Khái niệm về phạm trù tất nhiên và ngẫu nhiên

Tất nhiên dùng để chỉ cái do những nguyên nhân cơ bản, bên trong của
kết cấu sự vật quyết định và trong những điều kiện nhất định phải xảy ra
đúng như thế chứ không thể khác.

Ngẫu nhiên dùng để chỉ cái do các nguyên nhân bên ngoài, do sự ngẫu
nhiên của nhiều hoàn cảnh bên ngoài quyết định, nó có thể xuất hiện, có
thể không, cũng có thể xuất hiện như thế này, hoặc như thế khác.

( Khái niệm nghe thì rất dài và cũng khó mà có thể thấu hiểu hết, nên
mình sẽ đưa ra một số ví dụ cơ bản để mọi người có thể hiểu rõ hơn về 2
phạm trù này )

Để cho dễ hiểu, ví dụ bạn là một người nông dân chăm chỉ, giỏi và nhiều
kinh nghiệm. Bạn biết lựa chọn những hạt giống tốt, bạn chăm sóc, tưới
cây, bón phân cho cây đều đặn thì việc bạn nhận được thành quả là
những cây quả tươi tốt là ĐIỀU TẤT NHIÊN. Thế nhưng bảo tố, mưa
giông, gió lốc là những thứ ta không thể lường trước làm ảnh hưởng tới
năng suất cây trồng, chúng chính là những thứ NGẪU NHIÊN.

Hay một ví dụ khác, bạn T là một người chăm học, thông minh, ham học
hỏi. việc bạn ấy đạt điểm cao trong bài kiểm tra là ĐIỀU TẤT YẾU.Thế
nhưng đến ngày thi, bạn ấy có thể ngủ quên, bị ốm, hay bị kẹt xe và
không thể làm bài kiểm tra, đó lại là sự NGẪU NHIÊN.
Mối quan hệ tất nhiên và ngẫu nhiên

Tính khách quan

Tất nhiên và ngẫu nhiên đều tồn tại khách quan và đều có vai trò đối với
sự vận động và phát triển. Trong đó, tất nhiên đó vai trò quyết định, then
chốt, chi phối sự phát triển. Còn ngẫu nhiên sẽ làm ảnh hưởng, làm cho
quá trình diễn ra nhanh hay chậm, tốt hay xấu.

Như một cây táo chẳng hạn, nó chỉ có thể ra quả táo, đâu thể nào ra được
quả mít hay quả bưởi. Đó là CÁI TẤT NHIÊN. Thế nhưng ví dụ có một
con chim nào đó, đến và tặng cho cái cây một ít phân, cây táo này sẽ hấp
thụ và dung những chất dinh dưỡng đó để phát triển nhanh hơn. Trái với
SỰ NGẪU NHIÊN TÍCH CỰC này, đó có thể là những cơn bão, con
sâu gây ảnh hưởng tiêu cực tới cây, thậm chí làm cái cây chết (NGẪU
NHIÊN TIÊU CỰC).

Tính phi thuần túy

Cái tất nhiên bao giờ cũng vạch đường đi cho mình thông qua vô số cái
ngẫu nhiên.
Cái ngẫu nhiên thì lại chính là hình thức biểu hiện của cái tất nhiên, bổ
sung cho cái tất nhiên.

Một vụ tai nạn xảy ra trên một đoạn đường là ngẫu nhiên, nhưng nếu
đoạn đường liên tục xảy ra tai nạn thì đằng sau vô số cái ngẫu nhiên đó
ẩn giấu một cái tất nhiên nào đó như đoạn đường đó quá hẹp, hay bị che
khuất, thiếu biển báo hay chất lượng mặt đường thấp. Nhưng cái tất
nhiên này không thể tồn tại thuần túy mà nó được bộc lộ qua vô số
trường hợp tai nạn ngẫu nhiên khác.
Chuyển hóa lẫn nhau

Tất nhiên có thể biến thành ngẫu nhiên và ngược lại.

Từ thời nguyên thủy, khi hàng hóa còn ít, lực lượng sản xuất còn thấp
kém, việc trao đổi vật này lấy vật khác chỉ là NGẪU NHIÊN. Tuy nhiên
khi trong xã hội đã có sự phân công lao động, hàng hóa đã có sự dư
thừa, khi đó sự trao đổi vật phẩm dần trở nên thường xuyên và biến
thành một hành động coi là TẤT NHIÊN của xã hội.

Ranh giới giữa hai phạm trù này chỉ có tính tương đối

Trong mối quan hệ này có thể là tất nhiên, nhưng trong mối quan hệ
khác hoàn toàn có thể là ngẫu nhiên.

Ví dụ như Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân may mắn có được một
học sinh giỏi giang, đẹp trai, tài ba, xuất sắc như bạn Các, đó là sự ngẫu
nhiên. Nhưng đối với bản thân Các, đó là sự cần cù, nỗ lực, ham học hỏi
để có thể đạt đến trình độ như ngày hôm nay.