PODSTAWY ANALIZY SYSTEMÓW

Czym jest analiza systemowa?

Analiza systemowa jest podejściem badawczym w naukach społecznych, uznającym pojęcie

systemu i jego analizę za kluczowe dla zrozumienia złożonych zjawisk. Stąd też metody
analizy systemowej znajdują zastosowanie w opisywaniu współczesnych systemów
informacyjnych, których złożoność stale wzrasta dzięki rosnącym możliwościom zastosowań
technologii informacyjnych. Analiza systemowa stała się kluczowym elementem wytwarzania
systemów informacyjnych zarządzania. Analiza systemowa w informatyce pozwala
identyfikować i modelować wymagania funkcjonalne wobec systemów informatycznych.

System i podsystem
• System to zbiór współdziałających komponentów, które razem działają w celu osiągnięcia
określonego celu
• Podsystem to komponent systemu, który można również traktować jako samodzielny
system

System informacyjny
• Zbiór powiązanych ze sobą komponentów, które zbierają, przetwarzają, przechowują i
rozprowadzają informacje w celu wspierania podejmowania decyzji w organizacji

Opis systemów
• Cel systemu to powód jego istnienia i punkt odniesienia do mierzenia jego sukcesu
• Granica systemu definiuje, co znajduje się wewnątrz systemu, a co na zewnątrz
• Środowisko systemu to wszystko, co jest istotne dla systemu i znajduje się poza jego
granicami

Główne formalne funkcje SI

• Wejście
• Przetwarzanie
• Wyjście

Wejście przechwytuje dane (nazywane także wejściem lub danymi wejściowymi) z wnętrza
organizacji lub z jej otoczenia zewnętrznego Przetwarzanie (zwane także transformacją)
przekształca dane w sensowną i użyteczną formę
• Może obejmować przechowywanie danych na przyszłość
Wyjście rozprowadza informacje (nazywane także wyjściem) do podmiotów wewnątrz i na
zewnątrz organizacji

• Wyjście jednego systemu może bezpośrednio dostarczać dane do wejścia innego systemu

ZAJĘCIA 2
SYSTEM
System musi mieć cel
Co jest systemem decyduje obserwator  różne potrzeby

Analiza systemowa

Podsystemy – samodzielne systemy

SYSTEMY INFORMACYJNE = systemy informatyczne

Zbieranie, przechowywanie, dystrybucja danych

CEL SYSTEMU
Pozwala określić, czy spełnia cel i w jakim stopniu

Zakres modelowanego systemu  określić granice systemu

Wszystko poza granicami systemy  otoczenie systemu
Nas interesuje bliskie otoczenie systemy  otoczenie, które dostarcza i otrzymuje dane

DANE a INFORMACJA
Informacje  użyteczność, znaczenie

WEJŚCIE
PRZETWARZANIE
WYJŚCIE

Definiowanie systemów

CYKL ŻYCIA SIZ

- inicjacja
- analiza systemowa
- projektowanie
- kodowanie
- testowanie
- Konwersja
- Eksploatacja i utrzymanie

Celem analizy jest ustalenie „co system ma robić”

Projektowanie 

MODELOWANIE
- metody opisowe. 
- metody strukturalne  dekompozycja na podsystemy, dowolny złożony system rozłożyć,
uszczegółowienie
- metody obiektowe 

Źródła informacji
• wywiad (dobre notatki !!!)
• warsztaty
• dokumenty
• dokumentacja istniejącego systemu
• obserwacja
• kwestionariusze
• benchmarking - badanie podobnych
systemów
• znajomość dziedziny, zdrowy rozsądek

ZAJĘCIA 3
Źródła informacji o funkcjonalnościach/ wymaganiach systemowych
- dokumenty obiegowe
- regulamin instytucji
- dokumenty – formalne
- wywiady z użytkownikami, warsztaty, rozmowy z managerami
-

Analityk musi znać dziedzinę

PROBLEMY NAPOTYKANE W ANALIZE SYSTEMOWEJ

 Brak zaangażowania ze strony użytkownika
 Udział niewłaściwych użytkowników
 Słabe przygotowanie analityka
 Tendencyjne odpowiedzi użytkownika
 Niezrozumienie lub błędne założenia analityka

Problemy napotykane w analizie systemowej

• brak zaangażowania ze strony użytkowników
• udział niewłaściwych użytkowników
• słabe przygotowanie analityka
• tendencyjne odpowiedzi użytkownika
• niezrozumienie lub błędne założenia analityka

Proces biznesowy
• ciąg wzajemnie powiązanych (zależnych) czynności i innych zdarzeń, wywołujących
określone zmiany i zmierzających do osiągania określonego wyniku końcowego
• ciąg działań, w wyniku których tworzy się wartość dodaną, czego wyrazem jest produkt lub
usługa
• grupa powiązanych czynności, składających się na pewną całość, posiadających wejścia i
wyjście, tworzących wartość z punktu widzenia klienta
ZAJĘCIA 4
Procesy biznesowe

Zarządzanie procesami biznesowymi

PROCES BIZNESOWY
- ciąg powiązanych czynności, działań, zdarzeń
- wywołujących jakieś zmiany, osiągających cel
- generuje wartość dodaną dla klienta lub odbiorcy procesu
- musi obejmować jakąś całość
- wartość dodana może być tworzona dla klienta wewnętrznego
- klient procesu biznesowego = odbiorca procesu biznesowego

Nie traktować czynności bez efektu jako procesów biznesowych

Proces składania zamówienie – nie jest procesem biznesowym, bo nie ma efektu wartości
dodanej

Wewnętrzny proces biznesowy

 naprawa komputera pracownika przez dział IT

POPRAWNE NAZEWNICTWO PROCESÓW

- warto nazywać procesy odnosząc się do klienta
- nazywanie w odniesieniu do przedmiotu procesu
- jak jest dużo nazw to nazywajmy to tak jak nazywa to organizacja
- nazwa zrozumiała dla organizacji nie dla informatyka
-

PROCES w informatyce
- powtarzalny
- modelowany dla pojedynczej instancji, jednego wykonania
- funkcja, działalność gospodarcza realizowana w systemie, przekształcająca dane wejściowe
w wynikowe
- jest uaktywniany (wyzwalany) przez dane wchodzące
- nie posiada informacji o innych procesach, o ich stanie

Jeśli jakaś instancja jakieś dane zapisze to można zawsze je odczytać

OGÓLNE ZASADY MODELOWANIA PROCESÓW (podejście top-down)

- zdefiniowanie głównych procesów
• dekompozycja procesów głównych
• podczas dekompozycji identyfikacja i uwzględnienie procesów pomocniczych i zarządzania
• procesy elementarne opisane za pomocą procedury/instrukcji stanowiskowej

Podejście bottom-up
- znalezienie poszczególnych potrzebnych funkcjonalności

- procesy pomocnicze, np. rejestracja klienta, inne procesy potrzebne do wykonania

procesów głównych

Dekompozycja
• Podział funkcji/procesu na coraz bardziej szczegółowe podfunkcje/podprocesy
• zrównoważenie modelu - wejścia i wyjścia procesu powinny odpowiadać wejściom i
wyjściom z całego diagramu podrzędnego opisującego ten proces

PROCES ELEMENTARNY
- zadanie
- działanie, które nie może być wykonane częściowo
- najniższy poziom dekompozycji
- identyfikowany z punktu widzenia biznesowego nie technologicznego
Przykład : zadanie wystawienia faktury

Proces elementarny
• Działanie, które nie może być wykonana częściowo
• Musi być zakończone lub anulowane, by organizacja pozostała w stanie spójnym

DFD - Data Flow Diagram

IDEF0 - Integration DEFinition
EPC - Event-driven Process Chain
BPMN - Business Process Model and Notation

Zasady modelowania procesów

• Każdy proces rozpoczyna się i kończy dla określonego klienta, który formułuje wymagania i
korzysta z efektów tego procesu
• Modelujemy procesy dla pojedynczej instancji procesu, czyli w takim ujęciu przetwarzany
jeden obiekt (przedmiot procesu)

ZAJĘCIA 5
MODEL POGLĄDOWY - ogólny zarys procesu

MODEL ANALITYCZNY – dla specyfikacji wymagań

MODEL WYKONYWALNY – precyzyjny opis

Semantyka – liczba symboli

Syntaktyka – reguły gramatyczne

BPMN 2.0 – 2011

PODSTAWOWE TYPY PROCESÓW
Proces wewnętrzny – prywatny
Proces publiczny
Proces kooperacji

PODSTAWOWE KATEGORIE ELEMENTÓW

Elementy aktywne – przepływu
Połączenia
Miejsca realizacji procesu

ELEMENTY AKTYWNE
- zdarzenie

- czynności

- bramka logiczna

Zdarzenia w BPM
- wystąpienie sytuacji, która jest na tyle istotna w przebiegu procesu, że należy ją opisać

Np. trigger -> odkrycie, że stan magazynowy spadł poniżej poziomu minimum
Ostatni dzień miesiąca – inicjuje wypłatę pensji

Wyzwalacz  przechwytujące wyzwalacz  przechwytuje zdarzenie poza instancją procesu

 mogą występować w trakcie procesu
Reakcja na coś w trakcie proces  odwołanie zamówienia, nie przyszły
materiału

Wyrzucać wynik
Throw a result
Zachodzą w instancji procesu a wpływają na otoczenie poza procesem
Np. mamy awarię w procesie  powiadamy o awarii, opóźnieniu
Zdarzenia kończące są tylko zdarzeniami wyrzucającymi

NOTACJA ZDARZEŃ
Zdarzenie początkowe (inicjujące)

Zdarzenie pośrednie

Zdarzenie końcowe

Jeden początek, ale może być wiele końców

Standard jest czarno-biały

OPISY:
„Określenie …”
„Sprawdzenie …”
„Obliczenie …”
Wystawienie
Dokonanie płatności

Nie ma pojęcia komunikatu wewnątrz organizacji – błąd podstawowy

Wysyłamy/wyrzucamy  na czarno

Dostajemy/otrzymujemy  na biało

Można wysyłać maila zadaniem, jeśli jest on generowany automatycznie.

TYPY ZDARZEŃ
Zadanie usługowe – wykonane automatycznie
Zadanie usługa stanowi krok procesu wykonywany w pełni automatycznie, bez
jakiegokolwiek angażowania użytkowników. Mogą to być np. automatyczne wyliczenia,
generowanie dokumentów, wymiana danych między systemami w ramach integracji itp

Zadanie wysłania

Zadanie odebrania

ZADANIE UŻYTKOWNIKA, user task

Zadanie manualne

Zadanie skryptowe

Zadanie reguła biznesowa

BRAMKI LOGICZNE
Bramka XOR – exclusive or

Bramka OR

Bramka równoległa

RODZAJE POŁĄCZEŃ
Linia ciągła skierowana

Wyznacza przebieg procesu

Linia przerywana skierowana – przebieg wiadomości/komunikatów

Linia przerywana – powiązanie

Basen podzielony na tory

ZAJĘCIA 6
ARTEFAKTY
To elementy graficzne nie będące elementami przepływu
- obiekty danych
- adnotacje
- grupy

BRAMKA XOR
Spełniony zawsze jeden i tylko jeden warunek wejściowy
Możliwe oznaczenie wyjścia domyślnego

Przy łączeniu oczekuje na dowolny żeton z jednej ścieżki

BRAMKA OR – niewykluczająca
Przynajmniej jeden warunek wyjściowy musi być spełniony
PODPROCESY
Umożliwiają uproszczenie diagramów dla złożonych procesów
Diagram podprocesu rysuje się od zdarzenia początkowego do zdarzenia końcowego

Czynności elementarne nie są numerowane

Podprocesy się numeruje

Podproces – rozmawiamy tylko o podstawowej formie

Rysowane podprocesu
Zaczynamy od nieopisanego zdarzenia

W przypadku zdarzenia krawędziowego – przerywającego musi być ono zdefiniowane

ZDARZENIE KRAWĘDZIOWE
Jeśli w trakcie czynności zajedzie jakieś zdarzenie to cośtam
Tylko w trakcie

Użycie non interaptive zdarzenia

Jak zapłaci 51 dnia to ten proces tego nie obsłuży, bo został przerwany

Kiedy otrzymaliśmy płatność po 50 dniu to wracamy do normalnego procesowania

Obsługa zdarzeń nietypowych/ błędnych

- Bramka sterowana zdarzeniami
- podprocesy zdarzeniowe
TYPY ZDARZEŃ

Wysłanie/odebranie komunikatu od zewnętrznego partnera

Wpływ komunikaty z zewnątrz, przechwytujące  biała ikona

Zdarzenie początkowe może być wyłącznie przechwytujące

Zdarzenie końcowe zawsze

Zdarzenie krawędziowe tylko przechwytujące

ZDARZENIE CZASOWE

Wyłącznie przechwytujące

ZDARZENIE WARUNKOWE
Zachodzi wewnątrz organizacji
Typowy trigger z baz danych
Np. stan magazynowy jest mniejszy od stanu minimalnego  rozpoczyna się proces
zamawiania

Np. na półce wystawiono 50 butelek

Przez kasę przeszło 45
Magazynierowi wyświetla się info, żeby rozłożył towar

Jeśli coś się dzieje poza naszą firmą to musimy dostać komunikat

SYGNAŁ
Podobne do komunikatu

UWGA MYLĄCA NAZWA

Różnica między sygnałem a komunikatem
Komunikat – ma adresata
Sygnał – nie ma adresata

Np. wysłanie wiadomości do firm o zaopatrzenia vs. Ogłoszenie przetargu w prasie

Np.

Firmy mogą reagować na sygnały jak i na komunikaty

Komunikat nie może pochodzić z wnętrza firmy

A sygnału można używać wewnątrz organizacji

ZDARZENIA ZŁOŻONE

ZDARZENIA ZŁOŻONE RÓWNOLEGŁE

Zdarzeń równoległych nie da się użyć w BPMn.io

Złożone przechwytujące – biały pięciokąt

Składa się z kilku zdarzeń i wystarczy, że zajdzie tylko 1 z nich

Złożone wyrzucające – czarny pięciokąt

Wszystkie zdarzenia musimy wyrzucić
Np. przy realizacji projektu unijnego  po zakończeniu trzeba wysłać dokumentację,
postawić tabliczkę, że zrealizowano za fundusze UE

ZŁOŻONE RÓWNLOEGŁE

Muszą zajść obydwa(lub wiele) warunki

Np. zamówienie do magazyny  jest po 15 dniu miesiąca i stan magazynowy poniżej normy

ZDARZENIE TYPU LINK

Nie jest zdarzeniem w sensie biznesowym
Nie ma biznesowej interpretacji

Pozwala na przerwanie strzałki i kontynuowanie w innym miejscu albo na nowej stronie

ZERWANIE

Jeśli zajdzie terminate i realizowane są równolegle inne czynności to proces w trybie nagłym
przerywa proces, nawet w trakcie realizacji zadań
Może prowadzić do niespójności danych
Wykorzystujemy tylko w momentach zagrożenia, np. podczas ataku hakerskiego, próbie
wyłudzenia
Sytuacje alarmowe

ZDARZENIE TYPU BŁĄD

Błąd musi być przerywający

ESKALACJA
W przeciwieństwie do błędu może być zdarzeniem nie przerywającym
BRAMKA OPARTA NA ZDARZENIACH
Logicznie wykluczająca
Różnica pomiędzy logiczną a wykluczającą zwykłą
Które zdarzenie zajdzie pierwsze to jest realizowane
Inne późniejsza są ignorowane
Tylko jedno kółko, nie podwójne

ZŁOŻONA RÓWNOLEGŁA
Muszą zajść wszystkie dwa lub więcej zdarzenia, aby rozpoczął się proces

Musi być złączona równolegle,

Wyjątkowo po bramce opartej na zdarzeniach może wystąpić zadanie odebrania komunikatu

Różnica bramka XOR i OR

Przepływy warunkowe – zastępują bramkę OR

OBIEKTY DANYCH
ZNACZNIKI ZADAŃ POWTARZALNYCH
Co oznacza wieloinstancyjność
Możemy użyć, kiedy z góry znamy liczbę zaplanowanych powtórzeń albo możemy znać
WIELOINSTANCYJNE ZADANIE RÓWNOLEGŁE

Jednocześnie dla wszystkich

WIELOINSTANCYJNE ZADANIE SEKWENCYJNE

Po kolei dla każdego

PĘTLA

Stosujemy rzadko,
Wtedy, kiedy nie znamy liczebności powtórzeń z góry, nieokreślona
Dlatego że najczęściej jest warunek przerwania, badany warunek
Np. przygotowaliśmy paczki do wysyłki, mamy 1 transport dziennie, nośność jest 1 tona to
dopóki nie przekroczy 1 tona to pakujemy paczki
Za 2 zajęcia:
Test

Wybierz poprawny, niepoprawny

Pytania czysto

Wybierz które zadanie powtarzalne nie istnieje:

 Pętla
  Kółko
 Wieloinstancyjne równoległe

Test – przedostatnie
Ostatnie zajęcia  ćwiczenie

CHOREOGRAFIE

PODPROCES ZDARZENIOWY

3 konstrukcje do obsługi nietypowych przebiegów

- podproces krawędziowy
- bramka sterowana zdarzeniami
- podproces zdarzeniowy
Funkcjonalnie to samo

Podproces ad hoc

PROCES GLOBALNY / ZADANIE GLOBALNE

W 2 różnych procesach robimy tą samą czynność

Czynności wywoływania –
W przebiegu procesu nic nie zmienia, nie zmienia realizacji procesu
Oznacza, że gdzieś indziej jest inna czynność, która robi to samo
Gdzieś w innym procesie jest takie samo zadanie/proces ( tylko tyle)
TRANSAKCJE

KOMPENSACJA
Jedyne zdarzeniem które nie ma przepływu sterowania (ciągłej strzałki) wychodzi
przerywana strzałka

Zamiast kompensacji można prościej:

TRANSAKCJE

Zdarzenie cancel
Kompensacja całego podprocesu

Podproces transakcji – podwójna linia

Cancel – możliwe tylko przy transakcji

PROCES PUBLICZNY
Umożliwia pokazanie interakcji między procesem prywatnym a innych uczestnikiem
Komunikacja z innymi uczestnikami tylko i wyłącznie poprzez komunikaty

TRANSAKCJA
Grupa zadań która musi być wykonana w całości albo wcale

Stosuje się do procesów kontrolowanych przez protokół transakcyjny

KOMPENSACJA
Wycofanie się undoing
ĆWICZENIE

Przychodnia lekarska
Proces zapisu na badanie/wizytę

Zapisy  bezpośrednio w rejestracji przychodni, przyjść osobiście, przez telefon,

Identyfikacja pacjenta
Pesel, imię nazwisko  sprawdzenie czy jest w systemie
Jak nie jest zapisany to najpierw rejestracja 

Jak jest zarejestrowana to rozmawiamy

Ustalamy do kogo, na kontrolę czy nowa wizyta
Do jakiego lekarza, co boli

Wyszukujemy termin u danego lekarza, u którego się leczy

Lub u odpowiedniego lekarza

Pokazać najbliższy termin,

Czy pasuje

Jak nie to ustalamy dalej

Czasem niezadowolenie  rezygnacja z wizyty, poproszenie o przełożenie,

Potwierdzenie wizyty

Kiedy pacjent przychodzi na wizyte:

1) Recepcja
2) Dostaje gdzie ma iść
3) Info dla lekarza że pacjent przyszedł  imie naziwkso

Informacje od lekarza – karta pacjenta, recepta, zwolnienie

Kierowany do recepcji  płatność albo z NFZ

Pacjent pomimo potwierdzenia nie przyszedł na wizytę  wysłanie monitu że nieeleganckie

zachowanie