Agnieszka Osowska

Pielęgniarstwo III rok

Akademia Kujawsko – Pomorska

Nr albumu 19140

Streszczenie artykułu pod tytułem „Zespół transplantacyjny – rola pielęgniarki

anestezjologicznej” autorstwa Eweliny Kiszmal; copyright Uniwersytet Medyczny im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu; w: Pielęgniarstwo Polskie nr 2 (76) 2020

Transplantacja (łac. Transplantare – szczepić) oznacza przeszczepienie całości lub części

narządu, wyznaczonej tkanki, lub komórki z jednego ciała do innego, bądź w obrębie tego
samego ciała. Tkanki i narządy do transplantacji pobrać można od dawcy żywego (ex vivo),
bądź martwego (ex mortuo).

Nie tylko sam proces przeszczepiania tkanek należy do bardzo skomplikowanych, samo
przygotowanie do procedury podlega również szeregowi obostrzeń – chodzi o warunki jakie
spełnić muszą zarówna dawca, jak i biorca. Najistotniejszą kwestą wydaje się być
stwierdzenie śmierci mózgu dawcy, sam narząd przygotowywany do przeszczepu musi być
pozbawiony istotnych patologii, a śmierć potencjalnego dawcy rozpoznana na tyle wcześnie
aby zespół transplantacyjny był w stanie zapobiec obumarciu narządu przeznaczonego do
przeszczepu. Przeszczepiony może zostać tylko narząd który będzie w stanie podjąć pracę w
organizmie biorcy.

Literatura wyróżnia pięć typów przeszczepów:

 Autoprzeszczep – przeniesienie tkanki w obrębie tego samego organizmu (np.

przeszczep skóry)
 Izotransplantacja – przeszczep organu dokonany pomiędzy jednostkami identycznymi
genetycznie (np. bliźnięta jednojajowe)
 Homotransplantacja - przeszczep dokonany pomiędzy jednostkami tego samego
gatunku (np. ludźmi)
 Heterotransplantacja – przeszczep dokonany pomiędzy przedstawicielami różnych
gatunków (np. zwierzę – człowiek)
 Alloplastyka – przeszczep sztucznego przedmiotu (np. zastawka, klamra, implant)

Transplantologia jest dziedziną dość młodą, aczkolwiek historia medycyny wspomina o

próbach przeszczepów dokonywanych już w starożytności na terenie dzisiejszych Chin, o
Kosmie i Damianie, którzy potrafili przeszczepiać kończyny. O polskiej transplantologii
mówimy oficjalnie od 1966 roku kiedy to po raz pierwszy przeszczepiono nerkę od zmarłego

1
dawcy. Najbardziej znany polski kardiolog i transplantolog Zbigniew Religa dokonał wraz
zespołem pierwszego udanego przeszczepu serca w roku 1985 w Zabrzu.

Mimo oficjalnego uznania terminu śmierci mózgu ( to śmierć tego organu, a nie ustanie
krążenia uznaje się za nieodwracalną śmierć człowieka) w 1968 roku, transplantologia do
dziś zmaga się z szeregiem problemów etycznych dotyczących głównie przeszczepów od
zmarłych dawców. Pozyskiwanie organów ze zwłok jest w dalszym ciągu zagadnieniem
kontrowersyjnym ponieważ wymaga świadomej zgody dawcy. Model zgody wyraźnej
( system opting in) polega na wykazaniu iż dana osoba już za życia wyraziła świadomą zgodę
bycia dawcą po swojej śmierci, natomiast model zgody domniemanej (system opting out)
zakłada przyzwolenie na wykorzystanie narządów po śmierci , o ile nie ma wyraźnych
dowodów na to , że osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu co do wyżej wymienionych
działań. Wynika z tego, że jeśli za życia nie zgadzamy się na wykorzystanie narządów po
śmierci należy to wyrazić zgodnie z wytycznymi określonymi w prawie polskim. - (art. 5 ustęp
1 ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, oraz
artykuł 6 ustęp 1 tej samej ustawy) poprzez dokonanie wpisu w centralnym rejestrze
sprzeciwów(CRS). Ponadto Kodek Etyki Lekarskiej (KEL) zabrania lekarzom czerpania
jakichkolwiek korzyści majątkowych lub osobistych w związku z pobraniem i
przeszczepieniem tkanek lub narządów, zabronione jest również pobieranie narządów
niezbędnych do życia od dawców żyjących, dawca narządy do przeszczepu oddaje wyłącznie
w pełni dobrowolnie i musi być świadomy wszelkich możliwych następstw związanych z
zabiegiem. Co ciekawe CRS (centralny rejestr sprzeciwów) dopuszcza również wypełnienie
oświadczenia woli na wykorzystanie tkanek i organów po śmierci.

Zespół transplantacyjny aby sprawnie funkcjonować i spełniać swoją rolę jak najlepiej się da
musi składać się ze stosunkowo dużej liczby specjalistów z różnych dziedzin medycyny, od
jakości ich pracy zależy przecież skuteczność przeczesz czepu oraz życie biorcy. Zespół taki
musi też składać się z odpowiedniej liczby osób, im ich więcej tym łatwiej ustalić dyżury
przeszczepowe. Dla przykładu – przeszczep wątroby wymaga zaangażowania minimum 30
osób. Zabiegi transplantacyjne nie byłyby możliwe bez zaangażowania sporego,
interdyscyplinarnego zespołu specjalistów z takich dziedzin jak : anestezjologia, chirurgia,
intensywna terapia, interna, kardiologia, kardiochirurgia, neurologia, urologia, personel
oddziału transplantacyjnego, diagności laboratoryjni, biotechnologowie, immunologowie,
prawnicy, psychologowie, koordynatorzy transplantacyjni.

Rola pielęgniarki anestezjologicznej w procesie przygotowania pacjenta do oddania organu

bądź tkanki jest nieodzowna - od momentu przyjęcia pacjenta do szpitala, do momentu
pobrania i przeszczepienia narządu. Opieka zarówno nad pacjentem umierającym, jak i
zmarłym dawcą narządów wymaga specjalistycznej wiedzy i różni się zasadniczo od opieki
nad standardowym pacjentem oddziału intensywnej terapii. W postępowaniu ze zmarłym
dawcą kluczowa jest znajomość procesów patofizjologicznych pojawiających się podczas
umierania mózgu oraz wczesne rozpoznanie cech jego obumierania. Pielęgniarka
anestezjologiczna będąca członkiem zespołu transplantacyjnego obcująca na co dzień ze
2
śmiercią wykazać się musi nie tylko szerokim zakresem wiedzy specjalistycznej, ale także
ogromną odpornością na stres oraz empatią niezbędną podczas rozmów z rodzinami
pacjentów. To właśnie pielęgniarka anestezjologiczna jest najbliżej pacjenta – w wypadku
biorcy towarzyszy mu w przygotowaniu do zabiegu rozpoznając i rozwiązując wszelkie
problemy pielęgnacyjne z tym związane, a w przypadku dawcy towarzyszy mu w procesie
umierania i rozpoznania cech obumierania mózgu, a więc zapewniając dawcy godną śmierć
musi również mieć na uwadze dobro biorcy, nie jest to z pewnością zadanie łatwe., a jego
odpowiednie wykonanie ma zasadniczy wpływ na pracę całego zespołu transplantacyjnego.