni ne uzimaju u razmatranja sem adheziva koji na određenim dijelovima nije
propisno stavljen. Može se zaključiti da je metoda spora u odnosu na pulsnu termografiju,
ali da se mogu odrediti dubine veličine reda 10 cm Isto tako se može zaključiti da lock-in
nije jedina, već da ima Vibrotermografija koja također modulira ultrazvučni signal kako
bi se otkrili defekte.
Konačni zaključak je da svaka od ovih navedenih metoda moraju biti jednako tretirane u
smislu datih potreba, što bi se riješilo uvođenjem ili poboljšanjem softvera za obradu
termograma kako bi se sistematično pristupilo analizi termograma ma koje god metodom
da se oni obrađivali.

Literatura
[1]. FLIR Guidebook for Military Test Range Applications | Teledyne FLIR.
[2]. G.Gaussorgues, Infrared Thermography: Springer Netherland, 1994.
[3]. Primjena termografije u građevinarstvu, Vladimir Pašagić.
[4]. https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:6991836792849076225/.
[5]. https://www.fot-o-grafiti.hr/nauci/svjetlo-i-rasvjeta/vrste-umjetne-rasvjete
[6] Fikret Alić, 2D/3D termografija, Tuzla 2019.. B. Milovanović, Karakterizacija

oštećenja armiranog betona primjenom metoda.
[7]. E.Accardi, Palumbo, Tamborrino, Cavallo, Galietti, Pulsed Thermography
[8]. JNicolas,G.Szatanik,V.2Detalle,andJ.M.
[9]. Weritz, 2005
[10]. AMC CS-VLA. Acceptable Means of Compliance-Certification Specifications for

Very Light Aeroplanes; EAS: Colagne, Germany, 2009
[11]. O. Le and V.Godinez,“Non-destructive evaluation (NDE) of aerospace Meola, C.;

Boccardi, S.; Carlomagno, G.M. Infrared Thermography in Evaluation of Aerospace
Composite Materials; Woodhead
[12]. J.L.Bodnar,J.C.Candoré,20J.20L.Nicolas,G.Szatanik,V.Detalle,andJ.M.
[13]. Meola, C.; Boccardi, S.; Carlomagno, G.M. Infrared Thermography in Evaluation
of Aerospace Composite Materials; Woodhead,
[14]. T. Dvoˇrák, M. Non-Destructive Evaluation of Small Aircraft Wing Adhesive Joints

using Pulse Infrared Thermography E.Accardi, Palumbo, Tamborrino, Cavallo, Galietti,
Lock-in Thermography
[15]. Skagami&Kubo,2002.
[16]. Modulated Infrared Thermography E.Accardi, Palumbo, Tamborrino, Cavallo,

Galietti, Vibrothermography
[17]. https://www.fluke.com/en-us/support/software-downloads/software-for-fluke-
infrared-cameras

Pulsna I Modulirana Termografija U Termo-Fluidnoj Tehnici - Avdo Zukić

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pulsna I Modulirana Termografija U Termo-Fluidnoj Tehnici - Avdo Zukić

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Univerzitet u Tuzli

Mašinski fakultet u Tuzli

Studijski odsjek: Energetika i termo-fluidni inženjering

Mentor: Fikret Alić, redovni profesor Student: Avdo Zukić I-17/18

Tuzla, maj 2024.

Avdo Zukić, Završni rad

Zahvaljujem se svojim roditeljima, Jasmini i Senaidu koji su me podržavali sve ovo

Zahvaljujem se mentoru Fikret Aliću, redovnom profesoru, koji je uz mnoge profesore

Avdo Zukić, Završni rad

Uvod sačinjava bitne stvari u pogledu daljneg razumijevanja kako infracrvene

Aktivna i pasivna termografija su posebno objašnjeni, te suštinske, međusobne

Zaključna razmatranja, predstavljaju stečena iskustva tokom Završnog rada, kao i

Ključne riječi: prijenos toplote zračenjem, infracrvena termografija, aktivna i

Avdo Zukić, Završni rad

Keywords: radiation heat transfer, infrared thermography, active and passive

Avdo Zukić, Završni rad

Avdo Zukić, Završni rad

Avdo Zukić, Završni rad

Avdo Zukić, Završni rad

Avdo Zukić, Završni rad

Avdo Zukić, Završni rad

Tabela 2.1 Koeficijenti emisije materijala. ........................................................................................................................ 22

No table of contents entries found.

Avdo Zukić, Završni rad

Oznaka Veličina Jedinica/konstanta

qx Toplotni tok u smjeru x W

T∞ Referentna temperatura [K]

c0 brzina svijetlosti u vakuumu m

λ Talasna dužina [m]

h Planckova konstanta 6.626 ∙ 10−34 Js

Ev Spektralna emisiona snaga [W]

Et Totalna emisiona snaga [W]

θi Prostorni ugao [sr]

Avdo Zukić, Završni rad

σ Stefan - Boltzmannova 5,6697 ∙ 108 W/m2 K 4

Wa , a Apsorbovana snaga zračenja [W]

Wr , r Reflektovana snaga zračenja [W]

Wt, t Propuštena snaga zračenja [W]

∆T Razlika temperatura [K]

Avdo Zukić, Završni rad

U svijetu u kojem ekonomija iz dana u dan oscilira, često su preduzeća namjenske

Pulsna termografija predstavlja poddisciplinu gdje se vrši prinudna pobuda unutar

Modulirana termografija je posebna poddisciplina ispitivanja materijala koja ima

Današnji tehnički svijet kojeg poznajemo je nezamisliv bez upotrebe naprednih

Avdo Zukić, Završni rad 1

Svi materijali kontinuirano emituju i apsorbuju elektromagnetne talase ili fotone

gdje je α poznat kao koeficijent konvektivnog prijenosa toplote, a T∞ je referentna

Avdo Zukić, Završni rad 2

Avdo Zukić, Završni rad 3

2.1 Priroda toplotnog zračenja

Avdo Zukić, Završni rad 4

E = hυ h = 6.626 ∙ 10−34 Js (2.6)

hc 6.626 ∙ 10−34 ∙ 2.998 ∙ 108 m/s 1.240

Avdo Zukić, Završni rad 5

2.2 Osnovni zakoni toplotnog zračenja

Metali su gotovo uvijek neprozirni, iako su uobičajeni srednjoškolski eksperimenti fizike

Avdo Zukić, Završni rad 6

Slika 2.2 Grafički prikaz Kirchoffovog zakona. [2]

Da bi se to pokazalo, koristi se Kirchhoffov zakon: „Razmotre se dva identična tijela s

Avdo Zukić, Završni rad 7

Slika 2.3 Solarna iradijansa prema zemlji. [2]

Ovdje i drugdje koristi se indeksi f, λ ili η (u zavisnosti od izbora spektralne varijable) za

Avdo Zukić, Završni rad 8