Professional Documents
Culture Documents
Quiero El Reumen
Quiero El Reumen
DBH2
2023/2024
KRISTAU ERRESUMAK
718. urtean, Pelaio izeneko noble bisigodo batek musulmanen aurkako guda bat gidatu
zuen (Covadongako Gudua, 722). Ospe handia eta boterea lortu zuen, Asturiasko
Erresuma sortuz. Urteak aurrera egin ahala, erresuma hegoalderantz hedatu zen.
Hedapen handiena Alfontso III.a errege zela egin zen, Dueroraino. Momentu horretan
Leongo Erresuma izena jarri zitzaion.
X. mendearen amaieran, Leonen gainbehera hasi zen, eta Gaztelako kondeen eta
Nafarroako errege-erreginen boterea eta eragina handitu zituen. Gauzak horrela, 1035ean,
Gaztela erresuma bihurtu zen, Fernando I.a buru zela.
XIII. mendera arte, Gaztela eta Leon behin baino gehiagotan banandu ziren, baina 1230
urtean behin betiko elkartu ziren, Fernando III.aren erregealdian, Gaztelako Koroa
osatuz.
Gaztelako Koroa osatzen zuten lurralde guztiek erakunde eta lege berak zituzten.
Erregea edo erregina zen gobernuko funtsezko elementua, eta penintsulako beste
errege-erreginek baino botere handiagoa zuen:
1. Gobernatzeko eskumena
2. Gerra deklaratzeko eskumena
3. Legeak egiteko eskumena
4. Delituak epaitzeko eskumena
fi
Geogra a eta Historia
DBH2
2023/2024
Bere inguruan hainbat pertsona zituen:
• Gortea, noblezia, kleroa eta hirietako ordezkariak osatzen zutena. Ez zuten legeak
egiteko gaitasunik, beraien zeregina monarkak eskatutako zergei buruz eztabaidatzea
zen.
• Auzitegia, Ogasuna eta Errege kontseilua eratu ziren erregeari laguntza emateko.
Nobleak eta zaldunak artalde izugarrien jabe ziren, eta “mesta” izeneko batzarretan
biltzen ziren haien o ziari buruzko gauzak eztabaidatzeko. 1273an Mestako Kontzeju
Ondraduna aitortu zuen, eta pribilegioak eman zizkien.
Ardi merinoen artilearen eta oihalen salmentari esker, eskulangintza eta merkataritza
garatu ziren. Merkataritza-azokak oso garrantzitsuak zian ziren, adibidez, Medina del
Campokoa (Valladolid).
Pirinioeak Inperio Karolingioaren parte ziren, bertan Hispaniako Marka fundatu zuen
Karlo Magnok musulmanen aurrerapenaz babesteko. Karlomagno hil eta Inperio
Karolingioa zatitu zenean, lurralde horiek independentzia lortu zuten.
Pirinioetan, Iruñeko Erresuma, Aragoiko Konderria eta Kataluniako Konderria sortu ziren.
- Nafarroa: Eneko Arista kondeak tropa frankoak Iruñetik kanporatu zituen, bertako
errege izendatu zelarik. Erresuma handitu zenean, Nafarroako Erresuma bihurtu zen.
Nafarroako Erresumaren goren aldia Antso III.a Nagusiarekin eman zen. Hil zenean,
erresuma bere oinordekoen artean zatitu zuen: Gartzia Santxitzek Nafarroa jaso zuen,
Fernando I.ak Gaztelako Konderria (erresuma bihurtuko duena), Ramiro I.ak Aragoiko
fi
fi
Geogra a eta Historia
DBH2
2023/2024
errege bihurtu zen eta Sobrarbe eta Ribagorzako konderriak Gonzaloren esku geratu
ziren.
Nafarroako Erresuma Frantziara hurbildu zen eta Frantziako dinastia berriak iritsi ziren
gobernura, Fernando Katolikoak 1512. urtean Nafarroa konkistatu zuen arte.
Ramiro I.a izan zen Aragoiko dinastiaren lehen erregea. Urte batzuk geroago, 1137an,
Petronila (Ramiro I.aren birbiloba) Erramun Berenger IV.a Bartzelonako kondearekin
ezkondu zen, eta ezkontza honek Aragoiko Erresuma eta Kataluniako konderriak bateratu
zituen Aragoiko Koroa osatuz.
Aragoiko Koroa osatzen zuten erresumek bere lege, erakunde eta ohiturei eutsi zien.
Agintari nagusia erregea edo erregina zen, baina haren boterea Gaztelakoen baino
txikiagoa zen, ezin baitzuen zerga eta lege berririk ezarri gorteen onarpenik gabe, eta
Aragoiko Koroan lurralde bakoitzak bere gorte propioak zituen.
Honetaz gain, beste desberdintasun bat hirien gobernuan zegoen: Aragoin kabildoek
gobernatzen zuten, burua alkatea zelarik; Kataluniako konderrietan, berriz, consell batek
aholkatutako magistratua arduratzen zen horretaz.
Aragoiko Koroak Gaztelako Koroak baino hedapen txikiagoa izan zuen Iberiar
Penintsulan. Hedapen handiena Mediterraneorantz zuzendu zuen: Sizilia, Napoles,
Atenas…
Biztanle gehienak nekazaritzatik edo artzaintzatik bizi ziren arren, merkataritzak ere
garapen handia izan zuen.
2. Tajoko eta Ebroko haranen konkista (XI-XII). Taifak ahul zeudela, kristauak aurrera
egin zuten; diru gehiago zutenez, armadak hornitu zituzten.
• XI. mendera arte, konkistatutako lurrak barrutitan banatzen zituzten, hiribildu bat eta
hainbat herrixka zituenak. Jende erakartzeko, hiri-gutunak edo foruak ematen
zituzten (pribilegioa). Herrixketan, nekazari askeak bizi ziren, zeintzuei lurral ematen
zizkieten hauek babestearen truke.
• XI. mendetik aurrera, biztanle gutxiko eremu zabalak konkistatu zirenean, latifundio
handi bihurtu zituzten, nobleziako familien, Elizaren eta ordena militarren artean banatu
zituzten. Latifundioetan lan egiten zuten nekazariak nobleen jopuak ziren.
GAZTELA
Biztanleria gutxitu egin zen eta lur asko bertan behera utzi ziren. Horregatik matxinadak
egon ziren eta juduen aurkako jazarpenak ere (gaitz guztien errudunak zirelakoan).
Nobleen diru-sarrerak murriztu ziren ez zegoelako jendea zergak ordaintzeko, eta errentak
igo zituzten. Nekazariak haserretu eta erreboltak egin zituzten.
Nobleen artean ere gatazkak egon ziren, besteen lurrak eskuratu nahian. Honen
adibide bat Henrike Trastamarakoak bere anaia Pedro I.aren kontra egindako matxinada
da. Henrikek irabazi zuen eta Trastamara disnastia Gaztelako Koroan sartu egin zen.
ARAGOI
Martin I.a oinordekorik gabe hil zenean, krisi politiko larria izan zen. 1412an Caspeko
Hitzarmenaren bidez Fernando I.a aukeratu zuten errege, Trastamara dinastiakoa. Garai
honetan gizarte-arazo desberdinak egon ziren: Kataluniako nekazariak edo remensak
nobleen aurka altxatu ziren (remensak irabazi zuten); eta Bartzelonan gerra zibil bat piztu
zen nobleen eta burges aberatsen eta Joan II.a erregearen artean. Eskulangileak,
merkatari txikiak eta remensak erregearen alde zeuden, eta hauek irabazi zuten.
fi
Geogra a eta Historia
DBH2
2023/2024
REINOS CRISTIANOS
Cuando los ejércitos musulmanes invadieron la Península Ibérica en el año 711, muchos
visigodos buscaron refugio en zonas del Cantábrico y Pirineos. En ella nacieron los
primeros reinos y condados cristianos:
En el año 718, un noble visigodo llamado Pelayo lideró una guerra contra los
musulmanes (Batalla de Covadonga, 722). Alcanzó gran popularidad y poder, creando el
Reino de Asturias. Con el paso del tiempo, el reino se extendió hacia el sur. La mayor
expansión se produjo con Alfonso III como rey, hasta el Duero. En ese momento se le
denominó Reino de León.
Hasta el siglo XIII, Castilla y León se separaron varias veces, pero en 1230 se unieron
de nitivamente, durante el reinado de Fernando III, formando la Corona de Castilla.
Todos los territorios que formaban la Corona de Castilla tenían las mismas instituciones y
leyes. El rey o la reina era el elemento fundamental del gobierno, y tenía más poder que
los otros reyes de la península:
- La corte, que estaba formada por la nobleza, el clero y los representantes de las
ciudades. No tenían capacidad para legislar, su misión era discutir sobre los impuestos
exigidos por el monarca.
- Se constituyeron la Audiencia, Hacienda y el Consejo Real para prestar auxilio al Rey.
Los Pirineos formaban parte del Imperio Carolingio, donde Carlomagno fundó la Marca
Hispánica para protegerse del avance musulmán. Tras la muerte de Carlomagno y la
división del Imperio Carolingio, estos territorios se independizaron.
• Navarra: el conde Iñigo Arista expulsó a las tropas francas de Pamplona, de donde se
proclamó rey. Cuando el reino se amplió, se convirtió en el Reino de Navarra.
• Condado de Cataluña: El que fuera conde de Urgell en el siglo IX, Wilfredo el Velloso,
amplió sus territorios y logró heredar a sus descendientes. Para éstos fueron buenos
tiempos éstos, pues guardaban buena relación con los califas de Córdoba.
El auge del Reino de Navarra se dio con Sancho III el Mayor. A su muerte, dividió el reino
entre sus herederos: García Sánchez recibió Navarra, Fernando I el Condado de Castilla
(que lo convertirá en reino), Ramiro I se convirtió en rey de Aragón y los condados de
Sobrarbe y Ribagorza pasaron a manos de Gonzalo.
Ramiro I fue el primer rey de la dinastía aragonesa. Años más tarde, en 1137, Petronila
(bisnieta de Ramiro I) se casó con Ramón Berenguer IV, conde de Barcelona, y este
matrimonio uni có el Reino de Aragón y los condados de Cataluña formando la Corona
de Aragón.
Los reinos que formaban la Corona de Aragón conservaron sus leyes, instituciones y
costumbres. La máxima autoridad era el rey o la reina, pero su poder era inferior a los de
Castilla, pues no podía establecer nuevos impuestos y leyes sin la aprobación de las
cortes, y en la Corona de Aragón cada territorio tenía sus propias cortes.
Para asegurar que las cosas se hacían bien en cada territorio, había instituciones
diferentes: la Generalitat en Cataluña y Comunidad Valenciana, y la Justicia en Aragón.
Los comerciantes tenían consulados del mar; es decir, tenían delegaciones en varias
ciudades de Europa, Asia y África. En el Llibre del Consolat de Mar se regulaban las
cuentas de los consulados.
Como consecuencia del auge del comercio se desarrollaron también las actividades
manufactureras, principalmente la siderurgia, la construcción naval y la silvicultura.
(3) PROGRESO Y REPOBLACIÓN DE LOS REINOS CRISTIANOS (pág. 114 + pág. 115)
A partir del siglo IX, los reyes cristianos comenzaron a extenderse hacia el sur. Este
proceso tuvo tres etapas:
1. Extensión hasta el río Duero (IX-X). Esta primera expansión de los cristianos no fue
militar; grupos de campesinos comenzaron a colonizar las tierras, fundando aldeas. Esta
zona no fue de interés musulmán, apenas habitada.
2. Conquista de los valles del Tajo y del Ebro (XI-XII). Cuando las taifas estaban débiles,
los cristianos avanzaron; como tenían más dinero, equiparon a los ejércitos.
fi
fi
Geogra a eta Historia
DBH2
2023/2024
3. Conquista del Valle del Guadalquivir, Levante y Baleares (XIII). Tras la victoria ante los
musulmanes en la Batalla de Navas de Toulouse, Granada fue el único territorio que
quedó a merced de los cristianos.
Para reforzar el control sobre los territorios conquistados era necesario poblar las tierras.
Hasta el siglo XI, las tierras conquistadas se dividían en distritos, con una villa y varias
aldeas. Para atraer a la gente, daban cartas urbanas o fueros (privilegio). En las aldeas
vivían campesinos libres a los que daban tierras a cambio de protegerlos.
Desde el siglo XI, cuando se conquistaron vastas zonas poco habitadas, las convirtieron
en grandes latifundios, las dividieron entre familias de la nobleza, la Iglesia y las órdenes
militares. Los campesinos que trabajaban en los latifundios eran siervos de nobles.
CASTILLA
La población disminuyó y muchas tierras fueron abandonadas. Por eso hubo revueltas y
también persecuciones contra los judíos (pensando que eran los causantes de todo mal).
Disminuyeron los ingresos de los nobles porque no había gente para pagar impuestos y
subieron las rentas. Los campesinos se enfurecieron e hicieron revueltas.
También hubo con ictos entre los nobles, queriendo hacerse con tierras ajenas. Un
ejemplo de ello es la rebelión de Enrique de Trastámara contra su hermano Pedro I. Ganó
Enrique y la dinastía Trastámara entró en la Corona de Castilla.
ARAGÓN
Cuando Martín I murió sin herederos, hubo una grave crisis política. En 1412 fue elegido
rey por el Convenio de Caspe Fernando I, de la dinastía Trastámara. En esta época hubo
diferentes problemas sociales: los campesinos o remensas catalanes se alzaron contra
los nobles (ganaron los remensas); y en Barcelona estalló una guerra civil entre los nobles
y los burgueses ricos y el rey Juan II. Los artesanos, los pequeños comerciantes y los
remensas apoyaban al rey, y éstos ganaron.
fi
fl