toplumsal dilbilim nedir

bir kişiinin mesleği yaşı bulunduğu yeri toplumsal dilbilim inceler.

ağız nedir

ağız ise daha çok bir şehrin köyün konuşmasını inceler

şive ağız lehçe farkları

istanbul ekolüne göre(muharem ergin ahmet bican) ağız ses farkıdır şive ses ve biçim farkı lehçe ise
komple ses biçin ve kelime farkına dayanır.

hacettepe ekolüne göre (talat tekin) türk dilleri hepsi ayrı bir dildir birbirinin ağızı veya şivesi değildir.

standart dil oluşumu

osmanlının kültürel ekonomik en baskın olduğu şehir istanbuldur. türkçe için geliştirilirken istanbul
ağızı baz alınmıştır. istanbul türkçesi de bir ağız olduğu için hiçbir anadolu ağızı standart dilin parçası
olamaz. bunun hepsinin kökü eatdir. kimi zaman sd daha eskicil özellikler taşırken kimi zaman ağızlar
taşır. örnek olarak sd olmayan kapalı e nazal n korunmuş ve eat ve ağızlarda görülübelir. standart
dilin kullanımı azdır çünkü dilde bir baskı olduğu için uyum yoktur. edebiyatta ise en çok ağızlar
kullanılır. kimi zaman bir karakter ağız ile konuşurkn kimi zamanda bir roman tamamen ağız ile
yazılabilir. ağızın temel özelliği yazılmamasıdır. yazılmadığı için değişme ve kaybolması çok ihtimaldir.

Ağız, aynı kökten geldiği üst sistem durumundaki bir standart dile bağlı, doğal olarak ortaya çıkmış,
aile ve dost çevresinde kullanılan, bağlı olduğu üst dilin her anlamda karşılıklı anlaşmanın korunacağı
oranda ayarlanabilen, prestiji standart dile göre daha az olan yerel konuşma biçimidir.

Ağızlar birden çok alt ağıza ayrılabilir.

standart dilin seçilmesi:

-seçilme:

politik kültürel veya ekonomik açıdan baskın bir elit sınıfın bulunması durumunda bunların konuştuğu
varyant seçilir.

-kodlama:

yasa ya da başka bir yolla(mesela tdk mili eğitim bakanlığı) standart dil yapılmasına karar verilen
varyantın içinde olabilecek alt varyantları azaltmak standart olarak kabul edilmesi istenen biçimleri
belirlemek için standart varyantın ses biçim ve söz dizimi kurallarına düzenler.

-işlevlerin geliştirilmesi:

seçilmiş olan varyant devlet idaresi ve yazmayı ilgilendiren bütün alanlardaki her türlü dilsel işlevi
yerine getirebilmelidir. mesela parlamentoda mahkemelerde bürokraside eğitimde bilimle ilgili her
türlü alanda kullanılabilmelidir.

-kabul:

bu seçilmiş kodlanmış ve işlev alanları blirlenmiş varyantın daha ortaya çıkmadan ölü diller arasında
sayılmayıp standart dil olabilmesi için kullanıcıya sahip olması genel olarak kullanıldığı gibi aslında
milli dil anlamında toplumu birleştirecek bir varyant olarak kabul edilmesi gerekir.
şive=aksan

avrupada language ve dialect olarak ayrım vardır. lehçenin dünyada karşılığı yoktur.

anadok=ankara örneğinde ağızların belgelenmesi

dilin değişmesi:

-zaman -mekan -sosyal sınıflar

ağızlar yazılmadığı için kapsama alanı fazladır. ama standart dilde bu böyle değildir. ağızlarda gidelim
kelimesinin birçok farklı şekli varken standart dilde sadece gidelim şeklindedir.

standart dilin kullanım yerleri

-devlet yönetimi -eğitim -mahkemeler -akademi

ağız dokumantasyonu niçin gereklidir:

standart dil ağızları yok etmek ister. prestij yoksa ağız yok olmalıdır. eski türkçe varyantları eşit şekilde
dağıtılmıştır. bazıları eğitim ve kültürel açıdan öndedir.

bu yüzden değişmemesini en önemli nedeni prestijli olmasıdır. ağızlardaki değişim prestie bağlıdır o
yüzden standart türkçe daha öndedir. çünü kullanım alanı daha fazladır.

hümanist bakış açısına göre tüm ağızlar korunmalıdır. ama realist bakış açısına göre ise tüm ağızlar
korunamaz bir ağız ve dilin ölmesi normaldır.

ortalama bir insan için dil ölümü normaldir. çok sayıda dil oldukça küreselleşme zor olur. Ayrıca ne
kadar çok farklı dil olursa akademik bilginin halka ulaşması o kadar zor olur. Sadece akademi de değil
hemen hemen her alanda bu tarz zorluk yaşanır.

ağızlar türkoloji için önemlidir. o yüzden ağızları belgelemek gereklidir. bu belgeleme içi 2 önemli
kaynak vardır( derleme sözlüğü ve tarama sözlüğü)

derleme sözlük= derleme sözlük ise ağızları derler.

tarama sözlüğü= eski zamanlardan beri yazılan kitaplardaki metinleri tarar.

yxk- uygurcada kıbrısta sibiryada kullanılır ama standart dilde yoktur. sadece kıssası enbiya da vardır.
koca yaşlı anlamına gelir. ağızılarda sürekli nöbetleşme vardır k>g