Professional Documents
Culture Documents
دیوید مل داول، ميژووی هاوچەرخی کورد
دیوید مل داول، ميژووی هاوچەرخی کورد
و$ﯾ )ﯾ #$هو$ان هﯚ ,ﯿ+ و"# ا زاڵ ﯿ ،ا&ﯿ ن دواﯾ
1,ﯿ .،,ن .0ﯚ -ه و2ﯾ.ا ﯾ45) 3ر& ن و 6و &1, 37ﯿ,ﯿ
" ر$را& ،ﯿ ن 6و $و$ر&او 3 $ب رﯾ8 9 :د)= >3وو ه و" رد(
)2 537ڕ $ژ ر ( 4$ﯚ ر د ،ر ﯾ45) 3ر& ن .0ﯚ ,ﯾو 0،$ر,
دﯾ& ,ر د 3$د3 G$ﯿ> دﯾ ,ﯚ د$م .ڕ,وت 2008/2/10زاﯾﯿ 1ر
ﯿ36 #ڕاﯿ .ا ن Oﯿ#ڕ$ﯿ #ز$رزا.
1
5 ﯾ د و$ر& رد: •
5 ):5 •
8 ﯾ د و$ر& 7 ر: •
24 رﯾ 3رد& 3ور-$ •
25 ر" و $ن •
25 ) .زار •
27 )5 •
30 )5 •
30 ) 1رد ) 1 X,ﯚ ﯾ •
33 0و$ر رد 3ن •
38 S •
40 ز ن •
40 دﯾY •
43 0و$ر رد •
50 3ﯿ> 6و$ڵ •
50 رد $ن رد Zﯿ&$ر •
50 و[ 6ڕاور •
50 رد 3ن ر د $ﯚزد$هم •
54 " #ران و1ور $ێ •
56 7وﯾو رد $ن: •
57 4Zورد $ن •
60 رد $ن 45 45ان 4Zو 7و •
62 دا 6رد$ن و ن •
70 رد، 4Z 3 •
70 1850 -1800 •
70 ڕ &$زو ڕ 4Z •
74 دا ﯚران ﯿ -د ڕ$وا#زو و"و •
78 در ن گ و د $دا ﯚ ن •
82 رد، 4Z 3 •
82 ،1914-1850 •
83 ره#ا _ن: •
87 Z :ﯾ#وX •
93 ار$ﯿزا Oﯿ#ﯾو 6ر ﯿ ن •
101 ` 0ر $ن و رد $ن •
2
102 هزو ا ﯾ ` 0رﯾ •
109 ن رد5ﯿ 6 1ز$ر ﯾ •
113 6ﯿ ab1وﯿت •
114 رد $ر 5 •
125 ﯚڕ و $از و ڕ، •
125 ،1918-1908 •
127 6وﯿ6 Yﯿaح ازا رد •
129 ه .و $ر $ﯾ و & 6دار `و •
135 رد 3ن و6ﯿ ab1رد0 $وان •
140 زو1و $رزان و+3ﯿd •
142 6ان •
143 ڕ دوﯿ & •
155 >3دوو$م -او $رد $ن •
155 رﯾ 3ڕۆژه و$ڕا •
155 دا,د رد 4Z 3 •
158 و$دﯾ1 1Xور 5, ,رد 3ن •
161 رﯿ ﯾ 3ﯿ و رﯿو ڕ,5$د ﯿوﯚ"و رد $ن •
166 د هﯿا رد $ن •
169 4Zورﯾ ﯚf6 •
170 رد 3ن وزو1و $و $ر •
172 ڕێ ﯚ g 2 •
180 ﯿ gه ﯚزا 1923 •
196 رد ، $ﯾ 3ﯿ و 6اق •
196 و$دﯾ 1Xزم •
201 4O :ود -ﯿ 4ﯿ •
210 واد $وان و 7$ا •
228 4O6 :د رزان •
236 او $رد $رﯿ •
237 ﯚڕ ", •
246 رد $ن ,Oو 73ڵ •
247 6زاد •
249 ﯚڕ Z :ﯿ# •
252 ر رد 3ن •
260 ﯚڕا& و رر $ﯿ ن :ﯚﯾ>ون)ر ﯚﯾ(& 6ﯾ#اغ ،ودرﯿG •
265 ڕ .ﯚ 2درﯿG •
274 رد $ن ,Oو ڕ$زا •
3
274 ڕا)ڕﯾ 4 1ﯾ j 6 fردار Zﯾر ,4) ,ﯚ( •
284 $ 5 •
285 ,+چ و Zﯾر •
292 >3ﯿ$م :ﯿﯚ ﯿ Gر 1واﯾ 6ان. •
292 هﯚز ﯾ ن و -$ﯚ ر ه د •
293 ڕﯾ .ﯚ 2ه د •
300 ﯚ و ﯿ ﯿ 3ێ •
305 ﯚ ر ه د •
316 6ان S) :ه 1زو1و$ﯾ و$ﯾ •
323 &ﯚڕا ,ر ﯚ ﯾ 6 -ور •
332 " >3ارم: •
332 ﯿ ﯿ Gر 1واﯾ 6اق •
332 ) ژ ،13 •
332 داﯾ Sو زو1و $و$ﯾ ,Oو 1ه 4 •
336 ﯚڕ 73 2 1943-1945 رزا •
341 هﯿاو .0ا و •
342 داﯾ Sو Oﯿز د4ا رد 3ن 6ﯿاق •
345 ﯚ ﯾ 6-ور •
352 رد $ن 6ا` 6ﯿab1 •
353 رﯾ Sون ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب و4وﯿ 3ن •
359 ڕ .ر$و ﯚڕش •
361 ﯚڕ 1963-1961 •
366 د$و1963 ،dZ •
379 رد $ن ,Oو .dZ •
380 dZو 73 2و &و) اﯾ4O6 Gد و •
386 ا7ﯿ 3 6 1bڕ,وت 11 •
386 ر 1970و رو 1و •
394 ﯾ د 3ر 1974 •
396 ڕ 1975-1974 •
398 ا7ﯿ6 1bان و 6اق ،ر 1975 •
399 ه .و $ن دواﯾ ڕ 1975-1974 •
404 ڕﯾ .ﯚ ڕ&$ز ﯾ1و.$ •
405 ,Z Zر •
408 ﯚ ﯚﯾ ﯾ ن •
410 هڕ$ﯾ د$ر$ •
411 وو =ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن &ڵ #jا •
4
416 ر $ڕ "$و ﯚر $ژ •
419 رد $رو$د$وت) 0ن •
423 Zﯿ n6ڵ)10ﯚ ﯾ(# •
427 ) ر $ن •
436 ڕا)ڕﯾ Yو ,Oو ت •
438 )# 5او) ﯿ(o •
442 هت ه35& •
443 43و 6ﯾ pو Oو$ •
451 د$و ه=>ارد $رد 3ن •
457 ﯿوڕا رﯿ •
458 د4ا ﯾ ن ﯾ &nێ •
461 ر" و •
467 1) >3م •
467 ﯿ ﯿ Gر 1واﯾ رﯿ. •
467 زﯾ#1و دو $واﯾﯿ رد رﯿ •
467 زﯾ#1وو وو _ $ن و j 6ن •
475 ه 0ﯿ$ت و &ﯚڕا ,ر ﯚ . •
476 زﯾ#1و دو $ه 3و$ﯾ •
496 پ . . .و زو1و $ﯚ ﯾ •
501 & رد $د X •
503 دژ د$و $پ.. •
505 ه .و ه 1را>ر د$وت •
507 ﯿوڕا ﯿو$ﯾ •
508 6ﯚ ,ﯿ •
515 ﯿوڕا ز$ب •
520 رو 1دۆزﯾ1و $ڕﯾ .ﯾ ﯚ ),وژﯾ ن •
532 دوا و: •
532 ڕواﯿ S1ڕادوو ،و " و S# 5داه و: •
537 6 10و ) & :1920ﯾ#$ار رد 3ن •
ﯾ د و$ر& رد:
):5
ه ۆڤ ر =وودا " 3ار ﯚ د$ر وێ 6و ,Oدا&ﯿر. $ﯾ چ
د >Z$و دڕ$#ﯾ،Yو "ن و " 1 $#ه=4ﯾ 1 1و $ردو ڕ,$دو$
5
) 1ردﯾ Yو& Yو Y3و هو ه$داﯾ ﯾ1و $ڕ&$زو ﯚر $و ڕ& "$
ردو )ور وﯾا,د رد 3ن ,3وا >0ت )ﯿۆز د$زا Yو ر ﯚﯾ ن 7ڕز دو!$
6ش ﯿ ﯾ ،Yﯿ ) 5و 4Oا ر$ڕۆ و ﯾ, =41و
6ﯿ 1ﯿ ن 6و ) ﯾﯾ ن $#0و ڕ$گ و د $را#ا &ڕاو $و دﯾ 4داﯾ Sوو
ژ,"7 $ﯿ ن &و $ود& $و& ﯿ ن دو$و و$ر) وون! ﯾ ﯿ
6م هزر $ﯚ"و ")ڵ و &و $ﯿ )ﯾ #$ﯚ& زان و ڕا 7و ۆS5 O 7
ڵ و 7م وﯾ ن د $ر&ژ , !و ه زا و ڕۆ>1ﯿو ڕۆژ وان وورو ڕو
ﯿ 4دار ﯿ5ﯿ ن ,"7ﯾ ن م ﯿاز&$و ﯿ#ا` ڵ و ،$ﯚﯾ د$ﯿ ` Gڵ ﯚو$
"` ,ت )ڕ $ﯾ . ) زﯿ !،Yو هﯿ tم وا O +" [6ﯿ ن ﯚ
33و ،$ﯚﯾ ن م دﯾ 4ﯚ ڕز& ر ﯿ! دﯾ ر&6 $ر 6م $,7ه رد $زاﯿY
اﯾ،د$اﯾ هﯚ د $ﯿ و ﯾ دازﯾ6 ،$ﯿ6 #و 3و$و "ۆ و
ۆ ﯾ1ﯿ ن و ،$ﯚﯾ 6 6وﯾ3 76ﯾ ن > Xاﯾ م د$ﯿ1ﯿY
ره$#داو& !$ﯚ 6ﯚ د $چ هﯚ رﯾ6 Sوا 6وه ر6م ﯾ ر $ﯾ !$#و
د&6 !ر 1ﯾ ﯿ=ﯾ !1د$د $ڕوا ,7 .ڕ .$وا ﯚ uو6وه
$#,ﯾو $و ﯿ &ﯾ) 1و) & 9 2 $#ڕ ز$ب 6واﯿ ن ر$ت
رد 1 $زهب 6وه #وﯿ= د و ﯿ Yدا` , 6 ،زﯾﯿ!2م 6د
ڕ رد$ﯿ 9ن!
رﯿ هر" #زۆراﯾ رد 1ن ،م هر 6و 1و 3ر ردان
ڕوو هﯿ+3رو دا ﯿ ن [ دۆو،$ﯾ و رﯾﯿ!6وان و 2داﯿ Yو ﯿ>ر
)ﯿ و ژ ﯿ #ا &ﯚو رو `ﯿ6 , 1م دﯿ ) ن و رﯾ1دا uﯿ 1ارو >واﯿ Y
د$ﯿ1ﯿ Yرا رد ه و &ور$و&,uوزان وزا زارﯾ nﯿون!
0ڕ 6وا ه[ﯾ...Yڕا)ڕﯾ 1ﯿ4O :د $#ﯾ 1ر ز$ڕ$ﯿ#, 1او$
و,ﯚﯿ1و :$و $ﯿ=وو ﯚ ن د&$ﯾ3و6 $و ﯿ pدﯾ Yو ز$ب وﯿ_ ﯾ د$روﯾ 5ﯾ
وﯚ7ﯿ و ﯾ#اﯾ 2ﯾ و 37ا زا د$م 2ن رد 3ن د$ور هو $و
هﯚ رو & 1ردﯾ pڕاﯿ#3ا هر6م "ق و 7و .$د$ﯿ1ﯿ O Yﯿ#,ا
ﯿ4O :ود داوا " ر$و و $د$دو د$ﯾوﯾ ر Yﯿ ﯚﯾZ +ڕ$ب
2دا،ﯿ_ nوaر وهﯿو رو و #1>5 $وﯿ_ & ون،
هر6واﯿ6 , pم دv$رو راﯾ ن #.$#ا ڕ &$ون ﯿ +ﯿ& 4ل
ﯿو و$ر و$ﯾ ﯿ4O :ود داو! و 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ڕ .$ﯚ ` زا ﯚﯾ ن ﯿ ﯾ>3اﯾ
7رد Y1[uم 6 ,وه ﯾ ن د$دﯾ3و $رد $ور ر ه ود!$
Yورۆ ﯚ زا !Yهرﯾ م ﯿ_ 1و$دا &ڵ ﯾ,O Sو رﯿو
6ﯿاق واد ) $ر$و د$ت ور د$ت " ون! د 0$داوا رﯾ ﯿ4O :د
ﯾ و $ 6 $و رد,+ , 3و &ێ! 6ﯿ+.1ﯿزان 6وﯾ5ﯿ ن )
ڕ$وادﯾ و د$رﯾ [ڕا #و ,Oﯾ ن ڕو !#
م 3ﯿ>دا & Sدۆ و 6ز و 6وه و$ر" و د$و م #ا و $د $ﯿ
وﯾ و هڵ و ر6 ,0وه ر $و رۆ ن و &ور) $ﯿ وا رد 3ور،
دواﯾ 6وه و ه+_ﯿ ,هﯚش هر6وا دو !Y1و $د$زا0 Yﯿ وو$
6
6و رد 3دواﯾ ﯿ) Sﯿ Yو رﯾ ه[ 6 3رارﯾ رﯿ ڕ
ﯾ دوﯿ & )ﯾ (g) 4ﯿوﯚ"ن داو م ﯾ.و و رد $ن هر$
)ﯿ ، 1Xﯿوﯚ"ون ود$و6 $ﯿ+.1ﯿ 3ن!
هﯚش #ا و $رد 3ور هر6و س و Oم &ﯚڕﯾ#اﯾ و6و $زو1و$
6ﯿ aر$و ڕ ` 17$ر ﯚ ڕۆدو &ڵ 6ﯿ aﯿ ,دﯾ ,رﯾ,ن
6و7 $#$ش ,ز و دان! رۆ ﯿ ﯿ pر ) ر$و `در$ت و
د#$ا وون و 3 0ﯾ ن ) $و ` ر$ﯾ ن رزﯚو ،$زۆر&,uﯾ ن 7رد
زوێ " ,هرێ Yه ب >6ﯿ ن د3$و $د$#$و و د$ژﯾ!Y
و6وا رو$واﯿ6 ،Y5و $ﯿا .ر د$ت و )ﯚ Y 3ه و 3ﯿ#,ا
)،Y,5د $ﯿ ن ﯚ 7 Zرﯾ6 1م رۆ دۆو , $$دﯾ,ش 6وا ﯚ Qﯚرو
& زه =4ر$گ )ﯿ وو 0ر 0ه6 !Gﯿ #د .$ر ﯚﯾ ) 35دوڵ و&
د$رو #ا 6واز $د$داو6 $ﯿ ,ر $ت و و 0 !$رﯾ 4& Sن 1و ڕﯾ>را
ردﯿ=ن 6ﯿ6 4ﯿاق 0ﯿ د$ﯿ1و $اﯿ& Yل 6و6ﯿ 1ن ﯚرا زا Yدﯾ4ا
ر چ دارﯾ) ,ﯿ,و=ﯾ#, O !Yا دواﯾ د $ردا& 6 1ﯾ ,و6ﯿ+.1ﯿز 3ﯿ Sو
,Oو 6ﯿاق و د$م ود$ز& 6ﯿ ,ر رﯾ ه و$و ه 3ون و هر G
و,O 1و ت واو 7و >و6 ،ر رد ﯚرو رﯾ20 Sدا
7ر $وا! .ن رۆژ6 ,وه `ت =وو ﯚ رد ه 1وﯾ3و ،$د$اﯾ
رۆ رد ,ﯿ ن ر&اﯾ،و داواﯾ ن ر ﯚﯾ 6و رد 3و$ڕا
&ڕا#اﯾ .دود $داوﯾ 6 Yﯾ ,و $ن ﯚ 6و,O $و 7 3و او
Zڕ$ﯿ ن ﯚ زﯾ#1و و $و ﯚﯿ ن #jا > Z `,& Yڕ$ب و$و د$ڵ و و=ﯾ,ر
6و ڵ 6م ڵ ,ن! ڕا3ﯿ#ا 6م 0ر$ﯾ Gو $چ )ر 3ن د3ر" و :ﯿS
ﯚ ﯚﯾ ن د 3$ﯚﯾ ن ر $دور 3د$ن ) ن ﯚ 6م ﯚش د Y$و ر
ازﯾ pدﯾ 1ار و داوا 5ﯿ 5ﯿ$#ن !،ڕ .$ﯿ ز 6وان 30و ڕ ز
)ر 13دا ﯿ2 ،م 6ﯿ6 4و $د 3$ﯚ ن 0ر ,دﯾ ,دوﯿ ,دا&ﯿر Zر$
1ﯿ ا ت و) ن دور د$ﯿ Yدواﯾ2 pر f $و ز رد$ر& ڕاد$و3$ﯿ Yوداوا
ﯿ$#ﯿ n x Yو 7ﯿ#راﯿ 4ن )ﯿ,5ﯿ pت!،ﯾ &ر& ﯚز ﯚ ن داوﯾ!Yﯾ 6ﯾ
6وه 6ﯿ6 3وان داوا د$ن رزا ) 3ڕﯾ,,و&1970 1ل دام و$د$
ه 1و!م چ " و$روا د$اێ ﯿ , Sﯿ180 ` Sهزار ﯿ 3وا
ردﯾ ن د $وش د&$ت و4ﯿ ن د3$و6 .$وا "+ﯚن 7رد &$ر د$ن! ﯾ !$
&6ر )رو6 $#$و رۆ )ﯿ pه ا#ا م 20ل $#ﯾ 1ر ,ﯚﯿ1و $د$ﯿ1ﯿY
6و$ه و 6و ڕا ر ﯿ#ا و$ر" و وﯾ6 ،وا ﯿ 4دارا
"ر ﯿ وﯾ & رد رد 3ورن! م 6م ﯿ 0ﯿ د 3
`ﯿ Yو $# " ﯚرددﯾ ر ه 1و !$ه و" دااو $ﯾ رو $.ه
اﯿ. $ڕ31و $و $رد 3ن! د6 4O 0$واﯿ pه ن ر S+ 3و
ﯿ! 6ﯚ د$ێ , ,7ﯾ1و 0 $ر ,دﯾ6 $ ,O ,ﯿاق زو ڕو 2وازﯿ! 6
دڕو ` +ﯿ 30 Y,رد دﯾ,ش ڕۆد6،Y"$وا ) رﯾز& رد ﯚ ر
6ﯿ aورﯿ 6رﯿ !Yﯚرا و زد $ﯿ+ﯿن ) ر$ﯾ ن رﯿ و$ر&ت ﯚ ﯚ
7
6و & $ﯚ د$ڕﯿ3و !$ﯚ ر 6ﯿ aﯿ pهر داد$زا6 !#" وO$ﯿز ﯿ ن
رد 3دﯾ,ﯾ ن ﯚ Oر ) وا_از دون ود$رﯾ ن ر& داون،
0رو ر$ش &6ر ﯿ1ﯿ ن `2ﯿ ن درﯾ= دون م ﯿ دوود $د$ﯾ >و $ﯾ
رﯾﯿ ن د$از6 !Y1وا Yڕ $ز ﯿ رۆ رد رد 3ور! ڕا3ﯿ#ا
6و $و هرﯾ Gو7ﯿ#راڵ وزڕت و)ﯿ pو $ڕو ,5وس د`O $ﯿbت $nﯾ
را او6 $و $هرﯾ و دوOﯿز د $و $واو $و$و دوو #ﯾ ن و دﯾ ,ﯾ،Y
د3$ﯿ ن ر 6و ) ر" رد 3دا& $دوﯾ ز$ر&و 6و6 $ﯿا 6ﯿ a
ورﯿﯿ راﯿ 3ﯿ#ار $ﯿ د$ن! م هﯚﯾو $ه 3واﯾﯿ pو S
ه ﯿ ز داو0 $ﯚرﯾ Sه#1ﯾ& Y Sﯾ $ڕاد $ژﯾ !nد 0$واو
د3$ود$ﯾ ر6 $وOﯿز ش Yه Y.و 2دو6 $وان > $7ر ه
7ر $#ر رﯿ,ر 6و زار $و هرﯾ &ڵ ﯾ Sدا&ﯿرا رد 3ن S
ﯚ 6ﯿ#ار# $ا 0ﯚ ﯾ1وﯾ 1و)ﯾ #$هﯾ! هرﯾ د3$ود$ﯾ ر$
د $و )،$ر $وت ود$ر 6د رد 3ن رﯾ$# ,و ڕ$#$داو `ت د 6و
دۆرا ,د$ر$ﯿ6 !Yو $د3$و د$ﯾ ر ،$ﯾ O ,ﯿز و 6ﯾ 6و$
وز $ﯚ دﯾ 1ر$# $د$ن!
هﯚ رد , 3ره و$ن ،و& $ﯚ 3ر")ر د $دا&ﯿرا،و
ﯿ#ا رد و 4Oردﯾ pهر 30ڕ$واﯿﯿ،ه 6و Z :ڕ$ب و#$
هﯿز $ﯿ ن 7ۆو د $و " `رس ﯚ )ﯚ3د$ن6 ،ﯿ #دا ن 6 30ودوو
Oﯿز ره$#د$و6 .$و $د$ر $را ﯾ ڵ هﯿ&$#ێ و &ڕ ﯚ ﯿ 435ن د&$ڕﯾ3و$
د$ﯾ ن 6وات د#ا د &$رد 3ن و 6و س و Oد$ﯿ1ﯿ،ڕﯾ ود$ﯿ3و!$
ه & 3د 140 $د$ن د 0 $ر "ارد $ود$ن!6،ﯿ6 #ژﯚ داد7$ﯿزێ وداخ و
)و ڵ د 3 0و 6رز$و )ﯿ 4د&$ڕ3و.0 $و $هر دوو "ﯚ
6خ و Oر$ت وش !!1 1) " .
ﯾ د و$ر& 7 ر:
و ،$و$و،G, دوﯿ ﯾ م ول ودj$زو د$رد د#4ا و،$هر 6و$#$
د G3$و$ر"م $#م و ﯿ 6) :Gخ 6-وا ه ``ۆ",م ه (...!$
هرا د ,>) $و7ﯿ ت ،د` $و ﯿادان )$ڕا(Q3 3
&و-و $ڕا6 3م !>3هر ت م & .د،&$ه و د$ﯾ>ﯿ ،Y1ر
د$ :$ڕا6 3م & >3ور$ﯾ ،د) $و $رد ز$ﯾ= 1ووﯾ ن ﯿﯿ(6م >3
ژ "ۆ و ڕووداو6 ،$م ڕوو ﯿ 5ن د$دا 7...و$ت ت،هر )2ڕ6 ,م
زو1و $رد , S >3ﯾو ،$د$ $ڕا 3دۆو-$دور $ڕا...
هر $ه 1و1975 -$
8
)رار &" ﯚ ن ه و,) ،و،$ڕ>ر $ﯿ ن 6ﯿ Yد$زاﯿ .Yم ڕۆژا دواﯾﯿ1
رس ،ر 6ورﯾ)fدواﯾﯿ Yﯚ (& 6 ڕۆژ " ,ر$وس زو&6 ،ر ﯾ S
#6ا ﯚ ﯿ 3و #$ﯾ ن د37$ر ﯿ Oﯿزب ،ﯾ ن ﯾ Sڕ $رزا ه
داﯾ ڕ6 0 O) .ﯚ ران( و "ﯚ ن دﯾ3ا اﯾ ،ودوو د$ژرا.
, 6دوا ڕ,,و 6 11زاﯾر و دام زو1و $رد ،ر ﯾ
ه ، 3و رزا و ) ر 6ﯿان#, O ،ا ) $هزار)45ر& و"دا هﯾ.
و دوو ر) $هﯿ tو,ووﯾ ،و6 $وا .0ڕو GOو زﯾ )#اه Yون:
" #هﯚ د$وران د$ور ر jد .0 $ﯿ .1ڕ>را رد و6 :ﯿ#رﯾ9 ،dد،
Z Z ،و9 ...د ﯾ$#وﯾ ڕوو " ر$ڕ $ﯚ ﯿ 5ن #ا " ،و),وY
&ڵ ﯾﯿ ن دوور)$رز ڕا&>و...
) د$م ود$ز& ﯿ ،.1ﯿ ﯿز ,u& $هو " Y ،در ،Sدوو رﯿ،+
ر ﯿز) $وﯾ ور ﯿ$او6-$وﯾ pل .ﯿ1ﯿ 1ﯿ) 4uرۆ و$زﯾا(
رد 3ن ،ز4O$ت و و$ڕ 6 ,م ۆ vڕ !$و ڕوو )ڕﯾ $ڕو ت )` Sو ،$
رد $وO #" ،وو ر ` 36ر ﯾ و هز ,هزار ڕر )
رد 3ن-ﯾ3 Sﯾ6 Yڕ ) و$ر ﯾ (ڕۆژه و$ڕا &ڵ 6ان
و ر ﯚ ر دات و ﯿﯿ 1ر ،ﯚ وﯾ= داﯿ...>35
) ,3ﯚ & ) Yو ،هر6و #$د$ﯾ3ا :زو1و#" $ارا رد
دواﯾ ) Xو...$و ز$ر ﯿوﯚ"و ﯿ ر 6م د 3$ڕ>را رد واوو($
ﯾ6 !$ﯿ& 6 #ﯾ0Z...$ﯿ6 , Qﯿ ...7 1ا ,ت ﯿ ت!
ر 1975 $رۆژ 6ا و& $=ڵ) رزا( ) ، 1X,م &3nو&ﯚﯾدا،
رزا ڕاد&$ﯾ) :ﯚڕش & 6ﯾ ،$و هﯿ tت ه& 1ﯿ3و(.$
) ﯾ ،$ﯚت )ﯿ رد+")$ﯚن؟ ێ د$زا؟& ...ر ) رز$رو رو$ﯿ ,ﯿﯿ ،
ژﯾ دواڕۆژ 6وه ﯚ و$ر $دﯾ ر د $ت؟ (د$دﯾ 1رزا ﯚ ﯚ )ر{ د$داو$؟
"ﯚن؟ ﯚر $ﯿ G1دا &6ر 6ﯾ& ,ل 46واو رد $رﯿﯿ ﯚ
رت ,م& .ر وا ` Gدا 1Xد!& -ر ر ﯾ 4ن Zﯿ 1و6وا م
Oﯾ6 +ان د!؟ (...
و $=و هل و رج دا-د Y$ز$#او `،$ﯿ ن داون.. ،م $10
رزا ،ه و د $ﯿ1و ،$ڕ !$و ﯚن و دور,3دﯿ ن & 6دارﯾ6) :Yوﯿ(... 7$5ﯾ
6وا د$ﯾ وﯾ زو1و $ڕا&ن ،دژاﯾﯿ ن &ڵ ﯚ د3$و$دان د$د...د، Y$
هر Oڵ ` ﯿ ن ڕ !$دوون -واو درۆو د $و `ب6 ،ﯿان و 7ﯾو
&ز$و...7و) ن ،رزا 6ﯿودﯾ6 ." +وا! چ " و $اڕﯾ هﯾ؟ هر6وS3 $#
دژ 6 Oوان =ێ ،رﯿ 3د$ن ....ن د وا ڕا&و ،$ﯚزﯾ
&دﯾ,ش واﯾ$#د ،ه و ڕۆژێ )و ر ( 3رﯾ,ﯾ 6ﯾ ,ﯾ ت
د$د!...
و م ...و ت ژ$ڕاڵ رزا " ،و)ﯿ,و 1ﯾ> ﯚ &ڵ Oﯿ Yهﯾ,ل
Oزور ﯾت و" و,ر ڕﯾ"$و ا 6ﯾ) Yﯾ ﯚ ,دوﯿ ڕا.ﯾ:
9
)ڕۆ Y واو و ...$م دواﯾ ه 1ن ژﯾ ++رد 6ﯿ ,4ﯿﯿ...،وڕ>را دﯾ,
داو ++ 1رد ه13$#و(.$
د $هر Oڵ )ا_ 7 وا`~...د، $هﯚ 6ﯿ ز$ﯾ ن داو $ڕ>ر Sداو1
++ت `ﯿ 3و . ،$ن 6م #او++ $ت ` ،و ه3ﯿ ر ) :ۆ ,vو$
د$ف،و$د$رد ($ﯚ زو1و 6 ،$د&$ﯾ .م S ...و $ﯚ دﯿو ،$د$ﯿ1
ﯾ،$ﯚ ﯚ رد= ،ووت ون دوو ،$ڕ .دﯾ,ت &ﯚ ر! چ & 6ت و،$
ﯚر6 137 6 $م ﯾش ﯚ ,7ت ,دۆو،$واو .-$ود$ﯿ +ز:$#
د$دﯾ 1زاﯿ ،$و$=ر ﯚ ﯚ ) 1 (++و &6،++ر ++ت ه
هر 6و دووا5) ،Yواﯾ &6ره6 6 و دوواﯾ :4 )،ر $ﯾ ،,ﯚ Qﯚرو
& ز ﯚرو ) واو $ﯿارو د$راو $و ه$داﯾ و 6وار$ﯾﯿ ، .1د$ﯿ& 1ﯿ د
0ر$ش و$وه ،5ه و 3ﯾ & و35) ،$ﯾ pه35 رزا 6م
ﯚ و رۆژێ هواﯾ و 6واز ,د $ﯾ 6 :#1ۆ 1 )5واﯾﯿ 0
6ﯿ4زاد$د>،ﯾ 1واو $د$ه& 1ﯚڕ،دوو>ﯾ 1دﯾ ,واو $دﯾ-,وا $#ه ت
ۆ ,vو $دام Oﯿ Yوههو د j$و&ز$ودۆزو ،دوو )2ر` `$ز [
رد$م دا و) ، j 6) : هر" د$وێ ر 6م دوو)2ڕ$ا 1و+ ،ﯿ 4nن
+Zوم (...
م...دﯾ ن...
رزا و 7$ت د $ت -ڕو Oد6-وڕ>را ﯚ ﯚ )>5ﯿ 1دو `رارو داوﯾ1
++ت ڕا ،Yر) و )5اﯾ د $ت-و3ﯿﯿ 1ﯚﯾ O ," ،و ڕ$ن
6ﯾ6 1 ،و ،$د6 $م 6ر ڕﯾ$ر...وﯚ د$ﯿ 1دﯾ ن ه و3
&و ،$و 6ﯚ =وو،ﯿ -و$ر&و .$ﯿ=ووت ون دو...
م و$ﯾدا ه و)` pو 0هﯿaن) ران رﯾو$و) 5`،وو ($ڕ $
د&$ڕ1و ،$هر SﯿXوێ Zرز ز .زار د$ن .رو Oد` و
ر,د رد $رﯿ،د$دات6 ،واﯿ pڕ $د ) ،Y$رن ،و $ا زاGO
ێ د ،Y17$ﯿ و"ﯾ ﯚ$رد$د$ن&،ڵ `و Zوف ) رو 7ن
د$ن،رر $د$ن)دژ ران( د ،Y`$ه وﯿاﯿ ن Y د#$ارا و"ﯾ
ﯚ د&$ن$#...د$ن ،د$ژن-،ر $ﯿ ن )ﯿ& :ڵ 6ﯾ ,ن& ،ڵ رﯿن&،ڵ
6ا` ،Yز ,رن& ،ێ ،Y3ﯿﯾ ن دۆو" $ﯿ ن دو،$چ ﯾ ن ر ,
ه 1و, ...$ﯿ pﯿﯾ ن "و= ...$ووزر و`7 ،$ﯿا!
ه $#1ﯿ"وو, $ﯿ ن ﯾ`ﯿ Yو ه )ﯾ3ﯿ ن زا ﯚ S
و ،$چ و چ ا،ﯚچ وا XتO-ق &ز$رﯿ Yم دﯾز $د$ر ﯚﯾ ،دۆ.0 3
43ون ﯚ 0ﯿ,ن ،ﯿﯿ 1ر - ،د ڕ$زا !،
م ﯿ 6وان ون ه ﯾ ن = b6ووﯾ ن ون دوو .$ﯚت د $
6ﯿ Z ،#ﯾرن ،ﯾ$#1وارن -و$ر"ر ن ﯚ20 2ڵ د، "$د$ﯿ 1ﯾ،$
6وﯾ pهﯚ =ووﯾ ﯿﯿ،ز$ﯾ،$ Yو ﯾ =وو #1و...$ﯿاددار ، $م
ڕ Q3 $ﯾ#1و $ﯿﯿ ،ه ور 7رو ر) ++ت( د Q3-$ﯾY
ﯿﯿ))،ﯿ و د$و$ﯾ(
10
oa Gوﯿ ,>3 ، dوﯿ ،$و) 6ﯾز Xو ڕ $=ڕز #$د$ر"وQ3 ($
دا #,او . $و #و د,ﯚ ) ،#ﯾ,O #$و 6ﯾز Xو6 ،$ﯿ,3 #
1Xو O Oﯿ ب ﯾت ،وﯚو6 .$م >3و) 6ﯾ ,و زو1و $
و$ﯾ( 7ر و$ر&دراو$و$و واو$و .$م >3دا" وم ﯾ دوو ت،وت
وا ,7د$م ﯚ & 6دار 0م 20ل ﯚ دوو ر& $او $د .Y$م 0ﯚر $داوﯾ1
Zﯿ 6ﯿ#ار $و6 #$ﯿ >_3ڕات )ﯿ (...ر$7وان و ،و 6م Zﯿ و$ر ﯚ
&ت)...) :چ(دژاﯾ ،د$ت &ﯾﯿ 1هرOﯿزب ﯾ ن Sدﯿ 6زاد ،ڕا3و ﯚ
ﯾ ن ڕا3و ﯚ ،ر$ت ،دا) 4ﯿ ﯿوﯚ"و 6ﯚ ه) (ﯾ 4ﯿ ،
ﯾ ن و(.
ﯾ 6 j 6 ، 6و$و و`O ،ﯿ ن ﯿﯿ ،و 6ﯿ ز$ﯾ ن ) 1درێ .0ﯾ
د$ت .ن& ،ﯿ` 6 Yم ﯾ ن `د$م ز ,ﯿ ن د ،و 6ﯿ[ ﯿ ن د
د$ا Yﯾ Sﯚ0ﯿ)> (9دوﯿ 6)Yز) $ﯾ #$و" خ و S3
و ﯾ ﯚvﯿت &ﯚڕ#ا و(2 3 )-م ﯾ j 6 6و 6و$
و ،ا Yر) و" د 3ر.Y
j 6و دۆ 3و ﯿ ,3ﯿ ن #1ۆو, $و ڕا3ﯿ ﯿ pﯿ ،Y1ﯾ ن
&6رد$ﯾ>ﯿ.،Y1ﯾ ,1دور وان د $ه 6) .Y1زادﯾ_از( ر ﯾ 6ﯾ ,ﯾ ن
و$ڕدو 6-$ﯾ 6 ,زادﯾ_ا د$زا6 !Yم >3و Gه& 1ﯚڕ ،ور0م )ﯾ#$
) 6زادﯾ_از 6ﯾ ,و 6ﯿ# 1و 3و ﯚ ,3د ڕ 6 .زاد و bم و ڕ$ف
و&ور$ﯾ 6ﯿ ( 1د S :$د &ا ،2 4روت و) 6زاد(ﯚ وت &ڕاو،$
رﯚﯚ.ر 6ﯾ)- ,ﯿرﯾ -nاو )"ﯚ &ور-($د $و ,3 0دوورو در =
ژ و 4ﯿ 3او ره! 3ﯿ 6 +ر س )د ر( داو :& ،د$
وZ 24 $ت & +ران .Y,
دﯾbت د7$ر و ﯚ ,3د )5ا د4ا دوﯿ ،ڕ .زﯾ#1ودو`bO) $
!...و) ن د$دﯾ ) 1ڕا)ﯚر 1967 ز >ردو وﯾ ژ ر$
ژراو ،ون وان ،و 6)زاد( )1967-1966 ﯾ و(S $ز $#ﯿ
هزارس د &$ت ،د$ﯿ 1و ر &$#ﯾﯿ ن & 6د$د$ن ،ز$وﯾ ﯿ ن ز$وت
د$ن& ,"،ﯚﯾ 6رﯾ) ,ﯾ ﯿ7 #وت(و ،$هر ﯚﯾ و...$د$ﯿ 1د ش 6م
رﯾ,ﯾ ،ڕ $دو ،$ود$ﯿ 1دا،dو$زﯾ د$ر$و 6 $ﯾ، ,و6وا د و)3ون
"و$ر& 6م رﯾ,ن! د$ﯿ 1دان س ڕ>را ﯿ و ,ر )6ﯿ -3دﯾ
وﯿ(ز#و ﯿ 435ن ﯚچ د$ن،د$ﯿ 1ز9000/ $#س &ﯿاو $و ,6و0زر$
د$ﯾ ،Yد$ﯿ ` 1ﯚﯾ ن ز6 $م ﯾ ،دواﯾ Oووﯾ و5O$ﯿ.ر6،ﯿ#
داد$زاO وو $دڕ&$#ر چ ر ,هژار ود ه و!$
6م د$و,O $و 3ﯿ 6+ر س،ڕﯾ $د "$د "ﯿﯿ 6) :ﯾزﯾ Xوﯾ ،درۆ و
0ﯚر ,ﯿbداوا د 3ﯿ 6+ر س)داﯚ و ﯚوﯾ 3و ,رهم
و$د&$ێ() Oﯿ#,ا &او6 $م S >3د3و $وت5) S ` ،از و
ت)-ﯿ ڕا)ﯚر رﯾ u1و 6ﯾ ,ﯾ( .م ر6و$ش ڕا 0،ن 37دا ،dو$زﯾ
د$ر$و 6ﯾ، ,د) :$هوو داه و & ،2 4د 2 4& , $داﯾ(
11
j 6و دۆ6 3م 3ﯾ ن #1ۆو ،$م زۆر3ﯿ ن دﯾن 2-م دﯾ3وﯾ
6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ) ,ﯾ) 3ﯾ& 3وﯾ وا 6واﯾﯿ رد6 3اق
د 3$دام S ،و$ر& 1دام & ز ﯿ4ﯿ ﯾ دژ ) ,و)ﯿ رد
& 6دار و ،$هرو# Oا ڕا)ﯚر " ) ﯿ 3ن #1ۆو 6 $ﯾ ,ﯾﯿ ن 137 6
7ۆوا 6ا`ﯿ ن 3ۆڵ د$دن-و دﯾ ن ﯿ1ﯿ 3ن " و ﯚ ن ،ڕ #او 7رس،
)ورو رد 3ن 5و$زاڕ $ر& 6ﯾ ,وﯚو)$ه و & $#
2Zﯾ>ت دﯾ ر اون(! ,7 -م j 6و دۆ ,+ 3ﯾ ن
وﯿ#1ﯾ دﯾ )...>3ن د$ﯿ 1رزا دام داوا د $ت &1و $هوو
ﯾ 4ﯿ ،ﯾ ر #ات ،د$ﯿ 1ڕۆژ Sر و&،ڵ دارود) 3$ﯿ ( " و),و1
هو،$د$ﯿ 6 1ﯾ ,و$م ﯚ6 # bXﯿاق ور ،ﯚ ور و
د$ه و=ێ-ر& 6زاد ,هو6)رﯿ!(f
وﯾ ر ﯿ ڕ 6ان و 6اق6 ،ﯿا` د1 G -G S3 ،ر$
دا 43دا ،ڕ دۆڕ ،1و6و د.رم د ،و ل و) ﯿزا )7 ۆ،
و & 6دار هار $رد $دا 6 .م 3م >3د11 $و -$وزۆر 3دﯾ .,
ودۆ 3ن و 0ﯿ_1ازا & 35دﯾ3ﯿ ن "+ﯚن j 6و ب 9 , ،هژار
ددا،و # 6ا ر" ر $دن و هزاران Y3 دا ،ودوو ه "3ﯚ
". 3 #ت و 4 6 51ن #7راو ار 0،ر رو 1
,,دو ،$ڕد , 1د و و,وو )...,
6ﯿ 6) 49زاد دۆ 6 (3ﯾ ,ن 6،ﯾ 4 ,ن د ،د$ﯿ1ﯿ :Yو ﯿ $+ن ،اﯿ 3ن،
6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,د$ﯿ 1دۆ ،3د$و و...د ﯿ ن و" $++ن.،
د4ا رﯿ` ,++ ،دن ز داﯾ ,ﯾ خ دو ،$د$ﯿ Y1و$ﯾ
و رد-ﯿ ﯿ+ﯿن س6 7 -و $ﯿﯿ ﯿ 435ب و )ﯿ ﯚ =ێ ردن،
رد ﯚ ژراو $ﯚﯾ ن ﯿ. Yن ،رد ﯾ ﯚﯾ #ا &ﯚرا uن&6،ر ,ن
و Yزﯾ#1ا د ,6 ،Y$و6ﯿ#9ام 6 !.ﯾ ,ش د$زا م و ﯚ ﯚ
دﯾ4ا رﯿ ود $ت ،هر) S+6 د4ا 6ﯾ ,ﯾ( ` dد ،$م ﯚ
& ﯿ fد$ن ﯾ ﯾ ن دﯾ 6 :$ﯾ) ,ڕ $ن( هر6 و 7ﯾ ن هﯾ ،و$
" ، _35رد$ر& " _35ﯿ ن 1و)Yه 1ژوور & ڕ$ش ﯾ ( د$زا
و$ر ﯿ S-زات ت Y 6 ردم،ﯾ ن ه رﯿ6-م 4د4ا
و6 _35" $م `ووهر ه رد$ر& ") :1 _35ه 1ژورﯚ
رد ﯾ ()-ﯿ ﯾ رﯿ و رد `دj$ﯾ ...ر6و$ش را دۆ3
د4ا `7 ،ن د&$ێ ،ود .$د$ر .د$ﯿ6 1م دۆ 6 3ﯾ، ,
هر" خ هش د $رد6 3اق ﯚ دوا"و پ&.....ڵ دام $#& 11دا،
,رد د$ژێ،وﯿ دژد$و$ هر ت وﯾ 3وارد 6ﯿاق ...ڵ 6و.$
6ﯾ 6 ,زادﯾ_ا 6 $ﯾ) : :ﯚرﯿ 7ر& ﯚ دن ڕ$واﯾ(
رﯾ 15,و )!$د$زا ﯚ ڕﯾ$د 6م 7ر& ﯚ،
د$و 6 زادﯾ_از 6ﯾ6 ، ,ﯿ Za3هار$ﯾ ر $د پ...رد 3$رﯿ
12
7ر& ﯚﯾ ن ﯿﯿ& ," ،ڵ د4ا داد ...$ز$ر 6ﯾ , ,رد
) 6 #ﯾ ,وو رﯾ...
7ر& ﯚت! زارۆ ڕا د-$دﯾ nع رZﯿﯿ 7 ،ﯚﯾ .د& :Y$رگ زار
1و و ،ﯾ) Sﯿ ر د :دا6 ،ر ب( & :ڕ داو !$م ﯾ.ت6 :و
)1 ڕ $ر& ﯚ ،ز& ڕ دڕﯾ!$
j 6و دۆ 3زۆر زا ،Yﯾ ن &6رد$ﯿ ) Y1ڕ G$و Zد$ت از,
رد ر د ،$ﯾ ن ﯿ د1$و6 .$ﯚ د6 :$م ه و ڕۆ >ﯿ رد ،ڕۆژﯿﯿ
"وﯚن و ` م د 3$دارود36 5) 3$ور,Oو ت)ﯚرا Q6
6ڕ رﯿ(pۆر ﯾ Yد$ﯿ1؟ 6م ه و # ,ﯾ_ #ا
ڕا&ﯾ #راو $چ .و د$ﯿ ،fو ڕۆژ ﯚ زﯾ#1اﯿ ن د$ن ﯾ ن ﯚﯾ ن د$وژن د$ﯿ1؟
ﯿ 1ﯚ `م 5ن ر) 1رد،واو وj0 $ا7ﯿ ﯾ رد 3ﯿ ن
&ﯚڕﯾ،$وداﯾ Sو ب `Oﯿ ن ﯿﯿ ،و رد )6ﯿا( #1ا ﯚﯾ ن Y1؟ .ن
ﯾ>ﯿ&6،Y1ر دﯾ >3ﯾ ن 6ﯚر7) $ر ﯾ 5ﯾ ن( ر$د$د...
ﯾ Sه وا$#را ر ` و`ول د $ت ) :و 6م (>3ز$ر$ر ﯿﯿ
j 6و 6زادﯾ_ازا 6ﯾ ,ﯿ_11و :$ڕۆژ ر د :$ﯿزا ﯿ ن
دوا"و پ , ...دﯾ Xت د&$ن0،زر$ﯾ ن د$ن ،د $در =ژ ن
د$ن)،ﯿ و $ن ڕووت د$د 6 ،$و ردﯾ ن ه ،Y5$#دواﯾ ڕاﯾ $#ن و$ر
` uﯿ ﯿ ن د$دن&،رﯾ dﯾ ن #ڕ Sﯿ ۆ vﯿ ن د ،Y3$ر #ڕ $د$د$
د $ﯿزان و #1ا ﯿ ن ،ﯚر6 $وان وو"و ﯚ#& دا د&$ن$#& ،ﯾﯾ ﯿ ن
د$وێ ﯚ ر ,ژﯿ ن ﯚ رن...ﯾ jﯾ ن دوا رد$دو پ...ن!
,7م j 6ودۆ 3ﯿ ن 6م 3ﯾ ن ﯿ1ﯿ> 6 ،ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,ش
ر ﯿﯿ ،دوورﯿ 1هار $د $زۆر و` pه 6م #ڕ $ﯿ 3او،$
و1دا ﯿ# 5ا...
د$دﯾ 1داد& ﯾ ﯚ ه .و$ر& 10 ﯾ ڕ )2ه() X,و 0 ،$ر 0ر ﯿ -ﯾ ن
, 4ﯚ ,6دن " 4 #ن ﯾ ن 8ب 4 - ،د $ت...م Oدا،
د$ﯿ 1دام ر6وه و Zﯿ 10ﯾ n6)#ل( وﯿ 4ﯾ ران و ر&$و $
)O Zن 0ﯿ 6 (#د$ر n6ل)،ﯿ رد$م ود$ز& داﯿ35و،$و &ڵ ڕ
)ﯿ د$د$ن ،و ڕد 1د4ا و )5وا و )+ j 6 .Y$#ﯿ31ﯚن ﯾ،pهر
و$وڕ "$ﯚ ڕزو Oڕ ﯚ هﯾ ،و و دۆ ،ه 1ه و
ﯚ ڕز 1ن ورۆز 0ژ دان رد،دان س د$ژر!...Y
و م 6ﯚ ﯿ6 1م j 6 0د $ﯿاڵ داواد $ت )) رﯾز& )5و
(ﯾ -رد6 3اق5) -و Sو 4Z و،$ودواﯾ رﯾ
ه[ 6 $ڕاور O ) 4Zﯿﯿ 4ﯿﯿ و$ﯾ 6اق
# ,راو $دوو ر $رﯿ #1,+ر -دا j 6د $ﯿاڵ داواد $ت ﯾ > xو
د >4 3$ڕ# $ڕ ﯿ ,رد 6اق &#او ر 7د $ژن و
#1ا ﯿ ن #ا ،و 6وان "وﯚن و زار .ن.
13
j 6 0ﯚ ,دو6 $م )15ﯿ ر $د7$ر ون ) :وێ ﯾ د4
هﯾ6...وێ)ﯾ رﯿ( ۆڤ د$ا ` ,ت-ه وار ,ت j 6!...د $ﯿاڵ )...$#
`ﯾ Oﯿ ﯿﯿ1 6 ،ﯿ G) pواﯾ$# ،د$ن . ،ن $#د$ن ,6-ه واردن
ێ ﯚ ر ڕا&...ه واردﯿ pﯚ ﯚ 0ﯚر $ﯚڕا&ﯾ-هر" #ڕ #
&ﯾ$#ن،ﯾ ن .0،Y5, #ﯚ ڕا&ﯾ ...ڕوو,دو $ژ ﯿ ,3 pو$و)ا3ﯾ
ﯿز(د4ا ڕۆژ 6واو 6ﯾ ﯾ.و 6ﯾ ، ,ﯿ1ﯿ 1ڵ ) ,دو $دڵ ﯿﯿ!
م 6م د4اﯿﯿ ،ﯾ ن 0ر$ﯾ د4اﯿ 0 ,د$ﯾnر ون ،و b 6
وﯾ ,3 ،Yڕا) 3ر(-ه وێ)د ا ﯾ( 6ڕش `و , ت` S ،و
د ر واو ) ," ،$ڕز& ردو ڕا&و رﯾ 3ﯿا 6ر!،
ﯾ 6ﯾ S ،م 7ﯚڕ ﯿ3ﯾ Q3د$ﯾ_ﯾ11و& $ڵ ر` 0ب
دۆزو&ز1 $ر) $ڕ ن ه=$#ن) .ڕ ن رۆ و$زﯾان د $ﯿ 5ن د $ت-
م 6 `...د6 $ڕ!هر " 36و,>ن ،ر و$زﯾان وێ
6ڕش `2اردا ،ﯾ ن ر ﯚﯾ د$و $ﯿ 5ن #ا ,"،و "$#و$د. ن و ﯚد
د$ن د&$ن$# ،د$ن ،د$ژن )-ش رد S $د3$ور ,ن! هر" 0#رﯾ Sد
1ڕ `)$ون ( 6ت د$رت د4ا ڕ $#,ن ود$ﯾ$#ن د 3$د$وتu...و
زار دوو ﯿ+ﯚ هر $, و1و 6 !$د4ا رﯿﯿﯾ! 6ﯾ 0ر$ﯾ )د4ا(,
وت 30هﯾ ،و j 6رﯾ nدا د 3"$ار! هر6م دﯾ4ا ﯾ،
ه 36ز 63000/ $#واﯾ رد و$و )وردو$و ،داﯿ35وا د$ردوون) ،ڕﯾ$
"ﯚل و را دوون ،ود$رداﯾ دﯾ ن رت ,ت ` ,ﯾ 6 3ﯾ pد$ور $وت
داد 6...،5$ﯾ ,د$ﯿ 1ودووراودوور ر د!1`$
Gﯿد ،و,$ $م ...و رزا و 6ﯾ ,ﯾ ن ،هر
د$زا6 ،Yم 0ر$ﯾ د4اﯿ 35)،Sو 4,3ن & ت) :د4ا :(,رﯿ
ﯿ رد $ن رد دا ه )6ﯿ 1ﯿ5ﯿ ن( دا .ڕۆژ ﯾ ر د$و:
- 6ﯾ رد $ن-و6 $ﯿ 1ن د ،Y"$ﯾ ﯾ4و و61ﯿ ،Y 1ﯿ Guو ,و
`7ﯿ ن6،ﯿ7 6 1u $3 ، 1ﯾ، bووێ &ڵ ه وڕ "$ﯚﯾ ن ,ڵ (...Y
د( ) Y$وێ 0ر$ﯾ ),د اﯿ (,ر 6ڕۆژ 6زاد ،$هر" د $از
1و،و 6ز$ر د$وت ﯿﯿ ،م ور ود$وت و Sد$زا ،Yز$ر
د$و ،و ,اﯾ د$زا&6 Yررد Sم داواﯾ )ر{ #او .0 $زﯾ#1ا،دﯾ ن
د$زا Yهررد ﯾ ن 6ر $ ,"-س 6ر ﯿ ﯿ،pو $ه وﯿ=اد رد او-$
&6ر ڕ$خ د 3$د $ﯿاڵ دا1ﯿ-ﯚ 4و ﯾ ﯿ Yﯾ ر-ووان و1
ه.ﯾو،$و ﯚ ,ﯚﯿ1و6 $# $ﯿ 1ن ،Sوuو زﯾ Sﯾ`ﯿ ،Yداو$رﯾ ,3
دﯾ ,د.$
1ر 6ﯿا>& ،ﯿ 6ﯚر $رم ڕد&6 :1 $ر 6م 1 6
),و61ﯿ (Y 1وڕ "$ﯾ 6 ،Yﯿ6 #ﯚ ﯚچ 2ق داد# 13 &$ڕ
ﯿ وان و d)Oو زﯾ#1ان و ,6و 0زر6 ،$وان &#ا )رﯿﯿت(داد ،$و
1ڕ Z "$ر )) ﯿ dد$؟ دواﯾ Sورد رد د$ﯿو $و
ﯿ$#راوا د$ﯿ1 1ﯿ ت ر 6م)رﯿ ` 6 (4ﯾ ن،هر 6و)6ﯿ 1ن 4ﯾ ن( و ،
14
د$اﯾ ﯚ 7 6ﯾ" bوا :هر6و )زﯾ ء& [ ن ،هر6وﯾ 4ن زﯾ nن ،و 6واﯿ 3
36ش د$ﯿ 1اوﯾ Yهر 6 #م ڕﯾ=ﯾ4 ا ڵ ) ﯿﯚرﯾ.Y1u
،Zڕ6 "$م رداو 6م 6ر ﯿ و6 1ﯿ-Y 1و $د Y$ﯚ ﯚﯿ ن ﯿ ن ﯿﯿ
د، ، $دان ﯾ رو ڵ و 6و$و 6واﯿ ن +ﯿ7 4ره .دوﯿ د$دا!
داﯿ 135دﯾ 0 ,دﯾ ن د$ﯾ Gو ه ان ر oڕ$ﯿ>& :$ pﯿd
وﯾ -1و ﯾ`ﯿ Yد$زا Gڕا...3د$ﯿ j 6،Yد Y 6) :$ﯚ و و
داه 4و$و رم داا 36 #ﯚ و رداﯾ (!G1ﯾ 0ﯿ ن ﯚ ا_ﯚ>و)ژ$ڕاڵ
رزا(ر داا#و ،$اوز ه ,ن ،ه و و$زن ,و `ر 3و
#,او$و ،$د 0$و$رن` -و ردانZ-ﯾ Qو ور$ﯾ -ﯚ "و ،و$و رر
ڕ $دا!Y1
6ﯚ ا ﯾ #1د$د$م! س Yوﯚﯾ ،ر) ﯾ و ر&ور$ﯾ Yوﯚ! ه
ه=>اردﯿ` 5وڵ ﯿﯿ! م $دا ++ت ون و++ ...$ت ر7ﯿاز 6ﯾ ،ﯚ j 6ﯾ ن
")#ن ،و$دواﯾ ن ,ون ،هﯚ 7ڕ $واﯾ j 6ﯾ ن & ز ﯿ4ﯿ ﯾ ه=4ن ،ﯚ _ Qﯚن،
ﯿ ن وان ،هو د$راو ر&ردان و 6وار "،Y$ر$ر> $ﯿ ،Y1ﯾخ و و
و"و j 6 ,"...Yﯚ د$زا &و$رﯾ وڕ7$
Sر و ر داا#وو $ردا!11
رم ڕ و $و ه و ﯿ 4دار و )[ر و >ردوﯾ و ﯚ ر! ،واﯾ،
و 6ر دا 1و 6و 7رهZ .ﯿ$ﯾﯿu ،ﯿ & Yگ و$ر&ﯾO ،Yدود $
$ڕا 3رد 3ورداﯿ ،Yو" داش ,ﯾ-Yﯚ ﯚران و Y 6دﯾ 1ن , -ن
_ر $دوﯿ ،داﯿ35ا دوﯿ , ،ﯾ .Yش Oوت ڵ " داﯚ ر ن
ه#را"،ود!؟ ﯿ ر ,دو Z ،6 6ﯾرو ﯾ &nدو زﯾ#1و ن
دۆو 6...$ﯚ ,دوﯿ 6م `Oد$د$ن 6 Yم ,ﯿ `ت ﯿ nﯾ،Y
Xو 6ﯾ ن ﯿﯿ رو ر ﯚﯾ ن و36$ﯚ&ن و هڕﯾ Y1وڕ$رن؟ 6ﯚ رﯿ
6م `Oﯿﯿ رد $ﯚ =ێ ) :د 3ر 6م 0ﯚر $ن د$وێ؟!( G) Y 6واﯾ
هﯾ! ه و$ز) 6 . ،Zﯿ هڕ , $رد ,ت&6 ،ر ز$#
& #د$ر ،Y1و $رزا و ن د$د$م د 3رﯾ 3ن ﯚ 11ﯾ ،ﯚ ﯚ ن
=ن 4j :ن د! ﯚ!
) ...واو و6 $و ڵ ﯾ>ت Oوو $دوو ه ه وﯾ6(1996)Yو ردا
ﯿ.را و$ز Zون ،رد$وام ه و 6واﯾ رد 3ن ،و $#ن و وا3.1ﯚن
7ﯿ ن د$د ،ه Y 6ر S $ڕﯾ ،$و & 6دار,ن .دور ه ڵ
) ،pهر وا 7ﯿ ن $#داو رﯾ ن داو دام Oﯿ Yدﯾ 1ن & ز
ﯿ4ﯿ ﯾ ڕ #وو 6 -$ڕﯾز & & 6 1ڕ ان 6ان و6اق ,> ،دام و.
ر6م ,و$ڵ ه >ون و ﯿ.را 6ون j-ر$زو jز دوژ 1ﯾ 6
دا 1ر -ان ) ر د4ا رزا و ﯾﯿ ﯿ 435د$ﯾوێ 6و $
هﯿاﯾ ،ﯚ رد $ن و$ر& Yد 3رﯾ ،د $ﯿ3م 30هﯾ،
دان .م ه ه34و ﯿ وﯾ6 3م &ڵ ) Yﯾ#$ﯾ ن د&$ت-
ﯾ $#ا 6م هش وه را >ر ،ڕوزد 6م دوو ڕ>ر $ڕ از ،$هوﯾ1
15
د $ﯾ ور ﯾ ه ود$رد &ڵ رد6 $اق د$ر$و $وت ﯾ ر
ودو $` ،ه>5) 3ﯿ.> 1ن-ان .دوواﯾ ﯾﯿ ن 0ﯚر$
ڕﯾ35 ,ﯿ 4ﯿ ن د,) $ت ) و ر ) ، $ر د4ا رد 3ن و ) ن
ﯾﯿ 3ﯿ 435رد 3ن #> ،ر$7واﯿ ن رد 3ورد $ردا
&ت 6 , S& ،ﯾ رد ،د$ﯾ S #ڕۆژ ` Sر $وﯾ ن ون،
36و ر $د6 3$م و 6و...و م و $ﯿ ن د $ارد(...
`7 ,ﯿ S !...د ` $ر $و$ﯾ زد$ن " ،ﯿ pد $م _ﯚن م
ر$و6 ،$و $زﯾ #او $ﯚ ر...$ﯚ6 وه د$ن #1اﯿ _ ` ,ڕ "$و
...دوژ 1دا 1ر!...ﯚ ،چ و ،$چ؟ +Zو #" ،ت ژ واوو واد$ن!...
6و `7 ,ﯿ$ !$ش د $ﯚ ڕ 0$و هژارا 6م دوو ڕﯾ>ر ،$
هژارا ﯚﯾ ن ر$و Sدا و $و ﯿ " 0 2و 6ر$زو
ﯚﯾ ن د$ڕوا, ،Yو &ﯿ ﯾZ ،3ﯿ 5و 6وﯾ " 1و و دوو ڕ>ر ` 6
و رزان 1 ،ﯾ= #ن) ،ڕ$و 6وار" $ﯚل و ﯿ ن >!Y
>...ﯿ،1دام Oﯿ #" Yڕۆژ $دوا ﯾ#ا د$ﯾ ن هزار س 6ر ه=>ارد $ﯚ
ﯾ ) رز& رد رﯚ ر &ڵ دان ! و ﯚپ ور ه36 د$ر0$
` .ﯿدو...$
G) Y 6ﯾ و7 . .ﯚرﯾﯿ رد 3ن وم د.$ﯚ زۆر &>ﯿ dوم
Oﯾ د$د رزا ". #ﯿ& ,ڵ دام Oﯿ Yرﯾ ,وت و& !$=ﯿY
هرو و$رز ز 3ن،د$ﯾ ن ! و ﯚ) دام ﯾ>و؟(...
-ن ا ...+رزا &ڵ دام Oﯿ 1وت و =دو !$ﯚپ و .و ﯾ...!$ه ،دور3
&ێ >و!$؟ و$ڕد!$؟ چ #,او$ﯾ 0 6ورد$ر ﯾ Z _ ...
7زﯾن او د "$ﯿ1ﯿ 4ن S ،دام Oﯿ Yو O ﯿ#,ا ﯿ$# 5دا
ﯾ3ﯾ ن د3$و6 ،$و ت رزا ﯾ Sڕ&1 $ا `زﯾو ،هر ", #او
د د&$ڕا# 6 ،ا ڕ`$ﯿ> .7ﯿ دو& ،$ڵ Oرﯾ xه و و$ش و...!$
م ر 6و$ش ڕا ) ﯾ د !$رزا ،وت و& ،=ڵ دام ،ﯾ1وﯾ& 1ڵ و!
دژ ...؟ دژ رد ،Sڕ7$ﯿ ،Sbه و وﯿ ،ه و وﯿ و $ﯚ!
) ﯾ د $رت ڕ د"...1 $ۆ د $ﯾ1ﯾو !$ﯚ" و" 6وه و $و, Sڵ
) X ,و،$ﯚ " )ﯾ#, ` 6 #$راو-$ه )ﯾ6 #$ﯿ 1ﯿت و !... $X
1ﯚڕ ،$دام Oﯿ ،YرOم رزا ر" و دوﯿ و ,و و و "و د،
رزا دا دام د `$ر&ﯿ#ا ،دام و $ڕۆژ ،Sﯾ د $ر&1
و9000/،ﯾ 1م رزا &ت و ،ژ رزاﯿ هژارو bو و
ﯚ) رۆ ن(ڕ ,ﯿ pدو 7د [6ردن6 ...وا ﯚﯾ د>& G$ﯿ dد G$رزاﯿ ن
م 0ﯚر $ڕووداو و د $ر&ژ Zﯿ $ردن ...دام رزا ﯚ#ز
ر,د-دام د$ﯾ ن 0ر ) 6ر 0 $و$ر رد ،رزا ﯚ 1ر 6وان
د$زا3 ،ﯚ ره ﯿ 4ﯾ ،دام #1ال و زارۆ و S2و ` _ ه
. ...# ,ز$رﯾ ،Yر رزا ژو :ا 9ودZ :ﯾ#و 4` ،ن،
ﯿ...د$ﯾ.ت 6ﯿ#رﯾﯿ6 pو 3وﯾ...ڕادﯾ #jا ڕاﯾ.ﯾ 6 #ﯿ#رﯾ dهﯚ ﯚ > ردو
16
7ۆ 6اق ژراو ،$ه >درۆ و ،م هر Oڵ 6ﯾX Sﯿ 1ود
دام و :ﯾ د$ﯾوﯾ ﯿ,ژێ،ژراو د$ﯾ ن 0ر ﯾ ڵ >3و!
Y 6ﯿ Gﯚ &ڵ دام و=ت د ،ﯾ ن د ، ...$ڕ>ر ) ,7 ،$ڕۆژ د $وf` 6،$
ﯚر#, )،$او$و ` 6ﯚ د $ت ،ﯾوێ هﯚ ه 3ﯚ ` زا ,
nو&6 ،1ر)ﯿﯾ وﯾ= ,ت` ,"...و )15ﯿ ن ﯿ ت S 7
و$ر& Yهڵ و ر 0و 6ﯿ ، ,4و6 "$#م Y37 6و و) , 6 ،$=رهم ﯚ
و $رد& ،ڵ ﯚ دﯾ ر ...1ﯿ ,ت،م ﯚ)دو د S$ه$1.
20ڵ ( ﯚ و $ر)س و رۆ و رۆ 14ﯿو...$ﯾ ن ه وان
_ر ،$ﯚ و$ر&1و $هو!
) ر ا! ` 36و رق ﯾ 6 Oزﯾز 0 ،دام داوا د $ت ﯾ ر #ا،
هو.،ێ!...
>4ڕ6) !$وا 7ﯿ ن د$د هﯚ " ه #دوواﯾﯿ Yهودا هﯿا ز
ﯚﯾ ن 6ﯿاد+ $ﯿ31ن &#او ﯚ ).5ﯿ و ڕووداو ،هز S ، 4 6
و$ر&ێ1 -زوور )ڕووداو( Zﯿ ه و دام و رزا و 6و)ڕ ود
هر6 $م ,ر &ز .ﯿ ڕۆژ 6 31وت د,) 3$د و زو 4 )
و از رد 6اق وداوا) ﯿ ,ﯾ(ﯚ ." 7رو ،Yو د!(
و) ن) ...ﯚ# bXن دژ دام Oﯿ Yو2ﯾ .هرﯾﯾ2 Sﯾ رد)ﯾ
20ل و رزا( S3و رو& 1ڵ و :ﯾ6 `,& Sان و
6وﯾ #ﯾ.و 6ﯿاق و .و $رار ڕادو ،د$و 6 ﯾ ، ,ز ﯿ$
داﯿ S135رد 3ن و 6ﯿ 6،#م دراو ,ﯚ و رزا و ,) و3 6 $
و ،$وروو >و(...
6ﯾ`7 ,ﯿ...ﯾ$#زا چ ,ت ،و 6م ر و دوژ 1ر"ﯿﯿ! زارۆ م
ﯿ $ﯚو،$ﯿ) >aرژﯾ& 1ﯚڵ س &و و د)$ا ،چ ,ت زۆر ) ...Y,
دۆ 3ﯿ ` pﯿ ن &,uدا "...
ڕادوو 6و دوژ 1ﯾ و ر 1 و )ﯾ ر ودوژ 1ﯾ رزا و
( ﯚ د$ه 1960د&$ڕاو .0)$ر#Z oو 4Oن( 6م دوو$
)ﯿ ن 6م و>و )داﯚ 6ﯾ) ,ﯾ #$ﯾ.وﯾ 6م هر دوو
6ﯚردو& د6($م دوو ،$ﯾ ) ر د4ا رزا و ﯾﯿ 3ﯿ ، . 435ڕا ﯾ ن
ڕا ` 6ﯿ$#ﯾ ن 6وه و 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,م ,ﯚ 3 6
ازادا ,35)،ر وا`9ﯿ ﯿﯿ...
چ .؟ م .ﯾ " #ﯿ+ﯿن دﯾ 1ر ﯚ 0 6وداﯿ Yد هز $دﯾار،
هردوو &وپ `وﯿ ن دو د3$رو...ﯾ هز Sا 6ودوو ڕاد$و 3و
ه6 و دوو ،$وﯾ,,ون و ﯾ#ر ت و)ت ن! ) ر ا66 ،م 2ﯾ Zڕ $و 6و2
6ﯿا6ﯿ ...fهﯿز دﯾار! " ، 6ارهزارس م هو.و )5ﯿﯾ و ڕو #,ا
ه وﯾ& 1996 1ﯿ ﯚﯾ ن د $دا .زۆرﯾ ن 6 ,ﯾ "#ارون،هزاران
دﯾ,ش و $د$ور$ﯾ دواﯾ وان ژران،ﯾ ن ر$و هو 6وار$و )ڕﯾ $ون 6...
داوادو دوو ڕﯾ>ر:
17
)داﯚ رد $ن ،ڕۆژ 6وا ،رد6 S $ﯿ ,ر&رم ه ت و هت و دا ،ه .و
رد6 $ﯿاق ) #ور $د$ت(6ﯿ5) #از د$ا (...و$د$رو ،$و$د$رو،$
&ﯚزل` ،و j 6 د $ﯿاڵ 3 ...د$و! ` 36و 6م ,ﯚ ن
16ﯿ ﯿ ن دا ،Yو ن 2ﯿaداﯿ Yو 7و ,ن و )ﯚز nۆ 46 ،Yوﯾ ،Y
وا ,د46،وﯾ 6 Yو 4++ن د 46،وﯾ Yرزو Oڕ 4ن ﯚ س ه-5
&6ر 46ﯿ6 Yﯿ ++ 5راو6 ،$ﯿ & 5گ راو6،$ﯿ 5ۆڕو ` و
راو ...$ا ا 3ﯚ ﯚ ن هن ه .و Sو=ن و .0 .ﯾ
) 6 Oﯿ !... (4ور Q3ر د$وا >ن،ﯚ& ر $ت ﯾ ر3دا
رت د $و:$
د 0 :$ر Sهﯚ دﯾ[+ﯚ 6 ,ﯾ ,ﯾ &ڵ =ﯾ و &ڵ رد $ن)ﯾ
رزا و20ل ( وو =دو ،و ﯚ 1.رد $ن40O ،ﯿ 1
ه.ﯿاو 1Xوا &ت&6) :ر)$# 35زا رد $ن ﯚچ و ﯚﯾ ن
ﯿﯿ6،ﯿ. 3ﯾم ﯚ ﯿ 6(.ز`زا زورس د$زا j 6).0 ،Yﯾ ن( و رو،رو،
ﯾnﯿ ن هﯾ و) ﯿ #او$و ،$ڕووداو 6ﯾ و &35ﯿ 7 pم ن،در) =ﯚ ه و
,ﯾ ن ﯾ1 #ﯿ3و... $و ،هر6و هزرﯾ ن در =و)ﯚل & $
" $36ۆ Sڕووداو 4 6 Sن ڕووﯾ$#دا،د$ﯾ #م ڕووداو و ﯚ
د$دێ! 6 :ه ﯿ 4 6 b 5ن داﯿ35و و چ ﯿ pر `2ﯚﯾ ن ﯿ!Y1
ڕا واﯾ! Y 6زۆر 0ر& ،ڵ 2ﯾ .و 0ﯿ_1ازا هردوو &وپ u ،د Gدۆو،$
ه وﯾ ن د ا +ﯿﯚڕﯾ ن زۆر ش & 6دارنO ،ڕ $ڕووداو =ووﯾ
هن،زورﯾ pرز7$ن 4 6...،دﯾ ن 4 6...دﯾ ن چ؟&6-ر ورد $#ڕوا دﯾ ن هر 6و
"ۆ : $36ڕووداو &ا 4ت ﯚ ورد د$و ،$ورد $ر 3 5ۆ
& 6دارﯾ ن هﯾ ،م ﯚ ﯚ-ﯚ ﯚﯾ ن -د... &$وا "0 #ا دوڕ ودو$ﯾ ن؛:
`رارﯾ ن دا و Z 5 ،$ﯿ ه و دام و رزا د 3$ڕﯾ$د#ا...م
6 م ه ت وهﯚ " ) ﯿ )ﯾ#$ار Oﯿز د ا رزا ) ڕاو $و$زﯾ
د$ر$و ،$و وڕا 1 6ﯿ وﯾ 6ﯾ ,و) ز ﯿ ( وهر دﯾ ,
وا3.1ﯚن & ,uڕا&1ﯿ ن ﯚ&>ﯿ 6م ه،داواد $ت )ز .$ﯿ
دوور م و =و ڕوون و , 6ا ،دژ دا 6ان ،د$و6 ان #ات( 6م واو$ﯾ
داواد $ت د$و 6 ﯾ6) ,ا`ﯿ pم ر$و 6 $دار #ا(ه6 >ﯿ ,ر دۆ 3و
زا 6)-از ,ﯾ و ,"،هر Oڵ ر ڕ ڕ,و Yو
ﯾ1وﯾ 1رزا و دام Oﯿ Yد$ﯾ ن 0ر ز .$هژا #و&...ﯚ vر $د$ﯾ.ت
` .ﯿ هز6 $اق Oﯿ ,ﯾت د$ن6 ،ﯿا`ﯿ ن Oزرد$ن ه ﯿ و
ڕوو ڕوو ون &ڵ 6ﯿان4 O،ﯿت و 7ر $واﯾ ﯚﯾ ن ر ور)O (.Y1ﯿز
د4ات 6ژ 6 $ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,و ،و0 ﯿ 1ر 6اق ،ه OزرﯿY
ر ,ﯿ دژ 6م د$و 6 $م $#ن،
و &ڕاو6 $ا`ﯿ ن ﯚ ور ،$ & 6دار د$د$و $ﯿ ڕ " .ر$ﯾ
6ﯿ ,رOز $#ن, Y ،د 6ان راز,ن &6ر 6 ,3وه bو ) ر
د4ا رد 3ن.5) ،ﯿﯾ ن 1ت(
18
رزا ﯚ ﯚ و Oوودا &3nو&ﯚ ﯾnو Oوﯿ#ا )3+ۆ)ڕات )3+و د3ﯿ رو
و$ر زﯾ` (Sوڵ ,ت 6م ڕ ،$ﯾ .0و$زﯾ د$ر$و 6 $ﯾ ,
ﯚ رد ﯿﯿ ) 5ﯚ دوور)$رز ,ت( -ا در =ت ه 36
5,ﯚو,-!$وه6 اﯿ Y 6 :&(.ا Gرا >ر6م و$ژ ﯚم ڕا.م.
&6ر $6ر ,ن Y 6 ،و6 "$#ا`ﯿ ن داوا ﯾ ر ,م(!.
رزا و ڕۆژﯾ#ا622) ،وت( ` `ز $ﯚ)( 0دام Oﯿ 6) ،# Yرق
Zزﯾزد&$ﯾ3و ($و دا دا داوادو دا ل ,ت و 6وان د$ر$
ﯾ ر #ات -د$ر6 $ﯿان و6 )-م ﯚ زور رد6 $اق روون و
رزا و)ه وڕ$ز ( ه چ ڕاد$ﯾ دواڕۆژ ﯾ ن ه# .و ﯾ ن
ڕ,وت چ " خ 6م ﯾ رO $ﯾ ن &>و 6 .ڕوون و ر " وو ) ر د4ا
رد 3ن, 6 ،ا )3+ۆ 7ﯾدا6 ،و د#$ن و داﯿ6 3 135وت #ارﯾ,د و
دۆزۆ " ،و),و 1ﯚ ڕۆژ دواﯾ &ڵ و دا O-،ﯿ#,ا ر ﯿو ﯚ"#او
Zﯿ هو هر6وڕۆژ د ,>) $ت(!)...م ه &6رﯿ Gوا3.1ﯚن ز.$
ر Oﯿز د4ا 3Zر زاﯿ،$دﯾ ن د$و 6 ﯾ ,هﯚ و 4 6 1
و وار$ﯾ ه و ڕۆژێ 035و 6ﯿاق،و$رد&$ت،ﯾ$#ا چ ﯿ 31 Sو(.$
)_4ش و ه ت...ڕا 3د 3$ڕزێ!` ،...ر ن&،ﯚرا Sهوا #زێ& ،ﯚرا.
6 0ﯾ6 ,ﯿ ز 0 ،$# $ر$ﯿ6 pﯚ 7ﯾو ،uﯚ هر6ﯚ &ز_...,$ﯚ ﯚ
&ﯿ ...
)...م ﯚ .ﯾ 135هﯚ ر Oﯿز د4ا رد 3ن ) ر)ﯚ د,[3$دن م
ر($و"$#و ﯾ ﯾ Yﯚڵ G 6رزا 6و ) $#$ز
ه 3$#و د $ﯿو ($دام Oﯿ Yو `O ، (...ﯚﯾ! دام OﯿY
" &ڵ ﯚدو$؟...ڕا 3 ،3ﯚران ،$3ا 3و،س و ر و
دووZ،ﯿ 6 $و دو ،رزا و $م ﯚ ﯚت ...ﯚت &ڵ 3
&#, O -$ا 6م j 6ﯾ د) :$ڕا وﯿ[ ه .0 Y 6 ،$.ت داﯿ(!G5
` د$ﯿ! 6و ت " و$اڕ 2 Y 6ڵ وڕ داﯿ G5وهﯿ tﯿ ) ،Gو) ش $
...! $#و ۆ 6و Oﯿ ,ﯾ ﯚ 1 Yو $ۆ و$دوا ر ﯚت و!$
دواﯾ و1،اڕ )...! 3 $رزا د $هوێ و دوو" و دوورﯿ Yدا>ﯿ!1
,هژار `ﯿ S,u1داﯿ35و،$د$رد ﯿ ﯾ 36د$زاﯿ (...Yو $دا
د="$ێ ،م و ل ه$#وز د $رو&ﯚ و`و &ﯚﯾ7 $#زﯾ دوو &وپ
دو Zﯚ&ﯿ ڕ>ران د$ن 6...ز! $
)...دام ه ) ش $ڕۆ ڕۆژ 6و Z ﯿ ت ،ﯾ و ڕوو ڕوو ون
ر $ڕﯾ6 ,وه .& 6 ،ﯚ )6 6 :( ,ﯿا` ر Zﯿ 4ڕ$
)ڕ د$و و"ﯾ و ,1ڕادﯾﯚ 7زﯾن هو ه#ا )).ر د4ا
رد 3ن ژ>ر Z & 6ﯿ 6ﯿا` د 3$هش د ،و هز $ﯾﯿ
ﯿ) 435ﯚ " 3و ون ،رر $ﯿ 6وﯚﯾ ن ﯚ ا7 ،و د(...
)ﯚ 3و ،دام Oﯿ6، 2 Yﯚ)ﯚزﯿ 6ﯿا` ﯚ& ﯾ ,و ﯾ: 3
Zڕ$ب و 9و 6ﯚڕ و ر 4ن &و) دﯾ) ،,ﯿ ( ر 0ڕuو داﯿ Yد$دن،
19
Sو$ر) ، uوا6 $#Oا` `ڕ 6ﯚ)ﯚزﯿن ،هوﯿ& ،ڕ $داﯿ35ا
ﯿ -و ) , 6وا(و رو ژورد4` ،ﯾﯿ ن & Yد3$ﯾﯿ ن د6 0 $ﯿ#9ام
دن،م ا ) ز ﯿ ( و $ر&ا ﯚ و" و$د$ر و،م
دا و $هﯚ د X. $ن ه S#1ل و) )3, 6وﯿ !& ,و ) ﯾخ( &ڵ
د$وﯿ )ﯾ#$ار 6ﯚ)ﯚزﯿن 35X0و...
) ر ا!)دان س ڕرا 6ﯚ)ﯚزﯿن ،زورﯾ ن 6و 76رو ر زاون،
ڕﯾز 6ڕ5ﯿ ن >35X0و ه >و ) ڵ 6ﯚ)ﯚزﯿن ،و د$ﯾ زا ا Yچ " و$اڕﯾ
ڕو GOو " و )ﯚﯿ ن دام Oﯿ Yه ،ا .0ﯿ Yو &ﯿ ﯿ ن 7ﯿ#ا 6ﯿ ن د،
ﯾ ن &ﯿان ود $و6 0ﯿ#9ام ان،ﯾ ن ازﯾ#1ان،ه ) ڕۆژ دواﯾ 0زر$و ,6
6ﯿ#9ام (...Y,
م $دا رۆ ) ر دﯾ4ا رد 3ن هروا 5& 4د$ن) ،ﯚزو 6ﯿ nد $د7$ۆ Yو
ود$و0 $ا ا &ڵ ه )ﯾ 4ﯿ ن `ت )ڕ ﯾ ه رم 0
ن...س & ) ,uزوێ,-ﯿ& pﯚﯾ رزا ﯾ ن رﯚد 6چ
6ود Sو و$ڕ 3ن ،ﯚچ Oﯾ 6و ++ن هﯿ tو ﯚڕا د؟ Sﯾ.ت
ێ &ڵ ﯿا 6ﯚر $هd = 6وو 6م و$ﯾ ﯿ1ﯿ 3
وو د؟! O Sﯿ O 35 6ﯿ ﯿ S3دا -رزا هروا رزا
و ،$و هروا ...! ڕ>ران 7ڕ رێ ) pدورﯿ7 1زﯾ ن ﯚﯾ ن
د$ا،#هروا ﯚ ﯾ3ﯾ ن ت د... 5$و $دا+0 -ﯿ ،ڕۆژ ﯾ
ﯚ ﯿ3ﯾ د$و 6 ﯾ) ,ﯿ ر د Oزر6 j 6 $ﯚ 24ت ژ ر 6م
ڕوداو= ،$ﯾ ﯿ ﯿ 9 2دهو ،ﯚچ .7 jﯿو و 6ول و )ل و
6از 3, 6وﯿ ,ﯾخ &ڵ د$وﯿ 6ﯚ)ﯚزﯿن ﯚ دام ) ...!5X0و &$
زارۆ ن د 35&..."$د$ﯿ &ڵ `4ﯾ ﯾ & د$ن ...و$ر` 131ﯿ1و $واز
1>ﯿ...Y
،ﯾ دﯾ Sاد$را 4ن ,ﯾ :Yچ ون "ﯿ ن د &ڵ ا ﯿ ن ،چ دژد$و$ﯾ
را >ر .ژ ا ﯿ ن ﯚد$ر!
ڕادوو دوورو ڕ " #ڕان & 4ﯾ fو 6واﯿ2 3د$دﯾ Yو د&$ڕﯾ1و $رد $
زﯾ :3,ﯚڕ Z :ﯿ) #ﯿان و ﯚڕ 6ڕاڕات :دواﯾ ,5,ﯚڕ
Z : (1304)1925ﯿ)#ﯿان،ﯚڕ & 6د$ر ﯚ د .&$رﯿ &ﯿ 0 SرOول و
` 2داو $ڕا)ڕﯾ ،1,5 S 1ﯚ او$و روو و .$رﯿ داوا ر
6و$ﯾ 6ﯿان ر 6م ﯚڕ رد ﯾ ر #ات...
)ﯿ ڕو ڕ6 ،G$ﯿان 6و" ﯿ pدوو وازو ﯚ"ون و هزرو ﯿ,دو ،$ر$ت
"ﯚﯿ #,او& $ڵ )اﯾ رد( &ﯚڕ#ا 30هو)) Z د$ت( # 6ا 6و
ﯚ"و دژاﯾ ﯾ ر ﯿ#ان اﯾ و داﯚ و ﯾ رﯾ$#ر دوژ )1ا ﯿ (
روو د.$
ﯾ Sﯾ ﯿ ` S Yزاج و ),Oو ,ر ﯚ رد( و ز&
4Zه ) $#ت ،د3ﯚر 4Oود 576ر6 .$و اردﯾ> - 5X
(1926)1305رڕ -درۆد ) " $ﯿ ران ،ڕ &ﯾ#ا
20
11ﯿان 6ﯿان ورﯿ ،ه& 1ڕ داوا )) ن را رﯿ( u
رد د $و .$و ر ,دﯾ 35) ,ﯾ ﯿ -1304 .ر ) 13ﯾ 1 4
)و$داﯾ و ﯿ6(31ﯿان ورﯿ وﯿ>و ) ﯚ ڕادا>3و )3و رﯚدن ﯚ ه 1
د )ﯾ#$ﯾ 7ره .و 6ور $#>رد5ﯿ6 1ﯿان و و وت ,
ر7اوان و ) ن و رﯾ 3 Yﯾ)6...و ت ﯚ 46چ ز$ر$ز &6 ر ڕۆژ Sرد 3
4Zر ﯚ ،و ﯿان 46و د$و," ,ﯚ ڕ6 "$ا و 1ورو ادا
) .>,هرم $ﯾ د$و6 ر 3ن ور ڕۆژ 6وا و 46 ﯚ$.
))3 6رﯾ (dﯿوﯚ"و داو 46،واو 0 4Zﯿ د$دو ه ڕاد$ﯾ
ز$رد ڕز& رد$د(...
و 6ه,ا 6 ،,#وﯾ 1 1و،د "$ودا هو ،ﯾ ﯿ Yز رد
ور)( 4Zد$ﯿ1ﯿ :Yﯾ )9 0ﯿ Zرد 3ن(1908دواﯾ 6ﯿab1
ر 2و X,) ،و $و ڕا 6 1م 9 0ﯿ د1 $ﯿ1و...:$
>ﯿ---------------------------------------:1
&-1ﯚ vر دواڕۆژ)د$ور6 $و$ل(ژ ر6 $وڵ ﯿ )21304 .ڕ&26 $او)2 $ڕ$
>368ﯚڕ رد $رﯿ ،و رﯿ,دن و ر )ﯾ #$د$ر$و6 $ﯿان 1307-1310
وﯿ 1و $ﯿ ت.
-------------------------------------------------------------
-3دوا ڕ & , 35و 4ﯾj0 +ا7ﯿ ﯾ و1ور ﯿ 0 46ﯚر X ,و $
رد# $ارا ,Oو 36رﯿ ﯚ ﯿ د،Y+j$زور ز $#د6 $ﯿ46 5
و$رد$د$ن ،ڕاد$ﯾ ر $و 46 ش دا ل د$ن،و 6واز $را ێ
$#د$ن و 0و$ر 6 46م 0ﯚر 6 $را 6 .0ﯿ#ار $ر دﯾ "،$ر$و ﯚ
و$د& $و ،$ﯾ>ت 6م 6ر &! و وﯾ=داﯿ ﯚ و `وڵ دو $رد $ن هﯚ
زا د $ر&ژ ﯚﯾ ن ،د_3$رۆ 6واز $ﯾ ر46 ،Yهﯿادارﯾ ++ Yڕ$
ڕۆژهت زﯾ, Sاﯾ و 0 ++ﯿ> 6ﯿان هزار ژ Xوﯾ و زا و
ﯚﯾ ن ڕﯾ$دو ،$ﯾ>ت ﯚ 6م هﯾ 46 3ڕزدا...Y1
j0 ا7ﯿ ﯾ وﯿ و 6ور و"ﯾ 6ﯿ ,ر&! ++ 46-4رد " و&
ور$7وا 4ن دا&و ،$و ` زا ڕۆژهت ﯚ6 2ﯿان &ڵ ﯾ 3ه و ڕ "$و
ه ودﯾ Yو اﯾ ،Yد 3$دو 3ﯾ و -ﯿ>ت در =دو $هﯿادارﯾ واو ن ) هﯾ
6وﯾ pد6 46 3$ﯿ3-ا و5) , $از و د_5[3$رﯾ , 46ت...
-6ﯿ3و و0 $ﯿ Qو,Oو ز 6ﯿان ر$ت و $رد 2ﯾ دۆ 3ﯾ و
-ﯿ>ت و 6رﯾ ,ر ﯿ 5ن #ات , ،رد ,ﯿ aﯚ ﯾ ﯚ ڕﯾ $دو،$
د6 $ان ،و $ر ن زﯾ3,و ه و ڕ"$ن،دۆ ,3و 7$و ﯚ ,3ر ،چ
د$ر$و،$ﯾ ن ژور 6ان.
9 0)-7ﯿ Zرد 3ن( ﯿ3وم ر$ $دا ،روو د ،1 $ﯚ
زۆر ﯚ> د$زا ،و &6ر رووش و،د$ا =ێ .5) :
=وو)6ﯿ6( 1ر ﯚ ﯿ $م ﯾ3اﯿ $رو Yو$د1 $ﯿ وم 0ﯚر $ﯚ
3وان د$زا )-،و$ﯿ ت ،ﯚر رد $رﯿ )2ڕ- 199-200 $
21
ﯾ دﯾ& ,ور)$ﯿ وا ڕۆ>1ﯿو & 6دار )ﯾ6 #$ان و 4Zو"+ﯚ ﯾ و"،
و ن 6ﯿa39ا>9 S+4ر G Oو4Oا رد6 . 3و ڕا)ﯚر ,ول
$#)1ج(ﯚ ران د$ێ2،ق ` #ن ڕ 7ره! و ڕ6 "$اﯿ ن
ورد $ن )15ﯿ روڕا[ رد $ر$7وان ﯚ ران د $ت` 6," .ﯿ$#و ﯚ"و و ) .ن
3و 0ﯚر $ه #ﯾ 14ﯿ3و " ،$ﯾ#ا 3uﯾ Yد ،S.$ه ود !$د) .Y$
ﯿ ت &ڵ و2ﯾ6 ,وه د $واو #ارا ڕ 37$ر ,و 6وان .>ﯾ Y1
ڕ "$رد 6ﯿا و ﯾ 1وان ،ﯾ6 1ا ،و` .ﯿ وان 6ان ،ود$ت ﯚ
3و ژﯾ وان ،چ 6ﯿ S ,4د& $ﯾ3و(...$و ن ر& د$وت
ور ،ش ڕا)ﯚر Sڕﯾ,وت اردﯾ> 1305 5Xد$و ,") :د$و رﯿ 6و# $ا
`رار &و ،$ر$ت رد $ن ه #و$د $ه 1و ،$و هﯿ# .و $
هﯚ رد $ن ر$ت د$و رﯿ دژ 6ان & 6دارن4Z ،ورﯾ 1رﯿ ڕا3
ر 6دان هر و ,دن ه و د$و6 ا6 pو &ڵ رد $ن
,ت ،م ر$و $ﯾ ﯿ ن 6د$و ر$و )" pو ﯿ 6ان ز$ر$ر رد $ن
0و (..
)ڕا3ﯿ#ا وا و$ر" و د$وێ هر S و$ن ز$را 6م رد $و
ر) وت واﯿ Yو ه& # . ﯚڕا ,ر رێ ،ردان ،ﯿ
ﯿ ,د$ زو2واز Oﯿ ب , Y1و د ه & 1ﯚڕﯾ 1و
و"ﯾﯿ pدوور زا(.Y
و) ﯾ>ون( ) X,و Oﯿز ره>ن $#د: ,7 دور3ﯿ ن و
)ر ﯚﯾ(ﯾ Sڕﯾ1 5ڕ6 $م Oﯿز و0ده) 1ﯾ #$دۆ 3
&ڵ د$وت و ++ا6،ﯿا )،دد6 -(5 $م Oﯿز ﯚڕ 6ڕاڕات ڕ>ر د $ت.
د$و ن ) ر$و هزو S5رد$ن ،ت د$و Y1ه &و)ﯿ ,ه ود !$و وت
ڕ& &1 $ڵ ﯿ ﯚﯾ ن ه و ر X.ﯿ, Y35ن ،د$وت و 6 ++ان زا~
د ) ر ،$هز ,ﯾﯿ هﯾ،ه و ڕ ،"$و رد ،رﯿو 6اق ،ﯚﯾ ن
6ا د$زا Yو 6ا و ﯚﯾ ن 7د$ن و ررزن،و را >ر 7ره .
ر و دا nﯿ و6ﯿ 1زور 7ره6 .ان ر&ﯾ ن دو$و
د$ن6...و ت د$ﯿ 1د$و6 ان دوو د ،زا& ڵ 6و ه ﯿ=ادو ه وڕ+""$ﯚن
ﯚﯿ3و $و ڕ 37$ر ,ت> .،او $ر&ا Sرو ،ه Yدژد$و $ش
#11رێ S ,"،ودوو د ﯚ دوور د $ت ،د$ﯿ 1ز$ر$ر )اﯾ ن( ﯾ`ﯿ& Yﯾ!$
ر $داوا ر رﯿ )ﯾ #$ر,د ﯚڕ ) & 6ر{ د$داو:$
))uوا ت،دواﯾﯿ, Yﯚ ﯚ و&$د $ت 2رد6 $ان ،
ﯚرﯿ ن ﯾ ر و)$#ﯚ Zﯾر_ 035 $وب j0ز 1ور دوور
,و $ﯾ زۆزان ﯚ 6راﯿ ن .زﯾ3و7 Z) :!$رﯾ ،Yدا اﯾ ت!
ﯚ رد$را و O 6ﯿ#,ا 6م د$و زن ڕ3ﯾ و
ﯚﯚ.ر رﯿ او ،$د$ﯿ) :1ر زوا ن ر هرد،ﯾﯿ6(!.و ت)6م د$و
زن 0 ،ت د$ﯾ.ێ :رد $وێ ڕ6 "$اﯿ (!Yرد S $و
د $ت#, O ،ا &6ر ` و 6 `a 6ﯿ& 1ز#ﯿ Yو 4Oهرﯿ ت
22
"ﯚر د$ﯿ6 ،Yان د $و 7ﯚﯾ و $رد هرێ Yداﯚ ,ت6،د
ﯿ 1رﯿ هر رﯿ ،Sهر .0ﯾ 6م دوﯿ ﯾ -ه و ڕ "$ﯚ د$زا
ووان Y35X.ﯾ.وﯾ د $ت ،زا ,5) .3ﯿ #1ا ﯿ ن ﯚ داﯿY
د $ت ...ه ﯚ 6ز$ر ﯾ ...!(46ود$ﯿ 1ﯚ .ه S#1ر،ﯚ دوڕ&
ﯾﯚ `>ﯾ 5, dد $ت،وم 6ان 6 6 : ﯿاﯿ Yو 7وان
و$ﯾ ر& ,ت؟
` و )5ﯿ1ﯿ ن ﯚ ﯾ چ ﯚش ﯿﯿ Y37 6-زو Gو ﯾ :
ﯾ ا ،ا ,u&...م ` ه_ﯾ:Y
ﯚ& 3ور7 $ا ،ڕا)ﯚر ڕﯾ,وت 6 2ز$ر - 0د ن 7و،j
1306ﯚ ڕ " .ر15) $ﯿ ر ﯚر u $د $و $ود7$ر ون) 36ر
ﯚﯚ.رﯾ ،و 4Zور و و& =ڵ ر ن (.رد $ن $زۆر و ز$$#
, 46د$دﯾ1و .& ،$ﯾ هﯾ! ر ن ه وڕ"$ﯾ ++ت،ﯾ ﯾ ﯿ ن
و6ر 1ﯿ ن ب و ر وZڕ " $ر$ڕ $ﯚﯾ ن رادوو #,او$و$و ،و
,ﯚ 5ن دوو ر $وو6 $م ﯾ ژﯾ ز$ﯾ ن زا8...Yب و ر وZڕ$ب
د 3$ن د$ر"و6...$ر 1ﯿ ن رﯿ واودو،$ﯾﯚ ﯿ ﯿ ن ه و د$ردن ،و
ڕاود$ﯿ(...Yه و ڵ ) ) pو دو" ر 0 ا 9 : .ﯿ #ون6 ،و `ﯚﯾ
6ﯿ ,ر&! و 30رﯿ `ﯾ>ن ... 3و) ن)...ﯚو ` رد 3
ر ﯚ6 ،ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ,5رداﯿ ن دا،# ,د رﯿ 3ﯚد ر) ،وه>
46ش د $و$و6وان ﯿ.ران ﯿ،Yم دا و $رﯿ 0ﯿ 6و& $ڵ 46
ه ود$رد 46 ﯾ ر ﯚ د$زاﯿ! ﯾ 2ﯾ و$و ڕوو ن ﯾ ن 2دو$
وان6 ،ان ه ود6 3$ﯿ+.1ﯿز داد$ﯿ2،Yﯾ دﯾ ,وو S=ران &ڵ
#وح وت گ ،ا،وا .ﯾ35ون 46د $و$ێ و"ﯾ رد5ﯿ Yان 6ﯿان
ور )1>,ﯿ ... (...Yا ت! چ 7ر ﯾ ,5د7$ر و!
ﯚ 3 ﯚ7 3ا ! )ﯚو ` ر ﯚﯾ7 0 (...و،j .6ﯚ ا!! د$ﯿ1ﯿY
ز 7ا ) ،ﯿ_ﯚ ،د دﯾوێ 1 6 ،رد رﯿ :Gردﯿ6 ،Gﯿا ﯿ-Gر،G
6ﯿاق =م Zڕ...G$ه >وت ه46 >ش د $و$و 6وان,،وﯾ 1دڕاو!-
ﯚ 3و ﯚ 3ﯾ ن و ﯚ 3د$زا6 1 6 ،Yﯿا دڕاوو ﯿ.راS ﯚ"؟ 6 6...ﯿ#
&6ر ه ), م ر$ت `و,د د$و6 ﯿان را >ر)6و زو 4ﯾ،
&ڵ 6و ه ﯿ=اد $د$ێ&6،ره , Sم ڕ" و ,Oرﯿ
ﯚ 3 Sز 1 #ﯾو&6 ،$ر Sه ),>م –م ر$و$ﯾ
زن ،دو Zﯾ ن ون دو!...$
م .ژ ,3 $دﯾ,ﯾ -د 3ﯚ 7 j 6و 6 jو$و 6و...
) 6ڕا6 3وان)ر ن( &#ا & 11ڵ)6ان(6و$و )ﯾ ر
6ﯿان ردان ڕز& ر Yهﯚ 30ردان ،وه و ز 4O$ﯚ ) 1X,
رﯿ ێ ،ڵ ﯿ 5وﯾ ،ڕاﯾ ڕوا ," .ردﯾ ن و6 $ر 1
د$اﯿ Yڕ$گ وڕ 5د$ر ،Y1و $ﯾﯚ ﯿ ن د Y$د$رﯾ [ڕ 0 ...Y1و$ر,
زۆر& "،$ڵ 0 ) ت د$ﯿn Y5ر ون دا و (!$م ﯚ 6و6 $ﯿ #ه ﯿ5
23
>0ور`،Yﯚ ,زۆر وێ 035ن ) .ر$ﯾ زا 7ﯚ رف ن) ،ﯿ _ﯚ
ﯾ ر 6ان ﯚ م ﯾ ﯚ ﯾ )Y1ﯾ ﯚڕ 6 (& 6و ا3ﯿ 4
د$و6 اﯿ ن دا،ژ, Y ر 6م ` 6ﯿ $#و #,او $و (...د ، $اﯾ 0
ﯚ هر و!$
$ 6و"ون و #,او $ردا"وو $هزرو ,7و #6ﯾ 5ڕۆ>1ﯿو دﯾ[+ﯚ ,
6ﯿا#,$...اوو اﯾ ،ﯾ ر و ا 3ا )،و د$رد$ر م
ﯾ)ﯾ ژﯾ 6م اﯾ( ﯚ ﯾ (!Y1
# 6ا اﯾ ن 6واﯾ ن د ،اﯾ ن ﯚ -دوژ Yود6 ،م 0ر$ش اژ و$و
ه ﯿ 5ر ﯚﯾ,د ...ڕا)رﯾ & 6 1داﯚ و 6رﯾ ,ر ا &ڵ دوژ Yﯚ ﯾ ) Xت:
) )35و $ر1-ور 6ﯿانu)-وا " و$اڕ،ر $د .$ﯚپ،دواﯾ ڕ >&$ر
)ﯿ د$ﯿزام وڕ $ش و ازﯿ#1و(
) ر ،رد $ن واﯾ ن ,7د$د$و،$دا ا ` S3و...$م و$ﯾ رت دا،روون
ﯚو& ،$ڵ `ﯚ رﯿ ڕوو ڕوو د،Y$و ر ن ڕ$زا #ر) 6ﯿا 2
)( >jﯚ 2رزاﯾ `ﯚز...ر$و) pد (.Y"$را3ﯿ#ا ر ن( )35و
5 ) واﯿ ن دا&ﯿدو و ) 2ر )ﯾ) 3ﯾ ، 3روو رد $ن 6،ﯾY
دا&ﯿد `ﯿ" (& 6،j 6) 3و ون (.ودواﯾ ر ن )ﯿ )ﯾ 1 4ﯾ،ون
وu & 6 $و n ،اﯾ و7 $و!j
چ >=م "...وهرێ د$م،ﯚ هر2ﯾ د$ڕـ Gد$رد، ، ،$د$رد زاﯿ1
ﯾ ت& ...ﯿ Yو$و 6و ۆ" vۆ `ﯾ د Gـ 6) Gخ!( ر G,د $ﯾ!
د&$و $د :Y$اﯾﯿ ن رد $ران د$د،رد "وو &ور$ﯾ ن ڕ$#ه #و
رو+ﯾ ن د$دا ،ﯾ&$#ت 6خ ﯾ&$#ت 6ﯚف! ,u& &$#1وﯾ,وت &) 6خ( –
ه وار ﯿ#1و&...ﯿ ن 6وه و رد$ت و,وت د .$د$ر 6 ،خ و6ﯚ& 7ت ،ﯚچ
و &$#1ور$ت 5,؟ ا&)) :ﯿ رم ن د$ردم &ا6...،م #ﯾ د$
دۆ داو(!...
"ن ﯿ Sد ) ﯾ pن دﯾ 3n&—#ز ﯿ Gاز .
-----------------------------------------------------------------
24
-5ا7ﯿ 1bﯾ) d,ﯿ,ﯚ ...............................1916
`-6و ود 3ر ................................1974
-7دv$ر د 3ر رد.........................................
ر" و $ن
زور ) ژ $ن زۆر3ﯿ S Qو$ر&ﯿاو0 ،$ﯿ و$ﯿه 1و 0#" $ر ،$
)ﯿ 3ر" و ،$و 6م >3ار$و $د1ﯿ:Y
وﯚو:$
رﯿ Yوان و j 6،Y Y6و :ود$تu1 :ﯿ 1ﯚ ﯾ و ﯿ رد 3ن)$#ن،
(1992
واو:$
-واد 0ﯾ)،$#زو1و $وﯾ رد > :د وڕ #و f ,ن( ) ﯾ ن د،3
ﯿاز(1960،
-----------------------------------------------------------------
.0رﯾ 3رد 3ن
---------------------------------
) .زار
25
وﯿ6 1م >3زوو و $ر ،ﯿم ,دﯚو $واو ،زۆر م هﯚﯾو$و
ﯚم ،ﯚژﯾ1و $ژ .و دﯾ,ﯚ 6)#ﯿ#ار 6 $ڕ G` (35& $د .
# 6ا د $ﯿ Gﯚم د$ﯾ#1ار 6رﯾ ,ر & Sو ,1و 6رﯿاو ر&ﯿاﯿ ن د$زا:G
6ڕﯿ $ن &3 ،35ﯿ>_ دﯾا ه3 ،#1ﯿ>_ ﯾ 3ﯿ $# _>3 ،ن،ا3ﯿ3ﯚ
رد ،و6 #$ﯿ Za3رد ،و #$ڕ 11رد ،و7 #$ره .رد،ﯾﯿ ,را
رد 3 _ ` ،ﯾ و$ر ﯿ و76ﯾ3 ، bﯿ>_ " Xم ه وس )س ،و3ﯿ>_
ڕوو,د Gڕﯾ ،#4uر&ا ه و 6ڕﯿ $ن و3ﯿ>_ ن و و#$ﯾ ن ڕاد $د$ر
6رﯾ ,رﯾ ن 7ر و ) Y 6دڵ ) ﯿ ن د$م.
" ,هر ﯚژ1ر Sد$زا هﯿ .0 S3 tڕ 11و & 6دار 6و &ﯾ3و ،$
ﯚ ﯚﯾ ن م 13ﯾ ن , 13ﯚﯿ1و$ﯾ ن دو .$چ رد 3ن و چ 6رو) ،
ﯿ Sڕ رد زاﯿ ر و 6ز و,ﯿ ن هو 6 .0 ،$رﯾ ,ر ه وه .و
,3دﯾ,م د6 .م &و) رد&$ێ ه و Xو ﯿ#,او $ارو
1ﯿ ن ڕا دو،$زور3ﯿ ن ﯚ ه 02دم ،ه ڕون و Oو ڕووﯿ ن ﯚ
ﯿ,د و&6 .$ر هﯚ ﯿ"ون ﯾ ن 3 2 > ر و س و Sم
)ﯿ1) 3وس وو ،$داوا >ردﯿ ن $#م .ڕ رﯿ ﯚ,د
,Oو ت6 b6 ،وه م دو-$هﯿ G tو دو !$م و دﯾ ,ه د$اG
ه ﯿ #ر ,"،G1و $ﯿ ن )) 35زاﯾ ن( ﯿ 5و36 :$رو دد
رOد ،هردوو ڕﯾ= ،1993،1994 $ﯚ ﯿوﯚ"ون و ز$رﯾ ﯚﯾ ن
ژراون،رOد 0وZﯿ4ت ،5 6ڕ`1993-1994 $=ﯾ ن ,ا
) ر ﯾ 3ﯿ ون 4 ،ﯾ5 fﯿ6 ،u,ﯿ 1 1س و ود$رو د.$ﯿ 1ر ،ﯚڕا&
" 7ر$و رد،و هﯚ ردا) # ڕ 1و 0ا
,Oو ﯾ` ,ر دﯾ،,و ﯿ> د ،+0$هﯚ د$وO $ق و6ر 6زاد
دﯾ4اﯿﯿ )-،رزراو) $ڕ f او د >ر 6-Y337 6وﯾp
151994ڵ زﯾ#1ان ,Oوم ا.
6وا د$ا Gوﯾ ن رم ﯾ3ﯿ#Z : Yو 4Oن ،اﯾ4O6 Gد،د2و$ر62Zدﯾ،Y
،Z Oﯿوان 6 73ﯿ،Yر 6رام# ،ات 6ﯿ ر ،ﯾ ﯿ&-+ﯿ،+ﯿ #
،رﯾ _4ن ادۆ9 ،3د رزا - ،د 4ﯾ > fس4O،ﯿ#ز6ر2ن ،رﯿ Yوان
و,0 ،Y Y6م ،ڵ داود - ،د Zدﯾ,دم،ﯿوان دز$ﯾ،ڕﯾ>ار 7حO،ن
73هﯿ O،ﯿY -ده وار، nOﯿز، 6دﯾY ه ورد7-ر ﯾ2،ح ` ز ،م
7اد Zوم، `ر$دا،j Oﯿ ،1ان Zﯿز6$دﯾY هوارد،زﯾ> ﯿOﯿ،1ﯿ:
4Zن، ه#4 اد، Z،3nدل ﯿانZ،و ه3دZ،د ن اد ﯿ،Yد 5د
4Oد 4Zن،ﯿ 4Z #ن$#6 ،رۆ)،1ﯿ xڕ$ﯿ ،#ﯿ fوOﯾ$#رڕ$ﯿ#ﯾ ن ،و $و
ور 0د،رهم 6 ،ﯿa3ﯾ4ت ،داوﯾ ،#1+, # ﯾ ن ڕزاﯿ=اد،
ﯚڕش،ڕات 0 ،هر" Z ،ر ور"20،ل Z ، س وا2 ،ﯾ uﯿ-Y
ه 4,ن وﯿ رز >ر.
وا وم دن ،ﯾ>ت 6ﯿ ,رزۆر ﯚم د$ﯾ#1ار Zد ن 3nد$زا Gرد 3
6ﯿاق 1 6ژ "داﯚ ﯚﯾ#ا ڕا&ت ،و # ,وم 6و$زو زاﯿY
26
.ﯾ>35و د$ﯾ 3ا )ﯿ ر G,5 G $دا د&$ران ،و$م $#و .$و 1 6
دو 3ﯚ Zدل ،#د$ﯾ ن = ﯚ ,دو $ڕووداو ,ﯾ> و$
دوود$ه ڕادوو رد6 3ﯿاق `و و ﯾ ،#هروا Oن ` ز ،و,3 $
زۆر رف ,ت ،و و & 6 $دار )ﯾ #$ڕووداو رد6 3ﯿان ،ڕا,3دو$
ه،G ﯾ ر دام و ﯾ ﯿ&-+ﯿ +و46a36ت 7ر6و G$ﯚ رﯿ،
)ﯾ& 1 6 #$ڵ زۆر ن , 6ر د ،و ڕز& G1زاﯾ bد) .ﯾ
& Yﯿﯿ ر) ﯾ هو jت ه $ن6 ،و داو$رﯾ رت
ڕووداو $ن اون ،ه و & 35ور ر )ﯿ ر.$
Y 6زا د$ﯾ#1ارو ) .زار ) ,1ورا (Gﯾ ر ﯿ و#4$اﯾ ن
6ﯿ_3ﯿ ر م ،ﯾ ر 6واﯿ Gررد 3ن $#م ،و&ڵ ,زۆر Sﯚ &3nو&ﯚ
داﯿ . G5و 6و $د$ا Gﯿ 6 Gﯾ6 ،م ) ر$ﯾ 0ﯚ رج ا.
ﯾ>ت ) وﯾا 3رمZ 6 G ،ﯿ 1ﯾت د$م ،و$و ه 5وڕۆ >3
" و ﯿ= و`ﯿ pو ڕ&1 $ا ﯾ$#1و ،$و ر$ت و 7 3م د$ان،ﯾ ن
&ڵ 6و & 6دارﯾ ر$7وا و" هﯾ>و،ﯾ د&$و) u ،$ﯿ را
د$د$و ،$هر وا ) Gود7ﯚرد ،د$م زو وو ر oدا,
وردﯚ " پ Oزرد.
# 6ا )ﯾ 1 3م ,ر,م :دوو ڕ d.6 ،G $و وﯾ+ﯿ م ،د$اﯾ و
و" $ار ڵ و$ز Zهﯿ ,داﯾ ،و ه ان زۆر ﯿزا6 Gﯿ+زا6 .و
هر و $و .ر ڕاو Y 3و 1 6ڕا&ت ) :ر $ڕuو 1و$د$
ه، 1و هر ت و$رس د$وم ور ) $د5 $ﯿ ،Gد.ر د$دم6 Y 6 .و &->3ڵ
6و ه و 6ﯿ 5و -ﯿ>م -ﯿزا وﯾ و 6زﯾزو ڕﯾزدارم ),ش د$م.
دﯾﯾ S #داول.
ڕﯾ 6،#4uورﯾ،1995 f
)5
رد $ن 2ﯿ,م ﯿ و )+ ،o1ﯿ ،Yر 6و$ش ڕا & 6دارﯾ 6وﯚ ر$ت وان
د#3$اﯿﯿ .و "$#ﯿ Yر $و$ﯾ و ,ﯿ ﯿ+ﯿﯿﯿ ،زۆر ز $#و
ر$ت رد 3ن د 3$و$ڕاد &$ت .هﯚﯾ , 6اﯾ :رد $ن
,#>د$ور ،$ان و#$ﯾ د $دوو"ﯚ ن)ﯾ YاX1ﯾ (Yد,3$
رو و رز 6ان و 6ﯚ. ` ،ﯿن .و ڕ j0ا7ﯿ ﯾ و ﯿ و 6ور
هر وا 2رﯾ Sو1$و.$
27
م و $د$ﯾ ڕادوو & .ﯾﯿ ن ڕۆژ ڕۆژ زﯾ و" .$و 5واﯾ#ا
دﯾ ن 1و $ ڕا" 3ر Oزر دا.1
را 3ه 35و ,) ,++و& $ﯾ#راو ﯚ ا#و ،$م ر 6و$ش ڕا .0
&و) , ,دﯾ ,ێ دﯾ3ﯾ ن دا .Y1و ﯿ م هﯚﯾو 0 $ﯚﯾ 6وان
Y 1 3ود$ر .Y,
" ,ر$ت =وو ردان ه $#1زۆر اون،د6 Y 6 0$و م
و زﯾ $#و $ﯿ هر ت )ﯿuوا و د$ا وﯿ>ام .م #وا و
و و $زوا 6ﯿ+.1ﯿز و 7ا و Zڕ $ﯿ 1و هﯚﯾ م رد$
داد6 ،Y$م Oو#اش د2` $ﯾ 6ز و و ر ﯾ Oﯿ ب .Y,ﯚ )دﯿ$
و & 6 ،1دارﯾ , Yر زوا ڕوو ور و 7ر ر) ,ﯾ-3ردﯾ p
دﯾ ر .0 $ﯚ هﯾ.
Y 6و .0 >3ﯾ زۆرم 1925-1918 زادو . .$ڕوون
ور" و :$م رد $ر ،رد $ن ه& ,ور$ﯾ ن ﯚ & 6ﯚڕ و Sﯿ dداو.$
6ﯚ ,رد "ﯾ دﯾ رﯾ,او$و .ر 6ﯚ 7م دن Oو
دواﯾ ،و$ر&6 1م ڵ و ﯚچ 5ر $ن 6وه ﯾ ,دو6 ،$ﯿ ,ر
)ﯾ.3
Y 6ﯾ>ت " و ,ﯚﯿ1و$م ﯚ رد $رﯿو6اق ر ن دو$و >ﯾ،$
" ,م دوو و رد $ن ﯿ ت ﯾ ن زور )-Y1#,) ,ﯾ 6م
ش , 6 ,3او )ﯾ ﯿ,دو $ﯿﯿ6 .م دوو و و$ش دا و Y,
رد $ن وا#ا زۆر ت و,ﯚ ﯿ ن هو .$هروا ,ﯚ وم ﯿ$و $رد $ن
ڕۆژ 6وا 6اﯿ. pﯿ و ,"،$ز+ o1) $#ﯿن ،Yوزﯾ ,د ،$ت 0 ،و$ر
6ﯿان )-Y1#,هر"0 #ﯚو $و $ردم و ره ڕ 3 $=
زو1و $و$ﯾ رد 6ﯿاق ﯾ ن رﯿ ره 1و .$ر رڕاد$ﯾ
ر$7وان و >0ور وم ه& 1ﯚڕ uرد ورﯾﯿو رد
وڕ$و )5و " ،و )ﯚ ,م.
دا و $و$ر& 1و $ن وﯿ# 5ا وان )ﯿ2 3ﯿ3 1ا $ﯾ ﯾ$#
وراز د $رم2 .ﯿ Yو $ت رﯿ& ،ﯾ6 5ﯚڕو) ﯾ ،و .0ن و وێ
ۆ 6 vو$ژود .رﯿ6 ،اق و6ان و $ن &ﯚڕا ,رﯾ ن راه و$و &ﯚڕ و،
ﯾ ن 7ز Zد $وان ور ز $ن &ﯚڕاو .0 .$ز رد زۆر 6وان .0ﯚ
رد $ن .ﯚ 4و :ور ) اور ﯿ( و1ﯚ)ا1ﯾ( .0 .دﯾ,ش و ن
هﯚ ر 0ﯚرا0ﯚر &ﯚڕا#وﯾ -Yﯚ 4و :وa>0خ ﯚ ) Xد( ه د ،ﯾ ن 1ﯚ)#11ج (
$#ج ،ﯾ ن 0ﯚ گ ﯚ ) Oر(# 6 .ا O Y 6و#4او $و $ن هرم ڕو ر$
و$ر&م هو ر زارو ز ،Yهﯿام 6وﯾ 1ر رد $و )
&ڵ دژوار ڕوڕوو .ر$ت و$ر& 1و) $ﯿ2 3ﯿ Yو"و Y
ﯾ ﯾ Yڕ 6 .ﯾ ه 6و3 .0اێ ﯿ $د $رد Zڕ $و ن
و$ر&ﯿ Yﯚ 4و Ghaziو6Gassem Louم دوو و &! 6ﯿاﯿ Yم ڕو رQ3 $
داه ون QaziوQasimlu
28
)ﯿ)3رد 3ن(7ز Y37 6 ,ه6 Y 6 ،.م 7ز $ﯾ>ت 6ژ S#> $
رد$م زوراﯾ داﯿ5وا وێ ردن6،ﯿ #ت ﯚ د ` $ﯚ"و ﯿ ر$ت
.G1ر6 ، 6م )ﯿ 3ه 1ر س رﯿ دv$ر Sد&$ێ
ر ن ﯚ ﯚﯾ ن #,او) $ڕۆژهت( ﯾ ن) ور ڕۆژهت( و 6 .Y$#م 7ز$
ر$ت 6ﯿان S3ز ) $#رﯾز& رد 3ن ڕ 11هﯾ ،وﯿ ) pرز&
6ز$ر ﯾ ڕۆژ 6واو ) رز& ر ، 5د$ر $ﯚد &$و و$ر ﯚﯾ$#دا ،و 6ﯿاق ﯾ 3
#>ﯾ ,ر $7وا 3دv$ر د 3ر.
# 6ا را >ر 6م وازوازﯾ ﯚڕا&ﯾ Gد$و ﯚ هر ڕووداوﯾ ،,u& ,ﯿ,دو$ﯾG
ه 6 ," ،و$رۆ ` >3د$دم ،ر O 6و#4او ) $ﯚ ﯾ
) ژ $ن ﯿ,دو $ﯾ ن ` و `و ن ر, Sم .دوو ر" و &G.
Sو$ر&و :$ﯾم د3$ﯾ زۆر ` 35&،Sﯾ>ن واو ل ردو ،و
6م د3 3$ه &ور$ﯾ ﯿ#1ز$ر زاﯿ ر ﯚﯾ ن ﯚ 6زا2 3ﯾ 0ﯚر0ﯚر
وزﯾ &ﯚڕﯾ#ا ﯾ ن =ووﯾ ن رد G3$دا -ﯾ ر 6م د6 3$ﯿ ,ر ) ﯾخ و
ز& رو ،$دوو$م ڕادوو 6ڕﯿ S .35& $و$ر& Yم ر" و " ،$و را)
ﯚ هﯾ :دﯾ[+ﯚ 6ﯿ+.1ﯿز 1870 ه ﯚ ﯾ $ 1945 دان
ڕووداو ) $ر" رد 3ﯿ ن &زارش دو6 .$م ڕا)ﯚر و "$#ﯿ ڕادوو
=وو و$او $ن و ،و$ر& Y> 1ر$ت رد 3ن رد $داهنS& ،
) ﯾ .Yم &ڵ 6م ڕا)ﯚر د $وﯿ را ه dو وت 6 ،,م
ﯾ هﯚ ر د#ار[ 6 ,رﯾ ﯿ S .0 3و& ن و دوو دﯿ6 .Yم
و`O "$#ﯿ bه ،م دﯾ[+ﯚ ﯾ 3ﯿ Oول و `2ﯾ ن ﯿ1و$ﯾ 6و $
ڕوود$دا .>ن و 1ن ،د$ﯿ 6 fﯾ دﯾ[+ﯚ ﯾ 3ﯿ ڕووداو $رد 3ن ،
)35و7 $ر ن و ڕا&ﯾ #راو ` $زا 6ﯿ+.1ﯿ 3ن د$ﯿ . .Y1ن 3زۆرﯾ pهو
ر oو ﯿ " +و ﯚ 2ﯚ ڕ p$دون -و ﯾ Sو 3و3.& "$#
ه ان &ڕا ,ر 6ر و ﯚ ﯾ G) Y 6 .واﯾ &6ر 6م
ر Gو u1ﯿ . 3 1داڕ=ڕاو اﯾ O 3ﯿ>و و$د $د$ه 1و 7م
د$ا ،ﯿ ,زۆر زاﯿ ر 46ر$ت رد 3ن دوو 0ر $و$ر ،رد- $
6و ردا"وو،$د$دا.
>ﯿ ) :1ر" رد 3ڕۆژهت 6ان ﯾ3ﯿ: Y
6-1ز$ر ﯾ رۆژ 6وا )،رﯾز ﯾ ر ور ﯾ.
$ 5 -2
$#)1-3ج(
6-4ﯿaم----.و$ر&ﯿ رد(
29
) ژ -1
)5
6 .ورﯾ` ` 1993 fزS ر&ت 6ﯚز$ل،رﯚ ر رﯿ ،ﯾ Sر دن
د $د $ﯚ رۆ و$زﯾان ،ﯾ 4ن د $ﯿاڵ6 ،وه ﯿ:
ﯚ ر رﯿ ﯿ3ﯾ Yهڕ $ڕووڕوو :$ﯚ رز $ﯚ ﯾ د ) $ژ ,
رﯿﯿ ` وت 0ﯿ ,و $و 2 Y 46و $ﯚ و#& Y$ا(.
6و ﯚ رز$ﯾ 6ﯚز$ل و 6ژ $د $ت ﯚ& ) 6ر $ڕازﯾ ,رد رﯿﯿ
و .و $د$ﯾ ر زو1و $رد رﯿﯿ ڕ>ر Oﯿز ,را
رد 3ن)پ (...رد$وام Oر$و )u5و#ا و ,3و $ڕ .و"ﯾ
ڕو ر , ،دوور وو وت ﯿ &ﯚڕدراو #ا .و ﯚ ر
رﯿﯿ هڕ $د$د.
هر ﯿ=وو ڕادوو رد) ،ﯾ دوو ﯾ) ،ﯿ,و) $ﯾ #$د$روو را >رﯾ ن
هﯾ ،و$ر ,ﯚﯿ1و $ژﯾ1و# $ات :ر $رر $و ,ان
,ردو ,Oو 4Oان ر6و #>ا 6م ,وێ ژﯾ ن
د1$ر .ه د $ﯚزد6 $م 0ﯚر ،!& ,ت ان ,ردو
,Oو G Oر6و #>ا 6م ,وێ ژﯾ ن د$ن .ه د$
ﯚزد6 $م 0ﯚر& ,ﯾ !1ان 6م ,و دوو د$و ﯚ رو6 .م
دوو $و S ون داوا ر ﯿ# 5ا ) #د$ت ر6و دv$ر6 $وﯾ ن
ﯚﯾ ن د$زا2 ،م $هزرو ،,7ﯾ ن د$و6 $ﯿ35ﯿ ڕﯾ p5و او$
,ردﯾ ن ،ﯾ ) و0دﯾ( & 35و[ 6 .ڕاور 4Zو 7و و
` 0ر،ه و هﯚ )ر$7وا رز $ﯿ1ﯾ ن( ` ون.
ﯿ ﯚ -ڵ ون &و) `و و [ 6ڕاور 7ر ن و د 3 $ن
ﯾ ن ) ، 5ﯚش رن " .و& )6ﯿ#وﯚژ( 6ﯾ Yد$و6 $م و0 زر$و ,6و
6زﯾ 6م &و) `و و ،و$دوا 6 6ﯿ Yو ز[ 6 , 35& $ڕاور
د$و .Yو را >ر6م د$و ڕز Sهو ) X,و 4 Oو"ﯾ زۆر
وان ﯾ ن ﯚ ﯚﯾ ن Zﯿ $ون ﯾ ن ر Z Z 0ﯾر 4Oﯿ ن د$د)،ﯾ#$
ه و .و د$ت ،ﯾ ن )ﯾ #$و$زع و"+ﯚ ﯾ ﯚﯾ ن Oوﯿ $#دا ه و ر &ڵ
,Oو ت ﯾ ن دژاﯾ &ڵ و ه,وت و و`9ﯿ ﯚﯾ ن )3و,ن6 .م د#$ارا
و"ﯾ ،ﯚﯾ ن ڕ>رو 1را ,رد د$زا.
30
دوو $ﯿ Yﯾ 3ﯾ :ﯚ ,3دن و ,رد[ 6 ،ڕﯾ Yو$زع
ه وﯿ) Yرد( و و`9ﯿ & S,ﯚﯾ ﯿ و ﯿ nﯾ>#4ﯾ
)&$#ێ،و$ر& 0 Yﯿ3) 9ون ز ﯿ $و ﯿ و ﯾ> #4زاﯾ f،S++
رد$ Z ،د $ﯚزد. ،$و دﯾ,ﯚ #و #ﯾS وﯿ4O6 1د
داﯿﯿ،ه ﯿ 5ن #ات رد $ن ه دواﯾ د $ﯚزد $و) ,رد(
,7ﯾ ن ﯚد3و .$دا S،و& ن ﯿﯿ و $و "$#ز $#دوو هزار ڵ
,رد ،و$و &و) ,ر" و 30هو ،$م ﯿ ر د$
ﯿ 3و$ر&. 1ﯾ Yﯚﯾ ن و$و وﯾ و رد د3$ﯿ ن )#ا&ت.
ره 6م .ﯾ 135ﯚت ،و 0و$رﯾ ,و$ﯾ زوروم زﯾ Sرد , $
ر ن وZڕ $ن هرهر 1و$ﯾﯿ ن .0دوو د$و) $ﯾ #$دار
ڕادوو ﯾ هزر ر Yﯿ 4Zو #6ام و$ﯾ ز $ﯾ>ت-ﯾ ن ++ت-
د$ن6 .ﯿان و 7 4Zز )و ($ﯿ++ت ڕۆژ& ر Sﯿ 1) 5ز$
هو "ر ﯚزدهم 7زﯾ& Sﯚڕدرا ) (Yو و$رد&$ﯿا .ﯾ S
ﯚﯾ ن )` و ﯿﯿ Sدﯾ ر دواڕۆژ 6م 6و رد $ن 36
د$د ،ﯚﯾ ن Oرر& $ڵ و ﯿ Sدۆزﯾو $د$ﯾ وﯾ ) 1ێ
ر`) 1و ﯿﯿ Sه3ﯿ ن )$#د ،د3$ﯿ ن .اوو($داڕﯾ=ن .رد $ن
)uوا Zڕ$ب و ر ن Oت هل و ر ,0ردا ون7 ,"،ره,.
د$ﯿ ن هو و 6دﯿ .0 ,ﯿ6 .م ) 1رﯿ ێ و ر ردا ا،و
ڕ ﯿوﯚ"ون د $و .ه و 6و و هر" #ڕ`و و ڕ"$ﯾ
ر ون هﯚ ر و$زع و .0ﯚ ﯾ ر د$ه O 1ﯿ ب6 .م #,او$
و$ن ز$ر ﯚ ر ێ ،زﯾ ء&ﯚ& ،Qو$د 3$دا دﯾ ر داﯾ> Sو و
)رو$رد$او ،م ﯚ ر د$زا ,"،ﯚ "و و)زوا داﯾ(,و 7ره.
و)ر( و،هر" #ڕ "$ردو6 .ان رد $ن ﯚﯾ ن و$زع و "+ﯚ ﯾ
) uو د$دﯾ3و 0 ," .$و$ر 7ر زوا 6ﯿان ﯚز &6ر ) 0ور
&6 35ﯿا ) 1X,اﯾ و د, 4 ) 5`$وﯾ و ر 6ز$ر ،رد،
ڕZ،ڕ$ب+،چ ،ر 4ن ،و&و) & ,uدﯾ .,ر 6ش ڕا زوا 7ر .0
زوا ﯾ.و ره و 6اﯿ ن دا) #راu) .وا رﯿﯿ6 ،ان ) 1رد
رد $ن د& $او،$ز $#ر` ﯾ 4ر 6د$ا 6م )، 1ﯚش ر
,7وهزر )3ون و ﯾ[ ر"و و$ﯾ .م ر$و ،$و7ﯿ ز$ب .0
&ﯾ ر 30رد ` و ," .$رد $ن 1ز$ب ون و زۆراﯾ ز$ب
6ان 9و6 .ﯿاق رد $ن هر ر $د$اﯾ ,13ﯿ ه .وﯾ ن
ه 1اﯾ هوZ 1ڕ $و ورد$وام 2د $ر&ژ Zڕ$ب6 b ،ﯿ#و6ﯚﯚژ
د"$و) 6 pدارد $داﯿ35و ﯿ SوZ ڕ $د$زا.
6ﯚ رد $ن و$ﯾY؟ &6رواﯾ 6م و+"$ﯚن و0ده ت؟ ﯾ>#4ﯾ ،
137 6 ,++دﯾ` ,و 0ﯿ د $و ،$ن؟ -ﯾ & 37ر` ,و ،د3$ﯾ
S Sد4&$ن ﯚر $و زوان و7ره .ه وﯿ ن هﯾ-ﯾ ن ﯚ .
`و ،ﯾ S,و رد b ،هو ز0 $ﯿ ز35& $
31
,،Sو ر,7 1وهزر ﯿ وﯚ ﯾ )ه وش( Zل ,ت؟ ,3
6وه "ون د $ڕ.ێ 0ﯿ9ﯾ ،ه) .0 35و$ﯾ( و,
دﯾ ر او ز$ر و$ﯾ `ول & 35و$د $ه 1و .$هر Oڵ د$ا +ﯿ Y
ﯾ>1 #4ڕ $و u1ﯿ1ﯾ )و$ﯾ( ﯾ3ﯿb Yت و 1ﯿ ه وش ،ﯚ& ﯾ
ررﯾ Yو7اوان ف و6ر ه وش7 ،ره .ه وش ،و # 6ا 6ﯿ#وﯚژﯾ
د ،$وuو و 6ر$زو ه وش ﯾﯿ 0ﯿ 9و ,دﯾ ر
او 0،ر ز رت د31&$وﯾ3و & ود $و .$ر$ت ردان ه
ﯾ[ ر"& ﯿوﯚ"و ر $ه وش ر" و $و$رد&$ێ) و S3 "$#
ﯾ 6 .(از دﯾ ,و$ر&و ،م ڕاﯿ،ڕا ,و ز ه و .ۆ رد $ن
&ڵ .ژ$ﯾ د$و$ﯾ ڕوو ڕوون S ،و )ﯾ#او ،و7ﯿ $ز ،و
ز$و 6دﯿ ت) د$ﯾ ﯿ م 2و($و $ 30ﯿ0 1ﯚراو0ﯚر :$
رﯿ 2 >n 6ﯿ ،Yوڕ$و ا >nﯿﯾ+ﯿ Sو 6ﯿاق $وﯿZ 1ڕ[ .$ر$
د$ﯾ,ش هﯾ) ،دوو )ﯾ,ر$ﯾ(#, O :ا 6اﯿ ن ز رد واو ﯾ S
ه ) ر Oﯿ ن د ،Y1ز 1ن )ﯿ ن واﯾ .ژ $زوا رد 0ﯿ .
0 Xﯚرا0ر زوا, Sﯚو " و ز 0ﯚراو0ﯚر)ﯾ #$ﯾ " و,>ن-
و 6ﯚ ﯚ >ر & ن ﯚ"ون و #,او $ﯾﯿ و $رد د 31ار.
و رز $ﯿ 1دﯾ رﯾ,او و7ر ﯿ1ﯿ pهﯾ#, O .ا و و"
30رد 3ن $# Oن ،رد 3ن ز$ﯾ Yو ﯿ ,5زور &و) ﯿ رد
"ار"$ﯾ دﯾ ر اودا و0د هﯾ .ﯚ رد 3ن و وا $#Oﯿ ﯚ"ون
و#,اوZ $ﯿ 4+و 76هردوو و0دن+Z 30 .ﯿ ،4رد 3ن ﯿ و 6و1را
دو $ڕ>ر ﯿ ,رد ،هﯿادار6 $وان د31 $و ،$ﯾ ن ` 6ﯿ $#واﯾ
د$ا و$د3$ﯿ ن 61919 .1م 1ور ،$رﯾ ,ڕﯾ& .ﯾ Y35دﯾ3ا
ور # ,ر و`،را ") د +0$ه $#و ار ڕۆژه ور )ار ﯿ(
د$رد&$ێ 6 .ۆ ﯾﯿ#ان6 ،و ردا داوا 6م )2ڕا,ن ،م 6ﯿ 3ش
داوا و $رو د$ن ،هر" 0 #و$ر ر 4ن 1958م 2و $ز$#ﯾﯿ
ر" و دو.$
2ﯾ 76ش م 0ﯚر :.&$ڕﯾ,و دا&ﯿد 6م و د, 3$
رد ر ﯾ =وو دا ڕۆ"و` -$و5) ﯿ1ﯿ ن رد $د`ﯿ وس م 2و $رد $ن
م رز $ﯿ 1و f .واش ﯚ زور رد $ن ,7رد 3ن &ڵ ر ردو
وﯾ,و 1ا &ڵ 6م و"ﯿ ﯾ )ﯾ #$هﯾ ،چ ر 3 $ﯾ چ ر$
ڕا .3هر" #ه و ڕۆژێ ژ ر$ﯾ زۆر رد $دۆڵ و & و و$ﯾ
رد 3ن 6 ،رو رۆ" ,ن 0د ،Yر6و$ا ) ﯾ " ﯿ ( ,3هز
ﯚ د $دات + ,"،ن رو $رهرد 1ﯿ ت Y1ﯾ #ا ,د&$ن
ود&$ر .Yڕو و$ز Zرو ﯿ$# 5ر 6م وا`9ﯿﯾ+" ،ون و"1وﯾ ان
ڕا 3و ﯾ ڵ) ،ﯾ& #$ڵ ﯿا ه وش ،د$ا ڕ$خ ﯾ =ﯾ.Y
32
0و$ر رد 3ن
36و "$#زﯾ24 ,ه 27ﯿ+ﯿن رد ه) Yڕۆژه و$ڕا( و$ر ﯿ
رﯿ Yوان د$ژﯾ .Yزﯾ6 $ ,م و$ﯾ ،ﯾ 2م + 13ﯿن س ،رﯿﯿن.
،Yژ ر6 $م 1975 ,رﯿ 19ت ر 6ورد د $ت .م زادو و$د 6م
,دوو رار زادو و$د ر ،ر 6ا ر ` 6ﯾ ،ﯿ [ ڕﯾ
%23د$رت 0و$ر وت .ت6 .اق زادو و$د رد $ن &ڵ هت زادو
و$د Zڕ $ن ﯿﯿ&6 ،رم 0ﯚر` 6 Y Y6 $ﯿ $#واﯾ 23%،داﯿ35ان
وت )،Y1#,ژ ر 0 $و$ر$ﯾ ن د $ز 4/2 $#ﯿ+ﯿن س .رد $ن زﯾ,
" 10%و$ر 6ان ) ،Y1#,ﯾ + 5/7ﯿن س .ز $#دوو +ﯿ -دﯾp
.0دﯾ ,ژﯾ ن [ڕد$ن S :ز $#ﯿ S+رﯾﯿ"-ﯚر!& ,
)0زﯾ ($و در=اﯾ 1ور رﯾﯿو رﯿﯿ-ن .زور 6و )و ($ﯿ ++هﯚ
س و رز و 0زر$و ,6و ر د$ﯾ ﯿ 1ور رﯿﯿ
هو )ڕﯾ$و .زﯾ700000 ,رد 6ﯚڕۆ) و زۆر 4 6ن ،Y035ﯚ ر $
ﯾﯿ 3وڕ$و )5و-زور 6ز$ر ﯾ ن و 6ر 3ن-ﯾ400000 pرد داﯿ35ون.
+ﯿﯿ چ ژ $ﯾ م 1) ,رد ﯚﯾ ن Oد$ن & .ن رﯿ
زور ردان )و ($رﯿدا اووو 6 ،$ر ،د$ﯾ ﯿ و د$ﯾوﯾ
و$د .1م 6م 0ر$ﯾ ژ ر S , $هﯚ رت و ز$و ز.$
,Oو ت -ﯾ>ت د$ﯾ 37Oم 2و $ڕۆژه رﯿﯿ ود$ﯾ دﯾ-,
)ﯾ#اد دوو ر 1) $رد ﯚﯾ ن &ﯾ35ون` ،ر$ﯚ د $ت .ﯿ Sم ,
ﯚﯾ ن هر" #ڕ "$ردﯿ0 Yﯚر& Sڵ و$ز 6 Zور و ﯚ ﯾ
,,7دۆو ،$ه) 3ردون( زۆرزﯾ Y 6 .,وێ م ر$و&41 Y37 6 $ﯚڕ
6ﯚ 6م ` زا 6رد $ڕا3ﯿ Y1ﯾ ن $ .د $وێ ﯿ دوو ت 6زا, 3م:
6 6و$ﯿ 0 Yرﯿﯿ )ردﯾﯿت( 0ﯿ #,او$و n6ز `و د > `$وو >Zرا
ﯚ ﯾ 6-ور د $ﯿ#1رێ ،و6 $م ﯿ,دو& $ڵ ڕﯾ5و u1ﯿ1
)زﯾ ء& (& ،ڕ &>و ﯾ3&$#و.$
6وش ﯿ6 :Yم ﯿرﯾ6 Yوردا زاﯿ رﯾو6 1) $ﯿ#ﯾ ,
3د$زا Yزور 1ز. .Y$واش Zوﯾ ن وزازا،زوا ن –ﯾ pهن ﯚﯾ ن
&ڵ 6و ر ﯾ ن د$ن ﯚ ﯚﯾ ن ﯾ6 Sم دوو)) 1ﯾﯿ#ا( ه وY
و6و ) #د$ن.
ﯿوﯚ"و ،Yﯿ 1918م 2و$ﯾ رد $ن 0 .0و$ر` ,و
,7ور ،oد $د$و ،$د$ن 6 .ﯚ 6م ﯾﯾ S3 35) ،و ++
& .0 ن ودوود س $دن رد 30و$؟ ﯚ و $زا رد 6م
ﯿﯿ ،و $رد ڕۆژ& را `دﯾ Gهﯿ tس و$ﯿ ﯾ 30هو ،ه
وداو ،$م # 6ا و $د $ﯚزد$هم و `رس و $ره و .$م
33
0ﯚر،$و $ازا رد 0 2ﯾ ﯾ> ڕادووﯾ ن د$ڕوا& ،Yڵ "ۆ و
ڕو ر $ڕ$واﯿ ن ) 1رد 6ﯿ 3-رد.5_$
ر $رﯾ u1و$و ڕ "$ردان" ،ۆ 0ﯚراو0ﯚر هن" .ۆ Sد :$رد $ن
ﯚر $د ن-ﯾ ،Y1زو 4زو6 Oﯿ_ 1ﯚر ،هو،و "ﯿ ن ﯚﯾ ن
Oرداو6 .$م "ۆ 6م & ,ڵ "ﯿ )ﯾ #$د$دا،م Zﯾ O 1ڵ م ش
6ژ $د $ت ،و ر$و6 $م )ﯾ #$ز$و, S0و )ﯾ#$
)د ن( )ڕﯾ $هﯾ ," ،ه و ),وu1 $ﯿ1ﯾ ه وﯿ ن ﯿﯿ" .ۆ,
ه و $د$ﯿ6 :م ,ﯚر $د ن،ﯾﯿ` Sر$وا Oڕ $ا ﯾ 4ن
)> رن10 ،وﯾ و 0د ، &،و)Oزر $ﯾ 4ن( ڕ$و 6وا ﯚ
$ن د$ر)ڕا" .#ۆ دﯾ ,د :$ڕا ،زا 6ﯿ>اهﯿ> ) Gر ردو داﯿ35و
ا)ر 3هزو6ﯿ 3-ر Oڕان و،$م 0ﯚر 1 $رد &ڕان وڕا
)3 .5 $#ر م "ۆ 2ﯾ ن ﯿ ﯿ ن د3$ر د$زۆر6 :$م
76هرڕاد$ش ڕ =ووﯾ & وﯾ> ،Yداڕژu1 1ﯿ ++ 1ن 6از زﯾ#1ون ،و
ر 1ه وش و 1Xواو $ڕ وز 6ژ$د$ن ﯾ>ت ++ت وو$
رد.$
ﯿ=وو ،و "ۆ ڕوﯿ1 !& ,ﯿ ++ 1ن د&$ن ،ﯚڕاﯿﯿ =وو ﯚ هﯚ
ر&ر و د 4زور و $ازا رد1930 .م 2و $ژ ر$ﯾ 1
=ووﯾ ` ورا رد وﯚو ،$ Y, 6-$هزرو #,او$ﯾ ن
, 6ا ﯿ ﯿ 3ﯾ6 .م وﯿ 1ه وان &8 ) 3.ا 3رﯾ :ا,دوا,د 3ن(
` 6 ﯿ Yز $ﯾ ،ر 1936 $زوا رد وﯚو $و 6و
, 6اﯾ و $ره" 1ﯿ Yوﯾ= ڕۆ>1ﯿ ,رد و ر oدا 6م " 1ﯿ=وو
و $ردو.
،ودا&ر دا Sو& ن ﯿﯿ در=اﯾ ه ن هر" 0 #ر =وو 0ر
&ڵ `و دﯾ ,ﯚ هﯚ 6رد $ن ه ),>ن &ڵ 0ﯿ 1ر $ﯚﯾ ن
0ﯿ وزﯾ ن هﯾ ،م 6م ر 30ون و 0ﯿ واز `و ه دواﯾﯿ Yد $ه$#7هم
# >3 1ا ,دو $د X1و و .م د$داو 4O6دﯾﯿ_ دﯾا
9ﯚ و م و زﯾ: Y
34
رد $ن Yد&$وزن
6وا Yو$و دووڕ&ﯾ
6م دوو0 #, $ﯿ د$ن.
&+ﯿ ﯚ ڕۆ هﯿ زۆر د $و ،$و ,3 6 4O6$د
6ۆ هررد Sد6 $و ﯾ 0 #,ﯿ و ,++ :$مZ ،ﯿ1
Oڵ هﯚ ر و$زع و"+ﯚ ا3ا= ﯚ وﯚ ر زو Gو ر,دن+Z .وم ﯿﯿ
6ﯚ هو ,زۆر ه ورد4O6 $د ،ﯾ ن 6و ردا ر 6
د $ﯚزد$هم م ه Z 3د#) $اد 1و د $و $رﯾ Sوه وش .Y
ر 6ش ڕا .0رﯚڕ ن ﯿﯿ &6ر و $ازا رد Oو$#د$ن ر د$وا 6م
وﯾ ،و &2ﯾ ،ڕﯾا)` ر++ $ت( در=اﯾ د $ن و ز $ن
دوا 1دا .Yuﯚ ردان ﯾ Sم ` ر $زن 1و$ﯾ ،ﯾp
6O2دﯾ6 Yﯾ ﯾu) ،وا 2 6ح 6دﯾ .0 Yڕ>ر و$ﯾ
,و 1و $و ردار6 ,ﯿ aرﯾ,د f .و ،$ﯾﯿ دواﯾp
هن،و$و 6ﯿدر نZ : ،ﯾ#و ،وﯿZ :ﯿ ،#و 4ﯾ,4 j fﯚ ) ،ژ $
دﯾ,دا د$ﯾ #ﯾ 1ر ,ﯚﯿ1و.$
6ر ﯾﯿ و$ﯾ ) ++ت دور,3ر( 6ﯾ& :و) `و ﯾ>ت 6ﯿ 1bع
,ت :ه و ))ﯾ 4ن و 1ﯿ( دﯾ ،,چ ﯚ ﯾ وچ ز ،$و$دوا
ﯿ وو )6ووﯾ( )` 1و _ ت-ﯾ 1ﯾ و $ر$
،o 6ﯚ د+$ﯿ5و ` > و ,ت و و ز0 ،$ﯿ ﯚ& و د$ور$دا ز$ب ،ﯚ
11ﯿ6 .م 0ر$ﯾ وﯾ,و& 1ڵ 1رu1ﯿ 1ز ﯾ ،ﯾ>ت
)ﯾ& #$ڵ Zﯿ$و ﯾ nن،د31د.
رز $ﯿY
هر" #ژ ر$ﯾ رد ﯚ ر6 $ر 3ن و 6ز$ر ﯾ ن و ورﯾﯿو ه را ن،
ه,وو ڕۆژه6 ان ،ﯾ ن ر $و> 36 $ﯚڵ و , 6ڕا ،ران و ورزY035 ،
م زور ,رد ه 35داﯿ35و و" ) $#و "ﯿ ) .0 ،Yﯾ#$
و6 ان و رﯿ و 6ﯿا`6 >` .Yم ﯚ را ز ﯿ $$زا&وس ) 1#,
ور ڕۆژ 6و ور ڕۆژه6 ان دوو 1 2ور6 $ان &ڵ 0ﯿ 1ر $
ڕۆژ 6وا در=د3$و .$زﯾ ، .0 Sﯚ 4و Oر6 ،م ﯚ را 6ﯿ ,ر )
راوژن ،م .0ﯾ & $#ن راوژﯾ دu)$اوu)u) $و ,ڵ ),ڵ و$و ون،
ﯾ ن رار ه $#ن ه3وژ ون 2 .ڕۆژ 6وا" ،ﯿ ن .0ﯚﯾ ن د$د $ڕﯾ Sو
)ﯿ) ,ﯚ ,ن 6 .ش ﯚر $ﯚﯾ ن را >رد 3$ﯿ YاX1ﯾ ،Yو$دواو $د$ون .
2ور6 ،م ا د 6 3ﯚ ڕﯾ .د$د$ن#> ،ﯾ ) ,ن ورﯾ Yو ﯾ 3
36ﯿ[ ر$7وان دﯾ ن ز ﯿ $ $و رﯾ دڕ دڕ و ه,u[ا#وو2 .$
ڕۆژهت ورد،$ورد $رزاﯾ "ﯿ ن م د3$و6 ،$و& $#ڵ را 3ﯾ ز$وﯾ 5
و ڵ ڕا وراز د#, O ،Y$ا 2وڕ $ ،ن هروا رد$وام د .0 $6 :Y$
35
داﯿ35ا ڕ ، $ڕ $رد) .Y $رو ،و$زاڕ $د$ر$و6 $ﯿ+.1ﯿ 3ن
1919و دۆو $د$ﯿ 6) :ووهوا 6م 3رار ڵ (5 2
د$و $م ﯾﯾ ،هﯚڕڕO)$ڕاڕ ($م و #$زور .0ﯾ ن 6 .وت 30
وژاﯾ 5د$ر3 0ﯿ.اد-$و ,3 6ر$ت دﯾ ر &ور$ﯾ Yر
رد 3ن ،$د14$ﯿ .ڕۆژ& ر ،35) Sرد 3ن .0ڵ و6 ،$م $وار $و $دان
ڵ هﯚ 0 6و" ه و در $و , Yر ڕ $و,ر ێ،و
S 0 6و ﯾ ن 0 6زن ﯚرا& ،ﯿ دارو ر ،$و"و.$
رد 3ن هروا ڕ 5و ڵ و دن 6ژاڵ) 6ژا#ار( و"ﯾ & ،.زﯾ,
%15ت ر 0ره داو رﯿ %35داوﯾ6 اق
و%30د$ر داوﯾ6 ان داﯿ Yد $ت 6 .و6ﯚ د $ﯚزد$هم م 2و6 $م
رز $ﯿ 1ﯚ رهم ه1ر دوو ) Oر $ﯚر،ﯾ ) ﯚو)ﯚ( و& Yڕدراو .$ه
دواﯾﯿ Yد $ﯚزد$هم 6ژا#ار ﯿ ,ﯚ & 6 .ور رد 3ن و.
ه و ه وﯾ 1ن & .ور $زن و ڕ ﯚ و$ڕ& ه وﯾ 1ن)زۆزان( د$دران.
6م ر 6 Sز " $#و$ر `ﯿ+ﯾ ،ﯾ ن $#& 6ﯾﯿ ن ون
"ار"ﯿ4O $ا هﯚز $ن ه>,ون6 .م ه.ﯿو$ر& ،$ه رو ) ﯾﯿز )زۆزان-
و 6ران( ڕﯾ $د"$و،زۆر 0ر د$و هﯚ ﯚ ان 6ژا#اران و $#ﯾﯿ ن,"،
6ژا#ار $ن زۆرر$ت هزاران ر زن و )زﯾ ن و" ﯾ داﯿ Y35ڕ$ت د$دن.
6م هﯚ ر داوا ز$و ﯾ ن م b6 ،ڕﯾ .ﯚچ و ﯚ"> ر
`ﯿ +ن ,ڵ د$ن،
زور 0رد$و هﯚ دل 56ان هﯚز $ن .د $ﯚزد$هم رد 3ن زور &ﯚ3
6ﯚ و ورﯾﯿو وﯿ YاX1ﯾ 1داﯿ Yد$د . .د&$ور$ﯾ ن ﯚ 7و Y3ﯚ ژ $
> 3 6ﯚڵ و#jاو Oب و د 54د$دن7 .ر ر وان ،ﯚ > 3 6ﯚڵ . 18د. 5$
ه و"و " در5ﯿ $ 1دوو $د $ﯿ3م , ،ﯾ 5 ﯿ Yه 35ش
هروا 6ژا#ار د$ن.
ز )رد 3ن(6و$ﯿ 0 Yر `ﯿ ن د $دوازد$هم و و j0ا7ﯿ ﯾﯿ ن
د $رد .ر$7وا j0ا7ﯿ ﯾ 6م 7ز $د $دوا و رد $ن
ر$و)u5و ﯚﯾ ن ﯚ د$ر$و ،$و" رد$وام د .،ن ز$#و 2 :ور
" 6راس [ڕ ،و ڕۆژ 6وا ﯿاس و 6رز$ڕۆم و ڕZش&،ﯾ ،5وه د 3$ﯿY
اX1ﯾ Yد$ورور رو رد$وام و ،و ڕۆژهت ر ر [، 5ڕ د .زور
6م ردا )ﯾ#$ﯾ ن Zﯿ$و$و $#& ،رد ،ه ت و"ﯚ داون ،ﯾ ن وان
)$#ڕﯾ.Y
رد 3ن 0ﯿ داﯿ35ا و د $و")د$وراد$ور( Oﯿ ب 1ێ ,"،
ز$ر)ژ6ﯚ)ﯚ3ﯿ ,#> (Sه,وو در=اﯾ )()-ﯾ #$ز $ﯿ- Yان
د#$ار و #$ڕۆژه و$ڕا .ه د $ﯿ3م چ ,u& S
1ور $رد 3ن ﯾ ن ,و "ار"ﯿ6 $م رز $ﯿ 1ژﯾ ﯿ ن د$د.
ﯿ ه ),او S $و ر6ژ ڕا 3داﯿ35وا 4
6م ر ز $ﯿ) 1ﯾ #$هو زۆراﯾﯿ ن ردون ،ه .ن &ڵ 6و ﯿ-ﯿ
36
$دوو $د $ﯚزد$هم 6ﯚ ڕۆژهت د$ژﯾ ن 6-ش زۆر هﯚ
ﯿﯿ و 2ﯾ ن ڕوو ن ه$#) 3ا) ،ﯿ ن واو ڕوو ن ﯚ د$
ردا& 1و" ڕۆژه[ 6 ڕاور 6 ، 4Zر ﯿ ن ,ﯿ و
د$و $ﯚﯾ ن S .0 .و$ر& ,1د $ودڵ ه و+ $ﯿ 4رد 3ن ﯾ ن
6ر 3ن دو [ 6 .ڕاورﯾ 4Zﯾ ن ` 0رﯾ .0 ،ﯾ ه$#1
ڕۆ ه و .د $ﯿ 6م واو رر$وژورو .ﯾ Sهﯚ رو
6م )$ G 35د .و 6و دڕاو و ز $و$ر),وو
دا) ) 1ﯚﯾ ن ر 6و " ++ار"6 $م و دا ژﯾ ن رد.Y$
د +دﯾ ،,وق ا ﯿ 5ﯾ 30 :و "ﯿ ن1،ور6 $ان و 6اق ر&
زد $ت& ،ز&$ز j0ز1 $ور ڕ ڕۆژهت ﯾ ن ڕۆژ 6وا ﯚ هﯿ tم م دوو و
ﯿ و `ول دن ﯿﯿ .ڕ 37$ر رﯿ &ڵ 1ور $رد 3ن ڕ 37$ر,
ﯾ>ت :ه,ا د$رو و ,7رﯿﯿ 6ﯾ#, O ،ا &ڕا ,ر 6م
1ور) &ﯿ) Yﯾ& #$ڵ 1ور 6اق( ) ﯾو ژ 1ﯚ ر رﯾ
ه S .1$#م , Yاو &و `ڕ$رات))ﯾ 4و$ﯾ(
1919و $# ,ﯚ د $وا&ﯾ6 6 Yم) ﯿ `( 6م دراو# .$ا.
رﯿﯿ" ،ار "ﯿ1 $ور $هﯚ و،ﯚ Sﯿا 73ڵ،
ﯚ4ڕ 1 =رﯿﯿ ێ 6 ،گ و و 7$دارن`،ﯾ>ن ڕو ر( 7Z) ,
ﯚو&$و# 6 .$ا ﯚ 6م ,د $دا رد 3ن )uوا `7ﯿو
.ز و ﯾ& ،ور$ﯾ Yز$و# $ن )) 1رز $ﯿ (1رﯿﯿﯾ.
.& .ﯾ رد 3ن م و0$د ر" و $وت و 6و$ﯾ ،ڕ
دوو $دوﯿ &م 2و .& $ﯾﯿ زۆرﯾ ن د $ه 1و .$چ و Sد1ﯿ ﯾ " و$د
ر" و $وت ه,وو و" ڕو ﯿaن)ورﯾﯿ( و 4ن وﯿ+ان)رﯿﯿ( ﯾ ن
`ﯿ Yورو)6اق( 6ﯿ#ﯾ[ ,ێ.
ز$#و 0و$ر،وزۆر و داوا ر ﯚ =6ر$7وان د 6ودا .&،Y3ﯾ 6و،
ڕۆژ ڕۆژ وت ) 3د6 .$ﯿاق زۆر #ا ر 6 #و)دوو ن( و)د$ر#
ن(و 6وا داوﯾ 1ڕۆژ 6وا زا&وس ڕو ر $زu و ودﯾ ،د$ڕ=ێ ,
$ر&و ،$و ر ﯚڕ ردان 61991ﯿ 5ر 4 1ه,وو Zﯿ ز
&ور >` $دﯾ 1د,) $د .رﯿﯿش Sو$ر&Z Yﯿ د+0$و
7ڕات ز ﯿ $د ,دور دو،$و6م ﯚڕ $هروا ر7اوان د $ت6 .م )ۆژا ر#
ز ،ه 6 S#1و $د 3"$د 3$دوو"ﯚ ن )ﯿ YاX1ﯾ6 (Yﯿ ,ر م د $ت .وهﯿ tم
و،و ﯾ Xوێ " و$د ر 6م " و& 6و ردان [ن.
و $ازا رد & ز$#$و ,ﯾ ن هﯾ م ر$و1 $ور $و$ﯾ [ڕﯾY
و رد 3ن ++ ،ردﯾ ن دا,دوو .$و3ﯿﯿ 6م 1ورا &ور$ﯾ Yر.
را >ر ,ردن-م ه& 1ﯚڕ " #ﯿ Sڕاﯿ& 3ڵ 6م 0رﯾ ڵ
رهم ﯿﯿ6 1& .م & " .و)ﯚ &ڕا ,ر ﯿ,ﯚ هر" 0 #ر_ ،و
6ان &ڵ 0ﯿ 1ر $ڕۆژ 6وا و6 400،وه ڕاو 3و و$و6 $م و Y
,ردر=ا "ارد ،$ر$و6 $ﯿ ,4ﯚ ++ردڕ# $وو.$
37
ر& $ز&$ز 6ژا#اران،ژﯾ ﯚﯾ داﯿ Yدو-$و6م ه
د$ﯾ1920هروارد$وام و .د3$ﯾ Zﯾر &!،و$و هرﯿ ن=) ،د$رﯾ ن،
و$رز $دﯾ ر او ڵ و ﯿ.و $رز 6واد$ون .هرﯿﯿ ن 0ر$ﯾ 6م ﯚچ
وﯚ"> ر و$رز 6ان ﯿ ن ﯚ 7ۆ Y3ﯚ دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yد$د ،و &4ﯿ ن د$ه. 1
ون رد$وام ,6ره ` " jل و)ل و 6 .ﯚ ﯚ ﯚ و" .ز
و$و)وان(و) Oر( ﯾ Sرﯾ u1و .& $رهم و.0 .وش1 ،ورY ,
,ر ﯚ ,O Sو ت ڕاد)$ڕﯾ O ،Yر&ﯾ و .د ڕ>را رد
،$ﯾ ن وێ و ه و ﯾ ﯚ Oر د$د$ن .زۆر ڕ>را &ور $رد S
,5ون ﯾ Sم 1ورا 6واو ،ه) " S#1ڕﯾ1و $د&$ﯿ وو6 ،وا
دﯾ ,ﯚ د$ر"و ودواﯾ رد S $دﯾ ن ﯚڕﯿ ن هل و ر ,0ڕ $ودا د$
),دۆو.$
و # 6ا 6رد $ن اﯿﯾ ﯚ ر$و)ﯿ pد 6ﯚﯾ ن )5و
6ﯚز 1ور ان و دراو رهم و$ر&ن ،ﯚ 4و$ ،ڕا 3د $ﯚزد$هم
6ان ﯿ , Sڕا)ڕﯾ Yرا >ر د$ت و ) 4Z 4Oﯚ (
ددا ،دv$ر1 ,ور ،ڕووڕوو `را ور &ﯚ ور ﯾ6 .و هر
6،3ۆش هرواﯾ ،ر 6هو 6م 1ورا ﯚ ردان واو ڵ
7ﯾ$#و.$
م د$و $دا Sو& ن ﯿﯿ 6ۆ 6م 1ورا ه, Y$#1رﯿ S :Yو$ر& Y3
fدڕوو ،ﯾ#ا ﯿ Yڕ "،=و$د[، 4 6 ڕﯾ Yون .0 ،ڕ .
6ﯿ ز$دراو،دن ه و.$
fد $ت و 6و 6ش .ن ه .وهﯿ 1ن ﯚ)ر$و)" pو و$ﯾ(
،ان دv$ر1 $ور) " `.0غ(ڕاد$ﯾ زۆرﯾ Yد $ت .رد $ن 36
هودا ژﯾ ﯿ ن ڕاﯾل و)ﯚ 6و و د$ژﯾ#& Yراو.0 ،$واش 6م _
را >ر &ڵ 0ﯿ وازﯾ ز و 7ره, .و و 6وا#ا )$#ڕن م 0ﯚر$
ان ﯚ ) .ﯾ ++ (رد وهل و رج و وا >0د$و)،$ﯾ #$ژﯾ ن و و$
6ور و ه Suو0د هﯾ4` ،ﯾ زۆر ردان ،وا,دو $ه > 3 6ﯚڵ
و ران و .0ﯾ دﯾ،,ﯚڵ #ۆزو.$
S
.0دوو د6 ﯿ ,ر زۆر $رد $ن م ﯾ ﯿ و ﯚر $ﯾ ه وش ڕ
`و ،Yوه و رﯿ> ه و )ﯾ#$ﯾﯿ ) .Y1>,زور 6م ,و 4 ) "$#
)ﯚ ﯾ nهﯿ#1و6ﯚڕو) Yهزار $دوو$م ر زاﯾﯿ 1رﯾ
6ان ﯚ 2ڕۆژ 6وا "و 46 .Yچ & 6دارﯾ 6وﯚ ن م ,ﯿﯿ6 .و ،$#$د$زاﯿ Y
Xﯾ ڵ )6 pو ،$و )رد( &ﯚڕێ ،رد 3ن S#>و 6 $ﯚزو ) 5
`راخ و و را .و $د $ﯿ وﯾم ر زاﯾﯿ ( )Yد$ﯿ1ﯿ2 Y
38
م ه و Sﯚ رد 3ن ,د ،5$و هو6)رﯿ6-fرﯿ+م& 6(-د$دا .د$
ﯚهم ر زاﯾﯿ ) ،Yر ن ﯚ 2ور"ون .را3ﯿ#ا و "$#و ` b7ز#ا [ڕﯾ>Y
و ڕ .دv$ر ور )ار ﯿ( وارد 7رس و .د$ورو) 6 35د $ﯚهم
رزاﯾﯿ Yو ( ) زۆر رد 3ن ه,وو ور وڕۆژ 6وا &ﯚ ور
30ه ،$و$و ) رد$ﯾ ان 6رو دوژ & 1ور $و 6،راره ور،و د $ن
.0ﯾ ان ه دان و ران >.0ون،ڕﯾ $دوو 4+ .$و ر& ،Yهردوو
ڕز د $ه3م وﯚهم ر زاﯾﯿ Yرد 3ن ﯚ 6ڕار ,ﯾ ن ﯿ. 5
د $ه$#7هم )`ز( ڕ$وات ) ﯾ , 3 3ن و $و ﯚﯾ ن و داو .$
د $م ) رس [ 6ڕاﯚرﯾ ﯾ.و ر Sو)& Sﯚڕا , .و"ﯿ زا&ۆس
.ن ﯾ $#اﯿ $م ڕووداو ,و ,و0و $دڵ ﯾ#1ار ،Yم +" 46ﯚ ﯾ
6م , Yد S3زاﯿ.Y
د $دوو$م رزاﯾﯿ6 Yو ت رد $ﯿ ن دﯾ ر او و )ر( واو،$
رد $ن وuو زﯾ Sﯾ`ﯿ, Yوﯾ ه#1و 6ﯚڕو) ﯾ و ڕ0 .ﯚراو0ﯚر و
رد0 $ﯚراو0ﯚر وارد دv$ر>ون .واﯾ ` ﯾ- +ﯾ pو6 $م د$ور ،$
زا&ۆس 035و7 .Yز)ر(`ﯚ"` ه و=ا .او +ﯾ ن ) ر
د&$ا ،زا&ۆس داﯿ35وون ،و +ﯿﯿ &وپ وز ن ﯾ ن `و ,ﯾ.و
),و,ل ڕ 11و د2$ت د .دوود ڕۆژ ر روت و )وز 6ﯿ، aﯾ
هزار ڵ دواﯾ،و ﯚ"و ز7،35) #" $#ز )رد( زۆر ﯿ و 6ور-
ﯚ ﯾ و ه `،و 6 .م 7ز $ڕu 4$ﯿ ن د&$ا ،د$وراد$ور "ﯚ.و
ﯿ 6ان د$ژﯾ ن،هروا و ﯾnو&و) ﯚ د$ت و 7ر $واﯾ ﯿ ن f
چ >ون وزوروان ` Zﯿ$#ن د $ڕ.Y"$
دا & ن ودوود ﯿﯿ ه .و $دوا زﯾ Sهﯚز Zڕ$ب و ر ن ڕ
7ره .ون رد .ﯿ $رد و ر ن ڕ$خ ﯾ د$ژﯾ ن ،ﯾ ن ه
ﯾ.وﯾ دﯾ ر او,و ﯾ #د$ون O،ﯿ#,ا رۆ ر زۆر رد $ﯿ ن
ﯚ 2ﯚ ڕاد 5$و رۆ رد ر ﯿ ن ﯾ ,ر ﯚ و$رد&$ت .دوو ز ﯿ $ر4
6ﯚ ڕۆژ 6واﯾ ر ره#ا 4Zﯿ ن ,اﯾ ڕ, "$و ردو
ر د$زا .Yر "ر ێ هﯚز رد-ﯿ+ﯿ,ﯿ هون ,3 .وا ڕ .$
دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yر ،وێ رد $ن و ر ن ),و,$ڵ >ن30،
ﯚ 4و`،ﯿZ +ڕ $ڕواد ر $ڕۆژ& ر Zﯿ ن)750دواﯾ ه.
زاﯾﯿ(Yه 1رد 3ن )،ش د$ر زو دووت ڵ رده O1ﯿ ب " ،ﯚرZ $ڕ$
ﯾ .م $ﯾ ژ ر$ﯾ ر" ورد، و ،و $ڕۆژ , 6او 6 .ﯾ Sو
0ﯚر& ,ﯾ6 !1و د 3$و 6 ,ڕ 6ﯿ,Z aرﯾ ن دو هروا
و$رزان ﯾ nﯚ و" زورﯾ 1ر زوان وZڕ$ب ز ن ﯚ"ﯿ ن د3 3 ،
) 1س و 1رد ﯚﯾ ن د $دا.
# 6ا6 ،م ڕ ڕو رو ` 7رد $ن)روڕ " .$و و ژن
و`7ت و, (...ﯚﯿ1و$و ﯚژﯾ1و$ﯾ ن دو $م & 6ﯾن ر oڕاﯿ pﯾ Yڵ م
وuو6 ,م ڕو ر&$ڵ ڕو ر 0و$ر ه و ﯾ هﯾ.
39
ز ن
رد $ن ﯚر $ u1ﯿ1ور"$و 1و ر0ﯚر0ﯚر دﯾ, ,3
6ژ،$د $ت0،ﯿ واز و7ﯿ ز ﯿﯿ 6 .ۆ رد 3ن دوو 0ﯚر $ز ن ﯾ ن دوو ه و0ود
هﯾ ( ) :زور ,رد 3ور ` )$#ن ،و)ﯚرا( ), 3
ور)ﯿ) $#ﯾgﯿ6 .Yم دوو زوا ڕ د3$ر ز ڕاد $ز 6ﯿ+.1ﯿز و 4 6
&ڵ ﯾ #و7ﯿﯾ ن هﯾ ،هر" #ر و و6 "$#م و7ﯿ $ڕاد 7 $و ,$
ان و ه #و 4 6و$ر" و د$و6 .م دوو ز ،هرﯾ 1ر 1ر
زور ،ه و ﯚﯾﯿ Yه ،د$ﯾ ) pدۆ Sﯚ دۆ7 Sر`ﯿ ن د$دf .
واش ز دﯾ,ش هن ﯾﯿ ) د 6$ﯚن .ﯚور ڕۆژهت-
$#ج ه ر - 5زور رد $ن ` )$#ن ) ر ێ زﯾ 3,ﯚراﯿ.
دوو ز دﯾ,ش ﯾ3ﯿ& Yﯚرا وزازا& :ران ،زوا زﯾ Sو" رد 3ور،$
وزازا ز Zوﯾ رد 3ر ڕۆژ 6وا،ﯾ 3ردو ر .زازاو &را ز
ﯾ3ن و&و) ز 6ﯿا ور ڕۆژ 6وا )ﯾ#$ﯾ ن هﯾ O ،ﯿ#,ا و
ﯚرا )ﯾ#ار&و) ور ڕۆژ 6وان6 .م Oﯿ ,ﯾت د $ت S,
6م دوو ز ن ،زازا و&ﯚرا د 6$ﯚن و "$#ڕ "$ه وش ،Yواﯾ دﯾ+م ﯾ ن
&ﯿaن ه,وو د$ورو) 35ور ڕۆژ 6وا د$رﯾ زر"`ر$ﯾ #ا و)رو$رد.Y>$
ه 6م د 36 $زﯾ Sو$رزا و" ﯾ 4ﯿ &ﯚران وﯾ ن د$درا ،و
و"6 ،واﯿ ن ﯚر0 $ﯿ واز ﯚر $رد `ﯿ+ﯾ دازاﯿ .Yواﯾ 6م ,
&ڵ Z ,ﯾر &ﯚران ،زوا &ﯚرا د)$ﯾgﯿ،Yﯾ ڕ،Y"$و&ﯾ 1
زازا ن & ,ﯚران زوان 35) ،و 6و ت ﯚرا و ز ن وارد #>
زا&ۆس ون ،و" و> ,7 .Yﯚ د "$ه dوو 6م &ز&$ﯾز 0 $و$ر
و $زازا ز ن ﯚ 2ڕۆژ 6وا و و 6ﯚ د$ر)ڕا#راون ،و &ﯚرا ز ن ﯚز
ز $ه ان .0ﯾ ن &ت و ﯚ .ﯾ ﯾ03ﯿ و ،زﯾ 0 ، .0 Sﯿ9ﯾ ﯿ~
&ﯚڕاون و ,+چ ون.
دﯾY
زۆراﯾﯿ ،S 354ﯾ زﯾ 0 75 ,و$ر ز$ب 1ن .م دوور ﯿﯿ
ز ) $زا() ) S 4ﯾ#او و 7ق و0ﯿ وازو ڕ"$و ﯚڕ $و را-
ﯚ 4و :زZ $و 6ﯚ و ،#$ﯾ>ت درﯿ ،Gهزﯾ ,ر" و رهم
و$رد&$ێت .زZ $و ﯾ ن `ز >ش Zﯿ# O 1ا ڕز وOڕ ,ز $#ر$ت
6ﯿ 4م Zﯿ$# 5د$ن ،و$و ` 6ﯿ 3, $#ش 6 6ﯿ&9 aرار &و6 .$م
ز#, $راو ,هزرو ,7ر 6ﯿ aوز$ڕدو 3و Y4ر وﯿ ،9و$
40
د ) $زد$هم ) ﯾوڕﯾ`7 5ﯾ ز& $ﯚڕدرا .زازا ز ن وZوﯾ ن زۆر
.0ﯾ ن و Z $ون ﯿ,ل ﯾ #و6 ،م " رﯾ و0د )ﯾ #$ان 6م دوو $
ز$ﯾ Yوارد د $ت .واﯿ 6وهﯚزا دواﯾﯿ#ا ون Zو 1 35) ،ز$ب >،Yم
وﯾuو زۆر 6ﯾ 1 ،زازا ز ن ڕۆژ& رZ Sو ز$ب ﯾ ن `7ﯾ و &و).Y
هر ﯚر $رد 3ور ﯾ pڕ .$رد ز &ﯚران2 ،ﯾ ن 6هO +ق
6 . b6 ,3هO +ق 0ﯿ ڕزوOڕ ت ر$ت 6ﯿ 4م ،Zوuو,
زۆر &ڵ ` 6ﯿZ $#وﯾ ن هﯾ .ژ 1و 4داڕﯾ=راو هردوو ز$ب ﯚ& ﯾ
هزرو ,7ز$رد .3$هر"6 , #هO +ق زورﯾ ن د$ور$و) 5و`راخ ` 0
ز$ه ب و` ﯿﯾ Yژﯾ ن ڕاد$ﯾن،و ,u& ,Z 0وان هردوو 2ز ﯿ $$
زا&ۆس ،ه ور 6)ر ﯿ( ه,وو 6ز$ر ﯾ ڕۆژ 6وا و0دﯾ ن هﯾ .هر ﯚر $
ﯾ 4ﯿ رو و و .هﯿ tم م دوو 6 `7هO +ق .ن 7ﯾ ن ++رد
و$ﯿ , ،زۆر Zوﯾ ر و 6هO +ق ر.Y 4
م 6م دوو& $و) 6و ` 6 (4+ ),ﯿ$#ﯾ ن و هزرا ﯿات دوو $ر 1ڕ$
ز6 $ﯿا وZ .وﯾ ن و 6 ,هO +ق ،هردوو ﯚ 1
7و ،هﯚ ` 6ﯿ$#ﯾu) Sوا ` 6ﯿ $#زۆراﯾ ,Oو ت &ﯾ،5ڕز
ﯾ>ﯿ ن هﯾ.
ﯾ دﯾ ,م &و)& .و$دواوو ز $زا ر oڕا) pاﯾزد(ﯾزﯾ#ﯾ .Y
6م ,ز Yزور 1 f>0ڕو _ن-رﯿ Qه,وو ڕۆژهت و
ڕۆژ 6وا و .Y035-ه 6و 6ﯿا ژ ر ,ر" و وان و" ردﯾ -Yﯿ#ﯾ ت
–رﯿ ژﯾ ﯿ ن د$د 4 6 ،ﯚ ﯚ د$ر زدن هل و ر 0رت و وژ ,Oو
رﯿ ه و ﯚ 4 6ن ﯚ"ﯿ ن د .د3$ﯾ ر" و$ﯾ pم 35) ,ﯾ
6 6ﯚ د $ﯚزد$هم ،زو1و ) $ن 6ﯿ 4Z aه Yو ﯚ ) ر
داﯾ ن) ز $ﯾزﯾ` 6 , Z ،#ﯿ $#ژ ر ,Oو رووس.
( 3و` 6ﯿ $#دوو ا) (18 1Zدﯾ Yز$ڕد $و #ا )( 7Z 8 1Z
ز$#د Zو Sز0 $وو ﯿ و6ﯿaم.
ﯾ Sڕو ر دﯾ ر دراو ) ﯾخ 6م &و) ز $ه 6و دواﯾﯿ 6و 6م
,زورد Xون و 6ﯿ6#ﯚﯚژ `ﯿ+ﯾ ﯾ ن ز ﯾ 2ﯾ .د$د .
#,او$ﯾ دﯾ ,ﯿ و و6)Y,5)$ووﯾ( ز $ه وه .و ز `ﯿ+ﯾ
د"$و) ،pو 0و$ر 0ﯿ واز ﯾ )$#,ه. 1
زﯾ ) ,زد $ت رد $ن و$و زور 6ﯿاﯿ ن 2ﯾ .ز $ﯿ612 9ﯿ 4ﯿ.Y
6م ,ر 5د$ژﯾ Yو واﯿ pور ) رﯾز& رد 3ن
داﯿ35ون و ه ور-ڕۆژهت `د$ن .د3$ﯾ دﯾ ،,زﯾ, 150000/ ,
ر 5ڕ "$او 7ﯾ+ﯿ ،Yد$ﯾ 1970و61980ﯿاق د$ران" .و
ز $ﯿ) 9ا(5Z 1 3ا :رد $ن چ ز $ن ) pون ﯿ.9
دوازد6$ﯿ 4د $زد$هم 6ان )ڕو)ﯚ ه وﯾ،5دوورﯿﯿ ر و ز $ن رد
ﯿ 9زور 2ﯾ .ز6 $هO +ق ` 6 3) p) " .Yﯿ$#ﯾ ن 6وه و
4 O 1و"،ڕ .$ﯚ 3د و$زع و دۆ ﯿ ﯚﯾ ن ,O 2و ت،
41
ز6 $هO +ق ` زا ﯿ 9ن د3$ﯿ ن 3 5و# 6 ،$ا ۆ . vز
ﯚ .و$دواﯾ ن و> Yو 2ﯾ .ﯾ ن ,د .Yد$ێ 6وه ,> ,7ﯾ1و $هS#1
ر $ب ڕۆژ& ر ) Y> 35ﯿ .9زﯾ ر6 , .& .$هO +ق ) ( ﯾ د& ر
Xﯚ ﯚد$درێ و ه و , Sﯿ ,زۆر رد ﯿ 9ز$ب ﯚ زﯾ ر$
د.Y"$
م .0ﯾو $زور رد $ن 1ز Y$و3ﯿﯿ ڕ ز& $ڵ 0ﯿ 1ر $
Zڕ$ب ور ،دۆ 3ﯾ ڕاد$ن .دا Sو& ن ﯿﯿ رد 1 $ز$ب
` 6ﯿ$#دارو د $ر&ژ زۆر #ا &ڵ رد $ن 1ز$ب دژ رد $ﯿ9
ه ود $و ه و)ﯾ 4ن و،و زﯾ Sو" رﯿﯿ 36ش 6وه د$ن .م 6م
ردا دوو &! &ڵ 1رد 7و$ﯿ ن هﯾ :زۆر ر و
Zڕ) $ﯾ YاX1ﯾ (Yڕۆژ& ر ` .ﯿو GOود$ت و 7ر وا 4Z
د $زد$هم 7O b7ﯿ ن و 7 b7ر )زاﯿ ر ,O6رع( +ت
`وڵ دو O .$ﯿ#,ا رد2 $ﯾ 97 b7 .و1$و ،$دان ڵ )ﯿ p
دv$ر زۆراﯾﯿ ن ه 6...$ﯚ ﯚ ڕ. .$ﯾ ﯚ ر ﯚﯾ رۆ رد
را >ر 3ن و.
7و_5)$ان)6ووﯾ( ز $رد $ن رﯾ bﯚ7وﯾ وڕﯾ$د 6م
رﯾ bﯾ 0زو ح)` دژ رع وا (Y& -و & 6اردن و ﯚ دان
, وه6...#3م 0ﯚر 6 $ر $ﯾ>ت و $رد ﯿ ،Yو #ا 6ﯿ a
)`ﯚن(ر6ﯿ7 aر دا0)،ﯿ(زﯾ داد.Y$
و دور 4ز $ر 6ﯿaم م 6 Z 0ژ$د$ن ،و دوور ﯿﯿ &و)
" #ز , $رد ڕﯾ5و ا .3ه وﯿ ن هو .رﯾ7 bوﯾش
)3و` ﯾ Gون و دا,د ﯚ .رد ﯾ ر ﯿ ن دو .$رد) $ه ورﯾbت(
ﯿ "+و ور oدان هﯚز &ڵ ه و6ﯿ -س و ه و ه )ﯾ #$ه وش د$ن .
2ﯾ دﯾ ،,رﯾbت ر` ه هuن و دوژ 1ﯾ د _ .$ن
ورﯾ0 bﯚراو0ﯚر،ه _ن رﯾbت ڕ ﯚ ﯚدو $ﯾ ،#
1د$ﯿ ن )،Y11#,زۆر 0ر &ڵ ﯾ #ر د$ن4 .و , 6ا 6م
،55دوو،#>5 `7ﯾ دا Xو _رزان ﯿ $دوو $
د $ﯚزد$ه .Y
Z 0ز $دﯾ,ش رد 3ن 30ﯾ ن هﯾ ،هر" ) 1ﯾ>ت ﯚﯾ ن
هﯾ،د$ێ 6وان ﯾ ,nر$7وا7 3ره .ﯚ .رد .0ﯾ ن ﯚ ر ن
0 .,و ن)ﯾهود( و $ز $#دووهزار $رد 3ن داﯿ35و و6،م
" و.9رو) 5زو .زور رو رۆ" ,ن ژﯾ1ﯿ ن ,زور 0و
داﯿ Yدو .$ر د $ﯚز$د$هم 0و$ر ,ر" و م & ,ڵ 1ﯿ
ﯚﯾ ن و" و $زا ﯚ 4Z،دﯾ،ﯾ 4ﯿ،و .زﯾ Sم ,و$رزﯾو زﯾ Sوا3
ﯾ Sﯾnونu) .وا ﯚچ وﯚ"> ر & 35ﯾهدﯾ ن -1948
61952ﯿا6ﯿ،fژ رﯾ م ,هررد 3ن و ،$وزۆروا ﯚ 6ﯿا6ﯿ fﯾ ن
ﯚ",دو 36 $ش ﯚﯾ ن رد د$زا.Y
42
داﯾ Gود$رهم 0و$ر ,ر" و ﯿ-ﯿ ن رد 3ن و0ود هو& .$ور$ﯾ1
6م 0ﯿ9ﯾ ز$ر =ووﯾ 6ر ﯿ 6ﯚ ڕۆژ 6وان ،د $ﯚزد$هم ڕ
Oﯿ4ت ڕ S .$د رد $ن 6 .Y3ر ﯿ ن و$ﯾ Zﯿ$ﯾ
ر" وﯾ ن )$#,ه ، 1ر $ن و & $#ن وزۆراﯾﯿ ن 6ﯚ ڕۆژهت وﯿ+ﯿ,
زﯾ&$#1ﯿ ن د$د .م 6م و $و $ڕ دوﯿ & 6و$ڵ واو 7و وون
و و "ون)) ژ (6
6ر ﯿ د$ورو ر د $م ر زاﯾﯿ Yدv$ر )وان( .0ون .ز4O$
3اﯿ+ Yﯿ :Yز$رﯿ=اد 0ﯿ ردان .Y
د&$ێ د $زد$هم م 2و $ه#1ﯾ Sهﯚز $رد-ه=>ارد $ه و
ﯚ 6 4ر ﯚاو .$د$ه 6 +ر ﯿ=اد Zوﯾ
1940ر6 $ر رد د 7 6$و 0 Oﯿ وو$داو & 6دارﯾ
ﯚ زاﯿ ر ﯿ -هو رد 3و #$دۆزراو6 .$م `ﯿ +ڕۆژ ڕۆژ زۆرو
زۆر &ڵ ﯾ nدراو رد ,ڵ د$و.
ﯾ دﯾ 0 ,و$ر $ز ﯿ 6 -وڕ ),ﯿ+ S " .Y1#ﯿ 3ﯚر
431زاﯾﯿ 1ر ﯾ Sز+ $ﯿ ڕۆژ 6وا 0ﯿ >ﯚو $ه "ﯿ،Y
ﯿ>ﯾ،ر 3ن ،و ڕۆژه6 ﯿان ر$7وان و .$م 6م +ﯿ ﯾ هﯿ tت دواڕۆژ
ه ول 6 6ﯚ د" $ارد$هم و $ﯚ ه و ،$و 0و$ر" ,و
وێ و ،$او 6ور زور "ﯿ Oر و داو $ 1ن و د $و
د$ور$ور ور 6)ﯚر ﯿ(` .ﯿو`7 .ﯾ 7ﯿ` 6 ) ،3ﯿ$#ﯾ ن واﯾ ﯿ
زاوس( ﯾ 3رﯾ ن 6ر )d#ﯾ ﯾ 9وف ﯾ(b9و 6وﯾ pر# ZﯾY
و و6 .م `7ﯾش ﯿ و ` $ﯿ+ﯾ و ﯿ و Z $ﯿ$ﯾ و.
0و$ر ر# Zﯾ-Yﯾ pو$و ﯾزﯾ#ﯾ ن هﯚ زو Gو زۆر 1 4ز$ب
د$و $و "ون.
و$زﯾت و و`9ﯿت و ه,و 6م ) ,ن هر" و ڕا3ﯿ 6ﯾ
د$ورا ر6 $ﯿaم , 6ا7 ،ز)رد( وان ودراو9 .$دj0 ،ا7ﯿ زا
$ڕا 3د $د$هم >3 ،ﯚ و ) وج اه ) Qﯿ-ﯿ رد( ﯾ د د $ت.
دوورﯿﯿ ﯿ ,ر" و 6ورﯾ ن و رﯾ ن ار& d#ڵ 4دراو ﯚﯾ ن،
ﯾ ڕ.Y "$
0و$ر رد
رد $رو6 1ﯿaم 7ز)رد( " در5ﯿ Yو .د $ﯾ زد$هم م 2و$
زور &ڕﯾ#ان و =ووو ن 7ز )رد(ﯾ ن ") ت دو $ڕ .ردو 6 ،$
,3وﯿ& 1ڕﯾ6 $#ﯚڕو) ﯾ د $ﯚز$د$هم-ﯾ pﯚ 6و .Y 1
$ ڕا 3د $ﯚزد$هم 7ز رد `ر ۆZ vﯿ $ﯾ )
43
د $و$ر( زوا رد د $راو .$ڕا ،3زﯾ , Sرد ز ن ،ﯿ و چ 0ﯚر) $ﯾ#$
Zﯿ$ﯾ و و$و و$رزﯾ ﯾ ن ر5ﯿ Yد$ژﯾ ن ،م 6م د3$ﯾ و "$#ﯾ
زﯾ$#و Yو .ن 0ﯿ واز f,و ﯾ +د.$ﯿ Yون ،ردوﯿ ن و$د$
د$دا 5 .روZ 1ﯿ$ﯾ ،ه د$ﯾ و $و " در5ﯿ 1
راوژ ڕ 7و ن وO .ﯿ ,ﯾ 0و$ر Sد$د ر6 1ﯿ#ۆ 6ﯚﯚژ
ز ﯾ داڕ=راو6 .م 6ﯿ#ۆ6ﯚﯚژﯾ رu1ﯿ 1ز ﯾ وو Zد 76 $
ﯚر $ه وش ڕﯾ 5هﯾ .زۆر &و) `ﯿ+ﯾ رد ،ڕ "$ڕا 3ﯾ ن
زوﯾ ه وﯿ ن هﯾ ﯾ ن ` ر5) $وا 6ﯿ aو ﯾ ن ز ﯾ )> ر
6ﯿaم هﯾ6 .م $ﯾ>ت هﯾ ,,ر oڕاﯿ pوZﯿ د$ورا د$ت
و7ر ڕ$وا 6ﯿ aو .ژ ر$ﯾ G O 1داوا ر ڕ"$و )ﯾ& #$ڵ
ﯿ #ا Yو$ﯿ #ون6 .ﯿ#ﯾ) ,ﯾ #$ﯚﯾ ن 6 1ﯚ ﯿ و1 دار و 6 .ﯿaم
Zس .د$ه 1و 7 0 .$ن داوا ر ز ﯾ &ڵ )2ح 6دﯾ6 Yﯾ( ون.
دژوار 7 Y37 6ره Z .ﯾر 6ﯾ ،هﯿ 1ر س و رﯾ xد هﯚز $ن
ﯚﯿ ,ﯾ ﯿﯿ ," ،زورۆ ﯾ Zﯿ $و زدا ز د$رو وان .0ﯾ
ﯚ .0ﯾ دﯾ ,و ز S $ﯚ رد , $دﯾ ,و7ﯿ هﯾ .روو ` dو راو$ﯾ
7ز)هﯚز( وو 0ﯚراو0ﯚر و" 0ﯚر0ﯚر رد 3ن ﯚ رﯾ xد Zﯾر
د $رد$ێ, 6 ،اﯾ6 :م ﯿ 4و$ر&ﯿاو زوا Zڕ $و 7ر و ر و
ردﯾZ،f6 :1ﯿ`،$ﯿ ،+ﯾ ،nﯿ ،$هﯚ ،هﯚز ،وم 0ﯚر, $ Y 6 .$ﯚ وم 6م
ﯿ 4ڕاد4)$ل( ) و )ﯚڕ ر$و ﯚ ار$و, ) $م2،م &و)
0ﯚراو0ﯚر هر 6م ﯿ 4و .ﯾ ,15دﯾ ,رد$ن6 .م ﯿ 4
ﯾ 6ﯿ ,ر ر$7وان ﯾ.وﯾ #n1)راﯿن( ه 1وﯿ=اد ڕوt
وو$و ﯿ &و) " ,در5ﯿ` Yﯾ>ن ﯿ هﯚ ) X,و $د$رد&$ن .هﯾS,
&و) Zﯿ $ﯚوﯾو،$د&$ێ،ڕ) .$ﯾ #$رر و $ﯚ،و$و ﯾ ڕﯾ>ران
Xوﯾ &ﯚڕﯾ1و 6 $ور ﯾ ن ,و ز ﯾ &ڵ دراو ﯾnﯾ ﯾ ن ﯾnﯾ
هو ،هروا رر ﯿ ،و$و)ﯾ #$وه و"ﯚ &ڵ OﯿZ 4ﯿ$ﯾ ﯾ ن
Zﯿ$ﯾ د$ورو) ،5و ه ان &&3.ڵ ,Oو 0ﯿ 1ر .زور وا3$# ,7و$
`ﯿ +ن6-ﯿ[ #ڕﯾ YﯾﯿZ 3ﯿ$ﯾ -ر $ﯾ ه وش #ارورﯾ .Y,م
6م ) ﯾ واﯿﯿ .هﯚز $ن د$ا Yﯚ& ﯾ &و) د0$ﯚراو0ﯚر ز ﯾ ،Y
هرﯾ ڕ & 6 "$دار $وم رﯾ `ﯿ+ﯾ ن و) $ﯚ( ) 1X,و-$زور
6وه ﯾ , .ن ،ﯾ.و Zﯿ$ﯾﯿ Yو )& Y X,ڵ ﯾ 6 #م ﯿ$
د $ﯚزد$هم هر دوو1 2ور6 $ان و& 4Zﯾ .1ﯾﯿ ) ﯾ ﯿ ن و$د$
ه4 ، 1و ،ﯿ , 6ا 6م ن .م دوو رد ، $دووو دا &ور $ون ﯚ
7ا& #ﯚ ڕ>`$ڕ`& ،ڵ ﯾ3ﯾ ن ر و " و "$و د$د ،و هرﯾ و دوو دان،
$ 7واﯾ ن ره#1ﯾ Sش د$د ﯾ& 3و) زم و زم ون 4و ﯾ د
هر ،Yد&$ێ ) X,و ﯿ و"ار ﯾ nڕۆژه ردﯾ .Y Yد$
ﯚزد$هم ردار 6م ر$ﯾ رێ & .0ڕ و Sbﯚ ,,ﯿ" 3و1919 .
ه و)ﯾ& 4وپ ژرا رۆ & 35رﯾ ه $و ت ﯚ ﯿ# 5ا د$ت
44
دان ،ان ڕ $دوور د,) 3$د،ه # 6ا ﯾ Sوان GO و
ود6a 6 $و 2ﯚ ر ر$ﯾدا ) .#م هردوو -هم ڕ
,ن وهم ڕ هﯚر ن-زۆراﯾ Oﯿ 4هﯚز )ﯾ #$ز ﯾ &ڵ رۆ ن
و .ﯿ &و) د $م و #$و & ,uو$و ﯾ nوﯿ$ﯾ زﯾ ,ز ﯾ Y
,ر .$ر6و$ش ه &و)u ,و ﯾ #" 3ڕ 4$ڵ و "$#ﯚ ﯚ ﯾ 3
Z 0ﯿ ، Sزم ,و ﯿ>ر5ﯿ6 .Y1م ` ﯾ>ت ڕاﯿ& 3ڵ 6ژا#اران
و$ڕا &ڕاو& ،$ڵ 6م ز ﯾﯿداﯿ Yو &ڵ ﯚﯾ ن زۆزان و 6ران د$ن.
`ﯾ>ن هر `ﯿ +ﯾ ن Sو.0،هزر) $ﯾ#$ار ﯚر $ه وش 1) ،
ﯚ واو ر و"ﯾ ﯾ> رازو ه و 0ر د $ت6 .م ر $
&ڵ دﯾ Xﯿ ن و 6م ﯿا ز رت د$ێ ت ڕۆﯾ Y35ﯚ 6ران وزۆزان وان
Sو$رد6 .&$م ` ,5 ،ﯿ،+ﯾ 3ز$وﯾوزار &#ﯾ fچ،و
,5رۆ `ﯿ +و"ﯾ ر ﯚ د&$ێ ,Oو ت 6و ر) زم وﯿزام ﯾ ن
ﯚ دو $ج و)ﯿ 3وێ دو6 .$م ﯾ )ﯾ ه و! رازوﯿ ،Yم
.د $رۆ ,دZ $ﯿ ،$ﯚ 4و 4ﯾ,4 j 6 fﯚ،رۆ ,ن)) ژ
,4 (10ﯿ 1ر) ﯾ ز$وﯾو زار ,زۆر ،د$ر$و $دZ $ﯿ,O $و ﯿ ,
ون ,ﯾ ,5 هز و$د[ .1 $ڕ و ز $ن>0 ،ور 6ﯿ S -
رۆ Zﯿ $د&$رێ،دواﯾ رد S S $و$ر& Yم د6 $م رز $ﯿY
وز$وﯾوزار $دا&ﯿد $ت _ .ﯿ pﯿ و د 6 $ورﯾ Yم از" $ار"ﯿ$
د $ﯚﯾ ن ر$7وان د$ن .دا , 1880 Xﯿ ن " و ه و.
و"ﯾ ﯚﯾ ن $#ڕواﯿ4 Yو , 6ا 6م 0ر$ﯾ ))Yژ (4
ان د$وت وZﯿ 7 $و1 $ڕ $راد$ﯾ6 Yم دوو1 ،$ڕ$و$
39ا ~4د ،Y1$و )ﯾ#$ﯾﯿ ن 3ﯾ Yو$ز Zو`$ت و$ر" ود$وﯾ.
د$و ن) ﯿ (Y1و د$ﯾ وێ ) وا ر $د2$ت دv$ر ,زاﯾ ن د$
دا 6 ،ج )) )ﯚڕ( ر 3$ﯿ Yﯚ ﯚ )ﯾ د$م ود$ز& ﯾ دﯾا و7ره.
) Y37 6 5[و ﯿ .1و 6ر 6ور `زا 6و 6ﯿ#ار رو & $#ن و36$ﯚد&$ن،
ه 6ﯿ ,4هﯾ 6ر دﯾ1ﯿ pو. f $نZ .ﯿ $ر1ڕ $اﯾ#و6ﯚﯚژ ز ﯾ
و 13ز$وﯾﯿزار Sو ش Zل د$ن ،و6م 5) 76و هم &#و هم
دﯾ ,د$رد&$ێ چ ,Oو Sا ﯿ "+و ڕزا $ #
6 ..م 7 13ر $واﯾﯿ دوو دﯾ,ش )ﯾ#اد $ت6 :و$ڵ 7ڕۆﯾ Yو$رز
ﯚچ-ﯚ 4و=)) ،د$ر()ﯾ& #$ڵ د$و6 ﯿان ))1920 ژ (10
دوو$م 6 ، 6و 0و$ڕ& ﯾ وا 3وا Yو$رز0 $ﯚرا0ﯚرZ،ﯿ $دﯾ,ش
,ﯿ ن و$رد&$ن .ﯚ4و :رد2& $ﯾ و Zڕ $ـ 44ر&6-ر" ﯾ ر ﯾ3ن-
3و$رز و"ﯾ ور دووڕ&)0زﯾ, ($ﯿ ن و$رد&$ت ،م ﯾ
) ﯿ++ﯿ ن( ر و هﯚ#>ان "ﯿ 6ﯚ ﯚ وﯿ ن ) د$د و 44ر $ن
)`ﯿ +ط◌ّ( ه وﯾ 1ن ﯚ وێ د"$ون.
م هﯚ ر 1ڕ,O # [" $و ت وZﯿ 30 $ز ﯿ" $ﯿ Yو,1 =
Zﯿ $واو # 13ا 6ر#ارن،ه6 S#1ر ن Zﯿ$ﯾ#ا .رۆ
45
ڕﯾ$رن6 .م ۆ& vو) ﯿ ن رۆ ﯾﯿ ن `وڵ دون 0 ،داو$رو
[ 6رد6 $ر و دا,ر ر" و$و ر p)$دﯿ ن رد$ن .ر) Zﯿ $
د$ر$و& $و) Zﯿ$ﯾ 0واﯿ 3ان زﯾ ,ﯚ و&ڵ ر) & 35وﯾ ن
,Oو ت 6ﯿ pد $ت .ر)س ) وا )ﯾ& #$ڵ دوﯿ د$ر$و6 13 $ر ﯚ
د$زا وم ) # 7ڕﯾز& ردودﯾ nع د $ت&6 .ر ڕﯾ$د د$ت 13
6ﯿ_3ﯿ ر ,Oو ت دا،م Oدا GOو د) $ﯾ& #$ڵ و$ر&) 1ﯿ 3و
ڕﯾ$د Zدات ،و3ﯿﯿ واو Oﯿ" 4ار"ﯿ,O $و د $و$ش د&$ێ،و
م Oدا 2ق و ر) Zﯿ&$ڵ دوﯿ د$رو،$و 6م هﯚ ر 30
و ،و X7د $د$دا .م Oدا &6ر,Oو ت 6م ر 6ﯿ ,ت)،ﯿ وا
ت 6ﯿ #ﯚد ت و)زو & وو&ﯚل ﯚ ور& ﯾ>ت" 0 6 ،ۆ ڕ"$
ه وش Z .Yﯿ $م ﯚو 30 $هﯾ ﯚ زور 6ژا#اران زﯾ , 4رهم
دار,O .و ت &6ر 5هر 0ر$ه .و Sه 1#ه ۆ Zﯿ$ﯾ _ ژ
GOو " و$د ﯚ6 .م "`و45ﯿ 45ان ڕۆ هﯚزوو ,Oو ت ،ۆڤ
را >ر د$رﯾ 137 6 Yزﯾ Sرۆ Zﯿ$ﯾ رد ڕ$وات ﯚ ڕا& Yو
& د دۆ Zﯿ$ﯾ ﯚﯾ ن ,وﯚ )ﯾ 3د$و رد 6ژ$د$ن وS$
و& ن ،د $ت.
د$و1918 $م 2و ،$و زﯾ Sرد 3ن اﯿﯾ Zﯿ Y1,5 S $و6ﯿ#ۆﯚژ
ز ﯾ 6م هﯚزوﯿ$وهﯚ 1ﯾ ن ر و داڕﯾ=و $ﯾ Yه.ن .ه 6و
ﯿ د3$ﯿ ن 6ژا#ار رداو $ووا و ﯾ 5 ﯿ ،Yوه زﯾS
ر5ﯿ Yو 6،رﯾ ,ر د3$واﯾ )را >ر(ر6 1ﯿ#ۆﯚژ ز ﯾ 0ﯚر,
و$و .$ه6 >م ر ،$ﯾ دواﯾﯿ& Yﯾ6 1م 0ﯚر$ رڕه1ر رد$وام
Zﯿ&$رﯾ،د $رو,O 1و ن ه 1د 0 6و ﯿ ز، S $ﯾ
داﯿ Yد داو$ر6 ،ﯿ 5ن و د ه 1ر 6 $ﯾ pو 2وه)...#3ﯾ3
هﯾ.
ه 6م د 36 $ش ,Oو ن ﯾ 3ا $د#$ار و"ﯾ ژ$ 7واﯾ ن ﯚ
ﯾ>ت ,ن,O .و ن ﯚ ڕوو ڕوو ون &ل ره ,3ر $ن &و) Zﯿ$ﯾ
م دv$را ﯚ د$ﯾ ن 0ﯚر , 6 $رﯾ ن ) دو .$و و .0ﯾ ﯾ 3اﯿ ،$ﯚو "#
ر$ﯿ ن " #و ،$داوا راﯿ ن داﯚ دو ،$ه م هﯚﯾ Z Y5ﯿ $ن زوڕو
ا _ن ،ﯾ ن ﯚﯾ ن ﯚ ﯚڕا& زۆر )رو$رد$ن ،ه ان &, ،3.ﯚ ون ﯚ ﯚﯾ ن
رۆ Zﯿ $ه=>ن و داﯿ ،Yﯾ ن 6وان _ و 7 ,1ر $واﯾ,O .و ت
ﯾ ر&6 1م ( 4 f¢ ) $د$ا ر" و هﯚز ،رۆ 6ﯿ 3-ر و 6و ت
,ت ،و و$زع و و`9ﯿ و )3و ت6 .م از،$دان ڵ ڕﯾ"$و4 ،$و
ه وز $ن ) ژ17 $و20د$ﯿ1ﯿ+" Yﯚن ,Oو رﯿ و6ﯿاق ورۆ Zﯿ$
ه=$#ن و داد ،Y$ه 3ا Yﯚ رر &ڵ رد $ﯚڕ .هز $ﯿ ن
0ﯿ_1از ,Oو ت ﯚ ,وو.$
,,7دو6 $م رZ $ﯿ& $و) Y,و 7$دار و 1& 6ﯿ ن Oﯿ
رد$ێ ,3،د$ﯾ2،م واﯿﯿ .ه& 1ﯚڕ 6م زﯾ Sﯚ و 6 Y 6ژ$
46
او $و $و ر6ﯿZ dﯿ,4 $ﯿ 1ﯾ ران را >ر ﯚﯾ#ا #ۆز3و ،$وهرﯾ م
و "$#م رر $ﯿدا د 6 3$رﯾ ,ر ﯚ 2و در =ت ،ڕ .$و دراو
ﯾ ر داوا ,ت6 .م 55واﯾ ،ان ڕ`$ﯿ> د$رون وZﯿb $و .
.0ر $ب ﯾ ن ﯿ6 $ﯿ ,4هﯾ 1ر6م ﯾ ر&6 $ر زاﯿ Yﯚ 6وان # اﯾ
م &و) 0ﯿ >1و& ،$و) ,دﯾ ,و$و Yو .Y+ﯾﯿ ,ر7اوان وﯾ 3
&و) Zﯿ$ﯾ 0ﯚرا0ﯚر ,4ﯿ 1و #" $ڵ رﯾ ه> 3ر5ﯿ 1ن و
0ﯿ >1و $و #3 .0ۆزو 6 .$هر6و3ﯾ ر )هر ن( ه ت6 ،و ت
ر) هزو ا ﯾ ن 1919ژرا .ار رﯾ ه 3ن و Oو#ا ز $
ر$و_ون و ه ڕ>ر, ,ﯚرو ﯿ4ت ر ه#ا) .ﯾ#اد 4وو ه و
ز $ن و &ز&$زو ,+چ ،ر0 ,ون ﯿﯿ .د> $ر ) S1994هرﯿ( ن
Oﯿز دﯾ4ا رد6 3ﯿاق داان و را >رداﯚ ﯾ ﯾﯿ 3ﯿ 435
رد 3ن داوا ر ز$وﯾ 6وا د،و ,ن6 .م دوو Oﯿز ﯿ
ش)، ،ﯾ,رﯾ ,ێ )#n1راﯿن( Zﯿ$ﯾ ه وز& .Y $و) Zﯿ $ﯾ ،pڕ
د$رو و)ﯾ& #$ڵ دوﯿ د$ر$و $ه & O 5ﯚڕان و&ﯚڕا ,ر دان.
.0وZ،$ﯿ$ﯾ ,4ﯿ 1 3) S31ﯿ> . G O ,ر5ﯿ 1زور ﯚ2
ﯚ ڕا 5و 1 .$رزا $ڕا 3د $ﯚزد$هم 4وﯾ ش 6و ﯾ،
" _ ,رزان 2ﯾ .زۆرﯾ ن ,و$رزZ ﯿ $زو Gو و$ژ
Zﯿ $د$ورو ) 5ه>ون ،ﯚ 2ﯚڕا 5ن .ﯚر $رزاﯿ ن Zﯿ$ﯿ ن
OﯿZ 4ﯿ$ﯾ ن Zﯿ& $ڕێ) .ﯾu) . 3وا ه 1ﯾد:
#,او$ﯾ ڕادوو رداﯿ ن و$د $د$دا ،و6واﯿ ن " 0در` 15ﯿ+ﯾ
ﯿ$# 5دا ،واو در=اﯾ =وو،رد 3ن ،د دا Sان " در5ﯿ 1و ﯾ 5 ﯿ1
وZﯿ$ﯾ و Zﯿ$ﯾ و0د هو0 .$ر$ﯾ رزا ﯾ 5 ،ز$ب
)3ودن ه و)ﯾ& #$وو) ڕو ﯿ 5ن د$دات .ﯚڕ ,رﯾbت د$ا هز ,ﯚ
)ر#)$ان و هﯿزد ه و& &3وه ،هر" #ڕ6ﯿ Zﯿ$د & 6 $دار
:ر"+ﯚ ﯾ رو>و ) ﯾ و b ،و #$ﯾ& 9وپ،د 3$ﯾ3_
و$ردات .ت و) $ڕادوو 6ﯿ ,رزۆر ﯿ1اون د$وا#ا _ن ڕۆ
رۆ Zﯿ$ﯿ ن &ﯿاو _ .$روو , ،و _ $رزان و دا
،Xاﯿ ن 2ﯾ .و 0ﯿ_1از زۆر &و) زم د3$ﯿ ن وا .ﯾ6 ،Y1م
&و) )ﯾ ,#$س و رو`وم و ز ﯾﯿ ن وﯾ,ا و 2م ﯚ& ﯾ )ﯾ#$ارﯾ ن
)$#,ه. 1
ر6و$ش 6م ` م ﯾ ﯿﯿ ر#6 0ا 6ﯿ -3دﯾ Zﯿ$ﯾ 2ﯾ .ا
ز ،Y، ` ,$ﯾ ن 6وا )ﯾ#$ﯾ ن `7ﯾ زا هﯾ د$ا& Yو),
دﯾ رﯾ,او),وZ .Y+ $ﯿ $ن ﯾ ن " S #هﯚز $ﯾزﯾ #وﯾ و 6ڕ
زورﯾ ن )ﯾ6 #$ﯿ -3دﯾﯾ 1ز0)$زﯾ ($و# Zﯾ Yو Oر ونS #"،
هن ﯿ 5ن د$د$ن ,و س و ر 7ا 0ﯿ ﯾ ز $هروا ر ﯚر
و$و .$ﯚ 4هر" #هﯚ 0ﯿ واز دﯾ ،Yژن و ﯿداﯾ د$رو اوو)$ﯾ t
47
ﯿدان و ا Y3ان ﯾزﯾ #و 4ن( س و ر ﯾزﯾ #و 4ن 36ش ),ووه ت
و"ﯚﯾ ن رد$وا .
ڕوو ڕووون ﯚ)ر)3$دوو د3$ﯾ( ﯚ .رد 30هﯾ،و 1و
زۆر 0ر ر 55ﯾ ڕاو 3$و" $ۆ ز $#دووهزار ڵ د &$ت6 :م
5وهراﯾ ان دوو د& 3$و) =ﯾ 1و زﯾaن و ﯿaن -$-و"1و
0ر$ﯾ `ﯿ-dﯾ ` 14ﯾZ fڕ $ورﯾﯿﯿﯿ6 .م دوو د3$ﯾ ،ﯾ>ت رد $
4ن و$ﯿﯿ .ر 6م "ر ` ﯾZ +و درﯿ-Gﯾ6،pم ﯾ ن `وڵ
د،ڕ 6 .$ۆش ,>) Zن و د$و11X$د .ﯾزﯾ#ﯾ ن ڕ$وات ان
Zﯿ0) $ا و ر ن(دا,ان 6 .ﯚڕ 6ڕ O $ر)اد jم( او$
ورڕﯾ6 5م دوو د3$ﯾ و Zﯿ)$ڕا( و)"پ(.0ﯿ ون6 .م 7ز)$ڕا(
و)"پ( چ )ﯾ& #$ڵ 7ز)ڕا( و)"پ( ﯾ nﯿ ێ )ﯾ#او ،$ﯿ6 .1وا
)) 35ﯾ 4ن و)Yﯾ (9ر $و0دﯾ ن هو .$ه رۆ" 6 ,ﯿ5ﯿY
و) 1ڕا( و)"پ( ﯚﯾ ن هو .هﯚز 1 $ز$ب 6ر و)ﯿ 1ﯿp
) Oر 6ۆ(6م دوو د3$ﯾ ڕوو ڕوو ون و $ﯚ ﯿزا ﯿ رﯿﯿ ێ
رد$وام د$ن.
دﯾ-,ش د $ر $رد ` a $ر,ﯿ ،Y ر 6م
)&ﯚران( ن Oﯿ ,ﯾت د $ت واﯾ ,و" رد 3ن ،Yهﯚزوﯿ$
و6 .م چ ڕا چ درۆ،ڕا3ﯿﯿ 6 ,ﯾ ردZ $ﯿ$ﯾ > او$
30ﯾ ن هو .ز6 Sم ردا و S " "$#وژم وز3 $ﯿ ن ﯚ او $ر$
ز $دﯾ,دا 6ﯿ aن 6ﯿ 4ن ه 1و6 .$ﯿ#ﯾ . ,ن 1ﯿuﯿZ 1ﯿ$ﯾ ر
ور 4ن وردﯾ ن هﯾ وﯾ 5 ﯿ1ﯿﯿ ن ه=>اردو_ o 6 $دو ﯾ زم وس
و رﯾ ن د $داو6 $م 6ﯿ S& 5هل و رج ز ڕووﯾ#او ،$ﯚ4و و زور
` ﯾ +رد 1ز6 $ﯿان ،د $ﯿ3م .م د2 $ﯾ & 6ﯚون
د $دات .زﯾ Sت ،ﯾ>ت `ه& 1ﯚڕ ۆZ vﯿ$ﯾ ﯚ ر$
&ور $ﯚ"> رد$ن و `و 1) دﯾ` 1 -,و ﯾ ن ﯚ0ﯿ ن - -ڵ
د$ﯿ ،Y1هودا )ﯾ #$زم وس و ر هروا & .ﯾ ﯚ ڕاد&$ن.
ڵ 7ﯾ$# & Sو$رزﯾا رد,O ",+ ،و `ﯿ+ﯾ،Yﯿ,دو6 $م
ﯿﯿ هﯚز 6 $ﯚر داﯿ35و Oر ڕZ$ﯿ ردﯾ ن هو .ر ,دﯾ ,ز ﯿ$
) +ﯚ ﯾ رد 3ن و ڕاد$ﯾ ) 1) ﯚ ﯾ – 6ور د$ێ
1 1ﯿ 1) )،Yز $ﯾ ن `و -ش د$ێ رﯾ ., xرد $دﯾ ,د X
)ﯾ#$ﯾ ن &ڵ Zﯿ $و ،م ڕZ$ﯿ و$ن 4Z ,ﯾ ن 7و ﯾ ن
` 0ر ون 6 ،هل و ر) 0ﯾ#$ﯾ ڕا3و ﯚ 6ر ب و ڕZ$ﯾ هﯿ0 tﯚر$
و$ن Sزۆر 0ر))ﯿﯾ3ﯿ (( ه و)ﯾ& #$و) و ،ژﯾ ﯿ ن [ڕد$د.
1ڕ=) $ﯾ ﯿ ن و$و Zرد 6،و،و$رزا & .و و&ﯚل و 6ازور$و ﯚو هﯿز رﯾ ن رد$
داو6 , O 6-ﯿ 3ش ه .0 S#1ر 3دواﯾ د$ﯾ 1970هروا
د Xﯿ ن زۆر 0ر 6ﯿ ز ﯚچ وﯚ"> رﯾ ن و .د$ﯾ و$و.$ و$و ﯚ
48
ز$ﯾ ن و$ن Sﯾ ن _و داوا 6ﯿ 1960د Xﯿ رد ﯚ& #ر د$اﯾ
داﯾ.
ه 6و 6ﯿا م ون ژ ر6 $وردا ر5ﯿ Yد$ﯾ 3ا ﯚﯾ ن م ).Y1 1 +
ه ` Sو ﯿﯿت ﯾ م "ر &ﯚڕدرا6 ،م ,داﯿ 335ر ﯚﯾ ن
ز)و($ﯾ ن 0و$ر ز $ﯾ ن )ﯿ و$زع و "+ﯚ ﯾ ر ﯚﯾ ن د.# $
S3 6و 6وا ز$ر ﯚ &ور $دﯾ Xﯿ ه,او د$ا ،#ودژاﯾﯿ ن
&ڵ Zﯿ$و ﯾ Zﯿ$ﯾ ) #د$د.
++رد و ڕاد$ﯾ د $و.و 6 4545م ,ر5ﯿ& Yڵ
د 3$رۆ ن،ﯾ ) j 6و$ت( وز ﯿZ +) $ﯿ،$ﯾ ن Zﯿ$ﯾ ﯾ ن هودا )ﯾ#$
6ر ب وڕ Z$و ،$ت ڕ 6 .زاد 7ر $واﯾ و GOو " و$د,O و ﯿp
و.$
ر" و $ن:
و&3ش 51ء a ﯾ : ا#ر Z 40،Yت #1ﯾ, :$#53
ﯿ ﯿ#1)Gن)،(1983ﯿn3رد ا#روز&،وه `و درX40ر ﯿ)وﯾ> دن+Z،(1989،
ا 3 7ن،اﯾان ` : ه وﯿ واﯾ،1دو،دﯾY و ﯿوان Z1زﯾز
ور ﯿ )ﯿﯾر.0،(1985ر.دراﯾر 9 £ )، و) 3ن)ﯿاز ،(1986ر Y3ن،دا 3ن
در رﯾ :رد(و)دﯾ Yدم رد(# Y3 ،ر 9 £ت ق وا7ﯾ#1)2#+0، bن S،(1922
ودزﯾ 9 0 :f.رو 3ﯾ Zاق :8 9رد 3ن درا ّ◌#د)ا(1981
)ده (،ر&.ﯾ،Y45اﯾان داﯾ$ا 94رف اaم "،پ دوم#1 ،ن)اه`)،(O fز> ش(،
ا Zر`#ﯾ¤>+j Gاaم)#1ن،(1954،ا ﯿ ،$) YOﯿ ﯿ Gوز #رد 3ن )1985-1918،ن
ر و0رف 7اﯿ 0 (1922,ن 0زف3،رﯾ ن وه 4ﯾ 5 .ن))ﯾ7،(1961،Y31ﯿ+ﯿ
3ﯿز >` f,5،ﯾ fودو#3ر ور ﯿ )#1ن وﯿر7(1991،ﯿ+ﯿ ﯾ Yو وا Yn3ا[ل،ده :
ر #1)8 9ن،(1992 ،روژb-،,$ﯿ bدر ر $ﯾزﯾ #ه )د ،(1975،5د وﯾS #
داول)،ﯾ ددا$ 3در ر $دان &)(+Zو$د 7ع ازا`+ﯿ ه #1 ،ن ژو6ﯿ، ،3 ،(1989 ¤
7 :9ajق روZ،اق 3ن)#1ن 3 ،(1964 ،ا4ﯿ،هﯾ #1)ّ◌fن ،(1991ر
ﯾ ،d,ﯾ Yﯿاث #1)7aن (1915
ﯾ د دا ه
49
-7درZاق)رو( ا ﯾ ﯿ ،ودرا¢اف 0 fان و a0ن 9وف ا.#
3ﯿ> 6و$ڵ
و[ 6ڕاور
) ژ 21112
=وو ﯚن
Y 6وێ 1 $را ڕﯾز &ڵ =وو دوورو در =رد 3ن د$ر&ﯿم ،م
زﯾ Sﯿ " +وهن "O ,ﯿ ,ﯾت د$ن &+" Sﯚ ﯾ و
ﯿ# 5ان) _5ت( د $ﯚزد$هم وﯿ3م رu1ﯿ 1ڕادو ﯚن اون،
ه& 1ﯚرو ) ﯚ ڕادا6 13وان دوور ` زا oﯿﯿ.
&ڵ )ﯿۆز وروZ 1ڕب ،رد $ن وﯿ 5ﯿ و$د$رو Yو )ﯾ)، 3ﯾ3
دوا ﯾ#ا ) 15و را و .ﯿ ن ڕا)ڕﯾ 1ﯿ )#دن .رد $ن ﯚ 6وﯿY
0ر و $رو6 1ﯿ aدوو "ﯚ ن)ﯾ YاX1ﯾ 637،(Yزاﯾﯿ& ،1ڵ Zڕ$ب
رد [ 6ڕاور ﯿ ن هودا ﯾﯾ#$و ڕاﯿ3ﯾ ن رد$وام د .هﯚز $
&ﯾ .1ﯾﯿ ن هو ر ، $ﯿ,ﯚ [ 6ڕاور رر $را >ر
6 $,ﯿaم 639 و #644دا و)35ﯿاﯿ ن د+Z S " .وم و
ر [ 6ڕاو او،$ردارا رد ﯾ دوا ﯾ را >ر 6ڕ Zڕ$ب
ودﯾ 1ێ ر +ﯿ4ﯿ ن و دو ﯚ `و,د دﯾZ 1ڕ$ب ,+چ ون.
. 6ﯚ `و,د ڕ$وا,O و و ،#$اZڕ$ب ﯾ ن دواﯾﯿ#ا ر،ه وه .و
&ڵ داﯿ Yد ڕاد $د Xو و"ﯾ و$ڕۆ ژﯾ ﯿ رد$وا
50
هﯚز $رد .0ﯾ ,Oو ت را >ر ﯚڕ.ﯿان رد $ن &ﯚڕدرا.
و6ڕ ﯿ داﯚ د-ﯚ ،4روان -دوو$م را >ر هڕ $ڕ$
746 ،p4Zو ¦ ون ،دژ ا 6ﯿ ،Yو هروا دژ ﯿزا2 .dﯾ دﯾ6 ,م ` ﯾ+
زور 0ر Oﯚڕش داون ،و6م ﯚڕ 0رڕا3و ﯚ و 0ر&ڵ &و) دﯾ,
ڕازﯾ ن و645 .و659ﯚڕﯿ ن ر) د و 666 دوو ر6 $هاز و 7رس
د3$ﯿ ن ﯚڕش د 6 708-703-685 .و$ﯾ ن ڕا)ڕﯾ ،Yود$ﯾ ن ڕ$ت-ﯾp
ﯾ>ت ﯿ $د $ﯚهم6،و ت زوڕ Zﯿ ن ر$و زۆرون د"$و ،ﯾ#ا
ڕا)ڕﯾ1ﯿ ن ه,ت :ﯚ 4و 6866-846-840 و" خ و ﯾ ن دا&ﯿد .
883-869 زﯾ Sﯿ $رد ﯚڕ ز oداﯚﯿ ن د ،و 35)875ﯿا
ﯚڕ )ﯾ 7 bZر( وارد ,6د$و $ون.
زور `ﯿ +ن ه O Sﯚڕش دا ون د$ﯾ 3ا ر ﯚ Oل ,ن،
هر" #واﯿ ن داوا د$ا ،Y37 6و0د GOو,Oو و #$ﯾ ن
ر) ﯿ ن د$م )#ا .Y1ه ڕۆژ& ر ` ،رد $وﯾ#ا &7 Sر وا ر
4 O .0رد داﯿZ ،Y35ﯿ $رد هروا `ﯾ>ن 6زاد ون .،م رد #ا
و$ن ڕو> و$و را >ر ز ت ر) ن -رد ﯾ ن ر-ز$وﯾ ن د$دا6،م
و ,1 6ێ $ 7واﯾ ن و"ﯾ و 7ره , .رد د$او.$
6م ﯾ#+ارا)6وا ز` $دﯾ2 Gﯾ ن ) ن Sو 6و زو ﯿ Yﯾ ن )$#دان( ﯾ ﯿY
ﯚ ﯚ .ردون .ﯿ Sوا ڕ .$رۆ و"ﯾ و& ،ڵ هﯚز $
ﯚﯾ ن ز X ,وﯾ ن 6ڕ 6ﯿaم دو6 .وا دﯾ ,ڕرا )ﯿ5ﯾ
ون را >ر Oزرد 7رات ﯚ 6د$د `ﯚن ،ڕ)ا`( Z £
ﯿn رد 3ن د$وت و$ر&>و) .ﯾ Sﯾ ن ) ر" ز$$ﯾ 2ﯾ ن ) ﯾ
Sد$درێ( ) +ارو وا ,ﯾ ن ون 0 ،ر &و) Zﯿ$ﯾ ز ،$ﯾ ن
1ﯿ ت `ﯿ +ز$ﯾ ن ) 1#,ن6 .م Zﯿا زور 6ژا#ار ون 6 ،ران و ﯾ 3ﯿ ن
د$د .ه وﯾ ن "ﯿ 1ڕراﯿ ن )ﯾ #$هو " .ڕ و"ﯾ ن ڕ .ڕ و
6ﯾ ره 6ژا#ار ڕﯾ"$#ون .دواﯾ 6وا ) و$ن 54ﯿ( "ﯿ1
و$رزو > ,ران) ﯾ ن و$رزﯾ Z $ﯾر( و ,ر ون.
رد $ن داﯿ Yو دار $ڕران ﯚ ) 6ﯿaم 6واز$و و .ﯿ ن دو .
ڕ $د$ت 1ور6 $ﯿaم دژ ﯿزا6 ،dر 3ن ،و دv$ر_ $و 6ﯿان
ج )ر 3ن #ارﯾ &.ﯿ ن هو .زﯾ Sوا م ڕﯾ ن د$د و ڕ $
ﯚو" $وو ڕز 6ڕ 7ت ،رد 3ن 6ﯿ #ز$وﯾ ﯚ داﯿ Yد
رهم ﯚ رuوﯿ ن و .دور ﯚر $و" " در5ﯿ Yو$و دووڕ&
Zڕ 3$ن و Oا 6ﯿ ،هﯚز $ن >0ور ڕۆﯾ Yﯚ 2ور و و$د$رو Y
دووڕ& Zڕ 3$ن و ﯚ 2ڕۆژ 6وا 6ﯿان ڕێ و$ون ،و ژ ر$ﯾﯿ pردان دوا
دۆزﯾ1و 1 $و ڕﯾ5ﯾ ﯚ داﯿ Yد `و ژﯾ ن >0ور ر وه$دا رد 3ن
ون.
• رد $ن ﯚﯾ ن &ڵ ه Z ڕ$ب ڕ _,و )uا ,و ،چ ت و$ر
وڕ$ﯾ وjزZ $ڕ$ب و .Yم ر 4ن )ﯚل دوا )ﯚل د$ه 1
51
دv$رو .ژ $زۆرﯾ ن هوu) ،وا ,ﯚ ق6 ،م &و)
دوورڕ & 6 ,) ,دار 6ﯿ jﯿ ,ت ،ر 4ن 0ﯿ .ﯾ ن ردان ! د
و6واﯿ ن Sور دوو"ﯚ ن)ﯾ YاX1ﯾ (Yو 6ز$ر ﯾ ن د$ر)ڕا#نO .و#ا
4Oا رد Sو$ر&) Yﯿ وا هﯚز $ﯿ ن ر ،و `ﯚ ﯚﯾ #ا
زۆر 0ر ) 6ﯿ> دواو $هو .ه 6و" ژن ه 1ن ان
G O 1ر د&$ت6،م `ﯿ aر هروا & ) Oردا واش
43 .0و و$ڕ),دن ون .ه#1ێ 3ﯿ Yز $#ت 5 ه ` ﯾ+
ردو ر 4ن ڕ,) .و $ژﯾ ن #ۆزو.$
Z 7هز $ردﯾ ن زاﯿ ر وم 6ﯚ ز ت و$رد&$ت د$ت
و`دڕZ $زﯾ $, 4ر 6ڕ 72ت م و .$د $ﯾ زد$هم
م 2و` $ﯿ ن-ﯾ pردﯾ ن 6ڕ ﯚﯾ ن ﯚ ز ت و$رد&$ت) .ﯾ #$ان
,ﯿ aﯿزا رد و ر ه 6د $دوازد$هم هروا `ﯿ1و$داو.
د 03$ﯿزا رد S ،وان هرر $و $هﯚز $ن ون و ﯿ ,دﯾ ,
ﯚﯾ ن &و) Zﯿ$ﯾ-ﯿزا )رو$رد$دو ،ڕ# $ا #ارﯾ ن د و
دv$ر0 $ﯚراو0ﯚر [ 6ڕاور ,1و`رار& و ﯚچ 5ﯿ 1ﯿ ن ڕﯾ30 ._,
76را )+و) ﯾ رز رد 6 ,ﯿaم هﯿ tون ,3د4&$ن و .ﯚ
چ )ر ر&ﯾ ن د 7ر $#ر, 4و ,Z S،را >ر ﯚ ,3را
ردو6 S ،م 7ر $#ر $ا6 4 Oﯚرﯿ،Gرد دﯾ 0 ( ,Z),و داﯿ.5
و .رد 3ن .0رﯾ u1و$ﯾ ﯚ a Oن وڕاه76 1را ه و ژ Xو
وا $#Oﯿزا و $و #+ ,6 .و .و 3.ﯾ Yو$ن ) ﯾو)2+ح 6دﯾ Yو،
6 3,ﯿ ,ر چ )ر 3$ن دا ،وز ﯿ6 $ﯾ ﯿورﯾﯿ و6اق 1ﯿ ت .
2ح 6دﯾ-Yﯾ pو$و زور ه و .0و$را رد،ﯚ ﯚ هﯿ tت رد 3ن ژﯾ 6 .و
,ﯾ داﯾ Sو ،ﯾد6 1$و،و ڕرا رد ه وڕز و ) 1ﯿ
ﯚﯾ ن ,7دۆو 6-$ﯚﯾ ن ر ز 6ﯿaم د$زا! &6ر) 1رد 2و
&! اﯾ .ن .0ﯾ و $د)) 3$ﯿ و ر $ر$زور ،ه,وو `>
رد 3ن و )ﯿل( 7+4رﯿﯿ د.5 $
ر)$ردﯾﯿت( 6و ز ﯿ 1$د $د$هم و ﯾ زد$هم رد 3ن
ه 1ر) دﯾ ن د S $دﯾbت &ﯿ ن ه dووت 6 .,م ز ﯿ$ﯾ
ڕۆژ& ر Zﯿ ن ه 6و .0د$ﯾ 3ا رز $ﯿ3) 1ﯾ ن ه" Y 1ﯚ ،م ﯾ
دوا ﯾ#ا هﯚ ز ﯿ $ر Oو وو $و "ون6 .م د3$ور2 $ﯾ ن
`ﯿ ن و ز$ﯾ هر" #زورد,O $و و #ر و"دا
دا) .#و6 $م ,) 6و$و ز ﯿ 1 $و 6ﯿ5ﯿu 1
"`ر$ﯾ #اوه 1ﯾ .ه S#1وا ردون GO ،G O 1 S :ود2$ت
و" و$د ﯚ ر #>ﯾ` ,ﯾ>ن ر$7وان )3و د$د،ﯚ رهم و$ر& Y
ﯚ ﯚ د$د$و ،$ر$و 6ﯿ5ﯿ Yد$وڕێ. ڕازاو $ژﯾ ر 3ڕ 4$
و 3.ﯾ6 1م ز ﯿ$ﯾ ﯾ 3ون دادﯾ ن)(1075-951ڕۆژه و$راء` b7ز،
ان ڕوو ر $و6رس ،واﯿ ن)(1083-984رز $ﯿ 1دﯾ ر ﯚ 2ور ،و
52
ز 3ن دووڕ& ور .و YOوﯾ ن) #> ،(1095-959زا&وس ان ر$زورو
ه,وو ڕ $ڕۆژه ﯾ و Zڕ $ن ﯾ ن ژ7ر ن داو.
.0ﯾ دﯾ ,هﯚز ر 4ز$ه >و و" GOو دا) ﯚ ر S
دv$ر و&$ڕ ،وهرهر &ڵ 7ره .د$ورو), 5ود$و د$او6 .$م ز ﯿ$ﯾش
و$و ر زا .اوا رد .0،رڕ ،f6ﯚ ﯚ و رد،ﯾ ن
ر#, ،او $ﯿ و,7،ﯾ ن 3,و 6 1) .$ر )ﯾ #$ڕ&$
1ﯾ و رﯾ` 3و و 7ره .و 6ﯿ aڕاو 3$و.
) 5و 6ﯚزﯾ زاهﯿ #وﯿ= رد 3ن0 ،ﯿ ﯚ Z .ﯿ$ﯾ ،هﯚﯾ دﯾ,ش
هو6 .م دv$ر $دوو 2ڕﯿ هو ڕۆژ 6وا ﯚ ڕۆژهت ڕا 5ون 6 .م
هر6ر ,هش ه1ر 6ﯿان ﯚ دوو"ﯚ ن)ﯾ YاX1ﯾ (Yه و د$د ،ا ا$
،ﯿ Sرد# 3ا )$#ڕ 0 .ر و$د$و " , #رد 3ن و ول ون و
)ورو وا د$د :ﯚ 4و هﯿ هﯚ 15اڕ$ز 5ه $ ،د$
ه3م ڕۆژه& ﯚ 6ڕاڵ 6 ،ﯿ و،#$د$ه ،Yهر" 0 #ر د3$ﯿ ن ن
وۆ د$د .ه و jز $ن $ ،د $ﯾ زد$هم،وهر وا ه )#" ﯿزا.d
13دﯾ ` ,ﯾ fد$ﯾ 3ا و 3 6هش &ران `وڵ ن،هرو$
1071را >ر6 6رن .0،و$ر &ور )،` + $ش رو Y
ر6ر 3ن وﯿزا2 ،dز&د 6وه ﯾ ن د2 .ز&د 6 ز ﯿ $و 6ڕا
7د_5) $رﯾ ن)6ووﯾﯿ ن( داو )) رز& ( ردو` ,"،ﯿ ن
ێ،ﯾ رد 3ن د 3$و$ن )+و) ﯾ ر 4ن ڕﯾ$رن.
6 $و $د $زد$هم ﯚرد 3ن د$ورا ,ﯿ>ت رو د3ز Yو.
1217اڕز ﯿ ن هﯿ ,د $و"6-م ه و ه )1230 ﯾ)، 3ﯾ 3رد$وام و.
1231و6ﯚ,ﯾ ن 6 ،5X0وﯾ pم د$ﯿ+و هڕ $ﯿ1Xر ﯚﯾ ن
=ه وم را ول ه ر .1Oڵ و$ر&ڕا،رد $ن ﯚ 6و$ﯿ Yڕ$ت
ڕ 2ﯿ ن "ﯿ=ت .دﯾ ر ،ن ا،ه ` Sداﯿ35ان& ،ﯿ 2ﯚ
ردﯾ Yوﯿ>ﯿ1236-1235 .Yه,را ول د$ر"و،دواﯾ و ﯚر&$ﯾ
ه و ﯿ ,ز$ﯾ ن دv$رد,) $د .ر$زور 1247ن ا ،و 0ر ,دﯾ ,
&1252ڵ هش ران دﯾ#ارﯾ ن ز$دو،$ه،2ردار ول ) ،ش ن د #jا
1285ﯚ ورز& ،ڕاو $و $,ﯚ ﯚ ه و ز $ﯚ دv$ر $دﯾ ر ،و0زﯾ$
6ﯿ> Z 1ر ،و ردﯾ Yو Oر رد. ` .ﯿ و ن زﯾ Sهﯚز $ن ز ت
6ر ێ ,ن .ﯚ ﯿ ل 3،ن 6ﯾ3ﯾ ن دا&ﯿد ) رز& &ﯿaن ه,وو
ڕ$خ د$رﯾ ز$ر 6 ،رﯾ ,رﯾ,د .م ) ،4زور هﯚ &=او ) 6 5ورﯾ $زا
ه2 ن هﯚ ر $و،هروا ڵ و .$ﯚ 4و ،و $د" $ارد$هم
`ﯾ>ن واو هﯚز $د$ورو) 35دﯾ ر ،و "ون و هﯚز د$ێ رﯾ ن ه#ا.
6ور ه3 ,1 35ون ﯿ 5ن داو .ره رد 3ن 36ﯾ د$ه
ره ره ول و .ﯾ. Sوهﯚ ر 6م .،ن د$
5و 5 S $و ڵ و 6 ،ﯚ ﯚ د$وام ودا) 7ره " .در5ﯿ1
ﯚ د $ن د3$رد.
53
د$و $دواﯾ ه ول ،رد 3ن و واﯿ &ور $دﯾ,و1293 .
ﯾ4ور ! #jا دا&ﯿد ،ﯚ ور ڕۆﯾ S .ر ﯚ 2ڕۆژ 6وا ڕ$ﯿp
ا،رد 6) 3ن( ڕ 20ل 6دﯾ Yﯿا [6 5رد6،وﯾ pو#$ﯾ &.
#>و$و :دﯾ ر ،ردﯾ ،Yر# Zﯾ،YوOن ﯾ -xن د1401 .دوا
ﯚر Sو" `و ،ﯾ4ور6 ،رﯿ fو و0زﯾ6 $ﯿ> Z 1ر ن د.
ﯚر $د$ﯿ :Yواو )0زﯾ($ﯿ و$رز ,ﯿ -م ه 0 و.
ڕا)ﯚر ڕووداو ڕووش G4و"X,) ،ون ان Zﯿ $ن &ڵ د$و
دراو ﯾ ن 6ڕ رد 3ن دا[ڕﯾو ،د 6 $ر" و.ێ =وو و ن
زۆر ڕووداو ) زا(&زارش د$ن و $ڕووداو 6ﯾ و 4Zو &ن ،ر 6
ڕ` .$ﯿ زﯾ 6 3,داو$رﯾ 6وه ڕو5و )#,اداو ،$Z
رد $رازو Z ،دول )و #$زاﯿ0 .Yﯿ م 0ﯚر $ه و .و
زا Sاﯿ #ا ر`رارو# 6 .$ا راﯿ3و )ﯾ#$ﯾ ه ﯾ 6و1 1
ه و .د$ت ﯿان رداران وڕاد, Y $دن و4Oا د$وت "ار"ﯿ $د Xت
و .ه 6 , >د$ﯾ وﯾ ژﯾ ﯿ ن و[ 3 6ڕن 0 6 ،ژﯾ ﯿ ن
داﯿ Yن ،و ز $#ره ﯿ ن ژ $و" nۆ6 .Yو روا 6ﯿnه ن
وورز ﯚ 2ڕۆژ 6وا د"$ون،دv$رداد$ڕۆﯾ ،Y35و"و)ﯿ 3و ﯿ ﯿ ن و هﯚزا
#>ﯾ #ا )$#ڕﯾ Yد$دا4O .ا ر 4ن دااو ﯾ4ور! ،ﯚ 3 6ا Yڕ .
ان Oب وورز او$ڕا.ﯿێ &ڵ 4 O 1و" د$و) 1ﯾ #$و ژن
_ا ،Y3وزۆرزوو و$زﯾ,ﯿ ن ) ) 1X,د و 3ن و 1رڕ p$د
-ﯿ> ﯿ ن.
ه و"$#, S " .و رۆ ﯾ ن رۆ ن رﯾ Sد$ون دv$ر ژد$
ﯚﯾ ن ر$7وان ,ن،ﯾ ن د$و Sد$و ر6م GO $,7و6ﯿ_3ﯿ را ﯚ ) ن
و)ﯚڕ ,ت،ﯾ ن ز S $د,O $و ت ﯾ ن ڕ6ﯿ و"ﯾ ر$وز د"$و ه ﯚ
ر$ڕۆﯾ 6وا دﯾ ,د$ڕ .# $هﯚ ر زۆر 5` 1و"ﯾ و داوا ر S 7
و$ر& Yﯾ رو & دروو .0ڕ6ﯿ` dﯿ +ﯾ ن و$و 6و .
رﯾ د$ێ .ێ ز$#و &` .ﯿ +ه *- 5ﯿ> &*,9ڵ
ز$#و د$ت و , Yد و ,Oو ت Zﯾر دراو هو.
د $زد$هم ه و` .دڕ$ت ان [ 6ڕاو 4Zو [ 6ڕاور ز$
و$ر),وو 7و ،هل و رج و ،و$زﯾﯿ ,ﯚ u1ﯿ 1ﯿ و )3و ` ﯾ Gه 1د ،
ه 6و ت رد 3ن ڕادوو و, .و از Sو رد$م و$ر),وت . 6ﯚﯾ
ﯚ ﯾ Y.و)ﯾ #$ﯿ ان ,Oو ت و $#>رد5ﯿ 1د$ورو )35
[ 6ڕاور و$د ه . 1ر6 $م د$ور Z ،$دول وه و.ﯿ& 6وه )>5ﯿ1
54
د$ا ،زﯾ ,د $ﯚزد$هم رد $ن ه 35د$ﯾ 3ا $Oت " و )5
رو رد $زاو .ن ،و $وﯾ#ا ﯚ& ﯾ 6ڕات و7ڕ $وا 5ﯿ 1
ر ﯚ رد و0ود هو .م 6ز$ر& 76ﯾ و $ازا)ووﯾ
&اﯾ (و وا`9ﯿت هu[او و6 ،م و 1ڕو ر $ڕازاو $ڵ &ﯾ،
ه $#1زﯾ Sو.
[ 6ڕاور u) 4Zوا ڕ&$و)ﯚ Zﯿ$ﯾ ﯚZ 35) ،ﯿ&$ر د
و & 6ﯾ و زاﯿ رﯾ د$م ود$ز& ,Oو ` .ﯿ ڕ$خ 7ره ,.دد $و 7ر
و ه 1ﯾ6 .ڕ ") ,و)ﯚ3و و د$ز& ﯾ دﯾا `ﯾ>ن 6ﯿ pڕا)ڕو )[ﯚر
1ﯿ ت (1) ,1 ،د$م ود$ز& ,Oو .0و )3ود .م .0ﯾ
ره ر[ 6 $ڕاور 5و ڵ داﯿ Yد$و[ 6 ،راور 0ﯿ ه) 3ﯾ#$
&ڵ 1ڕZ $ﯿ$ﯾ ) 5ﯾ ﯚ .0ﯚ هﯚز " $در5ﯿ Yو،وهر ت
د,O $و ت ،و$ڕا.3ڕا 6ﯿ6 ,5وه د Xو د$د$# ،ﯚ هﯚ ن
وادارﯾ 5 ﯿ , 1ت .ر 6 6ﯚ ڕۆژهت واﯿ.0و ورد،$ورد $ر
ﯚ ﯚ ڕۆژهت ڕ$ﯿ pد ،وێ Zﯿ " $ر 4ن ،هﯚ ر دڕاو
ڕۆژا ,Oو ﯿ ن ) 1X,و.
ر $د $زد$هم 6م هﯚزا , 6ا را >ر [ 6ڕاور 4Z
ره ,3رﯾ ن د$د،و Oو#ا ﯚ ,035دﯿ ن د$ا،هروا ڕ7ر ن دن و
) 3د_ﯚﯿ ن و .رو رﯾو زو Gو زۆر ,Oت،زور &#ﯾﯿ ه و
ه$داﯾ ور د Zرد 5 $و ڵ دد$دا .زور هﯚز $ر 6 4ﯚ
ڕۆژهت هﯾ ,,ﯿ ن 6ﯿ aﯿ` 9وڵ د7 ،وﯾ ن 6ز$ر ﯾ ن
$وﯾ ن )#او6 .م &و) و د > $د ورﯾ ن رو `ز >ش ﯾ ن)رور(ﯾ ن
)&$#ا6 ،و ﯿ 5ﯚﯾ ن د$اO #ﯿ ,ﯾ د$د ورد،$ورد $
هڕ$ﯾ وا` 9ﯚ ,Oو 4Zد&$ﯚڕدرﯾ .Yو .0ﯾ ر 4ن،ﯾ وان
`ز >ن ،ه 35هر" 0#رﯚ 2ڕۆژ 6وا د$رۆﯾ1 ،Y35ور 4Z $
را >ر)5ﯾ )ﯾ#او م 0ر$ﯾ ،ز $ه .ون.
55
- 4Z 3ﯿ Gﯾ ووز) -( nز0 $و د $و$د>& $و ت د$
دان و ,7ود ﯾ nن `ز >ش .و $د$ﯿ0 Yر$ﯾ 6م Zﯿ
& 6ڕاو 6 $ﯾ pﯚ و" ڕﯾ"$و " fهزارس `ز >ش ژران 3 .ن ﯿG
م ه ﯚ رر& $ڵ 4ﯾ fڕۆﯾ و6 1514و ﯚ ڕ& " #ڕان ه,وو
ﯿ $ڕﯾ .ان 6رز ن وورز ڕا ، 5وو 7 زﯾ # ,5, 9وورز
) ﯾ7 3 3و ,د.
زﯾ Sوو و$رز ز 3ن 3 ،ن ﯿ Gﯚ داﯿ Yد ڕ) .ﯾ#$ﯾ ن ﯚ>0 ،ور
&ڕاو $ﯚ 6ﯚ و .ر6وش ڕ " #ڕان ه و .د= $ﯾ 1ان
6ﯚ 4Zو 6ز$ر ﯾ 7و هﯚ رو ،و 6م ز $دوورو در =هڵ
و ر ,0ﯚ د$ور$ﯾ 6رام و 6ﯾ 5ر Sرد 3ن ه 1د .هر" #د$و
6ان و 4Zهردوو د$ر داون و" 1ور ` زا ﯚﯾ ن .ﯚڕن،و
0رواد$و م 6رو1ﯿ ن و$د $د، 1دv$ر 1ور ڕا3ﯿ#ا و #>ا
_وب ﯚ داان ) ش ) 3 5ن ﯿ 6 Gز$ر ﯾ ن Oدود 1ور
j0ز 1ور71639 Sر )ﯾ 4ذه ب دااu)،ا او.
دوژ 1ﯾ و د $در =د$زۆر ،ه 1914 و $ﯚ و.$
6م ڕووداو $زۆر ر,د رد 3ن هو .رد 3دوو دv$ر ان دوو [ 6ڕاور
دا,د 36 .هر [ 6ڕاور Sد$ا،هل و ر 0ورد ه# .اﯾ ود$ﯾ#
ه چ ڕاد $د$ا م دv$رادا , Yو 4Oت و 4Oدا) و ﯚ وێ
ر$7وان ,ت O ،ﯿ#,ا ڕ6ﯿ Z dﯾر رد م و`9ﯿ " و"1ﯚ ,ﯿ ن و$رد&$ت
>ﯿ 0 Y1ﯿ_1از م ﯾ م دوو [ 6ڕاورﯾ S ،$` 6و$ر& Y
)#د ﯾ Sو دوو ،$ڕاد $زوراﯾ 6زاد ر $و $ﯚ ،ﯚ ﯚﯾ ن ،داﯿ, Yن
دوا دا&ﯿد رد 3ن،زور j 6ر رد)رۆ Zﯿ $ن( ،ﯾ fﯾ ن 7ر
.م 6م ﯿ 1وuو زۆر ڵ و ﯾ +و &ڵ ڕ6ﯿ dﯾ n
`ر`$ﯾ +1و 6ق `ﯾ+1و او،ڕا 3ﯚر 6 $ق `ﯾ+1و ن زاﯿ Yو ه .ن
دا رۆ ` Sر`$ﯾ+1و $ن هز 5ﯿ>و 7و دن 4 ، ،ﯾ-fﯾp
هرو ڕ$و ﯚ 1و ڕ`و& $ڵ ردارا رد0ﯚو 4O $ڕادوو و,+ ،چ
>ون .ر .0 6ڕ ن ﯿﯿ &6ر د$ﯿ1ﯿ Yزﯾ` Sﯿ +ن ه ر
ڕ " #ڕان ه 1ر 6و ﯚ"و رو 1 4Z 1ز$ب 6رﯾ ,ر ,ن.
ڕ " #ڕان ڕوو و$ر&ا زور رد $ن 7و و.
0ﯿ ڕ " #ڕان هﯚ رو .زۆر دﯾ,ش ،رد7 $و دوور د6 :م &و)
ر $و1ژ ر,د `دڕ$ت ا .0، 4Z #م دوو 2ﯾ ،ﯾ 7و و
56
رۆ رد)زورﯾ ن 1ز$ب ون( ﯾ#رﯾ ن و ,5ز " $و Sو
& ن د$ڕوا ," :هر" 4، #ﯾ` 6 fﯿ` $#ز ` >زا ز612 $ﯿ 4
`راخ دا ،م Oوﯿ$#دا واو ﯿ . 5ز" 1 $ار"[ 6 $ڕاور
ڕ$گ و ڕﯾ .1[ 5ڕا3ﯿ#ا ﯿ و&و) Zﯿ$ﯾ دv$ر $د$ورو)35
[ 6ڕاور و ز ،1 $و $رد$وام د.
دا 7ڕ $وا رد د$و$ﯾﯿ ن رد $و :ﯿ 4ﯾf
6و 6و و" رد 3ن ژ GO و د$ت و , Yد دان ،د3$
)ﯚرا ر 4ن و 7رس ڕﯾ$رێ#, O ،ا )36 5ور 4Zﯿ ن رۆ
و"ﯾ و .ﯿ 4ﯾ fﯿ ﯾ>#4ﯾ & .هو7 :وﯾ ن-ﯾ pو$و
)5ﯿ1ﯿ ﯚﯾ ن 6 1رد$ﯿ ن 6ﯿ ز$دا ,Oو ﯚ ر ز ﯿ $ $
زا&ۆس &ﯿﯿ ) )ور$ت ڕۆژ 6وا وێ ،ﯾ زور ر$زور) 4ﯿ Yو"ﯾ
ﯾ 4ﯿ دواﯾ ن و#ا دور ا(رد$وام ,O .و واﯿ 6رد$ن ﯿا
و )،ﯾ3 3ﯾ ن $#) 1ج( ه,وو ار ڕۆژه زا&ۆس و .ڕوون ﯿﯿ چ
هﯚ ر7 Sوﯾ 6م دا `ت ه. 1
هر Oڵ ،ﯿ ﯚ دا[ 4 O #ر 4ن و 7رس د$و" $ون 6و د$ره ت.
ﯿ & 5 ) 35ﯾ 7و 6و ﯿ$ﯾ _ ژ GO و7ر ن و " و$د
ش & 6دار ون 6ژدادﯾ ن ۆ$#& vﯾ ڕا3و ﯚ ،ﯚﯾ ن6 .وان م
و،و ,وZﯿ $د$و,O $و د$ت زﯾ ن د3$و .$زﯾ Sﯿ$
رد ،و ،ﯿ د$ر&ﯿ دوژ #1ار د 7وﯾ ن ه,+ .چ ر `ز >ش
ون ،و6م دوژ #1ارﯾ , Oرش و7ﯿ 6 13ﯚز ) ، 1X,ه 6د $رد$وام و.
Zس ,ﯚ ,زۆر د ) ﯾ ,و #" Y 2jارا $ Zت
,ت 7ر ڕ$واﯾ و " و$دﯾ ر ,ر6وا#ا هو ،م م 13دا ه$#1
روو و .هﯚزوﯿ $و`ﯿ +ن هروا .0هز !& ,زدا ﯚ ﯾ
6ﯿان ` و .$ه و7 S3 $ر $واﯾ ن fهﯚز $ن ﯚ,Oو ت داد$ان،راد$
`دڕ$ت و 6ﯿ_3ﯿ رﯾ ن )>5ﯿ 1د$ا .ﯚ 4و ،ﯾ.وﯾ ر$7وا و6م
>ن و هرﯿﯿ ن هO 35وز $ژد7 $وﯾ ون ﯿ `،
,+چ 7ر >ر 4 Oه>=دراو $ون.
زور هﯚزو ﯿ $رد داﯿ35و دv$ر1 $ور د$و $ر ﯾﯿ ر" و
رهم و$ر&ون.
4Zورد $ن
را >ردا 4Zﯿ ن هﯚ و#$ﯾﯿ ) ن ورﯾ Yرهم و$ر&ون وڕ .$
و$زع و"+ﯚ ﯾ Sداون ر $هﯚز و" 1ور زاﯾ ` ﯾ 3 .Y fن
ﯿ ) Gش ) 5ورز م ڕاد$ﯾ هز 6ﯿ 1و `و 7ر $واﯾ
57
6ودv$را ه 6و ت ) Sوا 7و ون ،داﯿ , Yت6 .و )ﯿ#$
&ڵ و" 1ور ز $و$د $ه 1و &ڵ دوو و.ژ !& $ڕووروو
د $ﯾ و :ﯾم را ,ر ﯾ ن ه7 و ،دوو$م دژوارﯾ ز $#
د$و6 $ﯿ#ار $ر ﯚ ،و ﯚ دو $ج و)ﯿ ، 3زۆر و"$#و .0ز$ر$ر `،زا
و $و ! اﯾ# 6 .ا 3ن ﯿ Gر` د$و $زۆر ،f $م
و2،ﯾ ) O+ت و (3 6ت6 .و 6م ﯚ 15) ر رد Sو 6ﯿ#رﯾ+3 dﯿ
د ،ۆ6 ,vﯿ ,ر دوورﯿ Yو و$ن ز$رو+3 .ﯿ و$زع و` ,9ش داو .و .0
و$ن ) ﯾو )+ﯾ ﯿزا رد 6 $ق 3 43ن و 4 Oردو6 .و و$
`ﯾ+1و ﯿ 1و 6م ز ﯿ3" $ﯚ 7ر $وا و"ﯾ ﯾ ن ز$ﯾ رت دو$و
داﯿ ن ودو 4 ،ﯾ-fﯾ 5ﯿ 1و 6م ﯿ &ر .و $رد,
ڕ "$وﯾ Yدv$ر ش د $و 4 O 1د$ر د$د ود$ﯾزا "+ﯚن &ڵ
ﯚ 3ﯾ و دا ,ز$ 6وان زﯾ , ,ت د 3$دۆ 3ﯾﯿ ن ،,و ڕ
ڕزو 6ﯿ3-ا ,زور و 0و$رهو.
+3ﯿ 3ن ﯿ ~ ` 4د ،و 6ﯿ_3ﯿ ر #ا ه 3ا 6 ﯿو 7ر $واﯾ رد
ﯚ 2ﯚ ڕا6 .5و و ﯚر[ $ﯿ رد 3او 6و G Oو 7ر $واﯾ
4ﯾ,O fو 2دون ر ێ ه 1ﯿو $ر رو )+و) ﯾ ﯚ و#او ،$و ر
ﯚﯾ و 4 Oزور رۆ را >ر`و GO ود 4Z $
)#د.
زوراﯾ ڕﯾ>را رد و$ر&1و+) $و) ﯾ ر ێ5)،ازﯾ ن د ود1ﯿ ﯾ
رﯿ> ) Sو ﯿ Yو)#1د 4Zر ﯚﯾﯿ م و #$ره4ﯿ ن
و$ر&ت` ،وﯿ ن د) ،ﯾ رداوا ر ,Oو ت 6،و 7رات و ار$
ﯚﯾ ن ﯾ ر د$ن .ﯚ 4O S++ا ر) 6 35ژﯾ ن [ڕ د$ن 6م
)15ﯿ ر $د $ر oڕا . pه` >ﯿ+و` ج و 6،u م ` .ﯿﯾو
دا دوو ر $ﯿ ,دو6) $وزا Zڕادوو( #,او $ر,ێ7 .ر )#ا
6 4Zڕا رد،ڕﯾز 6م &و) ر) 6و$ژو د ،ﯾ>ت 6ﯾ pو
د 6 ,$ﯿان ,د رو `ت ﯾ >و.
.0وا 4Z ،ﯿ ن Oﯿ#,ا $#ﯚ ن 6م $ﯾ .0دﯾ[ 6 ,ڕاور
ڕﯾ 55ن &ڵ 6م ر $هﯾ ,,ﯿزا و71داﯿ ن ه 1ﯾد .رﯾ#
زﯾ ,زد,O)$و ت( ﯾ ن 6ڕات و #" $ڵ رﯾ ن ه#ا6 ،ﯿ#رﯾ dﯾ ن .0ا و
هر ت ،ڕ ر ﯚﯾ و $ﯚ 6م ,Oو ﯾ ن 6ڕات &ڵ
ر) ﯿ ن 7 6وزﯾ ,د .ر7اوا 6م ,Oو ,+چ دا ز $#
رد 3ن ،د $و$ش د&$ت 4 6 .هر6م 6ڕا ) ن ز$ر د$ر
رد $ن 4وﯾ رزاﯾ داوا ه .ن ان ,Oو ر 7ن و و#$
, 6اون6 .م 6ڕا ) X,و رد $ون .ڕ$خ 6م ,Oو
ر ﯚ و0ود ،ﯿزا 6ﯿ#ار 1)، 4Zق( ن ون ،ژ د,O 3$و ت
و 4Oا ﯿا ڕﯾ $د$دران.
58
` 1ڕا3و ﯚ ژ 4Oر&ا و #$د $ﯿ 5ن دون6 .وا
داﯾ GO $و" و$د,O و ت ون>0 ،ور Zرز &ﯾ #دا ل و" و$د3) ﯾp
ون$ .ﯿزا )ﯿل $ (,و ،و ،و 6ر 0ﯚدو (,)$ڕ
و .م ﯿ 6وه د$و $ﯿا ون ،ب ه د$ﯾ3ا #ﯾ و ڕ
و$ر ..ژ ر$و ر$7وا ,Oو رد-چ 6ڕات ﯾ ن ` 1ن S1-ﯚ
,1ورد S $ﯚ رد $ﯿ,ﯿ73ر` د$د .هر ت ،و$زع و و`9ﯿﯿ &ﯚڕﯾ#ا
ه و .ان رز6 7$ﯿ ,4ت و)[ﯚرﯾ ﯿ 4 Oرد و,Oو و#$
ور) و"ﯾ 6و Y 1و.
4Zﯿ ن Zﯾ# O 1ا ﯾ.وﯾ " در 15ن ﯾ ن ,ن)اوس (ﯿ ن ه 1د،
ز$ر & ت ",+ﯿزا 6ڕات و& .Yور$ﯾ6 Yﯿ -3دﯾﯿ ن زاس)ﯾ ن ﯿ$
(Sو 4 ) ،و $ر 6 $ق `ﯾ+1و ﯾ 3ﯾ nرد ور 4ن زﯾS
75000س و6 .م 6ﯿ -3دﯾ ز 3ن راو ﯿ ورﯾﯿ وه وﯾ 1ن دv$ر$
)درﯿ (+ -Gڕاد$ا& .و)& ,ور $دﯾ` ,ﯾ>ن ه وﯾ ن ردو`،اس)ﯾ ن
ۆ ڕ$ش( و رﯾ ز" $#ارت ڕ6ﯿ` dﯿ ) +رز& دﯾ ر،وان،
ر$زورون S ،وان واو " در5ﯿ Yون.
Zﯾر رد#) ،او ,Oو ت ون 6ﯿ ز$ﯾ ن )#راو ﯚ ڕا& 1زم و 6را
و" 1ور 6ر 3ن ،ور وان،ﯚ ور#, O ،Yuا ) 4ﯚ " و$د
دv$ر $ن ه& 35و) 43ر 4ن وێ داﯿ35و ون،ر ﯿ ن ﯚ ڕۆژ 6وا
ڕ p$و6 1،م ) رد$ﯾ ر6م ڕﯾ5ﯾو دام رد $ن 6را وزم ڕاد&$ن
و )ﯾ هز ﯿزا د$وت د$د$ن ،و _و دv$ر $ن ر& د$ن ،
ه ان & ",+ ،3.د$و 6 Yزاد و ر ﯚﯾ ره ﯿ ن و$رد&$ن ،هﯿt
.0ﯾ دﯾ[ 6 ,راور 6ﯿ ,4رهم و$ر& Yو ﯚ 6ﯿ#ﯾ & ,و.
ڕا3ﯿ#ا 1دﯾ[ 6 ,ڕاور،ه وOول و د$وﯿ ن و &$د $
,Oو ,ر ﯚ6 .0,،م ﯿزا j 6و ﯚر.
ﯿ +3ﯿ ر ` ، $زا ,زۆر )ﯿ$و&1515 .و) ,ر" و ردان
7ر $#ر ﯚ ر& دﯾ ر ،و $هژد & ! $رۆ دا و،$هروا
ردﯾ Yو ر0 $زﯾ $ور ڕۆ.& ,ﯿ ن &ﯿا .د3$ﯾ دﯾ, &1و$
هز $رد دv$ر $د$ورو)- 35دووڕ& 6ﯿ> Z 1رZ ،ﯿ 4دﯾ ،هو) ارﯿ(f
وه ور )ار ﯿ(ﯾ ن ` 30ز >ن وﯾ Yد$و`1516 .$ز >ن `زڵ )،زﯾS
ردﯾ3, # ،Yﯿ ن ارد .د$ر 0د3$ﯾ رداران را >ر6و
ز و ﯚ +3ﯿ ﯾ ن 6م داو.
7وﯾ ن هر" #دواﯾ ,5ن " #ڕان ا ﯚﯾ ن ور ڕۆژه 6 ﯚ
د $دا6،ا`ﯿ ن و ﯾﯿ و 4Z$ﯿ ن داو 1530 .$ه Q 4ر ێ #jا
&و7،$و $و 4Zﯿ ن دﯾ ن ﯚﯾ ن و &=او ڕ دۆزﯾو.$
59
رد $ن 45 45ان 4Zو 7و
واو در=اﯾ 6م د$ور$ﯾ رد $ن ڕۆ زﯾ#1و و$ﯾ ن م & 45 45ﯿا.
3ن ﯾ 4ن ` و) و ! ,ﯚه-1554-1548-1534-1533 (#4ﯚ6ان
,ﯿ . 5م دا) 4Z (1554ﯿ ن دv$ر $رد5ﯿ 1ر$زور و >س ﯾ ن
6رﯾ ,ر رۆ رد 6ان 0ﯿ د$و1623 .$رد7، $وﯾ ن رێ
د $ردا&#j 1ا 6رﯾ ,ر د f".هزاررد -وهو)ارﯿ(fو ر$زور و
ﯚران و 4Zدﯾ & -رۆ `ﯚ 4Zو& 1دوو ر#j $ا 1638ڕۆﯿ ,زﯿ ن
ڕﯾ$د.
& .ﯾ ڕۆ, ﯾ رد 6ڕ 4Zو 1ن د $داﯾ .رد $ن
) 4Z 3ڕ$خ ر ن ز ﯿ ن د$د
م 6ر و"ﯾ ) و $ﯚ( و .0ار $ﯿزا )ﯚ " 3و،
Zﯿ )1,5ﯿ1و)$ﯿ pت(دزﯾو د$ر&ﯿﯾ `راخ `" خ،ڕۆ ` و ر30ﯾ ن
ڕ$د 5,5 .د$ﯾ 4Z1630ﯿ ن ،رد O $ر و 4Oود
) ب(ﯾ ن رو &` .وا .0،ﯚ ر ,د#, O ،ا ) د$ﯿزا +3ﯿ dدوا
`ﯚن و6 S 4 6 .م ) ﯾ ) 5د" ،ﯾ ,رد ) 7وﯾp
ﯚر $ﯚ ﯚدو 40 $وان 3ون و د $ردا& 1ر&و ،1و ڕاد$ﯾ
)[ﯚرﯾ ن ﯿ 5ن دا.
و $واو 6م رد $دv$ر رد5ﯿ Yه,وو دوو 2و 36
6ان و6اق ،و"ﯾ ڕو 5و S .ڕو .& رد$وام و 6م
ﯚﯿﯿ هو .زﯾ4O 1 Sان )uوا ان ﯚ 0ر 0ر داﯚ
دن د$و" Sار", Y $د و ژﯾ ﯿ ن [ڕ د$د ﯾ د$#$
ون2،م 6وا دﯾ ,هل )ر ون ،و ` ﯾ +دv$ر1 $ور،م
` Zﯿ$#ورﯾ01ﯿ ون.
زﯾ 1 Sن b6ﯚ داﯿ Yود3$ر و`9ﯿ ﯚﯾ ن را >ر دوو
[ 6ڕاور ﯚ, ،ﯿ ن Zﯿ $ن دوو 2و ن داد $ن .ﯚ 4و،
7 0ن واو و د $هژد$هم زور 6اﯿ ن ،5X0و 6ﯿ ز$ﯾ ن و$ر&ت
رز $ﯿ 1ن=) -د$ر وه .Y 035- م 6م `ﯿ +ﯚ " ور $
ڕ .و ه#1ﯾ,ﯿ ن ڕۆژه1 ور دا ن،ه زا 3ا Yم ڕ .ﯾدا
زا ,Oو ت ﯚ #زو 7 0 .$ن " 4Z Sون دﯾ ن ژن اY3
دا 6رد$ن ،رد$وام ون. &ڵ 6 1م 2ﯾ 1ور ،ﯾ>ت &ڵ
ور رد 3ن م هﯚﯾ ه و "ﯚ وﯾ#ا ﯿ $ڵ "ون و زۆرم و,,و1
, Yر و S ،ه Sڕووﯾ$#دا-زۆر 0رد$ا-هردوو 2ﯾ ﯚ ) رز ،
رز $ﯿ 1ﯿ ن .ژ $ڕوو ڕوو ون.
60
)ﯾ #$ان > 36ﯚڵ و) اب(5ﯿ 1رد چ " Sش و .و .0ﯾ
6م ﯿزا ,Oو $ر ﯚ ه Sز $#د $ﯚزد$هم رد$وام
و ،ۆڤ ﯾ fﯿﯿ و " و ز ﯿ$ﯾ روو >وا .د$و $هﯿ tم
2ﯾ ن )ﯿ _ﯚش و .چ > 3 6ﯚڵ چ رۆ ` ﯾ fهر ت ه3ﯿ ن )$#د
د$ا. o 6 Yن،ﯚ ﯿ# 5ا د3) $ه$#وڕان .م ﯾ 6م ز ﯿ$ﯾ
+3ﯿ ڕﯾ,ﯿ_>3و ﯿO 1ت ه و` .وا م ت داو-ه و.ﯿ
0ر$ﯾ و رۆ ن ﯿ Yو`ڵ ر7 5ر ,Oو ت رهم و$رد&$ت.
م 6م ه و.ﯿو Zدو Sو داوا رﯾ و"1و 3ن ﯾ ن رۆ
و"ﯾ و"$#و رﯾ ه .$زور ),Oو رد( و ` 1ﯿا .
دا ) 3ود$ $ردان )دا ,دن( رو ر و $ﯚ " و)ﯚﯿ ن ,او2 .م
0رو ر و$ن )+و) ﯾ )ﯿ#$ار .0و ) 3ﯚﯾ ن # `$#Xو6م
د$ $ردا ه $#1ڕاز و رۆ رد 6د $د ڕﯾ$د ز
,رﯾ ن 2د$دا .و &ڕﯾ $#و !6،وﯿ " 4 O1633 ،
) رز& وان و 2 , #) ر زو Gوزۆر 4 Oو #$ون( )هﯚ " و
ح،ه,#1ﯿ ن وان ر ر 2دن ،و ز,ﯿ ن ﯚڕا 3 (.Y3ن اد "ارم
ز1637-1638 S $د 3$دا&ﯿد ر#j اد )uوا " و)ﯚ
6ﯿ $ن دا ﯿ ت >0ور 6زو`و &ﯿ ) 0 6 0ﯾ 6ﯿ 5ﯿ 1ر
ڕﯾ .داﯿ Yد .ز 4 O Sن 6ﯿ#9ام ان ،م " ﯿ pرا >ر Oﯾ 6 +زو`
#ا 6م & " ،.و)ﯚﯿ3 ،ﯾ ن ) ر ،$د$درا4O،ا و"ﯾ دﯾ ن 6
)&( 1ق ﯚ ﯿ 5ن د$دا.
دﯾ ر ،ﯿ4O6 Sد ) ،زاوا 3ن اد "ارم& ،ڕ Oول و` 6 2و
6م و" رد5ﯿ ،Yو دv$را ڕا3و ﯚ ژ "و$د,O و ت ڕﯾ $د$درY
,و ت313).و($وهﯚ ر 6م راز و رد $ن #ارون + Zﯿ
ﯿزا 1638و6.م 0ر$ﯾ ﯿ ,ڕا و دور,O 3و ت و6،م هوهرﯾ ﯾ
)ﯾ, #$و 2ﯾ د$ر&ﯿو0 ،ڕاو ",+ﯿ ت و ،وز$و ا ﯾ 6و دوو
و$ " .ڕا 3د$ﯾ 1650ردا دv$ر د 6،ﯿا رد زۆر
ر " 33ر p) Sﯿ2 .1م `زاو`د$ر وا `# او م 0ر$ﯾ &ﯚڕا ,ر
ردا6 .و&ڵ ) رﯾز& ر وێ،و &ڵ ) رﯾز& ر )وان(،ﯾ هر 6و ﯿS
4O6د) ﯾ 7ر د$د ﯾ ر ﯚ 6ﯿ $ن و و زۆر زوو ﯿ 5دا ,3
دوژ 1ﯾ د $داو&6 .$ر 0رو ر &ڵ 6ﯿ $ن د$وO $زد$ا 3 ،ن-ﯾp
د$ﯿ fوب وهﯚ ر ﯚ ` ﯾ fون هو 55 .ان دوو [ 6ڕاور
رره1رو &6ر 4 Oرد ڕا ,و هل )ر3ﯿ ن د$د4 .و ،ر _7$ن
+3 4 Oﯿ S dو 01511ﯿ_1از 3ردا وﯚ 6ﯚردۆ 7و هت،
و$زع و و`9ﯿ 4Zواو و"دا 3ر د$م هڕ+3 ," ،$ﯿ dﯾ S
هزﯾ 6 Yڕات و،و ر +3ﯿ dرزاﯾ ڕ$و S ,و 6ز$ر ﯾ
دﯾ ر و 0زﯾ $د.# ,$
61
6ﯿ $دﯾ,ش ڕ $د ﯿ1ﯿ ﯿزا و36$ﯚﯾ ن &>و `ورﯾ ن د$د.
ﯚ 4و 6،ﯿOﯿa>10 Yت) &ﯿ ن )ﯚ (2ر د $ه$#7هم ر
ﯿ+ﯿ,O)dو ت 5ﯿ Yه,وو ور Oب( 4Oا د$د #) 6را &ڵ
5,ﯚ 6ان #ار ,ت ،ڕ $د د3$ور 0اب .0د .واو
وا زا 6ژرا .ا Zڕا)ڕ و `ﯚ f" ,هزار ﯚد$و،$
ڕا+ﯚ دا&ﯿد و د 3$د$ورو) 5د ه `راخ ` 0د 54ر$و)" pو.
5وهرا و"ﯾ هﯚ ر & .ز#.$ا و" و 6 .ڕا 6ڕات
ﯾ رو دا 4Oن د$اﯾ & 6دار د$ورو) 5و زم وس و رو رز7$ﯾ ن ان.
ﯚ 4و،و$زﯾ 7ڕ $وا دﯾ 1ن د $زد$هم 4Z ،دﯾ ،ر" و.ن.
Oن دﯾ 1ه 1ار 4ﯾ 5 ) 3 +ﯾ ` 6وزاﯿ ر .ﯾ و
،1500دوو ڵ ر و"و 6ق `ﯚﯾ+1و د 4 3$ﯾ&،fڵ 6 1رد$ن )ﯾ 4ن
" .رد $ڵ دواﯾ 6 Sوﯿ Yر رو& 1ور 3 $ن ﯿ# " 4ڕان
&ﯾ>ﯿ dو 4 ،ﯾ +هﯚ 3ن ﯿ Gر $د ،ﯚ و +ر ز
ﯚ .0و ﯾ 3ن ﯾ 4ن و" 6م د$و $وﯾت داا " 6،ﯾ
و هردوو ڕﯾ .و 4Z ,"، $دﯾ ز 0 $#ران ﯚ ﯿزا 4Zﯿ د.
دوا د Oن،دوو ڕ $و ﯾم و ` -ب ),و $و p 1ﯿ،p
ﯾ$م ﯚ 2ه Q 4هت ،د$ﯾزا & ,uﯚ ` ه $#ت -` .ب ) 35[
و ! ود#.$او$ﯾ و و > 36ﯚڵ ه و وم ﯚ ﯚ ڕ>ر
#ا و د 3$ﯾ Sر $و"ﯾ – زور2 -ﯾ .ڕ )ر،
و$ﯾ ))ﯚ 3 ` -ب "و > 36ﯚڵ و ) ش ﯾ 4ن ،و" د$ر)ڕا#را.
¢ا7،ر (Sﯚ دهﯚ &ڕاو،$
4 6ڕ$وات ه .و ,ﯚ ر& &ﯿ ﯚ ه1ه 1و6 .م " و ﯾ$م
زا ﯚ > 035و و &ڵ ڕ )ر،ﯾ 4ن> X,) ،و -` .ب دواﯾ " & Sﯾ دهﯚ،
ڕ .ان زا ﯚو GZادﯾ،د 3$ﯾ 4ن 6ﯿو ) ،ن .-ن را >رOق
د3$ﯿ ,ش 4Z -دﯾ Oﯾ fﯾ$م او -` .$ب 6ﯿ #چ ت ﯚ 4Zدﯾ &ڕاو ،$م
ڕ 6 $ﯿ ,ر > 36ﯚڵ ،ر) ,Oو ت داا.
دا 6رد$ن و ن
6رد$ن و ن دوو دا &ور$و ڕ`$ﯿ> ﯾ ون ه ر $د $ﯚزد$هم
دوو 6 36 2ان و 6اق ,6ﯿ و"ﯾ د $ردا ,وون6 .رد$ن
6ڕا ﯚن و ه ر $د " $رد$هم د $ﯚ ردv$ر $
&ور$دوو ز ﯿ $زا&ۆس ) ن دﯚو ) .$ورﯾ6 1م 6ڕا $د$ێ ﯿ O
ﯿ S Yد " $رد$هم وا ﯾ رر& $ڵ ه $ر 4ن ﯚﯾ#ا
دۆزﯾو ،$هو 1وق و ڕ$وا#زو 4Zدﯾ ڕ $د6 1 .رد$ن داوا رﯾ ن
62
6م و" ﯿ رد و دواﯾﯿ Yد ) $زد$هم 6وا ر ێ
د $ردا&ت .رۆ رد 6م #>ا-ﯚ ،4ﯚرا 1ق&-ڵ
6رد$ن )ﯾ 4ﯿ ن ،و 6رد$ن 6م )ﯾ 4 4ﯾ7 fو [6 $رد.
م رووﯾ 4Zڕ " #ڕان ر $ر ﯾ ه , ، $
6رد$ن ڕۆژ 6وا زا&ۆس و .د 0 $دواﯾ ڕ " #ڕان ) ،رﯾز& ر 6رد$ن
&ڵ 3ن ﯿ Gڕﯾ,و& Yﯾ 1 X,) 6 4 6،و هﯿادار ﯚ رد$وام و
وێ و6 4 O .ڕد$ن >0ور ون ،ان 6ان و 4Zﯾ Sه=>ن ،و
6 6زا 3و ,دو،و $ڕا,O 3و ﯾ ن ار$و $ڕۆژهت و،
6م ه=>ارد >0ورد$اﯾ 6ﯿان هودا ا و،$و 6م ه" ) $#1و 6م
دا ﯚ د$ر&ﯿ ڕ ,دۆڕاو ،ﯚ 6ور ز $ﯿ 1ه,وو ڕۆژ 6وا زا&ۆس
دۆزﯾو.$
3 1537ن ﯾ 4ن 6وا د 3$ر$زوور د$ر)ڕا،#هر" #دواﯾ دﯾ ن 6وﯾ ن
ه 1و$د $و 6و6ﯚ د $ه 6 1630 وﯾ ن 1ر 6ان ڕﯾ $د.
)ﯾ 4زوه ب)4 O (1631ﯿ 4Zر$زوور "[ .#
6ﯿا رد ر6و $ر ﯚ ون م )35ﯿا 3ت،ﯚ ﯚ ر !& ,و.
ﯚ 4و،داﯚ ر ه6 1 Q 4رد$ن 1538م 2و $و،
3ن ﯾ 4د $ردان م 2ﯾ زا&ۆس &او ،$ۆڤ " ر $ر ﯚ
,7د $ت 6ڕا Z ` 9ﯿ$#ن د) $و #$وڕاﯿ 3ﯚ &ڵ ز ﯿ$
9ز$ب ود $ر&ژ. ،ژ $ﯾ زن ڕوو ڕوو > .م 6م وژم و
ر ز $رت و ،ﯿ ر $د $هژد$هم و 4Oا 9
ز$ب ,Oو و" داان4O .ا 6رد$ن > او$# $ﯚ ن ڕا&1
ن ﯚ ڕا.Y5 6را ` ﯾ n ،fر6 ) &$ﯿnه ن ﯚ 2
4O6د ن )،رز& ر هﯾ> 6رد$ن ﯚ ﯾ د $زد$هم ﯾ $O S
زﯾ& Z ,ﯚڕدرا و ,و ر$د6 .و دوو Zﯿ& $ور $رد ور ،
دv$ر Sان ڕ$وا#زو و0$خ) و" ور & 7ﯚ ور ( و Zس
رت د،و6م د$و` $ﯾ>ن ه و رز $ﯿ5) 1و 6رد 0 $ر,ﯿ 3رد$
د6 .م دوو $ﯿ& $ور > $س و ون.
ن 4O6د ن زﯾ ,ﯾ 3ت ﯿ 5هو .د Zس ،ڕ
6ﯿnه ن )رو$رد> $و و"$#و 6داﯿ Yد .0ڕ)$ر7 ،
1& 6 .# ,1هر Sڕاد$و #6از$ﯾ .ر 4Z ) S 6
6ود و )ورد رز $ﯿ6 1ڕد$ن ڕۆژ 6وا 6م دv$را زﯾS
و ،ن 4O6د ن ڕا&ﯾ #داﯚ 4Zﯿ ن ڕ S .و& ن دا د
داه aدور ,ت6-م د$و 6 $م د" $و ه و ر ز $ﯿ 1ه,وو
ڕۆژه زا&ۆس دواو $و .م jر$زو jزودوژ & 1ڵ 7ڕ =د$و.
4Zﯿ ن " 6م داﯚﯿ,O،و و روﯿ ن ن 4O6د ن [6رد.
1510ن 4O6د ن 6رد$ن،و $ا و و ﯾ 4ن ن و "
دا ر) ,Oو ت ه 3 1630 ن اد ﯚر6ان ،ڕۆ1 ڕ$
63
ڕﯾ$د .دواﯾ د ﯾ 4ن ن 1659ڕ و و$و ) رﯾز& ر 0داﯿ .5م
) 5وردﯾ و1ﯾ واو #6ا 6و دا ,Oو 6رد$ن &ﯾ .#
دا 6رد$ن و 7$دار و 1& 6ڕ .$ر دوا 3و ڕاو 3$و هر ﯾ
6ڕا 1ور ،و )ﯾ 4ن و ،و 7$دار .0هڵ و ر 0زور + $و)ﯾ د. ,$
دان 0،رهزﯾ Yر 6ون6 .م 30 1و )ﯾ,ر #6ا 6م
ﯿزا ` .ﯿ و ﯿ 5ز ﯿ7 $و و` 0رو6 .م 0ر$ﯾ &6ر 6و1
43 1و و$ڕ),او 7ڕ $واﯾ 6ان وت . ،ن 1ر ه و.
د$ ," ،$ڕا 3د$#7O $هم 7و 6ﯿ6 #ود $د $ر
روت و) ) .ﯚ Z " 3س زۆروم ژ ر$ﯾ ه .
a Zو زم 6 ز ون دا,او )هر6م ه .ون ) ن و هﯚ
و"و 7وﯾ(ورد 3ن واﯿ 6رد$ن 36 .0ر $ن رد$وام
,6دا و6 .$م و د$ﯾ ن ڕ$ت ,Oو ر 0ر ز $ﯿ 1رد5ﯿ1
6ان داان،و ﯚر $ر) ﯾ داﯿ Yدن و ،و 7$دار و رور 6را و ز $
6ﯿ -3دﯾ &ور Z $ﯾر دv$ر $ون ،ر6ﯚد&$ت 7 0 :ن >، ،س،
هﯚرا ﯿ ن وXڕ $ن.
و 2زا&ۆس ،ن 4وو ﯿ )ه[ر( ون دﯾ ر او و"و.
ن `ﯾ>ن ز$وادون ،و راﯾ 6 1رد$ﯿ ن و 1 .دار 6م
دا و داو $دان ،ﯾ 4ن،داﯿ35و )=د$رو ،ردۆڵ و&ﯿ
د$ورو) 35ڕاﯿ و `دز $د$ڕوا ،ﯾ 4ن رﯾ هﯚ " )#ت دو$
ز و $د$ﯾ 55 1670ان 6ﯿان و، 4Z
4Zﯿ د و" & .ﯾ و$د $هﯿ ، 1و دا ﯚران ڕوو ز داو
و د.
ر هژد$هم ن رار دv$ر $ار$و $ڕۆژه3 6-n ن
ﯚ)،ه,وو ان ڕو ر $دﯾ و زا &+" ,uﯚ ﯾﯿ رزﯾ ن و$د $ه، 1
دا 6رد$ن و$و ه و ! ڕوو ڕوو .Yم وم ڕاد $هزوا ون &ڵ
ز ﯾ #ره ﯿ ن و$ر&تS . دا رد $دوا6 ،م دوو
76ن) (1721هﯿ ,ر6ان ،وﯿ ن وا و )ور و)5ﯾ و 6ﯚز &وزا،#
ن 1ر ع و 1 4ﯾ ن &ت ،ه 1730ر و" 6رد $ﯿ ن
4Oا د ،و زﯾ Sو ) 6ﯿان ) 5ﯾ ن د.
م . 36ﯾ>ون و 7$دار 4Zﯚﯾ ن &ان واد 76 S 0 .$ن
1726رد $دﯾ,ﯾ ن Sهز 4Z $ون د$ر$و $ر ه دان
7و د ،ن 7ر $#ﯚﯾ ن و 7$دار و $و ,5ﯿ>ت ر و
رﯾ Sون .دواO)،ﯿ ب &ر(ون و و 7$دار و )ﯾ 4ﯚﯾ ن 4Zﯿ ن م
د$و 6-$ﯚڕاو . وهﯚ و ،د 4Z $ر6اق و $زۆر
د $هژد$هم دو رزۆ >و#j .ا 6و 3 4 Oن د $ﯿ 5
دون د$و $ر ﯚ ون ،و و 3و ه ز6 S $م 4 Oوز$و ا ون
ز وﯿ ن ڕ 4 Oو" و $ن , Yر و f .واش ره#ا
64
در ،و1 2ور .0ۆ vهز 6ان ،ر د$ﯾ 1730ه د
&1747و)#6 ,ا 1ن و$دوا 6م O $,7ﯿ ن ڕ .$
دا2 ﯾ 6ان .ن.
6م 3هل و و`9ﯿ ﯚ ر وڕ `$ت و$د $دا ،م و#6 $ا &.
دان دوا و$د $ه 1د$ت وڕ>ر دv$ر Zوداڵ ون 6اﯿ ن داوا
داﯚ د 1743 .ﯿ Gن 7ر ,Oو در و$ر&ت،ﯾ 4
) واو 4Z $ﯿ ن و ،داوا 6م )ﯚ 3د$د و" ڕاو ,O .و ه $#1د$وام
ه ، 1م 1747رێ 7ر $واﯾ &ﯾ 5و دڕاو د $در =ﯚ ر
ز $ﯿ& 4Z 1ر .م 1750 ور #jا` ،ﯚ ,و ﯾ3
هز 4Z $ورد ، ,5و ﯾ 4ن دﯾ ن )`ا"ن( ه ر دور,3د
ر ﯾ 4ﯿ ` 1785ڕ ,Oو ن و داﯿ1785 .5ﯿ Gﯾ ن
درۆو د $واد$و)ﯾ 4ن ﯚ #jا د و وێ 6وﯾ ن .
ﯾ 4ن هر و $ژ Xوﯾ رۆ رد S $هز ڕ $د 6م ﯚ د $ﯚدا
د$د ،ز دراو S ,و$رد&$ت و رز $ﯿ 1ژد $ور "
دﯾ ر$7وان د$د،وهﯚ ر 6زﯾ 6ﯿا ڕ$وا#ز )) . 1#,ﯚ( S،
,ﯚ .# ,و"و ﯿ 36 ،Gﯾ 4ن 6زادو ،$د$ﯾ3ا #jا ﯚ
رر_ $ازێ هر ت )ﯾ و&ڵ 6ان ه و ر ,ت `1762 .ﯾ fو
4Oا 6ان ،رﯾ _4ن ز- ،#$ﯿ> &ڵ ) رز& ر -رد 3ن و ﯚ 1
ه و د و دواﯾ رﯾ _4ن 6و م )ﯚ3دا )#د ," .دواﯾ
ﯾ 4ن )و "$#د $ه S#1د ن( &ژرا،رﯾ _4ن ز #$ا `ت
"ﯚن ،ه,وو و 1 2ور ,O، 4Zو ت دا ،وڕ,O $و
1ڕۆ ،م 6م ,Oو زۆر رت و.
1774ڕ ان 6ان و 4Zد,) 3$د$و ،$و6م ڕ>0 $ور &و) ن
),و $ان ﯚﯿ ن هو ﯚ ) 2د$و دوژ Yدر)ڕا " .#و$د د3$
))ﯿ وز.$ﯿ 1ر$زوور و ) $ ) $ڕۆژ ان ن وا 3د$وت،
د $د $د$و.
وادا Yن 6 .0 ،ازو ر & $د $زXز $ن دوژ ،Yو.
،هردوو د$و6 ان و 4Zن و$و ) 5[وهروا و$و ﯚ د$
ﯚﯾ ن د4 .Y $و#Z1810و 4Oن ) ن د$و#j $ا) ج (pو:
Oد ،$و$ن )+و) ﯾ )6وو j 6ز$ﯿ Yو
ر رداد $ن6...وو دژ را #j 4 O1812(.# ,$#,ا 6رﯾ ,ر ﯾ Sر$
)ور $ن ،ا ﯚ ه 1رڕو ,د #Zو 4Oن ) , p,،ت.
#Zو 4Oن ) ،دوو ڕووﯾ ودووڕ7 .$ﯿ و&ز $زور زم و س و ر 6ود$و.
&6ر ` +دﯾس 0ﯿس ڕﯾ ،tو$ڕ,ﯾ6 Yو ر2دان `ول و ﯿ 1ر &$
, 4Zو ڕز& رو و$ن )+و) ﯾ و"ﯾ و 1 .وﯾ pو$و زور
رۆ رد،رداا#ن را >ر ر&ا و"ﯾ و.
65
م زم وس و ر 6ﯿ ,رزﯾ ,و3 ،ﯾ Yو ه ),د 56در5و
وﯾ=دا6 ،ان و 4Zﯿ ن د&$ﯿ ﯾ3ردان .ڕ4O $ود) 2 ،ڕﯾ t
1820ردا و د "ﯚ. u)ژ$ﯾ دوا ،م 36دا د& $ڵ
6وان د $و ) رم داﯾ.
ﯾ" Sﯚ 6 u)ﯾ6 :ان چ ت داواد ) 3د $ردارﯿﯿ6...و دﯾ,
3ن زاﯿ#ا )ﯾ ` 6 ( 4Z 3ﯿ $#واﯾ & " ڵ 6ان ,ت ،ﯾ ن
)# 3ا .ر6و$ش Sزاد $ر ، 5زۆر + $رﯾ Sو ) 3
،13ر ن ﯾ 3ا ﯾ ن ﯾ وﯾ و ر& ,ن.
4Oود) و ﯿ# 5ا -ﯿ>ت ،ڕا.3ﯚﯾ ه# $#1ا و ,"،رد$وام &ڵ
ر ` ` 5ز &ﯚڕﯾ1و $د$د ) 1818 S ،ﯾ ﯚ ر و "و ،د$هزار س
و، `ﯚ 6ان داﯚ و 1ور 6واون ،و ﯿ دواﯾ و
Zو6،وا و" ڕاو ن .هر Oڵ#j ،ا م .0ﯾ هز دv$ر و داوا ر
6ان4O ،ود) ﯾ 4ﯿ رێ رﯚ ڕادو دا و.$
"ۆ 4Oود ) ن و Zو ﯿ 5ن د$دا 6م دوود ه چ ڕاد $د$ﯾ 3ا
ﯿ>ت 2ﯾ .ا ﯚ هو> ز4O .Yود) 2 36ﯾ #j .ا &>و O ،ﯿ#,ا
Zو ﯚ6 2ان و$ر"ر و .ڕﯾ6 oو و $ﯾ 4ﯿو ،د&$ﯾ3و+" $ﯚن Zو
& Oﯚڕ1و& $ڵ 6ان و&ﯿو ره 1زﯾ#1ا ا .ڕﯾ tﯾ`ﯿ Yو
Zو ا& ,uﯚه 5,و 4Zن ﯚ ﯚ &ڵ ر 5د&$ﯚڕﯾو،$
7ﯾدا و .و $ز$رد &$ت )uوا )ﯾ #$ه و"ﯚ ر 6و دوو اﯾ
),و$ﯾ ن هو4O ،ود ه ر6م ﯾ ر $ا د#$ارا #j 4Zا
Oﯾ fدات6 .م د$و $ڕ .$ر,ر دڵ و) ,"،دوور 13و $ﯚ
#jا ,3رد $ن #د$ڕ$وو&6 ($ر 6وه د4O : $ود
ﯚﯿ 3 ,د ," ،دواﯾ ﯾ Z1821و رۆ ﯾ هزo1) ,
هزار `ﯚ 6ان ه ﯚ ر$زور دو ﯾ 4ﯿ رد $د،و 0ﯿ
ازا 035و#j 4 O .ا 6واﯾ #jا,،و 3رد3$
6 ,ﯿان ،ﯿ15) 3 6 11ﯿ رد ود$وﯾ#ا ,Oو Zو7 ر .
6ﯿ 3ﯾ.وﯾ و را >ر ﯾ رڕه1ر ردان4O .د و$ﯾ م
nﯿ ` ,ر 6ﯿZ 1و ﯾ 4ﯿ د$ر)ڕا` .#ﯚ 6ان و وا 6رد$ن
دوا ﯾ#ا Zوﯾ ن رێ ,Oو ت دا و ،$د$و6 ان و,) Zو$
6وﯾ ن 7ر .م 4Oود Sد 4Z $زۆرز ﯿ 4Z 35) 1ﯿ ن
د ر$و ` 0رﯾ داو ،$وZو,O و ت و$د$ر ،م `2و ,ﯚ #jا ﯚ
,Oو ڕا3و ﯚ ﯾ 4ﯿ4O ،ود ڕ$وا 6ان د،وZو6 و $ﯿ1
&ڵ ) 4Zﯚ رز $ﯿ 1ن &ڕاو6 .$م ڕووداو $ر0م -1821
`1823و ن6،و" خ )ﯾ 6 3 6 1 4رز$ڕۆم )(` -+8ان 6ﯿان و 4Z
)4O . 1X,ود ﯚ ﯾ 4ﯿ&ڕاو $و دا ,O و )ﯚ 1ق( Zو و
د#ار د.
66
م ر6و$ش 3 6رز $ﯿ 1ن &ڕاو4O :$ود و & uرر $
&ڵ ا ﯾ 4ن و#, O ،ا 6ان .0 4Zر)ر )35ﯿا$` ,ت
,6د$ر)ڕا #وه ) د& ﯾ 4ﯿ 1ﯿ ت ،ه 1934 هروا و.
داﯾ ن 1850هروا و $ۆ vد $# $و ن ه رﯾ ه 3
ﯚڕاز 43و و$ڕ)1او 1Oﯿ و" Oزورﯾ ن هو.
دا ،G Oن ﯿ و ر6و$ش و)uوا ڕ`>ڕ`و ڕر
S3ون واﯿ 6رد$ن , 6ا ﯿ #ا و :و6و)د3$ر ه وش( و)ﯿ و$
و دا& Zﯿ$ﯾ و .د$م ود$ز& 6رد$ن 1ڕ$و $ز 7$),دا (و
د $و `ﯾ>ن واو ڵ ) 5[و ر u1ﯿ3 (#)) 1ت و6 .م
دا ڕاﯿ#3ا 6ﯾ 4 ) , Yو ڕا 3ﯚ ڕۆژ& ر 7و و.
) رز& ر 6رد$ن 0ر#Z Sو 4Oن ) ن )ﯿ رد $ت :ﯚچ ز ,را واﯿ ن
هﯿ tت )uوا 2jن &ڵ 6وان ﯚ دوور او$ﯾ ڕۆن وهﯿ tو $
ﯚ ﯚﯾ ن ﯿ S 5و 7$دار و 1& 6دﯾ ر د$ن O ،ﯿ#,ا د $او$ﯾ &ڵ
6وان د0$ﯚﯿ1و$؟
)رgﯿ#Z Sو 4Oن ) م )ﯿ ر $داو $زورر oڕاﯿ pو) .ﯿ)$ﯿ و و# $ا &:
)هﯚﯾ 6ﯾ6 :ﯚ ڕ6ﯿZ dﯿ $و 3 2jن #6ا Zﯿ$ن! $6
و"ﯾ ن ﯚ داﯿ Yد$ن)،وڵ و) ر $رو$ت 6وان د$د$ن ،م 6وان ڕ )ور ﯚ
ﯿ6...Yوان 0ﯿ ,3و$و ﯚرو 2jم ﯿ(...Y
و$دا Sهز ن ره#او ز د 4Z $و6 $م د$ور،$
دڕ=اﯾ ڕﯾ .ﯿان رد 3ن و > 36ﯚڵ و O ،ﯿ#,ا )ﯾ& #$ڵ 6ان چ
) ﯾ 3 3ورز ﯾ ن 6ﯿ Xnن ﯾ ن ران و ،و #$د,O $و زﯾ Sو ،و 0ﯿ
" ! #ڕ .ﯾ #" Yڕۆژ ز $#و .ڕ و"ﯾ 4 O ،ﯿ $ر ﯚ #jاد
و ،و $زۆر د $هژد$همZ ،ﯿaج 4Oا ن و رۆ دﯾZ ,ﯿ$
"ﯿ ن $#>ار$و6 $اق0 ،اب .0ڕا >ر 3ت دو وf`$
.د $ﯚزد$هم 6م 0ر$ﯾ && 6 35ﯚڕ رداه ت.
ر" و $ن:
~ 1در 0دوم :ﯾ ،fرﯾ>4 :ﯾ oاﯾان :G 1)#+0،دور$ه ` +و ل)>4ﯾo
،(1968رﯿ Yوان و Y Y6وه#1رﯾ ،Y5 Sدﯾ ر,دراوا© د $ه#nم8 .ﯿ xاوﯿ ">+
ازدﯾ ر),ﯿ#ن+،(1988،د ه ،Yﯿ p) ¤از#1) 4Zن ،(1968را#ا،x,اوﯿ ">+
Oق()ارد2ن()ادرﯾd دوم)،اهf اaم "،پ داﯾ$ا 94رف در+3ﯿ)dﯿ#ن،(1990،
+3ﯿ()،رده ُ◌،رد 3ن()،ران(#1،ال) ،ده درا [ار ،( 4Zدر ژ .ﯿ ن ،دم #ون
4+ن)#1ن،1893،ﯿوت،(1966اس.2.ﯾ!، دو#1)ن،(1993ا + 3ﯿ) Yل،دود X
)7داﯿُ◌31رد( ،زﯾf $aj،ﯿ،9ﯿ,ﯿ3ﯿ،Y #0ﯾn)#رد،(1923 " Xر`ن Zاق
ﯿ3,ﯿﯿ)Yواﯿ6 Xردإن(،در X0#+ن 4+ن 4 ،ر.0. ،(192249 $ڕﯾ ,O ،tﯾ ﯾ، ` ,
ا3ﯿن راﯿ ،Y4رﯾ+8 X.10 :ﯿ> )>4ﯾ#1،1964 oن ،(1965اس .0.و ال ،رﯾ :رﯾ:
67
ا ﯚرار 4Zوﯿ #0ﯾ:1،#ا [ار jرﯾX« : Xروbط ا [ار -1280
>4)1808ﯾ3 &،(1975،oا=،ز ﯿ#1) ` 7a X1ن.،(1966-1905 ،و Xوزن¤£+،
Zب وزوال ن )#1ن ،1907 ،ﯿوت.(1963
ﯾ ددا 3ن:
-1و "$#هﯚ 6م ر"،$و ڕا& 1رز ﯿ 1ڕۆژ 6وا زا&ۆس و،ﯾ ن ڕ.$
د$ﯿ fو .دﯾ ,هو6 .رد$إن واﯾ،ﯚ ﯚﯾ ن 2ﯾ 6 .هO fق و6 ،Yم
1رژ ر$ﯾ زۆر ۆ6 vهO +ق 4Oا د $ت ،و6م )`7ر#)$ان
و)رو$رد` 6 $ﯿ` $#ز >ر,دن و 0 .ﯿ_1ازا 6م ﯾnﯾ ،ﯚ n :
6دﯾ 1 Yدار ڕﯾ> ز 7و 7و Oڕ ﯾ>ﯿ ن هو.د S $وردﯿ Y
"6 ,م د.$ﯚﯾ ر 1وu1ﯿ 1ڕا)ﯚر6 ,و ﯚ د $و$د$دا،وا1
دﯾ ر،ﯿ) 1وان و Y Y6و)2 ،Yڕ.14 $
1540-3زاوس ﯾ 3و ، 17500رﯾ زﯾ80000 ,س و دوو +ﯿن )ز.
#6ا زاوس ,Zرﯾ ن د$د م ج و ) 3ﯿ ن د$دا .دﯾ ر،وﯿ 1وان وY6
و)2 ،Yڕ27 $
+3-4ﯿ4O dا وادۆ وﯚران 6رﯾ ,ر وﯾ .دﯾ ر،ﯿ 1وان وY6
و)2 ،Yڕ.15 $
-5ﯾ ﯿ Yﯿ .1ج و )1518 3ﯚ رد 3ن ڕﯾ Sو) Sا4"،ﯿ& pزگ)درﯿ-G
(+ﯿ و ) 3ون و,Oو ت 5ﯿ 1دﯾ ,و د$ه : 1دﯾ ر ﯿ 1وان
و Y Y6و)2 Yر.17 $
-6ﯚ 4و 1630ڕ ه دان 7ر $#ر ) ردراو د3$ﯾ 4Oا رد،
وا 0اب 6 .0ﯿ#9ام د .دﯾ ر ،ﯿ 1وان و Y Y6و)2،Yڕ.24 $
-7دا+3 "،x,ﯿ)2،dڕ.13 $
-8زﯾ Sو" ن و$و 6ڕا 4Zدﯾ و+3ﯿ dو 1ر و`ﯿ +زور و$رزا و.Y
3-9ن ﯿ" Gار ڵ دواﯾ رد 3$دو ,Oو ر [6 Sرد ر &$
6ان "ﯚو .2زﯾ ) ,ڵ داوﯾ ﯾ 31578ن اد ﯿم و 6م $,7
ڕ ڕ _7$ن و ڕ7$دﯾ Yر7 &$و )رو$رد$و 2 Zو ر,Oو ت
دا .1ڕ7$دﯾ6 Yم 43ﯾ و ا Xو و$ڕا &ڕا #و) o1ڵ دواﯾ و،
,Oو وش-ﯾ pواو [6ردرا6 .وزۆر ژﯾ ﯚ ز ت ر6 &$ان [ڕا،#
م S 1578ه ر $ﯚ ر$وژ& ژاو$د6 ،ان هت 0 ،ر,ﯿ3
,Oو +3ﯿ dداا .و & .ور$ﯾ =ووﯿﯿ6 .و 1596ﯚ وﯿ 1ﯿ=وو
`ﯿ +رد ` زا ڕ2 fj $رﯾ Sو و >3و ر 17$ﯾﯿS
) ﯾخ ﯾ Yﯾ) 1ﯾ= #وو د $اڕا 3رد 3ن ،هروا 6ﯿ 3-ر ﯚ
و$و.$
68
6-10و و ڕ$وا#ز و ﯚ و هرﯾ ر د$ﯾ 1600د $ردا&ت و" 6م
ز ,Oو رد 3ن و إت ا).واﯿ 6رد$إن( ﯿ 1ﯿ,ﯿ3ﯿ2،Yۆ$ڕ $
.82-80
-11رد $ﯿ Sو و$زﯾت ڕا0 3رو3.& ،ﯾ ن ،ڕووداو Sو دوا د
Zس `و 4 35) ،ن و د6,"1721 .ان ه و 4Zرﯾ
هZ، $ﯿbﯿ_ ن 4Zﯾ ر داواد4O61742،د ن د [ه#1و دا 3jن
ز در دو م ﯚ ) و 6زو` ﯾ ر ` ت و` و,ووان
دو,O ،$وم 6ﯿ#9ام و،رﯾ _4ن ز 1 #$دار 1ز#$ﯾ)-1759
(1794ﯚ ﯚ ردو ڕ و 1إن د،و1859د $د$ر ر 6ﯾ Yوا ﯚ &ﯿ ﯚ
6) 3و ر$ت ) Sﯾ و ) 4Z ر #ر3
د$و واو `و و$ر&ت م `ت ر6 ,وه د(
-12د&$و $ﯚراﯿ ن ﯚرZ $ڕ $ون ﯿ ,ن ه,وو ڕ$وا#ز )
&ت ) .ﯾ3 3ﯿ5ﯿ ن هرﯾو ،ود&$ێ ﯚ ﯾ د $زد$هم ه 35هزون ،م
ودو دراو ,ﯿ ن-ڕ=) .$د$رﯾ ن-و Yﯚ ﯚﯿ ن زم وس و ر ﯚراﯿ ن
ون .داﯾ$ا 94رف اaم#+0،دوو$م)ﯚران(.
1694-13ﯾ 4ن ه و درر 6 ,رد$إن ،و" #و" دا&ﯿد ،ﯿ ) Sش
هز6 $رد$إن !2 : ,5رﯾ!"،ارد)2،$ڕ.80 $
-14ه د$ورو )#j 35ا هﯚ د,[3$د ,Oو ت ز ﯿ$ﯾ Zﯿ
زادان و،ه وﯾ1762 1زﯾ ,5 n Sو دواﯾ ه ت.
&ڕاو،$ﯾﯿ,ﯿ3ﯿ)،Yواﯿ 1765ﯚر,Oو ت ڕ$وات 6رد$ن -15وا
6رد$ن()2،ر.92 $
!2-16رﯾ!"،ارد)2،$ڕ.227 $
#Z-17و 4Oن ) دوورو در =ز ﯿ` $ $ر$داغ ز ﯿ$ﯾ `إﯾ uﯚ
) رز& ر ﯾ 4ﯿ دور دو2 ،م ر )ور و -د # 1ڕﯾ .ﯾ
ر& 3و Sو$ر&ﯿاو هز 4Z $ﯿ 5ن دا و ﯚر $هز $
6 4Zم `ﯾ ﯾ ن & رۆدان،ڕﯾO tﯿ ,ﯾت)2-1+0،ڕ59-55 $
-18ڕﯾO tﯿ ,ﯾت )2-1+0ڕ96 $
6-19م زاد4- $د Zﯿزا و ,O1805و ت داا.
-20ڕﯾO tﯿ ,ﯾت)2،1#+0،ڕ .87
-21و" دﯾ ,ﯾ 3ون &ر 30ن،هوﯾز )،$ز 3ن(،وڕ 3ن6،و .0وا )5
ﯚ ه ره#ا ڕ$زا هرواو.
-22ڕﯾO tﯿ ,ﯾت2،1#+0،ڕ.86 $
) ژ 3
69
رد، 4Z 3
1850 -1800
)5
ﯚ ﯾ د $هژد$هم 4Zﯿ ن &ڵ 6ﯚز و )5ﯾ "ون ڕوو ڕوو ون،
6م 6ﯚزﯾ ،ره#او [ 6 30ڕاورﯾ ` .ﯿو د$
رهرد $د$ورور د $داو .ڕو S1دواﯾ ڕ " #ڕان ا
د$وت وهﯚز $ن ه &ﯚڕ ،رد S $و ﯚ > 36ﯚڵ ﯾ ﯿ ن د $داون# 6 ،ا
$ر $د $ﯚزد$هم ﯾ 6 ﯿ3-و رو .Yهر و ) $ژ رێ 6ژ $ن
),د ،د2 p5) $ﯾ ن ,Oو و #$و 2ر&ا و"ﯾ ﯾ دوا
ﯾ ,ﯚ 6 Sر Sدو $د 6 $ﯿان و رۆ Zﯾ
رﯾ>.و .ه .و Sو و $و ر$و)u5و م 13ﯚو $دﯾ>و،م
رد $ن د$ﯿ fوهﯚ ر 6ﯿ ,رزۆر ا وﯾ ن ر ﯚﯾ و $ﯚ [ ڕزن 6 .و6ﯚ
د $هژد$هم ﯚ 6ﯿان و رۆ ﯿ $ن ,,7دو$و ` 6ﯿ $#م 0 6
داﯚ ﯿ ﯿ ،Yر ,و و ﯾ و 5) .و$ز $ ،Zد $دوو$م
و$ﯿه 1و$ﯾ هزو ﯚ 6ڕ>ر وت 30 هز ,ڕﯾا uان
د$وت و &و) Zﯿ$ت ر Yﯿ ﯾو)ﯾ 4ن ،دن ه و` .$وڵ و ﯿ1
رۆ ن 2ﯾ ن هز $د$ر $ﯚ ڕﯾ$د ,Oو ت وﯿ# 5ا رو$ر ،ﯾخ
و& .ﯾ د $داو .م " & Sو) Zﯿ$ﯾ &ڵ ﯾ3و
5ورﯿ .1ﯾ1و $د$ون 6م 6ﯿ " ,3، $b $ر$وس ز د&$ﯚڕدرا.
4Zﯿ ن د$اﯾ ` .ﯿ ر د$ت و, Yد ﯚﯾ ن دﯾbت و & 6دار
,ن .ر> oو 0و$ر 6ﯚ ڕۆژهت,035 ،د " د$ر5ﯿ 1ن ،ز$#د
ه و .ره 5و ڵ ` زا ,Oو ت و .ود$و $ر,را 2ﯾ ن
,Oو ت زور 0ر د$و هﯚ ر رۆ و ﯿ نZ ،ردو ز$وﯾوزار ﯚﯾ ن ر$
,ن وه ﯿ #دۆزﯾ1و $و$ڕ& ێ ﯚ ﯾ 1دﯾ,ﯚچ ,ن2 .ﯾ دﯾ30 ,
,4 Oدوودڵ و ﯾ ر و & ر" +د$ﯾ3ا رۆ رز 7$و$هوس _ ت و دوو ر$
وو $زو ) ,دو $n $د$م ود$ز& `دﯾ Gﯚ ﯾ .ﯾ 3 .دﯾ,
و+) $و) ﯾ ﯚ&ن د$ﯾ 3ا ر $ﯚدو45O $ت ﯚ ڕ وداﯿ Yد 6ﯿS
>.Y ﯚ ه[ ﯿ ن داوو ﯚ)هﯿز "#ار(ﯾ ن رۆ ﯿ ن و ` ﯾ ،fوارد
70
.0وا & 3 Sو ﯿ 3و ه ان &3.زﯾ و و"و د$
[ 6ڕاور و6 .م و"و ڕ& .$ڵ .0دﯾ7 ,رق و و7ﯿ ,ه$#1
و ،م م ر$و[ 6 $ڕاور د$ه ت رﯾ ه ،$ڕو ر, 6 ,ا
[ 6 #ڕاور و هو $ .دوو $د $هژد$هم ﯾ د $دڕﯾ=ﯾ
[ 6ڕاور & 3ود 6 ،ڕو) ڕۆژهت ﯾ#1و،وه ,روو
1683ﯚ )و (Yد" .ار ڵ دواﯾ 7و ) ﯾ ه چ ) 0ر 3ن(
و .دوا 6ﯿ 2 " #و),5و 7و6 9ڕۆ) ،ﯾ>ت ,6ﯿزا ،
, O 0دن و f .و$ش , 6 36ا >و 6ڕو) ﯾ ن ،زا ه#ﯾ ن،
ر1 ,ﯿ 1رﯾ& ,ور $زر& 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و 7اوﯾ ن،
رز $ﯿ 1و$ر ﯾ و دﯾ3ان.
&ور$ﯾ Yهڕ 2 $دراو ور ﯾ ڕووﯿﯿ و،ڕۆژ ڕۆژ زۆر ز$#ون
ه&$#ڕا،و و $ $دو $د $هژد$هم ,5دوا ﯾ ﯿزا و
#ر دا د ) .# )$ش و" ,ر،Sر $هش روﯾ ﯾ ﯿ
) 1رت ﯚر ڕووﯿ[ 6 ،ڕاور ﯾﯿ زۆر `وڵ د 1827 .و &$
و$ر ﯿ وو)3ون ان و6 &$ﯿ+.1ﯿزو 7او ڕووﯿ وردو ڕاش و ز $
و ` 6زا oﯚ ر ﯚﯾ ﯾﯚ ن واوو[ 6 1830 ،ڕاور Zﯿaج `و وێ
ڕاز و 1828 .ڕووﯿ ه ﯚ ﯚ رز $ﯿ` 1راخ [ 6ڕاور د,) $د،
ه زار دا ،د $ردا&ت و 6 1829ﯚ ڕۆژهت ه 6رز$ڕۆم ر$و)p
ڕۆﯾ ` .رس و 6رز$ڕۆم و ﯾزﯾ-#ش )ﯿ `رار دار ﯿ 6 11دڕ رێ
و 4Z$دراو .$م ﯿ 5ڕ ،ز .$ز $و$د !$ه 1و6 :م ڕ $
ﯿ 6ر ﯿ ﯿ 6 ، 4Zڕ رووﯿﯿ د $ردا& ` 1رس 6رﯾ ,ر
دو ,و` ﯾ +رد -ش ه.ﯿ ن دژ 3ن ﯚ ڕ ه 1و 6 .ﯾ ﯿ 0 Yرو
ڕوو ن رد $ﯿ ن Sو$رد&$ت .روو ن ﯚ ﯾ ﯿ Yڕت و $دوژ #1ار
&1805-1804 ڵ ردان )ﯾ#$ﯾ ن &ت .د $در=ﯾ 6ﯚڕو) ڕاد $
ﯿ وﯿزا )$#ڕ :ﯚ ﯾ د $هژد$هم زر& 6ڕو) ﯾ رد S $و
و" Oزورﯾ ن هو ر #ان &ڵ 6ﯿ& ,4ﯚڕ#ا ﯚ رد ره 6ﯿab1
),5و 6 9ﯚڕو) ههﯿر ﯾ1ﯿ ن [ 6ڕاور د[ 6 .0،ڕاور
) 5ه و ,7ﯾ pڕوو ڕوو و،هو$ﯿ Yڕوو 6م ه ﯿ# 5ا 6ﯿ `a
+ﯿ ڕۆژهت ه,وو Oوز 7 $ڕ$واﯾ 6ﯿ aو6،م +ﯿ ﯾ را >ر
ردن ود Xو 7ﯿدن و زر& وﯿ ﯚﯿ ,ن و)ۆ 3ن دژد$و$
ﯿ ن ﯿ# 5ا6 .م ه ,7 ه رو $هڕ$ﯾ ﯚ [ 6ڕاور
31د،هﯚ ر ره#ا &=او 6ﯚز ڕا 3ﯾ و ﯚ ﯾ و+ .ﯿ
ڕۆژهﯿ pهر م ﯚر $ﯚ و ت و)ت ووون و،ه S#1وان
ڕا >رﯾﯿ &ڵ )35ﯿا هزوا ر ﯚﯾ " و)ﯚﯿ ن د+ .ﯿ
#+اﯿ ز$و 6ر ﯿ ن و ﯚﯿ ,ور ه ) = 1و) &$#
و ﯚ 3ﯾ ﯚ Sد,) 3$ا) .ۆ- 3ش ﯚ 7 ` 6و$دواون ،د$
و+ 0ﯿ `دﯾ Gو $رو1و،.$م هﯿاﯾ 6م . 4 Oﯾ (3 )1دﯾ،Y
71
ڕ .Y, 11ﯾ Sو .0ﯾ 6م ، =و$و ﯚﯿ ,ن،ڕوو,رون رد 3ن
و.
fﯚ ,ن )ۆ 3ن وڕوو ن6،ر-d#ﯾ 0 pو$ر 6ر زۆر
4ن را >ر ڕا 3ﯾ ﯿ-ﯿ ن &ڵ ه 5 ,ﯚرون.
ڕ 37$راو&6،ر م و Oول و` 2ن 6 6ﯾ pو 43
د6 $ﯚڕو) ﯾ ن 0ر$ﯾ #ا،ڕا3ﯿ#ا و(ﯚڵ ﯚ ڕﯾ$د"$و.0 4 6،
6ﯚڕﯾ `ﯿ+ﯾ" ،ﯿ Oر ر 1زۆروم رار &ڵ
`ﯿ +رد ڕاﯾ $#ارد زور ﯿ-ﯿ ن ،ﯾ>ت 6ر ﯿ ن 0ﯿ رو و$رز ون
وو .0ﯾ ﯿ ڕ ز, $و ڕ ﯚ إﯾ-ش و$زع و"+ﯚ ﯾﯿ
ار$و$داون .دواڕۆژ ﯿ6 `26 5ﯚڕو) ﯾﯿ ن &ڵ 6م ,ﯚ 6ر ﯿ ن
و 6ﯚڕﯾ ن هردوو ر $ت و.
ز 4Oا ود[ 6) $ڕاور(ش و" و $ڕۆژ, 6او .ه ﯚ ﯾ د$
ﯚزد$هم ڕ .ﯿ ,ڕۆ ﯾ ن ڕ Y 6 .و" و .ل ،ه وﯾ 1ن 6ڕش ﯿ
و>ون ﯚﯿ و"ﯾ د$ﯾ3ا & ,ور$ `>و
رز $ﯿ[ 6 1ڕاور ه ت و"ﯚ ,ت O،ﯿ#,ا ز 3ن هﯚ 7ڕ .ن
ه و"ﯚﯾ ن )#اد$ا .و$رز ڵ 4Zﯚ Zﯿ ﯿزا رﯾ &6 3.ﯚڕو)
و.
دﯾ رﯾ,او $زۆر رز $ﯿ 4Z 1د $هژد$هم 4 O 30و"ﯾ و
ڕ$وات رژ,O 6و ت م ڕا3ﯿ#ا ر ﯚن .ره#ا ز Sم
4 Oرد S $داو 4 Oه=>ارد$و دااو $و6 #ﯿ_3ﯿ رات و د$
ر$7واﯿ ن ﯚ ﯾ> #4دو و و #$ر ﯚ ون6 .م 0ر$ﯾ ) وان
و" دووروو [ 6راور و " .و)ﯚ رد 3ن ،رار 6ﯚ
7ڕ ڕ$واﯾ دۆڵ و & و"ﯾ و) $ا` )( Z £ﯾ ون6 ،م ,ﯾ ن ,
ﯿا &ﯚڕﯾ1و،$و دا ج و ) 3دﯾ ر او ) ﯾ0 3اب .0ﯿ ن د.
Sد$و 4Z د$ﯾ 1830ﯾ ر م ڕ 6م &ت
رۆ رد `و,دن " ر ,ت ،رۆ رد م د$و d` $ون و
ر ﯚﯾﯿ ن 7ر Zﯚﯾ ن زا .ﯚﯚ ﯾ 3ﯿ 1835ڕا)ﯚر ﯚ ر$ت
ﯿ ڕ$وا#ز ،د$و:
وﯾﯿ) Gﯿ رد...چ هﯚﯾ وا ﯿ,د را >رڕ$ﯿ - #د ) ه .و
ره ,3ر ه1>؟ #, Oا 6و 1ر 3ن و 0 O .و# $ا& :
6و و ب و )ﯿا هﯿ tم وان چ Sر ژ7ر ) ن وو ج
و) 3ﯿ ن 3ن داو،$د 0$ﯚ و .ﯾ Y35و ﯚچ د6 $و >0ور6 م
ر ,$ت ،ر6 6وه #1ا رر $د .هر" خ 3 6ﯚڵ د$ﯾ3ا
ﯿ و$ر&ێ#& ،ﯾ ن دوو 2د$و 57 1ر 6 .ﯚ ڕۆژهت ژ ر$ﯾ
دﯾ Xﯿ ن ﯚ ﯚ ڕز& ردن م رودۆ & $#ﯚﯾ ن ڕ $د$د و .0ﯾ دﯾ,
035د$ون .م چ &$#ﯾﯿ ن ﯚ"ﯿ ن داﯾ ،ﯾ ن داﯾ& ،ور)$ﯿ وا و"
72
ز $#ره ﯿ ن و$رد 6،Y&$ﯚز و ) 6 5ور > او ,O $و #$ﯚ
رر& $ڵ .ژ $د$ﯚ و +ﯚر د$دو ر$و ودن د$د.
ر $د $ﯚزد$هم ڕ .زور دv$ر $رد 3ن >و ,
`ردن .وا> را ڕا3و ﯚ ﯾ 3هﯚز $ڕ 4$ڵ 5ﯿ Yو "$در5ﯿ Yون،
ﯚچ وﯚ"> ر و$رز زۆزان و 6راﯿ ن د$د .ر&ا د$وO وﯿ $#دا 6و $
د$اﯿ Yو ﯚﯾ ن د$ێ و 0رﯾ،4ﯿ ن و$ر&و)،$زو ڕو ت و 3زۆرﯾ ن د$ن
و QOن .م ) ت و" و,ر و ر ان 4Oا ) رﯾز& زﯾ Sو
دراو ﯚ `ر$ﯚ 6م ز$ر$را،هﯿ ,ﯚ هﯚز $ن د$ڕ 6) :# $م 6ﯾ
رد $ن &ڕاو $ﯚ"> ر زۆزا ن ,د ,دﯾ ,ز$ر$ر $ﯿ ن `ر$ﯚ
د$و،$و6م 5 ) ﯿ , 6 1ڕا)b6ڕ ($و`ﯚﯾ،1دوا ﯾ#ا " )#ت
د$و ،$هر ,Oو ,و"ﯾ " و$اڕ د$ر S ,7و$ر& Yو 3ا
"ار"ﯿ ) $رﯾز& ﯚ 6م ﯚ , و،$م چ ) 5ﯾ رد $ن رز $ﯿ ) 1
دﯾ ,و$ر) 2ر دا&6 .ر )ﯿ ر,ن ر" ﯿان 6م ) ﯾ و ) 5ﯿ 3ه و ر
6رﯾ ,ر )3ﯿ ،وم 6ﯾ :ز 6م ,Oو و#$ﯾﯿ,O :و و #$
ز$#و د $و"ﯾ هﯾ ،ر 6ﯿ ,ه# .راو ) = 6ﯾ
ان 6م دv$را م 0ﯚر 6 ، $ﯿ ,رﯾ ه& $#1ﯚڕ .
رار [ 6راور ،د$و و #$رد$وام ژ وژم داو ،ه د$ت و
6ﯿ_3ﯿ ر 6م ر) Zﯾو )ﯿ و 2` $و2ﯾ 7ر ، 1و$زع و"+ﯚ ﯾ
رو رﯾ ن د$م )#ا 1و ) ,#ت 31807 .ن Zﯿaج و 7ر `وڵ ,ت
و د $ڕادوو ﯾ> و و &ڵ د$ت دارا و"ﯾ ،ﯾ وان
رۆ رد هز $ﯿ ن ) X,و ر" و $و"ﯾﯿ،Yه و.
ر Sد$اﯾ ر$ت ااﯾ .د$ﯾ ر $د $ﯚزد$همO ،ول و `2دان
6دوو ر$دو $ز 6ڕش و ﯾ,دو $و ر 1و u1ﯿ1و` ﯾ$#و
ڕ$و 3ﯿزا 6ڕ ڕۆژ 6واﯾ ﯚڕ) ,ﯾ, ( 1وو .$و 3ن ﯿ4
ﯿ ه 1ﯾ ار 3 ،.0 .ن 4Oود دوو$م` ،وﯿ,د ﯚ ڕ .و) $5
و "ون و ز$ﯿ fو [ 6ڕاور ﯿ 6ڕش ,و ه و ,1ن و1ﯿ ت
او $وت )ﯾ 3و د $ر0م دوو ر $د3$ﯿ ن ر#رێ .ڕ$د 6م $ Z
ﯿ هﯚ ر ه[ر و Yوت و) و و " )ﯾ, ( 1و هﯚ ر )1وس
ردا 5ۆ vﯚ )ر,O) 3و (ش و ،ودازا و ) ، داڕژ1
ر ﯾ ڕ Sو) Sو ﯾ ,ر ر oڕا pو 1زا و )[ﯚرا و 3 .ن 4Oود 6م
ر ﯾ ،ڕ$د ,ﯾﯿ ) 3رز& ن د,[3$د .ه 1820 زﯾ,
ر) 0د$ر$ﯿ( 6ﯚ رت >ون ،وه )1830درﯿ( ,ن-ﯾ pر
,ان .و ر$و )ﯿ و `و و"ﯾ د ,$ﯿ#ار رد$م ,Oو ت ون
`ر$ﯚ 6ﯿ 3-رو ن وو Sو" د3$ﯿ ن داو .0ﯾ دﯾ b ,م
و)ﯚ S3ﯚﯾ ن ﯾ ن و$ر ﯿ ن د$درا.
73
م ه و ر&ان و و$ن )+و) ﯾ ,Oو .0ﯚڕان و &ﯚڕدران ،و ) ڕا&ﯾ #را
هﯿ tﯿ S+ )Sوز $ﯿ S1د$وت د$ﯾ#اد $و)ﯿ ( و ﯿات ،ﯾ7 1و13
) 1و و ,ﯿ) 3ﯚ .
و #$هر ت وز$وا ﯾ ﯚﯾ#ا د$ﯿ6 ،1و و$ن ) )+ﯾ ز $ر ردا و وا
)رو$رد $د$دن 6ور ﯾ ن ﯿزا و$# $ر و$زاڕ ) _$ﯾ .Y 3ﯚ
دوا"و 6م $ 6و$د $ه & 6 1دار ر" و 6 $ور و [ 6 ڕاور،
د$وت ان 1831 و1839د 3$ر6ژ داﯿ35ان و 0ﯿ دو$
رز $ﯿ 1ن د> 3 6 .ﯚل ز ه 6 S 0ڕش ڕاد$ﯾ واو هز 6د$
د $رد O 3ﯿ_ﯚ ه35و.$
دوو ر$دو6 ,1 $ڕش .ژ$ﯾ ) uو$ﯾ pو 3 1826 .ن 4Oود ڕاز
ون ،ه) .ﯾ( 1ه$# $و$و ود ،م 6و) ﯾ 6و از ز$
ڕاه 1و ر6 $ز و ﯚ رﯿ #1و$د$روت 1832-1831 :اﯾG
) ،ڕ -د4O، ) Zا رز 7$دااو 3 $ن ﯿ،ورﯾﯿ &ت وه
،وﯿ 2ق 6ﯚ ر$و) pه ت و ﯚڕا& ورر 4Z $ﯿ رڕ.
د$ﯿ ن وڕﯾا د$و6 ﯚڕو) ﯾ و ﯚ ورﯾﯿ &ڕ$و.$
u) Zوا 6م 6 ,5ور 36 $ر 6دا دv$رZ $ﯿ$
داﯿ35ود$ورور _،ژ GO ود $ڕا3و ﯚ د$وت.
6د$و$ﯾ و د$وت ) 35ﯚ ڕﯾ$د و ه .و ه1ه 1و .د
6ڕا رد ` 6 6و Sر )3و ﯿان ه4O 1.ا
ﯿا.و6 .م د$و $ﯚ دوو ر$دو $واو [ 6ڕاور ) $ Zﯾ و2زم و.
, Yرﯾ Yهﯚﯾ 6م 0راﯾ 6 ،ﯿ $ن ون 6 ," .وﯾ و د )
4Zﯿ ن را >ر ﯿﯾﯿ ن " و ﯚﯿ1ﯿ،Yﯾ دوا ﯾ دژ ) ﯾ 3د3$ﯿ ن
د و 6ﯚز و ) 5د و هررت و &ور $ﯿ1ﯿ ، 1ﯿ 5و د& ` $ڵ
ﯾ رﯾ Sون.
ﯾ ﯿ Yس ,5و و"و ،ﯿ -د G Oو د#$ار رز 7$ڕ$وا#ز و.
ﯿ -د 1814 ﯚ د#$ار ,Oو ت ه 1ار،دژ را ﯚ =
ڕ>ر ﯚران ﯾ دوا ﯾ#ا ﯾ Yه.ت6 .و$ﯿ S Yد "=ت
وو، زﯾ1دار "و )ﯿ $ﯿد رد $و و ،و دوا وﯾ#ا هردوو
ڕ ) .Y3 $ش 6 6ﯿ #چ س 6ﯿ5ﯿ 1ن زراو دژاﯾﯿ ن &ڵ 6و
ﯚدا د.
ﯿ -د هﯚ د$ﯾ3ا ) 2ر ﯚ ڕوو ڕوو د$وروو ) , 5ت.
وا، ﯚ ،ﯾ Zﯾ هﯚزو Zﯾ `راخ ` 0ژ 13د$
ادۆ،ر" ،ﯚ 1و،و ش ﯾ دوا ﯾ ه وم ﯚ دن و ه Y 1ڕ xو
74
ژد7 $ر ﯚ ،و6و د3$ﯾﯿ رۆ رد ﯾ $#وﯾ ر 6
دا ،Yﯾ ن ر ﯚ دا . ،Y11ر زﯾ) ,هرﯾ( 0داﯿ 135ﯚ ﯚران و،
و 2م د $د# $ا ﯚو $د $ردا&ت،م 0ﯚر S55 $
" #ڵ رو ﯚ ﯾ ) 1Xو ر ێ زﯾ#1و د$و.$
ﯿ -د GOود $وﯾ, Yد ﯚ و" ر$7وان د دوو ز و د+0$
و 1ور 6ﯿان دواﯾ د$ه ت 1 ) .ق( ﯾ Sر $دﯾ ,ن و
1823رد $د و د $ردا& 1هو)ارﯿ (fو 3 6ون ﯚ) و ر و
ڕاﯿ ،دوو ڵ دواﯾ و ردj0 ،3$ز GOو, Yد ﯚ `راخ د3$
دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yر$7وان د.
6دواﯾ 6ڕا دﯾ 1ن و 6 .ﯿ -$ﯿZﯿ 4Z#دﯾ -ور،$د.$ﯿ Yو.
6م د$وO $ز $ﯿZﯿ #د ﯾزﯾ#ﯾ دا)1ﯾ 4ﯿ fداس( ر$ت
13ﯾ Sرۆ زوور ر7ر و 1831 و ،دوا"و 6م
ر $ﯿ -د د Xﯿ _ن ه,وو ڕۆژه و ن د .هزارا ژن و
د و و د .ﯚﯾ Sﯚ) دو #1اڵ و زارۆ , ،
ر# Zﯾ (Yه,وو ڕۆژه ) ردﯾ(Yﯾ ن ) 1 f>0ڕ( ه,وو ڕۆژ 6وا و
ﯿ ن ` .#ﯾزﯾ#ﯾ ن 6 .0ور رڕ$گ وڕﯾ. 5و 2ﯾ
زۆر,،او :$ﯾم دا1ﯿ ن دوژ 1ﯚ ﯚران ون و رۆ ﯚﯾ ن
6ﯿ 4Z $دﯾ Y،رﯾ ن ﯚ داا#ون .دووهم :ه و ر ه و6 6ﯿ Yو ز$ﯿ ن f>0
1ڕ هﯿ ن ﯚ &$#ﯾ ن ه,وو د 3$و دو ،و ﯿان
1767و1809ه ڕ$ت هﯚ 4Z 5,ﯚ و" >ون ،و دواﯾ وﯾ pدا هروا
هﯚ س و دهﯚر $و"ون ،و ه ان & 4 3.ن ون دﯾ1ﯾ ن 0ﯿ و،
و13ﯿ ن ﯿو!!
ﯿ -د ه#ا ﯾ#ا `د د 3$ﯿZﯿ #ﯚZ 1 ﯿ زوور
1833 ر دﯾ -$`Z 1د $ردا&ت 4 O،و و" د$ر)ڕا #و,
دﯾ 6 1از ,د 3$و $و .0و دا .ر $زا ﯚ ودهﯚ ڕ
زر& &! ون و ڕ 5 ,ان و و0زﯾ6 $ﯿ> Z 1ر ه>,ون
د $ردا&ت.
د$ت دارا 4Zو د&$زرا & 6دارون 4 6هز $واوﯾ ن ﯚ رر $
&ڵ ﯿ -د و" و .زور ر ﯿ ن O Oزر زور " $و
دا&ﯿد ورﯾﯿ 2ﯾ ن اﯾ ) Gو ه و ﯚ 6ﯚ و وو$ﯾ ن س ڕ>351و
ﯿ -د دا ﯿ 4-د &ڵ `ﯚ ﯿ و ا )ﯾ #$دا.
هر" ) #و ,ز$و و GOو ﯾ_1ﯚر و ر 6و$ش Sدوو& 6
ه و دا ن 6ﯾ pو ` و و" ر`رارد دان ڵ و ) 15و.
6م $ Zو ه .و $وuو دواڕۆژ و و وا #jا ه 1ر 6و ﯾ ر$
3ن ﯚ و داوا )+و) ﯾ ) ﯾ ,ت .هر" خ ﯿ -د 1 .0ر
,Oو 6 4Zﯾ pوز 6 ,وه و" ` .ﯿداﯾ -ه 6 >ﯿ,
75
رد د 3 $# 5 $ن " و$اڕ د$ا داواﯾ 6وه ﯚ ,ت-ﯾ`ﯿ Yڕ .ﯾ ﯚ
آ و$ژﯾ 1روا &ڵ > 3 6ﯚڵ ر د $و.
م 36ز .$د> 3 6 $ﯚڵ و$د !$ه ون،و 6م ڕا&ﯾ #راو ﯿ#ار،$
و $و ,"،م ﯿ -د ﯚ 6ڕا ﯚ ن ه,وو Zﯿ
د+0$ه و دو ،و دووڕ& 6ﯿ> Z 1ر 6 ,1 ،ﯿان،ﯾ در ن) 6زﯾزان(
و د $ردا&ت و س و رز د داﯿ35ا )Oن ﯾ (xو)ﯿ>ﯿ (Yوه
) ردﯾ . (Yم ﯿ -د #, Oا ن و ۆ )ﯚ ن( رد$وام و >0ورو
و ﯚ ) 4Zدﯾ( .ڕ3و ," ،$ﯿZﯿ رڕا 6و .0دا&ﯿدو .دواﯾ
ڕ` ,رس ر ێ 4Zدﯾ &و $و زور داﯿ35ا ود$ر 6و و$رد $
54ﯿان دا ،دﯾ7 1ڕ ڕ$وا#ز # ,و 6ﯿ6 $وهرد واو ود.
1843 ڕ$ﯿ - #د ) ،رۆ و$زﯾان و ،وا ﯿاس ،ر) ﯾ هز$
ر" و ڕا3ﯿ#ا 6ر 6ﯿا رد ،ر 1Oزاهﯿو .هو$ﯿ 6 Y
, 6ا ،ﯿ # -و ،ر ڕ$وا#ز ه,وو و #$ﯚران ) 5داو.
Sڕ$ﯿ ) ) #ﯚران ،و زار &رو زﯾ ,د ) ،واﯿ و
و#jا-ش "و) .
هڵ و ر S0د$وﯾ#ا ﯿ -د ﯚ `ﯚ 4Zد3$و$دا ,5ڕۆ ه
ﯚ .ﯿ ه,د .ڕا)ﯚر Sو $ڕۆژ روون 6م ` ،و د$دا 6ﯾ 6 :ﯿ
ﯚ ر& ﯾ0 =1ر$ﯾ ر$و)" pو ) 4Zم زار &روﯾ ،
ﯾ ﯚ ر& و)$5و و ،د3$ر 7ﯿ ,زۆر &ﯿ و7،ﯾ ڕ$ﯿ )#
ارد :ر >36 3u 43 3ﯚڵ ،و دوورﯿ1ﯿ ،ر bﯚ 14ﯿ3و.$
م &ﯚڕﯾ1و` ` $ز 4Zور6 ,ﯿ+.1ﯿز و ڕﯾ uرد وود،ﯿ 5ن د$دا) ،ﯿaن زۆر
و+) $و ) ﯾ 4Zو `3و )uاو $و ،$و م 0ر$ﯾ " و.
)ﯿ 0 ` aر ڕر ر و$د $ه` 1دڕ$ت ،د 3$هو .$
)1835وود( دﯾ[+ﯚ o& ,و م دواڕۆژ ) ,ه 0 #و$ڕوا $#د ،
> 36ﯚڵ ﯚ ورﯾﯿ ردرا ،ه ر$ت ه2ﯾ ﯚڕ ` Sزا 4Z
ورﯾﯿ ﯾ ﯿدا&ﯿ دو, ،ﯚﯿ1و , $ت .و6 $م 7ر $و وود& ،ڵ
ڕ$ﯿ - #د ) ) 4Zور ر ﯿ -د و(ﯾ3د$ﯿ،Y1و o 6م
" و),و 6 1و +9وم ,ت 6ﯚ 6و 0ﯚر> 3 6 $ﯚڵ د.$ﯚ و ر$ﯿ - #د
) ڕا3ﯿ#ا & 1Xڵ ﯿﯾ ن )و #هﯾ .وود ه .و ڕ$ﯿ#
4-د) ﯾ ت ﯚ > رد ،و >0ورو و ڕﯾ .د +0$ﯚ #jا ه.
)وود( ) واو `ﯚ &6 4Zر ڕ$وا#ز .ێ 6 ,3,وا د $ات .
#jا 1ر داﯿ35و [4ه>& #1ﯿ dو ڕو ن ران ر 0 ` &$رﯾ ن
ه 1د 6ﯚزﯾ و) 5دv$ر1 $ور د.رم د$ن6 .م دوو) $وود و1ر
داﯿ35و( 6ﯿ ,ر وڕ $ون م ر$و $ﯾ 3ﯿ 6ڕ ` 0ر +Zﯿ 4ت د$دا O ،ﯿ#,ا
) 5 0 5ﯿ2 1ﯾ ن ڕوو ن دژ ` زا ﯾ 3ﯿ 1ور $ڕۆژه 4Z
رد $ت.
76
وود &ڵ Zزرا) وا #jا ،ﯚ ﯚ ﯿ -د د $ردان د .و 6ﯿ 1bع
د و و" `ﯚ 4Zﯾ ن هز $ﯿ -د, $#"،ﯿ+
$#و3و7 ," ،7 6 $و و هرﯾ 6م دوو ،$د$ﯾ3ا ﯚ ﯾ و"
و0ود 1دوورو هز 0 ` $ر هﯿ ن دو ﯾ 4ﯿو ر$زوور و
و"ﯾ ن د $ردا&>و 6و ﯚ ﯾ )و .$وود ` 6ﯿ $#واو 6 .0
ه 6 3 >ﯾ ) ،Y X,ﯾ 3هز $ﯿ -د د$و) $ژﯾان
3و ،$و هز. ` $ﯿ #jا ڕﯾ.ﯾ$` ,ت را >ر 6ﯿان )Z .Y1X>,
ڕ$زا) و$دا )ﯿ_ﯚش و 4Zورﯾ ڕ$ﯿ - #د) 6 م 314و،$
و ,ڕوو ڕوو .وود م )15ﯿ ر5) $از د ،م 6ﯿ -د
`و,د 7ر ﯚ > 36ﯚڵ ڕاز ,ت7 ،ر ﯚ ڕ$وا#ز ﯚ ﯚ `وڵ د.
ﯚ )وود( رو 3 Yد$و6 .و )ڕ$وا#ز( ﯿ ﯿ -د ,و 1ر
)` 0ر( دﯾ>3و ه >و ه ر$ت رو رو ) ر ﯿ ،ﯚ 6ان و
"ﯚ ﯾ ر ` 0ر و رر& $ڵ 6ڕ 4Zوو , =ت ) .وود(
ﯾ xﯚ>و م " و),و1دا اﯿﯾ ردراو 6ان ﯿ 6 :چ ﯚ
د$و6 ان ه و ت ﯚ ` ,5ﯚ 2ﯾ ن،دوو )15ﯿ ر 6رﯾ ,ر د $ت 7 -ڕ$
ﯾ 3ﯿ > 36ڵ 6و 0ر$ﯾ 6م )15ﯿ ر $و .وود م $دا ﯿ -د
ﯿ -د &>ﯿd & 6دارد `ﯚ Zﯿ$زا) ﯿ "ار Zت و دوور.$
و 6م ر$و 43ﯾ ﯚ"و و ﯚ> 36ﯚڵ وﯾ ن داو 7ﯾ واد $
Zﯿ$زا) ارد &>و :ڕاد[$ێ 6و ر ێ ) ,Oو ت
دا1و .$د 0$ه Yﯚ 6ان )ژﯾ 4ن ﯚو ،$ڕﯾ,دو $, $ڕ$ﯿ - #د
) Z -ﯿزا) "-و > 36ﯚڵ .ڕ$ﯿ - #د) هﯿادارو ﯿ -د
,6ر 6 ،1,5م 7ر ﯿ ﯚ > 36ﯚڵ ﯚ و ر ,روﯾ و.
دوو ڵ هن )ﯾ 3و "ۆ ز :,$#هو$ڵ 6و هز 0 ` $ر ﯚ
داﯚ ﯿ -د 1ور 6وا>ون &ڕدا ,روو ﯾ800 3س و ﯚ ﯚ
د$ﯾ دﯾ ,ﯚ ازﯾ ر زXز $ن و" و .و 4 6ﯿ -د 3...ن 6و ڕزو
Oڕ و` $وڵ د،ڕ .$واد,O $و ر 0رد 3ن 6و هﯿادار و$د$
ه 1و و دا .م Sودوود هﯾ:
` .ﯿ رﯾ ,و $ﯿ -د ,Oو ت& x _ ،ڵ 1ڕ$ت و 1
ﯿ 6ﯿ 4Z Oaو `راروا و 4O .0ا ﯿا و$ن )+و) ﯾﯾ
ل و و$# $ر) ،و.$
هر Oڵ ڕا3ﯿ +Zوم &ڵ 6م ﯚ"و ز& رن ," ،ﯿ -د &ڕاو $ﯚ
ڕ$وا#ز زۆر ﯾ ان ڕ .ون و ،و & زﯾ Sﯾ`ﯿ7 Yر د$رﯾ ﯾ
> 36ﯚڵ ﯚ اﯚزان ژرا.
77
ن گ و د $دا ﯚ ن در
ﯚ زور رد $ن در ن گ و` رو20ل و و3ﯾ#6 Yا 1ﯾ،
هﯾ>ت و6 .3و ﯾﯿ و ور$و زﯾ :و" وس ،دڵ ڕا5ر`،ا،رز،7$
م Zﯾ# O 1ا ﯾ ر11 ت6 .و دا ) 6زﯾزان(و ،ر$ف 6دﯾ+3 Yﯿ
ﯚر $و ڕ 17$دا ه د $زد$هم #,او$و .& .$ﯾ و زﯾ> Sﯚو$
و 6و 6ﯾ Yرۆ ) ﯾرز ،$هڕ$ﯾ زن ﯚ ز ,را 4Zو .م
& .ﯾ ڕا 3و ر #او 6ﯿ`aﯾ6 ،م ) ﯿ و6،$و د#$ار $ز
،ر$7وا ز $دv$رﯿ$# 5د$ن.
در ن زﯾ ,ڵ 1820و 6و ت ڕ 18 .$ڵ ) ڕﯾ>
ﯚ &ور 6 $ڕا ﯚ ن! هرو S& $ﯚر $د ،p)1داوا را ,Oو ت
1دا م ر$د_ﯚﯿ ن و ،و "$#م هﯚﯾ ڕ$وات رد 6 S $رام
ﯾو ،$وهزو ,7ﯚ 3) 3ود و$زع و "+ﯚ ﯾ و`9ﯿ ﯚ "ار"$
,Oو ت د .هروا > 7ر ,Oو 4Zو،وم ﯿ ه .و ه 1زا
ڕ$ﯿ - #د) 1834 و 1826و" 0ر$ﯾ ن داو د1 $دراو و.$
+) 4Z ) 1839و) ﯾ ﯿزا )#را ،اد م 6ﯚدو& $و) هﯚز $ن
ﯚ رر& $ڵ `ﯚ اﯾ ) Gﯿو.
ڕ زﯾ،Qه,وو زﯾ` ,ڕ در ن دووڕ& 6ﯿ> Z 1ر ،و"و
هز 4Z $دواﯾ ) Xت و ﯚ ﯾ م $ر ه#ا ،در
ر$7وا,دو $رز $ﯿ 1ژ GOو 7ر ن و , Yد ﯚ ) ڵ ) $و ددا.
در ن ه.ڕاو GOو د 4Z $دوور د$د ،م , Yد )دﯾ(Y
ﯿ و" واو م د&$ت6 .و ) 35زو Gوjز$ب ر$ت
ﯾزﯾ#ﯾ و" و # ,ﯾ ن 6ﯿaم ڕﯾ$دو6 ،ﯿ `aو ﯚوﯾ 3ﯚ ر$ت
دﯾ Yو هروا ﯚو ,O $#و ﯚ ﯿ 5ن داو0 :ﯿ #6ا ، 1ﯚ ﯚ
) رز& ر دن 6م ز 6 $ﯾ 1دا و .ز& $#و)6 ورۆ و 6ڕد $ن
ر30ﯾ ن ون وزۆر ) 5ﯾ ن د"$ون ه را ` ﯾ fو Zﯾ.
$ڕواﯿ 1در ن ر$و ڕۆژهت و0 .ﯿ 6و"و ﯚران و دﯾ 1ن و
ز رۆ ) Oر( 6 ،وڕ $و 31 4Zد-ه ﯚ ر7او$ن
دو Y $ردا ن ڕ "$ود$د O .ر هﯚ "`وهرا ان 6ﯿ و،وڕ
گ،و ز ﯾ 4ن 6 ،ﯿ6،و ,Oو ت د$ردو،و دوو د3$ﯾ و ان
ﯚ >و.
ر4ن،رۆ و$ﯾ و ز Z $ﯾر ، &3.ﯾ2 Yﯾ 6 .ﯿ Oر
هﯾ> 6ﯚڕو ،دv$ر ﯿ ر & زﯾ &ور $و و" ار$و `7 $ن #اد$ژﯾ ن.
ر4ون )uوا ﯿ -و ,O ،ر دوو $ﯿ Yس دوا 6ﯿو،و S
6ﯿ هﯚﯾ 6ڕات د$و6 ،و 5 0ﯿ Yو ر $ڕاد)$ڕا ،#ردS
,و ڕ4ن و .م ان ﯚ O 1ر ﯚﯿ `ڵ ان
78
ﯿو ڕ4ون &ﯚڕدراو ،ﯾ 4ن & داﯚ د$د ،و 6ﯿ 36دراو هز،
ﯾ در ن گ ﯚ ,د 6ﯚڕﯾ ن داوا ﯾ ر دو.
هﯚز 6 $ﯚڕﯾ pﯚ ﯚﯾ ن , 6ﯚ ) =و) & $#و ا 1ﯚ
و" #ر> $ون .و6م ت ت و ﯚ ،هش ﯚ ر6و `ﯿ&6 aروااﯾ
زۆر"ون و ره دو6 .م هﯚزا د$ﯾ 1830ه ﯿ
ڕ$وا#ز و 6م در ن & ،رو ) Yدا # 5و ،$م 1843ان ﯚﯿ
`رس ان ڕ4ون ودوو 6ﯚbﯚ, Y 7ر 0و$ر 6ﯚڕ ه.ﯿ و6 .م دوو$
& 36ڵ ﯿ Oر و در ن گ ،رﯾ ,ﯚدو $هز و م 43ﯾ
& $#ﯿ ن ه و [ رزر،Yه ود> $ون، .0 .ﯾ3 Sﯾ Yﯾ nﯿ ر
و _ ،دژ ڕ4ون 6ﯿو در ن گ واد 6 $ﯿ ,رﯾ ن دا.
p5ﯿان ڕ4ون و ژ ر$ﯾ 2ﯾ .ا ر,رﯾ ﯿ#ارو ز$ر$ر $#رو،
Yردا ) =و) & $#د$ر, 6 $اد $ت1835 .
)ۆ 6 3ﯾ ,ﯾ دv$ر 6ﯿ ,ر ﯿ,ﯚرون،و 0 و$ر 6ر و 6ﯚڕ
ڕ4ون م ,ﯚ 6ﯾ ,ﯾ ن ` _ و ﯚ_ ﯾ ن دور د$دن.
ڕ>351و6 ," ،م ر $زد و$زﯾت و "+ﯚ ﯾ ﯿ 1د و و .
را >ردا ،زﯾ Sرۆ +ﯿ ن م د$ $ردا )5ازﯾ ن د ,"،د$
6م ڕ>ر ڕوو6 ، Oوان 6ﯿ `aﯿ ن &ڵ و م د$دو = .$
)و) &$#ش هﯾ &0 1ﯚرا0ﯚر هو#, O :ا +.6ﯿ 1,ن ڕ4ون داﯚﯿ ن
د$د،ڕ`$ﯿ> 6ﯾ ,ﯾ 2ﯾ دژ راﯿ ن د&$ت.
رۆ رد ﯚ ڕ 0 Y&1 $و$ر 6ﯚڕ ,ﯿ+ﯾ ه $#1ڕووڕوو ون.
1837ڕ4ون ڕ$زا #ڕا گ 3000ڕر ﯚ ﯾ ر و ر& 4Zدﯾ
را >ر `ﯚ 4Zرد،م 6م &و) ه#ار)#ا وا ﯚ و& ڕاﯚو ،$و
6م رو6 1ﯚس 7ر ن،هر" #د$و , $دﯾ ,و ،هﯚ ر ﯚ -
د را 1X,) & و.
#ووو و) $#7$و) & ،$#ز .$ﯾ ن Z 0 # 6ا
4د$ورو ) 5و$د !$ه : 1دا+ﯿ.اف.اﯾ1زورث ﯚ ﯾ د$ﯾ 2 1830ﯾ ن +ﯿ
ا 3+.ن Oر &ڕاو & 6 35)،دار ﯿ6 O 5م ،ڕ )ﯾ#$
0و$ر واو و:
6م ﯿ 5ڕوو,د و و $ﯿ& -ڵ 6م , 6او و "ر رو
jز ،$ﯿ>ت و Z ,ﯾر )` ﯾ3 fر(6م رد $دورودر $=هﯚ
2رﯾ ,اﯿﯾ ن ه ڕاد$ﯾ ،ژﯾ $ر ﯚ رد$وام ن ،و و#$
ر 4ن .ﯚڕن ،و . 6ن ر $و"و 6م 0و$رﯾ.
دﯾ رو س د#2ا و $ر ه و ،$هرو $ﯾﯿ & Sرد د 6ﯚر
&ڵ اﯾ1زورث &ت $6 :د$ر Y, $ه ون 6م و دا&ﯿن=،1842(.
$زدا .زۆر زۆ 6ﯾ ,ﯾ ر$و 6 $#& $ﯚڕ 5ﯿ ،Yرزاﯾ )ﯚ,,
د.$ﯚ وﯚو6 $م Zﯿ 4ر دژ ،$دژ 4ن 1ﯿ ت د$ێ ﯾ ن زار ,د$ﯾوێ
رو> 0ﯚ & ﯚ .1X $6
79
# 6ا دوورﯿﯿ ) 6 b6 ( Zژ $در ن د & .ن ﯿﯿ
واﯿ و و 6رز$ڕۆم ﯚ )ژﯾا,دو $دوا"و ) S 6و) & $#ﯚ
د$د ه .و,ﯿ ن ه1ه 4Z . 1ﯿ ن و"و هﯚز $م و و د $خ و
د $در3 ،=ور )5ازﯾ ن د$د ،و 6 6و.3ﯿ$ﯾﯿ و $د#$ارا 4Z
د$داو 6م ه ﯚ د$ڕ 6 # $ڕا دﯾ ,رد و >ن ,7 .ﯚ "
در ن 6م 0ر$ﯾ )>5ﯿ 1د .هو$ﯿ Yر $دوژ #1ار ژو6ﯿ 1943
`و 6،و" خ در ن هز 70000 $ﯚد$و،$و و" 3ورﯾ ن د 3$
) 2رد،د 3$و 3ر داﯿ35ان د$و6 .$وا ڕز& رﯾ ن >و ،و #Z
7ۆان .ه دوو$م 1846ڕووﯾ#ا .م ه دا ،د Xﯿ ه و &ڵ
در ن ﯾ.و >ون) ،ورون Z .دوا ڕ # 1 $ﯾ 3ﯿ و 7ا
ﯾ ر &ت دژ در ن وارد د$و$و ،م 6م د$و $ﯚﯿ ,ﯾ و," ،
در ن ﯾ.و ﯚ ر$7وان دو &ڵ 6ﯿ O $ر )وان( و ) (dو
)+3ﯿ (dﯾ> $#و6 .و هو$ﯿ , Yﯚ را >ر ردراو ،# , Sو
را >ر 4Zر ﯚﯾ ڕا&ﯾ ،#و و ﯚ ,ﯿ#ا.
+Zوم ﯿﯿ "+ﯚن هﯿادارو و7 ,ر ر ﯚ [ رزێ .هر Oڵ را >ر
هز زۆر ﯾ3ا ﯚ ڕا .وزور زوو دووڕ& 6ﯿ> Z 1ر د $دا .دواﯾ
& رۆﯾ ه 6 ` .وخ 1845 ﯚ د3$و$دا ،و &ڵ 1
ﯚ ت دوور او.$
6وا د$ر ﯿ ن 6رﯾ ,ر دو رت ان .هﯚز $ﯾزﯾ #ﯾ ر و
ن 4Oود وان) ,6او ژرا( ﯚ S ڕادوو ﯚﯾ ن ,5
و$ر&و .$وڕا O & رﯾ6 pﯿو ،م دن ڕز& ر و دوور او .$رﯾx
) & +3ﯿ dه 1849هروا ﯚڕ رد$وا ,د ،م 6وﯾ pدوور او .$دواﯾ
) (ش ،و 1ﯾ G Oﯾ 4ﯿ 6م 6 Sو ,د ،د$ت
ه1ا ار6 .م دا ڕاد$ﯾ د$ت >و " ر$و ﯚ 3 ﯾO Yول و
,ﯚ ن `وڵ د.
6ڕا رد دواﯾ ن ه >و،م ه+Z 35وم و 3 4Zا5 0 Yﯿ1
ژ Xوﯾ ن ﯚ #ۆزو .$هر ﯚر $ر oدان و 2 و 3ر ﯿ1
)+و) ﯾ ،هﯚ ر و" 6ﯿ $ن و " ،ر$وس د$ر $وداﯚ د$ر$
و،د#$ارا - 4Zش ڕۆ6 Sم 6ﯿا و$و و=ر &اﯾ ن ﯾ
Oﯿ ب ,ن.
ر" و $ن:
80
)◌ُرده (7 .0 ،ﯾزر،ﯿ YاX1ﯾ Yور)#1ن b،&،(1842در ﯿ ن ◌ُردان ،رﯾ :ﯾزﯾ#ﯾ#1) Xن
وﯿر0،(1993زف،رﯾ ن وه 4ﯾ .ن،او Yه 1ﯿ رد،ﯿ1ا و ز $#ن)#1ن(1850،وn5ﯿ ت
nدر ار 31ن،د 3ن و-8ا)#1ن!2،(1853 در اه ﯿ1ا و ،f
&ﯾ! X"،ر`ن،ا،،اس 3>4ن ،اﯾان 0 `#XZر)#1ن،(1987اف ﯿ+ﯿ،Y.1ز &#ﯿ در ﯿ ن
ده )#1ن ،(1870و ،رﯾ :ا [ار 4Zوﯿ#0 ¤ﯾ.#
-1ز1769 3هز $وﯿ داب [ڕﯾ Yوﯚ ر ﯾ ن دا&ﯿ د و) ﯾ
4Zﯿ ن 1780ر ڵ وا 0ﯿbوار .>روﯿ داوا ه و و &$
4Zود ،و`رخ دﯾ3ا واو ر& ه35و1774 .$د3$
ررﯾ 4دا&ت وﯚد$رﯾ ڕ$ش ڕﯾ د$و6 .$م )رﯚڕﯾ ()ﯾ 4ڕﯾ,وت
"1774ﯾ 1ر 6،0ﯾ 1إﯾ Yو " .ڕووﯿ ) رﯾز& داب ) 5د
وهردوو 2ﯾ ن ر ﯚﯾ ) ت( رﯾ4ﯾ ن 7ر , 6،او 6م و"ﯾ 36
"ار" $ﯾ Yردا ڕووﯿ داﯾ .رﯾ1779 4ڕووﯿ # ,را.
#+-2اﯿ ن زۆر ﯿ=،$ﯾ +1681 ﯿ 3ر 0ﯿ >وو $ه &ڵ +ﯿ
ڕۆم > Yﯾ .رد # ,`"`" 3و =ﯾ 1ﯿان +ﯿ وﯚن
و $و#اهردوو 2ﯾ ن $#ﯚ ن )#1د 4Zو$ر&ن . هإﯾ ،د$
,+ ),+ﯿ( و+1740ﯿ 6ر ،و+1781ﯿ ر +1716ﯿ ارd#
ار)d#ﯾbZو(هﯚ 6م ﯿ 55رﯾ ه $و ش ش و.
0-3ﯿ4زا)،ﯾ ددا X3ﯾ در ر n $از_ 5د 3ن در 3ن 0 ¤+ ،(1838ا7ﯿ ﯾ
4ر356 ¤-n8،1841-10$
-4اﯾ1زورثn،ه و)=وه pه 188 ¤-n8،
، 73 -5ﯿ زﯾ1810 ,و ڕﯾ>راﯾ ﯚرا و$د& $ت6 .و
ه د 1826 ڕوودا & o1ﯚ5ﯿ Yو2رﯾ ,ژﯾ د$ر.
4-6ﯾZ .0 fﯿ ،#دواﯾ 5,ﯿ -د رد , $رت & او 4Z$دﯾ ،م
) رز& ر و ا6و ,Oو ت ه 1ار6 .و# 6ﯾ Yﯚو،$دﯾ& fﯿاو دوور او.$
-7ﯚﯿ ن 1ﯚڕن ﯚ 4و&ڵ ﯿ ن , ،د$وت)2،ڕ$
0،29ﯾ $#زو1و $و $رد )2ڕ !2 173-172 $رﯾ!
"ار د)2،$ڕ 6 ،286 $ﯿ Yز ،$ﯚ ﯾ )2ڕ233-232 $
Z-8ﯿ$زا) ﯚ"و ,دﯾ ,هو6 .وو ڕ$ﯿ " ) #وﯾ ن ) #,ه1د$ه ت ،و6و م
ه ﯚ روO 1رﯾ& xﯾ) Y35ۆز ,و$ر&ت.
6-9م و $ﯿ ڕادوو ﯿ -د دژ دv$ر $د $ردا&و
6ان ره >و وﯿ رو 6 ` 1ان &>و 6ﯚز ز $#د$د.
ﯿ 5دﯾ ردﯾ $#دا 6ﯿان داوا وان ,ت.
81
6-10م ژ ر$ﯾ وﯾ "$#ها 6ر ڕووﯿ،Yم "و 3ا `وڵ
6م ژ ر$زۆر $ڕ$زا #ڕووﯿ ﯚ ز ت ` 0ر"و` ` :Yز ڕﯾ,وت > 3[ 19ر
1836ڕ uرد وود ،ﯚ رد) ، Yﯿ X.1م > , ،ت اوﯿ)2،ڕ.109 $
-11ر$ت و2$د ﯿ6nدﯾ Yﯿو ﯾ ڕ ﯿ6 xدﯾ Yو ﯾزدا5
در ن گ ،وا 1ﯿ ردn،ﯿﯿ ت)2 ،ڕ0،54 $وﯾ$#ﯾ زو1و $و$
رد)2،ر.177 $
6-12م ژ ر$ﯾ 3ون ) 4ش(هﯿ 1و`)5ﯿ0(pﯿ 6 1ﯿ. 3
1835-13ﯚ_ ﯾ )ﯾو) = #$و) & 6 $#ﯾ ,ﯾ ار ﯿ)و( $
1841زد #&$دور او ،و1845ژ ر6 $م ` _ دوو و،ه
رار&ﯾ .5ﯾ Sم ` _ ﯾ> #1ا 4 ن و3>4 ،ن 6،ﯾان رد $
` 0ر)2،ڕ.206-204 $
-14دا+ﯿ.اف .اﯾ1زورثn،ه .255 ¤-n8،2#+0،
-15دا+ﯿ.اف .اﯾ1زورث nه و)=وه pه .242 ¤-n8،2#+0،
-16ن 4-ود دv$ر ور وا د$ت >و .وإﯾ و ﯚ ب دژ,
" ,ﯿ ،ﯾد$و 36ش هروا 0ﯚ و$و.$
) ژ 4
،1914-1850
ر 6ڕا ردو ) رز& $ر ﯚ رد 3ن ،ﯿ ,دو $
ز دv$ر $د X$ت دواﯾ )1ه ت, ،و 6ﯚز 6م و" زۆرد6 .م
ڕ .ﯾ &6 ," ،11ر) ( Zاﯿ>ا 6ﯿ $ن رت ,ت
وuو ,زۆر،د3$ا 0و $هر .. Sم رۆ رد " دوو د
ر) ﯾ )5ﯾ و 6ﯚز &ور$و"X,) ،ون و ﯾ1ﯾ=ﯾ و" ونZ ،ﯾ# O 1ا
,ﯿ pه و` .ﯚ دv$رون.
6م ,هر"6 #ﯿ `aاز ز$#د ر $دد 1Zو ﯚﯾ ن ونZ ،ﯾ1
# Oا ڕﯾا,ر ان `ﯿ +ن و هزZ $ﯿ$ﯾ ﯚو) 6 ،ور 0 $و$ر دوﯿ
د$ر$و ،$ڕۆ ژ1و.& $ﯿ ن ر $د$د.
و وان > 45 45او $ان هﯚز $ن رار رد 3ن ر ه#ا،
دواڕۆژو ﯿ 5ﯿ و 6ور & .دوا و$و.
82
د#$ارا O 4Zﯿ#,ا د$ﯾ 3ا ر $ن و د$ورو) 35ه>اوﯾ ن ڕا7ت
د و ر ڕا&ﯾ> ن .0 ،ڕ .ه .و هﯿ 1ن ﯚ Zﯿ ﯚدو $ﯾ $#ا
4Oاﯿ ن ر و" دوور $د $ڕﯾ$رن .ه .وهﯿ 1ن و Zﯿ ﯿ6 ,وه ﯚ
ڕوو ڕوو ون &ڵ 6م و$ز Zه >و)ﯿ ،pد$دو واو .و هﯚ ر
ڕ .واو ،ره#ا 5و،وﯾ,,و )#" 1ان ` ﯾ fو ز $#و &ﯚران
و 0رد$و )ﯿ و راپ،و ه 1ار &ڕ و$ز 6 Zور و" و .ڕادوو 6م رۆ
Zﯾ " و$ڕوان ون ره 5 O Sو ﯿ ن ) .>ت را >ر ،
و$رزاﯿ ن داﯚ د$د ،ان ` ﯾ fوڕ`$ﯿ Qو د Xﯿ ﯿ>ر5ﯿ،Yراﯿ ون.
" و 6 Oﯿان و ۆ هﯚز $ن داﯾ Gود$رهم .ﯾ Yو ﯾ ه و! د$ا،
هر ت ڕZ$ﯿت ز $#ڕاد" $ر ر #رێ #& ،ره د $ت و د .03"$ﯾ دﯾ.,
6و ,ﯚ و$رزا 6ر 6د$ون &, $#او ،ﯾ ن .0دﯾ,ﯾ ن
ﯚ 6و$دان و ،$ﯾخ و & .ﯾﯿ ` ﯾ fون .و 6م رۆ )5ﯾ و 6ﯚز
ه ﯾ ،هﯚز $ن ز$وﯾزارو ) وان و 0ڕو &ﯿ درو `ﯚڕخ و زرا ﯾ 3د $در=ﯾ ن
د،و" ڕادن و" 5و ڵ .0ن 6ﯿ`aو ` زا ,ن وا#ا و
دا و .$هﯚز $رد و $و$رز $ز 3ن > او $ﯚﯾ ن ر&#ﯾ #ا
داد6 .# )$م ر $ﯾ>ت 6 2ر ﯿ ن ،زور ڕوو,دن و ،ﯚ ﯚ ﯾ S
وا`9ﯿ` ,ڵ اوو1838 .اﯾ1زورث ﯿ6 S& 1ر ﯿ ن د6 $م
زو Gو زورﯾ ه Yو ﯚ 6 Sر 3دا&ﯿدوو ڕووﯿ ڕۆﯾ.Y35
6ﯿ 3ﯾ ز$ه ﯚ&ﯚڕ6،و إ,د & $#ن "ﯚ,دﯿ ن و ،وو .0ﯾ
ر $دوورزادان و ،ه" ) $#1و رۆ ردو jإم ود $و)ﯿ ﯿ ن
د3$ﯿ ن د$و$ﯾ دﯾ,دا -و 6و ڕ# 7$ن وڕا 5زۆر6 u + $ر ﯿ ن و13
ﯿ pوس و ر 6وان و ر&ﯾ ن م ﯚ و Oز ،$د$د.
ﯾ ر دا 6ر ﯿ ن هز $ه,ر ڕووس )ﯾ& 3ڵ 6م ڕ 37$ر $ود$وا،
ازو ه.ﯿ1ﯿ .Yروو ن ﯚ ﯚﯿ ن ,دو+ $ﯿ ڕ $و,وو ﯾ ن
)ورو و رد ر&ان f0ور& د3ﯚرا &ڕﯾ6 $#م و$ڕ$ﯾ ن `$ت د$د .
ﯚﯾ#ا س دواڕۆژ 6م ر $دڵ زﯾ1د$ﯾY
ره#ا _ن:
ﯚ ﯾ د$ت ) 6ورZ $ﯿ $رد 6 ،ﯚزﯾ " ر$رد ڕو $Z
دان& 6 ،ﯾﯿ 6 .5ﯿان ان 1ن و ه هر ﯾ nهﯚزو ﯿ$و
ورۆ )5و و 3ﯿ1و& .0 $ڵ #6ا 1دااو ﯚﯾ ن،
د4&$ن &ڵ #6ا دﯾ6 ,ﯿ -3دﯾ )ﯾ #$ز ﯾﯿ ن هو ،ا ﯾ ن و$
واﯿ3و رﯾا uر,ن ،هر "6 #م و=ﯾ,رﯾ ه 5رu1ﯿa 1ﯾ و
83
ز$ر و م رﯾ ر,رو6 36 .م 0ر$ﯾ ه و [ڕﯾو ڕۆﯾ>ون .
ور ز $ن _ن ڕﯾ$د 6م ڕۆ ڕﯾا,ر 0ﯿ 6 .ﯿ $ﯿ ن &و.$
دان ڵ و _ن )ﯾ#$ار 2ﯾ وف)ﯚ4) 7ﯿ)ﯚش(ود$روﯾ ،5
9 0ردو هﯚزوﯿ Z $ﯾ رد و ر 4ن , Yرون= .وو 6م
رﯾ bﯚ د $دوازد$هم و زد$هم و ﯚ ,و $ﯾnدﯾ6 1رد$ﯿ+
د&$ر3و ،$و ﯚ ز ﯿ7 1 $و دا ،و $د Y$ﯚ ﯚ ردو6 .م
رﯾ bو` #$ز& >ڕدرا .رﯾ .& ,bدﯾ ,رﯾ #>5 bو ،
6 6ﯚ د" $ارد$هم ر ه#ا و ﯾ>ت د $ه$#7هم دﯾ ر
, Yد ,زا رهم و$ر&و.
ر&ا ,Oو ت ﯚ"و ,ﯿ ن &ڵ 6م ﯾ bو6 ," .وان ر ﯚ
ﯿ ت و 1ﯿ 6ﯿ7 aر ,Oو ت ون` 6 ،ﯿ $#رڕه1رﯾ ن هو ،ر
د$ﯾو ر$ﯾ ن د$دن،م 0ﯚر $ﯿ ن دوورو > 1هﯚ 7ﯿ13و هو ..ڕ
1ور $ڕۆژه وت ،وێ زو1و` $ز1 >ر ,و) (G+ﯿ#ار
ﯿ~ و وف و،ﯾ, Yر و &ێ ون &ﯚڕ>و , .زۆر `ز >ش )ﯾ#$ار
رﯾ 3, bش ون ،و رﯾ 3, bﯿ ` 6ﯿ&9 $#رﯾ#ا ه $#1ز$#ڕۆﯾ ن د$د
"و `7 .0ﯾ 6ﯿ aد $ان 3, .ﯿ &ڵ #>5ﯾ ن )ﯾ#$ﯾ ن
هو -ڕاﯿ#3ا 1داڕﯾ=$ر 6م 3, 0 O،`7ش ،و ﯚ م رﯾ bﯚ
داو ،و ﯚ ﯚ 2ﯾ .رﯾ #>5 bو .ر$6ش )uا 6م )ﯾ#$ﯾ
ڕوون و Sو & و رﯾ6 ،#>5 bﯿ ,رهﯚ رﯾ9ت و .ﯚ4و،زور
زا ﯾ ن و 5ﯾ :و 4 Zزا ﯾﯚغ و$7زا د$#7O $هم 0ﯿ_1ازو 2ﯾ 6 .م رﯾbت
ﯾ ن ﯾ ,bدﯾ ,و ) +ﯿ( ون ،ه ﯚ ه و ﯚ3 ,ﯿp
رﯿ,رو .رﯾ #>5 bد ) $زد$هم م 2و $ڕۆ1 ڕ $ژﯾ ز$
4Zڕﯾ $د)و 36ش ڕﯾ $د ( $ر6و$ش Oول و `6 2م رﯾbش
و$و رﯾ bدﯾ ,ورد ژ "و$د داو.
ر $د $ﯚزد$هم رﯾ` bدڕ$ت و)ﯿۆزو روو رد 3ن رﯾb
` در و .رﯾ ` bدر رﯾ Sbو 1ﯿ ت دار و #Zو bدر&ﯾ aا د$
دوازد$هم و .ه 1800 ﯿ دوو ز ﯿ ` _ $در رد 3ن ون:
.3ﯾ ن & #رز ه,وو زﯾ Sﯾ 4و ،و دا )رز ﯿﯿ ن(
)Xه,وو ,Oر( و هردوو د$ﯾ ن &ت :ز ﯾﯿ ن &ڵ #Zو bدر هﯾ.
هردوو #ان دات ون)>ﯿ :1هر" #و ﯾZ #ڕ $ﯾ ، j 6م 6وا ﯾ#
6و2د )> ردزا Yهر"> ) #ر)ص( ڕ وه 6وه و ﯾ $#
,وﯾ3و ،$ﯚﯾ ن 6ﯿ 4م Zوزۆڕﯾ و و$و #و)$و$ر& رد(( --هردوو دان
& 6دارو & ,uون ه#وڕ رﯾbت ﯿ #6ا 6و دوو
_) 1ﯾ( .ن-و ﯚر $د$ت و, Yر ﯚﯾ ن ر ﯾ#ان و 2ﯾ .ان و
واد $و ﯾ#ا واو 0ﯿ_1ازان د )$ڕازات .ﯚڕ Sر u1ﯿ6 1م دوو
رد 3ن 30و،م 6م رﯾ ) bراوژ ه#ان داو.
84
رﯾ bز >5 $و _ از $ن ر و$د$ر ،د $و 0
رﯾ ` bدر ردﯿ 3ن ) 35ﯚ ه35و .$رز ﯿ 6م زو1و$ﯾ ێ
) : ،#>5ﯾ ن و ( 2ﯿ#و : .ﯿZ #ﯿ،$ﯾ ن هﯚز 0ف و ،ﯚ ﯾ
د$ﯾ 1770ر$زوورداﯾ> Sو ،ڕ$وات ر 7رﯚ د 54و زﯾ ر$
ا 21805رۆ هردوو ز ﯿ ` $در و & ( ّ◌f)#>5دو.
ﯿ :ﯿ1810 #ﯚ زﯾ ر #>5 _ $ﯚ ه" #1و6 .م زﯾ ر, 6 $ا 6ز و,
`وڵ و .دواﯾ &ڕاو $ﯾ 4ﯿ،و زۆر زوو & Sﯾ #ﯚوو ،$و ود$و$
j 7ز _ $رز و ` _در هuوا .#ﯾ6 Sﯿ Z#رo
ڕا 5و دواڕۆژ #1و$و ا ﯾ ) ڕز& ر زﯾ#1وان و ﯿ>ت و ه 1د
)ﯾ& #$ڵ &ﯿ ن)6ڕواح( ڕادوو .و6ﯿ6 Z#م از رﯾ 1 ،رز وY$
ﯿ ,5ﯚ ،و د د،ﯾ Yدا ﯿ 5ر 4Oا ن هو د$و $و$و
هڕ$ﯾ ﯚ 1واوو .م &=او ) 5ه $#1رز ﯚو: $
>0ور 0 Xت ﯚ #jاو.
4O 1820و د) ن & Y35X. _ڕاو $ﯚ ﯾ 4ﯿد .دوورﯿ
6م د$و $د.ر ,د د$و 4Z وﯿu) .وا ز Sرﯾ bدﯾ,
#>5هﯚ د#>ﯾ ن 6ﯿ .0،1 aڕوو ,د > 36ﯚڵ .Yو"$#
4Z 6 Sهﯿادارو Yهزد ه&1 3ر
ﯾ 4ﯿ ڕﯾ2.س ﯿ#ا ن &ڵ 6ا ﯿ 9ز$ب د .$و : $ﯿ#
ﯾ 4ﯿ ه $#1د$وا د .و $ژ رت و ﯾ ڕا 3روون ﯿﯿ،
ﯾ 4ﯿ 6 5X0ﯿ #ﯚ وێ &ڕاو 4 ) .$و $ژﯾ د[ 54ڕد ،وێ
ﯾ, Yد رار ورﯾﯿو و" دوور و وﯚو 1827 .$و 7$
د.
رﯾ bﯿ :ﯿ #و$و 6 ,& 6ن رد 3دا&ت ،و ز رﯾ ` bدر
& #ﯚڕێ و ر$و)p ) 35ﯚ .5X0رﯾ ` bدر ه " Sر
ﯿ #د$ﯾ 3ا ﯾ و 6ﯿ 3-ر ﯚﯾ ن >: Y د"$و .ﯾ#ا :
و) ﯿ (nﯚﯾ ن وا،Y1.و6م ﯿ nش ﯚر $ﯚﯾ ن 6ﯿ ز$ﯾ ن هو b
) _ﯾت( .ن .ﯚ هر)5واﯾ رز 7$رﯾ #>5 bر oڕاﯿ p
و ,"،ه )7` 1X,ز, Y $د رد $داوا ران داد S& . $
` درﯾ ن ﯾ وان Z :و ،X ﯚ 3د :ﯿ ،#رﯾ#>5 b
,ن.
.و ﯾت ڕادوو د $داﯾ ﯿ# 5دات "+ﯚن 6م _اﯿﯾ ,6
ﯿ ت و$د ه1ر ﯚ و ,دو $ﯚ ,ن،و 6ه چ ڕاد$ﯾ .0ڕﯾزو
Oڕ ت و :1820 .ﯿ #ﯚ ﯚ و ) "$#ڵ )# ، 4Z $
و ڕﯾ>را را >ر ددا 6ان ڕ 11د$د .ودواﯾ ﯾ xد :
ﯿ #ﯚ د ،54دا _ن 36ر و #$ﯿ ت رد 3ن ون6 :م
1ﯾ 3ون دوو واد ،#>5 $ﯾ دا Xو _رزان- ،و
85
ﯚﯾ ن د$ ﯿ #ﯚ د 54و$زع و ﯾ _رزان ،دوا $0 Xﯿ:
ه 1و،$و ﯿا .و` 07ت ن ون.
رﯿ Yوان و،Y Y6رد و !.،ﯾ $دا _ن ) 3دv$ر $ن Y
,رﯾ ن هﯾ 0 ،و$ر `ﯿ6 +وان زۆر ،و هڵ و رج ﯚ 6 G545د6 .$$م
_م #>ا 3 6د$و S $ﯚ)ﯾ ن دداﯿ ن( ﯚ ﯚ
و$ر) د$ون و زا ﯚﯾ ن .0و=ﯾ,رو ﯾا uواﯿ " 3ر 5 $ن
و Sد6 .Y$وان و دv$را ه 36هﯚز هز وێ د$ژﯾ4) Yو
و 7 0ن( ﯾ ن و" 1ڕ$ت ﯿ$ﯾ)ﯚ4و د$ورو) 35دﯾ ر(ﯾ ن
6و .0ﯾ 5ﯿ 5هﯚز $ن &,uن ﯾ ن هرﯿ ،Yﯾ, Yر ﯿ.Y
6م _رۆ Zﯾ ه $#د$ن ،ڕﯾاuﯿﯿ ن $و )$#>ن و
ڕوو,رﯾ ن , ،Yو ڕ p$د -ﯿ> #6ا 6ﯾ هﯚز $ن ،ﯾ>ت
و$رزﯾو > ,را ﯿ$ﯾ و .زﯾ ،pڕZ$ﯿ رۆ ` ﯾ fون د3$ﯿ ن
و$ن ز$ران Zﯿ$ﯾ د&$او .$ﯚ 4و Z،ﯾ رزان ،ﯚ"و ز S
ڕا 3و و ","،و)ﯚ #6ا 2، 1ﯾ .ا زور > ,رو و$رز
),ﯿ 1#ن ﯿ $ز >ر و هﯚز $دﯾ ,ﯚ6واﯿ ن ) دو .ز ﯿ) $ﯾ#$
دا ) ،:ﯾ #$ز ﯾ و س و ر، و0ود ان #6ا Zﯿ$و
,و )ﯾ5) #$واﯾ 6رز و _ .رزان م &و) ) راﯾ ن ژ ر$ﯾ ن
ڕۆژ ڕۆژ ز$#و ڕﯾ,وﯿ 1ن ﯚ د 3$ﯚدن,) ،ﯿ ن )ﯾ #$دان.
_ن ڕ .ﯾ ز ﯾ ژ ن &ڵ 4O 1ڕوو و"ون )ﯾ#$ﯾ ن
)3ود ،و م 0ﯚر $د $ﯿ زﯾ $#ڕۆژا ﯚﯾ ن `Oﯿت ورZﯿﯿت دا 6 .
ﯿ S 3و هم ` زا _ن و هروا ` زا رۆ هﯚز و," ،
د $رووز"و رۆ )هﯚز(ش ه ڕاد$ﯾ هﯚ 6م 6و ز$ﯿ `$ت
د$و.
ﯚ و ﯾ +ز " 0 $ﯿ ,و$رد&$ا .د$زاﯿ : Yه
،Xازاو 5 0ﯿ#Z : 1و bدر 4 1843 ،هڕ $ﯿ-ﯿ ن
د$ه .د ،Y&$) $ودر ن & ﯚ ڕ&ڵ 3رﯾ ن و f`$وددا6 :م
ر $وuو زﯾ Sﯾ`ﯿ Yدوو هﯚ هو-ﯾ ﯾ, Yد =ز$
و 6و دﯾ ,زار ﯿ-ﯿ 3ر هم ڕر &ردو ا ون و هم &ڵ
رۆ Oر ان ﯚﯿ ن هو.
ر 6ش6 ،م د $ر&ژ ز $ﯿ ڕوو ﯿ-ﯿ ن و)188 .ﯿ رد( و
و S_و)هﯚ زارﯾ ﯾزﯾ#ﯾ هو،د.$ﯿ Yو...و ﯾ S
رو6 1و د $ر&ژا و هوﯾ 1د 3و " ر$ڕ $رد(.Y 3وش وﯿ,
ﯿ #ﯾ د&$و6 ," ،$و.0و $هﯚ&ﯾ# , 6وه &ڵ هزرو: ,7
)رﯾ9ت(و ﯾ#ا Zدو اﯿ 4ﯚﯾ ن م دو Zﯾ دواﯾ ) ) :Y1>اﯾ
0وو ﯿ -و ) & 6ر 3$ن ) 0ن( و 6 9ان ور(!$
62ﯾ Yرۆ ر ﯚ دوا هر$س ه 1ﯚ ن :1845ه ،
) 4و )،$رو6 :م ۆ & vزﯾ 1ن و ،وا د3ر" و و$زع و ﯾﯿ
86
ژﯿ, Y ,5ر :و .دوو د رد S $ڕ ه ،ﯾ :
#Zو bدر ،د$ﯾ 1860ه .01870و و ،دا Xر زﯾ 1ن 4Oﯿ ن
د$د،و ر,ر ﯚ ه 6ودv$را ڕادو ر6م 6ڕا ﯚ ن و Oر و
ه 6رد2$ن ),ﯿ ن د$ه 1ر$7وان دون.
ﯚ"و زور نZ : ،ﯾ#و ،X ﯾ ﯿ) Yو $از( &ور $رد ،$م
ﯾت و .ﯿ= م د $داﯿﯿ6 .و 1880 ه د$ر6ان وداوا
د$د ﯚ " ر$و ردو ﯚ ,رد 6وه د $ت, : .دو6 $م ر) $ﯾ ,
ﯚ وﯾ+ﯿ م 6ت)ژ$ڕال ﯚﯚ 6ﯾ ( ,ورز رد ++ :رد و$ﯾ 0ﯿ واز
ﯾ .ز6 $م 0 ,ﯿ ز6 $وا دﯾ,ﯾ`،اﯿ Yوڕ G$و Zد$ﯿ ن و7ﯿ
هﯾ ...رۆ ن و4Oا رد 3ن ،چ 6و &ڵ 4Zوچ &ڵ 6ان ،داﯿ35و
رد 3ن ،و)3ون ه وﯾ ن و & 35ﯾ `ول وﯾو ﯾ د Y.$ر 6
ا& Yڵ 6م دوو د$و 4Z و` 0ر ),و Yو ڕ) ،Yu>ﯾ 3ود $رﯾS
,د$و6 ﯚڕو) ﯾ & 6دار Yو رﯾ, ,ﯚﯿ1و $دوا"و
" ر$و 46 .Y46ﯿ++ت وو$ﯾ 0ﯿ واﯿ Yو د $وێ ر $ﯚ ن
د 3$ﯚ ن هڕ1ﯿ " ،Yر$و ﯚ ن د 3$ﯚ ن دا.
ڕا ه$#1 137 6ﯾ ن 6م 6ﯿان داﯿ35و ﯾ 3ﯿ ﯾ دﯾ[ +
و$ر& 0 `)Yر( $ش ڕ$وات هر6وﯚ"ﯿ ن هو .ر6و$ش0 ،ﯿ ڕاد$ﯾ
.ﯾ،Yﯚڕ ﯿZ :ﯾ#و هO $#1ﯿ ,ﯾ د$د ,3و )وﯾ و 6ﯚز
Zﯿ$ﯾ دv$ر )ور دو ،و7ﯿ هو.
) 2 3م ﯚڕ !& ,و " ,"،و)ﯚ و ،$واﯿ زۆر،و$د هﯿ ، 1م ﯚ
هو$ﯿ Yڕ$ت & ﯿو 733ز) ﯿ ﯿ( زو1و $داه و u
ﯚ ڕا 3و ه& 1ﯚڕ.
ﯚڕش د> $ر 21880 ﯾ ن ڕ دووZ : $ﯾ#و و Z :دو bدر
) 35ﯚ6ﯿان "وو د,) 3$د#Z : .و bدر 1 .0ر و و&1 $#ور
و د$ت و ﯾ د$ت و دX $ﯾ ن `وڵ دو ،و6ﯿ 3-ر و$زع و ﯾﯿ
6وه 2ﯾ ن 7ر #ار ور 6)ﯚر ﯿ( .0واﯿ3و ڕﯾا ) uرز$ر 1 6ﯿت و
6ﯾ pو ر$و ﯾnو هﯚزو ﯿ$و Zﯿ $و" ،ر د$د .دد$رﯾ و د$
),د ﯚڕش ڕ$وات هﯚ ر 6 $ر$ﯾ و ر&ا و"ﯾ ) س و ڕاو =
#و ," .ڕۆ و و &ڵ " #رۆ Zﯿ$دوﯾ ن6 .م ڕ 37$ر $هﯾ
.0و=ﯾ,ر ان ر&ا ,Oو ت و Zﯿ $ﯿ Yد$د .ز$ر و .0
رۆ ڕاز ﯚﯚرش ) ڵ )ﯿ 1$ڕ .دﯾ ,رد$م و6 .و ،دا&ﯿد
و0$خ) Xد(د 3$م ر$د و) ن ه وZﯿ $ور-ه `ز،
87
Z Y35X.ﯚ د .زور Zﯿ $م .واز $و6 $رﯾ3ﯿ ن داو $هر"#
ن د1 ﯿ #ا ) : .ن &ڵ #"20000ار ژ ر$ﯾ ،ﯾ وان
در=اﯾ `ﯿ ,u1ور &ﯚ ور ر$و ڕۆژهت ڕووﯾ ،و $#>رد5ﯿY
ﯚ 3ﯾ 6ﯾﯿ 1ر ،دژ و$د$رو$ت 0 36 .ه>35و>& ،ﯿ dو
ﯿ 9ﯿ ن 37ا زا) X0د( داو S .$ر 5 9ﯿ 1ﯿ #و 6و ردراو $ﯿ ن &ژران،
6ﯿ #رﯾ ن ﯚ د3$و$دان 2دا،هز : $ر ڕوﯾ Y35ﯚ را6 ،jواﯿ ن
و$رد54 $ﯿان دان2000،س ژن و)ﯿ و #1اڵ و زارۆ 6و ر$ﯾ ن .
ورو #دوو 3و دﯾ O ,ر 6وا 6ان ون7 S3 .ر $#ر ڕ &ور$
Z :ﯾ#و و -د دﯾ ،ر ڕۆژ 6وا &ﯚ ور ﯚ دا)ﯚﯿ35) 1و$
ﯿ ،: nو هز#Z : $و bدر ،و 3و ,دﯾ7 ,ر $#ر
ﯿZnﯿ ،#رد O $ر ﯚدﯚو $وﯚ 2و" ور ر$و)ﯿ" pوو.
ر& 0و) م .واز $داﯚ م ه ڕ$ﯿ pاون ﯾ,ﯿ pﯿ-
ر وZ : .ﯾ#و ﯚ ﯚ 6 $ﯚ3ﯚ 1ور 6واو.
Z :ﯾ#و زاهﯿ$ن ر د$رﯾ دو$و ار6 u)$ﯿ 6) Za3ﯾ(p
ﯚ 3ﯾ زان و .ه,ا #ر&ا ر وزوع 6و & :ڵ ﯚڕ
ڕ) $ﯾ #$ﯿﯿ O ،ﯿ#,ا 6و _ر داوادو ﯚ ڕ دژ
6ﯿان و ،Y+و 6و0ﯚر $د.$ﯚ و &ﯾ :ڕاﯾ&$#ﯾ 6 S " :#ﯿان
ﯚڵ ﯚو ،$د$داو $ر 4Zﯿ ن 2 .دﯾ ) ,ﯿ(nش ﯚ"و 6وو 4Z
ه ردان ﯚر6ﯿان داﯚ د $ت.
:داوا رﯾ 6وه د$د$و :$دا از و ,ر ﯚﯾ ،واد $د$دا
ڕ .هﯚز $ن دواﯾ د ،1و زXز $ن ﯾ>ت ﯾ 3ﯿ ،داوا د$د 6ﯿ ,ر 1Zو
) ,>ت .و ،ر$و)" pو ﯚ 2ڕۆژهت و و" 6و 2رد 3ن ،زا
3ر ,ﯿ #واو )ورو وا دوو هزار& ،#و $وﯾ#ا10000س ڵ
و Oڵ ون6،م داواﯾ "و د$ا ۆڤ ` ~ ت.
Z :ﯾ#و دواﯾ )ڕﯾ1و1 $ورOوﯿ#ا `2ا دوڕ$و دووڕ &$رد ،ﯾ
) Zس ﯿزا( زور Oدوور او$ﯾ [ 4Zڕدو ﯚ
$ZڕاO 6 .5,ڕ S$و د3$ر oو 0 ` 3ر ،م 6م ر$
رو 1دواو $و : .د$و$دا 6و &ت :رد $ن 6ﯿ #ا Y
ز $#ازﯾ د$وت و ﯿ nﯾﯿ 6و ).5ﯿ ن و ه و هﯚز $
,و هر و" `ت ﯿ.Y1
#,او$ﯾ دﯾ ,داوا د ﯚڕ و دا ﯚڕش دژ ﯿ nﯾ 6اﯿ ن و
ڕ.ا و"ﯾﯿﯿ .م دوو Z :ﯾ#و ڕا#3ا 6ﯚ ر&
& 0 $#ﯿ_1از دا Xرا >ر ن و ه و د $در=ران ﯿ 5ن
د$دا S .رێ 6و را >ر ﯚ 4Z # `Xڕ.ا هﯚز هر ر&
دو .م ,ن6-وان )ر{ 37ا زا و ) 1877ڕﯾ 4Z $
>ون , ،زۆر ﯿ ن و$د $ه 1و .م هﯚ دڕاو :و ,ن
دv$ر GO Yو , Yر ﯚﯾ ن ز ر7اوان د$د هرهر و" ژد$
88
و،ﯾ #>هر ادۆ ،رﯾ ,د $ردان ون#, O،ا هردوو 1 2ور
ر&ا د$و د$و $چ وز$و وا ﯾ ن و&6 .ر" دوورﯿﯿ ڕ :را#3ا
دژد$و $د$و $ﯚ 1ر&ا ,Oو ت &ڵ رۆ >ر Y5ڕوو ﯚرش
د ،و م 0ر$ﯾ دا،د 3 3$ر 9ن د،ﯿ.را &ور $د :
ر$ت هڕ , $ن و .هردوو دا Xد$اﯾ ﯾ ﯚﯾ ن
.0داﯚ را 6م هﯚزا ڕا و$ر&ڕا#اﯾ6 .م ﯿ ه )ڕاد$ﯾ(
&ڵ داوا ر و $از 6 ،و ر0$ﯚﯾ د $او.$
ﯚ 6ﯚ3ﯚ،ر6ژ هز#Z : $و bدر دوو Oوو ر و ژ ر$ﯾ ن
ز20000 $#س و 1500س دو :زور #6ا Zﯿ$ﯾ ن
ﯚ ﯚﯾ ن &ڕاووZ : .$ﯾ#و و ڕ - $د دﯾ ور ﯾ ن هز,
زﯾ6000 Sس & رۆ داو .ور د$ﯾزا هز ,ﯾ ر ﯿ$#ر ڕ .و$ﯾ زۆر"
ﯚڕا&ﯾ ود $ر$وﯾ د .م ﯚڕا&ﯾ ور $هش را زد3 36 .و Sﯾ3
12000س ﯚ 2ور ر$و) pدێ6 .و3و 9 $#& ز$ب د3$ﯿ ن
ﯚ 136و $د،ڕو وﯾ,5ﯿ ن دارد54 $ﯿ ،ﯚ 4و،ژ ر$ﯾ 3ور
د 3$هز $د$و ژراون زۆر ز $#و ژ ر$ﯾو ﯚڕ >3وﯾ .Y
هز : $ﯚ ﯿ ن S&،# ` وان هردوو 1 2ور د $هز $
د$وت )دﯾ& (fﯿان وژران : .ژ وژ دﯾ[ +ﯿ ,زXز6 $ﯚڕو) ﯾ دوور او-$
ر $ﯚ > 3 6ﯚڵ ،م دواﯾ ه1882 1ﯚ Oﯿ زﯾ ن ر,د و1883وێ و 7$
د.
وا د) ) 3$ﯿ ور $ور 6 j ) ان(د.$ﯿ Yو ڵ ه$#) 3ا،
و ﯚ ﯾ ر ز دv$ر ج و) 3ره Y S#1دا) #را6 .م 6ﯚزﯾ
ڕاد$ﯾ رﯾ.رو ه و )5ﯾ 6ﯾ و" و 1$ﯚدا،هرو $ﯾ S
#6ا ) =و) & 6 $#ﯾ ,و) :ه ره#ا ر ﯾ
دﯿ &،ر= $وو ه و ڕووداو $ور ) ه 1ﯿ(:و(.
&6ر 6م ڕا3ﯿﯿ ﯾ ﯚڕ و$ﯾ : داو 6 $و،م Oدا
Y37 6و د$و $و د$ێ چ #,ﯾ1و$؟
)ﯾ ژ$ڕاڵ `ﯚڵ ﯾ 3ﯿ دوو1 2ور،رهودا ن و$د $د1ﯿ .Yوﯾ+ﯿ م
ت،ژ$ڕاڵ ﯚ ﯾ 3ﯿ ورز ،ر دا Sور د 2ﯚ ,7
,د$و ): $ڕۆ 6 ﯾ ﯚ ر) ﯿ ,ﯚ رد 3ن دا،1و) ن
ه و) ر" ن رد6 3ﯿان و , 4Zهj0 ا7ﯿ ﯾ ),و&#ا( :
Zﯾ#و ڕ6 .$و0ﯚر, Y $د _ﯾ و ه$#ێ دوا رز $ﯿ,1
ر$7وا 3رز $ﯿ 6 1ﯿ $ن و،م و " 1هﯚز 0 $ﯿ_1از رﯾb
` در ر و$دواو Yو 6،Yﯿ " #و)ﯚ ,ن 6وﯚ ﯚ وان ` ﯾ fو،
ﯾ ن 6و Zﯿا د$ر$و $و" , Yر و داﯿ35وون.
ه 1ا،ژ$ڕاڵ `ل داﯿ35و 6رز$ڕۆم) ،ﯾ 4ن و 6 1ﯿ $ن &ڵ
د$و ` 4Z ﯾ fڕ .ﯾ 0ﯿ وازو &! و 6ﯿ $د p) $ﯾ
O ﯿ$#ون6 .و ڕا)ﯚر ﯚ#اﯚ 7ﯿ و د` 6 Y 6) :$ﯿ$#م واﯾ :
89
ﯚ ﯚ زۆروم 3ن و 7$دار $و Oزر $را >رد $و#ا ر ﯚش
و$ن )+و) ﯾ [ 4Zرزرێ ،ج و ) 3 31ار ،دام
#ا،و ر 0د$و 4Z د$ت و د$و6،$و 4 Oرد 3ن
6(. 1م و$ر&& 1ڵ Sدور د$ه و .0 $ل و &>و :
دڵ Oزر0 $ﯿ ﯿ ت ،راج 3ن #ات6 : .م " و),و S1
د$ر$و $ور & ڵ و هو ` ر زار #1) $دو 6) .وت( و
)ﯿ ردو 6ﯚ 6و 6ﯾ رد 3دv$ر0 $ﯿ واز ور ﯚ )
ازﯾ ر , 3 $و ),و رازو ه ارو ز& ر ,ت و و . ( Zﯚڕ ﯾ ن ﯿ
)ﯾ د$ر ز ت و رۆ و $و را >ر ﯚ 3ن ر) " و را)
د$و6 $م ,و دا ﯿ ن ؟ :م )ﯿ ر و$م داو $و& :چ Sهﯿt
ت Sو & ن ودوو د و 7$دار و ر$ت 3ن $و ﯿﯿ ،م 6و 43و
` 6ﯿ $#ر&ا وت ﯿﯿ.
وا 3$# ,7و& : $ڵ 6و و $از ) ﯿ ﯿ (Gه ورد $
6ﯚڕو) د $ر د$د زۆر،دوا ,دو $ژﯾ و $دv$ر ,ر ﯚ و$و 6ڕاﯿS
و $ر ر$7وا>وو $د$م و د$ز& 6ﯿ#ار ))زﯾ 4ت( 30ه.$
6م ﯿ ,دو 6 $رام وو $د$و> 3 6 ﯚڵ را >ر د$و $
،:ﯾ ن ﯾ +و دوور او $و ﯿﯿ ،د $ﯿ ن " ﯿZ :ﯾ#و
ﯚ ز S $ﯿا.و & 6 $=ور و 6ﯚز 4O ڕ` _
ر 6ﯚ دا د$د .وز$و ا ﯾ ,Oو ت ` .ﯿد ڕوﯾ ` 1ون
د$ر$و $د$ورور داا ر $ن وز $#و 57ر S0ه " S#1خ `
ﯚڕا& Yو،هروا ه .و هﯿ 1د$وت ﯚ ر زﯚدو...$ه و 6وا و$زﯾ
و" ) 6 35د 5) $و 6ﯿ ,ر Sو )#,ا 36.ر)س و ڕﯾ>ر,
ڕﯾز.ﯿاو دv$ر و ).5ﯿ و ررﯾ ,ت هر Zﯿ$ﯾ6 ،و $
د$ﯾوﯾ زۆر + $ڕو رو &$#ﯾ د .# 3$هرو $ڕا)ﯚر && Sڕﯾ$#
ﯿ د3ر" و ر .زۆر 0ر 6ورﯾ ن ر $د$د0 .ﯿ ن ه وڕ .ن د$
ڕ.و 0رد$و &ﯚران و)ﯿ و راپ ,ﯾ ن هو .ڕ ان Zﯾ،د Xﯿ د$ورو)5
هو .زﯾ Sۆ vو$ن )+و) ﯾ 4Zه و ر وه ود& 3$ڵ ڕ.اﯿ ن
و+) $و) ﯾ دور ,3ر وڕا.3ﯚ و دق د$ﯾ زا د$ر&ﯿ &ڵ ` زا oد$زا.
رۆ ن ﯾ ن _د $و" 6ﯿ ,رﯾ 6وﯚ > 3 6ﯚڵ و$ر &ێ.
رور 6ﯿ 1و 6ﯚز ,Oر Zﯿ $ن [ڕﯾ $#& Yه,و
رڕﯾ، .چ رد چ 6ر ﯾ ن ,و،ه " د$زواZ .#ﯿ> ر ,$دﯾ , ,
وهرﯿ ن 36ه و رﯾ ن ) #و 6و $#$دوژ 3 1ن ون &ڵ :ﯾp
د3$ﯿ ن دوژ 1د.
.0وا وزو )#" Zت دو $دوژ 1ﯾ &ڵ ) 6ر $ﯿ -و6 .ر ﯿ ن
و 6ﯚڕﯾ ن هر دوو 6 6م دوژ #1ارﯾ ون6 :ر ﯿ ن م هﯚﯾ ه 3و$ﯾﯿ ن
& دو هڕ $رووﯿ وا 3د$ون ،و 3رﯾ ن م د$ﯿ & +و ون،
90
0 Xﯿردا ور ,5000 ر و " ,ه و ﯿ O.0)Sر( ﯿ
ڕووﯿﯿﯾ ن د$د.
م 6 ,6ﯚزو هرس هرZ : ،ﯾ#و35) ﯾ6 pﯿ `aﯚ ﯚ 6ﯿ ,ر
3ن ر)رچ داو $هڕ ﯿ-ﯿ ن ﯿ 5ن داو :ڕ 1878-1877ڕووس
و7 4Zر $#ر هز $رد داا ود6 ,$وه و دراو رد $
6ڕات،ﯾ د p) $ه 6و" خ هﯿ tرد Sدراو6 .و37ا زا داو،و
6ﯚ رۆ Zﯾ6 ،ﯿ ز $هش دن ﯚ &6 $#ر 5ﯿ Yو.
ﯿوﯚ"و زZ : $ﯾ#و35) ﯾ Sڕوون ووو د ،1$م ﯿووﯚ"و
ﯿ و 6وه ﯿ 0 30 .Yو$ر 6ر ﯚ ` زا ردان # و .ڕ
) 1878-1877ﯾ Y 4واو>و )ﯿ و د#$ارا 6ﯚڕو) ﯾ ),و $ازﯾ ر
داﯚ 0ﯿ6 9ر و)(61 &و 6ﯚ ﯚu) ،وا 4ن6 ،و$ﯿY
ه .و ڕ ) 1X,و ,ر ﯚ 6ر و .ڕا#3ا ﯾ 3ﯿ ﯚ ﯿ Yد
هر0ﯚر $ﯿ و ڕووﯿ 6 ،زاردا 6ر ﯿ 2ﯾ ن 4ن دو ه .د$
) 1&$دا ڵ و د$ $ردان،ﯿ.را " ر 4Zو داﯚ Xو
6ر ﯿ ن و.
2ﯾ دﯾ,ش ز6 3 $ﯚڕو) ﯾﯿ ن و" ر,دن وZ : .ﯾ#و
و$ن )+و) ﯾرز ر )ﯿ رد"):ﯿ& Gێ $#؟ رڕ ن ﯾ S
6ر ﯿ ن و ,ر ﯚﯾ ن وان د $و3وڕﯾ ن ﯾ#ا ﯾ 3ﯿ )ر
ﯿ ن( ه$#د$ن،و ﯚﯾ ن ﯾ 3ﯿ `م د$د$ن؟ هﯚ داوادن ﯾ 3ﯿ
رد $ن ) ﯿ0 ,++ﯿ واز( . 1ن 6ﯾ&6 .ر ﯚر$# $ا،
`رارو و ,ر ﯚ و .0داﯚ 6ر ﯿ ن ﯾ ن 3ﯚڕﯾ ن دواڕۆژ ) .0،>,
6م 9 0و3ﯿ رز $ﯿ Yو , Yو د$و .ڕوون و):ﯾ ن 6وان ﯾ ن
.( 6م د$ﯿ+و Z :ﯾ#و S137 6$ و رۆ و$زﯾ$ا 6ﯚڕو)
Zد$ت و د3$ر ر& ` زا ردان و.
ڕ .0 .$رڕ ن 3 ن دواﯾ 6و) $زﯾ 4ت( 6ڕا
رد ﯾ رو ﯚ ه 5ودو Xوێ 36د$ت و 6ﯿ_3ﯿ را6 ,وه # :ات.
ازﯾ ر و و 5)،هڕ6 $ر ﯿ ن و ڕوو ن و رو #ا ﯾ 3ﯿ
&؟ د$ور 6 ) $ﯚز 6را و 6ﯾ(pﯾ 1876-1826رد S $و
وا و#ا) ( Zد$ر داو [ 6راور ر 1ر 6ﯚڕو) ﯾ
,د$و $ز ه _ت .م ڕﯾ$د 6م ر ، $ﯾ ڕ$زاﯾ ڕۆژ ڕۆژ
ز $#زور 4داﯿ35و 6ﯚ د$و ،دوا ڕۆژ 6م رو #ا 6ﯿ X+م
و$ر& 6ﯚڕو) ﯿ ن هو.
31876ز،$ﯾ #Zو -ﯿ #دوو$م 0و د $و$د& $ت6 .و Xو و
ﯾ و دواﯾ م و, ،ﯿ ن و$ر&ت ،و$ڕ , Y رو6ﯿ_3ﯿ را
ر$7وا زر& و ﯿ 6ﯚڕو) ﯾ ن و دا 7را >ر 4 ,ن jﯾ$دﯾY
و .و ﯾ ر& ر& [ 6ڕاور 6ﯿ aﯚ و ،و $رﯾ Sو6م ﯚ
رد$وا 0ر$ﯾ 6زاد5 ,7وﯿﯿ ن ر 61876 و)ڕ
91
ﯚ ،و 3 $ن د $ د رزاﯾ ﯚ &ﯾ>و ,و د_5[3$ر )#ا
ﯾ ن و ﯾﯿ 6ﯿ 6 aم &ﯾ .#
و$ن ﯚ4Z ور وﯾ ﯿ pﯿ) Sزﯾ 4ت( ون و ر& 2ﯾ دﯾ,
ڕﯾ$د 6م 6ﯿ6 Oaﯚڕو) ﯾ ر& ) 1X ﯾ ت( و دا ز$ه Sو
دﯚ) دﯚ) &ﯿ ڕ>را ) 6ور , -$وZ : $ﯾ#وﯾ ن د$د.
3ن #Zو -ﯿ& #ڵ 6ه،Y1 +زﯾ$#ه 6 3ﯿ 1د$دZ : .ﯾ#و
&ڵ و$زع و ﯾﯿ زن 6ﯚ و ،ﯚ ر& 6ﯿaم ا س و ،
د$ا دﯾ3و دا6 :Y1و )uوا واا ڕ 37$ر7 S ،ر د$و و$ن
د$ت6 ،ﯿ" #و د$ﯾ3ا وه و د $دﯾ1و " و)ﯚ ,ت.
> 3 6ﯚڵ ) 35ﯾ &1879ڵ ﯿZ :ﯾ#و S ﯚ هو> 3[ .ر 6و ڵ
7ر #ار )&و$ڕ(ه#1ێ ﯿ>رZ 15ﯿ $و ﯚ ڕ .زاﯚدﯾ ر دون.
Z :ﯾ#و6 ﯿ ز $د$دا د 6 $ﯚر2 $ﯾ ن ر&ﯾ و"ﯾ هڕ$
,>ێ -دواﯾ 6م ﯚ ڕ#Z : ،$و bدر ،ه ) : .pڕ $ﯚ
رر& $ڵ "#,ارا و"ﯾ رد .م " Sڕ $م ه .و$
روو ،ڕوو ڕوو ون 6و ﯚ واو 5و$و رد$ره وﯾ5
و وا , 6ر& $رد ڕ 36 . $هردوو ڕ1 $ور 6واو و ﯚ
6واﯾ ﯚﯾ ن 6ﯿان ) دو ،$ه 6را و 6ﯾ. ` pﯿ و> 3 6 .$ﯚڵ
& .ﯾﯿ م د$و $دا،و و" ﯚ زﯾ$#د و 7ر #ار وا 1ر ر2د.
3ن ز رﯾ$ر & Sر[ 6 $ڕاور د>& $و ڕ$وات
و$ڕﯾ_ 13ﯚ ن واﯿ : 3ﯾ ڕا 7د 3$د#$ارا 6ﯿaح
ڕاد)$ڕ.
د$ور6 35)$م ,وﯾ و"ﯾ د.$ﯚﯾﯿO pﯿ ,ﯾ د$د ز S
و) 4 6رد( و)ﯿ X,و و $ازا رد : ،دارﯾ . : ،ن
ازﯾ ر ) و)ﯚڕ , Yر و ز$#و 2ﯾ .ا ﯚ و،م و$ڕۆ و 6واز$
ﯿ ﯿ6 3م 4 6د1 $ﯾ Oﯿ ر,ێ .م .0ﯚ
د5 xb6)$ﯿ6 (Yر .ودو دﯾ,ﯚ S#ﯚ دوا"و 6م د$
داﯿﯿ6 .م &6 4 6ر ڕا 3دا 30هو ،زاهﯿ$ن دا ﯚﯾ ,ودو $و
د$و$ﯾ ر` 6م و 6 $م دا .م +ﯿ داوا ر و ) ( Zﯚ ﯚ ﯚ
6 # ,1ر ﯿ ن6،م 6هزد$د6 .م ,دو $واوﯾ `ﯿf
او$ﯾ،دﯾ ر 6 $وو S3و > 3 6ﯚڵ داڕﯾ=ڕاو،وداﯚ 7ر :
Zﯾ#و15)ﯿ رد$د ه `ﯿ س و$و ) ر! را >ر 6ر 1ﯿ ن ر
) ,>ت.
,O 30و ,ر ﯚ 1880 :ازﯾ ر و و دv$ر6 ,وه ه
و$ﯾ ه $#1و.د$و 4Z زۆر ش وزم و)6 5ﯿ ,4
& 6دارو،م و0ود رد 3ن،و$و 6م ) ( 6ن رت ،را >ر
داوا ر و$ﯾ 6ر ﯿ ن ) ر! و ،ﯾ>ت &6رZ :ﯾ#و اﯿ>اﯾ هرو$
$#ﯚ 6ر ﯿ ن و3ﯚرﯾ ن 6م ﯚر ,ت .و Oدا،ﯾ " هو ر 6م
92
دوو&وو) ،وﯾ 6ر ﯿ ن ،و ,, 1ژداﯚ 6ﯚڕو) ،واو و
د"$و،و Oﯿ#,ا 7رز -ڵ،و رد و0ود ه >اﯾ 6م و " رد$و Y
ڕ6 nو 3 ،ن وا3د$و.
م دواﯾ >و و$زﯾ 1 4Zور $ڕۆژهﯿ 0 pس
ردن و .دا Sودوود و 7ر $واﯾ ر و" Zﯿ5$ﯿ1
دv$ر Sد$ﯾواﯿ د 3$ﯾ ڕۆژ 6وا 6ز$ر ﯾ ن،م و$ز 3 Zو ز,$
ر" و و$رد&$تZ : .ﯾ#و 35) ر,ر ﯚ ﯚ Zﯾ 6ان 6و$رد&$ت
Zﯾa# :
) ،35ر,د ﯚ ر Zﯾ 6ﯿان 6ﯿ[ ت &ﯾ #و ،و 6و Sو
1877ﯚ 135X.زا )ر6 gﯚ داﯚو ( Z ) .$ر$ت ﯾ, Yر و
ڕۆژهت ه 3ﯿ.را د$د،ه و 6م ه ز$را3ا=ﯾ(Sدﯾ>و .ﯿ و)o1
ڵ دواﯾ هر6م) ( Zو دﯾ ن ز و وز$ﯾ 6ان ,
و$ر&ت6،و و"ﯾ د $در# =اد
د$و 4Z ﯾ$#وﯾ S3م ﯿ ﯚ Sو ،$هر0ﯚر $داوا
د.ر ,د 6 :ﯿ#bام bز $# Oد#, O .ا 6و ت ز
ﯾ 3ﯿ ر ﯿاو 36 ،د$ێ ر 6ورد ﯾ Yچ &ز$راو Y 6 :$ا Gﯾ`ﯿ, Yم
) ( Zه چ ڕاد$ﯾ ﯿ Z :ﯾ#و 1X,) رد 3ر ﯚ و$ڕ
د $ت .د $وﯾ 6ـ Gد 6ﯿ) ) Gو$زﯾ د$ر$و ( 4Zو0د 5ﯾ
6وه رز7$ا ` 6ﯿ $#و.
6ﯿ، ) Gد$ﯾزا Z :ﯾ#و#>5 ﯾ 6ﯿ 4ن و ` 6ﯿ$#ﯾ ،و 2ﯿ#
ﯾ7 $#ﯿدو )ﯚ ن در 3 =ن و0ود دﯾ6 1ﯿaم و ڕاو 3$و،$وهروا
رو Yردوژ 1دﯾ Yﯾ ﯿ-ﯿ ن و6اﯿ ) وهﯿ tو)وچ دو, Zن(:
Zﯾ#و ه ﯚ ﯾ +Zﯿ 4دﯾ6 1م $ﯿ ا ﯚ و 7$دار و6 .$م
هر" #ﯚ 6ﯚڕو) ﯾ ن ه $#1روون و +Zوم و م ﯚ و$ن ز$را رو ر
4Zه ڕاد$ﯾ , 6او.
31891ن #Zو -ﯿu1 #ﯿ 1هزﯾ ,ار$ﯿزا "ﯾ 6 ,ﯚ ڕۆژه2ت 7ر ن
ﯚ د$رد ،و 6و و ﯚ Oﯿ#ﯾ ،و6 . 1م ر 2 $دو$و " و,ر
ه ` .زا ڕووﯿو .0د 3$ﯿ1و $ووا $#Oڕر"
و ` b7ز S ،و$ر&, Y Yرﯾ ن هو.
واﯿ Yو$زﯾ و" O،ﯿ#ﯾ و Zﯾ ه=>ﯾدراو 1 $ز$ب ﯚ د$او$و
)$#,ه ت،ﯾ و S ,و 7$دارﯾ ن 3ن Sودوو د# او6 :م
ه .ار $ﯿزا ﯿ ن )$#,ه 1ن،ﯾ 3زﯾ600 ,س .زۆر ر$و6،$م ه .
هﯚزﯾ Sﯚد$او ،$و 7ر $#ر$ﯾ ن ڕ6ﯿZ dﯿ $و .0 .ﯾ ،هﯚز,u& $و
93
هزﯾ ,وا 1,) ده ت " #ﯿو هﯚزﯿ,ڵ ),ﯿ ن د$ه . 1د 0$ڕا 1ا
هﯚز $ن هرﯾ د3$ﯾ "#ار ﯾ>ت ،د $ر&ژ Zﯿ$ﯾ ن د $ﯚرد$ه35و.$
ﯚدو6 $م ) Oﯿ#ﯾ(ﯚ رۆ هﯚزوZﯿ $و#6ا ﯿ ن د3$ر ` زا ,زۆرو.
وادااو رۆ و و$ن )+و) ﯾ 6م ) Oﯿ#ﯾ(ﯚ ` _ ﯿزا ﯾ>ت > 3 6ﯚڵ
ردرا ن ،ﯚ زﯾ$#ون ر ﯾ ز$ﯾ ن د3$وردراو ` $زا
ڕوو) f0و&( .ڵ .ﯿزا رن6 .وﯿ$وهﯚزا Oﯿ#ﯾ وان
)$#,ه ت ﯾ Sﯾخ ﯾ Yﯿ6 5ﯿ، 4Z Oaﯾ ر ز& Yﯚ
6وﯿ 0 Yر و و" ڕﯾ$د"$و 9 ،ف ان .ر)) Oﯿ#ﯾ( ن داواد ڕ $ﯿ ن
ﯚ ` _ ﯾ > 3 6ﯚڵ ورد 3ن م ﯚو $او$و1،$ن o 6-م
او6 $م ,رژ 4Z 4و .زﯾ& $#& Sور O) $ﯿ$#ﯾ( د$وت
ﯚ ﯚ د1 3$ﯿ _ ` 1ﯚ Sد.
م ار$و $رد 3ن ر$اوﯾ Yو) ,وﯾ Yوهژارو `7ﯿﯾ` Yﯿ,u1
[ 6ڕاور و 6م ه .و $زۆرر oڕا 5د$ا.#
, 6 6ا 1ﯿ O) 1ﯿ#ﯾ(و0وده[ 1ررا >ر هڕ $ڕووﯿﯿو.
,-م و 6ﯿاد $رد $ن[ 6 S .0 ،ڕاور ،ﯚ !& ,و ،ﯾ>ت م
ر$و $ڕ 35) $زﯾ Sهﯚز و O 4Zزرون ڕ دژ ڕوس را >ر
4Zداﯚ ,ن.0 .واش ژ ر$ﯾ ز$#و, ) $ﯚ ،ﯿ b7` $ز
. ` .0ﯿو "ار" GO $و, Yر ڕووﯿ`رارﯾ ن &>و.
ه O) .ﯿ#ﯾ( در=اﯾ د$ورو )6 35رز ن – وان و.
ر6و$ش ) Oﯿ#ﯾ( هز" $ﯾ ,ﯿزا و وﯿ " ,دﯾ ر او ،د$ﯾ3ا
7ر 5ﯿ،ﯾ 7ر $#ر ﯿزا و, ،ﯿ& ,aور $ه#.ا ﯚ ز ن #ا،
ﯚ ﯚ م ﯾ و 6م ه S .0 .ﯚ ز ت ! د$ﯾ 6،Yواﯾ
ﯚﯾ ن و ڕ $ون f .و$ش رﯾ ` 6ﯿ$#و واو ۆ` vﯿ+ﯾ #6ا 6م
ه .هر ت `رار& و )زو 6ژاڵ و ﯚﯾ ن دوور>1و $وﯾ uزﯾ Sﯾ`ﯿ Y
ز Oﯿ#ﯾ ،ڕاد$ن.
ه" ) $#1و ) O) 1X,ﯿ#ﯾ(.ژ $و0وده : 1ر $ر رد3$ﯾ
و هﯚز ،وZﯿ$رهﯾ .دوو$م 7ر $#ر $ن 7رق و 0ﯿ وازﯾ ن دوژ 1
هﯚز ﯚو` .0،ﯿ،+ودوژ O) 1ﯿ#ﯾ( ` f6ون .ﯿ$ﯾ ,O 2و ت
"#اراون رﯾ ,ر" دو $دژ را و"ﯾ ﯚﯾ ن ونZ .ﯿ $هزو
1ز>0 $ان "اره .ﯚ ,6ه 1و ا و$رزﯾا Zو ز $و$رهش
،ز$وﯾوزار ز$وت د .0 .رڕ ن ﯿﯿ &6رد#$ارا ,Oو ﯚ
`ر$ﯚ ڕ6 $م ،,ﯾ ن هﯚز $دﯾZ ,و ز$ب ه .و$ﯿ ن ه1د$ه، 1
"6 ,م ,دژ Zو ﯾ ن `ز >ش ون .م ه ﯾ 1 nز$ﯿ p
و>و ر O) xﯿ#ﯾ( و$ر&ﯿاون،زور د 1$ر) 2ر د#3$ر=
"#ارا .اچ.اف .ﯿ 1894 .t1و" &ڕﯾ$#و $ر$ت د3$و ` 4ڕاوڕو
د$ورو) 6 35رز$ڕۆم د :$ه و د$زا7 Yر $#ر 6م `76 4را
ه O) .ﯿ#ﯾ( Sهﯚ 2Zو $ﯿ ن د$د$ن6،وان
94
) Oﯿ 5ن( و$#ن .د#$ارا ﯚ >0ورن ڕا)ﯚر 6وه 1ن،
)6 5ﯿ Oa3ت و Zﯿ> ڕ $ر oڕا)5ر.ان f0ور& ﯿزا ﯿ ن( ﯚ د $رو.$
ز,O S $و ت ا ﯾ و" 76را Oﯿ#ﯾ وﯚ ﯚدو $ج
و)6 $#& 3ر ﯚﯾ ن د [$رد ،ﯚر $هﯚ دڵ & 56و) 6ژ,)$او
6د ،$د$د .زۆر ر هﯚز ,رد ﯿ 7ر $#ر ه O) .ﯿ#ﯾ( و ,و
د#$ار دv$رﯾ pو.
.0و 6،وا د#$ارا د$و 3د3$وداوﯾ Yد$ون &$#ﯾ Yد$م
ود$ز& د$و ا ﯾ ).5ﯿ ) Oﯿ#ﯾ( ﯿﯿ ,"،ﯿ وﯿ را>ر) (5
6ڕ "ارم 6رز$ڕۆم ر)س و )ر{ د$رو5 .ﯿ ،ز ) $و ژن ا 3ن
و ،ژد 3$وا ,و ڕا3و ﯚ ر و> 36$ﯚڵ و6 .و , 6ا ) Oﯿ#ﯾ( و$و
ر $ﯿ د $رد$د ،ڕ .ﯾ ه $#1ه و &ڵ ` ون ود3$ورا 6ﯿ#ار
دv$ر و .د$م و د$ز& 6ﯿ#ار .0ﯾخ دن ,3 ،ﯚ Oﯿ#ﯾ ) و 6 .
و$و و$ﯾ ﯾز $ﯿزا ﯾ 3ﯿ ش " )#د$و:$ر Oﯿ#ﯾ،ڕا3ﯿ#ا
ژ7ر ن و .0 Zر) و"ﯾ ﯚﯾ ن ﯿ .Yو6م GOو7ر زاهﯿ$ن
ه ) $#1زم و` ون ڕﯾ .Y" $ﯿ1ﯿ 1رد f0 $ور& و"ﯾ ر
)ﯚزو6ﯿ nد $د7$ۆ Yز$ر$ﯾ ر oڕا6 ...5وا زۆر 6 , Oﯾ 6وه
د$ﯾ وێ ل و )ل دو ن ه&$#ن6 ،و ) $ر$ﯾ ن )$# ن!
رO $ز O) $ﯿ#ﯾ( >و . 6ﯚ ﯚ رد , $و Oﯿ#ﯾ،و ا و1
2دو$و ` ،د3$ﯾ & Xو ﯚﯾ ن ,و ﯿ 4uوان د$رد$ه، 1
ز و" ر6 30 $م و 2را زاڕ $ﯿ ن $وداو 2Z .
) Oﯿ#ﯾ(ﯾ ن `ب د$د ،و) 3ﯿ ن د$دا .د$ت دارا وت را >ر
Oﯿ#ﯾ ،د$ت ون#, O ،ا 7ر $#را 6ڕش 6م د#3$ر Z =ﯾﯾ ن
" و)ﯚ ﯚ 2 د$دان.
هر" #زۆر 6م ﯚﯿ و $ﯚ Zﯿ$ﯾ ون ،م Sم
) 3ز$ﯾ ن و$#وو ز$ر$رﯾ ن د$د و$رزو > ,رﯾ 4 3ن و ﯿ -ون .
زووﯾ +Zوم و 6ر $ﯾ و 1ڕ O $ﯿ#ﯾ6،ر ﯿ ،Yه"1)$#1و
Oﯿ#ﯾ،ﯾ ن د&$ﯿ 6ر ﯿن ه وﯾ35و > 6ﯚزﯾ ن ون و د#$ارا ,Oو ه
6واﯿ ن ڕا3و ﯚ ﯚ 6و 2د$ر)ڕا#ن .زاوزو. -ژ6 $ر ﯿ 4ن ) 35س د.
ر $د$ﯾ 1890ژﯾ 6ر ﯿ ن 0ﯚر ,ر" و ر$و را) د"$و .ه S#1
6ر ﯿ ن زۆر هﯚ 6و ڕوداو ڕ 1878-1877 را >رد دان
ود $در =و ,6و 6زار د#$ارا 4Zو Zﯿ $ردو 4
ر, $ڵ دژد$و$ﯾ ن ﯿ 5ن دا&1882 .و))ر& ﯿ 435ن(ﯾ`ﯿ& Yو),
6ﯿ ab1و 6رز$رۆم دۆزراﯾوO1882، ،$ﯿز )6ر ن( 2ﯾ & .و)
داﯿ35و و$راء ` b7ز و6ﯿان )وان(د, 3$ﯚ ن دO .ﯿز ا 3ﯿ ﯿ3
)ه ( uر 1X,) $ﯚ 6ﯚ ڕۆژهت و و$راء` b7ز رﯾ 1X,) ,
وا#" $#Oارو&1889.و)#" ,ار )ﯾ#$ار Oﯿز )6ر ن(
[ڕون ون د&$ﯿوت6-م د3$ﯾ 6ان ڕا ه >ون& .و)#" ,ار
95
دﯾ,ش رﯾ ن ه#ا،س و رزﯾ ن > 36ﯚڵ و 6ﯚ و 2)1893 . &$ر 7ﯿ13
از ردﯾار زور ،ر ) $رﯾز& ڕۆژهت دﯾ رﯾ#ا .د3$ﯾ د3$ﯿ ن
د ` ﯾZ +و ز $درﯿ Gوو$رزا رد د$ورو) ) 35ن(د6-م و$رزا
6و0ﯚر $د&$ا ڕ6 "$ر ون.
م ڕووداو Sڕﯾ .ﯚ ه د$ر7ر$وان ﯚر6ر ﯿ ن د دv$ر,
ن ه,وو ور وش `و & $ .و) Sه uن 1892م 2و$
>3و ﯚو >3و .ه وﯾ 1894 1ر) 4و$ هر" 0#ررد $ﯿ ن
ﯿ ت S"2X)،ان د Xﯿ 6ر و 7ر #ار،ﯿ و 3رﯾ35& ,
و$د $دا ،وﯾ#ا ار O $ﯿ#ﯾ ڕو ر $ور" وﯾ ن ڕﯾ$د ،ز$#
$#&1000ﯾ م 0ر$ﯾ داژران .ه ر 11895را ﯾ 3ﯿ و 7را و ڕووﯿ
داوا ر # 6ا 6ﯿ Oaت ) ڕﯾز& 6ر 5 1ﯿ Yون> :رد #ﯾ
6ر ،دا 7ر #ارا ) , #1و"$`،رﯚ ڕات `ر ﯿ ﯚم و
6، .0ددا " در 15رد ژ "و $د هز $د$و ،رﯾ
د.$ر 6م ,ﯾ 5 0ﯿ -1و 6م " د Oﯿ#ﯾ.
#Zو -ﯿ #م داوا ﯾ ڕزا #د$ر،م b6ڕﯾ $و و,u& 5)$
6 .ﯿ 1رد$وام ،و$زﯾ 5و 1898-1897 ه ڕاد ` $ت و`
ر$و ارد.
و 6 S $ﯾ 3 pر Sهو ،م [> 3ر S)1895ه[ژا # ,ان
ﯚ)$# 5را 6ر و)ﯚﯿ> 36 dﯚڵ `و ،ر $ﯾ ﯚ ه و ) ن ورﯾ31
6ر ﯿ رو و وﯾ#ا دان س ژران .د3$ﯾ م ,د $ررا
رد داﯿ35و رژرانO .ووﯾ دواﯾ 61100ر )ازان( و د$ورو ) 5وێ
3رﯾ ن ,ا .ﯚ ﯾ 6ﯚ3ﯚ 3ر د$دﯾ) ,ز $ن+3 ،ﯿ ،dو6رز$ڕۆم( و .0
دﯾ ،,هرﯾ 6وادادان س ژران .د$ڕۆژ 6و $ا >رزﯾ,
61000ر دﯾ رژران ،و هرﯾ رZ $رب ﯿ و 2ﯿ3000س
و"ون 3 .ر زۆر ر)وت ،ﯿاس` ،ﯾر ،و 6دڕ ڕوو دا, .ژ $ن 0و$رS
ﯾ 3ر،رد ،و ر ز ،ﯾ وان ار O $ﯿ#ﯾ ون.
ز6 #& Sر را >ر6م زو Gو زۆرﯾ ﯚڕا&ﯾ ن د Oد$ت و 7 Zرﯾ1
ه و ﯾ nددا .ز ,دﯾ 4 ,ن ون،د3$ﯾﯿ ) pرو)ﯚڵ رۆ ردﯾ ن
ﯚﯾ ن د-هر Oڵ د) $ﯚﯿﯿ pدراو.$# Y35X.و $د X
61897ﯿ #ه 0و$ر رﯿ pورد$ورد ،$د O $ﯿ#ﯾ و$زاه Yد.$ﯿ ن د$ر.
ﯚچ 3ن #Zو -ﯿ6 #ﯿ ز $دا b،و و 6ﯚزﯾ 6وه ر وﯾ ڕۆژهت
, GOت؟ 6ﯚ Oﯿ#ﯾ b6،و م ﯿو ﯚ"و و$د ه1او و6 $ر
و > ت؟ ﯿ 6ر ون و0د Oﯿ#ﯾ )ﯿaﯾ ن ﯚ ڕ$گ وڕﯾ 5د$رﯾ 1ن و
د ﯚﯾ ن د$دێ6 ،م "ﯾ ,ﯿوڕاو 6ﯚ دوZ $ﯿو ) 3
رد0 ،ﯿ هﯿز ﯾ ر $#ر` "،و ڕ &ڵ ڕووﯿﯿ،و0وده .Yڕ
ﯿZ $و چ هﯚز 1 $ز$ب- 1829-1827م 2و $زﯾ Sردان-چ
را >ر)زﯾ (,ڕووﯿ دژد$و6 $ﯚ،ﯾ ن ﯿ 5ن داو .ڕوو ن )[ﯚرﯾ واو
96
ڕاز و Zﯿ $ن و,O #$و ت ر 6ڕا )ﯿ5و واو>و هروا
6ﯿ ` S Oaزا و$رزا 6ر و،ره ﯿ ن و$ر&>و د$و$دا
و $ڕ رﯾ 1854 4وڕ 1878-1877و` ﯾ fردد 3$ددان و
هnﯾا#ن دو .ڕاز و رد $ن هروا ,ڕا 3و .ڕا3ﯿ#ا
) ش 1ﯿ O 1ﯿ#ﯾ ،ڕوو ن ﯾ Sدر ن ،ڕازﯾ ن و،ﯚ وو=
ر$ت ) 1X,هز $ه و! ﯾ+و ڕووﯿ 15X.ﯿ ن ﯚ +nﯿ dد.
ﯚدو $ۆ vﯿ$وهﯚز $ن5 ،ﯿ` 1ﯿ +ن ج و )+Z ، 3ﯿ Gو 7ﯿد
#6ا `ﯿ ،+ﯾ>ت ڕ $رۆ Zﯾ > 36ﯚڵ ،ه و 6وا S
,ﯚ ن و ` 6ڵ وو $زۆر رد $ن ز [ 6ڕاور
ڕ$د"$و6 .م $,7ڕا3ﯿ#ا هزر ,ش و :رد $ن زۆو زۆر ڕژﯾ 4Z 4
د$او1،$ر $ڕۆژهت وڕاد$ﯾ داﯿ Yدن زۆر ره ﯿ ن و$رد&$ت،هﯿادار
د$ا رد $ﯿ pم ڕاد 6 $را 3و &ێ 7ر ن .Yم د$و6 $م او$
هر&ﯿزڕوو داZ ،ﯿ $ن هروا ﯾ وڕ$و $و،$م ه S#1رۆ 5Zﯿ1،$ﯾ ن
ﯚ ر&زو.$
6م ﯿ ﯿ زو وز$ﯾ pو#Z .و -ﯿ #ﯾ$#ا چ ت ﯿزا وچ ڕ
دو $ج و) 3رد $ن ﯚ دڕدۆم ,ت .م د$ﯿ +ڕاوو ڕو 6وا " و)ﯚ
$#د،وژن ا –ز7 .0- ) $ر $#ر 6ڕش 6رز$ڕۆم 6وا 6زاددو،
ووان را >رر) و"ﯾ داﯚ د$د .د$ﯾ3ا 6وان 1,5 Sم 6م
ﯚ ﯾ دا&ﯿد ﯿزا دv$رو و$د ه) 5) 1ﯾ& #$ڵ ڕووﯿ .
`ﯿ +رد ،واو د$و.
6ﯿ ز$دان ) Oﯿ#ﯾ( 6زارو 6زﯾ 6ر ﯿ ن 6و #هﯚ ر زوو وا و ﯿ ,
ه .وﯾ pو61895 .ﯿ #ۆ هﯚزوﯿ $وا O 3ﯿ#ﯾ ور ز ر،ان
6ﯿ ab1و و$رز6 ر 7رق و 0واز داد) . $زﯾ 4ت( Zﯾ ,Oو ت
0دو3 36 ،و واﯿ ن 6زاد د$و $دااﯾ .ﯚر#Z $و -ﯿ #ز3 $
6ﯚڕو) هﯚ دازﯾ6 1ﯿ Oaﯚ> 36 ،ﯚڵ f Oد$د،م دا Oﯿ#ﯾ
ژ6ﯿ_3ﯿ ر ز ، ) $و و$دوور 13و "ار"ﯿ 4O $ر&ا وت ر ,د
6م 6ﯿ Oaهﯿ tت ڕو ر $ ,و$و ،$ڕﯾ" $و. ` .ﯿد 6را
و` ون و ر , &$و ،را >ر و 7$دار 3ن د$ر 0دوو.& $
ﯚ را.
ر6و$ش ه و 6ه .وهﯿ 1ن ﯚ ) 1X,ار$ﯿزا ) Oﯿ#ﯾ(, 6ا )ﯿۆز
و اد 6 م 62و2و :ﯿ 5ﯾ ` ڵ وو 0 $و$ر Zﯿ ن ڕژﯾ4
4Zد$ﯿ1اu) .وا 6 ،زاد د$و$ﯾ ه O .ﯿ#ﯾ درا،
Zﯾ&ر &ﯿ ,ز$ت و$ر&ت و)5و ه ور .0 .هرو $ڕا)ﯚر ﯚﯚ
ﯾ 3ﯿ د$رد$وێ)) 5ﯾ ن(ز ) $و f،و &,uﯾ ن د ڕاد&$ت)دY$
د$ﯾ وێ 6ﯿ رد 3ر ﯚ (Yﯾ 3 $ن #Zو -ﯿ ،#و ,و
و ,"،$ه ) ش ه 1ار و ` #ڕ د$ت 611908و هروا bﯚ
ﯚو .$ر6و$ش >وو $دZ $ﯿ$ﯾ ر ,دﯾ,و#Z .و -ﯿ #
97
ڕاد$ﯾ دژ 6ﯿ Oaت و "و ۆڤ ,,7و $ﯾ & ڕاو 6 $ڕا
رد5ﯿ) ،Yﯿ و 3،ن 4Oود دوو$م ،و دو & ,5ﯚرا> .
1900م وو ه و ڕووﯿ و رز وو $راز و S
Oﯿ#ﯾ ،ز ) $ورد $ورد $رﯾ.5) ,ﯿ ز$#ڕۆﯾ Oﯿ#ﯾو د
ر) ه دوو ڵ ) pد$ﯾ 3ا )35ﯿا و ) ڵ $#و،$د .و # Oا
ﯾو[ 6 S .$ڕاور ه #ه #ر$و Oﯿ#ﯾ هروا ﯿ ,4uهڕ $ر
ر$وژ6 ﯿab1ب ز 6 6،ژاو $هﯾ1را ر ,و د رۆ Oﯿ#ﯾ
ون هﯚ ر دڕاو ر&ا دv$ر$ﯾ ن ) . 1X,ه ,6ڕﯾ O pﯿ#ﯾ
.0رﯚﯾ , 6و .م هﯚﯾو#" $ه .و و$ر)uاو$و و"ون.
) ش ر_ و u,ڕژﯾ#Z 4و -ﯿ #د) 3$ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ
و),5وو( ) -1908ژ دﯾ ,ول ر$ت و د$دو-Yار $ﯿزا Oﯿ#ﯾ
و ه Z .ﯾ ودﯾو،م ڕا#3ا ر t1و1وا ﯾ ن "`ر$ﯾ ن
داو ،$رووﯾ )ر 2و(وهڕ$ﯾ 6م زو1و $ﯚ داﯚﯿ,را )5و
و0ده 1و هروا &ڕاو6 $م زو1و,O $و ر$ڕۆﯾ j ل و ر-دواﯾ
رد $ﯿ ,رت 6زاد – زور [ 6ڕاور )5ﯾ و 6را وهرج و
رج واو و .رد 3ن ،و رﯾ `#وﯿ ،و` ﯾ +ﯚﯿ ,ور
، > 6ﯾ ن6-و0ﯿ ﯿ#Xﯾ دﯾ ,ر ه#ا-و# 6ا و)د$رﯾز(ﯾ
)O ار رﯾﯿ.
ه Z .ﯾ &ڵ ر 6ڕش ﯚ زﯾ Sو و" 6ﯚز ردران.
61908م هزا Zﯿ$ﯾ ﯚ ﯾ ن و1911ﯚ > 6ڕﯾ,ان .وو
&ﯿ ,د،وnﯿ ﯿ` ,رﯿ ن دا،ﯚ ورز0 Sر$ﯾ &ڕاو $و$زZ
6ﯾ دﯾ ن و .ﯿ ن د .د$اﯿ :Y Yر $ڕ ﯾ دﯿ &،رد $ن
رﯾ Z و وڕﯾ6 .زﯾت د 6ر ﯿ ن د.$ﯿ Yون.
ﯚر $د $ﯚزد$هم &ڵ دا) #زۆر 4Zر ر $دv$ر،دواﯾ
ه ت .م &ڵ 45 45 30و ﯚو Z،رﯾ ر$ڕۆو ,و
ه 0 رو ر $ڕووﯿ ود $ردا& 1ه S#1دv$ر $ن ،و$ز6 Zﯿ ,ر
رزۆ و،و 6م # 6 Zا ) ﯾﯿز 1914 ه.ڕاو `ﯿو.$
ر" و $ن:
ﯾ 3ﯿ زن¯،وﯚو6 :$ﯿ#ار 6 $رﯿ.،35& gودﯾ,ﯚ #و$زاڕ $د$ر$و $،$
148و382و391و371وژ ر5400-،346 $و 953و$زاڕ5964/106!0 $
رﯿژ ر $ )ڕ، 4 .ودﯾ,ﯚ # زن¯،واو:$ ﯾ 3ﯿ
)6،(1866)3،(1896)2،(1881)،5،(1880)4،(1879)10،(1878)1877،1)،54،(1877)28(1877)16
98
ڕۆژه ر$ ﯿزا اف.ر .و&،fزار Y3) (1898،(31897،(1896
ﯿدرﯿ )#1ن(1893،
,ﯚﯿ1و¯ $و ﯚوO :$ﯿ Gه,وت) :ﯾ #>5 bرد 3ن د$
د3ﯚرا ﯚر(1983،Y ﯚزد$هم()ﯚﯾ ﯾ
داددا 3ن:
99
35)-2ﯾ 4& pن ر$ف 6دﯾ+3 Yﯿ Sﯾ, Yد ﯚ د$ﯾ#1ار ﯾ
و `2ﯾ و Xوﯾ و و& .ور $ڕ>را ز6 $وه$#1و S
3ن اد "ارم ﯾ6 ,م ڕﯾ>را ﯾ, Yر #>5و 4O :ود
6ﯚر 6ﯿ#9ام د ،ڕ 35& ,و"ه )$#ا .وان وY Y6
و،Yدﯾ ر )2،ڕ.552$
-3د$و $ﯿ _ون داوا ﯾ#اﯾﯿ ن د$ت.
-4و 2 $رز ﯿ ن د $وﯿ ر Oﯿ ب ر,ێ ,"،رز ﯿ ن و 7 0ن
ﯿ6 #ﯿ ز $ﯚ ڕ 11رﯾ ` bدرﯾp ),و $دوژ 1ﯾﯿ ن هو .هر Oڵ :
هو،م و $د$دﯾ3ا چ Sڕ 11ﯚ 6م رﯾ bد.
-5ڕا3ﯿ#ا S "1826رﯾ 3, bﯿ رت و,،ﯿ و #>5 ،ﯾ ن دران.
_-6د$ﯾ,ش هر" #ﯾ#ﯾ ن م و ڕﯾزو Oر ﯿ ن هو ﯾ 3ون:
` _در ﯾ ,nن و. #>5 _
-7ﯿ رد nﯿ )2،1#+0ڕ.38 $
-8ا #1>5b)$ّ◌Yﯾ #د◌ّﯾ()2ڕ.15 $
16-9دو ) .ڕ رﯿ ژ ر&(1881)،5$ﯚڕﯾ1و $ڕوت ه رد $ن
ﯚ6ان` `،ز Z :ﯾ#و ¯ﯚ د3ﯚرﯚ"ان6 15،ﯚ3ﯚر#&1880راو 6 $وت
و [6 ،dﯚر ﯿ6 17،ﯚ3ﯚ 1880
-10زاهﯿان دا Sو& ن ﯿ o 6م د$و0 $ﯿ ردو $ه و رد 3ن
6ان و 1,) 4Zد$و ر ﯚ ڕﯾ>راﯾ و و 16 .$د ) ڕ ،
رﯿ ژ ر& d[ ،1881)،5$اﯾ ،fران6 31،ﯚ3ﯚ ،1880هروا وا b1ﯾG
او $ژ ر` `،22$ز ا ﯚ &ﯚ ،Yا)ﯿ 620،ﯚ3ﯚ ،1880
-11ﯾ# Sا هزار2ق رۆ `ﯿ+ﯾ و6ﯿ#9ا 5س هﯚز Sو.
6-12ﯾ 3ون :ﯾ ن. ،ڕ $ن ،ز$زا ن ،و`ر.9 ) )$
3-13رﯾ O S Xون ه.Y
6-14وت 0ر$ﯾ ه رۆ 6ر ﯿ " و Z :ﯾ#و¯و$ت ،وو داواد
6ﯿ,ر ,ﯚ ر,دن ڕ&$ڵ _ ت6 .م 0ر$ﯾ و& $زارش ا ،م Sدواﯾ
6وت & :م " و),و 1چ &او &ز$را .و$زاڕ $د$ر$و 6 ،382-248،$وت
&اﯾ6 ،fﯚ3ﯚ ،1881
#`،# -15رد )ﯿر fb،45 ¤-n8(1922از0ﯾُ◌ + p>10،$#رد.267 ¤-n8،
-16ا 1د ) ر 4ﯿ 4ر ،(1881)5$ت [،dار ﯿ7،ا)،1880>3ﯿ1
4ر.61$
-17ا 1د) ڕ ، 4ﯿ ¤ ،(1881)5ا&ش،ا)ﯿ 20،ا1880>3
)ﯿ & ¤ش &اﯾ،fا)ﯿ 24،ا1880 >3
)-18د$ﯾوێ و ,ر ﯚ $#>رد5ﯿ،1>,) Yم د3$ر $ه و S
) 3ڕاد S0 $هﯚ رد 3ن ﯚ د3$و $د$وت #ات 16(.دو دﯾ,ﯚ #
) ڕ ،رﯿژ ر+ ¤ ،(1880)4$ﯿ Y3ﯚا،وان> 3[10،ر .1879
-19و$زاڕ $د$ر$و` ` 382/248$ز 6وت &اﯾ،fورز6،ﯚ3ﯚ .1881
100
-20ه ر> 361881 $ﯚل ه 35ه .و ,ڕ زا Z :ﯾ#و¯
ه1ه 1و -ران ` dو6 ،: ,"،ا هڕ $د $در =دﯾ ,د$د .ﯿ
ژو6ﯿ1881 Yو د $را وﯚ > 36ﯚڵ ردرا> 3[ .رڕاﯾ,دو ﯚ & Xڕاو.$
-21ﯾ, Yد Z :ﯾ#و ,& ¯ﯿ-ﯿ ن Y3ڕز& رد،ور 2 ﯾ ن
)و) & 6 "$#ﯾ ,ﯾ 43 .0و .م Sدواﯾ و ددا 3ﯚرﯾ ن
د.$ﯿ Yو.
`11،9+ 16-22د ) ڕ رﯿ 4¤ر` `(1881)5$ز +ﯿ Y3ا ،ش
ژو6ﯿ6 `،1880ﯿ Gاو ژ ر.7$
16-23د ) ر ،رﯿ ژ ر` `(1881)5$ز &ﯚش &اﯾ33` ،fﯿ29،ا >ر
.1880
-24ا #15b)$ّ◌Yﯾ #د◌ّﯾ()2ڕ.15 $
-25ﯾ دوو ه .ر 4ن 6د$ون.
-26ﯚ 4و و $ﯚ Oﯿ$#را+و 20ل ﯾ ن " و,>ن ` `ز [ dو
7ﯿ6،Yرز$ڕۆم7 27،ﯚرﯾﯿ 16،1892د ) ڕ، رﯿژ ر.(1896)3$
-27ﯿ6 ،t1ر 3ن)2،2#+0،ڕ.219 $
16-28د )ڕ رﯿ ژ ر (1896)6$ه ارد &ﯾز ،وان> 3[10،ر.1894
-29دوو وا> ر &ور $ﯾ 3ون :رۆ `ﯿO +ﯾ$#را +د$ﯾ
و$ن 1870را) و .هو - :،د دﯾ ڕێ Z :ﯾ#و b ¯
)+و) ﯾ ار O $ﯿ#ﯾ و$و د Xﯿ ﯿ5 -ﯿ6 1زﯾت دو.
16-30د ) ڕ ،رﯿ ژ ر(1898)$و&،زار7 3ر ن &+3،o1ﯿ،dژو6ﯿ¤
.1898
16-31د) ڕ ،رﯿ ژ ر8716(1898$ث6 ،ﯿت ر وان> 3[1،ر.1898
----------------------------------------------------------------
) ژ)(5
ر: $
101
و 1914 دواﯾ ه ت .م و $ﯿ $دوو $د $ﯚزد$هم 0رﯾ S
ڕووﯾ#ا زﯾ61914 ,ﯿ ,4او $رد 3وت ،زۆر د Xو
هر" Sڕادوو د .دا دوو د ﯿﯿ ڕﯿزا ) .n 30ﯚڕ
و 46ﯿ Sوﯚ) ن ﯿ6 3ﯿ#رۆﯿ&6 ،Sره 36ه$#1ش دژ ردان ,و$ر
&ﯿاو و ،م ز .ر& ر ﯚﯾ `ﯿ +رد ڕاو# $و ،و$د !$ه. 1
هﯚز $ن &6ر ه "#ار ز$ﯾ" Yﯿ> pان ،د 4&$ن د$ﯾ 3ا رو ر,
واو ﯚ ڕ 6 $ﯾ و0ﯚر) " $ﯚ،Y3دواڕۆژ وان &وو ر 3ڕ $
"ﯾ ,و.
م 0ر$ﯾ 6ور-ﯚ ﯾ،م او،$ڕۆ` ,ﯾ>ن &3.ﯾ ن هو.
هوڵ 6د $ﯚزد$هم Zﯾ&ر رار 6ان ر$و ارو &+ﯚرد$ﯚو.$
ژ رﯾ زۆر و$ن " درو)ز ﯾ 5 ﯿ Yون .رۆ Zﯾ #, ار
د $زن &ﯚڕدران و1 6ﯿت و 6ﯾ pهﯚ&ون و 6ﯿ`aﯾ ن )ﯾ#اد# 6 .ا 6ﯿab1
وﯿ j01906 ز $ودا دﯾ ر او ان رد $ر5ﯿ Yو ت
و 6ژا#ارا `ﯿ+ﯾ و 51وڕ G$د.
)6ا(ش و$و 4Zو $د $هژد$هم هزو )ز6 # ,ز و#ا ،
ﯚ ﯾ ز ﯿ7 $و 1735دواﯾ ) Xت.
دواﯾ ڵ )5ﯾو 6ﯚز و 6را ﯿ 0 ` 1 ،رﯾ ن # 6ا
1794د $ﯚﯾ ن روت دا[ 0 ` .#رﯾ ن ` هﯚزاﯾﯿ ن هو ،وﯿ$و$ر 6م
و u1ﯿ6 1وﯾ ن ڕز &$#تZ ،ﯾ# O 1ا $#ﯚ ن د$م ود$ز& ,3
`ﯾ#و رو 20ل ووو 3و$د .Y1
ه 1ار د$ت م .ژ$و ! و" م ,ر ڕوو ڕوو ون.
و7ڕ $واﯾ و, Yر د$و و #$ﯚ ﯾ د $ه$#vهم م 2و$
6ﯿ 1و 6ﯚز ) ڕﯾز& ﯾ ن واوو و ه 6 5)1م )5ﯾ Zﯾ $ن ﯾ
وان رد ه وش و ڕۆﯿ ن هو .و $ه 76 ﯿ ن 1709م 2و $هﯚز $
ردﯾ pو$و ﯾ را د$ر6 $ان ر6و ڕاد $د$ت و رز $ﯿ S1د$ﯾ 3ا
د3$ﯿ ن ردا&ت .ﯚ 4و17191،هﯚز $رد ه داﯿ ن &ت و ه bﯾ>ن
6ﯿnه ﯿ1 pﯿ ن د S .در -1747و6ز`زا و 6 5, $
ر,د هﯚز $رد-ژرا " ،در5ﯿ 1زا&وس-ﯾ رد $ن وڕ $ن
و 3ﯿ رﯾ ن ﯚ رهم و$ر& Yﯚ ﯾ د S$ه >و 6را،ر$و 7رس )ﯿ ن )$
و +ﯚروو.$
هڵ و رج و ،رودۆ 6 ,وه 6زوو ,و , S& ،ﯾ 5 ﯿ Yو ) و
)ﯿو 1X,) ,7ن و داﯿ Yد 1 6ت را >ر هﯚز $د$راو د.
6 6ﯚ ﯚ ﯾ د $هژدرهم ) 6ور $هﯚزوﯿ $وت زۆر ز $#دp) $
102
و .را7ت و `دڕ$ت ردا ,ن و GOو" و$د ر6م ﯾnو Zﯿو هﯚز ،هﯚ
دڕاو & 0 ` .رﯾ ن و6 .م .ژ $و& , 17ز$و،م ﯚ ` 0ر $ن
! و" ﯾ #وﯿ= و،وزور م هﯚﯾ دوا ) ر" ) ر"و 6ان و$
د $هژد$هم ,7وهزر ﯾ[ ر" و ،,ﯚ +ت رێ &ا#وو .$هر
4Oا 0 ` ,ر ،ﯾ ن و وت &ڵ رۆ هﯿزو ا `ﯿ +ن
p45داو.
م ر$و,O $و و6)#$ﯿnه ن )،ن ران( زا&وس `ﯾ>ن زﯾ Sو ،ۆڤ
#و" 2ﯚ ر رۆ هﯚز $ن ﯚﯾ#ا وا ﯚ د"$و ,Oو ت ه .و,
د 31ﯾ .م زور رۆ ن داوا ر)داﯚ( 4Zون 1ز$ب
و،م زور م هﯚﯾ > 36ﯚڵ & Sدوور6ﯿnه ن ﯾ ن ران و ،ر 6
ﯚدو $ج و) 3ﯾ ن 6زو`و ﯾ ن داوا ر ز&ﯿ هڵ و ر 3 ,0داو.
,ﯚ ن ﯚ ه 1ژ 7ن و و د رد O $ر و" دوور 1ور
داﯿ35وون ،.د$و $ﯚ ,ﯚراﯾ و "و6 ,"،م ,دv$ر $و
&36 Sم و>ون.
هر ت )ﯾ د$و j0ز و 1639 داﯾ Gود$رهم "`و&ڕ$
دوو د$وت و 6وا د$ون .هردوو 2ﯾ ن ،ﯾ 4Zو6ان ،و د $خ ر.
ﯾ#رﯾ ن ) د$دا.
,Oو 6ان و ڕاد$ﯾ هزو )ز و>و د $ر 0و$ر ردﯾ_ﯚ
د . ,$هﯿاه1uﯿ Yرد) $ز وڕ ,Oو و"ﯾ زور
وژ زۆرر Sو ه داﯚ وان,O ," ،و زو رزۆ و"ﯾ
0ﯿ ڕوو ڕوو ڕا3و ﯚ &ڵ رو هﯚز 6و +Zوم وهروا) رج
و&،ﯿ ن ڕﯾ$#,و .Yڕ 5و ڵ ،ان ,Oو و"ﯾ ورۆ `ﯿ+
و 7ر $#ر ﯿزا و و$ن 0 #, ,ﯿ ,و $زور 0 S .0ﯿ دو$و.
` 0ر$ﯾ و $د $هژد$هم )uوا ز$#و )ﯾ#$ار د $ﯿزا
Zﯾم هﯚﯾو ا و $ﯚ رد$وام ت 6م هﯚزا ﯾ $#ا دژ ,Oو ت
),و$ر$ﯾ ) 0 ` .Y1>,رﯾ ن زورZ ،ﯿaج ون رۆ ن ), #1ن و7ر
Y 1د6 $م 62و 2ﯚﯾ ن رهﯚزوﯿو `ﯿ# +ا [ #و#) .
,Oو ت و رZﯿت )#ان و ه 35ﯚ رۆ Zﯿ $ن &! و .هر" #ڕ.$
و$ن ﯾ, Yر و"ﯾ ) (ڕ " .ر$ﯾ 0ﯿ )#1د رۆ `ﯿ+ﯾ ن
,O .0و ت و،
و$ن Yﯿ,رﯾ pد$ﯾزا و uزﯾS را >ر6م رۆ Zﯿ$ﯾ ن
ﯾ`ﯿ Yد $داو 7ر )) ( 5د$ا6 a 6 و 2دv$ر 7ر $واﯾ ,ت.
ه6 >م ڕ$و 3ه 0 5ﯿ واز #او .زﯾ Z1810 ,س ﯿزا .0
6 3ﯿان رﯾ Sو ﯾ Sرۆ Oر 2ﯾ ن )7 ( j 6ر ن ر
ڕاواو ﯚ رۆ ﯾ .ڕ1ﯿ3و ،$م رو ,1م ر$و $و$د $ه#1)- 1و
1و 7ر ,Oو ت م ر ز $ﯿ36 1م و , 6 Oو$ر&ت.
103
)ﯾ& #$ڵ ﯾ.وﯾ Zﯾ زن وڕﯾ " .ر $ﯾﯿ 0 ` ،3رﯾ د3$وداوﯾ Y
هuو p45و ر د$ون ،وم 0ﯚر2 $ق د$ﯿ رۆ د 3$ﯚ،
4Oاﯿ ن د$د 30 ،وان ر $ﯿ ن ! د$ون ور$و) pد"$ون .ه
ر$ت ) ڕﯾز& ر ) ڕﯾز& )6رد($ش رد $و$د 1& $د$ت 2ﯾ ن
دا ون 6ﯚر$ ` 0ر 1790 ودواﯾ و 2ﯾ .ا &6 .م
د0$ﯚوu) .$وا و 7$دار ) رﯾز& ر $ن)ا# 3اران( 6رد$ن د$ﯾ ر 6ز ﯿ ن
` اﯚو 0 ` )،$ر زور)ﯚ ر$د , Yر .0ﯾ#ا
دا ﯿ ن د$د ،و داﯚﯿ,را ,Oو ت )ﯾ#$ار 2 ,وان`" ،و&ڕ$و 5ﯾ ن
د .# b $م از 4 O $ﯿ ن )3ﯚ 2ﯚ ڕاد$ﯿ 5و ،وا3و ،د 3$ﯚ د$د(
0 6ر$ﯾ Sو ڕر ﯚ ) .0رﯾز& ر 6رد$ن ﯚ ﯾ د $هژد$هم
ڕووﯾ#ا 0 ` .ر $ن ﯚﯾ ن ااﯾ 6داﯿ Yود3$ر د 3$ﯚ 1
،G Oواﯿ ن د$وﯾ ر 3ﯾ ﯚ ر1 &$ن$ .و ن 6رد$ن داﯾ ,ﯿ= 0 ` ,ر
و د$ر ر )رو$رد$ا 6-ﯚ ¦ ﯿ 1ر 37$ر ) رﯾز& ر-ﯾ و3 -ﯾ Yڕﯾ .و.
` 0رﯾ ن و $دا $#ﯚ ن رۆ ` ﯾ fڕﯾ= Gدا3ﯾ1و .$هS#1
0رﯿ= $ﯚﯾ ن رۆ هﯚز $ن و 4 O 1و"ﯾ د د$دا،وڕا 5
6م رۆ Zﯿا ﯚ و"ار"ﯿ $د$ت و3ت 6و ﯾ و و`9ﯿ ﯚﯾ ن
) ` ﯾ Gد$د .ﯚر$ $و ن ،و وا .0و ،ﯾ u S
97ر$د6 .م ﯿ= $ﯾﯿ 6ﯿ ,ر هزو ا وزان و)[ﯚر ر$ه د$ر.
6و G Oو4Oا ڕا 3رد 3ن و،ود$ر& ر ( ) &$دا6ﯿ Gو د$رهم ڕوو ه و$
و ،رو ر ,Oو ڕﯾ$د$د ،و دواﯾ د و ن ،و$و,O .0و ت
و .0،$ر,O $و ت رد$وام و .هروا ه دا ڕا3و ﯚ وا 2ﯾ ن
و #$و و"و 6رد$ن 1865ه .و ,رت و $و.
.0ﯿ6 3م 0ر$ﯾ در3.و ر $ﯚو ،م ﯚ ﯾ دO$و S4
زور #6ا 0 ` 1رون .0،رۆ ردﯾ ن &و .$ور 6رد$ن،
ﯾ دv$ر $ورو ڕۆژ 6وا &ﯚ ور ،رز $ﯿ 1و6،ﯿ -3دﯾ هﯿزو
و 3ﯾ Yار$ﯿزا ,Oداﯿ Yد$د .ﯾ.وﯾ Oﯿ#,ا 7ر و
داواد$ا 200ارﯚ و ،$ڕا3ﯿ#ا د$ﯾ3ا 4000ارﯚ ﯾ#ان 1ر6و$ش
دﯾ ن هز ڕاد$ﯾ واو ﯚ ه 1.د $ودان ور& و" &ﯚڕێ و .م
ﯚ Sو$ر& Yوان) ( ﯾ>ت د$ﯾ "،1830ر u $رو&ڵ &$#ﯾ ن
)،>,ﯾ ﯿ ,ﯿ ن ,"،13 د$ز& 3ت , Yر د$روو
ر$وان و و6وان هزوا و $ون ) ( 3ا6 وان زۆر + $ﯚ رداا#ن
وادار ,ت .ڕا3ﯿ#ا دواﯾ#ا ` 0ر ه 1ر 6و ﯾ ر $زاد$ﯾ ران و G O
ﯚ و" 1ﯿ ،Yڕ$زاﯾ زۆر #و0خ ) ه د( د,) 3$د ،ران >0ورو م
) $ﯿ5و ه=>ارد ﯾ ن د$م )#ا 1و`وڵ ,ت-ه ره#ا ڕ
ﯾ دﯿ & 1914ﯾ 4 Oدv$رو .ڕوو داو Z :ﯾ#وو و.ژ$ﯾ
,ن ﯚ ﯾ د $ه 1ﯾ د هروا ڕووداو) $ﯾ#او د#3$ر 4Z =و
ڕووﯿﯚ 6ز$ر ﯾ ن ﯿ 5دا 6و ) 4 Oﯾ& و"ﯾﯿﯿ ن ﯿﯿ د$و $
104
هﯿزو)زن ،و 4 Oه>=ﯾدراو $ر 0 ` &$ر >0ورد $ه.د #" & 6ر
Sﯿ=دن وڕدا Zﯾو ﯿ$و هﯚز $ن،ﯾ Sرداﯿ ن ,Oو ت ,ن.
.ن &ﯚڕا ,ر 6ور ` 0را ﯾ ر د .و$ $ڕا 3د$
ﯚزد$هم ژ ر ") $در 15ن( ز Sهﯚ ` ،1896 #را >ر 6و
6ژا#اران ز$ر$رو,وو و$رزﯾان ون وهروا ز Sهﯚ $وو " O #ت
و > $و ﯾ 5 ﯿ ` 1زا 3د$ا،#ورد $ورد $ڕوو Gون د .زﯾ,
ﯚ ﯾ د $ژ ر6 $ود3$و ,ه 35و " در5ﯿ Yو O ﯿ ب
د$ه ،Yو "$#ﯾ ﯿم ﯾ "ار 0و$ر م و .ﯚ 4و ،ﯾ
د$ورو)1900 35دوو 0دا,اون 6 .ژا#ارو ﯾ 5 ﯿ .Yو6م
ﯾ 5 ﯿ Yﯿ ﯾ 5 ﯿ> Yو ,و "و 0ڕاون و ر" و$
Zﯿ $ﯚ & 6دارو6 .م ﯚ ڕ>ر `ﯿ+ش ﯾ, Yر هو .رۆ
و6 $و&$#ا ون #6ا Zﯿ$ﯾ ن وێ > 035ون Zﯾ ﯿ
,وهرهر رﯾ ,د $ه 6 1واﯾ د$ر$و $دv$ر هﯚز$ﯿ ن ون .د$
ردا& , 1زۆر,O 0 6،و ت،ﯾ ن هو )ﯾ& #$ڵ د#$ارا
` 0ر ڕا 5ن ود 17ژﯾ ر زۆر رۆ هﯚزوﯿ$و و $و #$و2ﯾ ت ﯚ2
ﯚ ڕا، 5و هودا د)$ﯾ` #$ﯿ+وهﯚزو Zﯿ$و ﯿ $و د$وام د.
` 0ر $ن رد$وام 2ﯾ ن دراو ﯿ ن هڕ$#$ان> .0 .ا
4Zو ,6ن ور 4ن د $در6 =ﯿان ود $ردا& 1و،
وژ ,ز2$ﯾ ن زXز6 $ﯚڕو) ﯾ ﯾ ﯾ 3ﯿ و ڕووﯿش و ر ر ران :ﯾ 3ﯿ و
ڕووﯿﯿ ه 1914 ﯚ Yدا ن ر 0 ` &$ر &ڵ ﯾ #ر داون.
ڕوﯿﯿو 76 5, 35) 4Zن ﯚ د $ردا& 1ورو
ڕۆژ 6وا 6ان ره ﯿ ن و$ر&و .رد 3ن و 6ز$ر ﯾ ن رڕﯾ ) .ﯾ د$و
" ڕوﯿو ) 4Zرو د$هو$س زو>1ون ،و S3 6و ر" و
6زادﯾ_از د$و6 $م دوو و"ﯾ دوورد $و.$
ﯚ ﯾ د $هژد$هم ڕووﯿﯿزۆر رز $ﯿ6 1ﯿا ه,وو ور 6ر
د $ردا&ت،و &1800 ر 30م )3ز$#دو6 .ان ﯚ رر $
&ڵ د $در =ڕووﯿ ﯚ رو ن 6ر ﯚ رﯾ ,د $ه 1ﯾ ر
6ﯚڕو) ﯾ ن و و,1812ﯚ م $ڕووﯿ و ه و ) 1ر،ز$ر$ر $و,وو
`ر$ﯚ ,ت .ﯚ د $وا&ﯾ) Yﯾ6 1813 3 6 4ﯿ4زا&ﯾ زار ڕووﯿ2
ﯚ و .0ا د3$رو هر م زاد6 $ﯿان 5 0ﯿ 1ﯚ دﯾ ر
ت و ﯿات & ` ﯿ#ور 3ت 7ر 6 . 1م هر"#
و "$#ر`رار 1 6ﯿت ﯾ ر د$ر م ڕ .ڕوو دا د$ر $وت
د$و.$
ﯾ 3ﯿ ﯿ.را , Yد ڕووﯿ وهڕ $ا ﯾ ﯚ ه#1و دڕاو
,ﯚ 7ا داﯿ Yد 6ﯿ ,ر 6ان دژ ڕووﯿو =،ﯿزا زۆر ﯚ
هزد ر& 6ان را >ر ڕووﯿ ﯚ ر6 3 &$ان رد.
105
"ور , Yد رووﯿ ران )،ﯾ 0 ` 3 3ر،د $ه 1ن و د $دا
رز $ﯿ 1ن , 6او ," :ڕووﯿ ﯚ ﯚ هر 0ر 0 Sر ) Sرو b7` $ز د$ڕ# 7
6ا هش د 4Zدد$داو،وادارد$د1827 .ڕوو ن 6وه
ور 6رس ﯚو،$ﯾ ر$6 $وان و وان و دv$ر 0 $داﯿ135
`ﯿ +رد 6م و"ﯾ ﯚو .# , $دا ن و دﯾ ر د 6رس و 1ور
و ﯿ#ا &ڵ ﯿ 11ر u 4ﯾ ر`رارا.
6م O .0ون ه,ا#ن و ` 0ر ,ﯚ Sﯚ ڕا& 1ا ﯾ و#
هﯾ >و م و $ﯿ ن ڕ [6 >351رد هر0ﯚر $د$ت ﯾ ن 6زاد،
هڕ$ﯾ ر$ت دۆخ و "+ﯚ ﯾ ,Oو ت د .$ڕﯾ$د `دڕ` $
و.ﯾ6 1م ﯾ [6رد 6م 6ﯿ_3ﯿ ر $رد د$ت #,او$
د2$ت هز د $ت،هﯚ # , 43ر$7وان ر$ت ,Oو ت و.
) 0 ` 5ر و ,5) ,1وو و) ﯾ +Zﯿ Gدﯾ3و >0ورو$و )
د$ $ڕا6 3ﯚڕو) ڕۆﯾ Y35م رﯚ 6و ر6،ﯿ,ﯚر 2jزۆر`،دڕ$ت و
ا ﯾ ﯚ و$ﯿه ووﯿ ن د 1و .$ﯚر .0 $دا,O 135و ت )uوا د$و
6ﯚڕو) ﯾ Zﯿ 4ڕ $رۆ و$زﯾان ,و ڕا3ﯿ#ا ر) 6 35و6 .م از،$
دv$ر $د 5ﯿ 1ه,وو رڕﯾ .ار$ﯿزا 6ﯿ,ﯚر ) )ورد .
6 1858دﯾ Yر 6،ﯾ Yد$ر 0ر او و )رﯾ ) 5رز$ر 6رد$ن
$#) 1ج( ردان د6 .و6ﯿ ,ر ﯚ -ه S#1ز وا `7ﯿ را >ر
6 j ` nﯿ,ﯚرت دا و `وڵ د .ر 5ر ) (د$و$ﯾ
b6و ,"،ز ه >` 5وڵ و ز1ش زۆر ڵ و.
د$ت هون ﯚ ﯚدو $رهم و ﯿ ت p)،ر 1ڕ $د$م ود$ز& ﯾ
6ﯿ#ار Xو و رزان و ) 30ﯾ )ﯚ3ﯾ،هﯚ ) ,$و )6ﯿ ز$
ﯿ د$وت داوا د$د ﯿ ت( #و>و .و$رزان ز$#و
د$ﯾ #ا," ،د$اﯾ ) ,5و$ن Sﯾ ن ﯿڵ)6و 2ﯾ ن ﯿ هﯚ ز S
,ﯚڕاﯾ د$دراﯾ(دارﯾ5ﯿ ن د$دا6 .م در=اﯾ د $هروا و1
&,"[ﯾ " ر$ر&ﯚڕێ ﯾو .$ز ﯾ 3ﯿ ورز ڕا)ﯚر Sر$ت
))ﯾ , 4ر د:$ داو$ 1895-1894ﯿ 5 و زر&
ﯿ ت( 6ز$ر ﯾ ن دراو Sرا >ر 180000ن ت ) 3د$و و#$
داو 3700004 )،$ن و $و د $و)ﯿ ﯚ داو$و) 4زو
6و و 0 ` .$ر 6و ﯚاو$ﯾ ن ران د $د&$ﯾ –ﯾ 6م 46 3
زﯾ , 35& 1د$زاﯿ -Yد ﯚﯾ ن د$زا و$هو ڕﯾ .ﯚ.زا ﯚﯾ ن
5ن ) 5ن د$د.
` 0ر $ن هر" 0#ر ه .و$ﯿ ن ﯚ ڕ$د رو #ان ه ، 1#م هﯚ زو
2واز $ﯚو 43ﯾ 6ﯚڕو) ﯾ ن ﯿ# 5ا ﯾ ر وس م ر$و$ڕ$د
6ﯿ Oaت 6ان-ﯾ pو$و ,O 1 4Zو `د$هژ،1روو
د$ون .ﯚ هر,ﯚ ن وOول و`2ﯾ &ﯚڕێ و هﯚ د$
در=ﯾ ڕووﯿ و ورﯾو ﯿ " +و 6ر$زو ﯾ 3ﯿ ﯚ هY3+
106
و`#ا 6ﯿان،و $ه،#1د$ﯾ=ا 61890 .#و" #ت ه .و, $ﯚڕاش ر$ت
ﯾ$د رو #ان ه.ﯿاو ،و2$ا 0 ` .ر $ن `ت ﯾ 3ا ) ﯾ رS
و)6 Y1>,) Sوان 0 6ڕرا Zﯿ $ن 1ﯿ ز ,ت .و $زۆر
د $ﯚزد$هم ﯿ د$ﯾ 3ا 12000هز ﯚز "+ﯚ ﯾ رر ارو ﯚو.$
ﯾ 3ﯿ 1853و #7$ﯿزا ﯚ )36 5ورد 6ڕش ﯚ 6ان ردو ،م 6م ﯚ
روا و6 .م `2ﯾ ﯾ+Z : 3ﯿ Gدا ه& S.ﯚرا ر 5
د 3$ه 1راوﯿ Y1و& .ﯚرا ن ﯿوﯚ"و 6ﯚڕو) 6ﯿ ن ر$ت 7ﯿون وڕﯾ Sو)ﯿ,
)_ﯚش و،ر6 6م ,ﯚ و2$ا1875 .م 2و ) $ز 7راﯿ_ﯚ
ڕ) .ر ز و (Y&$داﯿ Yد$د-،و "$#زورور76اد ) ﯚ 5ﯿ( -Yم
هروا رور$و ,5 ﯿaت و،د 0واو و و" ر ن م و ه6 35م
و" ش دﯾ ر اود$درا .ﯿ ﯿ[ ` ,زخ > X,) 1879و هز,
ڕر ر" و `وڵ Oﯿ ب د$ه ت .م "7 ,ر $#را 6م هز $زۆر 76را
ڕوو ),ﯿ ن د 1ن و 7$دار ﯾ ن Sودوو د و.
هر&ور $هز $رر) ﯿزا ( ون هﯚ و$ر# $ار و" ن
هﯚز $ن )$#,ه S .Yو$ر& YهزZ $ﯿ$ﯾ 3 .0ﯿ1 ,ڕ$
هز) $ﯚ#," ) 3ار 6ﯿان )uوا ` 4Zﯿ&+ر واو
و ﯾ>ت ر زوان ودو 6،و 1 1ﯾخ دان رد$وا ﯿ ,
و" 1ور6وهرد $وﯾ ن Sو$رد&$ت Zﯿ $ن 6ان هﯾ >و.$
را >ر ره6 1ر ﯿزا –ار $ﯾ ن )ﯿ د-$و u,5 .0ﯾ ن > & 6وا
1ور و$رﯾ ن د&$ت6 .م از $ه دواﯾ $و و )ر ز&(Yهروا رد$وام و6 .م
,و$ر& 3) 1و ج _5اون`7 ،ت را ڕو ت و& و&ﯚل و وڕ&ﯾ ن
د$دا .ﯚ 4و ار$و $ور 6ز$ر ﯾ ڕۆژ 6وا.
ﯚ7 ،را )ﯾ 3ﯚ ر& 1ورﯚ د$د$و...$د$و6 ان داﯾ Gو د$رهم
ﯚ ژ Xوﯾ " Yو$د1 ور زاﯿ .$م از $د $ﯿ3م و
ﯾ,+ Sچ ﯾ ) Yڕﯾز& وت ،ﯾ 6ز$ر ﯾ ن6 ،م) ( د$ﯿ1ﯿ Yواو
ﯿوﯿ 7دا S و$رد&$ن.
ه 1910وا 3ا 4رت ،ز $و ژ$ڕا ﯚﯚ ﯾ 3ﯿ ﯚ ورزه >و ا
ڕا)ﯚر ﯚﯾ#ا6 :1ﯿ#ار $رد 3ن م ,و ﯿ 4uهﯾ ,3واو 7دا
و j 6و .$ج و ) , 3زورم ﯚردان "ﯚرت د$د$ن6،وﯾ&6 pر ن و$ر.ن،م
j 6رو رۆ ن " و$ڕوان د$ێ داوا ر د$وت ﯾ ن 4 Oو"ﯾ هS#1
ررﯾ ن 6ﯿ_3ﯿ ر .1رج و رﯾ > & 6و 6م ررا و Z $ﯿ ت
36ﯚ ر) )ﯾ#$ﯾ#ار.$
و "$#ره7 1ز)7داڵ(ڕا)ﯚر ا 4رت .0ڕ ،1 $م 46رت
ﯿ1ر " ,$وﯿ=و زﯾ و ،وردﯿ Yو .ﯾ 1ڕ$ت هر6و ﯿزا ﯾ و"
،4 Oر د$ت &ﯾ7 135وﯾ دv$ردا) و و6 .م از $ره ﯿ 5
و$رد&$ﯿا .ﯚ4و 46رت ڕا)ﯚر ﯚﯾ#اد) :$ا >ر ڕادوو 6ﯿ 4م ` ﯿزا
107
زﯾ)2000 ,ﯿ د$وار $رد ﯚد$و $ﯚ...رۆ Zﯿ $و ...هش د6 .م
Zﯿ ﯚ د#$ارا 6ان ه دﯾ 1ر Sر 0و6 ," ،م هز3) $و 2
رۆ Zﯿ#" $ارو ڕﯾuو و6(.وهر وا د+" :$ﯚن دوو" و ز$ق د$ﯾ #
,Oو ت و 24 $ت ژ 400ڕر ارو )ﯿ د $و0$خ ﯚد$و.$
ر6و$ش د$و $ه وﯿزا داﯿ,1اوZ $ﯿ$ﯾ Oرﯾ ه $ن و
و"#او Z .د$ن هر م Zﯿ& $ور $داواد$ا&) $ﯾ " #ه.
ار $ﯾ ن )ﯿ د O $زر,ن6 " .ان-ﯾ pه 1X,) ,7 S#1هز ,و$و
) Oﯿ#ﯾ( و 6،از زﯾ3,ﯾ S3 Yو هﯚ د $وا&ﯾ Yم 6و$د$
ه >و) .ژ Xوﯾ( و هZ ,.ﯿ$ﯾ د4&$ن 6وﯾ 1 1وا`9ﯿت و .زS
0ره .د6$وه ڕا3ﯿ#ا "ۆ و $ون#, O،ا .u& $Zش
ﯾ $#ا ه S.ﯚ ,و ،$داواد$ا 7را "#ارﯾ ن 6ﯿ_3ﯿ ر .Y1
ڕرا Zﯿ$ﯾ و$و 54ﯿ دوو د$م ون" ,"،و "ﯚﯾ ن رﯾ 3
" و"ﯚ) ﯿ د$ﯿزا د$و و،وم از $هڕ$ﯾ ﯚ د,O $و ت ون.
ۆZ vﯿ $ﯾ ن هﯚزوﯿ،$دﯾﯿ[+ﯿ 30 Yد$ر$و و،و6م ,زور
ﯾ $#وﯾ زۆر و" ﯚﯾ ن و$دورون S ،واﯿ ن داواد$د ر6 ,وه
,ن،رۆ `ﯿ +ﯾ ن Zﯿ " $و$ڕوان و,Oو ت رج و رﯾ 6م "#ارا
داﯿ , Yت .ر 6د$و $م هز $ر `ﯿ +ﯚر ,.و$رد&$ﯿا.
رار رد,O $و ` 0ر ) 6ان )ﯿ ڕاد&،$ﯿ 6ﯚڕو) ﯾ 6ﯿ ,ر
)[ﯿو ر 6و ،ر و و"ول و) )ﯾ و" و"ﯚڵ و` واوﯾ ن
ﯚ ڕاه 1ن و ),دن رد $و1871 .و$ز $ز +) $و$زاڕ.0 $
)#راو & 6 ،دارو ﯿ 6 ول و) >Zر6 $ڕش هﯾ " و
و$ن )+و) ﯾ و & $#و) .د$ﯾ ردا 5و$ .$دا 6ڕش رزﯾY
1890ڕ ﯚد ) 7 b ،ر $#ر & 35هز $ن ،رد $ن وڕ $ن " و"ﯚ
د7$ۆ)،م 0ﯚر $هر6و&و) "#ارد$دن )6 ر ر د$اﯾ
&ﯚرا ,رﯾ ن هڕ$ﯾ ﯚ ,Oو ت ).5ﯿ داﯾ1900(.و ) .nﯚر)(n0
Zﯾ 6 ,3ﯾ و،و1910ه و .0م 0ﯚر .n $و$ر " و د$وت.
ﯾ76 Sر6 $م ) ﯾ زوا ,ڵ د6 :$م 6ڕ ،1914چ ا ﯾ ڕ
&ڵ Zﯿ $ن و " و "ﯚڵ و` 3ﯾ ن هو و Sد3$ﯾ م
Zﯾ $ه&$#ڕاو ،$ﯾ ن د$اﯾ وو =دار ردا 5ااﯾ ﯾ ن ﯚ
ر,دﯿ ن هﯚز ﯾ ن Zﯿ $دوژ Yﯾ ن ح و$ر ن ن ﯾ و د ﯚ
36ﯿ 1ﯚ ﯾ هﯚزو `ﯿ+و ﯿ $ن Sو$ر&ﯿا اﯾ.
6م ه,ا ر #ان ),5ووﯾ رێ ر 1,ﯚژ -ﯾ>ت ز$ﯾ Yڕ $ش
وﯚ) راﯾ هو ﯿ# ) 3ا 5و6 $ﯿ#روﯿ-Sوردا ,و$
, 6ا ر ﯚز Zﯿ ر و" و و)#, ،$#او$ﯾ
ﯾ ,ر ر$ش ﯿ 1ﯾ .م ش دا Sودوو د ﯿﯿ ا ﯾ 6ڕش ﯚ ڕا& Yو& 6
>دv$ر $دووروو [ 6ڕاور هﯚ و ,1وژ 1ر Sو .ه
61890 ان ﯿ دوو ڕ .ﯿ ,ڕۆو` ،زوﯾ Yﯚ ورز و ران ﯚ ` هو.
108
ﯚ رۆ Zﯾ ر ﯚﯾ ﯿ 6زاد " و$د,O و ت و دا ج
و)ﯿ 3و ,و ڕا3ﯿ#ا 6زاد رو رج و$ر&& 1ﯿ و nق و ر 5
و داﯿ35ا ژ GOو, Yر Zﯿ$و.ﯾ 6 Sزو>ز$و هز
` 0ر $ن ڕﯾان ان `ﯿ+و و$رزﯾ 6و و$رزﯾ ﯿ 2ﯾ 6 .& ,ور
وت و ﯾ$#ا ره ,واوﯚ وت و$د.1 $
6ه $#1هﯚ د_ﯚ دڵ ﯿ ون و د 6 :Y$رودۆ ,رد $
` 0رﯾ را) ه.ڕاﯚو $رد` $ﯿ ﯿ pواو 6 ،دﯾ6 ,م و$ز Zهژار
زۆر و$رزا ردو ،ﯾ& Sڕﯾ#ان $ڕا 3د$ﯾ 61830و م ﯿ4u
زﯾ#1و ڕ G$د $ت.
# 6ا &ﯾ35ﯿ ,#& 1رد داﯿ35و،وێ ) 6و(ش "و و$د $د$وت،
" , ,ز4O$ت &ڵ & و&ﯚل و ڕو 2ت ،وێ د$ژﯾ ن و7ﯿﯾ ن هﯾ ،ۆڤ
ه ر $#ﯾ د $ت S " ،د$ﯿ 1زو Oر ) b +ودا و
د$ر0$ﯾ داوون 6 .م رهرد $و داوﯾ و$د $د Y1ژﯾ & ,ﯿ و&ﯚﯿ ن
هﯾ& ،ڵ & و&ﯚل و)زو ﯿ ن ول و وﯾا ه وش ژﯾ ن د$ن و),و $
)ﯿ ﯾ )ﯾ Yو ) ڵ ر),و $د.Y$
$ش و$و 4Zﯿ ڕﯾ .ﯾ ڕوو ڕوو و$رزﯾ ه و$و ر $د ز$و و
6 X0واﯾ و .زور 0ر و$رز $ن هرد j 6زا4ﯿ ن ڕ $د$د ﯚ j 6 2
ﯾ ﯾ ن ﯚ د&$زرا ﯿ[ ڵ د&$زو6،$و j 6و>دوو ز$و زۆرو Z .0واو$
ﯚ ر7ر$وا هز ر هو م ) راﯾ ن )5از د$د .د $دواﯾ pردۆخ
زۆرو م و7ﯿ دو .ڕا)ﯚر 1879ﯿ 5ن د$دا ,Oر وو, 3ر
#,اران و .ز و رور$ﯾ3" ،ﯚ ))ﯿ ور $رد 3ﯿ ن وان د$د .ﯚ
و$رز ردﯿ ڕز& ر م دۆ ڕۆﯾ Y35ﯾ 0 Xت و.
هرو 1879 د$وت د p,5) 3$د Zرد ﯿ Sد#, O،ا 6م
ز ﯿ 1رد $ﯿ Sو ,ﯾ ﯾ> Sون .رد 3ن ,ر" و
#,اران ،رۆ Zﯿ$ﯿ pون .ﯚ 4و رۆ 1وXڕ ور ،و$ن
&6 $#و و" دوور `ﯿ +ون 6 .ﯚ ﯚ ﯿ 5ن د$دا چ وS
6و0ﯚر6 $ر د$زۆر .0رۆ Zﯾر و رﯾا uو =ر ﯿ و
6ور ﯿان رو )&(#ش .0و$ن ,ن ڕﯾ $د$د.
رد6 3ان " و)ﯚ )ﯾ#$ﯾ &ڵ و د ﯾ> #4و "+ﯚ ﯾ
ﯚ هو،و 6م ﯾ>#4ﯾ ور زا و د$روو
و ورو7ﯿ هو .رۆ هﯚزوﯿ$و`ﯿ 6 +ز$ر ﯾ ن ،ﯾ>ت دv$ر $
109
د$ورو) 35ور و و & #ﯿۆد $و د$ر$و1 $ور>ون `Oﯿbت و
ﯿ Xدوو و "+ﯚ ﯾ ﯿ و 6ور ﯾ ن ﯚ ﯾﯿ ن هو .زۆر 0ر `ﯿ +ن
د $در 4Z =د$و هﯚ ﯿاوﯾ و 6ژاو$ﯾ ن داد $و ،$ه " S#1خ &ڵ
4Zﯿ ن د " $ن و و)و$رزان( 6ز$ر ﯾ ن 6 & 6ژاو$ﯾ ن ه$#د .زﯾ Z Sﯾ
م و $د.$ﯿ Yون .د$ر$و $و0$خ ) ه د( .ڕ $ن و ن رﯾ,
ﯿ45ﯿ 5ﯚ ﯚﯾ ن ون .و ﯾ1دا 6وا زۆر>و ر n ران
.ر $ن ون-وڕادوو 6م ﯚ رد S $د&$ڕاو $ه ز، j 6رۆ
.ڕان،داﯚ Z :ﯾ#و وارد ﯾ#ان و .ه ز6 ، j 6ﯿ#9ام او،م
` در j 6ا و .ﯿ. Sڕان ڕ .و ,+چ دن ﯚ ,Oو ت هﯾ ن وهروا
ن "1880 ،و 7$دار ,Oو ت ڕا&ت2 .ﯾ دﯾ - ,د ، j 6رۆ
`) 6ﯿ Zﯾ( و$ر&ت .هر" #ه و د$ﯾ زا م هﯚﯾو $ﯚڕش ، ,
ن 36 ﯾ$#ا و) ` ڕ و رﯚ ه ز j 6و ت و 7ن ر 6و.
هز) $ﯚ3و) 3و"ن،دا6ﯿ Gود$رهم Oزرون ` ,Oو ت دژ دوژ 1ﯚﯿ ن
رد,O $و ` 0ر Zﯾ 6زاد د$و $ر" وﯾ ن هو م ڕ,ن.
را >ر 0و$ر ) 3ردا ,` Y 4Zرون و را >رد.$ﯚ و
وو $رﯾ bن , Yدن ودژد$و ﯿ ن ﯚ د$ا .#م ﯚو و
Z :ﯾ#وﯾ ن 6ﯿ ,ر د "ار", Y $د 6ان ر$7وان ,ت
و&$#ﯾ ﯿ $#& -ﯿ ن4،و د 3$ر&و$ڕ O :ز " ود
ر6وا#ا و،د$رد 6 .ﯚز ) ر&و$ڕ( و)ر&و$ڕ( هروارد$وام و6،م
زﯾ Sر ه#او زﯾ ,دv$ر1ور 4Zور$7وا و$رد $ورد $ور ﯚو
1ﯾ &ﯚڕ, Y )$ر - :د دﯾ ﯚ 2ڕۆژهت،م هﯚ و
رۆ و"ﯾ `و,اوو 3ا رور و Zﯾ ر$ڕۆ دv$ر ،ﯾ>ت
.ڕ $ن و &زاد $د $ر`رار ,ت.
دوور ور ,ن ون ،د$ﯾ1870ر$ﯾ &.ﯿ ن ) 1X,و6 .م
Zﯿ&6 $ر" هﯚز هر&$ور $ردو ،و u .د$ردو 0و$ر ردو
ﯿ -د- $هر دوو ن د$د ،دا ﯿ ت ﯾ ن 0رﯾ+ 4ﯿ,چ و ،رﯾ
هﯚز ` $ون ,ﯿ Yو ,+چ و.
و$ن )+و) ﯾ ,Oو ت م ) ﯾ ,ر هر .0وهر" خ هﯿ ن ﯚ ڕ $اﯾ،
ردان ` زا ﯚﯾ ن Sو$رد&$ت ،م ﯾ 6م ر S .0 $ودوو د و.
,1896ن 800ﯚڕ6 .ر وان ) ﯾ ن د$د3 ،ﯚو 3ﯿ .Yدوو
ڵ داوﯾ nZ0ر، j 6رۆ Zﯾ ، ,داوا ر ران6،ر 6ﯿab1
ڕاود$دن،ر 6ش ڕا ,وnZ0 $ر" j 6خ و $و ,Oو ت Xوێ
) 5و >6 .3م ۆ vڕ.ﯾ ﯚ و &ﯾ1 6,uﯿ Yدا ج و ) 3ز$ر$ر
زۆر ` زا ﯚ ,Oو ت هو و" د$دا،ﯾ ر&ا Y1>و و رن.
ژو6ﯿ 1905دا `ول و)ﯾ 4ن ودروو د6 $وﯾ ن ﯚ ورز Y35X.دو وێ
3ﯿ ن ور ﯾ ن ` رهرد دا د 5$و د&$ا.
110
ڕ 37$رﯾ6 ,وه ڕ .$رت ﯿ 3 Yر" و،م زو Gوjدرو ﯾ ت 0 ,ﯿ او$
دوﯿ ﯾ و د$وﯾ#ا د$ژﯾ ن .رۆ ردﯾ pو$و د#$ارا ,Oو ت و ﯚﯾ ن
و&ڵ 6دﯾ ,و 6ﯚر $زو Gوjدرو ﯾ ت د$ون .ﯾﯿ Sم ر $و5O$ﯿ ،
6ﯿ#9ا Zﯿ 3#ن،رۆ هورا ﯿ ن7 ،ر 0 4 Oاو 1871و 6-
Oﯿ#,او G Oواد$و)ﯾ#) 4او `1886 .ز 7ح زا ﯾ د$ر0ﯾ
و>0خ و دوا 6و)) $ﯾ 1 4وﯿ 11ﯾ ن( رز دڕا #وﯿ ن
دو#ﯾ ن .ه 1907 Suر .0ان )ر$ف ﯿ (ﯾ ن `و ،اﯚژ
ودوژ #1ار & 1ڵ )و$دگ ﯾ ن( ,وو ,"،$داﯾ ,ژراو ،و$د& و.
1909و$د& ﯚڕ 3 6ﯾ ن ) ، 1X,ووﯾ#ا رۆ & 6ر$ف ﯿ ﯾ ن
0و`وارﯾ1910 .Yداود Xڕ)دواﯾ دا و ر$ت و د$دو(Y
)ورد#, O ،ا `ر 6ﯚ ﯚردو وا ت. ` ﯿ ن 1
ﯚ6 6 3ﯿ& 1ڵ 6واﯿ ن 1913هورا ﯿ ن $#& ,ﯿ ن ،ڕﯾا
اردو،و`ر 6ﯿ ن ﯾ#1ﯾ ن ﯿ 11ﯾ ور6م >3و 3 6 )ﯾ 4
ﯚردو ،و)3وﯿ ن و$رد54 $ﯿان دان و)ڕم )ڕ $ﯿ ن دن .ر #ان م jدر
و زو Gو ﯾ ر oڕا 6 pﯾ دﯾ ن Sو Yو)ﯾ 4ن و`وڵ 1 6و
ﯾ #1اردن و`ر 6ن ﯚردن 43ﯾ ن د$د.
رد $داﯿ35و 6ز$ر ﯾ ن-ﯾ pو$و رد 4Z $هڕ $ﯿ-ﯿ ﯿ ن ه
)$#د ورد$وام ﯚ 6واﯾ ﯾ 6ر و3ﯚر 5ﯿ Yه,وو د $ان ور
و"ﯿ ﯾ رد 3ن هش د$د` .دﯾ4و6 $م 0و$ر $ﯿ -ه 5
داون :و 6هﯚ هل و رج و"ﯚ ﯾ Sو هﯾ >و :و$رزا Sون &ﯿۆد$
7ره " .در5ﯿ 1ون .ﯾ Sاز 6 $ﯾ ر$7وا GOو, Yر
`ﯿ+ﯾ 6و ڕZ$ﯿت ﯿ 5ن $#ن 6و هﯚز6 $و 2ﯾ ،ا ڕۆژ
دا و داﯚ ,ت .ﯾ 6 Sازور6 $م ر$هﯿش د ﯚ 6واﯾ ،وم
ڕﯾ .ﯾ Y35X.هﯚز 0ﯿ_1ازو 2ﯾ .ر& ودﯾ nع و و&6 .ر 6م ه
)ر{ >اﯾ 6و ت &$#ﯾ ﯚ ااﯾ داﯚﯿ,ر 6و د $د 5$و$و رﯾ,
داﯿ 5ه,ر ﯚ داﯚ ﯚ د$و 6م 0ﯚر 3$د$و هﯚ ان ﯚ و )S
ه[ژا 2ﯾ ن .م ڕو5وهﯾ ,ﯿ ن د $م هزاران )زو& و&ﯚ
ﯾ3ﯾ ن ن د$د،زور 1ور 6واد$ا4 .و ژو6ﯿ 1890ان 20ل
ﯾ 6ﯿان و Oﯾ#را+و رﯿ ،و) ﯾﯿز 6و ل ،ان Oرﯾ رﯿو ر&و$ڕ
6ﯿان ڕووﯾ#ا .ﯾ 6ور 6م .ڕ# 7راوا ) ﯾ و"ﯾ و زۆر ر$
د & $#ن و.
`2ﯿ-ﯿ ﯿ ن ﯚ دوژ 1ﯾ و ر و"ﯾ د$د$و6 ،$م ,زور
.ﯾ35و 7ﯿ#ا " و ,Oر 6ﯿ#ﯾ ,د$ون ,"،ژرا وان "`و&ڕ $ﯚ
-د دﯾ رر7b6) . ﯾ 1دواو $و: Z1896 .
3رﯾ ن(وه وڕﯿ وا د"$و 6ان ﯚﯾ ن ﯚ و ه وﯾ ن ) .Y3ن :
,ﯚ هڕ$وس و$ر ن دﯾ Xﯿ 3ور >0ور 6ﯿ4زا د , $ت
) و$رۆ و ﯾ Sرۆ دوژ 1رد ﯚ > ر م واو زۆر ر دﯾ,
111
10ﯾ ,راد$د1907 .ﯾ& Sو) رد،ﯾ ,ۆ) vو) &$#ور
ز 4 6 $و>0خ ،ه >م .5) 6ﯿ و 4 O 2$و"
>6 ،Yﯿ ,ر Sد 3$زارون6،م ر,رو ،د#$ارا 6ﯿا
و`$ل او Yود$رد 6م " 4 Oو)ﯚﯿ ن د1914 .ﯾ#6 Sا 6ﯿ+.1ﯿز
4ﯿ ﯿ 5دا 1ور د 3$ﯾ Sرۆ ,ژرا،د$ﯿ6 +م ر $دڵ
6ﯿ 5د ڕ`$ﯿ،Qﯾ 4ﯾ,4 j 6 fﯚ و روو ن ر) ﯾ 6و 1ورﯾ ن
و [6رد و.
ر 6وه و ) 3ﯾ6 3م ر" و.ێ 6م )ﯾ#$ﯾ ﯿ و ﯿ ڕاﯿ3
رهم و$ر& Yو رهم دان و .ا ﯿ -و .ڕ $ﯿ ن ه وﯾ 1ن
3ن &ڵ زم وس و ر `ﯿ +ڕاﯾ $#ارد#, .ا هز $ﯿ Oزوورﯾ ن
و ﯿان `ﯿ +و و$رزان ه ڕاد$ﯾ زور,) ،وژﯾ ن هو.
46دوورو در) =ﯾ #$ژﯾ ﯿ-ﯿ ن زۆر د$ﯾ#1ار 6م ﯾ = ،Y
زه 6ﯾ ,ﯾ و6ﯿ+.1ﯿز رو دۆ )3و ﯿ-ﯿ رد$وام ژ$ڕاڵ ﯚﯚ
ﯾ 3ﯿ ورز ڕاد&$ﯾ .#
ر$ت و$رزا رد & 6دارﯾ 6وه ن رد $داﯿﯿ ،و6م & 6دارﯾ زﯾS
م هﯚﯾﯾ6،م ,ه) .0 $#1رۆ 6ﯚڕۆ) 6ﯿ ن ون،و ز Sم هﯚﯾو
6ﯿان و)رد(`ﯾ>ن )()هز( و ار #,او 6 $واز$ﯾ
ﯚ ﯾ>ت ﯚ هو .ڕا3ﯿ#ا Yه 1ﯿ ") 3در(15
و7ﯿ $دﯾ رﯾ,او ان #6ا `ﯿ+و و$رز رۆژ ڕۆژ 3و .ر 6ش د$زاﯿY
ﯚ 4و ،ر` $ﯾ>ن 2وا ,زور و$رزﯾ ردﯾ ن ن د$د-د6 $و$ش
`وڵ ﯾ Yهﯚز $دﯾ,ش 6وه ن د$د .وڕو Z :ﯾ#وZ ﯿ , $
1880ر6م 1و . .ن 1913دv$ر 1ور2،ﯾ ن 4Zوو uزۆر
2ﯾ ن 6ان-ﯾ pرودۆخ 6وه و .0ﯚﯚ ﯾ 3ﯿ +3ﯿ dا 6وه 6م
و$ر:.
رودۆ رد $ن ڕ 6ور راۆ و$زﯾ 3ﯿ ) -رز& 6 .م ,
`ﯾ>ن هڵ و ر7 ,0دا و ژ4O ا j 6ن ژﯾ ن [ڕ د$ن،ﯚ 6وان
رد$ن 0 ،ﯚ ڕا&ﯾ135ﯿ ن ﯿﯿ...وا ,7ﯚد 0$ﯿ د$ر ڕا 3رد $ن و
ڕز& ردﯿ ن د,O $و j 6ن # , Sد$ت و `دڕ $وان و دا,5د
ز$وﯾ ن رر 1هﯚز. $
,Oو ت ه .وهﯿ 1ن دا,5د ) دﯾ ,د[ $ڕ ،ه
ز$وﯾوزار#, j 6ار 1,5 Sﯿ وڕZ$ﯿ وﯚت و #ﯚﯾ+ﯿ 0ت #ا.
2ڕۆژ هت 0ﯚر ,زۆر،و `راخ &ﯚ ور رد $ن &ز" 1زا ,رد
دوژ 1ﯾ &ڵ زۆراﯾ 9 ,ز$ﯿ ن ه ),د6 .م ه ),د ڕوو&و
137 6ﯚ ﯿ #واو و$ر&ت ،دوا وﯾ#ا ) ﯾﯿز 6 )1880 ان 6و
ر 0و$ر رد ه6 . 1م ڕووداو S5 $ود , و" ` و ،$و دوژ 1ﯾ
هروا .0ﯚ ر ﯚر و .$دواﯾ 6ﯿ ab1و 61906 م دوژ ﯾﯿ
" )#ت ﯚو $وزار 0و$ر ﯾ 7رس ﯾ>ت ﯾﯿ 9زۆرو.
112
6ﯿ ab1وﯿت
113
و،$رۆ `ﯿ +هﯚزو ﯿ6 $م ر$ﯾ ن هڕ $ر$ت و$زﯾ و "+ﯚ ﯾ ﯚﯾ ن
` #ا .ﯚر $رد 3ن د #13$زۆر ڕﯾ` .و ,و ڕ 6 .ور
وﯚ ﯾ 0ر$ﯾ ن داو.
ز$و ز ) .$ێ - ،د، Zه 1.وﯿت دوا دا Y35رر
3ت ،1907ﯚهﯚ و ) 2$ﯾ ودور 13و $ژو6ﯿ ،1909و .
ﯾﯿ X,) 35& Sو 6ﯿ,ab1را ورز و Zﯾ 3ﯿ ر و ,5 ،ن ڕوو
ڕوو و .م )ڕ ران دواﯾ 6و[ $ر Sرڕﯾ .ر$و)u5و
و ر ه#او رووﯾ ه.ت ،ﯚ ﯚ & 35دوو 2ﯾ ن دا>و.
ڕادﯾ ,ن ازﯾ ر ڕ Sو) ,ﯚ ﯾ ون،و #ڕ$و $ن د$ﯾ وﯾ 3
وو و$زع و"+ﯚ ﯾ دﯾ 1ڕا.ن .هز وم د6 $م دوو ،و 2$
&& ﯚ ﯚ ﯚﯾ ن ،ﯚ ﯾ د$ت دv$ر $دﯾ Xت واوو 3
6ﯚزﯾ و)5ﯾ ر$7وان و .ژ ر$ﯾ زۆر ر` $ﯿ+ﯾ Oوﯿ #ا د$
3ﯿ ران م و 4 6 ،$هﯚ ر ﯾ را ﯚﯾ ن اد &ﯾ Z .Yﯾ
د$ورو) 35ر 6، 5م و$ﯾ ﯾ ن د $ه .د Y&$) $ﯚ 45
45ن و دوژ #1ار و"ﯾ رد.
ه هﯚ ر$ت رد $ر 6 , ، 5وه و ﯚو .$ۆ رد $ن،
و$و زۆر 6اﯿ ن 2ﯾ .ز612 9 $ﯿ 4ﯿ)Yا (5Z 1ﯾ ن )6هO +ق(
)ﯾ#$ﯾ ن هﯾu) .وا دv$ر $ورﯾ-$،3رد 3ور-ﯿ 5ﯾ
6وه 5و"` ` 6ﯿ$#ﯾ ود ` $ان 6هO +ق) +Zا+ﯾ(و 9ن و$ر" و
و6 .ﯿ 4ن ه 0 1و$ر 6هO +ق 9ڕ$وات 6 ,3ﯾ و ،و هڵ
و رج و ت وز $ن و Oت ر د&$ت و)$#,ه ت .ﯚ4و6 1،رد$ن ﯚ ﯚ
رد2 S $ﯾ .زO $ق و ،م د$رو) 35د$ﯾ د 1820 $ﯚد وا
و#6ا &ور $دان د $ﯿ ن ز 9 $د$داو ﯚﯾ ن 9ز$ب د6 . # $م
ا -Y3ز$#و ر$7وان ز ﯾ – tﯿدان وt ﯿ داوﯾ, 1و
د$د،ﯚ6 ﯿ 3-ر 1ﯚ ,Oو ت و 4Oا )3ود$د.
ر 5زﯾ ,ﯚ ﯾ د ،$ر Sو ) هزار داﯿ35و زورﯾ) 6 Yور$
ه,وو رڕﯾ .روان ڕ$ۆ ﯿX16 Yﯾ6 ،Yﯿ ,ر &! و ) ﯾخ O .ﯿ#,ا ه و$رد$
6ان زور #او 7رس وڕﯾ$# .ر ﯚهﯚ وت د$ه ت ،ه ,#1ر" و م
`ﯿ Yو ` و)و و ،ه 35د+0$و $ﯚ #jا د$ه ت وو ڕﯾ .
ﯿﯾ،Yﯚ و6 ﯚڕو) ﯾ د"$و .م ه و"ﯚﯾ ه ),اوﯾ pهو & .ﯾ
ﯾ> ر 5د$دا :ه و 120000 زﯾ ر$ت ر 9ز$ب و8000رم م
ڕ .ﯾدا ﯚ ر و 0ف د$ڕۆﯾ .و 3و `ﯿ +ن ه,وو ر ڕ .
ه و"ﯚ روان ڕۆ ،ج و )> 6 3ر6ورﯾ ن و$رد&$ت و ), .5ﯚ ,Oو ت
د$ون ،دﯾوﯾ # 0ارم 0ﯿ وان دا6 .1م هﯚزوﯿ$و`ﯿ +و و$Z
114
د,) $د ڕﯾ .و ) 1X,و$ز 6 Zﯾ ڕﯾ .و روان ڕۆﯾ ن
ژﯾ" و$د ` ﯾ +دوژ #1ار،ﯾ ن ,Oو ت$# ،ﯚ ن ه و"ﯚﯾ ﯚ 6وڕﯾ .ﯾ ار$
),>)uن ژ ﯚ3ۆل و" و$د ﯚﯾ ن و .ودا ڕﯾ .ڕ 3ن ورد 3ن
هﯚ 6ﯿ 6 1ر ﯿ#ارو.
&ور$ﯾZ Yﯿ $ور رد 3ن Xڕ ون زور 9ون ،و &ﯚرا ن 6ه+
Oق ونX .ڕ $ن د$ﯾ 6 1890م دوو هﯚز $رﯾ زﯾ "5000 Sدر ﯾ ن 1
ونX .ڕ $ن د$ﯾ 1830ه6 35هO +ق ون ،م ر $د$ﯾ
1900زۆراﯾﯿ ن ڕ$وات 2ﯾ 9 .ون6 .م ,ﯚ ﯾ د & $را
ﯿ ر &، 5ﯚڕدران،دوورﯿﯿ رۆ Zﯿ $ﯿ ن و$و 6رد $ن ر و$
م & 6ﯾ> Yه=>اد ) 9 1ڕ ﯿ زﯾ " Sﯾ زور )،$ش
6و Zﯿ $ﯾ دوا ﯾ و$دوا 6م ﯿ و>.Y
2ﯾ دﯾ&،,ﯚرا ن د $ر&ژ &ﯿۆد $ز $ﯿ9ون6 .م ,ه
د 3$دژ ﯾ ر ﯾ 3ون،و زارﯾ ن `>وڵ د ` ر) Sزﯾ$#و
&و) ﯾ Yدو 6 .هﯚ ر و ڕ>ر 6 6ﯿ& 1ڵ دا Oﯾ$#ر و،
& .ﯾ ﯿ و$د .1 $دوا و"و ڕﯾ>را `ﯿ +د$ﯾ 1920دا
Oﯾ$#ر ز د $رون وﯚ ﯾ ﯿ و$دﯾ Xوﯾ ن )د$و.$
. .0ڕ $ن)زﯾ Sو>0خ( Xڕ $ن &ﯚرا ن هرر$ﯾ دﯾ ,رد $
6ان &ور$ون .م ان ﯚ $ﯚ &ﯚرا ن Zﯾ `ﯾ>ن &-,u
4و Zﯾ $وز .$و6-#وه ﯚواﯿ pڕ# $و ڕۆ& ور$
ﯿ رد 3ورڕ$رنZ .ﯿ& $ور ،$رد 6ز$ر ﯾ ن
ور 5ژ ر$ﯾ زۆر Zﯾر "و د$ژﯾ Yزور 1ز Y$و ڕادوو
ﯿ Sرز $ﯿ6 1رد$ن و 36 ،و)) رز& رد 3ن( ﯚو&$و.$
هزو6ﯿ#3bارﯾ Yر) و" )،رز& ر ڕو),35ﯚ ه,وو ور ڕۆژ 6وا ر 5
و6 .و واوو ڵ p45و)",ون &ڵ د$و و #$ﯚ د )$را
ودوور)$رزو6 .و `را ڕۆژ 6وا زا&وس داﯿ35وو ود$و $ر ﯚﯾ واو
ره و$ر&>وu) .وا 6رد$ن ) ڕﯾز& ر,35) $ﯚ ر $د،$هروا
)+و) ﯾ ﯚﯾ ن هو،و6م هل و ر& 0ڵ )ﯿ#$ﯾ دوورﯿ& 1ڵ دا
` 0ر و`ﯿ +د$ورو) ` 5ﯾ Gو)3ودون6 .م )ﯾ#$ﯾ 6و .& 1 1ﯾ
ه و.ﯿ و د$اﯾ &ڵ د$و و#$ﯿ ڕا&اﯾ .ﯚ 4و1907،وا
),35ﯚ زور 2رود$و ،ا",ﯚ - دZﯿ 5وزاوا داود نX _+6 ،ر،و.
داود ن ۆ ) ,vﯿ=اد،م ﯾ ررز7$و 1900 ڕﯾ>ر Xڕ $
و$د $ه6 . 1و 6و ر $هزێ 6ﯿاد$و ﯾ ر ,و jز$ب ڕﯾ$د6،و
).5ﯿﯾ ن ڕ6ﯿ` dﯿ +وﯾ$#د وه.ت-ﯾ وان و .م ر oڕاﯿp
6ﯾ $) _+6د ودﯾ ر د و"ﯾ م 6و ﯚ ر ، 5
رد .داود ن م د$و ،$زار ه وXڕ $ن و هﯚ س ورز & 35و.
115
داود ن "، _+6 `2و د$ورو) 5دا&ﯿا .ﯚ )3ود ﯾﯿ
)ﯾ 3زا &ڵ ه S#1ﯾ nن ﯾ.و ،و 4 Oر 6، 5ﯿ 1bع ,ت
30و ﯚ ڕا& 1دv$ر )ﯾ6 .3ﯿاد,O $م د 3$ژن ا Y3هﯚز $ن د.
6و د$ورو)1906 35ﯚ ﯚ دوازد$ژن ،و ڕ0)$وان( ) oژ هو 6 ...
ﯚ ﯚ ﯿ 5ن د$دات 6م دوو،$د$ر ,O6 #رﯾ9ت ون .و6م ژ_ا 13
ﯿ ﯿ ن ) 5رو .ﯿ Sرو )0وان( - u b 6دZﯿ_ ن >و ،و
-د Zﯿ_ ن ر6ﯿ $Z dو و رۆ ﯾ ﯾ>3_و .داود ن م ر$وو$
6م ز $وZﯿ وﯾ$#داو 3ﯾ هرو>5) $ﯿ 1د$ا ` ﯾ fو.
)0وان( ﯾ ر &>و م رد$وام و$دوا ه 3د ﯚ ,و،و و ﯾ ر&و
).5ﯿ م ر ,$ت .ڕﯾ#,ا 1905ﯿان و وڕ ڕووﯾ#ا800ڕ
)0وان(اور ,دﯾ ,داود ﯿ ن و0وان &ڵ ) ﯚ ﯚر 5رۆﯾ
ه و وا داوا ,ت 5) _+6و رێ ﯚ _+6دا و و 6ﯿ _+
هﯚز $ن 2رێ.
وا و3ﯿﯿ د$اﯾ , Z6هﯿز $هاﯾ &ڵ ڕواداو6 $وه ه,داﯾ.
ه >ﯾ xﯚش و `ﯿ +هز ر)ڕ 1 3ﯾ 6وه )6 ﯚد$
و$د&$ت ه هﯚ ﯚ رﯾ و ،م &6رﯾ2 Sﯾ ن هز $وارد
و ر داﯾ وز$و 6ﯚز ) 5د&$ﯿا.
X Sbر $ن و 0 Oﯿزاد 36 $و ر,1ﯾ ` $هﯾ .ه >
)ﯾ داﯾ Gود$رهم ﯚدو ` $ﯾ +ڕ`$ﯿ6 Qﯿ ,4هو ،ر6م #,او$ﯾ
&ﯾ0) 135وان( درواز $ر G Oو ) 6ور $ژو j 6و" و د$ور$
ﯾ ﯚد$و.$
` زا oه و داو Xڕ $ن 3 6ﯚ ﯿ ن ڕﯾ ,و،$م $دا GO
ه وا ) ﯚ3و ,"،دا ,Oو ت م 2و $هراوهراو Sو$ر& Yم
6ﯚزﯾو ,ڵ )6 ,و ﯚ دا #ن 4Zورﯾ و$ر&>و &` $#ﯿ,4
زۆرم ﯾ>و و S3 36دﯾ$#وﯾ 6و6م ,ز $و ن دا)+ﯚ ن
ﯚ6 6 3ﯿ 1ر رووون و وڕ ),وS) $ وڕاورووت > .Yﯚش و
11و :$داود ن ﯾﯿ ڕا&ت،و"$#و Zﯿaج و &ڵ ژن ا 13ڕ
ا7ﯿbت ,ت.
ه" ) $#1و داود ن ور6و $د $ر` ﯾ +دv$ر دا) .1ﯾS
6هﯚز 6 1هO +ق و 1 .ﯿ ن و 7$دار د$وت ون،م ﯚو$
,Oو ` ﯿﯾ Yو 6ر رهم ه1ر داﯚ ه و"ﯚ دv$ر $داوﯾ1
و$ﯾ ن رۆ وان [6رد و,O .و و" ﯾ$#ا ) د& Sر دا،1
u.nﯿ هر6و $#$د$ﯾ 3ا 6ﯾ 5و ر ` .ﯿن م ﯚ ,Oو ت
وز د $ارد 6ﯾ pوه و "و ڕ .ارو "ﯿ ن داﯿ , Yت .رۆ
>6 Z،ر ﯾ ر G O 1ﯿ ن 6و ت ن) م (S 446و
رۆ ﯾ 2دو وﯚ ﯚ .0و داﯿ>35و)د$ورو) .(1900 35ن 1
وداود ن Xڕ ﯾ رودوژ 1ر 3ﯾ3ون.
116
هر S4 Oد$اﯾ واﯿ Yو رژ$و#$ﯾﯿ و`ﯿ & .+ ) p
و"ﯾ رازو هزرو,7و #,او$ﯾ ﯚﯾ#ا )[ﯚرا ه# .اﯾ [6 .رد `
ﯿﯾ Yﯿ ن ﯚ ,زا و ،م 6ﯚ ﯿ ن ﯾ ن ﯾ ر و
د$ﯾ 3ا رو د$ورو) 5را >ر داود ن و Zﯾر ﯾ.و و ڕا&ن؟ هر S4 O
د$اﯾ ﯾ ر &>اﯾ د $دو و دوژ Yد&$ێ 1908 .ز$هﯿS+46
ز .$ﯚ ﯚ رۆ و #,ارا و"و 4 Oر 5داا .داود ن
هرد$و ﯿ#ا )& Y X,ڵ و ڕ,و6 ،Yم ڕﯾ,و 1ر$د ﯿ= و )0وان(
ڕ هزد .داود ن و &ور Z $ﯾر داا 36 :دا ز3ﯾ Yرۆ
)$Zرز& و &3.ﯾ & Yز ڕﯾ$د ﯿ Yو)ﯾ S 4و G Oﯚدو$و
ازا Oزرد u.n10000ﯚ 6ﯿ ,ر ` 0ر را >ر وﯿت
و36$ﯚ&>و.
هﯿ tم و هﯚ ﯚ -و ،د$ﯾ>ﯿ 1داود ن 36
6ﯿ ,ر `دڕ $35) 3$وداﯚ ز$هﯿ S+46و ﯚ د و چ دواڕۆژ,
) رگ ه1ر دواو $د .$س ودڕاو ن وا`9ﯿ O ,ه &1و.
داود ن 36ﯚ هش ﯚ رو دوا ه0ت وه ڕ $وو.
ه dوو ت ﯿان وﯿت ازان و2ﯾ .ا 3ت Sر $ن
د "$و ﯾ,دن ه[ڕژا ,وو ،$ر 5و$دا )ﯾ> & 6 ,5ش و.
,ر 0ﯿ_ازا ) ﯾ ن رد$ر)ڕا#ن ،ور) دﯾﯾ ن ه=>اردو .
د$ر$وO $و ر و"و د,O $و ت دوو ﯾ& 1ور $ررۆ
Zﯾر د$ورو) 5هو6 :وڵ 6 6ﯿ 36 #ن وڕاو ڕووت 6زادون،ودوو$م
6 6ر$زو 35) #ﯿا 2ﯾ Sون زۆر ` زا ﯿ ن ). ﯾ6 .1ﯚ3ﯚ
1908ت و ,ﯚ Sﯚ د $ردا& 1ر ، 5هﯚ ڕ& ,ور$و 1و
ان Xڕ $ن و هز," $ﯚ ﯿ ن و ،رﯾ ن ر& د$د.
داود ن دواﯾ و ﯿ رڕاو u,n،ﯾ ﯚ ` ن رد،
Zﯾر &ﯚراﯿ pﯿ ن ﯿ$و$ر ﯚﯿ ن و هﯚ و ,ن .ﯾS
رۆ &ﯚران هﯿادارو " داﯚ ﯾ ,Oو ) ` زا ` ﯿن
و$د،1 $م داود ن ) ,دﯾ ,د$رﯾ#او6 .وOﯿ>و ڕ $ن
و ﯿا .ڕﯾ>ر ﯚ,6ه . 1و ` ز 6ﯿ+.1ﯿز م $ﯾ
` ر)#ان س ﯿ $د $ت ڕرا ) 2 Sﯾ هزﯾ ن دێ
هر6و ر$ﯾ ,د 6اﯿ ن د$ﯾ,ن،وداوا ر رۆ ،ﯾ Oﯿ Qا , ن(.
داود ن 6ر ,زۆر 43و1909 .ﯚ O زرد ) 5هﯚ دا
ر ن ,Oو ` ﯿن و2د Oﯿ Qا ن و , ،
[ڕﯾ>و6 .و ﯿوﯚ"و ﯚﯾ ,ر& داد $و 2د$د،و) ﯾ& Y& #$ڵ وا
7ر د$دا،چ Sرۆ ﯿ ن ﯾ ن .ڕا3ﯿ#ا و ﯿ#ا داود ن
6ﯿ #ﯚ ج و) 9 3ف د6 .م هر" #ﯚ وا و ﯾ و ،م
ز$هﯿا S+4را >رﯾ را ،ه رﯾ#ا ،داﯚ داود 0 6هو. .
117
ژو Y6داود ن دا از ز$هﯿاا 6 S+4س و$ر &و) دژ ران u.n1000
)ﯿ د $ﯚ ر 5ه Z . 1د$ن Xڕ $ن ﯚ هر S1د"$ون د3$ﯿ ن ن د$د.
ﯚ ﯾ ڵ و$م 0 ,و$ر ,زۆر,Oو ز$هﯿا S 4و Sو$ر&,1
زۆر Xڕ $ن4O،ا ,ێ و 43 .0و و Xو ,Oو ر 5داا6 .م
ۆ vﯿزام 36و4O .ا ز , $ت د $داو و $ن ازﯾ ر ج
و) 3و, )$وو دراو داود ن و #هX .ڕ و ه 6و ت و0د
و .داود ن 6 .0ﯿ Zﯾر واو رۆ Zﯾر `ول و 1و$ر&ت
را >ر 4 Oز $دااو و داﯚ و )35ﯿا ,ن .و ,ﯚ ` ،ﯿ+
Xڕ ،ﯿ دراو $ﯚ ,و ،$م 0ا .ه& S#1وپ ڕوو ڕوو و
هﯿادارون 4 Oز $د $م د $و S .$رۆ هر&$ورX $ڕ
دا 6و )0 3اب .0د ،داود ن د $و 13 6 0وﯾ#ا 6...ﯚ ,
ڕادو و ،ان ﯚ و ﯚﯾ #و Zﯾر ر ه#ا .دواﯾ 6م دا
داود ن ﯚ و" 1ورڕۆﯾ و وێ د 3$زو Gد $در =ﯿ ن د.
ڕ` $ﯿ6 +ﯿ ,ر ر 6ور Zﯿ$ﯾ , Yرو :و6 $م
#&180 545ن اون.
4 Oێ 6وڕاد $هزو &ڵ داود ن د $ﯾ .ه Sو$ر& Y
ۆ` vﯿ +ﯿ pرا >رX u.n4000ڕ،ز u.n2000$#ﯾ$#ا
ﯚ ﯾ#ان ،1ﯚ ﯚ دو ) $ﯾ زۆر ) ر$ﯾ 6وه "#.او .ر 6
" ,م )دا روو و د3$وداو .a) 1و ﯾ وز$و 7وا
),35ﯚ،زاوا داود ن ر ردو ،وواد $دا &6رداود د $ر ,ت د$ﯾ,
و$زﯾ ر& .وا ،` 6ﯚ و# $او $ارد .ژو6ﯿ 1910داود ن ڕ$وات
داوا ",+د،م 6م ",+ﯿ ،ڵ و$ڕۆ و ،هر Oڵ دا واد$
ر 3) و ج ،ﯚ دو $ه .واد#)$راو 4 O،دژد$و $دوورد .د$ﯾزا
G Oڕوو ڕوو ون &ڵ ﯾ1وﯾ 1ﯿ & 3.دv$ر،ﯾ رر& $ڵ
وت ﯿ #1و ر3 1X,) $ﯿ ر ڕۆژ 6واو "خ ﯾ ڕ 3ن ور ڕۆژ 6وا
ﯾ ر و 0 6هﯾ.
ه6 >م &$و5ﯾ,،اﯾ ر ا 1ﯚ Xڕ $ن و ﯿ ن
ر,رو .ن 500ار ﯚدﯚو $وزۆر م ارا و $ﯚ [ .ڕﯾ
ڕ &ڵ ﯚڕ.ا Xڕ د $داو . ،ا >ر & 6دارو ,Oو
و ران داﯿ Yد 6و ر6 0و م ر$و $دۆﯾ ڕا&و-$و 6
ه >ز 6 S$ور و ﯾ و و .ﯚ ر `- 5ن Xڕ $ن
و 0ن ),و $وا م ڕﯾ .ﯾ )$#ڕﯾ ) Yر $ه و"ﯚﯾ ن و$رد&$ت .ن
هر",O 2 #و ت دااو م د& $ﯾ135و ﯚ ` ﯿن و چ .
ن ﯾوێ 4Oردا ,ت1911 .داود ن،رۆ 20ﯾ رﯾG
ن و. .0ﯚ ` ن دا ،و 6ر$ا ﯿ=& $ڵ ڕ رﯾG
6 .ورﯾ fرﯿ fوا واﯿ,د 6و Oا دv$ر $ن،ﯾ وان `
ن،دﯾ ر ,ت ،و ﯿ رم ﯾ ،Yﯚ .0و د $ﯿ 5ن ت.
118
ر 6ش ،رو 1داود ن ﯚو ,5ﯿ ن ﯚداهو .ﯚ " داو$
رﯾ Gن ,Oو ` ﯿن "،و .ا رﯾ Gوڕوژاود و ه #
& Sﯚرا ن و&،ﯚرا ن هرهﯿرو 1ر6و) $,7ﯾ#$ﯾﯿ ﯿ ن &ڵ
ﯿ ن ,3ن .ﯿ ﯿ 35) pهاﯾ ن ن و 36داود ن
6 ﯿ3-ا ),دو $و ۆ Xو ﯚ رۆ هﯚز وان دا و رڕا د$ور $و
ﯚﯚو" .$و ار ور رد 3ن 6ﯚز و ﯚ ز،$#ر $د$زۆر و$ر)
و 6 ،Yدﯾ ر اوﯾ ن ,ڕ`$ﯿ Qﯾ ن 6و 2و :ﯾ Xڕان
ﯾ ن ﯿ ن .د$ورو) 35ﯚ ﯾ 6ورﯾ& fو) دژ داود ن ورد $ورد $ڕژ ر $
Xڕان ز$#و،وزار داود ن ﯿ و هﯚ 6و6 $م هزا ),و$
ﯾ.ود$د . .ژو6ﯿ Yداود ن )ﯿ، ,5 dم دواﯾ 3,ارد 6 ،واﯾ
و"ﯾ ر$7وا دوو ت ﯾ" +ار `ﯿ) Su1ور دو زۆر دﯾ,
ن دو.
ڕووداو .& Sﯾ و$ﯾ هو6،م ﯚﯿ و $ﯚو د$ر$و$و `ﯿ+ﯾ ڕا&ت:
2رود$و،ا "وو رز - 7$د 31909 ، 5Zت و2$او ﯾ#ا
ه.ڕاو $د$ورو)` 35ز ه,د وژو6ﯿ 1911و دا -دZﯿ ، 5ﯚ ﯚ
6ﯾ, Yﯚ ن 6د $ه o 1و دوور او$ﯾ &ڕاو،$وارد
$#)1ج( و .ﯾ Sهوڕﯾﯿ ) _وﯾ(و ،زۆر6ﯿ3-ا ﯿ ن د&$ت6 .م
،_د$ﯾ ن ` `ز ﯚ 5ﯾخ و زا ﯾ 6 6ﯿ 1 1ز $ر $رد5ﯿ Yرد
6 وا#ا ڕاﯾ &$#ﯾ #دژاﯾ &ڵ 2رود$و و $دوژ 1ﯾ &ڵ د 6و و:
اa2م > 36ﯚل دﯾO3ﯿ ب&،ﯾ 6م دوو $وﯾ ن داﯚ د$د.
د#.$ا 6م دv$ر6 $ان و 3ر Z $ﯿ ت ،ر ,ڕﯾ,وت و6 :و-
ﯾ ر2رو د$و)-ﯾ #$زﯾ& ,ڵ رۆ Zﯾر ردو ڕ هو4 O1906 .
ڕ 3ن و ،ﯚ &ﯾ u4 Y35ر ﯚﯾ و وت ،ﯿ= وا ),5ﯚ ا،و 1907
رﯾ> Sو ﯚ د $وا&ﯾ Yم Z 6ﯾر"#ار ت15) 36 .ﯿ ر د $ت 6وان
دژ ,Oو و ران ڕ>ر ,ت و 3ﯚ .ڕ1ﯿ3و .$د$ﯾزا
Zﯾر &ڵ زو1و $وﯿت 6ﯿ ,1ر د$ن .ر 6ﯾ Sه .و
ه و 6 1=و Xڕ $ن و ﯿ ﯚ Sر S) Sه 1و.$
و 3ﯾ،ﯾ ر& Yم ر$و $وهل و ر 0ر $ر$7وان م S
#1,راو Zﯾر رﯾ ,ڕوو ڕوو وو $ون &ڵ د3 $ﯿ رﯾ ن ران `ﯿ
>1و،$چ دژد$و$و هﯾ S3د. $ێ،ﯚ داود ن &ڵ ن ﯾ ن رۆ Zﯾر
ﯚ ,د$و ﯾ و .هز 6م ر$زۆرو ،وه و د$ﯾ وﯾ و$ز ) Z
2ﯾ هڵ .1.داود ن رد S $و Sودوود،واد $ه و
ران و 2رود$ودا .ه6 >م & ن ودوودﯿ ه " Sرد$وام و 2رود$و
و داواد ,Oو ر ، 5و36$ﯚ ﯚ .ێ .دواﯾ 6م داواﯾدا ،داود ن زووﯾ
زوو هڕ$و س ورز رۆ Zﯾر داﯚ 2رود$و،و ودا&را ر
داﯿ Yد ) ر$ﯾ ﯿ ز )>و وادارد-ﯾ دوو دار رﯾ,دن6 ،وا دﯾ,
ن )اه .Y
119
هﯚ ر2رو د$و،هز ,زﯾ#"10000 Sار رد رد $دا،م 6م ,
43 .0ونX :ڕ $ن `7ت ﯚ ن ور .ه>ون6 ،وا دﯾ,ش
داود ن ﯚﯾ ن م و$ردا،زور 6وان ,ﯿ ن ورد $ﯚ ﯚﯾ ن
&ڕاو2 .$رود$و> 3[ ،ر 1911زﯾ 3 Sن 6وا ،ه 3د ﯾ fز& $#ڵ
ران ﯾ 1و 3,ارد،وﯚ ر 5 ) ، 5د،و وا ﯚ وXڕ $ن "و.
داود ن O 36و )`_ ﯿ ن( & !& ,ﯚرا ن ون 6ﯿ6 #و
7ر .Y
ﯚ , Oزﯾ#و ` dداو2 :ﯾ & 3ڵ ه ر 1912داود ن
2رود$و>3 ،و2 ،رود$و ر 5رێ د $ردا&>و و
وڕاو ڕو و رد $ن [6ردو .م 2دﯾ6 ,6 ,ﯿ,1ر د$ژ 1ﯾ
ﯾ&nر،و$زع ر$و راو ه&$#ڕا& :ﯚرا ن و ﯿ ن دژ و ﯾ.و>ون
زور Zﯾر 7 ,uر >ر Xڕان و&$ﯿ ن ه >ون وان د ,$ن ،
) .ر#$ﯾ ن( د$رداون و $ﯚ 1` Qو .$ﯿ S3 ر $
داود ,5ن ڕز& رد ﯿ Z 1ﯾر م ﯾوه ﯾر $د ﯚ
ﯚر 2رود$و د $ڕا.ن.
داود ن هﯿ " tخ را >ر هﯚزو ﯿ$و `ﯿ +دژ و ﯾ.و >ون 6و رﯚڕ
و ﯾﯿ `Oو 6ز ون د2 5,، :رود$و ﯚ ر ران &" و.
ﯚ ﯚ و ڕ &ور $ڕ&ﯾ زﯾ (1O) Sو ڕ $زﯾ,O 4و ران
درواو $و رو)ﯿ رگ "ونX S& .ڕان م ڕ $داژران2 ،رود$و ﯚ ڕ 3ن
.# ` ڕ رو Yزﯾ ,دو 6 .ﯚ3ﯚ دواﯾ ) Xت.
د داود نX،ڕ $ن &ڵ دژ را ﯚﯾ ن 3 6د .ڕﯾ>ر `ﯿ +
دوو2و داا :ﯾ ڕ ) 4داود ن و ﯾ _ 4ن وو $و Zس ن.
و3ﯿﯿ 6م دوو اﯾ ررۆ ﯾ د3$ﯿ ن رر $ﯾ 3د و`ﯿ+
رد S $و [ز$ﯾو ز و.
و$دا ن د6a 6 $و Z 2ﯾر ,و$ر&ت،ورا >ر
) رﯾز& رد زاد ،$ڕۆژه ر ، 5ه .و$ر `،زا 6 ,ﯿ ,رزۆر )>ا .م
6و و رۆ Xڕهﯿ tﯿ ن ﯚﯾ ن وز ارد " و$د ر $Zﯚﯾ ن
,ن ," ،هﯚ ژرا داود ن ), 1X,ﯿ ,aز& O$ورا#او
و ﯿ pهﯿزو)ز ﯚ د $داو،ر 5ه 1913 هرواو & 6 uﯚز
و) 5و.
ران ر$ت ڕوا 4Z .و ڕووﯿ م وت 6ﯿ ,ر ر,رو Oس و.
ر هZ : ﯾ#و م وت ` 1880و ،ران ڕا3ﯿ#ا ` 6ﯿ $#واو
ڕ$زا 4Z #د,) 3$او .$ش ڵ داواﯾ 6000ر ز 4Zوان
120
و bڵ 035 ،ون،وهﯚ دڕوﯾ زۆر 6ﯿاﯿ ن ) . 1X,دواﯾ ﯚ ﯾ د$ﯾ
1890ڕوو ن ورد $ورد6 $ﯿ `aو ر زۆرﯾ ن دv$رﯿ# 5ا.
> 36ﯚل س و40O،ﯿ 1ران ر$ت ) ڕووﯿ #ارو6 .وﯾp
و$و ران 6و ﯿ ڕ1ﯿ>35و دوورﯿﯿ ڕووﯿ 6ز$ر ﯾ 6ان دا&ﯿ ,ت.
و Oدا) ( Zد$ﯾوﯾ ﯚ & 6ﯚون،ﯾ3 1ﯿ .& ,ﯾﯿ ن هﯾ،
در=اﯾ 1ور ه $#1دﯾ ر اوو ) 35دا&ﯿ د .م
ه .وهﯿ 1ن ﯚ ر ,وا و$زو و 13د $ردا ڕووﯿ [ ،ر
6م ر> $و .م 4Z1906ه 3د 36ڕ$وا .ڕووﯿﯿ،هﯚ ,5
7 زﯾ 9ژا)ون وهوز و $ﯚ دv$ر2ﯾ#او ،$د$ا د $د$و ,$ت.
ر 6د 3$ز ﯿ$ﯾ ه,u ﯚدا،داوا ,ﯾ )6 & & .ﯿا د
و 6وا ﯾ دوا ﯾ#ا د $ر دا&ت1906 . .ر 4Z
) ر&و$ر(و )د($ﯾ ن دا&ﯿدن،و ژو6ﯿ Yو6ﯚ3ﯚ رد $و1ﯚ،ﯾ ن د $ردا&.Y
ڕﯾ$د 6م ر،$ر Z $ﯿ ڕووﯿﯿ 1906 ﯚ داﯚ ` زا ﯚ
ور 6ز$ر ﯾ ن و) ن ﯿ 1907 11ڕووﯿﯿ و6ﯿ+.1ﯿزو ) و$رۆ و
6ان دوو , Y #>ر ورو ور داش او .واو رد6 3ان
Sدv$ر , Yر ڕووﯿو.
Zﯾر رد و 3ﯾ،م ﯚ ﯾ د$ت ,ﯿ ن و$رد&$ت ،وزور 0ﯿ و$ﯿ +و
و $ردو 6 $ر ن رﯾ ن د$د .ﯚ 4و7،ﯚرﯾﯿو 6ورﯾ:1906 +
-د دﯾ ر ر &ڵ ودۆ) ر&و$ڕ(و )د($داه، 1د $و)
6ﯿ#ار &ﯚ & 6ا و" ڕاو .ه ر 1907 رد Z $ﯾر و"ﯾ
Sر و$ڕﯾ,و 1هز6 $ان &>ﯿ dون 1 , .0 ،ز$ب
4Z 3داوا ﯾ ر ﯿ ن د ،ور ن م ﯿ $ﯚ دا&ﯿد ,و
رزاﯾ ڕۆژ 6وا ور , ﯿ ن و$ر&ت ،و6م ر$ﯾ ن 6 .وت د $ردا&ت.
ﯚ ﯾ ڵ ز 4Zور ڕا ,و )Sﯾ وان `ر9 ) )$
ز$ب(.او $داوا ه وو و , 4Zن .ژاﯾﯿ 1908هزارو) o1ت
ر ز ر وژ ر$ﯾ زۆر ردان ،و >0ﯿ ن دا&ﯿد7 .ر $#ر ر رۆ
Zﯾر د$ور$و) & 35س دن ووا ڕا&ﯾ #دوا ه وو ) Y 3 د .
زۆر 1ن هﯿ ر ن زۆر ﯚڕا&و ،م ) 5رﯚ ﯾ و ﯾ 0
د$ه 5وێ Zﯾر 6زادون ﯚ ڕا&) 1ﯿۆز ودا) د$ت ),و $د$
ﯾ6،Y_م و$ز Zه >و"و 6ور و"و .ﯿزا وu.n
Zﯿ$ﯾ ﯚ 6 و روا و"دا [ڕ د$ون ),و> X,) $ون7 .ر $#را
ر ` .ﯿدv$ره و 6ا ﯚﯾ ن وﯿ رد$د$و&6 $ر ه .و Sهﯚ زا
رد $ن و ،Yدا ﯚل د$ن .ژاﯾﯿ , 1909د ور ,5 هز $ڕووس
هز $ه و ر ورد ،ت و,ﯚ `ﯿ+ﯾ و)ڕ ﯚ &ﯾ .ﯚ ﯾ
61909 ﯿ, 6 #او ر 6ان ڵ ن &ﯿ 6 Yڕوو ن ﯚ ﯾ#ان
.Y
121
ﯿ د> $ر 1911و ڕووﯿوﯾ 3ﯿ ﯚ داﯚ ` زا ودا&ر ﯚﯾ ن
ڕ$زا #ﯾ ن ره .و ,ه وش د$ر .و ` 1ﯾﯿ ن ر1 $ور 6ان
و 4Zهرو #.ا 6ﯿ4زا&ﯾ .#ڕووﯿ 4Zوﯾ هز $ﯚ ﯚ 1
35, 1905 و،$دوا 4Z S .ﯿ ن م دا از $و ﯿ ن داو،$ڕووﯿ ن هز,ﯿ ن
) ر ﯚ( ` .ﯿد6 .ﯚ3ﯚ ، 4Z1912ر . 5
ڕووﯿ و $هز $دا&ﯿر & 4Z .0و $وهز $ﯚ 4س،ور و خ
دا زرا .#و 1913 $ڕووﯿ 6ز$ر ﯾ و$و دv$ر ,ژ "و$د ﯚ
ڕ$د$د و b6هودا )ﯾ #$ان ران وورز د،م Zﯾ1
# Oا 6را #>ر`رارد ڵ و و" 6را ﯿ 6وه ﯚو$دﯾ>و.
ڕووﯿ هز 6 10000 ,ز$ر ﯾ ن هو ،ز $ $#و و" ﯚ
و خ ` .ﯿ و.
و .0ﯾ ه S#ﯚ داﯿ Yد 6را ور& دv$ر ﯿ ز و،ڕوو ﯿ pو$و
ر ن ژ ر$ﯾﯿ ن Zﯾر ﯚ ڕ$د 6م ر#"$ارد.
6م دﯾ ن هل و7ر ,دﯾ ,د $رۆ رز7$و Zﯾردا ه
Sو$ر& Yو هڵ و ر0ڕ $و $ﯾ ﯚﯾ ن و" هزن،و را >ر
داﯚ را >ردوژ 1و"ﯾ ڕوو ن ز ت ,ن 6 .ڕاﯿ#3ا هر6و ر$ﯾ
4ﯾ,4) , j 6 fﯚ( ﯚ هزد و$زع و"+ﯚ ﯾ ﯚ را >رﯾ ران و &ڵ
دژ را ر , $د$ﯾ,د .ﯚر `2 $ڕوو ن ﯚ ﯚ و" 5اژور ،و 36
ڕوو ن ون هﯚز Sﯚ ﯿ$ﯾ دﯾ35) ,ﯿاﯿ ن د$د ،ﯾ ن ﯚ ﯚﯾ ن د$و 6
هش ﯚ دن.
م $دا 4ﯿﯿ ر"1 +ور $#ﯚ ،ه ﯚ 1ور ان 6ان و 4Z
ڕﯾا 1را رووﯿو 6ﯿ+.1ﯿز , 0 0ت .م 6م ﯚ 6 م &ﯾ.
داررداه 1و 6ان ره#ا ڕ 6ﯚڕو) 6ﯚ3ﯚ
1914ﯚ 6م $#>ﯾ, 1د و ،ﯚ "ار ﯿ 0 Yر و $ڕادوو
6م و.$
ر" و $ن:
ﯾ 3ﯿ زن¯،واو6 :$ﯿ#ار 6رﯿ :35& gﯾ و$زاڕ $د$ر$و،$ژ ر-464 $
،612-598-580-516-483ﯿﯾ 248و$زاڕ د$ر$و،$ژ ر-505-391-330-289-246 $
و$زاڕ$ ،-1059-1053-1031-999-968-944-938-851-847-675-654-547
،-2079-956-953-540-498-346-313-306-304و$زاڕ$ د$ر$و،371،$ژ ر $
د$ر$و،111/416،$و$زاڕ $ر& _>3،5964/106و$زاڕ $ه)#1دﯾا ه(#1ال) /
واس.36/،345،11/10/
ﯾ 3ﯿ زن¯ :واو 16 :$د ) ڕ ، رﯿ ژ ر6،(1896)3 $ر ه،#1
6ﯿ6 Za3ﯿ#ار 35& $ر)رداز7 ،رهj0 .ا7ﯿ ﯾ 6ان)ﯿ 4ل(1905 ،
122
ر" و $دوو$م :اروا#اه4ﯿﯿ ن،اﯾان ﯿ Yدو اabب))ﯾ YO،(1982، d1ارt1)،~7
) د #1)$ن)،(1964،ﯿ3اﯾر &،وﯾ Yا > +و" رز +ﯾ ،fرﯾ :اﯾان>4)7#+0،ﯾ ،(1991،oول
_ ش،اﯾان،1£+ :د$ .$دﯾا،وا Za¢ت در 0 ` #XZرﯾ#1) 1896-1858،ن،(1978،ﯾd
>`)،Sﯾ fودو X3دراﯾان $#ه زده Gوﯿ (G3د ¤3$ر و 3ﯿز1Z -ان >` f,5ﯾf
#د#1ن ،(1988رﯿ Yوان ودو،اﯾزاaد ﯿ 5پn ،دراﯾان ود 3ن)#1ن "،1891پ
و >`)Y Y6ﯾ fدوﯚرش (,4در" پ رﯾ uرد ) >` p,45،ﯾ fودو :اﯾان وا 3 7ن)#1ن
.0،(1983ان.زن،اﯾان و ¦ ¤اﯾان) #1ن .0،(1892 ،اد #ز ،ده X،و #1) XZن،
،1957داﯾ$ا 94رف اaم "،پ اول )،وa>0خ(0 ،رج 7و ،ل دراﯾان و` ﯾ~ nه
د 3ن)#1ن&،(1841،ﯿaن ،ده اﯾان و X0 ¤+ ( 4Z G0 Xن 4+ن 4،ر،1908 ،5 $
) .ام.ه ،ان . .اس3>4 .ن و ردﯾ ،dرﯾ :اaم >4ﯾ،oز ﯿ X1ز ا a
)>4ﯾ،(1907 ،oﯿ،# ,ڕﯾ5ه اabب)ﯿه ون(1981،ﯿ 3 )،# ,ر`#رت د$راﯾان
ور ﯿ ،2،1971#+0،ا..اس3>4.نS ، و-ل ا ¤+ (Z 430ﯿ Yا1وﯾ 9 £ت
وزارع دراﯾان )#1ن،(1953 ،ا..اس3>4..ن،اﯾان 0 `Zر،رات Sداﯿ ،fرﯾ 3
اﯾان ،G,+رﯾ: اﯾان) ﯿ) 1ﯿ 0،(1974،dن 5و¢ﯿ واabب
1906اﯾان)#1ن و #د،اabب )#1ن،(1829،وا رﯿ،Yاaم
ﯿدرﯿ در ر$ق وﯿاز،(1989،اف.ار .و&،fزارش
)#1ن،(1893،زﯾ> ﯿOﯿbO)1ﯿ bدرون رﯾ :ون :دو G Zاه O fد 3ن( ¤+ ،ﯿY
4+Z دو& ن ¦ ،رﯾ ور ﯿ ،1994،26#+0،ژ. 9 £ت ا1وﯾ
دراﯾان ))2#+0،رﯾ(1895،dو)7داﯿ Gدراﯾان( Smithsonian Institution Annual Review
)وا ،(1913،Y3.1ر& ن 7ﯿ) d[+اسn)،از 6زر ﯾ ن و 3ن اﯾان(1_،ا درا Y4
اﯾان)#1ن،(1913،اج..راوﯿ)،Y1ﯾ ددا X3در ر $را)$ﯿ 4ﯾ از زه ب ،در) زا&س در 1ر
ز¢ﯾ 3ن $ 5در ڵ ¤+ (،1839ا 31£+ Y4 $ه ز 3ن)ش( واز
ﯿ ،ژ ر،9،1839$و)ﯾ ددا X3ﯾ در رn $از>ﯾزاز¢ﯾ د 3ن اﯾان( 0 ¤+ا7ﯿ ﯾ
ور ﯿ 4،ر-،24$ اﯾان 9 £ (1970-1880ت )¢ارp 4ر،184110$ر6ﯿd
،1988اچ.0.وﯾ X.م¤¦ ،اﯾان )#1ن،(1903،ا..وﯾ10،Y+ب jب اﯾان،د 37ﯾ ددا ڕۆزا¤
رم و Zدات ﯿ #1)1914-1907،ن،(1914،اس.0.وﯾ،Y+ز&# Q14>O 8 ﯾ
اﯾاﯿ ن)ﯿﯾر،.(1900،ث.وراﯿaو 1،درق )اﯾ>1و ،(1924،دﯿ ،dا+.ﯿﯿ ن در ﯿ ن
اﯾاﯿ ن در 0 ` #XZر#1)1921-1787،ن. (1977،
ﯾ دد: X3
123
-5هﯚ ر داﯚ 6 #ﯿان ن 20-1818 ودا&ﯿد ﯾ 4ﯿ ود$
ردا& 1رز $ﯿ Sﯾزﯾ #و+3ﯿ1821 dو.
-6و$زار $د$ر$و` `،613/60$ز وود دورا،#ورز،1،ژو6ﯿ.1899 Y
-7ژ-دو ر& ن)7داﯿ6 Gان( )2ڕ.592 $
-8و$زاڕ $د$ر$و` `953/371 $ز ر ،& +ران23،ژاﯾ ،1910ه و) 4 uر ،9$
46رت ر ،+ورز3،ژاﯾ .1910
-9و$زاڕ د$ر$و 46 953/371 $رت ر،+ورز 3،ژاﯾﯿ .1910
u)-10وا Oﯿ#ﯾ 6م هزا ﯾ ر د$ر ,و Sهز6 +6 $ڕ
6ان ونu) .وا Oﯿ#ﯾ ڕ$وات 6درود$ر0دار $ن 6ڕش ﯚ +ZﯿG
و7ﯿد وان " و$دﯾ ن و.
-11ان ڕ ود$و $و7ﯿ ,ر" و 30هو .ﯚ 4و،1899،د$ﯾS
ار$ﯿزام 7ر 37600س و #, Oا د$و6 $م هز13660 $س
)3و،ر)س و6)،ڕ 6ان)2 (1907-1880،ڕ.217 $
_-12ش6،ﯿان)2،ڕ.277 $
O-13ن 6ڕ7ع ) o1)،د )2،ڕ.51-50 $
0-14رج 7و ،ڵ 6ﯿان &ڵ ڕووداو7.0،ررد 3ن)2،1 #+0،ر.110 $
-15ال )/واس46 ¤ 345/10/ﯿ ¹ﯚ +3،ﯿ16،dورﯾ.1913 f
-16او $ر" و&$ڵ ز#و`ﯿ1،Yاڕ$راوﯿ)،Y1ﯾ ددا 3ر$ت
اﯾان)2،1#+0،ڕ$ و ¦¤+ ،36زن6،ﯿان 7رزوه ب()2ڕ$
)2،9ڕ$ $¯j، ،84 ورد 3ن)2،1#+0،ڕ$ ،557ﯿ 5ب7،ر6ﯿان
،191و،fڕا)ﯚر ﯿزا ر$ت ڕۆژه رﯿ 6ﯿ )2،ڕ،484 $نn،رﯿY
X16ﯾ Yورد 3ن & =ﯚڕا)2،ڕ6.387 $د #ز،رد $ن ،ر ن وZڕ $ن
S )2ر ,O،193 $ﯾت د $ت د$ﯾ ﯿ ه 35زور
و$,7داون ژ ر$ﯾ زورXڕان ﯾ6)،YهO fق 6ﯿاق
د $ﯾ،(Yﯿ Xڕ ه 6ۆ 2ﯾ .ز6 $هO fق وو ،$ﯿ1ﯿ5ﯿ Y
) و$ر(د.$ﯿ)Y1ﯾ nه1ر(1.اڕ !& >3و0ا 6ﯿOﯿ 1زووﯾ
¯ود3$و.$
$#$ -17ﯿ 1زﯾ> 6ﯿ`O)،1Oﯿbت درون و رﯾ :ون( و7ﯿ ڕۆS
ڕﯾ>ر 6هO +ق دv$ر` $ﯿ+ﯾ و `ﯿ+ﯾ زﯾ Sر & 5اوﯾ ﯿ 5ن
د$دات.
-18ﯿ ن "1500،در،زور 2ﯾ .ز6 $ه،Y`O fﯾ ن 2500ڕ 4$ڵ،
6واﯿ2 pﯾ .ﯿ 6ه6 Z-،Y`O +ﯚ¯ﯾ -ز .$ن "1500در.9،
-19د&$ێ داد ن 2jدا G Oﯾ > 1ﯾ Sد داﯾ ن و1 .$اڕ
ڕا)ﯚر ال )/واس. 636/11/ن ر$ت رد $ور،1913،و$زاڕ $د$ر$و$
،938/248د37$ر ڕووداو $ڕۆژا ز ر .1908 11، 5
124
1908-20ڕاز `1ﯿ+ﯾ 6ﯿ5) _+و - ،د Zﯿ_ ن135X ،ﯿ ن د
د$ت د $و.$ێ .م ر6وjزو jر$ز& $ڵ داود ن &ﯚڕﯾ>و
-دZﯿ_ ن چ ت 6م ر $و ،ڕاﯾ,دو ﯚوا ),5ﯚ ) د.
-21و$زاڕ $د$ر$و 938/248$د37$ر ڕووداو $ڕۆژا ر 17، 5ا >ر .1908
a0 -22ن 1ور ه,وو 4Zداﯿ35وون1،ڕ$ت دا 2ﯾ .
ز6 $هO +ق ون ،ون 1ز$ب.
-23ﯚ 4وO،ﯿ Yو ن و & Sﯚران )ﯾ#$ار و ﯿ ن ,ن .ﯿ ﯿp
) 35ﯿ 0ﯿ >وو& $ڵ ﯚ دن 7 0 .اد هرر $ڕ&$ڵ ن
و>ون& ," ،ڵ دوو س 2ﯾ .ا داود ن،ﯾ 7ح & 0ف ورﯾ _1ن
a0ن ان ﯚﯿ ن هو6 .ورﯾ 71911+ح گ رۆ رف ﯿ )`ﯿ+ﯾ
& ,uدv$ر 1ور>3 ($ون و&ڵ 7 0ن ﯾ.و >ون.
6-24م ۆaZ :vء6دﯾ Yﯚڕ Z :ر وو.
-25داود ن ه ,Oو ` ﯿ ﯿ ن دا6 .و6،م ر )_ﯚش و",
&ڵ رﯾ _4ن a0ن `رار ر$د ﯿ= & ,uداود # ,و ،ﯿ= $ه35
م ن و دﯾ6 ,م ر$ﯾ ر.ێ
-26ﯾ, Yدو د,O $و ران ڕاد$ﯾ م و 6ﯾ Yه ر 5
6 .ﯚ3ﯚ 7ر $#ر ﯿزا 3ن 6وا ﯚ 6ﯚد 1&$هز2 $رود$و ،و
، ,و ﯿ ن و 6دﯾ#6 ,ا `ﯿ +رد هر2ﯾ $36رز
د$و )35ﯿاﯿ ن د$د2 .رود$و 1913هروا $#ﯚ ،ررا & 6ﯚرش ردان
ه ,ت.
-27و" ﯾ, Yر ڕووﯿ 1ور ` 4Zﯿ$. Yه ﯾزد ووا ه
ڕووﯿ و 3 76ن و ڕۆژه د$ر $ﯚ د&$تO .دود ﯾ, Yر ﯾ 3ﯿ ور
ڕۆژه وت ،ﯾ$# 3ر Zس ،ن،و #0ه,وو زﯾ1 Sور 3 76ن
و.
-28ڕ 5) $ﯾ 3ون :ڕ رﯾ،(1857)4ڕ 3ن) (1876وڕ ڕووس
و.(1877) 4Z
) ژ )(6
،1918-1908
125
),5ووﯾ وت ،د $دا GOود $ر Sد$د،و6ﯿ`aو
و$دﯾ 1Xزم وﯿزا ,ڕ, Y ,),ر ڕ$ر ) رﯾز& ن،وق وهﯚ&
و `دڕ$ت و6ﯿ3bﯿ#ار و #$د3$و،$و ه X 1و و)[ﯚر 6 7ﯚڕو)
&ﯿۆد $داﯚ `> [ 6اور 6ﯿ Y aد$د.
Sرودۆ و" &1900 ڵ 6ۆ ه>1.ﯿ ،Yوu$وﯾ 6م 6ﯿ,1ر
و هuو ﯾ>#4ﯾ د$ﯿ1ﯿ S :Yو$ر& Yﯚ ﯿ ,زۆر `ه 1ودن و
ﯿ_ڕ و0زر$و ,6دان و6ﯿ#9ا )` و( و ` و ،دوور او$ﯾ و $و،
6و Sو&و) ﯚ 6را وت Oﯿ ب دO،Yول و`2
, 6اڕ Y&1 $و$ز و)15ﯿ ر ,د "ﯚﯿ و دوور 13و S $ڕو
`د$ن& 1X,)،و) 1X ,و ﯾ ر&& Yﯚڕا ,ر ﯿزام ﯾ ن ه ر_ و
د3$ودا 6 Yاز ` و و ڕ# 6 ،ا هر ﯚر $ $د$
ﯚزد$هم " )#ت و ،$ازﯾ ر دوور او$ﯾ 6ڕز& رون " .د#$اران و
رد$وا ﯿ .
ه >چ 6و ت وچ 36ه و Sر0م م 35& 137 6ﯿﯿ .0 ،ﯾﯿ ن د$ﯚو.$
.0و6،$ﯿ,1ر ان ﯚ)ر و" زو 3 6ﯿ_ازو رڕۆ 6زادﯾ_ازان ﯿ
,6و)#$ﯾ > 36ﯚڵ ودواﯾ ن , 6ڕا و#jا(,و ڕا 3ﯾ و"ﯾ و
ﯚ [ 6 .ڕاورﯾ pرد$وام و.
و رد $ن ،ر> 36 ، $ﯚڵ و ) ن ) رز& رد 3ن ،ر5ﯿاو )) 1س
و ` ( 1وڵ دژد$و, ،$و و)[ 6 5ڕاور ر ه#ا،ه 6ۆش
رد$وا .د3$ﯾ دوا د13و $ڕ " .ر$ﯾ ﯿ ون و#ا ) 1ﯿ ن ,3
ر$7وا 1) 3رد ) و ،وﯚ 6وان #ار "ار"ﯿ7 $ره& ,.ور$
و),5وو و 3د$ا .0 .#رڕ ن ﯿﯿ &6ر 6وردا > 36ﯚڵ
" وﯾ ن دﯿ ),5و $ﯾ ن وێ )رو$د$اون &ڵ 6م ڕ " .ر$ﯾ ڕ$زا #
د$رن).ردون( و)$ر ون( ه ﯚ ﯾ د $ﯚزد$هم )د( X
و)>( و6 .وا رز 7$ون و د$ﯾ وﯾ 6م )#,او ($دوور و=ن،و واو
و،ه وو 4Z و و a O ,و ڕاه و ),5وو `م #ر .Yه 6وش هن
6وردا هﯚ ﯿ و 6ور ،ﯚ 6وان )` 1و وو$ﯾ & .ﯾ
,5) 1) 3وو)وت( هﯾ.
&و)ﯿ pهو .و د0 +$راو0ﯚرو زۆرو ز$و #$داوا ر #6ا ﯚ .
ر$7وا 4Zو6 .م د , 3$رد 3ن &ﯚڕا ,ر ﯿ 6و" خ
رار [ 6ڕاور ر,رو ه 3ﯾ ن د$د و و$رۆ ) ﯿ(n
و) 3ن( و$و ون ،د$و#ا دوﯿ ﯾ و ژ ر$و ژورد$و وا 43و
ڕز& ر ),5ﯿ pد$د .رد و هون و و 6و 1 ,ڕ#$ا م دا د$و
و$دوا رﯾ` 3دﯾ ،Gڕوڕ` 4$ﯿ+ﯾ د$و 6-Yﯾ ﯚو ڕژ5) 4و
ڕ$وات Oزر )ر$و و$ودا و و.
ﯚ 6وا دﯾ` ,و ﯿت `ول و)ﯾ 4ن و) ( 1د$ه 1ر" و،هر و$
رێ ﯚ ر ن و , ,ن و 6ر ﯿ ن و Zڕ$ب ) 35ه و$ردراو6 .م "ﯿ Yوﯾ=$
126
دوو "و دﯾ ر او و $دوو د$ﯾ ر6 $م د$ﯾ ر ه#ا .ﯾ Sم دوو$
Oزر و )ﯾ #$ر$7وا ﯚ ﯾ 6ور ﯚ واو [ ،1ر 6
$#ﯚ "ار"ﯿ$ﯾ ) و رﯾ 1ﯚ 6 .ﯿ ، aم ڕ&$ز ,و ،ر ﯚﯾ
و $ﯚ و$د6 .1 $ﯿ #ازﯾ ر 0ﯿ ﯾ واو ﯿ 2 ," ،ﯾ .ر ﯚﯾ `
و.
6م و7ﯿا و "وو هروا & .ﯾ ﯚﯾ ن ڕا&و .$د6 3$وڵ ازﯾ ر
#6ا ﯚ .ر$7وا ،$3د$ێ ه 35و ) #$رز& ن ودv$ر $د Xت
#وزو6-$م ,و 6و د` 6 3$ﯿ$#ﯾ ن واﯾ داوا ر `و )ﯾ
6ﯿ Yود$در .Yو$م م و و 3ر ﯾ ن ر ﯚﯾﯾ ) 6ﯿ (Yو)ه ود 3$ن(
ﯚ ،د3$ﯾ و ` Oزرن ` Oو ﯿ ﯚﯾ ن ,ن ،ﯾ ن 2م 6و
و$دواوو )ﯾ 3وت زا ،Yوزور و $ازا رد ﯿ0) nﯿ وازﯾ_از(
و)ﯚڕ (.ﯾ ن )وڕﯾ( و .Y$#و 6و د 3$ازﯾ ر ر ﯚ واون زۆرﯾY
دوژ 1ﯾ ڕوو )ڕا7زﯾ ن(ﯾ . Sو د$ﯿ ,7 +و،و O
واﯾ د3$ﯿ ن ه.و $و د 3ر ر ﯚ 3د$زا .Yﯚﯿ #
ر6 $م د $ڕوودا،دور ﯚر O O $زردا ر$و)" pو زو1و$
رد ر $دو ،$هز زو1و $رد م د و 6و 2وازد.
127
ردﯿ-Yڕا ,و د1ﯿر" و ،و1د6 .Y5$م دوو .& b 6،$واﯿ&3ر
),5وو ,7ڕ& .ﯾ #ڕۆ >ﯿا رد و [ڕﯾ Yهزر " ز
[ 6راور #,او $ڕز& ر و 0و $رد )0 .Y1#,ﯚدت Z),رب
ﯿ(و وا ﯚ 26زﯾ4Z ) Sرا9زﯾز("وو ،و) ش واود ﯾ #1د$ﯿ 3ن
1884 ﯚ > 36ﯚڵ &ڕاﯚو, .$ﯚ ,دﯾ رو ،ر& ,ور $$م
ه 35و" ر 3ﯿ G0 و0ﯚڵ و)1892 .ﯚﯿ راو$و ،1Xژ ر$ﯾ
)ﯿ.aﯿان 36واو ن و ,1ڕاه 1ن و7ﯿد > 3 6ﯚڵ وون د$
رد .م ڕوو ڕوو و ر$ت 0دت ڕ$وات هڕ$ﯾ ﯾ ﯾ ن رداو
6زادﯾ ن د ،م هردوو ،ﯿ ﯾ#1ن ,و ت و" 2ﯿ#ارﯾ ن رد$وام
د .م 0 1895ر& ,ﯿاو،$و6م ڕ$ت ﯚ ا+ﯚس ه,وو ور 7 6ﯾb
دوور او.$
1797هر دوو ڕ .و d ژ "و$د7 اداو ﯚ 6ﯚڕو) ه0 .Yدت
ڕۆژ رد 3ن و ر د$و ،ووﯾ#ا وﯾ ودا از 6ر ﯿ ن )35ﯿا
د$د،وﯚ"و واو رد $ن و6ر ﯿ ن)د $و)ﯾ 3د $د $ﯾ Y1و
رو)(Yu p
م 0دت و ,زۆر زوو ﯾ ر ﯚﯾ ن , 6اد 1899 .ه ) vر 0وان(
ﯚﯾ ن ` ~ دن را >ر 6زاد زﯾ#1اﯿ ﯿ )دوور او $
و $ﯚ(`ﯾ ) uا+ﯚس واو$ﯾ & 4Zﯚ vر) ,ﯾ#$ار
ر 0وان و و دوو ڵ ) pژﯚ ﯾ ر & دﯾ ,رد و
#Zو 4Oن در ن،ڕ در &ور $و د$ﯚو. p) $ن 6 .ر6 $ﯿ 1
و،م &ڵ ﯿوﯚ" )ر 0وان(0ﯿ واز هو G0 .و0ﯚﯿ ,دﯾ ,دوو ڵ
داوﯾ دﯾ ن ش .0 3دﯾ nع و :هر دوو )ﯚ 3ﯿ ﯿ ن ﯾز
4Zو$ر&0 :Yدت )و (Yو) ,ڕۆم( ه و.را )5وﯾ ن هﯿ tت 6م
دوواﯾ ن _5ﯿ, .Yﯚ 71902 ا د#Z،و 4Oن در ن رد 3ن
و ر ,ﯾ, Yر Xو و و،وﯾ#ا 6وﯾ 1و رد 3ن )
` #و دواڕۆژ ﯚ ڕ&1 $ا دﯾ ,ﯿزام .0ه ﯿ #و.
0دت هروا دوور او$ﯾ#ا و ،$ﯾﯿ ,وت و6 .و دواﯾ ) 1X,
Oﯿز) ون( ر 0وان ، , )1902م ود$و35) $دو
وو رﯾ ه $ن #,او$او ڕﯾ .هر0ﯚر $رز 7$ﯚ ر$
دو1911 .ﯚ > 3 6ﯚڵ &ڕاو،$هر" #ﯚ ﯾ ڕ ) 6رد(، ,وا ز$ر
د &$ت هروا 4Zﯿ 2ﯾ ) .و(#$و.
128
ه .و $ر $ﯾ و & 6دار `و
د$و$دا رد $ن 6ﯿ " #ر$و [ 6ڕاور ه ون .دوو 1م 13دا
ڕۆ د$ر" وو , 6اﯾ ن هﯾ 5 1 :ﯾ :و 5 1ﯾ ::دا )Xﯾ ن
زﯾ 1ن( و در ن .هر"6 #م دواﯾ داڕوون ﯚو $م د$ێ 6م دوو
" 1و 1دارا دوو ر$7وان و $از رد #ﯾ1ﯿ :Yد 3ر
ازﯾ ر ,0>0د و $ﯚ ازان و0ﯿ واز ازان .هر دوو ر$
4Zون ،م ">0 ,ور ﯾ ر& Yون ڕ0 .ﯚراو0ﯚرﯾ ن ه=>اردو &ر.
ر هردوو 2ﯾ ن هردوو دا &ور $رد 3و #ودراو ﯾ ون ،
ڕو ر , 6ا ﯾ1وﯾ1ه ﯾ Yه 6ۆش و ﯾ Sدﯾ رﯾ,او
زو1و $و$ﯾ ردرد$وا .Y
هردوو . 1و دﯾ,ﯚ 0 #ﯚراو0ﯚرﯾ ن ﯚ ڕ$زا #هو .ﯚﯚ و #6ا
X 1ڕ دووZ : $ﯾ#و ،ﯾ #Z :و bدر دواﯾ و 7$و
6ﯿ ز $و$ر&ت ﯚ > 3 6ﯚڵ .ڕ3و 6،$ڕ$وات ﯚ رد 3ن وێ ا&ور،$
ﯾ - :د دﯾ ز$رد &$ت ر دوور او $ه>و ﯾ ن و$ر>ردن
>و Z،و ﯿا>.و.
#Z :و bدر &ڕاو$ﯚ > 36ﯚڵ 2ق دا ن ﯿ ڕ .ﯚ رز7$ﯾ
ﯚ دۆزﯾو6 .$وﯾ pو$و 0دت و& ,ڵ) ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ و),5وو(ه و)ﯾ #و.
6و ) 1896ﯿ Saدژ ر_ #Zو -ﯿ #دۆزراو6،$وﯾ pو &ﯿاو $ن و.
0ر6 3,و&ڵ 1دوور او .$د$ژاﯾ وﯾ ر $م ر$و 1) $ﯚ
&ڵ 6ﯿaح ازان ڕ _>,ت &ڵ ڕ 37$رو ` 6ﯿ $#و 6و ر0$ﯚﯾ د $اد$و.$
وا ,7ﯚ د S "$د$ر$و $رد 3ن و،$و .0ﯾ و 7$دار
)) ( ﯾ>ت 3ن &ڵ >ردﯿ ,و#Z $و -ﯿ ` 6 ،#د$ا: ،#
#Zو bدر .ﯾ>و ﯿ ار Sﯚ و رز7$ا و ه و رﯾ,دن &ڵ
6ﯿaح ازا .ه 6ﯿ61908 ab1ﯿ ز& $ڕاو $ﯚ > 36ﯚڵ وز ﯚ ارد.
در ﯿ pڕادو ) $ه dو وت و 43ﯾ ن هو#6 .ا 6و واد$ﯾ
هﯿ tت 6 ,5ﯿ ﯿ ن 1847 و)3ون `وڵ دو1879 .دوو
ڕ 4Z ، $ن وOﯿ،Yﯚڕ ن رﯿ ن ﯚ ن و1880 . &$ڕ دﯾ،,
و در،د & 3$دوو2ﯾ ان > 36ﯚڵ وZ :ﯾ#ودا،1889 .دوو
ﯚﯾ ن ڕ دﯾ ,و 6 $ﯿ Z Yو د, Oﯚ ن Zﯾر د$ور$
و،$م وزو,) Zا ور هﯚز $ن ﯚو&،$ﯿان .ڕوون ﯿﯿ چ
" خ 6 #زادون ،م ﯚ ﯾ د$ﯾ 1890دOت ` هﯿ$و ،و وێ 6ورﯾ+
1898ودو v& $ر ,دووز رد-ر -و رد 3ن د,) $د،هم
)ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ و),5وو( داﯚ د$د وهروا ه5) , 3ﯿ3ا و$
رد ،و ڕ>راﯾ _ن و `ل و&ور)$ﯿ وان ،د $وڕۆژاوت .دواﯾﯿ#ا رد 3ن ژﯚ،
) ن $#ن و 3,7ون وﯚو ،$وهﯚ 6م &ز1و $ڕ 6 .$و در ن
129
ز$رﯿ .ﯿ ون ،د$ﯾ وﯾ &ڵ دوور اوا 6 4Zﯚڕو) )ﯾ#$
زﯾ,ﯿ ن ه#Z .و 4Oن،ا دOت 0 ،ﯿ_1ازا )و`)ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ
و),5وو( و ور & vر و36 $ﯚ&ت6،و &ڵ 4,Oت ن،ﯾ Sردا
او دﯾ، 4Z ,ﯚ)$.ر 0ا 6زادﯾ_از() رﯾ# dار د.
6م ﯚ $.زو1و)$ر 0وان( ,زﯾ ,35` ,"،,او $ان ﯿ>ا
4Zوو $ازا ر ر ه#ا .ر 1ر 6ر ﯿ ﯿ ن داﯚ د$د
وﯚ"وﯿ ن داو [ 6ڕاور د) $ﯾ 4ن و 1ﯚ )` و 11
ﯿد$و ڕۆ داﯚ ﯚ 6 .ر و& $و $د$و $ڕ $رێ& .و)
دوو$م )#ا&و ر 6چ `دڕ ,$د$ر $وﯿ 7د$ $ردان و د$رﯾ1
ﯿوﯚ"و ر $و $ﯚ [ 6ڕاورﯾ#ا ﯿﯿ#Z .و 4Oن &و) >ا ن و
وOﯿز ز X,) $وێ) و ,( 4Zازﯾ ر و 4Z ,و#$
و .م 6وOﯿز ﯾ3ا ) ++ن( ﯿ 2 -ﯚ ڕا#, O ،5ا هڕ$و
&ڕ$و " وڕاو 3) $د$ر $زۆر ر ڕ 5,ر 0وان و)ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ
و),5وو(د.
هﯚ ر$و)" pو 6م 0ر$ﯾ ،,7ڕۆژ ڕۆژ #,او $ﯚ)ه وو و
"( 4Zون و"و 3د$و1876 .م 2و 3 $ن #Zو -ﯿ6 #ﯿ aﯚ
) pه 1و $،دوورو" و هرر وار& 4Zﯚدﯚو $ﯿ
را ﯚ .ﯾ, Yر هو ,و b 6د$رﯾ,دو$و)ﯾ #$ان
3ت و ،Sان ,1ﯿ و 0و$رو6 .م ﯾ 1ه >ز ﯿ$ﯾ
6 ,1ﯿ& aﯚڕ#ا 30هو : :اa2م > 36ﯚڵ $.ه )ﯿو
` ن( رو رۆ"و د Xن و>و .$ه > 36ﯚل دوور د$و
` 6ﯿ $#هزر 6ﯿ aز $#د$و ،ﯾ>ت ڕوو ڕووون &ڵ هڕ $ﯿ-ﯿ ن
6دو ڕۆژهت ،و دا Xه >ﯾ0 Sﯿ و$و 6م 6ﯿ a
ون - : ،د دﯾ" pbار"ﯿ, Y $رو ﯾ#ا و ر$7ا,دو.
> 36ﯚڵ ﯿ 6ﯿ#Z aو -ﯿ #داﯾ Gود$رهم دژ ران و و$ڕا ﯾ>ت
د$م ود$ز& دﯾا ود$رس ﯾ Yوڕۆ >ﯿان هو وﯿ 1876
&ر )5ازﯾ ن دو6 .م ,ازﯾ ر)),5ووﯾ( و ﯿ6 3ﯚڕو) ﯾ و
و, .ﯚ و0دت دﯾ رﯾ,اود,5) 3$وو ازان ون0 .دت ه دوا 6وﯾ ,+ژﯾ
د3$ر 6زادﯾ ﯿ وﯚ ﯾ و ز $ﯾو ،$و6م Yو)ﯾ1912 4
و رﯾ Sژ و ) و و $رون(&ﯚ vر $و )6ﯿ X3د(ڕوو د$ر& .ﯿS
1وار 6د $زوا& 6ﯿ+.1ﯿز و 4 6و 7ا و 6ﯿ 3ﯿ ﯾ ر
و$ر&ان،ه و ،هرﯾ 0ﯚر Sﯾت م ﯚ"ون و` 6ﯿ$#ﯾ )),5ووﯾ ﯾ
),5ووﯾ 6ﯚرو) (-و 6هزر ) ,ن 73ڵ 6ور6،و `وڵ د 6 .ش
.ێ هﯿ tم م و$ر&اوا زوا رد ون.
و .0ﯾو $دﯾ Yواو 1ور$و 2ﯾ ژﯾ ڕۆژا ڕۆڵ و , Yر هو،
روو >ﯿ و$و 0دت ،ﯿت 6وا د$م ود$ز& دﯾا ون ،و " و
&ور$ﯾ[ Yر ڕ و$ر& " o 6 Yو$#د .ﯿ pو ﯚ ﯚدو$و ددا
130
) 6ور S $و)ر 0وان(د $رد و م ر S .ودوو د ﯚ ڕێ دا.
م و$ﯿ+ﯾﯿ pو ﯚ )ا&ﯾ Yو د $ر &ژ و ﯚ )ر.5) ،3ﯿ ),5ووﯾ
د$د .ر) 6ر 0وان(د$اﯾ وﯿ را 6 .ﯿaم ﯿ S 4و 7ره.
ر 4Zو ,د6) Xﯿ aد ،( Xﯾ>ت )ﯿ ن(د$در$و و$
),و & $ود$د$و .$د$اﯾ &ڵ _ 1ن وﯿ ر ه dو و داﯾ.
ر 6ش ,1908ﯚ2رﯾ-Gﯾ 0ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت6-ﯿ #و )ر
ﯚ &>و هر" #د$ا 6و , 6ان. 0وان(هزرو [" ,,7وو0 ،
Z1912و0 دت داوا & دا )ﯿو ` د و6م $,7و 1داڕ=و 1ﯿ ت
ر ﯚ ر رﯿ ) 1X,ﯿزا Sر>uﯿ0 1ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت 01923
د$و $رد.
`راخ [ر ,ر$و)" pو 6 ,1ﯿ[ 6 aڕاور رد $ﯿ ن
داد)، $ر 0وان(ر ﯿ ن ﯚ ﯾو و 6ر ﯿ ن ڕاﯿ5ا ++ت ﯚ 2
)` 1و و و$ﯾ ڕووﯾ>ون O ،ﯿ#,ا 4ن ﯾ 1 : 3و ،9ر،
Zڕ$ب ﯾ ن رد،هروا و6) S $ﯚ ت( ` وو .$دﯾ رو ) 1رﯾ3
د$اﯾ و>اﯾ ر)11,5و $وردﯿ 1و ,ﯚ1و$ﯾ pت0 ,"،ﯿ وو $
هزر ,ز$و [ 6ڕاورﯾ ن ڕ u)$داو،وم هﯚﯾش و $ن 6م ﯿزا ﯾ ن
ﯚ دوورد$دوو )35ﯿ ن ,دو.
& 6ﯾ ر-ﯾ & 6ﯾ ر ون ,,7-ز $و دﯾ ر او& $ﯿ,د و،و
ه & 1و) د$زۆر ) را ر,O ،و ڕووﯿ ڕاﯾ $#د و ﯚ رﯿ ) ﯾ ن
د$ه 1زﯾ د د$و .د$ورو) 35ﯚ ﯾ د،$هزر )را( و)) ن را(و$رد $ورد $ر
ڕو >ﯿان و $#1وارا > 36ﯚ ﯚ 2ﯚ ڕاد. 5$
#,او$و 4ﯿ 1ر ر ن ﯿزا ++ت و2ق ` #ﯚد وان ڕ
) 1و$ﯾ Zﯿaج م ﯾو 6وا دﯾ6) ,ﯚ ت( 6ﯿ aﯿ6 pوه ,ن.
ه 6وه ﯚ &و) ) 35و ن >دن &ڵ 6ﯿ ab1ژو6ﯿ ) 1908ر
0ان(و$د $ه ت .ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ و),5وو( د $د $و&$ت $ دان
و ت ن دواﯾ `دڕ$ت و$د ،Y& $زﯾ#1ووو $وﯿ 1876 ﯚ ه و ه و
وﯿ ، 4Zﯾ 4 : 3ن و 4ن ،ڕا&ﯾ #ود3$ور د#.$ا د$رد.
) و( و) وﯿت( و) 6زاد(دورu) 4وا و$ر&و( رار [ 6ڕاور
&ڕدرا.
6م 0ر$ﯾ و $#1واران وڕۆ,n1ان &ر )5از ,ا .وا ز$ر د&$ﯾ 6م
0ر$ﯾ ) دا& S1ڕ)اﯾ ( 4Zم 36ڕ وﯾ ه
ردان ,س راوو .ه >ه و رد $ن ) 1رد ڕاﯿ 5ﯿ ن
و6 .و pو$و ﯚ د3$ﯾ دڵ و د$رووو $ﯚﯾ ن &ڵ 6ﯿ#وﯚژ 7ر
ڕﯾ Y3 $#,و )ﯿ 1روو ر$و)" pو ر ه=>دراو 4 Oﯿ ن `وڵ د$د.
4و ر oڕاﯿ pو) ﯾخ م ر$و $هو 4 .ﯾ `O fن& ،ﯚﯾ ڕ"$
ردو, Y ،رﯾ ,1 Yرز )ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ و),5وو( و،و ,Oو
#ا و$زﯾ )رو$رد$و 7ﯿدن و،و6ﯿ ,ر ازﯾ ر $وو )رﯿ(Gو.
131
دوو رد دﯾ ,و$و) pه .وا )رﯿ(Gژ Xو ون .ﯾ Sم دووا ﯾ 4ن زﯾx
و ،ﯿ 4دارو ڕۆژ X ,و و6 .و )1914رﯾز& ر و و،هڕ,$
#دژ ردا رزا د،و,O .01915و #jاو6 .وﯾ #زﯾ ء &ﯚ& و،
1ﯿ 6 1ﯿ#و6ﯚژ ﯿ ﯿ 4ر ڕۆﯿ .& ,ڕﯾ $د& .ﯚ& ،و ڕا3
و -د زﯾ ء و 1874،دﯾ ر داﯾ Sو .و ر& 6 ﯾ و&،ﯚ "
ﯚ ﯚ ردو #,او$و ه,ا 4Z #ر5ﯿ Yه ,3ﯾخ ر$ت
7ره .رد دﯾ) Xرو$رد$ا .رد & $ﯿZ 1و02دت 6ﯿ ,ر
ر ,دو .ﯚnا ) 1909 ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ و),5وو( د$وﯾ#ا
1راﯾ دﯾ ر #ار دو & دو ،و ﯾ Sﯾﯿ
و$ﯾ#6 .ا =ڕ$ر Oﯿزب ه=>درا،و Sر $7وا ) 1
ر 6 1X0و ه$#1و دواﯾ د `1924 و ،هزر $زو1و$
,7ه& 1ﯚڕ دو ) ) $[ﯾ ﯚ & 6ﯚر ز$ﯾ 1ﯚ .ﯚ &ﯚڕا ,ر
[ 6ڕاور و $ودﯾ0 ،Yﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت ،ڕۆژهت ﯚ ڕۆژ 6وا،و$د $دا "(.و
) ژ ﯚ ,ن.
م ﯾﯿ دﯾ ,ر ،داﯚ ﯚﯾ ن زو1و) $ﯾ $.ن( رج ) 1
ﯚﯾ ن د$د.ه S#1رد$#1 $وار داﯿ35و > 36ﯚل 6ن و Z 0ﯿ ن
) ، 1#,ر$ت 6وان ,3ه 1 $#1زاﯿ .Yﯾﯿ ن)9 0ﯿ Zور`$
رد 3ن( و .و 1ﯿ 1را 6م 0و$ر 6 $ﯿ Z Yدر ن و#Z :و bدرX
ﯾ 4ﯿ وژ$ڕاڵ رﯾ ) xن و .رﯾ ) x
و2،ﯾ ).و(#$و و &ڵ )ر 0ان(دوژ 1ﯾ د$د& .و) و $و
و و #jاش ) .Y X,ز 7 ,ره) .ﯾ#$ار دﯾ رو +3ﯿ dو
0و$ر) Zوڕ `$رد( 3ش و) 0و$ر ودو$و 7ﯿد
رد(> 36ﯚل ) X,ت،وﯚ 1هزار 1رد داﯿ35و > 36ﯚڵ
` _ د$و ،$ر ) ﯾ و #Zو 4Oن در ن و .و &ڵ
6م ` _ )ﯾ#$ﯾ ن هو ﯾﯿ pﯾ #ر +3ﯿ و.
ﯾ #ر $م 3د $ﯾ د,ێ 6و ,ڕوون 0د&$ێ دﯾ Yو
) 1و$ﯾ رﯾ ه و .د$ن6 .و ) b 35ر& ) 1رد
د.$ﯿ> Yو 1896 .داڕ=ا )15ﯿ ر S&$ﯚ 0>0د 6ﯿ6 Oaﯿ a
د$وا#ا &ﯾ زۆر ڕ ,رد هﯚ ر ﯿ.را و دراو Sو& د$
3ن Zدو -ﯿ #داو .م ﯾ #ور ﯿ ﯿﯿ 0ﯿ ازا و
,وه هادارو )6 1X,م ر،$ه6 1) S3ﯿ aهز ,ت
) ,1ز ﯾ( و ﯚ .رد رز ,ت و وﯾ Yو .$د$ﯾ دواﯾ ،و" "$#ن
Oوو ر 6ﯿabب , ،ﯾ#ا 3داواد ﯚ ودو+Z $ﯿ Gو7د
ﯚ 3ﯾ رد زوان ﯚرد 3ن 1ێ6 .و م 2 ,ﯾدا )رو$د$ دﯾ1
دﯾ a Oو د$ور $دﯾ3و رد زوان ،ﯚ & 6ﯚڕ ۆ` vﯿ+ﯾ ه و، 4Z
2ق د .# `$د$ﯾوﯾ "+ﯚ ﯾ 7ﯿد)` _ ن رز و3 ،$ا, Yوﯾ
132
د$ر دﯾ 1و دﯾ ,1 1ران 7ﯿ,ن ،و زا .3ن &ڵ ر ﯾ و$و
)ر ¤ا2زه( ﯚ )رو$رد$و ڕاه 1ن وa Oن و 7ﯿو رز1 ،ﯿ ت .1
Y 6و$ز > 3ر هﯚزو `ﯿ+و ﯿ$و Zﯿ ) G $رز& ڕۆژهت دﯾ>و...ه و
د$زا Yم ) رز& ﯾ دا " ر$و ه وو ﯿ "$در5ﯿ Yد)$زا و 5ﯾخ(داﯾ و 6م
0ر$ﯾ ,ﯚ هﯚ ر Y 6ﯚ ) ﯾ.G 3
ﯿ #ر هﯿ tت رد0 ,ﯿ وازﯾ_از &ﯚڕا .دوو ڵ دواﯾ 6ﯿab1ب ازﯾ ر
د و 3ر ﯚ دﯾ رو6 .م ﯚ )ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ و),5وو()_ﯚ3
)ﯾ& #$ڵ)ﯾﯿ 6ﯿ ( aو ،زﯾ #د 6ورﯾ#Z1909 +ا -ﯿ#
د 3$هو .م Oﯿ ,ﯾ ش د$د ﯿ #ر و#Z : $و bدر هروا د3$
ر واو 4Z $و6 .و ﯿ د$ﯾوﯾ , ) ,وو م دv$ر 4Z $
و$ز و"+ﯚ ﯾ Xوﯾ ﯚﯾ ن .ن و ) ر7ﯿاز.Y
و$رد $ورد $ه& S#1ﯚ vر و وو& .$ﯚ vر ,رد 4 6ر زوان ژ و ) Zون
ور & `$ز(" & 2و) Sهرو و و ﯚو 6 ،$ﯾ ﯿ& Yﯚار رد و
7ر د$رد"$و& .ﯚ vر رد 3ن دوور او$ﯾ ﯚ > 36ﯚڵ &زراو $ژ رور
ڕ$ﯾ در ن،ڕ 6ﯿ Yدر ن `رار &ت .ان د$ر ن و #Z :و bدر
د $و6 0ﯿ,1ر ر ه#ا#Z : .و bدر ﯚ و $روان و$دواوێ
را >ررد& 3ﯚ vر ﯚ و )ه و( ودو .$وا د$اO #ﯿزب 0ﯿ ﯚو: .$
#Zو bدرu) ،وا و وێ ،و $دوور او$ﯾ2،ﯾ .ا و 0ﯿ_1از زۆر
> 36ﯚڵ هو ،و و ودا&ر ر , Yر ,زۆر هو ،م هﯚﯾو $
#6ا +0ﯿ 4Zه=>درا ور) ڕا 4 Oﯿﯿت &ﯾ.
در ن چ > 36ﯚڵ و چ رد 3ن 6و ) ﯾ& ﯾو د$ﯾ ن و .
0ر$ﯾ ﯿ ر6م ر و" و Sد )$>5ﯾ ن ﯾو.$
>اﯿ) 4ر 0وان( ن رت و35 .ﯿ 4ن ازا د $ر&ژ د $ردا&1
1وهز&ﯾ2 ،Yﯾ ن 6ﯾ pو ڕا&ﯾ #ر ﯚﯾ ر 3ن6 ،ﯿ ,ر وڕ$و
د ,5وون .دواﯾ زﯾ #د روو 6ورﯾ 1909 +د$وﯾ#ا ﯚڕ.ان ژ
دور6)4ﯿaم داﯾ(ﯚ>و)$ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ و),5وو( د $رو.
#>Zا4-ﯿ3 #ت 2درا>،ا ن ﯚ دv$ر دوور$د $دوور او،$و 6 .وت
) ` ون 6 1X,) ،ن و .0ﯚوو رu1ﯿ 1و$ﯾ ﯾ ن ﯿ و
و $وﯾ و `و ﯾ خ ا .هر" 6 #ر ﯾ 6م ﯾ ﯾ &و)
ﯾﯚ ﯾ ن ر 3و 6،ردﯾ & pدرا،و ڕ$وات و $ر$و$و 6 .ﯿ Z Y
در ن وژ$ڕاڵ رﯾ ) xهردوو ﯚ ,+چ دن ور),O uوم 6ﯿ#9ام
ون و Zﯿaج زر$ون و وت د$ر"ون .ر oدان 1& 6ژ$ڕاڵ رﯾ ) x
3د$راو،دوورﯿﯿ 6و ،و 6ﯿ Z Yدر ن &ڵ 6م زﯾ #د ﯾ )ﯾ#$ﯾ ن
هو.
)ر3ﯿ ر$و35ﯿ 4ن و),5وو(_ڕﯾY ﯾﯿ )ﯚ ﯿ3 > 36ﯚڵ
د $ر&ژ)وﯿﯿ(Gور$ڕۆﯾ ﯚ رد$وام و .ﯿﯿ Gرڕ$گ وڕﯾ 5واﯾ
ر ز وﯚو .$ه ﯾ 1دوور و4O $ڕ )$ڕ 5 $ر(ر#وﯾ،Y+ﯾ Sو$ن
133
)+و) ﯾ ﯿ 6ﯿ+.1ﯿز ` ﯚ ر &>+و ،ڵ )ﯿ 351 pﯚ,
د $ه 3اﯾ 4Zو وهﯚ )Zر $ن و6ر ﯿ ن و ﯿ-ﯿ ن ور
0ن و 6ڕﯾ "ار" $زار ﯚ .ﯚ 0ﯚ داد . $ﯿ وﯿ
ر Yد$ا 4O Yﯿ ن ردا,ن6،وﯾ" pﯚ خ وزۆ jڵ وپ ق و
` (.u
)ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ و),5وو( و .0ﯾ ه$#) 3د ﯿ ﯿ Gر u1ﯿ1
و$ﯾ ﯾ و`و ﯿت و &و) دﯾ ,و د3$و،$ه" و و.
#Z :1910و bدر ڕا&ﯾ $#ﯾ ر6و 1ڕ $رد $ن ازﯾ ر ر ﯚﯾ
و $ن " ) ﯿ > 36ﯚڵ داودو .$ڕ o 6 .$وم د$و $زدن
وه 1ار ڕ$ش ﯿ1ﯿ )ﯚ ﯿ 3ﯾﯿ و),5وو( و6،م ر $وuو $زۆر
ر6م راپ ,,7دو $ز$#د ,"،و هﯚ Sوون و ` ,و Y
ڕزو 7د$رد > 36ڵ و.
6 6م 0ر$ﯾ &،و) & ,رد,ﯿ aز$ﯾ ن و )9 0ﯿ هﯿا(
و$د ه ، 1وووO $و ﯾ و ڕۆژ رد د,) $د .هﯿا#6،ا
زور هو،ژ ر$ﯾ ڕو ر 2وا و زۆرزﯾ ,ﯿ5) aوو6 .وا
ڕ 2` $رو رۆ Oﯿ#ﯾ ون رد 3ن ﯚ رد$وا د$ر ﯿ ن ﯚ
> 3 6ﯚڵ ردراون .ر6و$ش و0 $ﯿ وو1919 $ڕووﯾ#ا #6ا هﯿا
هﯿ tت ر0م وا دﯾ0 ,ﯿ وو .$رﯾ #6ا ،او
د3$و) 3دﯾ رﯾ,او ,و 1را 6ر$زو #و ﯾ> 9 0ﯿت ون.
6م &و) ه چ ڕاد$ﯾ ﯿ ﯿ ون،و ﯿ ﯿ7 Gزا 4Zچ و؟
Sو& ن و0د ه6 وا ڕوو&و ﯿ,دو $رد ون،م ه35
ﯾ+ﯿ ن 0ﯿ ﯾ د$رد$ﯾ>و6.م ,) و& , $و) ن , 6او2` 6 :
& oون زۆرﯾ ن 6ﯿ1908 ab1ﯾ )5از ,دو ،ﯾ دوو س ،و$
ژ$ڕاڵ -د رﯾ ، ) xر_و و ه 1ار 3ن #>Zا4-ﯿ#ﯾ ن
$Oﯿ ن د $ارد 6خ و6ﯚ7ﯿ ن د$رد.$
6م ﯚ &ور$زاﯿﯿ و ر 30رد ڕ .دﯾ ,هﯾ .هڕا) ,ﯚ ﯿ3
6ﯿ -3دوڕ(`$دواﯾ و$د $د ﯚڵ ) 2و(#$ڕﯾ $د 2ﯾ ن `ول و &ور$
)ﯿ وا ) رز& Sﯚ و$زع و"+ﯚ ﯾ وان 6زا 3ا.ه 6و .0ﯾ +ێ Y
`2ن و Oﯿز ﯿ ، 4Zو$و1ر ) ڕ ن،دواداuﯿY ,ر
+Zو 6م د 63$ژ$ﯾ ) ` #ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دور"(`$ﯚ ﯾ
`9ﯿ و"ﯾ ﯾ ن د$ا ه3ﯿ ن ڕا Oد$د6 .م واﯾ Sم
,و $ﯚچ 0و$ر) 6ﯿ#ﯾ رد( 1را ) رز& و ڕ $رۆ ن و `و2
د$ر ﯚد&$ت & .ﯾﯿ ن )36 5ور رد 3ن و O،ﯿ#,ا) 9 0ﯿ Z
ور `$رد 3ن( هو$ﯿ Yهuو >ا X,) 1908 ت داﯾ$ﯾ
) X,وو `و> 36 2ﯚڵ و.
134
رد 3ن و6ﯿ ab1رد0 $وان
ﯚ -ر $ن و و ڕا&ﯾ 6 #زاد و زﯾ#1و و $وﯿت ﯚ ﯾ+
د Xرد 3ن د$ﯿ fوهﯚ ر واو &ﯚڕﯾ>و.
6م 0ر$ﯾ # 6ا هر و#,او$ﯾ هﯾ>و &$# Sﯾ Yز& 1د$ر
` .ﯿ و ﯾ ﯚ ﯾ ) 1Xن ه .ار O $ﯿ#ﯾﯾ ،و3 $ﯿp
رﯾ ه $ن .م #, 7او وﯿت ﯾ ت و 6وه ,زۆر #
6زادد& 1909 .ﯚ vر ,ێ و ))ﯾ 4ن( دﯾ روﯚو .$ﯾ Sورا 6م
&ﯚ vر،$ﯚزو و`و $و وﯿت م ﯾ،ﯾ ﯿزا ) j 6ﯾ( .0ﯿ 3
ڕوو,دو $ودا)ﯚ و$رز ﯿﯿ...ﯿزا j 6ﯾ 6ﯿ #و$و ﯿﯿ 46 ...ه و ن ه و
و 4Z ﯿ(.Y
هڕ$ﯾ 6م ﯚ "ﯿ Yوﯾ=) j 6و$ت( هﯾ>و رﯾ,nد ,زﯾ#1و ،
زﯾ ء&ﯚ و ﯿ#ا Yردا ﯚﯾ ن د$ﯾ,ن ڕوو , 6اﯾ:
#& j 6ا ﯾ و 6د $و Sو هر ڕ,5$دﯿ Sۆ 7د$ت هﯾ
" ﯿ#6 Sا Sد$م ود$ز& $ﯾ 6ﯿ#ار د$وﯾ ،!" 3د $و 0ر 6 ,د$
6و& ﯿ ن &ﯾ $ر ز ،ز ت 7 9ﯿ ن ,ت ،وا> ران ".
Zدات ڕز& ر ,ت6،و ﯿ ﯿ ن داو ،$د 3$ر&ا ,Oو ت 0ت
#ات6،م ۆ)vﯾ "( j 6ار"ﯿ 6 $واﯾ ﯚ هﯚ 6م را 6ژ $ن ),دن
ر$دن و ژن ه Y.ج و ) 3 ژﯾ ) ,ﯾ هﯾ .وان و 10ﯾ ت ،
و$رد&$ێ ،زۆر3ﯿ ,دﯾ , ,د$ڕوو1و 6 , .$واﯾ ن )uوا
ﯚﯾ ن ،ﯚ 6و 0ﯿ , j 6دﯾ ,ا ج و ) 3و$ر.ێ ،ۆO ,vم و
ﯾ ت ه .د&$ﯚڕ ،درۆ و ﯚ ت #ان د ،$ﯾ درۆ د$دات ،هر ر ,دﯾ,
)ﯾ ،د$ﯾ ,ت.
واو "$#ه S#1وا,,7و $ز$#و رژ ﯿ ه 0ﯿان > 3 6ڵ م هﯚﯾﯾ،
6م ,د j 6 3$رێ هون وﯚ )$6ﯾ ن ه 1و،$م $ش زﯾS
ه 0ﯿ " و$ڕوا j 6 ( 2j) Yو) j 6 (وان و$ر.ێ.
0رڕ ن ﯿﯿ &6ر & Sڵ ڕو 1ﯿزا )5و )ﯾ#$ﯾ ن هو
6ﯿab1ﯿ ن هڕ $ڕا3و ﯚ ر$ت ﯚﯾ ن د$زا .ه j 6 3وت و _ن
هﯚ دﯾ رﯾ,او دﯾ ,هو 6 .دواﯾ 3ر 61895 ر ﯿ ن،
و1 X$ 6ﯿ -3دوڕ(`$ر $ دون،و)ﯚ ﯿ3 ز$وت ز $ﯿ 1ﯿ ن
6زادﯿدو6 $ﯿab1ب،زاهﯿد ز$ر ﯚ و$ر&1و6 $م ,و$
` وﯿ ﯿ ن د$ر .ﯾ> Sر5ﯿ 3 1ن،اﯾ، ) Gر) ﯿ++ﯿ ن و
6ﯿ -3دﯾ &ور$و Z b .ڕ $دووڕ& ورﯾ 5د&$و .$د$وت ڵ
و دﯾ ر6 ،و ﯚ)# 5ا دژ 3و زﯾ ء&ﯚ -ﯾ pﯚ ﯚ
ﯾ# Sارا و.
135
"ارOوو دوا ڕا&ﯾ #وﯿت > 36ﯚڵ اﯾ ) Gه.او .$واﯿ Y
هﯿادارو م د$و $ه و رﯾﯿ و _+`$ت وددات،م اﯾ ، ) Gﯚ ﯚ )ﯚ ,
زﯾ Sرﯚ ) 44ر $ن( وو ژرا،و) ﯿ+ﯾ ن( ) ر و$ﯾ
رu1ﯿ6 ` 1ﯿ$#ڕﯾوﯾ Yﯿ# 5,ران و$و هز ,م وهﯾ>ت و" ون ون.
د 3و) اﯾ، ) Gداﯿ35ا دﯾ ر ﯚ -ڵ د،م 1و ڕﯾ` 5ل و
_ن رد#Z 3 $و -ﯿ #ن و وت و2ف و )ﯚز,ﯿ ن هو و$رزﯾY
) .ﯾﯿز &1909 و) Sم زور 76را )5و Oﯿ#ﯾ
و ڕﯾ>ر OﯿO ) Yﯾ$#را +ون ﯚ 6و1 2ور رۆﯾﯿ ،Yووێ 2ﯾ ن
)5ازﯾ ن ,ا ،ﯚ ر ﯚ ران د$زا .زار 6م د3$ﯾ 5وﯿت
ﯾ ر ز $د$وت و$ر& 1ج و) 3دراو $ر$ڕۆ 6م ، 0
زﯾ$#رو.
$دا ه _ S#1دv$ر ،دژ ﯿزا ز $د3$ﯿ ن ددا ه S 3د.
د,[3$د )زﯾ 4ت( _ن و ,ردوو ز6 $ﯿaح از 4Z
رﯾ ن د$د ،و و ڕ3ود3$واژ $و++ )$ت( و) 0ﯿ0 (9ﯿ 6ﯚ ت و ،و
0ﯿ و 7$دار 3ن و ﯿ O nﯿ>و ,دﯾ 1د3$وداوﯾ Yد$ون ،د$ڕ$وﯾ1و.$
3ن #Zو -ﯿ #ڵ م ,ﯚ ڕاOت و6ﯿاOت داو،م 36
ز .$وهزر و $زرﯾ .1و>ون 6م ز .$هﯿ .0 tﯾ رز
ر)وت Sر 6ﯿ ab1ﯿ ، ﯚ6 6 3ﯿ1 6ﯚ ڕۆژهت و.
رﯚڕ و6 6 ) :&$ﯿ #ﯚ ﯾ ر 6ﯿ(! a
دوا زﯾ #ﯚد 6ورﯾ a) 1909 +د$ﯾش رﯾ ن &ت .س و اس 6ﯿab1
ه و" خ ورﯾﯿ رزوا ن و،و&و) ) .aڕ>ر رۆ Oﯿ#ﯾ
و _ن ور رد 3ن و6ر 3ن ردا ﯾ3ﯾ ن د .ر` 6ر
nا3ﯿ ن .0 :ز ﯾ 3ﯿ 6،م &و) `ر 6ن و دﯾ Yو 6 6ﯿ Yﯚﯾ ن ﯾ#1ﯾ ن اردو
Yو )ﯾ 4ﯿ ن ،و رﯾ9ﯿ ن و 7$دار ...Yدژ هر0ﯚر $د $هﯿ) 1ر
0ان( رر, $ن)...ر 0ان(و$و ۆ vدﯾ Yودژ 6ﯿaم = ،Y1 1
و ،وا >0دﯾ & 1د$ن.
د.$ﯚﯾ رزارو زوا ن و د$ﯾ.ت)اﯾ ( ) Gو Sدv$ردا د&$ڕێ وu.nﯿ ن
ﯚد $و $وهودا &ز $د3$و$ﯾ و7ﯿ 13د3$و .$اﯾ&6، ) Gر" دو و ﯚ
.واز Sو 135X.ﯿ ن ﯚ ڕا)ڕﯾ 35& 1ه 35ر,رو .دواﯾ )nا3ﯿ ن(
+3ﯿ dڕا)ﯚر دا ) س و ا ۆ 6 vﯾ واد& Y 3ێ,1 ،ﯾ 1X
را Zﯾر ﯚ ڕا)ڕﯾ Yدژ ,Oو و &ﯚر#اﯾ.
و" ور ﯾ5) pو 6ﯚزوZ : .ﯿ #رز )5وا رﯾ ` bدر
ﯾ 4ﯿ ﯿ Sر وﯿت &>ﯿ dو ﯚڕ دژ و و$ڕﯾ_ .زاهﯿ$ن ﯚڕ
د $دا د$ت و ﯾ و _ .رز دوا ﯚ ﯾ
)` 1 Xدڕ $ن ،ﯾ و ﯚ ﯾ د& $ﯚڕﯾ#ا ,ﯿ ن و$ر&ت وGO
و, Yد ﯚﯾ ن ه ر ر $ودا&ر ر ﯾ 4ﯿ ر$7وا,دو ،
ر Sو &داو ه,و رڕﯾ .زر& #jا -ران،و `دڕ $ﯚﯾ ن ر
136
دv$ر $د Xد$ورور ) ن و)ﯚڕدو .رز ﯿ ن ر" و ) و" و"ﯾ
ر ﯾ >4ر و)ﯿوز داون ،م و ودا&را 6ﯾ ﯾ 4ﯿ "ﯿd
و ,Oر د.$ﯿ YونZ : .ﯿ ") #دو ($ڕ وﯾ#Z 3و -ﯿ #
ڕﯾ= ڕادوو )+و) ﯾ و$د $ه 1و .د$ﯾ .وت دواﯾ ) 6ﯿ& #$ڵ ر&ﯿا
و"ﯾ 6زادﯾ 6 a 6 و , 2و$رد&$ت،وم 6زادﯾ ﯚ د$و# د ﯚ
Oﯿ ,ﯾ 4ﯿ 6ﯿ n3د $د$د و tو دان ه و $#$ن وﯿ= اY3
وان ﯚ ژ ` زا روا ان ﯾ 4ﯿو رو-ﯾ# pارو.
6و ) 2ﯾ& $.ن( ز.) $ﯾ،ه 3د$د ،ه و $#$ن رێ
6زادﯾ واو رﯾ ,ن وۆ ون ﯚڕش دژ 6م د3$ور $زﯾ #دﯾ،Yددا & .ر&ان
,Oو ت هز ,ر30و )ﯚ3ﯾ ن ﯚ ر .$ر &ڵ 6م و$ز Zر د#3$ا و،
ر _ 1909ﯿ ن ﯚ وو Y35X. ،=ﯚ و د0 ،ر$ﯾ ` .ﯿو م
ر5) $ﯿﯾ و"ﯾ ژرا6 .م چ ددا ر&ان و،ﯾ ن ،
هر Oڵ ژرا :و" ﯾ 4ﯿ & 6 uﯚز د .ڕ4O : $ود،
ه و $#$ه.ڕاو $ورۆژاود ،و6م هﯚز $ه ره#ا ڕ ﯾ دﯿ &
6وڵ هروا Oﯚڕش داون.
م 6ﯚ ﯚ 0ﯿ .د.ر و )ﯾ.و $ن(دواﯾ u) 908 وا
6ﯚر$& $وﯿ 5و"ﯾ ،و$زﯾ 6 3ور و 6را دv$رﯾ ن ڕاد$ﯾ ر" و
ر$و ,دن د .و$رزا ردو 6ر ه 14ﯾ و 6را و 6ﯾ S5ره ﯿ ن
و$ر&ون ،زﯾ و Sه 6و" خ د$ه و$ﯿ .ر6وش ﯚ ﯚ هﯚ
دڕاو ور" و $ﯿ.را و4` 30 :ﯾ زۆر را Zﯾر
دv$ر1 $ور )ﯾ ﯾ ن د$د وﯿ 5د Y X,)$و ڕوو Oدۆ 3ﯾ ر$و )ﯿ" pون
رد $ن و6ر ﯿ ن ر ه#ددا1 ،ور $ڕۆژه[ 6 ڕاور &ڵ
ڕوو ڕوو د$د6 .م ﯿ ﯚڕا و,O ،و ت م Zﯿ+ت وهﯚ ر زۆر
رد $داو ) .ﯾﯿز #Z :1909 و bدر ر6و$ش ر) ڕا
4 Oﯿﯿ 4Zو ﯚ زﯾ 1ن 7ر د و وێ $.ردو 6ر ). 1X,
` هر" Q ` #ود3$واژو ڕۆژاو زوا)ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دو ڕ (`$داوY ،
&4O ,uا رﯿ pهر ت ز$#رور$ڕۆﯾ ++ﯚرد$وو 0،$ﯚ -
و&46):ڵ 6ر ﯿ ن و$و دوو ا),ود$ژﯾ .Yد6 $و ز$وﯾ 6وان داوا
,ﯿ ن د$ن وه 35وﯾﯿ ن دراو$و،$و$وان دﯾ1و 46 .$ﯚ )36 5ورون و` ﯾ Gو
)3وون و"و دل ردﯾو #ور$ت ان ه و وﯿ $# 4Zﯚﯿ(.Yد.$ﯚ و
#Z :و bدر&ڵ رۆ و"ﯾ وو& "$#ڵ 1X 6و 2
1وره و ،وو =هو6 .$م & ﯾ هر" و #Z :و bدر &ﯾ135و $
> 3 6ﯚڵ د $رو زﯾ#1ان ا.
6 6و$ﯿ 0 Yرو 6م س و ،واهﯿ4ﯾ ﯚ د$ا) .#د)( دوا ردان
د$ﯾ 1890و" 6داو ﯿ>و) :هر",O #و ت &و)
ردو 6ر 0ﯿ 0ﯿ ،ﯿﯿ Y X,)،وڕ,,و6 1ودوو 6 ++ه وش
6ﯿ ,ر ه س وﯿ.را د $ت )(.د$ﯾ.ت & 6 S3 :دار $د$وﯾ#ا رۆ
137
رد&ڵ 6 $#& _ر 5ﯿ) Yﯾ#$ﯾ ن &و .$هژد ! $ر6ﯿab1ب
` `1908ز Sﯚڕ.ا 6ر و ه S#1رۆ Oﯿ#ﯾ د4 O $
6رز$ڕۆم و>و د$وﯾ#ا 6ﯿuab1ﯿ 6ر ورۆ Oﯿ#ﯾﯾ ن .واز ه و ر
دون.
و 6 36م ),و"ون وه وه .و ﯾﯿ ز & $ڵ 6ر ﯿ ن 6ﯿ ,ر .0
ﯿ.را و ) .ﯾﯿز 1910ﯾ #ر
[ڕﯾ Yدﯾ ر O ،ﯿ#,ا د$ﯾوﯾ د$رﯾ Yو 7$دار )ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ(`$
ﯿ ت،ڕ 0$رد ن دان ﯚ ڕادوو ﯿ ﯚﯾ ن >و ` .$
&ڵ Sدﯾ ن 0و$ر ه ن $و$ﯾ 6ژ$د )35هﯚ دڕاو
3ن #Zو -ﯿ 1X,) #و):رد 3ن 6رد$و و6ر ﯿ 6 ،ر ن&6 (.ر"
زوور و ڕ 36 .$ش 6ﯿ -3دو ﯾﯿ و ،ر6و$ش 6 ،ژ$ﯾ م
ه 3اﯾ ر$ت 6ر ﯿ ن و$او$و, 6 ,3،او):د 1, $ن 6ر
&ور$رد46 $ﯾ .ﯚوﯾ 3زا 6م ﯾﯿ وﯾ1.ﯾ.،ڕﯾ 4 Yن زاY
ﯾﯿ د $در=ﯾ ،دژ & ور0 :$ه ت،هژار،و " #د &3$و) ر"
) ر" ون(.
&6ر` ﯿ#ر ,3ﯚڕاو ﯿ 1ه و6ﯿ -س اﯾ ڕ,O .$و ت
ه ) $#1ﯿ.ران اﯾ،م _د$دﯾ,ش داوا رﯾ ن ر$ت د و 3ر هو،
و#Z :،و2م رزا وo و`ﯾ نرد$د .ور ڕوژه
ور -د ده داوا رﯾﯿ ن ،ﯚ )7 o1ر #ار دﯾ 1ن +ﯿ,O 4و ت د ود$وﯾ#ا
دارو ڕﯾ$د 6م ﯾ ن د$وت داواد :ره 1زوا رد ﯚ 6
6ﯿ#ار و ﯾ#1ن ،دا ر& ,رد زوان،ﯾ ر&6 b7 1ﯿ 97 aوڕﯾ$د
` ون وZدات & 1 $رﯾ9ت ،و # 6ا و$ز Zج و) 3ﯿ ) رع،
>رد ) .ر( رج د ره ﯿ ت ر ` $زا &7 o1) 35ر #ار
س ,او.
ره1.و6 $م داوا رﯾ ،ﯚ ڕﯾ>را رد داﯿ35و > 36ﯚل ،ﯾ :
#Zو bدر و 6ﯿ Z Yدر ن وژ$ڕاڵ رﯾ ، ) xردرا 6 ،ﯚ ﯚ Oﯿ ,ﯾ
د$د & 6دار ﯿوﯚ"ون وOزم و6ﯿاد $و$ﯾ ه دوورﯾ Yدv$ر $
رد 3ن ه )$#ێ .م $دا ڕ`$ﯿ> #Z :و bدر،ﯾ در ن& ،ڵ
_ن ورا ڕاز،ﯚ ن $.ه 1ور 6ان )ﯾ #$داون .دورو) 35ﯚ ﯾ
1911 در داﯿ35و ﯚ ن )ﯚ ڕاز ﯿ ن &ڵ)ﯚ ﯿ3
6ﯿ -3دور j 6 (`$و _ن ه و" دوور و$و , Y #>ر
_ن رف ﯿا زﯾ+3 Sﯿ ،dه و& م دن .0،ز ﯾ 3ﯿ دﯾ ر ،
ڕا)ﯚر ﯚ د$ﯾ.ت) :ر" و )و) && $#ﯚڕێ ﯿﯿ ،م ﯾ1وﯾ1و &ا&S1
0 1X #,ر$ﯾ #اﯾ ،ه$ 35و &ﯾ(.$
2د.$ﯚ Oﯾ د$د در ن د$ا 50000 ۆ vڕر و$ﯚ ,و $
& Sهﯚ ﯿ.را)ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ#,) (`$ﯾ . 1وO1912 $ول و`2و
در ن ز$#و.
138
ود.$ﯚﯾ رد 3ن و,u& Y$د$وت دﯾ$# ,وو-$و 6و ددان و
)ﯿ aڕووﯿو .دا&ﯿد و ور د 3$هز $ڕووس 1909 زۆر س
ورز د> 36$ﯚڵ >3و6 .و #Z1910وازاق در ن دوور او $ﯚ ) رﯾd
د$ر"وو ﯚ ورز&ڕاﯚو .$ودا ﯾ Sڕ د 3ر رد 3ن ،ژ داﯚ رووﯿ
ودو .د >ر 11911ور 6واو ووراژو ,O Sو 6ر ﯿ ن
6ﯚ رﯾ Sو &.ا ڕا&ﯾ #ڕووﯿ Oزر $رد 3ن و> Y$ر ﯚ
_ ت6 .و 6ﯿان &ڵ ,4ﯚ،ش 6وﯚ ﯚ )ﯾ& #$رم و&ڕ &ڵ ڕوو ن هو
وو 6 =م دا ،و& 6ێ زرﯾ .1و$ﯾ و ﯚ > 36ﯚڵ ڕوو ن واﯿ
و0وده 1و"ﯾ ) رد$و ر ﯾ رد ,ڕو,ﯚر.Y
> 3 6ﯚڵ ز$#دا 6وردا دژد$و $ﯿ ن را >ر 6م هﯾ3
ڕووﯿ ﯚو>&$و ،ﯿ.را دڵ 56و زﯾ دﯾ#ا#Z .0 .وزاق ر30ﯾ Yس
م ﯿ :،$ه رۆ ز $دا Xو : .ه دواﯾ و 7$و
&1911ور 1 $و .رهﯿا ﯿ داﯾ Gود$رهم 4 - :د دﯾS b
و& ن داون ،م چ Sﯾ 3اﯿ>و ﯚ ,و 1و .Y1م :ه ) او
ﯾ #ه ( 6ﯿاد3)$و وو ر و و) ،ﯾ #$و&ﯚڕﯾ` ` 1ز &ڵ
ڕووﯿ ن ا و رزاروزوا ن ووﯚو.$
ه ر ،1913ر $=هز و $ازا رد ورد $ورد $د$ه ت $#,و)
د$وO .ﯿ،Yرۆ Xو رزا 1در ن ﯚ ن وڕ)$ر #Zو$زاق،هر
دوو 3رو 6ﯿ ,ر ,ﯚرون و$#ﯚ ن ﯚڕا&ﯾ دژ)ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ(`$
ڕﯾ_>,ن6 .م دوو6 $ﯿO 3وﯿ $#دا ڕﯾ>را و"ﯾ ،ﯚ 4و#Z :،و 2رزان،
ﯾ #ه ،Xﯿ4ون وه ڕﯾ>را ﯾزﯾ #و 6م ,ن .د.$ﯚﯾﯾ
رد$و و Oﯿ ,ﯾ د$د ` :درﯚدو#"3000 $ارمڕﯾ,و1
د$ﯾ3ا 100000ڕرﯚ ﯾ#ان ،1وهز6 ,وه داﯚ ڕووﯿ د$ﯾ3ا 4 Oﯿﯿ
4Zررد 3ن هڕ ,>$ت.
,Oو ت ڕوو ڕوون &ڵ 6م ﯿﯿ هر ڕۆژ ز$#ﯾ د$دا-ﯾ
ڕازﯾ رد و)ﯿ aن ود 6ر 1ﯿ ن و رووﯿ ڕاﯿ#3ا هر 6وهل و رج و$زﯾ S
,Oو #Zو -ﯿ & #ڕوو ڕوو و>0 -ور د$م )#اه 1ن م و
ﯿزا ) j 6ﯾ(هز و$و 6و$# ,7د .ر 6ﯚﯿ
#Zو -ﯿ& #ڕاﯾو ،$ﯚ ﯚ ر رژا وﯚ 6ﯿ,O ab1وم و و$رۆ
زاﯿ>و .ژو6ﯿ )1910رز& وان - :ددﯾ bﯚ 6ﯿان ردو ه رۆ
Oﯿ#ﯾ د#ار ,ت وﯿ aو31و6 $وان د.$رم &ڕاو , $ت,O .و ت Oﯿ#ﯾ
ه $و#ﯚو6،$ﯿ6 3و و ,دﯾ ,ﯾ )ه " .ه Z .ﯾر(
رێ )X,ﯿ، 1وﯿ & # ,5, 35د$ت وﯚ ﯾ ) 1Xن ` وﯿ
6م ,دv$ر $ڕۆژهت،م م و"و .زﯾ j 6 Sن ه ۆ ﯿ 3
&ور6)$ﯿ -3دوڕ (`$ون #6ام،هر" #ﯾ6 uم O ﯿ
رو 1هﯿ tم 2ﯾ ن-ﯾ )ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ (`$ﯾ ن j 6ن-داﯿ.Y
139
2ﯾ .ان و هﯚ&ا دﯾ)Yﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ (`$ﯿ ) ن 6ﯿ#Z aو -ﯿ#ﯾ ن ﯚ
دوور 13و $ردو6ر وڕوو ن رڕا ﯚ و ه 1و ) .$ $ﯾﯿز
1910 م 2و$ﯚ ددا رد $ن دژ)& ور("> 36 =ﯚڵ ﯚرد 3ن ردران.
6م 0ر$ﯾ ڕا& 1ه و ر دو 6ر ﯿ ن ﯾ ر د .ﯚ 6و ﯿ#ا
ر&1,5) ﯿ1و6)$ﯿ -3دوڕ (`$هر ) Sﯾ#$ﯾ ن 0و$ر ) ن 6ﯿ aهو
Zﯾرد3$ﯿ ن &ڕان و7ر د ،ورا Zﯾرﯾ ن &ت :ﯚ ڕ &ڵ
ڕووﯿ Oزر .Yو$زﯾ )5و 6ور ه وﯾ1911 1د7 3$ر ,و $وان
دو) رﯿ,د ) ن 6ﯿ aهز ﯚ +3ﯿ(.5X0 d
+3ﯿ dو .0ﯾ )"ر ر و6 .م زۆر)ﯾ#او _ 30
ﯿزان م و"ﯾو#Z S .و$زاق 0ر$ﯾ 7ر $د> $ر 1911ر
ردا 6وا د ،د$وت ) ,زۆر " و"ﯚل ﯚ وێ رد .ر$ت
ﯾ#ه زﯾ 1ن،د$وت ﯿ ان ﯚ و ﯚ و )ش و و &ر :
ﯚ ﯾ #Z :1912 و bدرهر" 43 #د$ا>0 #ور و$ر>ردن وت.
"6 ,و ﯚ 6 ﯿ 3-رد از" $ﯾ ﯚڕاﯾ د $د$دا.
ﯚر$در ن ﯿ Sون ,6د $و$و هﯚ ﯿ.را و 5و $ون.
م ﯾ1وﯾ1داو dڕوو ,Oو ت دO :ﯿ Yدر ن ڕا3ﯿ#ا ﯚوروهز
هوڕ1ر ) 5ر 6م )ﯿ aو 1913 .ژرا .ا Oن،
ور$و0ا ﯿ وﯿ Xوﯾ و" و ڕوﯾ 1و رد$وام د6 .و .0ﯾز
ﯾ 3ﯿ )0زﯾ & 6($دارد Oزر ه.ﯿ ﯚڕ،و ڕازﯾ د$و ﯾ 3ﯿ
6وﯾ ر ﯿ Zڕ $واد$داو ،$رد $ﯿ# pا-ﯾ ر&ا و" Y S
زوا ,` ,ن ،ود$وت ره و$ر&و ﯿ ت و" 0رج ,ت .م
ژرا Oﯿ0 Yر$ﯾ ن ر0م هزو ور $و ڵ و.
ڕ .$وهﯚﯾ ڕا)ڕﯾ ,1ه و& م > 36ﯚڵ و ڕ1ﯿ>35و چ ت و$ڕا &ڕاو
ڕو ر وا`9ﯿ ﯚ$و&ت0 .ﯿ و دوو زو1و0 $ﯿ ،و ﯚڵ رووﯾ#ا ،هر
دووﯿ ن هو 1ز$ﯿ ن هو.
زﯾ ) ,ڵ وOزوور _رزان `راخ زﯾ &ور ) $رز& و هﯚ
را Oو. ` .ﯿو 6م _رزان 5ﯿ5و 6ﯚز `و #,ان
&ڵ رۆ هز Zﯿ $زﯾ> ر ڕ$خ ") زێ و،ود$ﯿ6 +م ،$ Zﯚ 2ﯚ
ڕا 5و$رزا Zﯿ $ز >ر _ 2رزان &ﯚڕا ,ر))ﯾ 4ن( و2 .
ور )ﯾ#$ﯾ ن &ڵ دا ،Xرزاﯿ ن ڕا3ﯿ#ا ﯾ #وان ون`،ﯾ>ن
ش و .د$ورو) 35د $ﯚزد$هم رزاﯿ ن ﯾ Sو) 1 o1ز$
140
`$ت ود $ر 3ن ون6 .م ب وهﯚ ر ره#ا &ﯿو&37
د$زۆر&ڵ ) رز& و و د$ﯾوﯾ هﯚ دوژ & 1ڵ رزاﯿ ن ،رۆ
Zﯿ $ز >ر ،Yد $ﯾ ن ردا )ﯿ.1
هر Oڵ دواﯾ 6ﯿ) 1908 abﯾ6 #$ﯿ ,ر & ﯚردرا2 .ﯾ :
#>Zاaم رزا ر=ﯾ 4ز$و دا " و س و ﯚف وﯿزار $#ڕوا ،و 2ﯾ
دﯾ ,د $ێ ﯾ ر 6و ۆ vو $و وادار ,ت ج و ) 3واو
د$وت $#ن،هروا ر ز $#ن و و داﯾ GO $ود $د$وت دا ر,ن.
دﯾ رﯾ,او #" $ل و دوا و ﯿ#" 55ارا ", ) #او$و د$وﯾ#ا
هز $د$و7 ﯿ ,زۆر &ﯿ ﯿ ن دا.
داوا #Z :واaم ) 4 35ن ر د ﯿ 5د$دا رز7$ﯾ و
3ﯿ ,زﯾ $#رز7$ﯾ رۆ هﯚز,و ،و Oﯿ ,ﯾت )ﯾ& #$ڵ و $ازا
`وم )ر 3داﯿ35و > 36ﯚڵ د$د#Z : .و2م و)ﯿ $دا ر30و
Xو و$ن و ! و .دوو ت و ﯚ Zﯿ ن هﯚ د.ر و :ﯾ و دوو،$
ڕ$ت و 7وو=و )ﯾ #$و &ڵ ڕوو ن و 6وﯾ #دوژ 1ﯾﯿ &ڵ ﯾ #ه
Xو.
ر 1945 ر و& ﯾ #Z :وا2م ﯚ ﯚ &ڵ ﯾ #ه
`راخ دا و $و &ڵ و و&ڵ $$#Zزاق در ن) دا1و$دا &ڵ ڕوو ن(
ﯾﯿ &و . .$رس هز 4Z $دژ و وارد Zﯿ ﯿزا ون:،
,5و ر$و ور ﯿ 5,و ) ن ﯚ رد , $رد ﯚ+nﯿ dهت .ڕۆﯾ Y35ﯚ
ردا ,4ﯚ و" 1ور) ادۆ(-ر .$ڕا[ رد,4 $ﯚ-و ﯚ ۆ v
Zﯿ , $و+ﯿ,O 4و 4Zاو ،$ﯚ ﯾ 6و ﯿ#ا رﯿ #ار$
درا.
>ﯿ& :1ﯿا #Z :وا2م رزا 9 >3د رزا و هروا
1 >3ر #او$و ` ,4ﯚ ﯿ#او6$و 3 $ﯚﯾ ن
ه3>و ،$او 2ﯾ ن اﯾ ﯚ 7وش &ﯿا،و+ﯿ 4رﯿا,O،و 7ﯿ3
رﯿ ﯿ#ار دا.و$ر&ﯿ رد(.
ڕوو " ر د$ێ ﯚڕ #Z :و2م و ڕووداو` Sﯿ " ,u1
دووروو `و و " $و [ ﯚێ و د3$وداوﯾ 1) Yز $و و$ﯾ
دﯾ3وOﯿ ب ..م 6وڕوو ڕوو &ڵ ﯚڕﯾ+3 ,5ﯿ dرﯾ.ت ر,
6وه ﯾ و .دا ڕوو دﯾ رﯾ#ا :ﯿ Gو Sزاﯿ Yوﯿت وb6
و#,او ،$د 3$د _دv$ر ﯿزان ،دژ ,Oو$ت دو.$
ﯿزان و #$و داﯾ ,1 $رﯾ bو ,د $زۆر هون ،و &ڵ در ن
ﯚ ن ودژ را)ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3د$ڕ> 36 (`$ﯚڵ )ﯾ #$هو6 .م ﯚڕ $
ڕوو ﯿ pو 2ون6 ،ﯿان ` .ﯿون ه ڕاد$ﯾ زﯾ Sو .د$ﯿ fوهﯚ ر
&ڕێ و ر 6 1وان ,ێ ,ﯿ$#ﯾو6 $م ددا زو1و$ﯾ &35
.ﯚڕدرێ .ر&ان $#ﯚ ن 6م ر _ . .Y1,1رس رﯾ 6 ,
141
ون 2ﯿ Gد $رن _،ﯿزان ه 1ر6م ﯾ ر$د , $ر .Yﯾ Sوان
) رز& ر داواد رﯾ9ت .ڕ31و $وواو و$ن )+و) ﯾ ) ا س( و"
ڕاو ," .1وا م داوا رﯾ و$م داو $ﯚڕﯿ ن د,) $د +3 Sﯿ dﯾ ن
د $ردا&ت .م ,ر ﯚڕش دا#ارﯾ ن د .ڵ ` ون 1,
و 6ﯚز 6ژاو ،$ر دو ,ره 3ﯾ Yه 3ڕاز ﯿ ن ر$ت م
0و$ر $ه ﯚ ﯚﯾ ن واﯿ ن " و ﯚ" Sڕاوڕو,ر دﯾ$# Xڕواﯿ," .Y
داﯚ ﯾ ،ﯚڕش ا 2ﯿ#" Gار $ودو ﯚ ﯚ ) ﯚ _
ڕووﯿد .ﯚر $زو1و+3 $ﯿ 6 dم و. .$ژ $ﯚڕ رد ه و&
و 6را و .هرو $ز ﯾ 3ﯿ +3ﯿ dڕا)ﯚر دا)&6ررد $ن اﯿ>اﯾ ن ه
) رز& ﯾ دژ ,Oو ت ),و $ﯾ.و >،Yهز 4Z $م 6ﯿ j
"و د$ﯾ 3ا ﯚڕ ﯿ ن (.Y1,5 S
و ه و ,7وه و& وه و ر هروا و$و 2 ,واز رد $ن ` ﯾو.$
> 36ﯚڵ هروا 6رد $ن هو،ﯚ دا #ن ) uﯾ7 Yﯿ1و 6ژاو $چ
Oول و`2و ,ﯚ ﯿ Sد 3$د&$او.$
& 6 Sدارو "#س رد $ن ژو6ﯿ )1914ﯚ( &ڵ رو ن " وﯾ ن )S
وو،$د$ﯾ ﯚ 13ﯿ ن رد ! .داواﯾ 6ڕ دﯿ & ڕووﯾ#ا ،وان(
د.$ﯚوﯚو $ه و ﯾnوهﯚزو ﯿ $رد &ڵ روو ن ه $د !$و .0 .
رڕ ن ﯿﯿ &6ر > 3 6ﯚڵ م و $ﯿ.ران و.
6ان
142
دوا 6ﯿ ab1وﯿ 1906 ان ﯚ ان 1و 9ن 6ز$ر ﯾ ن
ز #وﯿ= و،و هﯚ رزوو $و .ﯾ 9 1ن ﯿ9و ﯚﯾ ن،وZﯾ1
Oڵ 0ﯚو Z $ﯾر ردو هﯚ ر 6ﯚزﯾو )5و 6را ون ،و ڕ$وا
وﯿت [ڕو$و ،د$ر.Yu $# b6 6ﯚ ن 6 Yو زو1و$
ه uز $ڕا3ﯿ#ازۆر دا)ﯚاو 5ﯾ=و "ﯿ Yون ،ه 45ﯿ45
ﯚ، و$ ر $ 5ﯿ.Y رد دv$ر $ رار و$ﯾ.
4س6،ﯚر ﯿa>0 ،خ`،ز،ر ،وه رۆ" ,و .0 $دﯾ6 ,ﯿان
S 6ﯚ)35ﯿا وان ) .Y X,ه د ` ز 7 :ح دوا 6ﯿab1ب 6زادو
)6 1X,م ﯚ ﯿ ، 3ﯚا#ن ڕ>راﯾ 6د3$و&$ت.
0ﯚر )Sﯿ ﯿ (Gر` 1و ﯿت ,و ,و 6ر$زوو ڕا 7و"
رu1ﯿ 1ه=>اردن و , .رد$ﯾ وﯾ 4O ا &$#ڵ ودj$ڵ
د$ر$و $راﯾ #ا دا) و ڕز& رﯾ ن ،وو$رز $#& ن د$ﯾ وﯾ دژ #,اران
زورﯾ ن رۆ Zﯾرﯾ pون ﯾ>.ن وﯚ>1و , .$رو& , 6 #ه وﯿ ن
هو :م دو ` $زا و$ن ,ن چ & #چ ﯚ زاڕه3 1و ﯾ Sارد $
ﯚر j 6 $ن , 6اوڕا ,و `ﯿ4ت و ﯾﯿﯿ ن 6ﯿ ,ر "وورو&ان >و.
&ڵ 6ﯿ ن دوژ #1ار د$دو ر`ﯿ ن $#وو ،$و ز Sه Oزر
ﯚدو$ون .ﯚ 4و 4 ،ﯾ،,4 j 6 fرۆ #Z bوﯾ ,ن ،ر ,د
6ن. ،او $ﯚ )35ﯿا د ،و " 6م د$و4 O $
)`ﯚ(داا.
هﯿ) tﯾ و ر ن ر$ت و 7$دار ردان 6و $#$ﯿ.ران .Yر 1X,)$
7 0ن، ﯚو&$ت. د$و$ ڕو ر ت هﯿt 6ر ﯿ ن ردو
ه و $#$ن،دز$ﯾ ن 35&،ﯾ ر ڕووﯿﯿﯾ ن & د$د .ﯿ ،رد
ود$ر2،ﯾ .ڕوو ﯿ ن &ت :ﯾ #ه زﯾ 1ن " ،ر$و 6و 6ﯿ#
43چ 2ﯾ ن >و6 .وﯾ#Z #وزاق در ن و )+n 35ﯿ dو .0
هرواهﯿادارو ڕوو ﯚ ر ﯚﯾ رد 3ن و$د د،Y1وﯿ
و f ،در ن ،ﯚ+nﯿ" dو ه )& ا#و ﯿ,ﯚ7(ر $#ر 6ڕ ڕووﯿ ﯚ
`Oﯿ 6و$ﯾ ردان ` ~ ,ت& .ڵ 6وه و )ﯚز& $ڵ ڕوو ﯿ ن
ﯿ#ا ،ڕوو ن چ " خ ﯿ ,دﯾ رﯾ,او ڕا وڕ$وان و.و&ﯚﯿ ن 6رد $ن
&ر،و زۆر م هﯚﯾو ،$و 6ر$زو رد $ن &ڵ و 6ر$زو 6ر ﯿ ن
و$#,ت) .ﯾ& #$ڵ ردو6ر ﯿ ن ﯚ ڕووﯿ 6 3 ،و ` وﯿ
2وازد GOو, Yر 4Zو" ،ڕازﯾ ن ه #او ز ,$#ت،م م 6
ﯚ ردان ﯾ ن 6ر ﯿ ن 6ﯿ ز $ر ﯚﯾ #ات-ڕووﯿ 6ﯚ ڕۆژه ﯚ ﯚ
ڕ دﯿ & رد 3و د$وﯾ.
143
6ﯚز و)5ﯾ و 6ژاو$د ،ڕ " #ران م 2و $و1و .و" $ار ڵ ڕ
6ڕ دوژ 1ﯾ،رد 3ﯿ ن $ﯾ 0ﯚراو0ﯚر ) f5د ،و Sو )زو ڵ و
ﯾ ن ودن .زور ) 35ڕا&ﯾ #ڕ ،ﯿو 36ﯚ،ر ن ر $
! &ڵ 400ار رد ،د3$ﯿ ن هش د 6 ،وان م ه و Sو)#,ا
ڕﯾ,و) ) ,ﯾ& و .ر $ڕووﯿ ،د$ورو) 35ور و 4Z .ﯿ.را ه
روو ن ر #ر ﯚ –ور و," .ڕوو ن 7$#ر$ﯾ ن
n0ﯾ ن دور دو .ڕوو ن دژ د$و $م د$و $ﯿ &و) ه وم ر
,وه و رد $ن و&و) 1ز$ﯿ ن د$ورو ) 35ور ڕاو ون 4Z .
وﯾ,1دو $دv$ر $ن &و) ﯚﯾ ن د6 .ر ﯿ دv$ر 1ورد$رد.
`و ، 36هر و $ه>5) S#1ﯿ1ﯿ ن دو،ت و) 1ڕ $ﯿ45ﯿ pوS " .
ڕوو ن د> $ر 1914ﯚرد ) S $ﯾزﯾ #دوو&ﯚ(ﯾ ن &ت وﯚ . 6 2د ر$و)p
"ون،ر ز 6ر ﯿ ﯿ ن و" دا زرا#ن ،زۆرﯾ ن ) 35ه وو 4Z ون.
6 Sم د3$ﯾ و" ،ڕۆﯾ،Y35د&$ا ﯿ ﯾ د$هم 0و$ر -#>
وو .$ه ن Oڵ 6ڕ ﯿ 4Z )35زور رد5ﯿ Yو` -
ژاﯾﯿ 1915د$ورو) 35رو` ﯿ ،pو 7و ر ود"$و،هز $ﯾ ر ﯿ$#ر
ورﯾ 3رد 3ن ﯚ دا&ﯿ د ورزو ،ور ر $ژاﯾﯿ وO$ڕ$ت
و O .Yﯿ#,ا هز $روو 6ز$ر ﯾ ﯿ ن دا&ﯿدو ،ﯚ 2ور ) 5ﯾ ن
د$د .زۆر6ر ﯿ ن و 6ۆڕﯾ ن ،ر5ﯿاو دوا 6ڕ ڕووﯿ و" ه.Y
زور 6و ,هﯚ ر و"ون6 .وا وو ،$ور ﯚﯾ ن Oردا6 .م
,ور و د Xﯿ5 -ﯿ 1د$ورو) 35وێ2،ﯾ ن هز $ر
و.ﯿاوا ردﯾ ن ،ه و 0ﯚر6 $زﯾت و 6زار$ﯿ ن ره ت S .ڕ هﯾ 6،ان
aﯾ ڕا&ﯾ ،#و" 0#رڕووﯿ وﯾ هز 6 $ز$ر ﯾ ن ر3د$ر،م
4Zو Sو$ر& 1روو ن ) رز& ر 6ز$ر ﯾ ن دژ هز $ر
د$ﯾ ,د ،د$ﯾ3ا داوا ,ت 6ان ﯿ aﯾ ن ﯿﯿ ,و ﯾ[ ر" دوژ ،1و"#ﯾY
` `ز ﯚ رۆ Zﯾر 6ﯿان رد ،د$وا#ا د$ﯾ.ت :ر دان "ون ﯚ ) زا(ﯚ
ڕز& ر د $ڕووس و$و 0اب 7 .0ر ﯾ .ورﯾ 3رد 3ن،
#Z :و bدر Xو _وش زاﯾ ن ڕا&ﯾ 6 .#و د Z 3$ﯾر
ﯾ 3اﯿ>و Oزوور هز $ڕووس و" 1909م 2و S$و$ر&ن 36،هﯿ ن و
ڕ $و &ڵ رو ن ڕ،Yو1و6 $و`ﯿ aژدا $#ڕوو ن
`رارﯾ .و O ،Yb $ﯿ#,ا 6و Zﯾا داﯚ ڕووﯿ,ﯿ ن و$رد&$ت،
رێ ر ,ه .و`9ت ودۆ و$زﯾ ﯚﯾ ن ون ه زا ` Yزاo
م 2ﯾ ن و$د $دێ Z .ﯾر ,و ش و .ڕو ز$رزا و هر و &زاد36 $
و$دﯾ,O 1Xو و5O$ت و" ڕۆ 2 " ﯾ ن هو .دا&ﯿد ر
6ز$ر ﯾ ن 2ﯾ ن هز $ڕووﯿ > .و Sو$زﯾ و Oﯿ-ﯿ ن
و$د $ه ت،م 6م 0ر$ﯾ ,3ن رت و . ,"،ژو6ﯿ ڕوو ن
) 5ﯾ ن د1 .ور 4Z $ر ن ﯚﯾ ن 6د $ه و ه ر
1915 رووﯿدو .م ﯚ Oزرددا ﯾ Sه .و &! 35) ،ود
144
ه و 6واون ر ﯾ هز ﯾ ر د$ر دوژ O Yﯿ ب د$ان-ﯾ
6ر ﯿ ن و&و) &ور $ﯿ -داﯿ35و و" 27 .ڕا و$زﯾان
> 36ﯚڵ دوور 13و , ) S $ﯾ ت ﯾ ن ﯿ_ر ون( )#د.
ڕا3ﯿ#ا دوور او$ﯾ وژران ) 35د,) 3$اوO .وو 6 6ورﯾ 1915 +ر زو
#6ا `ﯿ+ﯾ و" ن رﯾ ,ڕاوڕووت ون،ژن و)ﯿ وزارۆﯿ ن د ،$ﯿ ن
>& 6رد$دا 1 ،واﯾ ن و $داﯾ ,ن و$رڕ >&$ر !nد$دا،ﯾ ن ت ت
و) ر") ر" د$د،ژﯿ ن ڕووت د$دو $وﯿ ن د$دان6 .م 3ڕووداو و
1ﯾ ون ,و .0و6 $رز$ڕۆم+3 ،ﯿ ،dوش ،ن وزﯾ3ون و
$#>ﯿ،3ﯾ وان و" ﯿ+ﯿ6),ر u 3و( ر 6 ,ﯾ و& 35و.
دوا 6و6 $ر & $#د$ورو)) 35وان( 3ران6،ر ﯿ ر وان
& رۆ رد $ن و 30 ،Yو 4د$و $ر ر5ﯿY
ورد $دﯾ5 Xﯿ Yون6 ،ﯿ ز$درا )ر $او6 ($ر ﯿ ن د$
ردا.ن .و $دوازد . $دواﯾ زﯾ ,ﯾ +ﯿن 6ر 3ران.
ر ن ورد $ن دژ 6رﯾ ڕر ﯿ ر،ه,وو ) رز& Oر د$
رون .و "$#هﯚ ر 6م ﯚ ر$و)" pو هز $ڕووس ﯚ و 6و و"،
و & 6دار و ﯚ"و و 6ﯚڕﯾ ن داﯚ ڕووﯿ هﯾ >و 6 .ﯚڕﯾ ﯾ ر
" ر$و ا ﯿ ن د 3$ور هﯾ >و Sه وﯾ1915 1ه 4Z ﯿ ن
ڕوو ڕوو ون ه 1ر6و ﯾ ر 5) ) $و وادا ڕووﯿ داﯚ
وا داو ,Oو 4Zڕ ڕا.ﯾ .Y1ڕﯿ4ون )& 35ڵ ه#1ێ "#ار ﯚ
)ﯾ& Y& #$ڵ هز $ڕووس ﯚ ور " و و6 .و هﯿادارو ڕوو ن ﯚ Oر
ر$و)،Yu pو . ﯾ 6 ,3وه 6ﯿ ,4ﯿﯿ ،ﯚ Oر &ڕاو $ه ,
ر$ت ه هﯚز $رد او دv$ر ر3د$ر ) .زد$هزارس م ,
ه S#1ﯾ ،Yرد $ن د3$ﯿ ن 6 13م ,د )$رازت,"، &ﯾ 135ور .
د$راوﯿ ن ون&،ڵ 6وان )ﯾ #$دۆ 3ﯾﯿ ن هو،ﯾ ن وهﯚﯾ ڕZ$ﯿﯿ ن ون
` ﯾ>ن ﯾ> ون ه ` Zﯿ ,"،$#ر&ا وﯿ و داﯚ ون .م 6و
,Oو 6م 0ﯚرورداﯾ ن ر$ت ﯿ-ﯿ ن ز$ﯾ و -ﯿ>ت ﯿ 5ن د$دا و7ر
د$ردن و 3رﯾ ن 0>0د$د هڕ $زا وﯚدو $د$دن .زﯾ Sردا
Zو ز$ب)`ز >ش(و "$#د$ﯿ +ه و 6ﯿ -س &ڵ S ,و $ﯚﯾ ن
ژزو Gو 6زارداون ﯾ ن وهﯚ ر $ه S#1وان ﯚ 4ن ون ) ﯾ ن ﯚ -ﯿﯿ ن
دو .ﯚچ رد $ن 6وه ڕزا و)ﯿ_ﯚ>ون د3$ور,O $و ﯿ ن ڕﯾ$د$د؟ ۆڤ
0ر ﯾ fﯿﯿ 6م هﯚ را ,و` $وڵ ,ت ت ڕا` , 3و
و6 .$م 0ر$ﯾ ﯾ`ﯿ Yر$ت و$ن ز$ران)ر 0ان( و3 $ﯿ ن و ه
ﯚ"و ڕادوو ،ﯚﯾ ن و 3)$ن( و) ++ت( رف ن وﯚ د رداﯿ,3 p
ﯿﯾ ن داو Yداو،و$ڕا د&$ڕا-#م 6ر رد $ن هﯿ tﯚر ,دو$ﯾ
دا)ﯚاو ` ~ راﯿﯿ6 .م 0ر$ﯾ د$ا .0ﯚ 6 رO $ز $
6ر ﯿ ن ﯾزﯾ#و .2 6د دوﯾ ن#،ﯾ1ﯿ6 .Yم و 3را هر Oڵ ڕوو
د$دا, ,"،وﯾ و 6ژاو $ﯾnﯾ و Sد $ﯚزد$هم م 2و$
145
رز>و .د$و$دا ه uان [ 6ڕاور6 ,ﯿ& aڵ ﯾ را و .هﯚ زۆر
6م 0ر$ﯾ ،ﯾ`ﯿ6 1) Yﯿ aو .هروا ,دﯾ,ش هو35) :ﯿا
,Oو 6ﯚڕو) ﯾ دراو ,ﯿ -رد$وام 6م 2واز د, $ر ﯚ
رد $ن و$ﯿد$ه 1و 6 .$ﯚڕاﯿﯿ 6م زو 4ڕOﯿ هر" #ﯚ 2ڕۆژهت
ر$و) 35د"$ﯿ،Yزۆرد $," ،Y$ڕووﯿ زور و،و 6وهﯚزا 6ر ﯿ ن
) دا ﯾ#ا ڕ دوور ون ،2 .زۆر 6و ردا و 3ر $ن
و` و Zم #ارﯾ ن >ون ،ه3ﯿ ن د$د 6ﯾ) :ﯾ ن 6ﯾ ن 6وان(.
" Sڕوو ن ژو6ﯿ 1915وارد 6ون هر&#ﯾﯿﯿ ن ڕووڕوو ﯚﯾ #
& رو،رﯾ&3 b 63 )وان(ﯾ ن ه،Y.و ر )ﯿ ن )p
ﯚڕا&ﯾ ,د6،ر ﯿ ن 6ﯿ ز$دا 6و&#ا د Xﯿ رد ر$ﯾ ن دو
دا&ﯿ,ن .ز6 Sر ﯿ ن وردا و."$ﯿ ن د$وت ﯚد$# 3$و،$وﯚ زوG
وزۆر 6 ,ر دواڕۆژ.،ﯾ ن و$د $دا S .ﯚ ﯾ !،ڕوو ن
>0ور ) 5ون ،زﯾ ,دووت هزار ﯿ -ﯚﯾ ن ر دن و
ون. ڕووت ڕاوو رﯾ, و" وY 6وان دوا
رد $ن #.0ار د 6ر ﯿ ن6،ڕ 5 4Zﯿ ن ز$ر6ﯿ 1
$ﯾ ر" و هزد .هزاران رد 6ڕ ﯿ$م ر ` ﯿ pو X0
دﯾ& ,ﯿ ﯿ ن د $دا و و"ون .رد $ن ر0م ز 6ڕ ﯿزار>ن،م
ر6و$ش & ,ور $ر زا 6ڕ 4Zﯿ ن ) Sد$ه . 1رد $ن ز ت
ه$Z .ﯾﯿ ن )3 و ,"،م ه .دا 2م و
رگ6،ﯿa3ح " $ ،ر$و 1ﯾ +و$رد$درا` S .ﯿ +
رد،ر$پ وڕا 0اب .0ﯿ ن دZ-وﯾ درﯿ Gو د 3$ون .دواﯾ ﯾ
دوو ڵ،د#$اران $ﯾ ن &ﯚڕ،وه .و و و"ﯾ ﯾ ن و$د ه ، 1و"
دا زراوون7 :ر $#ر 6م هزا ردون و 6 ,ﯾ ر زا هو ز ت
),ﯿ ن د . 1ه6 >وا Oون ،م ).5ﯿ ` 4ڕﯾ.اﯿ ن د&$ت6 .و"ﯾ ,
و"ﯾ ن وزگ ز ﯿ ن د$د ،و"ﯾ ن د$دا،و6ﯿ ز$ﯾ ن هو ﯚ) ز ت(&ڵ
6ش & 03ر ,ﯿ=ووﯾ و رد $ن #6ا 1ﯾ ن ﯚدا.Y1
3ر 6ر ﯿ ن #ارﯾ ن د ،ر و) $ر 0وان( ﯚ وان چ
5و)aن ور ﯾ ن هﯾ7 ) .ر Z Sاو رد $ن 6ڕۆژ 6وا
` .ﯿ ،Yودو$ﯾ ن و" 6وه ز 0 o1) $#و$ر و")S
ه Z .Y1و )ﯿ و `ل و رۆ ن ر $ن و رۆ" ,ن دا35و Yو)ﯾ& #$ڵ
2ﯾ .وهﯚز $ﯿ ن .ر ﯾ ن 6و دواﯾ ﯚ ﯾ دووژ #1ار هﯿ tۆ,v
`ﯿ+ﯚ ﯾ 1ب و ﯿ ﯚ و 0داﯾ Sو ﯚ &ڕ3و .$ڕا 3زااو $
6م )ﯿ6 aوﯿ Yڕ$ت چ ت داڕژا 3 .ن #Zو -ﯿ) #ﯾ 3او $ڕ&$زو ﯿ=اد
رد [ 6ڕاور >37 6و،م 6م ` ,ڕوون و .هر Oڵ )1913ﯚ ﯿ3
6ﯿ -3دو ڕ (`$د3$ورا ,ﯚ دﯾ رﯾ,د 035و `ﯿ +ن ڕ>3_,و61917 ،م
ر ﯾ ر Sو) Sا6،ﯿ #و $ڕۆژ روون +Zوم و ﯾ ر 6ﯾ :ود
رد $ن &و) د 1) ،,u&$رد ورن .ر ر ﯚ 6ر ﯿ & ور
146
و"و ر0م و ﯚردا +ڕ$ق 4 4 6ن او$ﯾ ن و 0و$ر ر و.
)ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دو ڕ(`$ڕۆ چ Sڕا&ﯾ ،#م ,و ﯚ ڕﯾ$دن دا .
ﯾ ﯚ , د 6م ر Oژ 1Xﯿ )زو $و( ڕﯾ$د،م
ڕوو ن هر0ﯚر 6$ﯿ ,ر وﯾ ر ،5 ) ،ه و ,ﯿزا و"
د&$ز3و ،$و6و $و"و و د$د .و "$#زﯾ 700000 ,ۆ 6 vﯾ
د 3$ر&ا ر و"&زراو6 .$م ر $ڕ.$م 6ﯾ ر د$
وا&ﯾ Yﯚ هر) & و 6زو` ت _ ت6 6 .م د$و $ڕ$وات 6ج
ز ,3 $زۆرﯾ pو :وان+3،ﯿ6،dرز$ڕۆم ،هزاران س 6 ,ﯾ 4O
و 3وزا رهز $ڕووس و 6ر ڕاﯾ ,د .و $ "$#م 4 ,ڵ
و Oڵ ڕﯾ .دا و"ون ،م "#ﯾ Yهزارس وان ،هر و $ر و )ﯿ aاو$
د3$ور رداو ڕۆژ 6وا ` .ﯿان .رد6 3ان ودۆخ 0ﯚڕﯾ ,دﯾ ,و.
$ش ﯿ 5ن ڕ$گ وڕﯾ 5ز$ﯿ ن ) $و .دا& ن ﯿﯿ )و`د $روو ن
وﯾ3و 6ﯿ ,ر >4ر و،م ر 1ز$ﯿ6 pوه ون .ﯿ Xڕ $ن
ون ڕ$وات ر ﯿ ن ﯾ ر د$د6،وﯾ pﯿ و ﯾ.ﯿاو .ﯿ ن
ر $ڕا&4 O 1ﯿﯿ وت &ڵ د#$ارا 6ا ه و ر زﯾ,ﯿ ن هو،م
6و,Oو Oون رﯾ Sون ر&ﯾ ن $#د ﯾ ر 6 ,وه وان د$د.
ژو6ﯿ 1915 Yد$هزارر 1ورون ﯿ ن و&ﯚرا ن &ڵ 6وان ﯚ ﯾ
! 3,ﯿ ن ارد .ژرا ژ ر$ﯾ دا 6هO +ق د 3$ر ن و
Oڕ & >ز ) ﯾ د& ر( 0ڕﯾز , 1زۆر 9و 0و$ر 6هO +ق
و & ڕ ز $دا : .ڕو3م& _،ورO $ﯾ$#رﯾ ن،ﯚدو) $ﯿ و"
ودﯾ#1اران دژ ر $ن ه #1ر"ون و1916 . .هﯿ ,ز2 $ﯾ ن
ڕوﯿ ﯚ) 2ڕ$وا#ز(, 6دو $و$ژ هز $ﯾ 3ﯿ ودوو"ﯚ ن)ﯿY
ا (YX1ارود,) 3$ا6 .م ه هر" #دواﯾ "ارOوو ڕا&ﯿا ،م دﯾ ن
رد6 $ا ر دوو رﯿ دا .رد $ن ه# .ن &ڵ ڕوو ن ه35
ر ﯿ ن و2ڕ د$زا .ر6و.5) $ﯿ زﯾ #ه دوا ر ن
.ژو6ﯿ و هﯚ دا&ﯿد ر 35)، 5ﯾ pم ر$و د $و) 4Z
دژد$و $ﯿ ن ﯿ# 5او ،ود$ﯿ6 +م ر 6 , $و ﯾ 3ﯿ ﯾﯾ و 6وان
ﯚ 2ﯚ ڕا،5,وزور م ﯚو 4 6 $ﯿ ن د$و6 ان )35ﯿاﯿ ن د$د ،م
رﯾ م .ﯾد $و)ﯿﯿ داﯚ Zﯾرﯾ ن ) ر$د .$و6م د $و)ﯿ
ﯚﯾ ن S" b 6رۆ ) Z ﯾردۆزﯾو،$ورۆ `ﯿ+و زورزوو
) $5رو `ﯿ +د$ﯾو ،$ود$ﯾوﯾ م )ر" و S ($ﯚ و،$
Oﯿ#,ا )ﯾ)، 3ﯾ6 3ر ێ و$ﯿد$ه1او $د$ا Yﯾ 3ﯾ 3ﯿ و
ڕووﯿ و$ر&ن .ژ$ڕا 4 6 ,م ڕ1 $د&$ێ ود6) :$وه 46
را >ر 6م رج و _ رﯾ زۆر $د$ﯾ$#ﯾ Yد$و $زۆر .$3ڕرا Zﯾر ﯿ
7ﯚرﯾﯿ 1917د $در =ز $رووﯿ ﯚ دوا"و ` زا ﯚﯾ ن ش رد(.Y
ا # 1هﯾ 4Z 3و$د ه : 1ه دان و6رز$ڕۆم 7ﯚرﯾﯿ ور 5
و` ﯿﯾ Yرس دا&ﯿان ،و)وان( و6رز ن ر $ه وﯾ Yوژو6ﯿ ڕووﯿ دا&ﯿ
147
دن0 .ر$ﯾ 6م ر$و)u5و هز $ڕووس،ر ن زۆر + $داﯿ35ا
دﯾ ر و+3ﯿ dو وش ﯾ ن ﯚﯾ ن د$ر)ڕا#ن .زور 6م ,ﯾ ن ﯚ و و
Oب و 6دا دن ،زۆر 6م ,ڕ .ﯾ ن &ڕ$گ وﯚن و` ر
و"ون .م رووﯿ 36و و$رز$ه 6 1ﯿ ab1و .زار .رس
ار .د3$ور >ا د$و, ﯚ6 ،ر ﯿ ن د$ 3ت ه1او
) ر=ه وان و6رز$ڕۆم و+3ﯿ dوازاﯿ ن و$د& $ت .م )ﯚ# ,ا ڕ .د$ڕوﯾ.Y
ه 1ار د $و 0ور$و دﯾﯿ[+ﯿ 1ﯿزا ا ) ڕووﯿﯾ هزوا ,د،
وهر 6و ت و 6ڕ دوو$م 7ر $#ر 73ڵ و زم `ر` -,$زاو`د$ر
و ڕۆ " ر$وس ز 1919 و 1920دv$ر ڕﯾ$رێ6 -وا وش و+3ﯿd
6ﯿ5 ab1وﯾ, ) #ا$# 5و.$
6ﯚﯿﯚ,،ﯚ ﯿزام ڕووﯿ 6ﯿ+nﯿ oد ،و ﯚر) Y $ﯿ 6ر ﯿ ﯚ ﯾ ._
))،35ﯾ،& 6 4د> $ر 1917ان 3aر )35و b7` $ز)ر)
& $#>ر5 0ﯿ Yو 6ز$ر 5ﯿ Yو6ر 5ﯿ 1ور ` b7ز( ور ن
6ﯿ4زا&ﯾ>و .م 36ردور ن ه3ﯿ ن د ه ود$ا6 Yو ,
د" $و رێ و$د1 $و6 ،$م )ﯾ 4و و$ڕۆ و" .ارهزارس
وا6 $#Oر ڕ&ﯾ در=اﯾ " fﯾ fد$ورو) 35ز $ن .ﯾ ن
&>و رد$وام رد Z $ﯿ ز#$ا ارا ردون وﯾ $#ا 6م زو
")رو .ا ڕا.ن .هز $ر 7ﯚرﯾﯿ 1918رێ رﯾ ن
دا&ﯿد،و) 4و $ڕووداو وان 0 1915و$رﯾ ,ر5او ﯿ-ﯿ ن ﯚ 2ڕۆژهت
د3$ﯿ ن ه Yد 0 .و$ر و 7ور Oول و`2ﯾ ن د$د O ،ﯿ#,ا رد$وام
,ر&ﯾ Yو" 6ﯿY $ه& و) ردون .ﯿ $م
و"ون .دوازد$ه رس ر ن 6رز$ڕۆ ﯿ ن و$ر&و& .$و) رد ور
و ور رد$و$ون6 .م ).5ﯿﯾ )2 35ﯾ ن هز $ڕووﯿ
ر6ر ﯿ #ا) #راو 36 ،م دا ﯾ uو"و $وهو هرو$
&ڵ ڕوو ن ) 5ﯾ ن د$د هر , 4و$د3$ﯿ ن د$وت د$ﯾ .,
36 4Z 6ر" و د $ه1 1ور 1914 $ڕادوو ،ڕوو
روو ون و$د 1X3$و $رز $ﯿ 1د" $و 1878 و Oڕ $ن
ووز اردن دا&ﯿد ر b7` 0زو .دوو 6ر &ڵ )ﯾ 1 4ر
S73 1918دواوﯾ Yر ن وت ،وواو 2 Yو` 6ﯿ ﯚ ﯾ ._
ڕووﯿ د$ﯾوﯾ هر Sﯚ ڕ 2رﯾ , Sت،ڕاز و ` رس و6رده ن
6 .ورﯾ fهز 4Z $ و و 1878 دا&ﯿدو # 4Zاو.$
وم و# , 6رو) fﯾ ن دا&ﯿد ،ﯿ داوا و$را ` b7ز 6و ر ن )5
`, 4ر.ن .و، 6دوا وو=ﯾ 6 ,م وم ) X,ت ،ر ن
0ر,ﯿ،3د $در=ﯾ ن د,) $د$و ،$م ر$در 6وا# ) ،ا# 5راو .$ﯿ 11
.ژو6ﯿ Yوم 6ﯿ4زا&ﯾ ) 5و$رۆ و 7$#ر ` رس، n0-
و# , 6رو) fژ " و$د ر ن `رار &ت .ڕ& ور،هز6 $ﯿ+.1ﯿز
ه .د> $رﯾ 3ا د $ر `ﯿ Yدا.ن .ه رﯚ ور ر$و)p
148
"ون،n،وز ،ور ﯾ ن د $ردا&ت و ر$ت ﯿ Yو GOو " و$د
ﯾ 3ﯿ +ﯿ 4ﯿ&ڵ `ل و )ﯿ و $ز و" د3$ﯿ ن وو =د .م S
2ﯾ رۆژه6 م هزا و1ر $هڕ،$رو و+ﯿ 4ﯿ ) 5ﯾ ن د،
وهز $ر ت ن 6م دوو ر$ﯾ ن رێ دا&ﯿدن .رو # 6ا
6 25ﯚ3ﯚ ﯾ ) o1رۆژ ر ) Y X,ر$ت )ﯾ & 6 4ڕ #رس 2ﯾ ن
هز $ﯾ 3ﯿ دا&ﯿا .و$دا رﯾ ه $ڕوﯿ،ﯾ 3ﯿ ه 1ر6م
ﯾ ر $ﯚ )ڕا&a(1ﯾ 6ان وڕاﯿ#3ا )) رازراو(د 6ان د$
دوژ ،Yﯿ ,ﯚ و و)$ﯿ .. pد> $ر 1917ﯾ 3ﯿ ه ر6و $,7
` ﯿن دا&ﯿ ,ت،داوﯾ ڕ .ور 6ز3. $ر Z .ﯿ ﯿزا .
رس د,) 3$ا .ﯿ ن ` 6ﯿ$#ﯾ ن واو 1Zﯿ ن $#ن &6ر د$وت
6ﯿدﯾ1> Yو،$رێ رووﯿ ن دﯚو&$ڵ هر0ﯚر $د $در=ﯾ aﯾ 6ان
>ﯾخ ,ت دژاﯾ &ڵ د$ن،د 0$ه 1ر6و ﯾ ر& $ڵ ر$و)u5و
6ﯿ+.ﯿزڕوو روو .Yر 37$ر ڕوو ن )6 35وا ﯾ.و $ن دو،وم ﯚو$
&ڵ ﯿ 4 6ن 6ﯿ ,رﯾ ن دوO1917ول و` 2هز $رووس و6ﯿ+.1ﯿز ﯾ ن ﯚ
,ن ﯾ ,53ن ود) $وش ڕوو روو دونX .ڕ $ن و&ﯚرا ن 36
ه ڕ $و ,ﯿ ن و$ر&ت ور$ﯾﯿ ن دژ ﯿ ن ) ، 1X,وهو ﯚ
ﯚدا و $رڕﯾ .ﯿ ن د"$و زۆزان ،و$د $ه 1داﯚ
6ﯿ+.1ﯿز $ن .ژ$ﯾ 6ووﯾ ن رو .ﯿ ن و`و#,ا 250س
ژراوو و100000ر)زﯾ ن د $دا،و، 6ز 6 $$ور وﯿ 6ﯿ ,ر #و
36رد` $ر$ﯚ ز$ر$ر $ن زﯾS ﯿ #راو.
رد 3ن ،ﯾزﯾ #ور$.ه `ﯿ Yور ،وڕۆژ 6وا >ﯚو.$زۆر
ه ز $ن و وش ،هﯚ Zﯿ دوژ 1ن و ` 4ڕ .ﯾ) uوراو .ﯿ
و` ت و` )، & ) ﯿnوس،ووﯾ ﯿ دﯾ ,هرﯾ ﯚ &>و.
د$ردو ره 1917 وهﯚ ه dوو هز $ڕووس6 ،ﯿ #ﯚﯾ ن
`ﯾ#و #چ ` و Sد$د 6ر$زو و6ﯿ35ﯿ ﯚﯾ ن د0$وو ،$دv$ر $دﯾ Xﯿ ن
& و&ل و ر ڵ دو 5و ﯿ ن ) ڵ د$دﯾ ن b6وﯾ ن د$دن،
0ﯚر ,ر" و ز $#د$دا .هز $رووس ه ﯿ ن ر0م وان د.0 .
و$ن د&$ور6، $وﯾ) #ﯿ و)ﯚ ون ،ﯾ ر ﯚوار وڕ$خ
#ووره3وژ $ن .ﯚ4و`،ﯿ >Z n +ر د j$ودان وداوﯾﯾ ن ر ن
و $ردﯚو 36،$ﯚهﯚ ز 3 $ﯿ Zﯿaج 6واﯿ ن , 6ادن ،هﯿز6 $ﯿ+.1ﯿز ﯚ
2ورد"$ون ﯿ1ﯿ6 1م رودۆ & ڕوو ڕوو ون ت ور&ردان ون :
هﯿ .0 tﯾ دوو "ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ ,3 (Yڕوو ڕوو ﯿ Yه& .ڵ هژار
`ﯿ Yﯿ1ﯿ 4ن .ڕوو ن دv$رﯾ ن ن ودار و .ز و, >.ێ،
دو،ور ن 6وه ڕوو ن 40و ) bﯿ #او اروﯾ ن،و ڕوﯾY35
,ﯿ ن د 3$ﯾ و ) ﯚ داو-ڕﯾ .را) 6ان ڕ O-.$
`ﯿ Yون ) .ڕووس و6ﯿ+.1ﯿز $#&،ﯿ ن 6ﯿ ,4ن -ا 3ڕﯾ .را)
ﯿ ن S )وردون ،و 0دار دار$ڕێ و رﯾ3وﯚ
149
و$ر&>ون ،ران و 7و$رز ز 3ن دﯾار` $ڕ ا#ﯚو .$ز$و 5و ڵ ر0م
ﯾ رو&ﯿ fوو ،$و$رز&6 ر دێ وو $م هﯚﯾو ر ﯾ 7ﯿز$ﯾ ن
>او و هﯿز ه1ﯿ ن و Z ) .د$ت 6وه دا .ز ه ان
ز$$#و$رﯾ ن 5و ،زور 6وا وو j 6 $ن و $#& _ن و زم
وس و رﯾ ن ون .م ) #bان و ردو$ش هو .د$ر$و $و" ژ4O
6ﯿ+.1ﯿز $ن#, ،ارا زﯾ$# ,ج b6داوﯾﯾ ن ﯚ زار د$ه، 1و Oﯿ#,ا
Sد$رد ﯾﯿ ن د$ﯿ6، 5وا " وﯾ ن ڕ .رﯾ7 1و ران و ه#>ان
رز,و.$ 6ڕزاق ﯾ 3اY ه ون &ﯾ#ان وڕ.
د$ورو) 35ﯚ ﯾ S 1917 زور رد 3ن ،ﯚ 4و ،د$ورو)35
وa>0غ و+ﯿ 4ﯿ ،ﯾ د $دن .د$ورو) 35وا >ر 0 1918و$ر ر
واو،ﯾ ﯿ 4ﯿ رڕ20000س و 2500س م >و .و)ه وڕۆژێ ﯾ ن
دان 0ز$ﯾ ن و"وﯚ ن ﯚ د$د$و ،$ز S 0 Sر زاڕۆ ز$وﯾ ن
د $اردن X(.زﯾ 1ن 250ڵ ﯿ د $ڵ ،وڕ$وا#ز 2000ڵ ﯿ 60ڵ و.
و و" زﯾ 6100 ,واﯾ `ﯿ #& +وان >ون .هﯚز ادۆ
ر ڕ 1000واد$و ﯿ 1 157وو $و و"6 #& #م
`ﯿ+ﯾ ڕ$وا#ز)هﯿ) tﯿ وژن و S 1و(.هز6 $ﯿ+.1ﯿز د3$ﯿ ن
Zﯿ 6ر ﯿ#ان د ،ﯿ ﯿ ن داوﯾو و$رزاﯿ ن 1و د$دا .هﯿ .0 t
رڕ ن ﯿﯿ &6ر رد $ن ر0م 6ﯿ+.1ﯿ 3ﯿ ن و ڕز& ر د$ر ﯚﯾ ن
)5از د$دj $ .ور 6م ڕا)ﯚر 7ر ﯾ د[ $ڕﯾ :Yﯿ ن
ﯿد$و ،$و Oر& ﯾ ﯿ ن "ﯿ ن و$د$رو Yوه 1ار ،و&ڵ 6و 6ڕ
ز$وڕو0 4 ) GOﯿ $ﯚﯾ ن S داروش د$د ،ورا >ر 6و$
Sو$رﯾ &$#ت ) ر$ﯾ ن د$دا،دۆ 3ﯾﯿ ن دا زرا .#ڕ ه 6و ) .0ﯾ#$
ران و$و ﯚﯾ ﯾ ه >و .رﯾ 6ﯚ "$#ژراون؟ 1914زﯾ+ ,ﯿن س
ڕۆژ ه ﯿاس د$ژﯾ ن .ژ ر $رد $ن ڕ .$ه S#1ز6 $#ر ﯿ ن و م
) 6ور $هر دوو زﯾ Sﯾ +ﯿن س د$و&،ڵ زﯾ600 ,هزارر ر $ن
د$ژﯾ ن .ر 0و"و 6ر ﯿ ن6 ،وژ ر$ﯾش و&$ڵ وێ ﯿ+ﯿ,ﯿ
)6ر u 3و( و 6و و #$زﯾ&$#1ﯿ ن د$د،زﯾ ,ﯾ +ﯿن س و.
ژ ر$ﯾ زورم 6ﯚ ژران ڕز& رﯾ ن و ز500000 ,ردﯾ pو"ون،
&ڵ ژ ر$ﯾﯿ pر& ژران و "$#زﯾ800000 ,س .ت .د 3
ره#او ﯚ ﯾ ڕ دا ،ر 37$ر 6ﯿ+.1ﯿز $ن &ڵ رد $ن ا ﯿ 5دا ﯿان
ﯚ وﯿ5ﯿ 5ان د$وت و Zﯾر هروا و$و ﯚ و$و .$م ﯾ 3ﯿ
ازﯾ ر چ د$اﯾ ر $ر ﯿ ,5وڕا&ﯾ #اﯾ،و +Zو د$دﯚ ﯚﯾ ن
1وروو .Y,ﯾ 3ﯿ د$ﯿ fو 6 .ور و)6ﯿ3ا=ﯾ (Sازﯾ ر ,ﯾ ) ڕز&
و،وﯚ د $وا&ﯾ Yم ) & 6ﯾ 6 & 6 4ژ$د$دو د$ﯾ,د$
.هز ﯿ 6ﯿ ز$د$دا)دv$ر ا3ا=ﯾ(Sدا&ﯿ,ن6 Z .ﯿ -ن ) ،
7ر $#ر 6ڕ Z 4Zا ،و2ﯾ ت ڵ ,ت :ر و 8 ا >ر و `
) ڕﯾز& 10ا >ر دا&ﯿا-دور 10ڕۆژ دواﯾ )ﯾ# & 6 4رس6 .م
150
وهﯚ ﯿ5و"` ﯿان ﯾ 3ﯿ و رﯿ،د$وﯾ#ا هردوو2ﯾ ن $#ﯚ ن ﯿوﯚ"و
رد $ن و" ﯚ 2ﯚﯾ ن ڕا.Y5,
ر" و $ن:
ﯾ 3ﯿ زن ،و ﯚو 6 :$رﯿ 248 :35& gو$زاڕ $د$ر$و،$ژ ر $ن-851-722-698
،1205-1024-1188-1112ﯿ 248و$زاڕ $د$ر$و،$ژ ر-1011-1009-956-559-540-346 $
-7844-7824-4192-2146-2080-1783-1509-1263-1261-1250-1249-1245-1224-1112
و$زاڕ $ر& 63/106و` _>3 64زار $ر $ه)#1دﯾا ه(#1ال )/واس-345/10/
،781-652ال )/واس.115-84-74-36-18-،3/11/
ﯾ 3ﯿ زن ¯وﯚو 16 :$د ) ڕ :رﯿ ژ ر. 6،1 $ڕ )ﯾ #$زو1و$
و رﯿ 7،1908ر $#ر $#)4529ن$،(1909،ووێ ژ ر :31$ر 37$ر&ڵ
7ر : دﯾ, $#16-1915ن¯،(1916،واو$ [ 6ڕاور 6ر ﯿ ن
ا،f6.ﯾ ددا 3ن ر$ت و$زﯾ رد 3ن)#jا. (199،ا.0.ر 40 .ر $ن
رد 3ور و $ڕ &ور#j) $ا،.f.0،(1919،ردا"وو $د$ز&
وت 1914ه ه وﯾ7،1920 1ر $#ر $#)1061ن،(1920 ،ا . .ن ،ڕا)ﯚر 6ﯿ#ار$
)ﯾ#$ار +ﯿ 4ﯿ ﯚ #j)1919 ا.(1920،
زهر 4O6د،رد 3ن و $ڕ 6و$ ر" و $د$ر 0$دوو$م :ڵ
دژ رد 3ن در ن،داوا دﯿ &)$#ن 6،(1994،ﯿڕﯾ
رﯿ)7ﯿaدﯿ&،(1927، nود4Z،fرات 4Zرات)$#ن O،(1924،ﯿ#ز6رإن)،ﯿ6 Yﯚ
ﯿ ﯿ3 6)(Gدام،(1992،ﯿ&¤ ،$رد :ب وهﯚ و)` هﯿ(1930،$اف.ان.هﯿزل
رڕﯾ . و ﯿ-ﯿ ن)$#ن،(1913،هواﯿ ن6،ر 3ن و ر&ﯿس،رد $ن
-1914 6ان، ڕ Z،ﯿ ت 3 وز$ ر ﯚﯾ،
[ 6ڕاور و0ﯿ 1ر $ﯿ ن#1،اڵ)،رد $ن $#)99ن0،(1987،زف3،رﯾ ن
6 ،+` 0 ،( 4Zﯿ -3دو ڕ `$ورد $ن )> 36ﯚڵ ،(1991ردﯾ،dره#ا
رﯿ ێ )$#ن،(1968 ،اس.اچ !2.رﯾ!6،اق= :1950-1900،وو
151
ا b اداZ وOڕ$ 6ﯿ )$#ن)،(1901،ش ،زران
ا,د¯)(1826،وﯚو،(1980،$ا.ا.را ر،ر 0وان p) :د$ر6 # 6ﯿab1ب
))(1908ﯾ#Z ،(1957 Y31و 3ر هﯿ رﯾ،xا 94ت واO2زاب ا,دﯾ x 7
`ن#j) 1968-1908،ا ، ،(1989و = ،وو [ 6ڕاور 4Zورﯿ ێ،
ا..ن n،ﯿ YاX1ﯾ Yه ت >#ل$#)،ن . ،(1912،ﯾ 6،d,ﯾ Yﯿاث
و.او.ا..ا.وﯾ.ام، دا+ﯿو ، `،(1915ار 31ن، $#)7aن،
ور وه 4ﯾ 5 .ن#1)،ن،(1929،ر#وﯾ،Y+ &Xار$#1)5$ن،(1914،وﯾ.ام،ڕﯾ ن
ڕۆژ 6وا 6ان :د37$ر دادا و` ﯾ~ روزا ¤ﯾ Q14>O 8 Sﯿ #1 )1914-1907 ،ن،
،(1941رﯾ 4ن)در ر 1 $ز Zت ار °درﯿ( د ".....$پ ﯿ،,اaم و ز& ر 7ه.1
ن)ر.(1977،
داددا 3ن:
1899-1رڕا& ،ﯚ vر 6ر و ¯و ﯚو6،+` ،$ﯿ -3د ڕ)2،`$ڕ.17 $
152
Z،رو `در،ڕا 0ﯿ ) fزاد 2` $دﯾ ر7،اد `ﯿ+
4گ،س و ر ﯾ` Sﯿ +وان6).و0ﯚر$د$ﯿ& Yﯚﯾ 6م ۆ vش #6ا
دوور او$ﯾ در ن)و"$#و Z #Zو bدر 6،ﯿY : )هﯿا(ون:
& اﯚو ،($اد -د ،Zﯿ fڕا ،ان در ن7،اد وOﯿ4,ت ن) و 2م
ر)وت و 2ﯿ( و& ,دﯾ. , "ار دﯾ,ش( Oﯿ Yو -د1)Zرا
ه S#1وا ` _ Zﯿ$ﯾ & 1907دران ﯾ ,1رون6،+`-16 .ﯿ -3د
ر)2،`$ڕ `-17 ،54 $ﯾ 4ن )ﯿ5ﯿ6 5ر °رﯿ()2ڕ-18 ،215 $اﯾG
) Oﯿ#ﯾ د$ر 0رﯿ[ هو ،وﯿ ر) و"و ا إ 44ر $ن
و" دوور ,ت6 .و 6ﯿ -3دﯾ دواﯾ ب و )ﯿا jز6 $ﯿaح ازاﯿ را
-19 )زﯾ 4ت( ر `ﯿ+ﯾ ن وڕوژاود،رێ دور 3د$و.$
2و&)ا)ﯿ ( ) .ڕ رﯿ ژ ر` `،1$ز ڕﯾ,وت 626وت 1908
-20اﯾ Gگ >0ا`،+ﯿ_ ن ،d1ر Oن 2ز&د،خ ﯿ )fوش(و+ :ﯿ 4ن
وﯿ،ه,وو د 3$وش .گ،د$ﯾ#1ار n 2)6ﯿ(Sو گ
)ﯚ ﯿ3وڕ (`$و دواﯾ ﯿ ڵ دور او$ﯾ وا زو6 Gر ﯿ ن زا
دراﯚﯾ،د3$ور 6زادو دا .ﯚ & 6دار وان و 4 -و گ 1اڕ
$#،1912ن(1890، ژ ر7)،1$ر $#ر رﯿ ) ڕ 16دود,ﯚ #
-21و$زاڕ $د$ر$و` `،1009/371$ز ڕ,و 6.22ورﯾn1910 f
153
#Z-31وزاق هﯚ ﯚ Sو$ر&7$# Yر n0ﯚ .ﯾ 31وان.
ژ ) 1رز& > 36ﯚڵ ڕ و $ﯚ دوور اﯚو, 1909 ،$ﯚ ردا دو
-32ﯚ ووێ دوو د د.$ر ﯚ ه .وه 1ن و$ر&>و.
4و " و,ن و ر اوﯿ `،Yد 1013/371و$زاڕ$
)ا)ﯿ ( 2و& 1910 630وت ڕﯾ,وت د$ر$و)$ﯾ 3ﯿ ( -
#Z-33و bدر ،1911ر5 0ﯿ - 1ددﯾ &ڵ ه ڕه >و وم
ڕ$دا Yڕژاو6 .و ،1911د 0 0 د ` وڵ د.
-34ال )/واس ،345/10/ڕﯾ,وت 22ژو6ﯿ 193ﯿ1ﯿ fرﯿ)Yوان(،و ڕﯾ,وت
. ه )1914دﯾ ر( 14
)+3ﯿ.d ا4ﯿ 6ورﯾf 16 ڕﯾ,وت واس ،345/10/ -35ال)/
,4-36ر,د 6ﯿ ﯚ و 4س زاهﯿ$ن ددراو .ت 4س
6ن ﯚ 6 ه ا ددا bڕ`$ﯿ , Qهش ﯚ & $#
,-37ﯚ ، ,4ﯚد 3$ردا&>ون,،ﯚ .
6ﯿ `aڕوو ن ر ﯚﯾ رد 3ن ڕاZ ،5,ﯾ# O 1ا Oو د$دا )ﯾ #$ﯚ
&ڵ ر ن ر ﯚرڕا ..ر$ﯾ 6م ر$د&$ﯿوت ڕوو ن 6وﯾ ن 3زﯾ#1ان
دواﯾ 6ﯿ ab1ﯿ زﯾ#1ان هت S -38 .ڕوو ن ه وﯾ1917 1ﯚ د , $رت
6ڕۆژهﯿ ن د $ردا&ت f ،و#Zوزا` دوا ﯾ#ا ) رز& ر
16 -39د ) ڕ ،ڕ 37$ر &ڵ 6رز $ن و+3ﯿ dدا ن.
-40ﯚ 4و وا1ژ ر2080/371 $و$زاڕ $د$ر$و ،$ 6ر ﯿ ن)2.ڕ،100 $
ڕ,وت 6 16ﯚ3ﯚ 1914ﯚ ڵ &))ﯿ&$اد( و ڕﯾ,وت 11و14و 6 16ﯚ3ﯚ
4O6-41د 6ﯿ،Yرﯿ ڕ دﯿ )2،ڕ-218 $ و )& +ران(.
0 ` ،219ﯾ)2$#ڕ363 $زو1و و $رد" .و3 ا6 م
ڕا)ﯚرچ ڕاد .0 $و$ڕ د .ڕواﯿ$ Yڕ 37$ر رد $ن &ڵ 6ر ﯿ ن .0
و$ڕ2 .$ﯾ دﯾ ,ر ن ﯚ 6وداواﯾ 6 6ر ﯿ ن ون 6م 3ر$ﯾ ن
د,) $د د$ﯿ ` +ﯾ Gﯾ ن ﯿ6-42 .م ) 2ر& $ور$و و 6و د $ردا&1
دوو ر ` $رس و 1878 ،د" $وو " .و)#ا # 5ن هڵ و رج ش وهوا
ر 3 ,و95000 .س م د $در=ﯾدا د3$ﯿ ن هو و#ارﯾ ن دو ه
7ﯚرﯾﯿ زﯾ80000 Sس رﯾ هﯚ ر و و6 اﯾ دن،هاﯿ ن،
6ر 3ن رڕ& ر ﯚﯾ)2 ،ڕ46،45،41 $وا6،ر 3ن )2ڕ.199 $
-44ر 37$ر&ڵ -43هاﯿ ن6،ر 3ن رڕﯾ .ر ﯚﯾ)2 ،ر .46
6ر ﯿ ن)2،ڕ،60،36 $ڕا)ﯚر ﯿ.0 dاچ ،،ر$ت =ز 6 $ﯾ) ,وان(.
6-45ﯿab1ﯿ 6ر ﯿ ڵ )& 35ڵ رد $درﯿ) Gﯾ#$ﯾ ن دا زرا#و.
)-46ﯾ ن ﯾ زد$هم ودوازد$هم ` .ﯿ ا2زﯾ Sواو ڵ رد ون ،وزۆر76اد
6ڕ هم ود$هم ` .ﯿ 6رز $ن وﯿاﯿ pرد $ن ),ﯿ ن د.0 ، 1و$
-47 ردا 135ااران وژ ر$ﯾ ژا#ارم و& رد 1ورﯾ ن د$وت دا.
+ﯿ 4ن ،ڕ داود ن ،زاهﯿ$ن ژ 57ر 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ﯚ ه و ر &ڵ دوژ Y
زﯾ#1ا ا .ژو6ﯿX 1915 Yڕ $ن ڕاز وم ر 6 0زادد +ﯿ 4ن زﯾ#1انa ،ﯾ
154
-48ڕا3ﯿ#ا د$ر&ﯿ 4 6ﯿ &ڵ ﯾز6 $ان ه وﯾ1916 1 6ان ڕز . ن.
هﯚ دژاﯾ &ڵ ) دا&6 4Z 1ﯿ#bام د $در =ﯚ 2ر 5ﯚ ﯾ
) ,ت7 :ﯿ #+ر ڵ )،d3& Y7و$زع 6ﯿان( 7 16رﯾ +) " ،1916دو $وز$
Z،!0 3ﯿ ت 6ان )2ڕ6-49 .472 ،175 $م )ﯾ 1 4د$وا
د :هز> 3[ 4Z $ر $#ر ﯚ ه,وو د$رﯾ ڕ$ش ﯾ ن دا&ﯿد
-50 و20000س داﯿ35و 6ر ﯿ وﯿ ن .Y3
ژو6ﯿ S 1917 Yهز $ڕووس ﯚ و 6ان ) 5ﯾ ن د،هز 4Z $
`ﯿ Yرێ دا&ﯿد و 6وه ﯚو $ﯿ ن ز 6م و"ﯾ ن ه
د،و6و ﯾ ر ڕوو ﯿ ن داو ﯾ ن &ڵ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن )ﯾ#$ﯾ ن هو
13ﯿ ن ﯾ ن ﯿ ن وان دن .ﯿ Sدواﯾ 6 Sﯿ+.1ﯿز $ن ﯚ و$ﯾ >0ور
) 5ون 6وا ه وم راﯿ ن 6ﯿ ,ر دو دﯾ ن زادان و ﯿ ن ن
-51ردا"وو$د$ز& 6ﯿ#ار )2،11914ڕ $ دن ﯾ ن واﯿ ن د.
-52م ﯾﯿ و 3.ﯾ ن 7ر$ج و1 7 6 ﯾ و ` ،ت ` .46،47
) -53ﯿ 3ن " رز رﯾ ،fﯾت 1916 د 2000ﯿ ن Oﯿ و دا .
-54رﯾ ڕا9ﯿ ` ،Yﯿ)،Yرد 3و)2 (#$ڕ.345 $
)#&81ادۆ( #&52وﯾان و )ور و` .ﯿ+ﯾ ) uهوارۆ( 1914ﯾ3
1150و > 1919و Oوت ڵ .إ رإﯾ ن 6+n 6زاو د$و ﯿ#ا
-55ردا"وو$ ر$7وان >و ﯿ)،Yرد 3و)2 (#$ڕ.345-،339 $
-56ره>ن ﯚ 4192/371و$زاڕ$ د$م ود$ز& 6ﯿ#ار )2 ،1914ڕ،47 $
د$ر$و،$ڕا)ﯚر ڕﯾ,وت 18ژو6ﯿ f6 1919ر$ت و$ز Zرد 3ن ،و اوY
ر$ت ڕ , `$زﯾ#و `،dره#ا ﯿ ﯿ 4رد)2 ،ڕ-19 $
،21ه .ن ڕ `$او 4ن و ﯾﯿ 6ﯚ 4Zﯚ ﯾ
[ 6ڕاور ،وﯿ S Y3 0 1ر)ﯿﯾر ،(1983وهو اﯿ ن6 ،ر 3ن رڕﯾ .
-57ز)2 ،2 ،$ڕ، )،259 $او،Yره#ا ر ﯚﯾ.
ﯿ ﯿ 4رد)2،ر.21 $
--------------------------------------------------------
) ژ )(7
د,[3$دن:
155
&ڵ ,5هز 4Z $ورﯾﯿ ودوو "ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yو1918 $
>0ور 5ڕۆژه$ را3ﯿ pد$اﯾ رێ 6د $وڕ G$ااﯾ 6 .ژ$ﯾ
م 1ورا ێ او ر ﯚ ﯾ ڕ &ﯚڕﯾ1و` ` $ز $ان OﯿS -Y
هون )رﯾO xﯿ) ( 1ﯾ& #$ڵ دواڕۆژ ر ز $ﯿZ 1ڕ 4Z $
) ن ا >ر 6و 1ﯾ Yو.
5+1917ﯾ ,ن،دوورو در =ا7ﯿ 1bﯾ,) d,ﯚ)ڕﯾ,و )(1916رد$ﯾ ن 2دا .م
ا7ﯿ 1bدا )15ﯿ ر او زۆرﯾ 1رز $ﯿ 6 1ﯚ 0 4Zﯿ 3,و.$
) و$رۆ 6م ا7ﯿ 1bﯾ ﯾ ر ردراو را >ر ه و ر ڕووﯿ زار
&ڵ ﯾ.و $ن> 36 ،ﯚڵ "م و"jر$و دۆڵ و) رز& رۆژهت ڕووﯿ ،ور
ڕۆژ 6وا 6 6ﯿ 3ﯿ و و" د$ورو)6 35ز ﯿ ﯾ ن #ر5+ .Yﯾ ن " و
Oﯿ ن م ڕﯾزد ،دواﯾ#ا [ 6ڕاﯿ 3و .0 ،د$ﯾ وﯾ u
6م رح و 5ر" و ) 6ور $دوﯿ ,و $وﯿ$# 5ن6 55 .ﯿ+.1ﯿزو
7ا وO$ول و` 2و Yوﯚ ﯾ ره#او 2رﯾ ,ڕووﯿﯾ ن ڕ دا
دv$ر` $زاق 5ﯿ Yو` b7ز و6ر 3ن و&ر 30ن ﯾ 3ﯿ ،و )رز $ﯿY 1
,ر(`ر$ﯚد$و) .$زﯾ #وودرو وﯾ Y+د$ﯾوﯾ ڕﯾ,,و 3 6 1ر 1
`a 6رزداڕﯾ=ێ و هر" ا "ارد 6 $ﯚ ﯚ 3 6دوﯿ .
ژاﯾ ود 6 .دوازد$هم 6م #) &د$د :ر 5ﯿ1
[ 6ڕاور 4Zد $ر ﯚﯾ و4 Oﯿﯿ ,واو رهم و$ر.ن .م
و $دﯾ 36 ,ژ " و$د,O و 4Zدان ،د6 $م هﯿ ن ﯚ
1 $ژﯾ 6 ,رام و6ﯿ ز $ر$و)" pون ﯚ و$د $ه 1ر ﯚﯾ ه$
و$ر& .Yم 6م Y37 6و ,دو 43 $ا ﯾ ,دو $س ودڕاو
ر ن و6 ,"،وان رز $ﯿ 4Z 1ﯿ ن زۆر + $د $ردا&>و،دوور
` 6و 6وه و وه د 3$ه.ن و ڕﯾز ﯚ 6م "ارد +6 $دا.Y1
و $ڕۆژ ڕوون , 6او ﯾ.و $ن " و Oﯿ ن ر ز $ﯿ 1ر$7وان ﯾ>و،
م +Zوم و هﯚ چ 5و )ﯿaﯿ,ﯿ ن ر داﯾ 36 .رووﯿ Xوﯾ
Sو$ر& Yره رو1ﯿ ن و و 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ,6 `2 ,
دا و ،رودۆخ &ﯚڕا رداه >و 36 .هﯚ 6و 6ﯿ`aﯾ 6ﯾ 2ﯾ.و
6ﯾ ,ر$ت 6ر 3ن ﯿ 5د$دا )ﯾ و وو =ز $ان ﯾ.و $ن
ﯚ ر ن 1ڕ 6 $و 6م >.اﯾ.
6و رز $ﯿ 1د 3$د$د$ن هر 2 م ر, ,و .$د#$ارا
و $ﯾ ﯿوﯚ"ون ون ر 6ﯿ ه و ر &ڵ ﯾ.و $ن 4Z
د$ا ,3 م ر ﯾ ه[ 6 3ڕاور ڕز& ر ,ت .ﯿوﯚ"ون و& >د
د $دا ) رز& ڕۆژهت ﯚ د#$ارا 6 4Zﯿ ,ر`رس د$ه ت .دژاﯾ
دن &ڵ دا از وداوا رد $ن ﯚﯿ ,زﯾO Sزم و>ﯿ د$ا6 ,"،#وا
6ر ﯿ ﯿ pﯾ $#زا چ 6ﯿ ,ر 6ر ﯿ ن د&$او.$
,نu) .وا ڕوو,د Sﯾ.و $ن ر$ت وان هﯾ >و د Xو و
&ﯿO Yول و` 2د وان ،و6 ر و0ود .و$ڕۆ ڕ,و 1
156
ﯾ)-d,ﯿ,ﯚ6 ،وا 6ﯿ ,رﯿ.ران دو ," ،د$ﯾ >ﯿ` 1رارو و ب و )ﯿاﯿ ن
6ﯚ دv$ر د, Y $ر ڕووﯿ و7ا د&$ﯚڕدر .م ا7ﯿ 1bﯾدا S3
و Oﯿ ,ﯾت د7 ا داوا ﯚ ر$ت ﯿ+ﯿ6),ر 3
او( & ,زۆر uو(" و)ﯚ ,ت .ر6 6ر 3ن)دوو ر$
رز $ﯿ ,1دا,5او د6 .$و" #رد $و$ڕۆ ا7ﯿ 1bﯾ)-d,ﯿ,ﯚ،
& 6دارون ﯿوﯚ" ,زۆر ﯿ ن ڕ1ﯿ>35و ،د$ﯾ ` #وﯿ ﯾ.و $ن
6ﯾ وﯾ ن ﯿان " #د$وت داش ,ن .و" , Yر
6ﯿ+.1ﯿ 3ن ،دv$ر ﯾ, Yر 7ا ،و ﯿم ژ "و$د ڕا3و ﯚ
7ا،و دﯾ` ,رارو و$ر ڕووﯿ,وێ+ ،ﯿ nڕوون و6 :م دv$ر $
ر Sدر=اﯾ 1ور 6ان ڕاﯿو ڕ$وا#ز ﯚ 2وردر =د$ﯚو،$وان و+3ﯿd
)$#ڕ و د$رﯾ ڕ$ش د&$ﯾ ،و ڕۆژ 6وا ه 6رز ن ر$و) pد"$و .م رﯿ>
رد $ن ﯚﯾ ن رودۆ#,0ا دۆزﯾو $دو اڕۆژ ,ﯾ> ) pڕووﯾ ن و ،و زﯾS
وان ﯿ ن ڕ>351وﯚ ڕۆﯿ Sژرا 6ر ﯿ ن ر$ﯾ ن دوو،$ﯾ.و $ن
وﯿ ر ن رد $ن ﯚﯾ ن , و.$
و6ر ﯿ ن ون م ر5اوﯾ ڕوو ڕوو ون " .رز ﯚش و ﯾ
و)ﯿۆز ﯚ زXز $ن ﯾ 6 م 3 $ Zا ر $ر ڕ ﯾ ن 6م
&ﯾ #و ،$ر 3 6ﯿ pرو ن $#ن ,3،و د$و ) ,"،ﯾ ڕ 2ﯾ ن
روو ,5و &ڵ f6و.ژ $زور ڕوو ڕوو دو...ودواڕۆژ $#>
رد5ﯿ3.& Yﯾ6 1م "ﯚ u)و .ﯚ 6ﯿ+.1زﯾ ن رد 3ن ،وزو,Z
د$ر 0دوو$م و )ﯾ#$ار ,0>0د ﯿ 6و دڵ )$و،و :ﯾ ورﯾﯿ
&ور $ودوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ .(Yڕاﯿ#3ا 5ڕﯾ,و) Sا7ﯿ 1bﯾ-d,
)ﯿ,ﯚ،ﯿ 5د$دا ﯚ"و ﯾ 3ﯿ هﯿ tو Sد$ر6 0و$ڵ رد 3ن ﯿﯿ .م
هل و رج و ه,و 6ﯿ3ا=ﯾ ,ﯾ 3ﯿ ،دوو"ﯚ ن Zﯿaج `2ﯾ 3ﯿ ﯚ و
ڕاد. 5$
6ﯚ3ﯚ 1918و$ن )+و) ﯾ ﯾ 3ﯿ ﯾ داﯿ35و #jا م & 6ﯾ Y35
ڕ ) 13_&$رز& و دوو"ﯚ ن ،دواڕۆژ ﯿ و 6ور و" رز د $و.$
ﯿوﯚ"و ﯿزا 6م ر $ﯾ 3ﯿ د ه " 1و$د داو" 1ﯿ ن
د$دا `راخ د $و) &ﯚڕا ه,وت ون .ره 6ور )وﯚ ﯾ( 6
و و و #jا و $د,) $و .0 .Y $ر $ر 4ن 5ﯿ Yه,وو
`را د ،$ﯾ>ت ر $هو6) رﯿ (fورو&،ڵ 6ور 5و
د$ور$و)35ﯿ5ﯿ ن و3ﯿﯿ"،ار"ﯿ $دوو "ﯚ ن ه$#و6 ،Yم و" ))ﯿ ﯾY
دv$ر _ Oﯿز و"ون .م 0ﯚر $ﯾ ر ڕ & 6ﯿا م " رد$م ،
و$ز Zڕ 6ﯿ6 ,4و $و$د $د$دا ) رز& و د 3$ردا.ﯿ .م ﯾ ر$
157
6ه$#ێ ﯾ 3ﯿ 6ﯿ #ﯾوێ هرو $ڕﯾ,,و 1ﯾ)-d,ﯿ,ﯚ>5)،ﯿ 1او
. 7ا و" و$د GO ژ
#jا د $و 0م ڕوو ,ا داﯿ Yد 3 6و 6ﯾ 5دوو"ﯚ ور
ڕا3و ﯚ )ﯾ #$ڕووداوﯾ Sد $و ور و [ر د $وهروا 6ﯚ
" ر$و و6) ,u& ر ( 3ش 6ﯚ ڕۆژهت& -وراو $د3$
ﯾ.و $ن و -رج ` .ﯿو 3 6رد 3ن د .$هﯚ 6و
"+ﯚن د$ێ 6م .1 6ﯾ&6 .Yرواﯿ Yﯚ د3$ر دواڕۆژ رد 3ن ه,و
ﯾ 3ﯿ زۆر` ﯾ Gدۆ 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,ﯾ ن 7ا ﯾ ن 4Zو :هز $
ورﯾﯿ ودوو"ﯚ ن ورد 3ور ودv$ر "م ودؤل و"jر د$ورو)> 36 35ﯚڵ ﯾ ن
دا&ﯿدون،و و$ن )+و) ﯾ 6ﯿ+.1ﯿز ڕۆژ 6وا 6ان ,ﯚر ون .رS " 6
&ﯚڕا 5ڕۆژه و$ڕا ه )،pو 3و $#ن ه) 3
ڕووﯾ زۆر ,ت .ه 35ﯚ) ن > !$#ون )ر #ﯾ ،( Yو$زاڕ $د$ر$و$
) ر ﯾ15) (d,ﯿ ر د$د&6 :ر`ار واﯾ #>ﯾ Sو دوو"ﯚ ن ژ
" و$د,O و Zڕ 6 $ﯿ ,ر 6ﯿ+.1ﯿ 3ن 30ه ،م Oدا 6و3
6م هﯾ 6 3د $رد 3د و 3رﯾ pو0ود ه وﯾ ر ﯾ 3ﯿ
6ر ر$ت دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ 6(Yم دات ) 6ﯾ ور رۆأ 6وا(
ر$ت ه 6 #1د$دات6 .م 0ر$ﯾ " #ر رﯾ15) ) xﯿ ر
دو)وا61و د(رد6 , 3وه ﯿ دv$ر $ور زu و
د $و$ش &, و $#>ڕ$وا#ز و Oر وﯚ ن ،ه 1ور 6ر 3ن
. هرچ 6ر 3ن 1ور د-&$د0$ و$ش
)ﯾ ( Yد$ﯾوﯾ 6ﯚڕﯾ ﯿ ر و6ر ﯿ ﯚ و" ڕادوو .ڕ31و ،$ه
)15ﯿ ر د رد 4Z 3ژ " و$د و 4 Oﯿﯿ 6ان .1م ر 0
ر 3ن د و 3ر،و ﯾ ر د$ر )$ﯾ>ت ﯾ 3ﯿ ( Sو$ر ..م ) ﯾd,
د& ن( 6م ) 15ر $ڕ$ت د .ﯾ& d,ڵ 6م ﯿوﯚ"و ا7ﯿ و 6ر S 3
ﯿ,+ﯿ +ژ ر)ر7 3ا،وو رد و6ر د$رﯾ ڕ$ش ه ﯿ$ت و6ﯚر،7
) ، Sو # 6ا رد 3ور د$و رد 1ﯿ ت 1رو و 3 6ون
ﯚ)و هوێ 0و$ر ,زۆر ر4ن ،Yد $و$ش & م ﯾ $#> 3
رد5ﯿ Yه ﯿت و ور و وa>0غ ) ه د( .
158
ژد,O $و 6اق،ﯾ 3ﯿ &ڵ ه S#1رۆ Zﯾرهودا )ﯾ#$
`ﯿ Yو nوه ﯿ 1و .ر $ ڕا" #و ،و1را را دv$ر $
1917 .و$ن )+و) ﯾ ﯿ ﯾ 3ﯿ &ڵ رۆ Zﯾر ز ر و
رو و+ﯿ 4ﯿ )ﯾ#$ﯾ ن &ت+ .ﯿ 4ﯿ ﯚ .ﯾ ۆ` vو ر ﯾ رﯾ ن
1ﯿ ,O 1و ,و"ﯾ &ت 4O :ود رز رۆ و ،و6م
ر. 3. ﯾ 3ﯿ &ڵ دۆ 3 واو ﯿ ,Oو
د#$ارا ﯾ 3ﯿ #jا ا )ﯾ ﯿ ن 4O :د و$ر& ،Yداوا د$د
ﯿ 1ر رد $و" +ﯿ 4ﯿ ,و 1ر ه و رد $ن 1ه,وو
6ا و )15ﯿ ر د$د )ﯾ ن 0و ,Oو $#46ن وﯾ ن 1رﯾ 46
و داﯚ 46رﯾ ,ر S (Yهز $ﯾ 3ﯿ ه وﯾ>0 1917 1ور ) 5
و"ون 6م )ﯾ#$ﯾ ش >0ور ڕاو 3$ن ،و Sﯚ ﯾ ێ )$5و
),د$و.$ د3$ دۆ 3 )ﯾ#$ﯾ هت و$د$
رﯾ Sو )ﯾ#$ﯾ &ڵ Zﯾر رد & 6 Sڕ ڕا&ﯾ #ڕا ،ﯾ 3ﯿ
ه,وو د$ورو) 35دوو"ﯚ ن ژﯾZ ` ﯿ$#وزم ڕ$ب ,ت .و$ن )+ﯾ و
ژور " 35) f6ار ڵ رد6 3ان jﯿ>و ﯚ +ﯿ 4ﯿو ر $دﯾ,
ه,وو ان زu و ودﯾ ردراو ه و" ڕﯾ,و)) ,ﯾ _ 1bو6م
ڕوون و $ﯾ 3ﯿ 1ﯿ 1رد6 ` , 3اﯿp
د $و$ش .ێ،داﯚ ت .ﯾ 3ﯿ &ڵ 6ود 3$رۆ Zﯾر و"
دا&ﯿاو و و ),و) ،Y X,م ه 36ﯾ3ا و ڕﯾ>ر# ,ۆز3و $
ه=>ارد ه و رد $ن ،هر"4O : #ودزﯾ3,ﯾ6 Yم ه=>ارد و.
د$و$دا ه,ا #ﯾ 3ﯿ م 0ر$ﯾ 6و زﯾ Sرا Zﯾر داﯚ
,Oو ت 3د$زا .Yدﯾ ,ه $#1ڕوون و` .و6 م د 3$ر ،$
را >ر را و"ﯾ ڕوو 6و S 1 1و 6ﯿ+.1ﯿ 3ن و7ا
ورﯾﯿ ودوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ7(Yر ڕاﯾ .ﯾ #وo 6، Oوو رو
وان)دا ,Oو و$ﯾ ود$م ود$ز& 6ﯿ#ار و د $هbﯿ
6ﯿاد$و د 6 .$زادا ,و"ﯾ( و .ﯾ ر ه و) uرد 3ور
دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ(Yڕا3ﯿ#ا ر ﯚﯾ دوو"ﯚ ن و رد 3ن .وه 35ش
ڕوون و 6ﯚ دواﯾ &6ر Zﯾر ردوﯾ>3اﯾ ن ،د$ﯾ 3ا )ﯾ ر و 6ﯿ ,ر
وداﯚ( ﯾ 3ﯿ " و Y1`uﯾ ن .م ه و ڕﯾ,و)) ,ﯾ #$زu و ،ه .ن
&ڵ ور وێ d7و 0وهر وﯾ,+ﯾ و .ا7ﯿ 1bﯾ)-d,ﯿ,ﯚ،ه دواﯾ
,3دﯾ 0 ,و داا , ،م و" و دv$ر $دڵ )$و 7ڕا
دﯾ ر د$د0 $#> 36 ،ﯿ 1ر 1ور 6ان ) ش 2رﯾ Sو ڕووﯿ
+ﯿnﯿ ن ڕوون و .هر Sﯿ,ﯚﯾ ﯿ و j0ا7ﯿ 6ور و" ه
د $و & 6 0دار و 6م د6 ,"،$و )
ا7ﯿ 1bﯾ) -d,ﯿ,ﯚ ،دv$رداش د $ت ،ڕا3و ﯚ و ڕﯾ .ودا&ر
ر6واش ،ه و ) $#>ور $و $ﯚ و")$#ڕن.
ڕﯾ,,و ,1د$و& $ڵ 7ا ) Sه >اﯾ،ﯾ 3ﯿ ﯾ$#ا ﯾ 2ﯾ " ر$و
159
و ڕاز و ) رز& 36 ﯾ 3ﯿ 6م و" دﯾ ر ت&6 .ر"
ور و# 36،ا )ﯾ#$ و7$اداو،$ه dوو &ڵ
&ڵ و هو6 .م ڕﯾ,,و 1ه ر د $ه 1وا1 b7ڕ$
) Y X,و ر1919 $ﯿان)ﯾ0 #ج 1920د $ه ت و ر ڕﯾ5
و ( 4+د $ه >و.
ﯾﯿ. Sژ $دﯾ 30 ,ﯚ ر" و ﯿ-ﯿ ن ) رز& و .زﯾ Sون
د$راو رﯿ وOزوور د $و) ر و" ،د3$ﯿ ن و$د $ﯾ#او ،ورد $
ر$ت " ر$و دواڕۆژ ﯚﯾ ن و دڕاووﯿ.را دو .ژ$ڕاڵ رﯾ ) x
O 36دوور او$ﯾ [ڕد $ت،زۆر)-35ر6 $ﯚ3ﯚر -1918ﯚ ﯾ 3ﯿ
ز# .$ا ر ن م 6) 6ر ﯿ ن ورن ودواﯾ د$و ر
رد $ن ،و6وان هر0ﯚر $ڕﯾ .ﯾ ﯚ د $وا&ﯾ Yد و 3ر ش
,ن( رﯾ Y,و " #ر وjرزو jز ﯾ #ا دا" 6 .Y1ﯚ ,و $رﯾ ) x
د$ﯾ3ا ﯾ و ﯚ ,ﯚ ) رﯾ dدۆ 3ﯾ ان ردو 6ر
&31 Y37 6ﯚڕ ،هر و 36 $د 3$م ر$دو) $وه0 >ﯿ وو $ﯿ.را
وس و ژو6ﯿ " p) 1و),و& Yڵ ) dد$ر ﯾ>و(م 0رﯾ ن
#>وﯾ#ا ﯾ3ژران ڕووﯾ#او ,3واو و7ﯿدار و :د $و) ر
و$ﯿه 1و $ﯿ ر)ڕ6 3ﯚڕو) ﯾ ن ،ردان وﯾ وان ﯚ و$ر&1و$
ر$ت #ارﯾ ن و 3ر 6ر ﯿ ن ،ت وهل د $د$ن .ورد $ن م
ر$و $ﯿ ن ڕﯾ1ﯿ>35و &6ر ) رز& و،هرو $ا7ﯿ 1bﯾ-d,
)ﯿ,ﯚ>5)،ﯿ 1او 6ﯿ_3ﯿ ر 7اوﯾ ن 6،Y1و ت 7ا 6ﯿ`aﯾ ﯾ>ت
" ر$و ﯿ ,ن) ﯿ#+ ,ا ور( د$رد$ن . ،ن ﯚ ن
ﯿ-ﯿ ن د[$ن# 6 .ا ،دﯾ رﯾ,د 1ور و و ,1ﯿ و
ور و" دا&ﯿاو ﯾ 3ﯿ و0د د$ه ت،هروا 6م 6م ,1ﯿ ﯿﯿ"+ﯚن
د-$ه >ﯾ دﯾ,ش،م &#راو&6 .رﯾ.و $ن ﯿوواﯾ ن
6وه ,1 ﯾ ﯿ و 6ر 3ن ور ڕۆژه 6 ﯚ
3د ،ﯾ 3ﯿ چ " خ ڕاز و" ان 6ر 3ن و #>ﯾ 3ﯿ 6 ،ڕام
bﯿ#ا ل وڕدا ،و را 3زدان ﯚ "و ,ر ﯾ ن هش ﯚ و" ژ4O
3ﯾ Yڕ " .ر6 $و $د $و"ﯾ و .
)رژﯾ Yوژﯾ ﯾ, Yر ﯾ 3ﯿ 3د .ل $ﯚڕ 0ﯚر#n1 $ڕا Sو"#او .م
د$و ،$دﯾ رﯾ,د 1ور ,وڕ),او ﯚ دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ(Yﯾ و$دﯾ 1X
و"ﯾ ) رد3 ،$ا ر ن ور وێ دوور ڕا.ێ ،و 6دا،دﯾ رﯾ,د
1ور ور 6م و" ) رد&،$ڵ وu و 6ر 3ن و "ق و. ,7ژ $ﯚ
) pد .1ر " .ر $د$زۆر ﯚ رو #ان و ,ﯿ p,5) +ا .ﯾ Sم )15ﯿ را
6و ون Sدر=اﯾ) 6وڕﯾ=( ان &ﯚ وان ود .+0$م ژ$ر ،f6
و$ن )+و) ﯾ ﯿ ﯾ 3ﯿ +ﯿ 4ﯿ ،و"و ,ر$7وا 3هو 6 .ور&
د#ا ه و رد $ن و ،و #و0ود ه 1و دﯾ nع د$د:
160
رد 3ور ،و#$ﯾ +ﯿ 4و ،ﯾ X : 3وڕ$وا#ز وهوو رو
و nو `ﯿ Yو .رد 3و ،#$و $#$و و ،ورد 3ڕۆژ 6وا
و#$ﯾ دﯾ ر،و 2 ،ور ه 6و و" ر$و) pد"$و د$وا#ا زۆراﯾ
0و$ر رد $ن و -وه >هر ,1 ژ "و$د و داﯚ ﯾ 3ﯿ د$ون و
چ و$زاڕ $د$ر$و$#، $ن ،وچ ﯾ$د ﯚﯾ ن ڕ 11و ره ﯿ ن و$رد&$ت.
7ر $#ر &. ` ،35ﯿ#jا ،دوور 1Oون زور ﯾ )15ﯿ رﯾ ن د$د
ﯾ 3ﯿ د $ه و رد 3ن ڵ ,ت ،وﯿ د 3$دوو"ﯚ ن )ﯿ YاX1ﯾ (Yد$
داڕا.ێ .وﯾ،Y+د3$ر &زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ #j،ا،هﯿادارو ,دو6 $م
د&1ﯚڕ و ﯚ ﯾ ه6 . 1ود$ﯾ.ت ﯚ"و و &35
1و1ڕ $د$و) $ﯾ& #$ڵ رد $ن د 6 $ﯿ Yدو$و 43 ،دان
1ور f6 `.0 $ون ﯚ دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ1. (Yور6 ,وه ﯿوﯚ"و و
ێ د$د 3ن و$د , Y1و) ،ﯾ 3ود6 $و "ﯿ رد 3ن x
. 1ود+$ ن)...و6م 30 3) ($ Zﯿ Z ,ﯾرﯾ.
1 5,ڕ#$ا ر .ژ $و "ﯚ 6 u)ور ﯾ 3ﯿ ﯚ ﯾ ڕ و.
دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yهز ,واو د$ا ر& ااﯾ .ر& وﯾ
رد 3ن 0 6ﯿ $وهز$هوﯚ دﯾ nع د) $ﯾ و .وﯾ 6 . Y+ورﯾ+
6 1919م ﯿوﯚ"و د$ر وا`9ﯿ و و$ڕا &ڕا#و،م ڵ و$ر&ڕاو ،ه
$#ن `و د و ن واو `و ز$ر 6ور و 5,چ وS
ر ` 6ﯿ S3 6،Yوﯚ رد $دv$ر 6ور و#j ا د$ژﯾ ن
ﯾ &$#ﯾ Yو X7وم و .ر 6ش وﯾ Y+ﯾ pهﯿ0 tﯚر) ﯚش و
1ر ) $ن ورﯾ , Yت،وم ڕ .ﯾ هزﯾ ,زۆر ﯚ ﯾ 3ﯿ و0وده 1
د3$ر` ,ر ,3ت .ﯚ"و وﯾ Y+ر1 1ور X $و دﯾ nع و6،و
ڕوو د$و $دﯾ ر و6ﯚر 7وﯿ>ﯿ S Yدوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yﯾ 3ﯿ .Y
6و ازﯾ ر د$ورا$#ور Sﯾ $#> 3د و 3ر ه,وو ڕ$خ دوو"ﯚ ن و-
و6 #$م دv$را د و 3ر +ﯿ 4ﯿ ،وڕ$وا#ز و 4Zدﯾ وڕ .$دووڕ& 6ﯿ>1
Zرو6 6 .ﯿ #واوو, Y .ر زۆر رد 3ن و6 "$#ﯿ 6 +ﯾp
و1 6ﯿ و$و ﯾ و$د 1ﯾ 3ﯿ )1ور ور ڕۆژ 6وا ه&(#1ڵ و
ڕوو روو و& .ڕاو $ر ن ﯚ دﯾ ر ،ر6م $ 6ز$#ﯾ هو.
ه .وه 1ن و"و) pدﯾ ن " ر$و دواڕۆژ ) ڕﯾز& و) ر{ د$ه35و.$
دﯾ رﯾ$#دا د $ڕﯾ>را م و# #ۆزو $و #ار وان ڕ " .ر$ﯾ ش ﯚ
و. ﯾ ` 6 م ,>,7و.$
)35ﯾ& pڵ ژ$ڕال -د رﯾ6 ، ) xو ت #6ا ﯾO Sﯿز رد
1908 و )ﯾ#$ﯾ ن &>و .رﯾ ، ) xڕو ر ,ه و 6وه& $#1ڵ
161
`ل ود$رس Y رد 3ن و6 .و ﯾ S رۆ a Oو Zﯾر
و)رو$رد$اوو هﯚ& ژﯾ 6ﯚڕو) و .رد $دوور او$ﯾ 1909
)دوور او$ﯾ#ا( ) رﯾ dژﯾ 6د $هو ،وم ر $ﯿ>ا &و)
دژاﯾ ,ﯚرو،م و دوور او $ر و)و ار( و6ﯿ ,رز$ﯾ Y
)35ﯿا ).0ر$و(د.$ﯿ Yو .ره#ا ڕ ،رﯾ&، ) xڵ رد
)ﯾ 4ێ د$و،$و&ڵ ﯾ.و $ن )ﯾ #$د$زۆر &ت 1919 . .رﯾx
) ز ﯾ 3ﯿ ) رﯾ dردا Oزر )$ر( ر) ﯾ 6ڕا رد 3
ر ﯚ ر دا ،1ور) ڕا 7ﯿ#ڕاڵ ﯾ 3رۆ Zﯾر،وت
ڕﯾ$رێ .م و 2ﯾ .ا و"+"،ن د$ا 6م )ﯿ $د# $
و$ر&ﯿێ،ﯾ Sر) ن $ﯾ ڵ م ر$و $ﯚ"و ﯚ د$رد$ێ ،ود:$
)ﯚ"و Yﯚ 6م )+و) ﯾ ازﯾ ر و$ر&1ﯿ،چ Xوﯾ ﯿﯿ ،زاﯿ ر و & 6دار
ر ﯾﯿ. ` و & 6دار زاﯿ ر ڕاد$
.0وا4O : ،ود رز ،ڕ Z :ﯿ #ژراو 36،ش ر داﯾ Sو
رﯾ ))، ) xوا ﯾ#ان( و .و&ڵ هز $ﯾ 3ﯿ , 6ر د$د. 2 .ﯾ1
6م "ون و "+ﯚن رﯾ ) xﯾ رد ,ور و د$ا م ڕا
وڕ$وان و` +ﯿ2 ،ﯾ ن 6وردا و رuێ ورون و6وه و ﯾ ﯾ ن
ر 6ر ﯿ ن ه 1و+Z .و ﯿ pو رﯾ ، ) xرﯾ" ,ﯿﯿ وودوا چ
وو ,"،$روو و t) و ) #وﯿ= هزرو #6ﯾ ) 5دن(
4Zرد$وام و .ز& ر6 وه م د و 3ر ور ﯚﯾ ژر)ر3
ژاوﯾ1919 ﯾ 3ﯿ هو ازﯾ ر و،و.
` هﯿ$ش ﯚ ﯿ3ﯾ و )ﯚ ﯿ 3ر ﯚﯾ رد( ازﯾ ر ﯾ ر ﯾ 3ﯿ ) 1X,
و رد >و6 .م ﯚ ﯿ6 3و0ﯚر ) $ن د$روت &و)u ,و و،ڕ>ر
ﯾ در ن Oدوور او$ﯾ ` هﯿ $ڕاﯾ$#ارد ،د$ا 6و 1ر
رد 3ن زا،هر" #و $رار 1919 وو 0 ,=ر 0ر &ڵ و
د رد 3ن `4ﯾ)) او($ دو،چ ت ڕا و$ر&ﯿا.
30ﯾ ن هو ،ه وان )+رز 4O :ودرز و ،دواڕۆژ و دوورو
در =س د&11ﯚڕ6 .و +ﯿ 4ﯿ داوا ڕ>ر ه ورد 3د$د O ،ﯿ#,ا
رۆ" ,زﯾ،Sو$و nو `ﯿ` ،Yوﯿ ن و6،ﯿ #و& $ز$رﯿ Z Yﯾر
& .دو$رو) ،5و$و 7 0ن،و"$#و دوور ،ه $#1ﯿ وو 6و
ڕ>ر`وڵ ,ن زۆرم و6 .و)5وا رﯾ ` bدر و،م زۆر و"$#و رد $
#>5ژ ر$ﯾ ن زۆر و _ﯚﯾ ن 2ﯾ .د$د ) .ن ﯾ #ه X
و ۆ Svو او و ! ود.$ﯿ Yو ،وﯿ روز .$هرو $د$زاﯿ6 Yو زور
و $ڕ زﯾ#1ا روو ن [ڕد و .دواﯾ ڕ ر &$د6 $وه
u,وو >0ور ز ﯾ &ڵ 4ﯾ,4) j 6 fﯚ(رۆ Zﯾر ,ن
د$و $ر ﯚﯾ ﯚ ﯚ ڕۆژ 6وا ور 1X,) و ﯾ.و و .ﯾ #ه
6ﯿ ,ر6ﯿ " # `aو),و 1ر&ا ﯾ 3ﯿ و 6ورﯾ#j 1919 +اردا وا
د6 .وﯾ pد$ﯾوﯾ ڕ>ر رد 3ن >#j )1919 . S .ادا ،
162
,ﯚ د#$ارا 6ﯿ+.1ﯿز و$د ه 1رد , 3ﯾ.و ،رد6 3اﯿp
د $و$ش .ێ , ~ `،ت .ﯾ #ه ﯚ 6م )15ﯿ ر $د$ﯿ fو ﯚ هو ,"،دا
Xداﯾ Gد$رهم م 2ﯾ 1ورﯾ pﯾ, Yرﯾ ن هو.0 .و ،$زﯾ 1ن ﯚ ﯚ )5
` ﯾ Gودا&ر &ڵ ور و،و 6دا 6ﯿ Sو #ﯿ
ﯾﯿ و،ﯾ 4ﯾ#&،,4، j 6 fراو6 .و زۆر س 137 6ﯿ ن راو.
ژو6ﯿ 1918رد S $رۆ Zﯾر رد ,7ر ﯚﯾ رد 3ن،ژ
ر)ر 3ﯾ 3ﯿ `ﯾ ن د $ﯿ و$رد$دا،ﯾ Sرۆ a>0غ &ڵ
ز ﯾ 3ﯿ ر ) 5ﯾ $& #$و6م &ڵ ه 1و&ﯚڕ30 ،
6ر 6 , 3زاد ) ڕﯾز& ور 4Zﯚ رد $ن .0ڕ$زا #د،$م
ر 0رد 3ر ﯚش ﯿان 6ر 3ن ووZ ڕ6 . S) $م هزر 35) $
ردا وﯾ+ Y+ﯿ 4ﯿ ر $د> $ر 0ر u Sاﯚو $وو2$او ودوا
7 0ن ورۆ ڕ$وا#ز ) ,7ﯿ 1X,رد , 3ﯾ.وﯾ ن " پ وو دو6 .وا
هر Oڵ S,ون دوو1 2ور،ر $ز$وﯾ و ﯾ رو د Xﯿ ن هو#" .
Oوو) 35ردا ﯾ#ه #jا رد6 $ان ڕاز و ﯚﯾ ن ,Oو ت
هش را ,Oو 1د$ر>و O،ﯿ#,ا ,4ﯚ ،ر و$ر # 36 ﯚو.$
م #jاو $#ن هﯿ0 tﯚر6م ﯿوﯚ"وﯾ ن و 1ور6 $ان د$
$رد$ن0 "،ر$ﯾ ڕ هز $ﯾ 3ﯿ و$ر" و&6 1م $ Zد$ﯾ ن
#او .ر 6ﯾ 3ﯿ 0ر1ور 6وا>ون و و 6ان Zﯿ ﯿ ن 6
)15ﯿ ر ,را >ر ه& 1ﯚڕ :ﯾ#ه )4Oا( Sرد 3ور
ژ "و$درﯾو ر)ر 3ﯾ 3ﯿ د3د،وڕ$وا#ز ه زﯾ 1ن د $و$ش .ێ-م
دا " و"ﯚڵ و` )ﯾ ﯚ ڕ$د 6م ﯚ & ﯿ=د،ﯚﯾ6وﯾp
6م )15ﯿ ر $ڕ$ت د6 .وم ش & 6دارو 06)زا 6ا(ﯾ ,4ﯚ
و6وا دﯾ1،,ورو6ﯿ 3-ر و ڕﯾ>ر6ﯿ ,رد 3ار6 .وڕ .$هO 0 35ڕ ت
و6ﯿ3-ا ,زۆر2ﯾ ن هﯚز $ن ه `ﯿ6 +و O 2ر و وان و ،م و
و" 1914م 2و،$د$ورو ر 2ﯾ .ا د و ڵ دو " .و"ﯚڵ
و$ﯿ+ﯾ ﯚ ﯚدو) $ﯾ و .هر Oل 6وﯾ pو$و زۆر دﯾ ,ڕ>را رد
ﯾ$#ا د 4` $ر# Sا وﯾ#ا دۆڕا #و $ڕۆژ روون +Zوم .هرو .
دا & 6 Sدارو #Z :-و bدر -واد$وﯿ 1ر 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و"$#
د3$ﯾ Yرۆ `ﯿ +ﯚ ن ﯚرد 3ن ،ﯚ رﯿ ڕۆﯾ.
4Oودڕ اﯾ ) Gرۆ `ﯿ +ﯿ ++و .ردان و" و),و 1و$ن )+و) ﯾ
6ﯿ+.1ﯿز 1919 .وا 5ره ,3و$ﯾ و$وﯾ # ,3درﯾ>و.
6ڕا 3ﯾ و 6و در ن ره و$ر&>و ،م ر6و$ش ه
ڕاد$ﯾ ڕز &$#ﯿاو6ﯿ3-ا هو ,دوور $د $هزاران "#ار ﯚ و.$
,4ﯿ Yو هﯿ tم در ه 30ا Yهزﯾ6 ,وه &ور $ﯚو.$
و ) 6ن ،ه # .ڕاد 1& 6 $وو 7$دار 4Oودﯾ 3ﯿ ر" ,ون و.
6ﯚ 6وزۆرﯿ.را د$راو ودوژ 1ﯚ ﯚ#Z ،و 4Oن ` j 6ڕ&$ﯚج،زﯾS
و ڕا ,و ر وﯾ و دژ 6ﯿ+.1ﯿز و؟ د$ﯿ fو.و هﯚو ﯚ ه,ا#ن
163
و#,او6 $وه &ﯚڕ>و` .زﯾهر" و ڕا3ﯿ 6ﯾ6 S " ،و4O -ود-
73 ! دواﯾ ﯿاس 2ﯾ زو1و $ﯿ ﯿ 3زا "#
.0وا رد $ &ت#Z،و 4Oن و 2ﯾ .و` 6ﯿ+.ﯿ 3ن و.
> 36ﯚﯿ pهون .د6 $واش Oﯿ ب 1ﯿ ,"،Yﯚ وو& =ڵ د$و 4Z
و ﯿ# 5ا )15ﯿ ر &زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ رد $ون 36 .د$وت ر&ردان
و 4و ،و ر& رۆ ر ﯾ.و# $او،رد> 36 $ﯚڵ زﯾ#1ودو$
&وپ #ﯾ و$ﯾ &ڵ "وﯿ ﯾ>ت ڕوو ڕوو ون .رﯚ ﯾ
#Z :1918و bدر وڕﯾ>را در 6-ﯿ Zودووڕ $و $ان
و20د$ت 6- Zردﯾ ن ه& S#1ﯚڕا ,ر ژ و )9 0ﯿ Z
رد 3ن(رێ 1ﯿ ت و6 .م &و) د $ڵ دواﯾ ,ﯚ ر ﯾﯿ ن 1908ه35
ژڕﯾ>ر `و 2ڕادوو داو ،م # 36ارﯾ,د ` ,ﯿ +ن و) ڕﯾز& ،
د$وا#ا زۆر و) , .ﯾ#$دار 0و$ر ا دﯾ ر وﯿ$ت وا2زﯾ Sر $
دﯾ1X,) ,ان .م 6ﯿ+.1ﯿز $ن هر ر $و $ڕوو ڕوو ون &ڵ 6
رد دژوار د3$وﯾ ون#Z : .و bدر رد , $دوورودر =و رد 3ن دوو
>ﯚوو $و)ﯾ& #$ڵ ﯾ#ه ازا راد$ﯾ ه.ڕاو داوا
ڕﯾ>راﯾﯿ د$ر$و> 36 $ﯚڵ S .0ودوو د و .م ) ن`O ،ﯿbت
روون ﯚو6 $م 6رد و ) ,رز& ،ڕا1 3ر چ &وپ و"ﯿY
وو 6 .Y,=ن ﯾ2 3ﯾ .ان و #6ا و$و Zو0 ود$ت و ﯿ>ا,
Sرد و 4Z وهوادار)ﯚ ﯿ6 3ﯿ3ﯿ -دو 2ﯾ .ڕ p$د
ڕ(`$و،وهزر,7$و#,او6) $ڕو) )6(#ﯿ ,ر Y 73دو .ﯾ
دﯾ ,م ،ﯾ 4ن زﯾ xو زۆر 2ﯾ ) .ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ (`$و) رز& ر
)5و و و #Z :وا aرزا #ار$داو .رد > 36ﯿp
هر6و +,و&ﯿو 5رد ) $رز& ﯿ ن هو .ﯚnا دواﯾ 3 6و3
و ڕ زۆر د$ا" ،$#>م وزو Zرد $ن چ د > ، $؟ "و 6ﯿp
6و .ﯾ 3ﯿ ه S#1دوو د ر` ه# .ن و Xوﯾ زﯾ#1وو وو $و,
رد و .م ﯾ$#وﯾ 7ا ) 35ڕازﯾ>و ﯚ و0ده 1و ,رد
د$رﯾ>و ﯚ دڵ , p6ت،و دوو دڵ و 6ﯚ د$ز& ﯾ ڕ$ر 0ﯿ ،ﯚ رد 3
ور و$د 1ﯾ ن -م Oدا رد 3ن و 3و داش د$ا .ر6و$ش
&6رﯾ 3ﯿ 2 0ﯾ .و داﯚ رو ڕاو=ر هردوو ش `و ر) ﯾ
و $ازا رد داﯾ،رد , 3دا,او f4O .0د$و.
ه ر 1919 ڕ & 6 .$دار 6م >ون ﯾ $.ن ر6م $,7دان
6ﯚ ڕۆژه ان و6 ر &ﯿ 6رز$ڕۆم وازان ،ژ ر)ر3
6ﯾ ,و و رد ` "ار) ڕﯾز& +3ﯿ dو وان ودﯾ ر،وڕ .$ژ "و$د
م " ,ﯾ.و $ن ,Oو ﯾ 3ﯿ ،داش ن.
ه 36ه .و,ﯿ ن ﯚ دا&ﯿد 6م و"ﯾ ه1ه 1و 6ﯚ ﯚ رد $ن ر$
ه .ن د$و &6ره و)د 5) $ر ﯚﯾ ن ڕوو #اﯾ و) #$ﯚﯾ ن
&ڵ د$و 4Z ﯾ# ) uاﯾ؟ #Z :و bدر دوو د وا
164
,7د$د$و،$وڕ .$ر,دن رﯿ> #>5ﯚ ) ﯚش و ه و
)ﯾ#$ﯾ ﯚ &ڵ ,Oو 4Zواو [ .uوم #,او $وه,ا#ن،
6وﯿ و .ان در ن دواﯾ [ڕو ) ڵ ` ه &1ﯚڕ 4 6
رد د :$زور #6ا ن `2ﯿ ن 6ﯚردو& ردان و6وﯾ#ﯾ,ﯾ ن دز& 4Zو...
د$ﯾ وﯾ > Yو$زﯾ (...ز 7$ﯚﯾ ن#Z :،و bدر د$ﯾزا د$م ود$ز&
ﯚ 7ڕ1ﯿ35و $دا ) رز& ڕۆژهت د# $ا،ر 6 4Z
,4ﯿ O1زر & 6 6 دار رد $ن [ 6ڕاور6 ،و $د$ﯾ وێ
)ﯿ ن #ات .ر ن .ن )ﯿ ن ﯚ>و رد $ن هڵ ﯚﯾ ن ڕﯾ_,ن, Y .دﯿ ن
6رد ﯚ ,ﯾ وه ن و .د> $ر 1918ژ$ڕاڵ رﯾx
) ﯾ ن Sو$ر&ت و واﯿ 3و )ﯚ .ﯾﯿ ن(ﯚ ر& ) ڕﯾز& ڕۆژهت ). 1X,
ﯾ 4ن زﯾ xڕ$خ #6ا 6رد $ن ڕﯾ>ر 6م ﯚ .ﯾ
و36$ﯚ&ت6 .وو > 36ﯚڵ ازﯾ ر د $ه 1د ﯾ.و $ن ون
و #ه د ر،و)15ﯿ ر د6 3uﯚڕو) ه 2ﯾ ن)ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دو
ڕ (`$ﯚوو )ﯾ#$ار13 ،ﯾ Sﯚ ر ﯚﯾ ر -ورد6 .1>,)،و
3،ر 6ر ﯿ د1ﯿ و و )5از د$ێ6 ,"،و `و
6ﯿ#او ,Oوم دو ،و6و ت ) رﯾز& ر #jاو 6ﯿ#9ا ۆ vن 0اب .0دو.
ڕاﯿ#3ا ر )ﯾ#$ار )ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ (`$وڕاد $ﯾ fدو 3ﯾ ردان
ون ﯚا#ن ا7ﯿbت &ڵ ﯿ و و ڕﯾ$د و" 2ﯾ ن
ڕ "$ن رد$وام ن(.ر1919 $ر$ﯾ ,ﯚرا)ﯚ ﯿ3
6ﯿ -3دوڕ&(`$و) و"ﯾ ژ و)ﯚ ﯿ 3ر ﯚﯾ ر-رد( ر)وت،
ﯾ دڕ ،ردﯾ،Yدﯾ ر،ودووڕ& 6ﯿ Z >1ر)6 . 1X,م ﯚ ﯿ 3ر) $ﯿ 3
و#$ﯾت( ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ6،`$ﯿ ,ررورون ،دژ د$ $ردان ودا
ﯾ $.ن دا ﯚﯾ ﯿ ن د$دا 6 , ،ﯾ ن "#ارد$د وﯚ # 0ار ر #6ا ز$ﯾ ن
و$رد&$ت6 .ﯿ >_3ڕا )ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ (`$و ر&اﯿ وت و `2ﯿ ن `2ﯿ ن
ﯚﯾ ن 2دااﯾ ,ت ن ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ `$ڕاد&$ﯾ ،#زﯾS j0ز
ﯿ,ﯚرا )ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ (`$رد $ﯿ ن7،ﯾد$دان و ﯚ و Oﯿز
ز X,)$و ر،ه 6وOﯿز , 6ا را ونO-ﯿز و$و)ر
" 6وه 6ﯚ-(` 0هﯚڕاﯾ ن د$ﯿ. 5
رز ،7$ڕۆژه وت ،د)$ڕا #وادارد ڕ>ر ,رد =د$وت ﯾ
ز 4O$هو#Z : .و bدر 6 6م ه .وهﯿ 1و6 .و ﯾ) Sﯿ و$
`ل و او 4Z $ن و،ه 35ر) وڕا 4 Oﯿﯿت و،و2ﯾ .ا زۆر و
++رد،ﯾ وان 6ﯿ -3د$ﯾ ودا&ر > 36ﯚڵ هو ) زد$هزار,ﯿ ن
#6ام هو . .ر 1919وﯾ ن ﯚ ﯿ, 1دو $دا دم 7رﯾ. ، ) #او.$
6و ر6م `2 دا&ت د6 $م ه ﯚ Y1 د$ $ردان ود .$زور
رﯾ $د ر $ﯚ ه ،و1ﯿ5ﯿ ن وﯾ#ا ) راﯾز& ر ) رﯾز&
رد5ﯿ،Yرد د ،Y$ه6 >م واد$ﯾش و$رۆ ودرۆد$ر"و .م 6و&ڵ 6م
)15ﯿ ر $ﯾ 3ﯿ م رﯿ> " و$د , ت،ڕ$ش ﯿ1ﯿ 1د$ت دارا 4Zوڕۆژاو
165
د$وت و$دا `4ﯾ #6ا )ﯚ ﯿ 3و$ﯾ رد(وادارد ژا.#
> 36ﯚڵ و$ڕ,ون وﯚ +ﯿ 4ﯿ Yuوه .ه` ` S#1ز Yد$وت ﯚرۆ
Zﯾر $وﯿ $وو داوان Y35X.او ﯿ 6ﯿ+.1ﯿ 3ن ر +ﯿ ن
$#7ن6 .ﯿ+.1ﯿزﯾ ن دژد$و $م ر $ﯚد$و 4Z ﯿ ن ز $ه6 ، 1وهزا
ر $رد5ﯿ Yهﯾ >و،دد$ر 4 O،وان و +3ﯿ dو ر $دﯾ ,رد5ﯿY
و 2ﯾ .ا #Z :و bدر ه>=ن و دا.Y1
166
6ر ﯿ ن ڕﯾ$ﯾ ن دو ﯾ Oو, 0دو$و" .ار ژو6ﯿ 6 Y
ان. زﯾ#1ا ڕ>را و دﯾ ر &،درا
د$و$دا ،رد $ن > 36ﯚڵ ورد $ورد& $ڵ .ژ $د$ێ ڕوو روو ون O .ﯿ#,ا
ﯾ ﯿ ن و 36ﯿ ﯾ ن ", #ﯿ ن 6ﯚ د $ردا&>و وﯾ.و $ن
و0وده 1ر 6 ر 3ن 6ﯚ س و&3nو&ﯚﯾ ن د$د` ،و س
ر$ت د و 3ر رد 3ن ﯿ0 1ﯚر Sو ه ﯚ د دا د7رﯾ، ) #ش
0هزم و&,"[وو $و ،و 6وﯿO Yوو ژو6ﯿ#Z : ،Yو bدر ﯿ1
د$رد #Z :و bدر و 3و ،وڕ$و د$را.
ﯚڕوو ﯚ رد > 36ﯚ وو .$ر 6 $ورﯾ +ژو6ﯿ رﯿ> " و),و1
ان زﯾ Sڕﯾ>را 6رد وﯾ#6 Sا ﯿ1درا6:م ﯾﯿ اﯾG
-6ﯾ$#ر :،ا5) a2و 4Zو ڕ "$ﯾ Sدا رد هوو.
ر" و o 6م " و),و2 1د ﯚ )ﯾ #$و ان 2ﯾ ن ر
ه#او .م ش وهوا ﯿ هرر 6 $ﯚزو :ر ن رد $ﯿ ن ﯚ > ردن
)&ڵ 6و ,1ر ﯚﯾ ن هﯾ ه و ر د$ن ،و,Oو 46ﯾ ن
`وڵ ﯿﯿ(-رد $ن 6وﯚ ن و$درۆ 3و .$اﯾ-O Gﯾ$#ر ز# .$ا
)6ﯿ+.1ﯿ 3ن ...د$ﯾوێ رد& 3ور $و0د 1و6و ) رﯾز& ڕۆژهت ه و) tت(
#Zو bدر ﯾ ن 1ر $و# $ا& ` 7رﯾ )#ڕوو nا 3 6
و زوور 6و 6و Oزر $رد 3ن ` زا 6ر ﯿ ن `ﯚ" `ر ,ت.
-6ﯾ$#ر ه7 رﯾ ) )#رﯾ` dوڵ د،و#Zو bدر Sو$ر& Yم
ﯿ وون و ز )$#رو $و$د 3$ه 1وو ز 2 ,د$و ،$و& :ﯿ 1
ر 6دوو ) رز& ر رد ﯚ دﯾ ر و26زﯾ! ه>=اردو$ورو،م د$ﯾ ن 6وا
,Oو ت دا و#, O ،$ا واد $داو ) رز ر ,رد `4ﯾ رد ر" و
,Oو ت دا .Y1م دا Y35ﯚ -ﯚ ﯾ )1ه ت2 ,"،ن زاد $
ڕۆژ و ,دﯾ رو ,دو#Z : ` $و bدر و) #داﯚ
6ﯿ+.1ﯿ 3ن )ﯿ ر د,O) :و S 4Zر ﯚﯾ ن و$ز ,Zرو 6را ﯿ ن
$#ن؟( د و 3ر ردان د$اY "+ﯚن ﯿﯿ
ر ن وڕ$ون ،م د#5)$ا -ﯾ دواﯾ دازﯾ 1ﯾﯚ ﯿ ن 46ﯿ-ﯾ ر
ﯾuﯿ ن &>و :ﯾ ت هر0ﯚر 6 $ژ$ﯾ ر30و رد،S
هﯾ 0 ,3وور. $ن f6 .ﯿوﯚ"و ﯚ ر $ژو6ﯿ > 36ﯚڵ ﯚ
$#ن رد :وا د 1$هزر د و 3ر رد 3ن ژ4O ا 4Zد.
ر ن ر1ڕ $ڕﯾ ) 5ن 6ﯿ aب Zل د$ن .رد و )رد(
jز$ب ).5ﯿ $#ێ ،و .0و و) +ﯿ , (Gو$رد&$ﯿێ.
.0هرو) $ﯾ #ا ه و $ڕ>را رد & 6دار>ون ر ﯚ"
ر رد $ن ز $ڕ ه >و&ﯚڕ و Sو ڕﯾ"$وو و) و
دااو رد $ن دv$ر0 $ﯚراو0ﯚر و ،Y,رڕا uاو$و.$
ه 6ﯿ #ا Yز o1) $#ت 0و$ر ر و" ) ،Y1>,و زورم ر$
زاهﯿ$ن )دن & 6ﯚڕ 6وان ۆ vرد زوا O ،ﯿ#,ا 6ﯾ, Yﯚ ن
167
., ).5ﯿ رد 3ن ﯚ 6واﯿ# &ڕاو$ رد$ێ،
رZ $ﯾ# O 1ا م 6 ژ $د$د ر ن )و) & ))$#ن 6ﯿ a
ود $ر&ژﯾ #ﯾ ن د,) $دو $وم 0ر$ﯾ ﯚ ڕ p,د هﯚز $ن 0ر$ﯾ
و$رد&$ن. (S 6ر & 6دارون ﯿ ر$7وا3
36ورد $ورد $ﯿ> دوو $و $از رد ڕێ د 73 :0 &$ڵ1،ﯿ ت ر
رﯿ ێn b 1915 . ،ﯿ6 35& 5ڕ ﯚهم ن &ﯾ.5
>) Zو " و` ﯚ و ،$وهرو $ﯾ.و $ن وﯾ3وﯾ دv$ر $ن `وڵ
,Oو ت وادار ,ت .م 6و )uوا 6م 7ر 7ر $#را و"ﯾ داواد
ﯚڕا& ,را >ر هر 0ﯚر $د $در=ﯾ د$ر :11,) $را >ر ﯾﯚ ﯿ #ا
ڕۆژ 6وا6 ،ر ﯿ ن ڕۆژهت7،اوﯾ ن 6دا6،ﯿ 3ﯿ ﯾﯿ ن 36ﯿ و`ﯿ،
"ارOوو و6ﯿ+.1ﯿزان 6ﯚر 7و رZش و Zﯿ Yب) jز ا.(Q3
دواﯾ Sﯾ 3ﯿ ازﯾ ر &ڕاو $و ،ڵ bﯚ وازه، 1و ﯚرو 6ﯿb5ﯿ و.
ﯚ ﯾ ژو6ﯿ6 Yو ه و را "` #وڵ ﯾ ن 6ﯿ 6ﯿ4زادن،ود$وا#ا GOو
ﯾ, Yر > 36ﯚڵ رﯾ ن دا،وﯚ ر& ﯿ 435ن ازﯾ ر )$. 1X,ﯾ
ﯿاس ون .م ه ر 135X.ﯚ $.ﯿاس9 0،ﯿﯿت دﯾ nع 6 7ﯚ
ڕۆژهت ،رﯿ> ڕﯾ 13_,ﯚ$.ﯾ 6رز$ڕۆم داو 23،ژو6ﯿه 6 7وت
داﯿ 135هو .ﯾ ر د&$ﯾ 6م ﯚ 3 35& $.دﯾ ,ڕاد&$ﯾ #
) رز& رۆژهت0 S ،ﯿ ﯚو $رز $ﯿ 4Z 1ﯿ،وڕا&3) 1و [ 6ڕاور
وداﯚ 72ت و 3هز $و$ﯾ داواد$د ،ودا هر ز )$#روS
ﯿ-ﯿ ن 0ﯚر& Sﯚڕا ,ر " و$د و 4Oد$وت ) 1 Sﯾ ن ه و.
ﯚ ﯾ # Sا،ڕ$ت د$د .م د$دا ز ر او ورد $ر او
ن زوا ه ووﯿ 4ن 3,و 46 :$دا از & 1ﯾ ر,ﯿ Yر
Z 1دات ,-م ا و 7ﯿ=ووﯾ و7ره 46 .ڕﯾز ﯚدا ،و ,7
دا,د رز $ﯿ 1ن و0ﯿ دو" S , $ار"ﯿ1 $ور $دﯾ ر او
)ﯾ & 6 4ڕ ڕﯾ,وت 6 30ﯚ3ﯚ ،1918و 6ﯚ ڕۆژه
وهروا .0دﯾ,ژﯾ ن د$ن زۆراﯾﯿ ن داﯿ35ا 4ن ) Y1#,ود$وا#ا
زۆراﯾ 7ره .و 6ور " ، 4و [ﯚ+" .ﯚن رد Sد$ﯾ3ا دژ
و ﯿ-ﯿ ن، را >رهڕ$ 6ﯚ 6رز واوﯾﯿ ) را13
4 &،3.دژ 72ت و3ت ڕﯾ$راﯾ ),و&#ا
0ﯚراو0ﯚر"`ر داو$؟ 6 .وت د.$ﯚ وﯚو7 $اوﯾ ن د$ﯾ وێ ﯿاس
دا&ﯿن ،وOﯿز ﯿ > 36ﯚڵ 6ﯾ ,ﯾ ﯿ ن 43داو $ر
داﯿ35و ) رز& ڕۆژهت داو,X $ﯾ ن 6ر ﯿ ن ڕ$زاﯾﯿ ن د$رﯾو.$و
.0ﯾ دا,د 6ﯚ د$م ود 3$د$ا ،#ڵ ﯚ&) # _1ﯾ زا
و"#ﯾ` ` Yز ﯚ رۆ رد دﯾ رو +3ﯿ dو وان و زﯾ #د $و ﯚد ﯚ
&ڵ 6وان ﯿ و هو و ،و وا دوا داﯚ د.
168
4Zورﯾ ﯚf6
ڕ .$زۆر هﯚ ﯿ,ﯚ 73ڵ و د$و " 4Z و),و1
ژورﯚ& f6ڵ دووس ڕ 6 $ﯿ Z Yدر ن ،ﯾ 20د$ت و ان ، Z
رد& 4Z 3ر )5از د`" .ر6 $م هزر#j $او ﯚل و وﯾ Y+و.
ﯚ . f6ژو6ﯿ&ﯾ 36 35ﯚڵ O ،ﯿ#,ا هﯚ& 0ﯿ_1از ﯾ+و ا7ﯿ bر
ر ) د ,$و .$ڕاو=ر ﯿ 6ﯿ+.1ﯿز و ..0هﯚ د ) :$ۆ,v
...م ش 6،ش )&ﯚڕا ,ر ور5ﯿاو ($دﯾ,ﯾ ...د G$ﯚ+6ﯿ .> pت و$و
2 f1+ر .dد$ر(ه 3ه 6و ه د6 ،وه و ,ﯚ ﯚ رد
ه #Zو bدرو ه و را , Oت ﯿ 6ر ر ن 6ﯾ رۆ
Zﯾر ور ) رﯾز& و ه #ا م .ژ $و ,دا 6رام و
ر $ﯚ Yوددان 0ر& ﯚﯾ ن دا&ن .د$ﯾ ن ڕ$ت ه 6و .0ﯾ Y37 6ا ﯾ 6م
ر $هﯾ ،ﯚﯾ Gروون و,دو 6 46 6 $ﯿﯿ دژ ر ن &ز$و7ﯿ
و،Y &$و ر$ت دواڕۆژ رد 3ﯿ pهﯿ0 tﯚر` $ولوﯿ Yو واد$ﯾ ا$# Gم .هﯚ
& .ن د$ﯾزا 1 6رد د S ," !$هرردو ر Sو وان د$ون
د$ﯾزا ﯾ 3ﯿ ﯚ ور ڕۆژه 6 ﯚ 6و ه ورح و 5هﯾ،چ د هو
6و ﯿXوێ 6م = 3ر` ﯾ , Gت؟ " و)ﯚ ش &ز$رﯾ 7 Yﯚﯾ ن و
6م 0ﯚر 3$و$ڕ,ن f6 .ڕا[ رد> 36 $ﯚڵ دا`ت وڕا ,وﯾ
ه $#1د$رﯾ>و ,"،ﯚ"و 6و))و) & ) $#ن 6ﯿ aر ن و,ﯚ ﯿ ن
رد $ن دژ 46دو`ﯿ و , Y ($ت6 .وهﯿادار و 3ا دا
6ﯿ Z Yدر ن ) رز& ر دﯾ ر, Y،ر 6ﯿ+.1ﯿ 3ن )3و ` ﯾ Gت ووڕاد$
وه و.ﯿﯿ, Y،د ر ن م و .$دوور ﯿﯿ > 36ﯚڵ `و د
ڕا[ رد$ﯾ ﯚ6 f6وڕاد7 $ر داوا د$ا 6،ﯾ و ڵ jر$ز .هرو 0ﯿ .
)>5ﯿ 1و،و ﯚد +6ﯿ 7.+ pد$ﯾ.ت4Z :ورﯾ ﯚ 1X,) ,7و
م رد ) ڵ )$ا ،ﯚnا 3 6ڕا3n& 3و&ﯚو رد$ا(.
$دا S f6،و & وﯾ &زﯾ )ﯾرز > 36ﯚڵ ڕووﯾO .ب &ڵ
اﯾ در ن -ان و20د$ت "-وﯾ ن ),,وت،و&ڵ 6ون ﯚ ب و 2ﯿ
7ردu) , ،وا ,ردﯾ Yزاهﯿ$ن $از ون6 .م 0ر$ﯾ
هرو f6 $ﯚ ﯚ ) ن د#) $اه، 1زۆر ر,ر دو ه #ا ﯚد و و .م
Zﯾ31ب و 2ﯿ،زور زﯾ3) Sون رد Zو ),ﯿ $#ه 1دوور ه3
ﯾﯿ 6ﯿ aﯾ ن ر) 1و 3ت ون،و&ڵ زو1و ڵ دژاﯾﯿ ن هو.
زu) $#وا ردﯾ Yودﯾ ر $ ،هڕ6 $ر ﯿ ن ر Sو .
ﯿ ﯾ1و $ردZ $و ز$ب 6 1917ر ﯿ ن را >ر 3ر داﯚ
دوZ .ﯾ31ب و 2ﯿ را3ﯿ#ا 4وﯾ ون 1س و،واهﯿ35& 4
,رد 73 .Y 4Z 3ڵ ر ژو6ﯿ ردا و7 j
در ن و" و 6وان & 6دار هو S .زاا > 36ﯚڵ و$ڕﯾ,وون
هز $د3$ردا)0ﯚر Sﯚﯿ1و6 $ﯿ ,4هر0ﯚر $زو1و$ﯾ 0ﯿ ازا
169
ردان ,5,ن ڕوو روو ن f6 S .ﯿ [> 3ر&ﯾ2 35ﯿ&،ڵ
7ر #ار ،ﯿ fدر ن ،ان و20د$ت در ن)،ﯾ& #$ت .ﯿ fدر ن ﯚ
ﯚدو $هز) $زﯾ #و" 7 2ﯾ )#م )+ﯾ دااو .م $دا،
ڵ ﯚ $.ﯿاس ڵ 135.ﯚ داﯿ Y35دو & ﯿو&0 7رﯾ #او.
ﯚ [> 3ر & 6دارو f6ودر ن 2ﯿن .هروا & 6دارو
ر)وت وزﯾ ,ن و د3$ور د$ر"ا#وو $ 7رﯾ )#د $ردا&1
د3$ﯾ وار $رد،ووuو زۆر هZ .ﯿ$ﯾ 6،د $ت و 7 jﯚ
ﯚ $.ﯿاس 0 Oداو هش رن و1ر $ن د $رن.
& وﯾ ر +6 $هو و$ڕا &ڕا O):#ﯿ>وﯾ 6 Yڕا3ﯿ ن 6
و واد 1X,) $رد 3ر ﯚ ،رد $ن ﯚهش ﯚ ر5 46ژf6...Y1
وه وڕﯾ ﯚ ورﯾﯿ&ڕاو .$ڵ ه و,7ا Sو$ر&4Z Yورﯾ
f6ﯿوﯚ"و )و) && $#ڵ دژوار زۆر ڕوو ڕوو ون .رد $ڕۆژه
،p)#" 4Zﯾ دواﯾ Zﯿ .ژو6ﯿ 6ر ﯿ ن ` b7ز هزاران
4ﯚ1 2ور 4Zد$ر)ڕا#و6 ،ر ﯿ ن ه س وﯿ.را
ودڕاو د$د .ه ر م 2و #" $ڕﯾ Sان ردو6ر ﯿ ن داوﯾ 1ور
ڕۆژه & 6 ڕووﯾ#او و > 3[ .ر هز6 $ر & $#رد5ﯿY
ه,وو ان & 6و ﯾزﯾ#ﯾ ن &ڵ Zرد ڕا دو .ڕا[ رد ,O f6 $ﯾت ﯾ1و
ﯾ6 1ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ود$و7 رﯾ )#دژ ه و 6و هو $#ﯚ ن
6ﯚ ر& ,ن .ه 6ر ﯿ ﯿ` 6 pﯿ$#ﯾ ن واو )ﯾ 3ﯿ 5د& $ور$و ) ن
و رﯾ 1رد 3ن د3$و$ﯾ رد$وا (.
> 3[ .ر ڵ زXز & 6 $دارد د$و> 36 ﯚڵ ،د$و ,دا&ﯿرو
رZﯿﯿ و =ﯾ ﯚ ) رﯾ dردو1 $ر Sﯿﯿ S. .دواﯾ 7رﯾ )#
ﯾ3ا و ) 5ر$و)u5و ر ڵ .ێ)،ﯚ 3ﯚ وازه 0 . 1و Zﯿ$زا
داﯿ ،5د $ر&ژ ,ﯾ ر و ) .ﯾﯿز 6و رد $ن ورد $ورد 5) $و$زﯾﯿ ن
ه ),دO :ﯿز ردان و)Oﯿز د4ات( 6ﯿ ز $ﯚ ن درا.
" ) ﯿ ن .وازﯾ $#دا س ر ﯚﯾ رد 3ن ﯾ ر
ه S#1رد $ن ﯿ ﯿ6 4ر ﯿﯿ.
> 36ﯚڵ ڕﯾ S زﯾ#1ا ان ،و ﯚ ﯾ ت 6ﯿ#9ام ,Oوم ون.
و $ازا رد ه 35هروا 6ﯿ+.1ﯿز و$و ون#6 .ا )9 0ﯿﯿ Z
رد 3ن(هﯚ 4Z ,5ورﯾ f6ورو 1ﯿ 3ن ه 3
6ﯚ3ﯚ داﯿ,135ﯿ ن )، 1X,ود$وﯾ#ا 43و و$ڕ ﯚﯾ ن ﯚ)ﯚnا (3 6دوو) ت
170
د$و،$و`2ﯿ ن دا&ت ود $ﯿ ن )#اه)) 1ﯾ#$ﯾ ه وﯿ ن &ڵ زو1و 6 $ﯚ
ﯿﯿ...)،ﯿ دۆ6 46 3ﯿ+.1ﯿ، 3رد $ن ر 6ورن )35ﯿاﯿ ن .0
6ﯿ+.1ﯿ 3ن (.م رد 3ن ل وڕ ڕووداو $ن )uوا 2ﯾ 6ر$زو
6ﯿ+.1ﯿ 3ن وهﯚ& و $ازا رد $ن و` .و &زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ ﯿ
ﯿ 3ن ,و رد $دv$رﯾ pد$ﯿ b7` 46 Y1ز ن ر $دو $وان & 6
ود$رﯾ زر و"ﯾ )ره ،Yﯚ ر$و)u5و )و) & ) $#ن 6ﯿ aو) ن ر
) 5ر35X0و 2 .$ور ڕۆژهﯿ pد$ﯿ Y1رد 3ور ڕۆژهﯿp
د$ورو) ) 35ﯾﯿز هﯚ )و) & $#ڵ، و$رد $ورد $ر د$د(.Y
& Sهﯚز $رد ز ﯚ 2و ه&$#ڕاو .$و $ازا ر،ڕ .$دور،3
ﯿوﯚ"ون و` 6ﯿ$#ﯾ ن واو 6ﯾ 3ﯿ ﯾ ڕ 6ور 6رد ¦ ﯿY
د$ن،و6م 6ر $ﯚﯾ ن 6زوو`و ` ﯚ رد $ڕ درﯿG
د$ن ،و هر Oڵ زاهﯿ$ن ﯚدو $رد $ه 35و 4Z و 7$دارن ﯚ
رر& $ڵ 6ﯚر&$و) ڕووڕوو .ژ$ﯾ 6وه ون .ه ﯚ ﯾ
6و 2 م 37Oهﯚزو ﯿوZﯿ $و&` Sڵ و و$ن , Yر ر2 ،ﯾ .و
)35ﯿا ﯚﯾ ن ڵ ڕا&ﯾ 6 .#م ,زۆرﯾ 1و و" د$ژﯾ ن وێ
زۆر ه$#) 3ا :ﯾ د$رواز $ور و ڕۆژه 6 ﯚ ،وم د3$ﯾش
ه وان & 3.و $از $ن ون ،ور Z،ﯾر 20وOﯾ#را +ڕۆژهت.
د$و$دا 73 ،ڵ و$ز Zﯚ .0دﯾ,ش ` ﯾ Gو)3ودو .داوا رﯾ ﯚ
#ا د !$و$ر& 35& 1وڕا3ﯿ،Yڕ$زا 3 #ن -د و$د$ 6
ه 1و .ژاﯾ 1920زور و $از 6م ) ڕ ))ﯾ 4وﯾ(ﯾ ن
)#د ،ر 1دا ﯚﯾ ﯚ $.ﯿاس و6 .م $ Zدۆخ وه,و
ﯿ 3ر$ت ر ﯚﯾ رﯿ وداوا ر وا ﯚ واو $رز $ﯿ 1
#) ،& 6د. Zر ، 4Z $ﯾ 3رد 3ن ه,وو و2
ره#ا ﯿ 3ن 6ﯚ ﯿ.را ﯾ 3ﯿ ڕ و0ده 1و" )رژﯾ1
ان دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ(Yور ن ز$#د ) .ﯾﯿز 1919ﯿ 3ن داﯚ 5+ﯾ,ﯿ ن
ﯚ 2ﯚ ڕا ، 5هﯚ ر ,ز $ﯚ ﯿ.را رﯿ .1ﯾو 73 .$ڵ ﯚ ﯾ .
&ڵ 1را وڕ$و ووﯾ= دووا 43و د3$ر و$ر&>و
را >ر,ﯚ ﯾ.و $ن )6 1X,ر 3ن ﯾ ن رد 3ر ﯚ 6ﯚ
زرو وم &ڵ و داﯚ ,ت .ﯾ 3ﯿ ) b7` 1918 35ز و را د$رﯾ
5ﯾ ن ,ﯿ) +ﯾ#ادو و 36ﯿ.ران و ﯿ.ران و رد 3ن ،ه
ور و ،ر$ت هڕان وOول و` 2ه و ﯿ ﯿ 3ر و
5+ﯾ ,ن Oﯿﯿت ﯿ# 5ات .و)5+ﯾ (Gواو ڵ Oز#,راﯚو $ورد$ورد$
و هﯚزوﯿ $ن $و )ﯾ#اد$د7 . .ﯚرﯾ ﯿ>ﯿ7 Yاوﯾ ن دا&ﯿﯾ ن دو
ر&ﯾ S ) 5د 46(Y$وێ د$و د$ر " $و$دو"،ﯚ ر ن
ﯾ 3ﯿ ه 35هﯿادارو 5 46ﯾ,ﯿ Yو ﯚ ن ،ﯚ ن ڕﯾ$د(.Y$
و6 ر 3ن و$د ،وهو 1هﯿادار$ﯾ 6ﯾ ,ر)ر 3دن و
واوو 6 .ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,وودرو وﯾ7 . Y+ورﯾ ﯚ ﯿ 3وﯾ
171
دﯾ4ا &>و) :هﯿادارم ﯚ 6 ,ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ6 ,م ` .0وڵ
وارد د$و Yو) 6ت(` زا 6 ,ر `وڵ ,ن،و & 6دار ,>ن
ر و 5O$ورد $ن و$و 6وان ،ڕاد $ﯚﯾ ن (.Y 1زﯾ . ,ژو6ﯿ) Yزﯾ#
وﯾ` 6 Y+ﯿ $#واو د> 36 $ﯚڵ :ﯿﯾ ن و" ڕۆژهت 6ﯿ #و،م
Zﯾ# O 1ا ﯾ$#ا ڕا ,و 6 :ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ6 ,م ر)ر3
ﯾ`،وڵ د $ت ﯾ ن ) .ﯾﯿز +Zوم و 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ6 ,م ر)ڕ 3ﯾ،
و.& $
و$د$رو 6 1ﯾ " ،,6 ,ر$و ه و 6ﯚ ڕۆژه و &ﯚڕاﯾ Yو&ﯚڕا ,ر
د 3 6،ان 6ر ﯿ ن ورد $نu) ،وا ڕ,) ,و$ﯾ ن هوه و ت
)ﯾ و2ز 3د$ا .#ﯚر " $ر$و رد 3ن دور "ﯾ هﯿا
و$ڕا.3را و ڕاد$ﯾ ر" و م >و ،ڕ 5,ﯚ ﯾ 3ﯿ & .ز$#
ه 5د $ه ) . 1رﯾ ،dد#$ارا ﯿ ﯾ jس ر1 ،ر 6ر ﯿ ن
)ﯾ 3ودو $دا ﯚﯾ O Sﯿ ,ﯾت ﯾ 1.ﯿو"ﯚ"و رد$و 6ر ﯿ ن
دژاﯾ &ڕاو,O $و ~ ` 4Zد .ﯚ ر م ` 6ﯿ$#ﯾ .
6ر 3ن ` $رار &و $ﯚ و$د $وا&ﯾ Yڕﯾ,,و S1م 13
د $و& 0ڵ رﯾ ) xد 3$وو=د6 .م دوو $ﯿ 3ا >ر دا ﯚﯾ ,
ه وﯿ ن ودو:$
46ه و ) 1X,ﯾ6 ,1.ر ورد 3ر ﯚ ا7ﯿ
ر 1وڕﯾ5و+ 6ﯿ ن ﯾ ر و 6ﯿ ,ر ﯾ SزXز $ن،ﯚnا
ﯚ ن 3 6داوا,ﯾ،Yﯾﯿ و6ﯿ ` n3ز$ر ن هﯾ.ز$#وا ڕ$زا #واو
6ﯿ3-ام ` 7و ور Zﯾﯿ و0ود دوو وت ) #د$ﯾ.Y
6م دا ﯚﯾ د .$ﯚnا 3 6ر$ت 1ور $ان دوو وت `وڵ د$د.
ر دژد$و $هردوو 2ر$ت م دا ﯚﯾ >ت و#Z : .و bدر ودر ن
ازﯾ ر ) Y X,ون ،زور م هﯚﯾو $و 6 6وﯿ 0 Yرو د$وﯾ#ا 6ر ﯿ ن
7رداﯿ ن 7ڕ د$م )#ا د$ه6 . 1ﯿ S -ﯚ و ﯾ م ر$و $دوژ #1ار
ردو 6ر ﯚ ﯾ ) Xو $وڕووداو )ﯾ#ار ڕادووو ،$هردوو 2ﯾ د $و$ش &ت و
> 36ﯚڵ و $6وان هردوو 6ﯾ Yد$ر - 0و ﯾ +و$ر واو
د$ر"و 6ﯾ, دا ﯚﯾ ﯾ ن " و$اڕ د$د.
172
6 ،,6ﯚ ڕۆژه0 ﯚر ,زن ﯾ 3ﯿ و 7ا دا .
ه 6 36ﯿ` ,4وڵ 6م ه,ا و رد 3ن ڕ Sو ) Sو رو #ا و"
ور &ڵ د$ور $ﯾ,O 3و د و 3ر ر$ت دوو"ﯚ ن )ﯿY
اX1ﯾ (Yڕۆ ) رد،$و)°ب &ﯿ(ﯾ ن د0)$رد$رد6.(م ه,ا6 #ﯿ #وا`ﯿ~ ﯿ 1و.
ﯾ 3ﯿ و 7ا د$اﯾ د $ر> ن.
7ا )ﯾ #$و ﯾ و$د $ه و ور ورﯾﯿ و6اق ،ڕ$وات
ﯿ 3ن د$ﯾ وﯾ ﯚ ﯾ و )و،$دڕاوو ڕا Oﯾ 3ﯿ رﯾ Sو.
ﯚ ﯾ د> $ر) ،ام(+.ر) & 35و$زاڕ $د$ر$و7 $ا،و$ﯿ)دزن( ه 1و،$
ﯿ ا7ﯿ O 1bزر ر$ت و" 11،ﯾ)-d,ﯿ,ﯾ ،و )15ﯿ ر د
رﯿ> 7ﯿ#ڕا ان رد 3ور)ﯾ 7ا( ورد 3ور)ﯾ ﯾ 3ﯿ (
#ر.
زن،ه6 $#1م د و،و )& (+ت )ﯿ_ﯚش ﯿﯿ &$و5ﯿ
)1ور ور ڕۆژ 6وا( هﯾ ن و $دوو) ت >1و $وا . $3ڕ Yرد $ن ﯚ ﯚﯾ ن
ﯾ ر.ن 6ﯚ و,ﯿ ن د$وێ ﯾ ن "ار&ﯚ د و 3رﯾ و6 .S و
ﯾ$#وﯾ 6ﯿ #هز ,ﯚ و" 1ێ،د O 0$زر &,uه Y3_ﯿوﯚ"و
#j 5,ا و #)،د ﯾ 3ﯿ ﯚ"و 6و$ﯿﯿ رد 3
ور314و .$م 6و$ش ﯾ`ﯿ Yو ) ﯚش و 7اوﯾ ن د$رواز $
ور دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ> (Yﯿ1ﯿ.
ﯚر .& $ﯾ رد 3ن ر ,ﯿ 5زور د$و،و #, O 6او
ﯾ 3ﯿ هﯿا ه و رﯾ ر,ر&ڵ ردان د $د$دا .هﯚ .
ا >ر> 36ﯚڵ وﯿ>و G) Y 6 ) :واﯾ 6م رد $ن "+ون 6زاد ﯚﯾ ن
و$د $د Y1وﯿ +ر ن ر36ﯚﯾ ن ه&$#ن و $#7د$ن،د $واو ڵ
ﯚد رد $ن [در...رد $ن و $و ﯚ,زﯾ،1هر 0رێ ڕ S.$و YڕS.$
د . (.Y1$رس &زﯾ ) ﯾ رز ﯾ 3ﯿ ﯿوﯚ"و ﯚ ر$ت وا`9
ڕ$ش ﯿ6 1وه `د$و:$
دا ر ﯚﯾ رد 3ن 1ڕت دا وزوع ﯾ ن ﯾ &،ن و Sودوو د
زۆر،$و S3 2و ﯿوﯚ"و & , 35رد ,76ر ,ه وا
)ﯾ#$داروز ﯿ& $ڕێ ﯿﯿ ...ﯾ دان 6و &و)ردا رو j 6
هﯚزو ﯾnوﯿ $و`ﯿ +ﯾ ن _ن6 ،واﯿ#5ا ه و 6ﯿ , -ه$#1ﯿ،Y
173
ﯾ 1داﯿ35و د$ر $رد 3ن " و>ن6...و" #رد ڕۆ>1ﯿ د$رس
ﯿوﯚ"و 0ﯿ ازاﯾ ن هﯾ زۆر # `2Zن `ر ﯾ و& .ﯾ وY
> 36ﯚڵ ,ر ﯚﯾ ن ز` $#و.$
دا د 7رﯾ 36 ، ) #د$ر$و $د$وت و` 6 ،ﯿ$#واو هر ت 3ا
5ﯾ ` 6ﯚ 73 ,5,ڵ د) $ﯾ#ا ,ت ،د$ا .0 د$و
ﯾ ڕاز ,ت #ا Oزر 3.و, .$ﯚ #Z :و bدر دۆزو 6
دوازد 35) ! $ﯾ3ا و رتو و و +0د$و $ر ت` .ودا
را >ر ه رد $ن ڕۆژهت ﯚ ر ﯿ 3ن ،د و 3رﯾ ن ) #ات: .
#Zو bدر ) ﯚش و و$ر& 1د3$ر د3Z $ر 7رﯾ، )#وداﯚ
6ﯿ+.1ﯿ 3ن رد 3ن " ،و هو" و$ڕوا ﯚ _ ت-و6م د3$را S3
ون ,ێ و$د3$ﯿ ن .1
و$دا ،د.$ﯚ Oﯿ ,ﯾ دا,د رد 3ن ﯿان 7او 6ﯿ+.1ﯿز،رد 3ﯚ
و 4Z $ڕﯾ,د .ژاﯾ & 1920و)) Sردا 0ان()ﯚ) 3ﯿ15ﯿ ر
د و 3ر 3 ",+ن و) ڕ ، 4Z ﯚ ﯚﯾ ن 1رﯾ ن د$و#اهو ،ﯚ
" و),و Yرﯾ ، ) xﯚ ﯾ dڕۆﯾ).Y35رد0 $ان()uوا 43ﯾ
6 4Zم رﯿ> ﯾ ن دا,د رد 3ن 3د$زا .م $دا =رد
ردا &زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ د و0ﯿ وو $رد 3ور 6ﯿ39ازو ڕ1 $
&ت6 .م و#7$ﯾ )#ا& و ر 6رد 3ن و )&و) ,ﯾ[ ر" `و
وj0ا7ﯿ ﯾ(Oﯿ ب ,ێZ ،ﯾ O 1ﯿ#5ا ` )36 5ورد$د و 7$دار .0
)> ر) 72ت( رد 3ن هز ,ڕا3ﯿﯿ وu) 6وا 3ه ﯾ و
ڕادوو ر0 $ﯿ وو 4Z $ن uاﯚو .$وه 35ش .رس واو
>و رۆ Zﯾرو &ور ) $وا )26زﯾ!( داواد$ن رد 3ن
) 0 4Z (72ﯿ >3و.$
#Zو bدرﯾ pد$ﯾوﯾ رد 3ن ﯾ[ ر" ور ﯚر 14ﯿ3و $وژ "و$د
ﯾ 3ﯿ ،م 6و $ز$#د$د ود$ﯾ.ت &ڵ 4 Oﯿﯿ 4Zدژاﯾ ﯿﯿ6 .و
رﯿ.اﯿ ڕوو ر$و)u5و دﯾ2 ,ق دا&ت,O :و 6ر ﯿ ن ` .0وڵ
ون ﯿﯿ .در ن ڕاز ون ه ﯾ.و $ن ﯿوﯚ"و 7ڕ ﯚﯾ ن م ر$و$
)رﯾ ( ) xش )،رﯾ dﯚ دژ ڕا&،Y1هﯾ .ن.
دا,د ازﯾ ر 7او6ﯿ+.1ﯿز د,) $د6 .و زرو ` 6ﯿ 6 $#و د 3ر
ژ4 Oﯿ 4Zدا,د رد 3ن ،$3م ).5ﯿ
دﯚnا 3 6داوا ر ﯚﯾ رد 3ن ,ێ وداوا 6ر ﯿ زورو
ورد زا6 .و 6ژ0 ++ 7 $ﯚراو0ﯚر ر ﯚﯾ و ر$و)u5ون و
174
ڕز& رون ! و " و رد$وام و دوادا"و و 6رزو و $از
رد3) 3ن ﯚ )# ` و )36 5ورد.
ﯿ و 0ﯿ ﯚو $ﯾ&6،ر`رارواﯾ [ 6ڕاور 0 4Zﯿ ﯿ3و 6 ،$
داﯿ Yدن و ر$و )ﯿu5و 6ور و،د $و )ﯾ 3ﯿ ژر)ڕ 3و " و$د
و#,ا `رار.ێ.
6م " "ﯾ 6ﯿ ,ر,ﯚ،م ن رت و .م دو $و$ڕۆ u1ﯿ1
ا7ﯿ 1bرﯾ- ) xﯚ ر 6ر 3ن ورد 3ن وڕ$ون و ر5اوﯾ #
و$ڕ ._ﯚjس ﯚ ر ﯚ > ر ا داوا 6ر 3ﯚ ش ) رز& 7ﯚرﯾﯿ
1919و ) رز& 6ر 5ﯿ Yﯚnا # 3 6راون2 ،واز دو.$
ورد $ﯿ 6 pﯚزﯾ 6وه ر ه#ا& ," :ﯚڕێ،ان 0ﯿ ﯾ ازا
ڕا 3و6و د3$ﯾ د و 3رﯾ د3$راو ڕاز ون, 6،ادو .رد 3ن
د$ﯾ ن س رۆ Zﯾر و `و2ن ،ه S#1وان &ڵ هز6 $ر
#ره >ون ،ڕ,,و 11ﯾ ن 6ﯿ#او ,Oوم د ," ،ا7ﯿ 6) 1bزاد
ر Yﯿ زا 4د$و ر ...وڕز& ر و 0ت ون Yﯿ
ﯾ)+ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ ` (...`$هو6،وﯾ" pﯾ ،د-$زۆر-
رد $ن د$ﯾ وﯾ )ﯾ#$ﯾ ن &ڵ د$و 4Z ر$و >ون رن.
> 36ﯚڵ دژد$و, $و و .ن ڕاﯾ .ﯾ ) #ﯾ#$ﯾ ن &ڵ 6م ا7ﯿ 1b
ﯿﯿZ .و0 د$ت ﯿوﯚ"و ﯚ ر )$ون(داﯚ و ﯾﯿ)ردو
&و) Sڕ>راﯾ 6ﯿ Z Yدر ن ` `ز ,ﯚ 6ر ( 6زا 3وﯿ,د$و.$
)ﯾ0#رج( ﯿ Yد$وﯾ#ا د$ﯾ ن &ت 46) :ازﯾ ر ﯾ ر د$و ﯾ 3ﯿ ﯚ
6و$دا,دو $و ﯚ ن "ار" $واﯾ و ،د$ﯿ (Yم #Z :و bدر و
6م &و) و6 .و ) 35ڕق و وڕ$ﯾ ژ ر$ﯾ ه و را 6رد ژا #و:
ﯚ ﯾ 7ﯚرﯾﯿ &ڵ ڕۆژ 6ﯿ#bا > 36ﯚڵ وو =دو د$و#ا .&
ا7ﯿ 7 6 1bوهر0ﯚر $دوژ #1ار ردا ر$ت ور ن , Oدو ازﯾ ر
د و 3ر ) ڕﯾز& رد5ﯿ ) Yو> ( 4Z 9 0و-.و 6ﯾ )5و
و ه و را زوردڵ p6دو6 .وﯾ ن ﯚ > ر د د3$ر ﯚ
ر$ت ر ﯚﯾ رد. ) ،زﯚو .$م #Zو bدر ﯚ ﯚ ه 6 5ﯿ ,ر
ڕﯾزو6ﯿ3-ا 72ت د&$ت ،وم 0ر$ﯾ ` 6ﯿ #>5 $#ﯚ و 7$دارو.
$ڕا6 3ﯚ3ﯚ ڕا&ﯾ #را ر) ﯾ ) 6رد( 2رﯾ Sو .د$ر
او6 .$وﯾ pدژد$و $م د$و،$ﯚ ﯿ 6 3ه $و$ڕا&ﯾ #و#6ا
Y35X.ه=>ارد ,د .د$ﯾزا م ﯚ رو Yﯚ و د,"،$
ه=>ارد ێ ،ا 2ﯾ ن و ﯚوﯾ3ﯿ ودا&را > 36ﯚڵ 2ﯾ .و ون.
در ن 6 ,ﯾ رد داﯿ35و > 36ﯚڵ ﯿ# 5ا. و)ور$
و)ڕۆ >ﯿان( 6ﯾ 5و $و ,1ﯚﯾ ن ) 6) 1X,ﯚ ﯾ رد(و
175
ڕاد $ر,ر ﯾ S+و،دڵ 56و ر ﯿ pو .در ن
دوژ 1ﯚ #Zو bدر و،و Sودوود د$و$داﯿﯿ ﯚوﯾ 3وڕزوOر S
6و و ) 6ور , $رد داﯿ35و > 36ﯚڵ ورد 3ن هﯾ>و jﯿ+ﯿ ن )$#د.
ه#6 S#1ا 6ێ ،ﯚ 4وZ،و0 د$ت ،ز $#ﯚد #Zو bدر ڕ ود$
ر ن و .ڕا3ﯿ#ا هﯾ 3ڕ`$ﯿ Qو #Zو bدر ﯾ Sو"$#,و " ! #دواﯾ
ڕ1 $ه ﯾ ) 6ﯚ 2ﯾ رد( و) 6ردو رد 3ن( #Zو bدر
ر$ت دﯾ ر د 1ور رد 3ن ﯚnا + 3 6ﯿ Gد ،ورد و$
م رﯾ ) xهردوو &و) > 36ﯚڵ 6وﯾ ن ﯾ3ون.
ﯚ دوور دو ،ر 0و $از Sﯾ ﯚ ﯾ ) Xت) .ﯚز,
&ڵ د$و 4Z و1 =را 6را $#1دا ،ر" و ه وان ﯾ
و>و ) S .رﯾ dوازه 1ﯚ 1ر رد $ن nﯿ ﯾ 3ﯿ ڕا&ﯾ ،#د$ﯿf
وهﯚ ر Sﯚ 6م ر, $دو $را3ﯿ#ا 0ﯿ وو&$ڵ زۆر 3ن و
1914م 2و1 $را ﯾ 3ﯿ &>و1 6) :ڕ Y $و$د ه) 1ﯾ#$
و(. 4Z [ 6ڕاور و 6ﯿ+.1ﯿ 3ن ان دۆ 3 و > 1
ﯚر $رد$را )ﯾ 3 6 4ﯾ.و $ن د$ﯾ وﯾ رﯾ
و,$ن،رد $ن هﯚ ر و ﯚ ﯾ> و &$و#ﯾ > 36ﯚڵ و
ه=>اردن د$اﯾ را >ر Zﯿ هز6 $ر و ﯿ 3ن
6ﯚﯿ ن ﯿ ,داﯾ ت و)ت >ون ،ﯚnا 1 3 6ر و .$ر6و$ش،
ه S#1وﯿ.راﯿ هﯚ ر 6مﯚ 7و$ڕ>3_و G 1 ه د$ر :ﯾ 3ﯿ
هﯿ " tخ &ڵ هزرو ,7ر$7وا,د 6و رز $ﯿ 1ژ "و$دﯾ 7ا ه
دﯾ رو ﯿ$تو+3ﯿ dڕاز و .و ز6 $م 0ر$ﯾ #, Oا ﯿ 3ن هز $
7اوﯾ ن 7ﯚرﯾﯿ 1920ڕZش د$ر)ڕا #ون ،ر ,دنه و و 36 .ﯚ
ﯾ 3ﯿ ` ~ د 7ا `و هزر رد 3د و 3ر ه"$#1ون ود$ژوار و.
رد6 , 3وه ﯾ 3ﯿ د$ﯾوﯾ ر 6و ﯿ.راﯿ ﯾ 3ﯿ ڕ ) ن
راﯿ Gهﯾ>و،د$اﯾ 6زاد > 4Z #اﯾ،م د$اﯾ دv$رو $#>
ڕا3و ﯚ اﯾ ," ،ﯾ 3ﯿ ﯚ ﯚ Oزرو هز )ﯾ ﯚ # 6ا 6م ﯚ
دv$ر د$ر&ﯿ ,ت،و2ﯾ دﯾ ,هﯚ 6وڕ$ش ﯿ1ﯿ ان 6م دوو ه و) 4
[. 7اوﯾ ن ر 6م ﯾ$#وﯾ هو، 30
م 6و& ش ﯾ 3ﯿ ﯿ ڕوون ودﯾ رﯾ,او ﯚرد 3ن هﯾ ،ﯾ ,ڕێ
و,دن و6 .و6ﯿ ,4ا >ر 1918روون و ﯚ د$ا 6 ،#ورﯾ1920 +
د$ا ،ﯚ ﯾ ر Sم 3ﯿ1دا &ﯿااﯾ واز ,ﯿ>ت ه1ر رد S$ون.
ﯿ ر #وﯾ Y+و و $واو 6م رد $ﯿ ,وا`ﯿ~ ﯿ 1و` 6
هو6 :و2ﯾ .هزر )#n1 1X,راﯿ رد و،م #n1ڕاﯿ3 Sا6 و
& ,Oو ر ن ز& ردا .هزو وا رد $ن #ڕﯾ>ر X ,و
` .0وڵ . ،ن ز S$هﯿاو 6رزو $ﯾ 3ﯿ و،م هز &ور،$
هزو)زو 1ﯚد ﯾ &و $ن و :ﯾ.و $ن ﯾ 3ا X ,.0و ﯚ
ا7ﯿ 1bﯾ)-d,ﯿ,ﯚ #ۆزو ،$ور 6ﯾ 3ا ﯚ ژﯾ Sو دواڕۆژ ,ڕووو
176
ڕ .ﯾ ر) وان داﯿ .Yر ،3ﯚڕا ﯿ ن د $د$دا .در=دو $
) د$رس( ه )ﯿ (gڕۆﯾ Y35ر$و)5از `زاو `د$ر و:د $در =ﯾﯚ ﯿ ن و
6ر ﯿ ن 6ﯚ ور ه#ا ﯿ 3ن`" ،وڕ 1. 1 $ان
ﯾ $.ن .0.رڕ ن ﯿﯿ &6ر) 35رد 6 3ﯚ ) ﯾﯿز 1919دژد$و$
ا b7را >ر .واز6 $ﯿ 73 aڵ ﯿ# 5ا " 6 ,ﯿ وزوZ
داﯿ 6 13 135ورﯾ1920 + ` ﯿ` +وڵ و د3$ﯿ ن واد&$ﯾ.5
ر) و$زاڕ د$ر$و6 $ﯿ+.1ﯿ 3ن 6م 6ﯚزﯾ 3ﯾ Yڕﯾ .ﯿ 5ن د$دا .زن
ر) 0و$و ،و د$ﯾزا وا 6وOوو )،ن ڕ ﯚ( د $ه
ﯚ $#ه ت ،ﯾ.و $ن + 4Zﯿ, Gن،ﯚ )ﯾ3 6 4ﯿﯿ ﯾ 3ﯿ
ه 1و$ﯿ 1ر $ﯿ ن ,و6 .$وﯚ 6وا O 0زرون
"ارداﯿ5) 135و ﯿ ن رد 3ن دو،هﯚ &ﯚڕا ,ر و$زﯾت
0 S 6ﯿ &ﯾ>ون :د#5)$ا `رار واو ژ رﯾ دv$ر د 3ر د$ورو)35
1ور ) $ڕﯾز& و ) ،Y>,) ن رد 3ن , Yر ﯾ 3ﯿ و
7ا داش ,ێ 6 0 ،ﯾ ر.ت ﯾ 3ﯿ ﯚ ﯚ واو ر 3ن ﯚ
2رﯾ , Sت،م ﯚ ن و$زع وه,و Sدۆزﯾو) $د $وﯾ رد 4Z 3
0ﯿ ,ﯾ1و،$م 3ا ) Sﯾ#ا,ﯾ3 Yا د$و د و 3ر ورز $ﯿ1
ﯚ ن و$زع و و`9ﯿ Sد $د3و6$م ﯾ ن ه و! دو$ )36 (1>,
و$ﯾ ر [ Sرزن،م [ر$ وو3& 6و رد 3ور ﯚ
)ادوﯾ.3 Yﯿ(و$زﯾ ر $ه،#1ڕاز و & 6،$دار ) د$ێ هﯿادارﯿ Y
زن# 6،ا +ﯿ 4ﯿوﯚ"و رد S $دواڕۆژ رد 3ور .ت.
6ڕﯚ#وﯾ#j Y+او ،د$ﯾ.ت 0ﯿ 6ر ن ﯾ ن 5ﯾ ,ن 7رت و
6ﯿ# 6 ,4ﯾ Yدوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yور ڕۆژهت & رۆ $#ن` 6،
6ﯾ ) ،را 13رد 3ور و ر& ودﯾ nع ,ﯾ6 .Yم ر# 6 $ا
)ﯾ 3ره 1هز .$3ﯾ 3ﯿ ) 35ﯾ 7 .ﯚرﯾﯿ ددا
ر د$ورو) 35ڕ$وا#ز ">35و6 f .ﯿ 3ه S#1و $ازا Zڕ$ب
)15ﯿ رﯾ ن د$د رد $ور د $ر)ر 6 3ﯿZو ه #, O 4ا
ر)ر,O 3و #j $Z ,ا `رار.ێ`،وڵ ,ن&6 .ررد 3ور
دواﯾﯿ ن ﯚ) 1 X,و Sرد 3ور ، ,چ 6-3و ت د$ﯾ3ا ر ن
ڕا&ت. دوور دوو"ﯚ ن د$رواز $ و5+ﯾ ,ن
6 , 36ور ز ,) $د$ﯚو .$ر $د> $ر 6ڕﯚ#وﯾ7 Y+ۆ
+ﯿ 4ﯿ ردا دو6،و) #د ڕا)ﯚر هرد ,Oﯾت 30
ر" و$ﯾ و `ﯾ>ن ز $#و $هﯾ ،رێ $# ,7ا،د$ن .ڕا3ﯿ#ا
ﯾ 3ﯿ ) " 35و$د$ﯾ ه $#1رو رو و, .ﯚﯿ1و $ر $ﯾ
7ﯚرﯾﯿ 1919او،د$ﯾ.ت) :د$ره6 1م ر" و$ﯾ ،د $د 3$رﯾ,ﯾ،
6م #رێ وڕاد $ز.$ﯿ ` Yزا oوز$ر$ر ﯚ &! .رس 6 1920م ر&ﯾ
ز 6 $ور ﯿ ێ &ز .دا,O =،و ت م & 6ﯾ )دv$ر $
وت و$د$روو و ﯚ ره Sزﯾ#1وو $واو وت )ﯾ3
177
و .&،$ﯾ 1ڕ $هﯾ(.م 6 13 0ورﯾ6 fو و$زا ﯿ1ﯾ ﯚ
دﯾ رﯾ,د " ر$و رد 3ن ﯾ رﯾ ن د&$ت ،و,ﯿ ن دۆزﯾ1و $وت د .ز$ر
& ت $ $ﯾ Sوان & .ﯾ " و $و رو ﯾ ن و$ر&>1 .راﯾ
زﯾ1دارو د$رﯾ دار6 -و ه و $وت ` زا ﯿ ن و$ر&>و -و $واو 0
`ر)`$ﯿ ,دو د !$و $و ر$ت ` .3ﯿ هﯿادار و رد 3
ور ڕۆژ6 Sاق 0ﯿ 3وu ،$و3ﯾ Yدژاﯾﯿ ن ` ﯿ 5ن دا .وت
هﯿ tت uاو .$ﯚزن &! د $ردان رد 3ور 6
و ) (+)35ﯾ ر ﯾ 3ﯿ و$د$رو Yوێ د1ﯿ دو و #, O 36ا
د$اﯾ ﯚ) ڕ ﯚ( "واﯾ 180د$ر& 0ﯚڕا هﯾ 3داو-و 6و$ز SZو .ن
ز$ر 7ا دوو ڕووﯾ ﯾ 3ﯿ )#و هر$ت د$د .ر، 6زن د$ﯾ3ا
ﯾ و `Oﯿbت داوا ,ت 0ﯿ دو $رد 3ور #>ژ "و$د
6ﯿ+.1ﯿ 3ن ژ Xو وﯾ و ازﯾ ر 6ر$زو زۆر ,رد .$د.$ﯚﯾ ر 1
, 6ﯾ 3ﯿ ﯿ 4ﯿ د$ڕوا،هر 36و $هﯚ ر5او وس رز
& 1X,) 35و& .$زﯾ )ﯾرز ﯾ 3ﯿ Oوﯾ رو ﯚ -ﯿو $ڕا)ر داو
4 Oرﯾان ،ه,وو م 2ﯾ 1ور 6ان ،ﯾ> ﯚ 6م ه و $
ڕ 0$ء ,ت 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن 4ﯿ11و&6،$روان دۆخ و ه,وت وا`9ﯿ و
د$و .رۆ ن ` 2و"ش 1ر ﯿ ن م ﯚو $ردو6 .و ڕا)ﯚر ﯚﯾ#ا
6رام و 6ﯾO S5زوور ﯾ 3ﯿ دv$ر،دوا د$ﯾ ن ڵ ن و ،وﯾا،هﯚ ر
هزار >و ،ن دوورا >ر و ڵ 5 هرد و6،ژ ردو:ڕا 3ﯾ
دار"` #راو،ره و Yا >ر>و،و+ﯿ 4ﯿ 6وه د $ڕ و $ﯚه >ﯚو$
داﯿ35ا 50 36ز6 ` $#اق و،و 6و$ر&ت
د$رو 46 1و")دۆ 3رد ) 46ﯾ 4ن $#, (1,د$و ،$و dد1ﯿ Y
&6ر 7 ﯿ ت و" و$د$روﯾ .YﯚرO $ووﯾ دوا و ،دزن،ڕ$زا #
ﯾ.و $ر$ت رت و`رار Sﯚ &#ا )ﯾ& 3 6 4ڵ 4Zﯿ ن
>) 0 6و ،و$د $ه` . 1راردرا 4ﯿﯿ Sﯾ1 3را زXز ) Sﯿ
و $ش ! دوا ڕﯾ$د )ﯾ 4ن& ،ﯾ ﯚ د 3ر 6و و"
زۆراﯾ 0و$ر رد 6 $د , $ت ) ،را6 1م 6 7م #>ا و$
3 Sا2 , Yدن وڕوو,دن و$ﯾ)(f+ 9 0داوا ر ﯚﯾ
واو,ن6 .،م &ﯾ،ﯿو ﯚ"و ) .3ﯿ( د )$را) ،ر$ﯾ د$
_،رد $دوو رد 3ن دواڕۆژ هرو $ﯚ ﯚﯾ ن ﯿ Xو,) ،و(.Y,+$
Sردان و3ﯿ ر`رار )15ﯿ ر & 6دار>ون ردﯾو ﯚڕا&ﯾ ن ﯿ#5ا: .
#Zو bدر ر` ﯚ) رﯾ dد "),ﯚ ﯿ 3رد(1ر ﯚnا ،$ 3 6
ر6 7 6ﯿ39از ﯚ هرﯾ ر& ,او )دژاﯾ &ڵ 1ڕ ++ 7 $ن
و15) S3 $ﯿ ر $ن ه (ﯚ ﯚ د )$رز.
7ڕ ڕا&ﯾ #ران #Z :و bدر ودر ن 0ﯿ دو $رد5ﯿ1
0زﯾ$و 6ﯚر7و ردﯾ Yورﯾ 7ا و ز Sدv$ر دﯾ،,و&2 35ﯿو",
)درﯿ (Gه,وو ڕۆژ 6وا 7ڕات ،و" د و 3ر6،ﯿ39ازﯾ ن د 6).
178
ﯚ ﯾ رد(د $و 0ﯚ -ﯚ ه=>ارد )زﯾ #وﯾO Y+م
دﯾ رﯾ,د 1ور رد 3ن و 6ر 3ن ڕا&ﯾ .#م $دا ر ن $#ﯚ ن داﯚ
رﯾ ) xﯚ &15) ﯿ ر را >ر ر$ت د و 3ر رد 4Z 3
ڕا -Y5,د و 3ر Sﯚ"و زﯾ Sﯾ`ﯿ Yهﯿ tت &ﯾ Y35ر ﯚﯾ
د$و .م 36و$زع 1ڕ& $ﯚڕاو .ﯾ 3ﯿ 7 ,5اوﯾ ن ڕZش
ڕ1ﯿ>35و $رس > 36ﯚ دا&ﯿ د و7رﯾ )#و $ر) د$و3ﯿ,
Sوو `راردا6 .و د$و $ﯾ 3ﯿ دا زرا #د$و0 ,ﯿ واز و)ڕ زن
و$ﯾ 2ﯾ ن 73ﯚ ﯾ 6ورﯾ, fد$و .$ﯿوﯚ"و زور ر ن 6م
د$و ﯿ د$و ` و و ,"،ڕاﯾ&$#ﯾ 3 #ن 1 36ﯚڵ)زﯾ#1ا
.# ,5 ﯿ,ﯿ+ 7اوﯾ ڵ . ﯾ.و( $
)ﯿuوا ور ،$و$ر& Yو د$ت وﯾ, Yد ) ڕ& ور $و$ﯾ
, 6ڕا،ﯾ.و $ن هروا وو=و )ﯾ#$ار & 3 6ڵ > 3 6ﯚﯿ ن رد$وام د$د.
7رﯾ )#ﯚ ﯚ رت و ر) 0ﯾ6 4ﯿ39ازد،م 6وو د$و زﯾ#1ا
ﯚ هز $ﯾ 3ﯿ ون6 10 .وت 1ران )ﯿ>0 (gور6ﯿ4زا )ﯾ 4
ﯚردان د3$و$دان ون ﯚ ﯚﯾ ن دژ و ون.
)ﯾ) 4ﯿ62 &&(gو64واد 1X,) $و"ﯾ د و 3ر د$دا 6و 7
هو ﯿ ) Sش ) 1X,ن O ،ﯿ#,ا ﯿو$ﯾ) , ~ ` (f+ ¤9 0ت Xوﯾ
ر ﯚﯾ هﯾ ،ﯚ د $وا&ﯾ Y35ر ﯚﯾ ه .و د,[3$د ه=>اردن
,ت .رد 3ورﯾ6 5ﯿ ز $د$دادواڕۆژدا و6 ,وه رد .,+م
م وﯚڕ 6م `ڕاڕ 6 $و $#>رد5ﯿ 1ورﯾﯿودرﯿ Gه,وو
ڕۆژ 6وا 7ڕا م و"ﯾ د و 3ر 0ﯿ د$د،وه وان & 3.ﯾ3اﯿ>و
1ور رد 3ن &ڵ 6ر 3ن دﯾ ر ,ت6 .م 0ر$ﯾ هر و 6 $د p) $ﯿ1
و " ،ر ﯾ Sدوو 2ﯾ رد،ﯾ ن 6ر ڕاز د$ه،$35هرو1 5 $ور
)15ﯿ ر )زﯾ #وﯾ2 Y+ﯾ 6 .ر ﯿ ن و وڕ Sو)) Sﯾ 1 4و6،م
روو ﯿ 5ن د$دا .م 6م م و ڕﯾ ه .ن &ڵ `Oﯿ1 bڕ
)ﯾ 4د$و د $ﯿ ،$# 5دا) #را و ه > 36ﯚڵ ﯾ2 pﯾ .ا
ه $#1و !& ,3،و .هرد$و ڕۆژﯾ#ا ﯾ.و $ن )ﯾ` 1 4ﯚﯿ ن &#ا
) و$رۆ و زور 6ﯚ ﯿان 6ﯿ 3ﯿ و7ا داش د$ا و0ﯿ ,
,uﯚ S3،و دv$ر ﯚر ن ` د$ه35و 35) .$ﯾﯚ ﯿ ن 6ﯚ ڕۆژ 6وا
د3$ﯿ ن ) 2ر ,ز$دو 36 .ﯚ هرر 6 Sووڕا ت ﯚ ﯚ د$وﯾ ﯿ
د$و Sد$ﯾ3ا 30ه ،و 6و د$و Sو د$اﯾ ه ﯚ ﯾ ڕ داﯾ،
ا $ڕ& ڕۆژ 6وا ﯾ ن ڕۆژهت ﯾ ن ور-و 6م د$و ،د$و 73 3ڵ و.
ه 6و .0ر ن )$ﯾ #$د$و )ﯾ 1 4رو0 $وهر $وﯾS5
3و6،$ﯿ 3-ر و>و.
179
ﯿ gه ﯚزا ،1923
)ﯾ) 1 4ﯿ (gڕوو دن ڕا3ﯿ ن 6ﯿ4زااو .رﯿ 36ﯚ ) را 13و$
ﯚ د :.0$و$و $د $ﯾ &ڵ ڕ ,و $ﯚ ،ود$ر$و $ڕوو ڕوو&ڵ
ه . ن وb6 0 4` .ﯿ ردو ر ،و"و د Xﯿ ن دو ﯾﯿ#ا
ر)وت ، ڕ _$نوۆ .ه وﯾ19201ردZ $ودرﯿGو
1870ر ﯚﯾ ر $ﯿ ن 2ﯾ ن ,Oو ت رد> S$و،دژ ,ﯚ , 6ڕا
ﯚدا) #د$ت و4Oا ﯚﯾ ن ﯚڕﯿ ن د S .دواﯾ هروا &ڵ هز $
fوا، ﯿ `و #,ا#اون)وا ) 1ژ (9
`دڕ$ت ود $د$وت دv$ر $وش و+3ﯿ dوﯿ$ت 6ﯿ ,رم و .
دﯾ ر،ﯿ>ﯿ Yو ردﯾ, Yﯚ 6ڕا ز$وز .$د$ت دل ﯚﯿ ن و،
ر د $ن رﯿ ن و$ڕ>3_ون6 .م 6ﯚز و)5ﯾ هﯚ ڕ Oون .
ڕا 3و ڕوو هز , 6 $ڕا د$ر# -$و2-د$دا. .
`6 4ر ورد $ورد1 $ور $ڕۆژهﯿ ن ,6ن ود $در& =ﯚڕ.
ﯿ Sه ﯾﯚ ﯿ ن ).) 5ﯿاو وا,O،و , 6ڕاا هز $
را >ر 6و د3$و ` 4و _ &$ت6 . .ﯚ3ﯚرهز $ر ` ،رﯿ ن دا&ﯿد
وﯚ و$ر&1و $و" دﯾ ,ڕ &1877 ڵ ڕوو ن د3$ﯿ ن داو
ر$و) u5ﯚﯾ ن رد$وام د6 .ر ﯿ ن داوا 3 6ﯿ ن د،و هر داواﯾ
دام رﯿ ڕ& ڕۆژ 6وا 3, رﯿ " وﯾ ن )ﯚ1 .ور ,ز $ه ﯾ.
ارد،هزر ) 1X,و6 ,ر و # 6ا و ,رد 6ﯿ #ر ,دن
ه و و .و 36وادارد , 6ڕا ڕ " .ر ﯿ هر& و،و "
& .ﯾﯿ زور و$د $د$ه, . 1ﯚ Sه د ه .رس ﯚnا S
$#ن #ار 1را 4Zو ﯿ 3ن &ﯿا و)ﯾ6(g) 4ﯿ4زا وان .ت.
م 6م Oول و`2ﯾ 6م &ﯾ .Yدوو &وو) ڕ`$ﯿ> رد Sر 6م
ڕووداو$ﯾ ن زا &ڵ &زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ > 36ﯚڵ رداﯿ ن د،ه ر6م
2 ق دا&ن وﯚﯾ ن ,و1 = $راﯾ , 6ڕا هﯿ0 tﯚر وچ وS
ازﯾ ر 1داوا ر ,ردﯿﯿ6 .م د 3$ه3ﯿ ن د 2واز و 3
ور$و 6ﯿاد $ﯾ $.ﯿ pڕﯾ دۆو, Y،$ر و،$و&زﯾ ) ﯾرزﯾ ن داواد
هر& ﯚڕا ,رﯾ) 64 & Sﯾ 4ﯿ1 gڕ $د 3ر د$و#ا u
او$و# ،$ر،داوا ر ﯚﯾ ن ﯚ 6و و" د$وا#ا زۆراﯾ ردا و و
ﯚد 3رﯾ 0ﯿ او$و $وورﯾﯿو 7اودوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yﯾ 3ﯿ دراون ،ێ
و $ازا رد `Oﯚﯾ ن 1,و.$
و ﯿ.ران .Yﯾ 3ﯿ 6 36د $و هر)ﯾ , 4دﯾ ,ردا"و ،$
هر 6ژ$ﯾ )رد 3ر ﯚ دواڕۆژ( د $ه.ێ،هر" #ه 35هﯿادارو
رس م `رار$ 3ا) & ﯾ#$ار ﯚد و 3ر ڕا.ێ-و 12
1 =راﯾ ر &زارش د .ر$ت رد 3ن ﯾ.و $ن 6د $دY$
ا& 7ڵ ڕا3ﯿ ن و هل و رج و ،و$زﯾ و0ود)ر ,و) ,و ,ر X و(
180
ﯿ 11وﯾ،Yم ر6 0م ه و.ﯿﯿ و$د ه 1ه ,رﯾ ﯚ
د و 3رﯾ و"ﯾ .رﯾ31و ،$و ر $داﯿ Yد داﯚ ,واو ` زاo
ورژ$و #$رد و 6ﯚڕﯾ ن و#+اﯿ ن 6 .وه ﯾ 3ﯿ زور ) 6 ج و 6 ،و
, 6ڕا و # 43ا ددان 1ور 6اق ،د5, $و2 .$ﯾ دﯾ,
5+ﯾ ,ن و ﯿ 3ن هر دوو ه 6م " دۆ3ﯿ ن ون و 6ج ڕوو ڕوو
ون &ڵ ﯾ.و $ڕۆژ 6واﯾ ن هو )1921ﯾ 4دۆ 3ﯾﯿ ن ),و6$ﯿ4زاد 6 .
ﯾ ﯿ 0 Yرو د$و د$ر ،$د$و , 6 ڕا 7ڕ د، $ود$و , 6 ڕا
م) 6رزو($ﯿ ز هو ," ،ﯾﯚ ﯿ ن هرو .دووه #ا ) 2ر &ور $ﯚﯾ ن د$
),د.ﯾﯚ ﯿ ن رزاﯾ ﯚڕ ردا و ﯚ 4Zد$ر&>و ود$ﯾ3ا
ر ﯿ 3ن وان و$ر.ێ ش & 6دارون> 3 6 .ﯚڵ وو =م ر$و& $ڵ
د$ر ن وو $ازا دﯾ ,رد رﯾ>.و .رار در=اﯾ ه وﯾY
د.$و $ووێ ر$ت داﯚ دد و ﯾﯚ ﯿ ن ﯚڕ رد $ن &ێ
د&$ﯾﯿ .5ﯚ 6م د! و ﯾ 6 pزاد ر زا ردو ﯾﯚ ﯿ ن
Sهز $ﯿ دﯾ+ﯿ ن &>ون6 . .وت رۆ و$زﯾا ﯾﯚ ن
)#ا&6 Yﯚڕو) داواﯾ,د رد $ن ) 1X,و ,ر ﯚ 6ﯿ ,ر ,ت.
د#$ارا ﯾ 3ﯿ ﯾ م ر$و ،$ﯿ ن د$د 6ﯚ 1Xردان ﯾ ر $#ن ﯾ ن
:ژا ۆڕ ,زﯾ #ﯿ ) ﯾﯿز 1920ﯿ 3ن )ﯾ 4
)gﯿ(ﯾ ن ڕا ,و ڕ$ت دو 0،ر 0ر ` 0و س و .ﯾ 3ﯿ )) 35ﯿ15ﯿ ر
ﯾ#ه [> 3ر 1920هوردا دو و ازﯾ ر " و` ﯚ
) 1X,رد 3ر ﯚ >و ،ڕ$ت دو )،ن &)1ا3ا=(ه وش &ڵ
د$و 4Z د,7$ڕا"وو .م 6 ,3وه رج و)ﯾ دا&ﯿد
ر0 زﯾ6 $ﯿ> Z 1ر ودار $رد $ن " و"ﯚڵ و` ودا 43
وان و م ،و) ش ژ "و$د,O و 7ا 6.Yم ` ش
و 3دن ه و `راخ داان وه[ﯿان .م دا ز$ر 3د&$ﯾ
ﯿ &ڵ ﯿ 3ن ,و &ڵ هڕ5+ $ﯾ ,ﯿ pرر $
,ێ6," ،م دوو $ڕۆژ ڕۆژ Sزﯾ 3,د$ون 36 .ﯾﯚ ﯿ ن ﯚ ﯚﯾ ن رﯾ Sون
&ڵ ردان ﯾ.و 6،Yم $,7ر ) ,او 6 5 .$و6م ر $
د Z 3$ﯾر خ)ر (,ێ ،ور>ر f6ودر ن .م
زو1و $رد Sد) 3$ﯿ,ا 0و د $د$ر"6 م 5ﯾ
د&$ﯿا. >0ور وز$رور داو ﯿ 6 ,وه , O #,ا .ﯿ
ر 6ش،ه 1د3$ﯾ ر زا ﯿ ﯚ ڕ$وا#ز ژو6ﯿ1921 1وددا
ر"ﯿ ن و Zﯾر $دﯾ,ﯚﯚڕش،ودوا 6وﯾ#ا ه 500 1ر زﯚ و" ر $
6وت6،م &ﯾ دﯾ ن &ﯿ ,ز $و$ر&ت .هر" #ﯚ ﯾ 6و 2) .ر
ر ن )ڕاﯿ( د, $ت ا ،م , 6او , 6ڕا ﯾ ر & $#> ،$رد5ﯿ Y
ﯾ 3ﯿ 0ﯿ و $وﯚ ڕﯾ $د 6م )و) & ) $#ن 6ﯿ$. aه
#رد $ن Zڕ$ب ،چ ه .و Sددا Zﯾر $ن د $ڕا&ێ.
ﯚ ﯾ ڵ ر ن )uوا ﯚ > را هز 3 4 6 $ه 35
181
6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن )ﯿ ن ڕ$وا#ز ون و وuوﯾ زۆر ه واو $7 $ﯿ pد $و.$
ﯚش و &ڵ , 6ڕا ﯚ,ن#Z .و 4Oن 36 j 6هر
" و و"ﯾ ,uﯚ ) رد1 $ور ور 6اق ﯚ ﯾ 3ﯿ و ز6 $اق،ﯾ
7ﯾل،ﯿ 5ن د$دا -و"ﯾ رز $ﯿ 1ڕوو ),5وو ,4ﯚ 6 .ورﯾ+
ڕادوو ران b 6ﯿ >و،دراو دﯾار دﯾار و6 .م هر "$و $د Y7و. .
ﯿ fدر ن) 3ف )5و 2ﯿ(و" S #رد#6 $ا 6ﯚ3ﯚر
> 36 6ﯚڵ &ﯾ#j135ا .در ن " و$ڕوا ﯚڕ ه و ت درﯿG
ودﯾ ر و وان ،ژڕﯾ>راﯾ و ر$ﯾ ن )$#,ه، 1ه& 1ﯚڕ6 .و0ﯚر $ﯿ fگ
د$ﯾ.ت6 :وه )ﯾ و76#" :ر و $ژور ،f6ﯾ دوو ﯚ) "ﯿ #"،دا
ڕ` $رس و) o1هزار !nوڕاد$ﯾ ` و .ﯾﯚ ﯿ ن `و ) )ﯚڕ" Sو
` ﯿ ن )#او،م ر 0ﯾ 3ﯿ 6ﯿ ز $ﯿ[ڕ د 6م " و"ﯚ
6اق دا#ا& .زﯾ ) ﯾرز و دوو د&6 ," ،ر ﯿ 3ن )ﯿۆز> ن واو
رد5ﯿ Yور 4ن 5ﯿ-Yه -nو$ر&و .$م $#ن رﯾ Y Sه و
"" fﯾ nﯚر0 $ڕاﯾ د$ه ت -دﯾ[+ﯚ ﯿ Sوﯿزا ه .و ,وا زﯾ دو.
&6ر ﯾ 3ﯿ ور 6اق ه 3د$د6 ،م ﯿ ه .ن &ڵ
ﯿﯿ ﯿ 3ن 6ﯚ &ڵ وان ڕوو ڕووون S3،و . .ژو6ﯿ
وا ز$ر د&$ﯾ ﯚد , 6ڕا و&ڵ 6و& , ،ور 6 $ﯚ و$رد$
ﯾﯚ ﯿ ن د$وێ 73 .ڵ ﯚ ﯚ 7ر $#ر هز $ر و&$ت وڕ,
6ﯿ ,ر#و 1و ه .و هﯿ 1وﯾﯚ ﯿ #) ,ا6 .م هز` p) !& $ڕاو
,5واو 6 ڕ ﯾﯚ 6 .وت و[> 3ر 1921ڕ$خ "
36 رﯾ و،و$ڕ$ق و$ر&ڕاو.
& رو , 6 1ڕا ز>$#و7،ا ه و)ﯾ0 4ﯿ ﯚو7 .$ا ) 35ور
رﯾﯿ &ڵ 6ژاو$وﯾ &ور $ڕوو ڕوو >و , 36ﯚ ن و &و)
"#ار ﯿ دوو ) ت >و هﯚ د$ﯾوﯾ دوژ #1ارﯾ Oزرﯿ+ﯿ,ﯿ ژاو
د$و#ا ژ ر $رز>و،$ﯚ ﯾ )6 . .1>ﯚ3ﯚ )ﯾ 1 4ﯾ &ڵ ﯿ 3ن
&#ا و$ڕۆ و &و د3$ورا )ﯾ) 4ﯿ,(gور 1و &
)`ول و)ﯾ 4وﯾ(داڕژاو و) و داوا ر ﯚ ﯿ+ﯿ,ﯿ و .0دﯾ,
د 3$ه.ت))ﯾ , 6 1 4ڕا(.ﯿ .ر& # , 6ر ﯚ ﯚ ه35و6 .$م
`و 1ﯾ ﯚ د$و , 6 ڕا رو& ,1ور$و f ,"،ﯿ و 7ا
و$د $ه 1و ،ﯾﯿ 5) ،5ر ﯾ 3ﯿ 6م داو .زن ﯾ روڕ$و.
7ا +ﯿ Gدو $ﯿ>ﯿ Yو0زﯾ6 $ﯿ> Z 1ر رﯿ،دv$ر 0) ,و$رو
& .ﯚهش 6اق 6ﯿ_3ﯿ رو ﯿ 3ن و .ﯾ 3ﯿ Zﯿaج دﯾ ن و ,7
و$ڕﯾ_ 13ﯚڕ Zﯾر ور،و "ﯚ ه.ﯿ ﯿ ن .م )uوا
ﯿ زن هڕ$د$د6،و ) $ش و 0ﯿ 6ﯚ
ﯿ )>5ﯿ 1او ﯚڕ Zﯾر _ ت &6رﯚ +ێ ﯿ 3ن زﯾS
3و .$وم رد $ن. ،ﯾ6 Yو1ورا 6وا ﯾ0 3ﯿ د$د ،دﯾ ن د_او
ر) S5ﯚ ردا "وو$دا `رارﯾ .ت#Z .و 4O$ن در ن 6خ و6ﯚ7و , $
182
هو،ود$ﯾ.ت7) :ا ` 46ول دا 46داﯚ و)35ﯿا ,ت،و O 36
Oزردا 46رﯿ +ﯿ Gو د3$و$داو6 (.$و هﯿادار و 0زﯾ ) ،$ﯾ 3 3ﯚ
ﯚ ن و6 S ،اق . .رس 1922د#$ارا ر وﯾ.و $ن
$#ن " وﯾ ن ),,وت , 6 6 :ڕا وو =ر$ت )ﯾ 1 4ﯾ ر 1
) Yو `ول و)ﯾ 4وﯾ(و ود ﯾ.و $ن &ﯚرا ,ر ` وj
)ﯾ) 1 4ﯿ0(gﯚر Sو ز )$#رو2 $ﯾ ن #ا .ﯚر2 $ﯾ )ﯾ 4ن داوا
ﯚﯾ ن داﯚ ﯾﯿ 0ﯚراو0ﯚر وداﯿ 6 Yرا و 1 6وان-چ 4ن و چ
ﯿ،-ﯾ ن )ﯾ#$دار ڕ"$و زه دﯾ-,چ رﯿ 6ﯚڕۆ) چ رﯿ 6ﯿ
)#دن .ﯾ.و $ن ه 35ازﯾ ر و6 ر ون ،م رﯿ چ و O Sزر
`و ر6 ,وه و GO .ود , 6 $ڕا 6ﯚu) ،وا روS1
p) ! 18دژ 6ر ﯿ ن و$د3$ﯿ ن ه 1و ،هروا 3ﯚ و6 .ﯚ3ﯚ 6 1921ﯚز
و)5و و Zﯾر ردڕاد$ﯾ و +0ﯿ زن >0ور ,=ﯚ 2وا#و$
رد $ن ﯚڕۆژهت رد .ز1 Sرا ) ڕ ن ازﯾ ر #وﯿ= د$و $ون،م
ه#1ﯾ1 Sرا رد +0ﯿ ،dه و راﯿ ن & 6دارد `وڵ وادارد زﯾ,
داﯿﯿ. رد$ ﯿ وهﯾ، هز, 0 6 ﯚڕ 40000ار$
هر ﯚر, Y $د ﯿ 3ن ور 6اق ﯿ.راﯿ زۆر #jا
) 1X,و ،ددا 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و هﯚز 6 $ﯚﯿ6 pوﯿ.راﯿ , 6ڕا
) 1X,و . .رس ه 35رو Sرودۆخ و$د $ه >و , 6 .ڕا ` 6ﯿ$#
ر 6و ﯿ7 Sﯾل و6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ) 5ر 6م )5و 6را ﯿ.
ه )>و6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن(د3$ﯾ Sون هر وا ازﯾ ر داﯚ م 0ر$ﯾ ون.
ﯚ ره! راوﯿ 6 ،Y1ﯚ 76ر )ﯾ #$دارو ،ڕا)ﯚر
د$ﯾ.ت):رۆ Zﯾرر0م ڕازﯾ-Yوﯾ ر ر$ت ر نﯿوﯚ"و
دوژ #1ارﯾ ن هﯾ ،و ﯚ ه .و ه 1ن Zﯿ ت ﯿ رﯾ ن 6د$د ر$ﯾ
ه$#1ﯿﯿ ) ).0ر$و"(و )15ﯿ ر د$د "و ` ﯾ>ت ڕ $ش
Zﯿ $رد Oﯾ, fێ 6و` 6ﯿ $#واو د$ا 6 Yرز$ڕۆم و ﯾزﯾ#و ز $
دا&ﯿن$# .ن را >ر 6م 0ﯿ 1.1وازوازﯾ ﯚ ڕا&ت .ﯚ ﯾ ه وﯾ1922 1هز $
ر،ﯾﯚ ﯾ ن 6ﯚ &! دان وڕاو ن وﯚ و" "ﯚل و"jرو دۆل ود$ر $هش د.
7ر $#ر هز6 $ﯿ+.1ﯿز و" & دۆڵ ود$ر $ن ﯚﯾ ن ,4ﯿ1ن و وuو
ڕ $ن ` > 36ﯚڵ ڕوو ڕوو د$ﯿ> 3[ 6 1رد,) $د وو=
ر$ت & 6ڕ ڕ$زا #د$ر،و)ﯾ6 13& 6 4ﯚ3ﯚر ) ر 6ﯿ4زاا.
و$داO،ول و` , 6 2ڕا ان هﯚز $ردر" و 6هو .ر $
ه ر ،1922 هرو" دا راوﯿ،d1ﯚ و$ڕ 13 $ﯾ 6ﯚ
)35ﯿا ﯾ 3ﯿ # `" `2و 7ر #ار ﯿ ڕ$وا#ز ` .ﯿو. .
ژو6ﯿ Yره S.و 7 Zﯿ ،او )اوزد ﯿ( .0و داا .ازد ﯿ ڕا ,و
د$ﯾ.ت :ڕا[ د $دا&ﯿد ر و .و .0ﯾ هز$ﯿ0 pزﯾ$
` .ﯿ>و6،م داواد و$ڕ )$#ا .ه" ) $#1و 6زد ﯿ )35ﯿا
& .و" ﯚ 2ﯚ ڕا : 5هﯚزوﯿ $ر" ،ﯚ 1و ،ز ،.$ه و=) ،#$د$ر،و
183
دv$ر $هو ورو و+ﯿ 4ﯿ `ﯾ Yﯾ ن ,د :و $وا و$رز ه وﯾY
زۆر هﯚ ن GOود $ﯾ 3ﯿ ﯾ ن 7ﯾ#ا0 .ﯚر Sر> 3[ $ر
هز $ر هﯿ0 tﯚر` $و#,ان ورر $ڕاﯿﯾ ن دا&ﯿد و هڕ$ﯾ ن
$`Zد$د3 .و6 ,ﯿ+.1ﯿز ﯚﯾ ر ڕاﯿ ردراو 6 ،و . o 6 $ت زۆر
د $و,وت6 .زد $ﯿ ﯚ دا&ﯿد p` 1د $رو = .و #jا
د$ﯾزا 6رو ڕ 37$ر رزۆ رد $ن ه ڕاد$ﯾ هﯚ +Zوم و دواڕۆژ ﯚد
6وان و ﯾ>ت دﯾ ر و ﯿت و o 6و د 6ﯿ+.1ﯿز . $د$ﯾ ) pﯾ ن S3
م #Oودا و" ﯾ &ﯚڕا ,رﯾ و1و &ڵ 6ﯿ 1908 ab1د,) 3$د
ودواﯾ س و رز ,ره#او ڕ دﯿ & 1915-1918رزاﯾ و ﯿ4uﯿ ,ز $
ﯿزام و ﯿ6 3ﯿ#ار د$ر ) $ﯿ(-و f .وا،زاهﯿ$ن ه 35ﯚڵ 6ﯚ
&ﯾ>و .ور 73ڵ و 35ﯿ6 4ﯿ& aڵ هز $ﯚ
`دڕ 3$ڕ د$د و 1920م 2و $زﯾ Z Sﯾر رد 3ور ﯚ ﯚڕش دژ
6ﯿ+.ﯿزﯾ د$د$دا .ڕۆژهت,4،ﯚ 1920دژ د6 $ﯿان ڕا)ڕﯾ>و ود$ﯾوﯾ
,#>ر ﯚ ) ،1>,و6م ر$و و ه 3رد6 $م 2ﯾ 1ور
ورووژاو د$د,4 .ﯚش و$و ﯿ 3ن داﯚ 5+ﯾ ,ن ,و$رد&$ت.
ه وﯾ1921 1رو,4 1ﯚ هر " و د 17رد 3ر ﯚ،
4Zو6ان 0ﯿ >و6،$ﯿ+.1ﯿ 3ﯿ# 5او .ﯾ 3ﯿ هر"6 #ﯿان ز$ﯿ Yو
و) واو واردو 6ﯚردۆ ر ڕﯾ .ﯚ ﯚ 6اق ﯾ د $ت ،دژ 6ﯚر$
ڕووداوا و،و6م ڕ$ت 6م د$ژاﯾﯿ زۆر هﯚ 6و ﯿ و ان 1ور
6ان و 4Zو$اﯚو 36 .$رۆ رد د$اﯾ و$زع و رو دۆ ﯚﯾ ن
ه# .اﯾ ،ﯾ>ت &6ر ﯿ 3ن روو> ن -رد S $و"$#و!
ﯿ 3ن هڕ6 $ر ﯿ ن وﯾﯚ ﯿ ن و 7اوﯾ ﯿ ن ﯾ دوا ﯾ#ا و$
bر 6و )ﯚ" $#و .$ر6م و$ز 6 Zﯚ دن ه Yو ) رز& و داوا ر
ر6و ،ڕا ,و ))ﯾ 1 4وﯾ( ر$دﯾ xاو " و [ ﯚ .Yو$
) ﯾﯿز ,7 922 ﯚ د$و$دا رﯾ ) رز& ﯿ 3ن ز$ﯾ1
داﯿ35ا ) رﯾز& 6ﯿ ,ر 5و$ش و ﯚو#j .#7 j$ا هﯿار 6ه1uاو
" وﯾ Yوو 3 6 =و د و 3ر )دوو3 7ﯚ(ﯾ رد $ن واد $دراو ،
ر ن رد 3ن دا .ڕا3ﯿ#ا هر6و0ﯚر6 $زد ﯿ 73ڕا)ﯚرت
د 1X,)،د$م ود$ز& ﯾ ر ﯚ 6ﯿ#ار رد 3ن دۆخ وه,و ) ن 6ﯿ a
ور 6ﯿ ,ر Xزورزۆ د S .ﯾ.و $ن هر دوو د$و , 6 ڕاو
> 36ﯚڵ ﯚ وو =ر$ت ر) 0ﯾ6 27 3 6 4ﯚ3ﯚر ﯚ ﯚزان Y35X.
,دن )،ڕ &ور $وﯾ ه3 $ت ر $ا >ر دژد$و$
ﯿ# 5ا6 .م 0ر$ﯾ 1و1ڕ ` $و د$و> 36 ﯚ S و)#,او رۆژ دواﯾ
و ،ژﯾ د$و واو ﯚ ﯾ ) Xت ود$و , 6 ڕا ﯚزان و 1د$و ,ﯾ ر &و
& ﯿ$و 5رﯿﯿ 5ن درا .م 6م رد 3ن و و 1و 7$دارو
دﯾ#1ارهﯚ س ورز ) 1X,و)&ڵ )ﯾ & 6 4ڕ ڕﯾ,وت 6 13ﯚ3ﯚر(داﯚ
د. م ور رد 3 ر Oزوور و" ,
184
.ا >ر ﯚزان د ,>) $ت ،ﯾ 3ﯿ هر"` #رارو وو 3 6 =
ڕOزوور هز $رﯿ ڕ$وا#ز ﯿ.ران و S " .وو =د) 3$ﯿ,ا،و$زاڕ$
)دا&ﯿر( ،ﯿ.را ددا دوژ 1ر ن و &زﯾ ) ﯾرز Zد هش
دن ود $و# $ن ) ﯾ& ر ن ،ه و 1ور6 $اق ،ﯚ[ ڕﯾزن.
)ر{& ،زﯾ ) ﯾرز &زار 3د > 6 3م د3$ور $د$ر! د& $ﯾ.$
زن ه 35و$زﯾ د$ر$و $و ه ش ز$#د6 . $وﯚزان ﯿ.+اف )15ﯿ ر
د و ﯚ داﯿ Yد )ﯾ ،3 6 1 4دv$ر $رد5ﯿ Yر ن [درﯾ6 .Yم
)15ﯿ ر$# $ن و& 5)$ێ ا .و$زاڕ $هﯿز 4 6 $و ر& 6م #>ا
ر ﯿزا ﯚ دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (YڕO $ﯾ ت د$زا 36 ،و$زاڕ $د$رﯾ دار
6ﯿ # `aو " و $و [ رز.0 .و6 $م ﯚو$و ر) uو Yو
وادا و ر$ت 1ور,O $و ت ﯿ7 Sﯾل دراو3 6 137 6 .
ﯚزان Sد) 3$ﯿ,ا ,دوورودر& =ﯚڕدرا) .ﯾ 24 1 4ژو6ﯿ 1923
6ﯿ4زا&ﯾ ،وو)3و وﯾ وداوا رﯾ رﯿ ) .0رز& و داﯿ Yد .م
ر$و $د#5)$ا ﯾ 3ﯿ و رﯿ ﯾ 3ا وا 7زﯾ pو$د،Y1 $واداا &6ره و
و $ﯚ .دواڕۆژ وو =دوو `ﯚ ڕﯾ,,و Yو زﯾ & pت )&ﯾ( ﯚ
داو$ر ﯚ و$ﯾ ڕێ 3 &),و6 (2م 0ر$ﯾ ) ڕﯾز& و+ ﯿx
از(& Sر $ن رﯾ ن و$د$ر ،م را د$ه35و& .$و) )ر
` 1وڵ $#ﯚ ن 4Oن ﯾ دوو س #6ا 1ﯾ ن م &و) دا
ﯚزان زن Oزوورﯾ ن ه.
Zﯿ4ت 6ﯿ1ﯚﯚ1،ر رﯿ ،ڕا ,و و ب وﯿ>& و )ر6 0ﯿ Oa3ت
و & 6دار O 46ﯿ ,ﯾت د ، $رد $ن =وو وڕ G$و Zد$ت وو 0ﯿ واز
ﯚﯾ ن ،د $ﯚر $و ڕ"$ﯾ ڕا3و ﯚ(.Yم ﯚڕاﯾ) .ﯾ 4ز $هﯿt
0ﯚر $دد $و,دو$ﯾ#ا ر $و$زﯾت و ردۆ رد و 6ر ﯿ ن Yو ﯿ 5ﯾ
و ،د3$رﯾ )ﯾ و)ﯾ#$ار 7ﯾﯿ ن 4ن ،ودﯾ رﯾ,دن
رد $ن و" ن وZڕ $ن`،ﯾ 1او ،و> X Sو&ﯚڕو چ ),ﯾ
ر اﯚو .$ﯿ و ﯿ و 6 S3م ﯾﯿ و$رﯾ ن &ت 6م واد$ﯾ و هﯿt
0ﯚر[ $رو! و" و ﯚ هﯿ tه و وﯿ رﯿ ڕ ز `),دن
ﯾ>ت،ودا&ر ودﯾ Yو" ) ،وﯾ ن واو $ﯾ 3ﯚ 35& .ڕ." $
ر6و $ڕا ز 7ڕ رﯿ ،ه ,ر )ﯾ رد $ه وو ر ز ن
S 3و$ر& Yز ﯚﯾ ن 4,Oداد (39 &)$زن n
ر$ت ر ن و ،ڕا Oﯚ م $ﯾ د$ر) :زورد1ﯿ ﯿ،Gم هﯿادارم
دواڕۆژ ,ه (.هرو $دواﯾ داﯿ1ﯿ 4ن رﯿ را)3ﯾ " Yو$اڕ و )5
ر :5X0و"و, $ﯚ رد $ن ر#1ا )) ن ورا( ﯚ ,وﯿ ن
31و$و ﯿ ,ت ر ،و ه د3$ر 6و$ﯿ) 5ﯾ 1 4و>&$و،
` #Xاو 2د.
185
) رز& و
186
دژد$و $م هﯾ ،3هﯿﯿ ن د $ر & 6 $#ﯚڕ 5ﯿ`2،Yﯿ ن ) 6اق(
و jز ,$واو 8000س داﯿ35ا 6م &#اﯾ ن و" ڕاو ن .هروا 6 6و
1924ﯾ 3ﯿ 7ڕ ﯚ ﯿو$ﯾ ردu) .وا ) 5ﯾ 3ﯿ 29
[> 3رو6 15ﯚ3ﯚ،رﯿ "ﯚڵ د 6م و"ﯾ ﯾ 3ﯿ داوا ,ﯾ و د$د
0اب .0د .ﯿ .5) S3ﯿ د,) $د ڕدO،و#ا ڕﯾ,وت 29
6ﯚ3ﯚ ﯿو$ﯾ) ز (f+و،د$وﯾ#ا 0ﯿ 9واو و ﯚ و$ﯾ
ر Sاو) و (fدﯾ ر د`،رارو ه ,0>0د ﯾ ر
وﯿ# 5ا ڕا)ﯚر 4ﯿﯿ ,ﯚﯿ1و $و$ﯾ)&زارش 4ﯿﯿن b-ﯿ ¤9 0
(f+و 1ور 6 . 1م ﯿﯿدواﯾ ردان $#ن و , 6ڕا و#jا
ژاﯾ & 1925ﯾ 35و .ڕا[ رد $ڕا[ رد$ﯾ ﯾ و .زۆڕاﯾ ,
) رز& Sودوو د رد ون،م ﯚد ر و زۆراﯾ داﯿ35ان Zڕ$ب
و O،ﯿ#,ا رۆ" ,ن و& $#ه,وو ر"` ڕﯾ .ﯚ #jا زۆرﯾ ن ر
زوان ون .م و0ﯚر4 $ﯿﯿن & 6دارو،رد $ن ورد $ورد)$ز$وﯾ ﯿ و 5
و ﯿ ن د $ردا د&$ت و زﯾ Sرۆ" ,ن ﯾ>ت رۆ" ,ر 4ن 5ﯿY
ﯚﯾﯿ ن رۆ" ,رد &ﯚڕﯾ 7 , 5(.Yﯿ+ان دv$ر $رد5ﯿY
` ,و و د$ا 6م ﯚ .ﯾ ،5,ر ﯚﯾ وZڕ$ب 5ﯿ،Yﯿ
6ور و و و" رد5ﯿ Yو6وا ,3هﯿ&tﯚڕا2 .#ﯾ دﯾ ,هرو$
4ﯿن .د 1و&6 $ره و ﯿ `و ر" و.ێ ) 6ﯾ Z 3
و$دﯾ 1Xو ,ر ﯚ رد د ,"،$رد $ن ) o1ه) 6 3ور ) $رز&
)6 .Y1#,م ژ ر$ﯾ ،رد $ﯾزﯾ #د$هO 1ﯿ ب>-ﯿ#, O :1ا رد ﯾزﯾ#
ڕ3$ﯾ Yردن ",+ز6 $ﯿaم ون د$هﯚ Zر $ﯿ ن و b $ر 6و )و"ڵ
د$و).$و$ر&ﯿ رد(&6-ر ﯾزﯾ#ﯾ ن Oﯿ ب ا ن 6و ت 6م ﯿ> " ار$م
د$و .ر6و$ش ڕا وڕا ` 6ﯿ $#واو رد $ن ه# 35ا ر,ر 6ﯿ, -
ﯾ[ ر"ﯾ و$ﯾ ﯿ .Yرد $ن & 6دارﯾ و$ﯾ ڕوو)u5ون ڕووڕوو
6م & 6دارﯾ ور د$ﯿ Yدﯾ رﯾ,او ردﯾ ،و)ﯾ6) #$اق(و$ﯿﯿ.
رو)u5و زۆردو $وهر" #ﯚ 2ورد$ڕۆ م د3$و $ود 3$و و"
ﯾ $`Zواو ﯚ ﯾ ).#
& .دﯾ,ش هو :وردا دv$ر 5و "` داﯿ35ون6،وا ور
ز& ور $ژﯾ ن [ڕ د$ن ڕ زوان ،ز ﯾ `و ،وڕاﯿ3و ه و"ﯚ ﯚو 6ور
&ڵ رد ) $ڕﯾز& Oر و ردﯾ 1رﯿ) ،ﯾ#$ﯾ زۆرﯾ ن هﯾ O،ﯿ#,ا
6وا ور زﯾ uو داﯿ35ون ،ڕﯾ ه و زۆرﯾ ن &ڵ رد6 $ان
هﯾ1 5 .ور و" ﯿان 6م دوو " ر ,دژوار f .$وا
و" 7ﯿ +دﯾ رﯾ,او ان هﯚ5ﯿ ن وو$رزان،ان هﯚزوﯿ$و ﯾ n
0ﯿ 1ر،ﯾ ن ان و $ﯚ `ﯿ +و0دو` 6 .ﯿ4 $#ﯿﯿن ،ه3
و$ﯾ رد $ن ﯿ دژاﯾ &ڵ د$ $ردا ﯿ د$ر $ﯾ ن
ۆ vرد ڕ "$و 0ﯿ و> 36 $ﯚڵ ورﯾ 6و د$ا #ر0م
)ﯾ& #$ڵ س و رﯾ ن د $داو .ﯿ 0ﯿ و$ﯾ ڕ 6م ` 6ﯿ3) $#و
187
هو و6و دv$ر +ﯿ 4ﯿو 46وێ ه و6ﯿ) -واﯾ رد( ڕوو
ڕوو د$وﯾ&6 Yر چ ﯚ"و،م ڕاد$ﯾ واو ر` 6و وا`9ﯿﯿت
و ر,رو ,"،هر" S #د$ﯾ .ت& :ور$ﯾ o 6 Yو 6ر$زوﯾ ن &ﯾY35
ر ﯚﯾ واو $م و$ر&) Yﯾ#او )`و ﯿﯿ(,ڕوو ﯿ Yو ،وﯿ ر
د$ر د$دو د$زا .م رﯾ :رد $ن 6ﯿ_a3ف ` 6ﯿ $#زۆر+ , .$ﯿ 4ﯿ
ود$ورو) 35زﯾ ,و ازﯾ ر) د 3ر( و $ﯚ و6 ا`،Yزﯾ$ ,
0و$ر رد ) $رز& ) .Y1#,ر 0 $ 6و$رد $ﯾو $د$اﯾ م
> ~ ` $ 6ان .دژ ه .وه 1ن ) 1X,و ,رد ڕ 1واﯾ
) رز& ،د$ﯿ +دﯾ,ش )ﯾ ,د$او1 .$ور $ﯿ و" &5ڵ 6ان
وورﯾﯿ1 ،ور $و0د1 ،ور $رﯿو6اق داواد$ن هﯿ tم وا
1ور د$ڕ"$ﯾ ﯿ4 f .Yﯿﯿن .د$ه 1و $رد ) $رز& و
) ,زۆرم(ﯾ 20ت 0و$ر رد 3ن ) .Y1#,ﯚر4$ﯿﯿ
و$ﯾ ر" و&` 1و ` زا 6ور و ،5,ﯾ>ت ﯿ وون و
و_5)$ا ﯚ ` .راخ دا $ .دا ه4 >ﯿﯿن ﯚدو $
و ه و6ﯿ -و$ﯾ 6ا` `دا)ﯚﯿ Yو دروو د $د3$وداوﯾ Yو.
ژ ر$ﯾ زۆر م ) ﯿ وو ( د $و Z .$ڕ $و $از د :Y$رﯿ
ر6اق ژ GOو" و$د د$ر3 $د$زا2 .Yﯾ دﯾ ,د3$ﯾ
زوررۆ ﯿ -د :Y$و " و$د د$ر ) $ﯿ ن د$زا 2ﯾ ن چ
د$و(,ه 3ڕ>$ﯿ 1وان ر$ت د$و رﯿ 6 3اق 6 .م
ﯿوﯚ"و و ﯾزﯾ#ﯾ ﯿ pد$ا #وزﯾو .$رد+ $ﯿ 4ﯿ ازﯾ ر د 3ر
و"ﯾ ر$7وا3ﯾ ر ڕاو=را 6ﯿ+.1ﯿزﯾ .Yرﯾ ﯿوﯚ"و ` Sزا
6اق د$را،زۆر3ﯿ Yر 1ور" و& 1ﯿ Yﯾ ن )ﯾ #$ﯚ ﯾ و
ه ﯿ 435ن )ر 3ڕﯾ .و & 35وه و و4 .ﯿﯿن .ﯾ داوا رﯿ ر$ت
دوو Sازﯾ ر &ڕاو,O $و رﯿن،ڕا ﯿﯿ و درۆﯾ.
ڕووداو رﯿ`و و$زﯾت ودۆ روو 2واز 2ﯾ .ا رﯿﯾ ) رز& و
#زدو , 6 1924 :ڕا د$م ود$ز& S 72و$ر) uو دواﯾﯿb 6 Y
)ﯾ #$ان ه ووﯿ 4رﯿﯾ ودو ،و ر,د 6م 0ر$ﯾ هﯿt
# Yو $رد 3ن و،د$وﯾ#ا #>5ﯾ ن داﯾ Gود$رهم ر& .ﯾ
ﯿ`2nﯿ ن ` #و .و) 6 .0 36و) &7 # $#ره .دﯾ 1و7ره.
ر &>وﯾو .$هرو 4ﯿﯿن ,ﯚﯿ1و $رﯾ Sور&رم و،ﯚڕ Sڕﯾ>ر
#>5 _و Z :ﯿ # #و jز$و $رت ا و,Oو ت, ،
ﯚ د$ر)ڕا #وﯚ دوور او$ﯾ ر,دن )).ژ (9 & $#ڵ و O
4ﯿﯿ ,ﯚﯿ1و $ﯿو$ﯾ ﯚ ﯾ ﯚژﯾ1و $ﯚ ،و" ور و(f
ر 0ر" و& 1دوو ر &! و6 $ﯿاق داو (1) .$دv$ر د 2 $م 25ڵ
ژ) ڕ 3ر,ر و$ﯾ 314و(2).$داوا Sﯾ : Y3ر&ا
ڕ"$رد ر) ﯾ ر $دv$رو ڕﯾ$د Zدات و )رو$رد$و7ﯿد
` _ ن دا ،Y1دﯾbت ,ێ وز رد ز 7ڕ ر6 0م .Y ,1
188
6رﯿ> ،د 3ر و4 .ﯿﯿن د$ﯾ.ت&6 :ر # `2Zم دوو ر0
,و"ڕ4 O.ﯿ ر ﯿ ن Zڕ $ن ) 3 اﯾ. اﯾ
ﯿو$ﯾ) 0ﯿ (f+ 9ﯚژﯾ1و $ﯚ ﯾ ﯚ،هرو6 $اق و 25 $دواڕۆژ
#6ا 0ﯿ 9واو و$د $د$ه ، 1ﯾ. ) fز ر6 0و$ڵ و .م
ر6و$ش 6 Sاق 1931ر ﯚ &ﯾ ﯚ د3$ر 7ﯿ و7ره.
رﯿ ڕ$زاﯾ د$ر و` .ﯿ رد $ن چ ه .و ه1ه. 1
ر و 4 Oﯿﯿت )دوو3 7ﯚ( رﯿ . .# `" `2ر 1925دواﯾﯿO Yول
و` 2ﯚ ﯚ ` ~ د ﯾ 3ﯿ ﯚ ) [6 رد ) ڕﯾز& را >ر S 7و$ر&1
) وا،وت Zل ه، 1م ﯾ 3ﯿ ﯚ -ﯚ م ر$ﯿ 5ن دا .ر" و&1
5,ر ر" و&) 1ﯾ #$وت > jد` .ر 1 =راﯾ
رﯿ " 4 Sﯿﯿن و داوادﯿوﯚ"و د$و ﯚ ر$ت ر 0
4ﯿﯿن ،ر $داوا رﯾ ,رد د$ر>ێ) :&،ه ورد $ن رﯿ چ
! و"6 و 7ﯿ ون ،ر ن و Sو$رد&$ن6 (.م هﯾ 3رﯿ
در=اﯾ د$ﯾ دواڕۆژ و و6 $وان ر رد $ن رد$وام و ،و و0د
$#دن. O د$ژﯾ ن 1ور $ "ار"$ رد $
Sو$ﯾ)(f+ 9 0ﯿوﯚ"و داد& ﯿد$و2 ه ازﯾ رو ,،ﯾ
2هردوو 2ﯾ ن ر$ت ,و fه &ﯚڕ .هزار دﯾ ,
ﯿ-ﯿ 6ﯚڕ و" رﯿ ه،Yﯾ ن د$ران وه $#1دﯾ,ش ژران.
ا >ر 1925داد& 4Oﯚ ر6م 1ﯾ ﯾ ر و$ﯾ ﯚ هردوو 2ﯾ ن
)ﯾ 3ڕﯾ"$و و)دﯾ رﯾ,د 1ور ﯾ ر $ان رﯿو 6اق( د$ر"ا.#
د> $ر ) 1925ز (f+ڕﯾ$د ڕا[ رد4 $ﯿﯿ )#د .رﯿ و
ﯾ 3ﯿ 5ژو6ﯿ61926 Yﯿ4زا )ﯾ 4دوو 2ﯾ ﯾن ﯾ ر و$ﯾ `وڵ د.
ر" و $ن:
f+در ام [1624 > 3 1ب را ¤9 0 & :f+ ¤9 0زارش 4ﯿﯿن b-ﯿ
را#،ت)-711،147،400ژ(1925 ،
ﯾ 3ﯿ >ﯿ :$#5531 ،ﯾ4Z .و :ه وزارت ر 42480ر$ه ،1246ه
ر 4 371 0ره ،4193 ،4192 ،4162 ،4157 ،4149 ،4141 ،3407 ،3384 ،1010 وزارت
،788 ،7782 ،7781 ،7772 ،6526 ،6467 ،6369 ،6360 ،6348 ،6367 ،6346 ،5069 ،5068 ،5067
_ 3 ،9006 ،9005وزارت ا ر ر 0ه #1ال )/واس 4/10/ر$ه ،815 ،782 ،781 ،745
.818
189
د 3ن و ﯾا 1د: ،$#ا 1د) ر# 7، 4ه "پ >ﯿ، ﯾ 3ﯿ
وده .03،ر.دراﯾر) ر # ،(1919،fﯾ #درد5$ .3ر ﯿ YاX1ﯾ Yز 3 1914ن
.0 ¤3 1920ال# 7.ه#1) 1061 ،ن f4 ،(1920،ا ر در د 3ن 10ب در!10 ¢
زرگ¤3،ا ا.0.ر )#اد(1919 ،زار Xز ﯿ 1 Yط ﯿ YاX1ﯾ1919 ،Y
ژور ا.ام f6در ر ¦ $رﯾ وﯾ= $درد 3ن )#اد(1920 ،د37ﯾ ددا و` ﯾ9وزا¤
دم ﯿ 8ﯿ، > ,ت در ر$و~° ز14ژو(1919،$)1919 > 3[31 Y6
ﯿ 4،ر#1)2432،،10$ن > , (1879،ت ﯿ Yدوت ا+Zﯿ¼-ت ) د $ا 3+.ن ودوت
7ا،در ر` $ارداد ،$bرﯿ G3ا ،1921 3ﯿ 4،ر#1)1$ن (1922ﯿ ﯿ ¤ر 4وزرا
ور زﯾ 4،`n3 ، Sر# 7،3 $ه ))1641،رﯾ 27 ،dرس (1922 رbn3 ¤X0ﯿ Yدر ر $و~°
n1ا dزان در ر $ا ر ورزدﯾ8،1922-23،Sر +ت ،و)ﯿ pﯾb dرات )ﯿ 4ن،
ﯿ 4،ر# 7،1$ه #1) 1814ن (1922
~ 1در 0دوم :ﯿ#ار اZاب0 ¤3،ج 3ﯿس )#1ن (1938 ،ا ر j £،ز n£
4ل،ا2) 19273ﯾ[زﯾ!) ( 1929 ،ﯿ#0 )S3ا $#113و : £ﯾ 3ﯿ و fOوf7
ور ﯿ 4،ر ،1981 ،17 $ﯾ) Y3ش ،ز #ارس 1ز 9 £ (1918-1926،f8 ¤Zت
ﯚزان :زﯾ 3ﯿ درﯿ )1918-1923 ،jﯿﯾر (1976،ا3ارت ه ،Yﯿ ﯾ 3ﯿ
درﯿ YاX1ﯾ#1) 1900 -1914 ،Yن(1976،رو درﯾ ,وﯾ)،Yدﯾ[ 4+ﯿ #ارس ﯚزان(
د& ¤3$ردن ﯾ Sو+7ﯿ0 d,ﯿ>+ت1Z -،ان دﯾ[)) 1919-1939 ، X 4+ﯾ. ،(1953 ،Y31
.0اد #ز ،ده ،ر Xو#1) XZن(1957 ،دا+ﯿ.ر.ه،دو ڵ د$د 3ن ،رب ﯾ
ا7ﯿ #1)1918-1920 ،ن،(1921،رﯾ uرد هاﯿ نX40،ر ار 31ن ،1 #+0،ڵ اول-1919،
+ "اp>10، #1ن،ﯾd ور از (1971،+)1918و#+0دوم
د ))،رﯾ ،(1979،dو رﯾ :ا [ار 4Zوﯿ#0 ¤ﯾ #+0،#دوم)،ﯿ،+&+3ﯾ 3ﯿ
دZ$اقn) 1914-1932،رد (1976 ،ر #ﯾ ، Yر ا رﯿ Yا1وﯾ X0 ،1925 ،ن
اaم ازا b9د )ﯿ 4ن +8اﯾ#1) Yن ،(1927 ،وا ،ار 31ن ،وﯾ : X39 ،Y+ﯿ YاX1ﯾ،Y
#1)1914-1917ن (1930،وﯿ YاX1ﯾ :1917-1920 ،Yردﯿ 9ه )#1ن.(1931 ،
ﯾ ددا 3ن:
-1ا 23 ¤ 13b7د > ڕو &#ﯾ.ر 4،ن ) )1917-1918،ﯾ275 ¤-n8 (1972،Y31
2 fbار 31ن ¤3وا.259 ¤-n8،
رخ 16ا 1918 >3ادرا $ﯿ وزارت ا ره،#1 -2ال )/واس¤ 4635 )781 /10 /
در#اد.
ر 3407/371 0ﯾ ددا رخ 22ا 1918 >3ﯾ Yﯾ.d, -3و$زارت
190
£ -4درا #3اد fOدرﯾ ﯿ $ازازان ` رص ،ﯾزﯾ ،#ز اﯾان ،واز ﯿت واور7
دﯾر& ر 7و2ا درﯾ ﯿ ) $ﯿ.
Z-5ا fر ازا aZﯿ ¤ژال د £ب 1ن #اد در bم &اه اﯾ Yﯾ 3ﯿ ` #دارد
ده را ,O -اZاب `ارده #ا n3د $ﯿ,د-#وﯾ+3 ،Y+ﯿ.266 ¤-n8 ،d
-7ه 4ن.
ر 0ا ه#1 رخ 28ا 1918 >3و$زﯾ ر¤ ،3384/371 0 -9وزارت
.8-7 ا ر¤-n8، f4 ،130 ¤-n8 اX1ﯾ،Y 4ﯿ5ر#،اد،وﯾ،Y+ﯿY
ر4149/371 0ﯾ ددا ` :ن ا ﯾ $#1ﯿ YاX1ﯾ Yرخ 16اورﯾf -10وزارت
4°،1919ﯿ 8 ¤4ﯾ ددا Q14>O 8ﯿ ل +ﯿ 4ﯿ.
ر ¤ 4192/371 0رخ Z$# 71919> 3[21در وزارت !10و) : -11وزارت
وﯾ.Y+
-12هﯚ 6م ﯾ fون )ﯾ#$ار) ون( و#Zو -ﯿ6 #و 6و 2ردوو
ﯚد دوا و$دورو. 0ر$ﯾ ن ﯚﯾ دا ،ڕ$وات 6ﯿX,3ﯚ4
1908ﯿ)Sﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ (`$دا ﯚ ﯾز ) رﯾ` dوڵ د ،ه ﯿ #و و6م
و S$و 1ر$ت و #ارون زﯾ #د 1909 د $و-13 .$
6و&ﯚ vر وﯿ &ﯚ vر)Oﯿز ڕادﯾ ,ل ( 4Zو و$ڕ6 ._م & vر $دژ
ﯿ ) از( ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ(`$و و,Oو و 3ودوو
+0ﯿ dه=>اردن و ﯾ ،ز ) $را6 13ﯿaم و دﯾ7 1ڕ وت،
2ﯾ .ﯿ د$د6 .و6 ،وه& $#1ﯿو& 37ﯚ ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دو ر `$و ﯚ ﯿ 3واو
13 ,7رﯾ Sو.
> 3[ . -15ر 1914ﯚ د $ردا& 1ﯿ YاX1ﯾ15) Yﯿ ر ﯾ ر داو.
)&6رم ر$و $د1ﯿ وم رد 3ن ر ﯚ د $د $و2000000 0ڕر "#ار
دژ 4Zﯚ ﯾ#ان د G1ودﯾ 1رﯿ G5د$وﯾ15) (.ﯿ ر $ڕ$ت و .ژو6ﯿ1918 Y
" )#ت ﯾ 3ﯿ داوا ا دا ﯚﯾ Sو و $رد $ن داﯚ ﯾ &و $ن
د#ا .د$ﯾ.ت ) 1X,رد , 3ر ﯚ هرﯚnا 3 6 ,را >ر ر
6م او ڕاد&$ێ .دواﯾﯿ pﯚڕز& رد رد 3ن &15) Sﯿ ر ﯾ 3ﯿ
191
و7ڕا د .وا ال )/واس3432 )745/10 /داددا 3ڕﯾ,وت 6 19ورﯾ1920 +
ر$ت رﯾ، ) xو) ،14/5006دادا 3ڕﯾ,وت 14ژو6ﯿ ،1918 Yگ،و$زاڕ$
د$ر$و26783/44 )1010/371$و،27510/44و$زاڕ $د$ر$و f4 ،4192/ 371$ر $ن
)2ڕ،8 $وﯾ ،Y+دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ)2،(Yڕ.130 $
-16و$زاڕ $رو ر ه #1ال )/واس` ` ،2614 )/10/ز ڕﯾ,وت 6ژو6ﯿ 1919 Yو$زﯾ
ر)ﯿ ر رو ر د$ر$و $ه #1ﯚ &زﯾ و#j ا،ه و)ﯿ ) uڕﯾ,وت 20
-17 1919رﯾ ) xﯚ ﯾ. d
ژاﯾ 1919رﯾ ) xﯚ.ﯾ ﯾ 3ﯿ>ا 4Z ژﯚ Y35X.ﯚ
داﯿ Y35د6 6 .م ﯚ,$.ﯚﯿ1و6 $وڕﯾ .ﯾ و واﯿ 3و 3اێ
Sو$ر& Yر ) ون( و د 3ر و"ﯾ S 7 ،وواﯾ
4Zداﯿ Yن .ﯾ1 Sر $ن )15ﯿ ر د و 1ر ر ژﯚ
-18و$زاڕ $د$ر$و$ ﯚnا ) رﯾ dو$ر.ێ ور0م 4Z 7دﯾ nع ,ت.
،4192/371ﯚnا dد$رون ز ر$ت رو ر ڕۆژه و$ڕا )،ڕﯾ,وت
[> 3ر 1919و$زﯾ ،ر$ت رد 3ن.
-23ال )/واس 781/10 /ڕﯾ,وت 32 1919 2رپ و$زاڕ $د$ر$و> 36 $ﯚڵ.
-24ردا"وو د$م ود$ز& وت)2،ڕ.67$
-25و$زاڕ $د$ر$و 4192/371 $ڕا)ﯚر وو =ان #6ا )ﯚ ﯿ 3رد( ود$و
، 4Zڕﯾ,و 10ژو6ﯿ ، 1919و ڕﯾ,وت 21ژو6ﯿ 1919هﯚ ﯿ& ،+زﯾ
) ﯾرز ﯾ 3ﯿ .
192
دد0،6 $ﯚر Sو$ر&او $و= ،وو #+0 ،دووم )2ڕ34 $ه و.$ -27
-28د&$ﯚﯾ د$ﯾ.ت )ر ڕۆژهت ﯾ #وﯾ هﯾ3ﯿ ن , 6ا& ,"،ڵ
رد $ن ﯾ Xوێ چ رز $ﯿ S1ﯚ 6ر ﯿ ن 1Xو،$ﯾ.و و 6 (.ر،
و ر)2 $ر $د71 $و.78
193
-42و$زاڕ $رو ر ه#1ال )/واس10782/ﯿ ڕﯾ,وت 23د> $ر j 6 1919
+ر$ت رد 3ن$# ،ن.
-45و$زاڕ $د$ر$و 5067/371 $ڕﯾ,وت 28ژاﯾ 6 1920رد 4ﯿ رﯾ
) ﯾرز ،ڕﯾ,و 7 3ﯚرﯾ 1920دور Sزن> 36،ﯚڵ.
194
زن )،رﯾ.d واﯿ ر 1920 19 ڕﯾ,وت د$ر$و 5068/371$
-62و$زاڕ $د$ر$و$ -61داوﯾ)،Yدﯾ[ 4+رﯿ ﯚزان()2ر.182 $
0-63زﯾ6 $ﯿ> Z 1ر دv$رu $و ﯾY 6467/371ا .3357
,ر 7ڕا ه,و>و .دا&ﯿد و ﯾ ن داواد د3$رﯾ ن ﯚردان
د$ژد$و$ﯾ ) #رﯾ dو$ڕﯾ_ .ڕواﯿ Yوﯿ 5هرهر" 0#ر
1ورڕووﯾ$#دا#" ،ارد رد $ن 0ﯚر`$و ر)ﯿ ر $و .و$زاڕ$
د$ر$و ،6346/371$ڕﯾ,وت 21ژو6ﯿ& 1921 1زﯾ ) ﯾرز ﯿ YاX1ﯾ Yو$زﯾ
-64ﯚ4و وا 1ورزاڕ $د$ر$و 6346/371$ڕ,وت29 493رات.
د> $ر 1920را > #زن)ه و) ) uڕﯾ,وت 23د> $ر(و
ڕ,وت1ژاﯾ -65 .1921و$زاڕ $د$ر$و 6346/371$و 6347/371ڕﯾ,وت64وت18،
ا3ﯚ 21،ا >ر & 1921زﯾ ) ﯾرز 6اق،و $ڕ,وت 11ا >ر 1921و$زاڕ$
493رار&-66 .زارﯾ 5ن ) ڕ وو 45ر،3$ڕا&ﯾ #راو و$زا د$ر$و $
و ﯾ.و ر$ت 6وزا Zڕۆژه و$ڕا )،رﯾ 27 dر 7)1922ر $#ر
-67و$زاڕ $د$ر$و7858/371$راوﯿ،Y1ﯿ ڕﯾ,وت (1641
-68ﯚڕا)ﯚرت 4ر 1922راوﯿ Yر$ت و$زع ودۆ د$وb 6 ڕ.$
وا 1رد $ن،ر ن وZڕ $ن ﯿ6 1د #ز )،ژ .22 ،21 ،20 ،17
-70ﯚnا ﯚزان)2،ڕ$ -69ﯚnا ﯚزان)2 ،ڕ.357 $
-71وا, 1ﯚﯿ1و $رو ر و$ﯾ ،ﯾ Yن .296
-68ﯚڕا)ﯚرت وا 1رد $ن،ر ن وZڕ $ن ﯿ6 1د #ز )،ژ .22 ،21 ،20 ،17
-70ﯚnا ﯚزان)2،ڕ$ -69ﯚnا ﯚزان)2 ،ڕ.357 $
-71 296وا, 1ﯚﯿ1و $رو ر و$ﯾ ،ﯾ)2، Yڕ 4494 $ر.1$
,ﯿ +ڕﯾ$د رژ ر ﯚر$و: -72ڕ 1 $ﯾ 3ﯿ م
د0$ر $ن دووروو دﯾ, ، Xﯿ& +إ) ﯿ ر م 0ﯚر $ڕ7ا#ۆ ،و6م
ڕا3ﯿ 1ورﯾ[ رز& و دﯾﯾ,او ﯚو .0 .$ﯾ2 Sﯾ ن 5دار)ﯾ
ﯾ 3ﯿ ( ) رﯾز& د$و $د $داو ز$ر ود$د .و$ڕۆ ووﯾ=
-73و$زاڕ$ ﯚnا ﯚزان)2،ڕ.400-319 $
د$ر$و9006/371$ﯿ ر$ت 1ور و و ره! اف.ڕ .و22،f
&-74زار 4ﯿﯿن)2،ڕ،39$ [> 3ر .1923
&-76زار &-75زار 4ﯿﯿن)2،ڕ.67$
&-77زار ﯿﯿن)2،ڕ.87 $ 4ﯿﯿن)2،ڕ.58-57 $
&-79زار ﯿﯿن، &-78زار ﯿﯿن)2 ،ڕ.78 $
-80ﯾ,، Yﯚﯿ1و $رو ر و$ﯾ، )2ڕ.89-88 $
-81ر ر هرو0ﯚر&1915 $ڵ 6ر ﯿ ﯿ ن )2ڕ.513 $
ڕ 37$روه dووت دو$،ش د$و $ر 6 واﯾ ن زۆردن,،ﯚﯿ1و $رو ر
.18-517 )2ڕ $ ، ﯾY و$ﯾ،
-82ﯾ, ، Yﯚﯿ1و $رو ر و$ﯾ)2،ڕ.518 $
195
----------------------------------------------------------------
) ژ ،8
ر: $
زاڵ ون ررد 3ن و 7ر $وا دن ر 6و ،هﯿ tت ﯚ هﯿ tد$ر$ﯿ ،ﯚ,
د Xو ﯾ و .$ﯾ 3ﯿ و6ز و )1ور ور ه(#1هﯾ>و،و$
م 0 6 .0 13و 3 ,,7هو ،ور $ر،ﯿت , 6
`ﯾ>ن ڕا#47ا د 3$رد .ر 6و واد$و ﯿ1ﯿ Oوو
)ﯾ3ﯿ ن د3$رﯾ ﯿ )ﯾ#$ار ﯾم د,) 3$د،و 7$د.
دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yﯾ 3ﯿ ﯾ 0ر 0ر ار u)$واد $ڕاو ،و
رد $داو،ودوو د د $داﯾ .0و،ﯾ د$م ود$ز& 6ﯿ#ار Zڕ ،$ڕا3ﯿ#ا
6 6و `ول و ﯿ 1و )ﯾ 4ﯚ +0د$و[ $ﯚ.
رد $ن دژد$و $هڵ و ر 0ﯿ دواﯾ ڕ ،ﯚﯾ ن Xوﯾ و ﯾ `
ﯿ 5ن دا .و ڕ .و 6از )ﯾ #$و)ش وو 0و$رو دوژ #1ار و $ﯚ هﯚز $ن،
ه و د3$ﯿ ن و$د 3$ﯾ#او ،و ﯾ رو هﯾ &1ﯿ ,ﯾ.و ﯚ رد $ن و$و
ﯚ,4 ,ﯿ Yودن ه و > Xو .رﯾ زۆر j 6و _ن &و
ر ﯾ 3ﯿ ﯾ ن )#د$د ,"،د3$ر ,Oو ت ڕ .داﯚ
ﯿ رﯾ 3و ،م ",+و7ر راﯾ Zڕ$ﯿ ن ) ﯚش و,O .و
ڕا3و ﯚ Zڕ$ب دور رد S $رردا#ا) #را "ﯿ ,1ێ ورد $ورد $و
رد $ن ر ه$#دا6،م "ﯿ , 1هﯚز و))5ﯾ( ر $رد 3ن و 6 .
ڕ6 $م "ﯿ1و O Sزر د$و رد $ن و$و )و ($و هﯚزو `ﯿ+
ﯚ و،$ﯾ 3ﯿ =و)15ﯿ ر ﯚ دا ) 7دﯾ رﯾ,د " ر$وس(وان )f5
دو .م $دا ﯾ 3ﯿ و ه Zڕ $ن "ﯿ j 6)1و$ت(ﯾ ن و ڕﯾا uڕ .
و ڕ$زا #رد $ن &ڵ ﯿ ﯚ داﯿ , Yت` ،ﯚڵ ر 5و.
و$دﯾ 1Xزم
ر,0>0د و،ژ ر$ﯾ ر&ا 0راو0ﯚر ! و ﯚر 6را
ﯿ دوو) ت دوO .ول و` 2رﯿ ﯚ 6را و 6ﯚز و$زﯾ ))3رز& (
ر1919 $د) 3$ﯿ,او .ر 6و ه و$ش،ش وهوا ﯾ ر زۆر
196
هﯚ ر ﯿ ﯾ 3ﯿ و .هر و 4& 35) $ن :ﯾ 3ﯿ ،ﯿ ر $
1920ﯾ ر ,ﯾ ر $ه و) ) uڕﯾز& و دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ&(Yت،و 6
" Sو 6ﯿ #م ر$و $ز $#د$و و$در.ﯿ_ن ،و ز6 $و ﯿ ،pه ﯚ ﯾ
،1925 دور 43 3ود1ﯿ ﯾ و ) ڕﯾز& و ژ د $ﯾ 3ﯿ
د31 $و $ﯾ ن f .رداﯿ ن 43داو هزر ﯚد و 3ر ڕ 11ڕوو ڕوو
&ڵ `زﯾ دZ ،$ﯾ O 1ڵ "ﯚ ڕ6 "$م د و 3رﯾ,3
)وراوو. د&$ت .ﯾ ﯿ Yه .و 1ڕ&،$ڕاو 6 $را و 6ﯾ pﯚ و"
ر oدان م ،ا >ر 1918 ژور f6دv$ر ه,وو ان زﯾ
uو ودﯾ ردا د،م د3$ور $ه .وهﯿ 1ن ﯚ هر0ﯚر $د$و$و رﯿ>
ﯾ ر $و دﯾ رﯾ,او ﯚ [ رز.
ڕا[ رد $ﯚ 6د& :$ڵ رۆ و"ﯾ رﯿ> Sﯚ &ڕاو 6 $را
دv$ر$# $ن ،د$ر$و" $ار"ﯿ $دا&ﯿد ﯿزا ﯿ...Yد $ﯚ رۆ Zﯾر
ڕوون و $هر رﯿ> $6 ,د$ﯾ$#ن2،ﯾ ر ,د $و واﯾ هر S
)ﯾ ،د$وا#ا &ﯚڕا ,ر ,ێ O .ﯿ#,ا Oت زا 6ﯿ ز$ت هﯾ ﯿ:
4Oود 1ر 46ﯿ 4دا،1و ﯿ از ﯚت رﯿ> ,م 0ﯚر $
" uڵ،ه و .$# 1د $ﯚ رۆ Zﯾر &ڵ وان Y37 6
ر) د $ﯾو $وڕوو 6زا , 3ﯿوﯚ"ون داﯿﯿ د$ز& 6ﯿ#ار
ر G$و Zد$ت و 6ر$وزﯾ ن .ﯿ رﯾ #ا )#1رێ .ڕﯾ>را Zﯾر د.رم ,ﯚ
و$ن ﯚﯾ ن،ر$ﯾ ژ "و$د وڕ11 رو #ان رو ر ﯚ ﯾ
)+و) ﯾ ﯾ 3ﯿ ).Y1 S
ژور 2 " f6رﯾ ,ر $و و&ڵ ﯿ4O :ود +ﯿ 4ﯿ و6وا د3$
ﯾ 3ﯿ دو )ﯾ#$ )35 4Oود : د. )ﯾ رﯿ>
وداواﯾ,دورد 3ﯿ 3و 6 $زاداو ه1ن .ر $د> $ر،
ر#وﯾ ،Y+ر) &زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ،(Yردا +ﯿ 4ﯿ
د و&ڵ ﯿ4O :ودو دﯾ ,را Zﯾر رد 3ور
" و),و 1د .ڕ$وات ر$ت &ڕاو $ر ن و 0 6داﯚ ﯾ 3ﯿ
ﯿوﯚ"و & 35و0ودو .م ه S#1رۆ ر` 6و 6
ﯾ 3ﯿ 6ﯿ ز#$رێ رد 3ن ڕﯾ$رێ ه S#1دوو دڵ ون .ه#1ﯾ`2 Sﯿ ن د# `"$
$#ن ڕﯾ ،u$ رد 3ن د6 $اق 0ﯿ 3و $و ڕا3و ﯚ
#jا،وروو دﯾ رو هﯿادارون 6زاد و$د Y1 $رد6 $ﯿ#ار $و"
> 36ﯚڵ و ره ﯿ ن و$ر&>و .وﯾ Y+و$داﯿ.ﯾ 4O :ود – ﯾ 3ﯿ
ﯿوﯚ"و داو 6و bﯿ6 1وڵ دا-1هﯿ0 tﯚر 6 .0ﯿ3-ا & 35ﯿﯿ.
رۆ n $#>ورو &ﯿ ن ﯚ ﯚﯾ ن وداﯿ35ا ر)ﯿ _ش ﯿﯿ
ژد,O $و و ،Yو6ﯿ ز$ﯾ ن و$ر&ت ڕو 1دﯾ ,ﯚ ڕﯾ$د
رو ر ﯚﯾ ن ر" و.ن.وﯾ Y+ا7ﯿ 1bﯾ &ڵ رۆ Zﯾر ن 6ﯿ4زاد
197
6م 0ﯚر :$و و $د$وOaZ6 زر$ت ) 6ﯿ 3+.ن ڕاﯾ.ﯾ #و# $ارﯾ
ڕ 6ڕز& ر و $ڕۆژهت Yﯿ زو Gوزۆر ورڕۆﯾ 4Z
وﯾ ر دان م ,داﯿ,1د ر ﯚﯾ وا،رۆ Zﯾر b ،
1را رد 3ن ،د$وOaZ6 زر$ت ) 6ﯿ 3+.1ن داواد$ن 6واﯿp
ﯚ .ێ و) ﯾ ن(6ﯿاق ه و) , tت،ه ره ژﯿ>ر داﯚ
)ﯾ#$ﯾ 6وه ش ،Yو6م رۆ &زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ دوو"ﯚ ن)ﯿY
اX1ﯾ (Yداواﯾ ن دو1 $ر& Sڵ ﯾ ر ﯿ#ارا )ﯾ رد 3ن 1ێ،ه
,رد 3ا Yژ x و ر Oﯾ 3ﯿ 3 6و 6را & و &ز$ر
),5ووﯾ رو)ﯿ pۆن،ود3$ر Yهرو $د$وOaZ6 زر$ت ) 6ﯿ+.1ﯿ 3ن
ﯾ ر 6ﯿ#4ا وان ڕاو و6وا Y3دا $#داﯚ ﯚ6 ،واﯿ 6 pو7ر
ازا د$وO2Z6 زر$ت ) 6ﯿ 3.1ن ڕا)ڕﯾ Y1و ڕﯾ$رن.
6م 0ر$ﯾ " ،و 6وﯾ,O 1 1و Sوﯾ 3ﯿ ) 1X,و
ﯿوﯚ"و#او .ر $ﯾ و ڕ .$ﯾ 6ڕا ﯚ رد S5وز$ﯾY
ر )35ﯿا دﯾ رﯾ,او $#ن 5) رﯾ ن و .م ز#1و و، $م و7ﯿ6 $
Oدا د3$واژ $دواﯾﯿ 1ا7ﯿ 1bزور ڕO$ت $#1و.
م 36ﯚ )[ﯚرا 6ﯿ+.1ﯿز ڕوون و, 6او هﯚ ) ,ووﯾ و"و و
6از )ﯾ #$و ﯚ وت و،و) Zﯿ $ن ) 1X,و ،Sور رد 3ن
د $و 0د Xوﯿﯿ .و$دا 6م ش ﯚد$م )#اه 1ن د$و رد 3
ور ز$ر 6ور و& 5,ڵ د 3$دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ,)(Yو&#راون36 .
6 ,7ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ڕ 5$و$دﯾ 1Xﯚڕ Sو" ن و د$ورو)6 35ﯿ#ار >و 1و
&و #ﯾ Zﯿ$ﯾ و Oوز 6 $ور و ،ڕۆژ Sدواڕۆژ ),و#>&$ر Yو
30ﯾ ` .ر.Y
43رد $ن =ﯾ1و ر) 4و6 $م ڕو6 1وﯿﯿ هﯚ ا ﯾ و 3
7ڕ $واﯾ ﯾ 3ﯿ و" هﯾ>و ،و$رزﯾ Yوت .ﯾ 3ﯿ )35ﯾ X pو ﯚ
ﯿ# 5او 1918 . .ز Sرۆ Zﯾر&ڵ هز .5) $ﯾ 3ﯿ
ه و رﯾ ن دو،م " 6 Sم هزا و ) 5ﯾ ,د 6واﯿ ن را >رﯚ
و$ر&1و $د$ژ Yﯿ ه135و .$هرو $ر #وﯾ Y+دواﯾ #ا و:
رد $ن چ ز$ر ﯿ ن ر$ت 46و 0ر ,دﯾ ,و Sودوو د ون .ﯚ
وان روون ﯚو1 $ﯿ ز Sو$ن )+و) ﯾ ر)ﯿ ر 6زادا واﯿ ن داو .0...
6ﯿ 3-رو 43ﯿﯿ6 46...وا Yواداردو ،ر ن ،Y13ودواﯾ 6وا Yو
هراوهرا .ژ$دا " #و .ﯾ>ت ڕ>را ه و،#$هﯿ tت م و46 $ﯾ ن
5وه Xدواﯾ و& ،ڵ 46د$ژ Yون6 .و ت دواﯾ دا&ﯿد دوو"ﯚ ن،
ﯾ 3ﯿ هز $ر 1919ﯚ ﯿ 435ن دوو ر $رد$و.$
198
ودا&ران و6وا دﯾ$ ,و #jا ﯚ +ﯿ 4ﯿ د&$ڕاو ،$د$ﯾ .ت :ه و ڕۆژێ
ر ز $ن ) )ﯚر و د7$ر و" ،Y#0و6م 46 $,7دﯾ ن رد 3ن "ﯚل
د$ﯾ Yو" ر$و داﯿ35وا ،ﯚﯾ ن ﯾ ن 6دوژ 1ڕ`$ﯿ> 6ﯿ_#3ارد[$ﯾ،Y
ورد $ورد $ﯾ`ﯿ#1ا د&$ﯚڕا.
و ) را 6ﯚڕ Oر و ور -ش ﯚ , 7دﯾ ,و6 .م ,ﯾ ن رد $
)ادۆ(ز $ڕ و" 4Zدﯾ د$ر دون .ه ر 1919 ﯚ وﯾ,1دو$
زﯾ Sدv$ر,035 6د ر ) ران دوو &ردا .ﯿاوا
د$ دا ﯾ.و $ن ڕ$وا د13> و$ر&ﯿا. S 6ﯚڕ
ﯚ ،د و 3ر ،ﯿ-ﯿ ن و س و اس زا > & Sر 10ﯾ
ڕ ون س و ،واهﯿ 4رد $ز$#د .ﯿ ﯚ ﯾ 1919و S
ﯚڕ, 6 ,اد) 3$ﯿ,او ،ﯾ 3ﯿ ڕاﯾ.ﯾ #دوا هﯿ tرد ,دا " .م 6م
$ Zدوژ 1ﯾ =ﯾ 1د6 S .ﯚ 6 1918 3ﯚڕﯾ ن ﯚڕا
Oوﯿ #ا ﯚ 5) و ﯚﯾ ن .ڕ1و #&،$رزاﯿ ن &ڵ هرد ڕا دو.$
6ﯚر $و,,و0 1ﯿ ﯚ داﯾ 4و .ه و 6وا د.$ﯿ ،31وازواز و
و S& $#رۆ Zﯾر ڕوو ڕوو ون &ڵ د$وت و ڕ`$ﯿ> ﯚ و
ﯾ +وان `و ` ڕ>ر Sو .وهر و $ا روون ﯚو j 6 S& $
رد ،ﯾ>ت دv$ر $و ،هﯿ tت )ﯿ _ﯚش و S3و و$ن ,ﯾ
ز$و )3, ,و) . ,"،$ﯚﯾ ن ﯚ ز $ﯿ 1ﯚﯾ ن و6 ،وهرداﯾ ن
زۆر د $ردا&>و# 6 .ا ﯾ ر ،ر& 6ﯿا 6 3ﯾ د37$ر
)ﯚ ز ﯿ Yﯿ4 4ﯿ11و $و6وان ﯚ #jا ن .ودواﯾ 6،ڕا 3و ز$
ﯿ&$#ﯾ .Y35و6و 6و 6،ﯾ 3ﯿ ڕﯾ$د و" #jا هر"ﯿﯿ و
ڕا وڕ$وان و رد $ن ﯾ #وﯾ ژ ر GOود$ دﯾ ن 6م
Zڕ $ن 03 & ،Yڕﯾ ن ),>ن.
واﯾ :Yﯾ 3ﯿ و $رد ﯿ ش ﯿ $وو هو ،$م
6وان د$ر&ﯿ رد 3ن ون رڕ ورد $ڕ رد6 3ان
رﯾ ن دو،وڕوو ڕوو ﯚﯿ ن &ڵ &ﯿو& 37ن ر ڕﯾ6 5م ڕادو،
و6ز و Sو ه#1و 3ﯿ ن هو 3"+ .ن رو 1ﯾ 3ﯿ زۆراﯾ
د$ﯾ#1ار دوو و6 :ﯿ_3ﯿ#ار 6a 6 و 2زﯾ Sرۆ Zﯾر وا ﯾ ﯿزا
ﯾ 3ﯿ ر د,[3$دن و" ﯿ 5داو -$ﯚ ﯚ م ﯾو 6ون
و6 $ﯿ_3ﯿ#ار ڕﯾ $د$د .م د$ت Sو$رد&$ن 6م 6ر 510ﯿ 1
و .0ﯾ ن رۆ ن GOو, Yر واو رهم و$ر& ون ور
ﯾ 3ﯿ ﯾ ر Z $ﯾرﯾ ن ,+چ دو$و ﯚ 7 Yر ﯿ ن 1Xون6 ،م ﯿ
روو و ،ﯾ>ت O ) د ) ( $ڕﯾز& 1ور ور ڕۆژ 6وا.
ﯾ د $د $ز $وددا د$ر$و1 $ور 3 76ن6 ،م ﯿزا
رﯾ ه $ن زﯾ Sد .م ر$و $هل و ر 0و $ﯾ &ڵ و$زZ
199
) Oود $ن( رد 3ن 7ر ن ڕﯾ$د"$و .رد $ن دا&ﯿد ﯿزا رد 3ﯿ
ورﯾ ن 2ﯾ ن 6ﯿ.1ﯿزﯾ ن " و ﯚﯾ ن دﯾ>و،و$و -ود $ن هر S
Zﯿ،$زور 0ر ازﯾ ر 6و ر ﯚ واﯿ3ﯿ،چ & .و) `ﯿ+ﯾ
د$ورو) .5زور Z ,ﯿ $ردو$و -ود $ن &ێ 7ر ڕﯾ>را ز $ﯾ
و4O : $ود +ﯿ 4ﯿون.
ﯾ 3ﯿ Oوﯿ#ا از[) ,ﯚرا،م دوور ﯚز ر Zﯾر رد
7ر $واﯾ ,ت،وﯚ دازﯾ6 1م د$و7` $ز$ﯾ و+) $و) ﯾ ﯿ S
و$ر&ت& ،ڵ رۆ Zﯾر )ﯾ #$دا .Yﯚﯿ ن $ﯾ ڕدﯾY
[ﯿ ﯾ , 0>0ن ،رهم ﯚ,و،$و7رﯚ # 0ار ر و ر ) داﯿY
,ن ،ﯾ 3ﯿ هﯿادارو ه و ر 6وان و"ﯾ هڕ 1و ڕﯾ >$ت 6 .
ه وﯾ ن ر" و&ﯿاوو ه ),رن ڕادوو ه ڕوو ڕووون ان رۆ
Zﯾرو د#$ارا 4Zون.
.0رڕ ن و &6ر رت ووت و هل و ر6 ,0وه ره#ا رp
و" و #وﯿ= د$وو-$ره#ا 6ﯚر 6 $ﯚزﯾ دوور و .ر $
#Z1919و 4Oن 36 5) j 6ور )و) & ) $#ن 6ﯿ aر و
رد& $ﯾ ن هش ﯚ ر 6ﯚڕﯾ ن ،و" 1ور ژا،#و رزاﯾ ڕووداوژرا
و$ن )+و) ﯾ ﯿ 6ﯿ+.1ﯿ و زا ﯚ ﯚ وو& =ڵ وان و$ڕﯾ,و>و .
ڕﯾ$د Zﯿ ﯚ و$ر&1و $هﯚ هز6 $ﯿ ,5ﯾ ا7ﯿbت ا6 ,"،م
ر >0ر د$اﯾ & 6ﯾ ن # ,اﯾ .داوا ﯾ ر رﯿش " وﯾ ن
)ﯚ ،زور م هﯚﯾ ,7ﯾ ن ﯚد"$و رﯿ ﯚ ﯚ دد$ر 6م ﯚ ،و) ن،
" و,رﯾ& pﯚڕ#او .ر6 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ﯚ > ردو 4 6
د3$وداوﯾ Yون$ 6،ﯾ و 2م،ﯚ _ر 0ره 1هز $
6ﯿ ,5ﯾ و 6 ,3ﯾ و Sو$ر&ﯿا$5 6 3 " .ﯾ ،ر,د د $و0
و ,دو $رج و6 .م $ڕادوو .0ا دوور ژرا ۆ 6 vﯾ
) "#ار( 6م ` 3ﯿ هو 7ﯿ+و و Yو ` 35ان ,Oو ت و Sو$د
د$ه. 1
و$ن )+و) ﯾ ﯿ وه vﯿ ن دواﯾ .ژو6ﯿ 6 Yﯚز 4Zدﯾ `و ،د$وﯾ#ا
ژران .م 0ر$ﯾ ` 4Z 2دﯾو " j 6 S#و"و رﯾ j 6
وار د3$ﯿ ن #اهو .د $و)0 ﯚراو0ﯚرم ڕووداو $ر,رون 5 ) :ڕادو
) ﯿزا و" م و$ڕۆ ,اﯾو :$هﯚ j 6و" 6زادن هر ر,
دﯿ ن _ازێ ,ن ،ت &ڕا#و 6 $ﯚڕﯾ ن ﯚ و"،ه .و ه, 1
" 2ﯚ ﯚدو $ج و)، 3وه .وه S 1ژ )د$ت و GOوY
,د هﯚز $ن و )ﯿ و 2` $و"ﯾ ڵ د$د .د $رون و 5) $) fو
ﯾﯿ ن ﯾ# 0 1X,) 3ار ر و هز ,زاد$ر`،ﯾ>ن `$ت 4O
ﯾ 3ﯿ و" ڕﯾ$د$د.
200
) ن ﯿ ﯿ 6 Yﯚز و) # 5و" رزان-ز >ر،ه,وو `راخ ز& ور $د3$
),د و $`Zوﯚو6 .$م $#>زۆر هﯚ 55ود$ژ #1ار ﯚ ان
_رزان ورۆ ز >ر داﯾ Gود$رهم 6ﯚزو)5و 7ر ن و ،م و$
و د$ردو6 .م "`و 4545زور 5ز$وﯾوزارو،ڕادوو و ﯚ $ڕا3
د $ﯚزد$هم د&$ڕاو _ $رزان` ،راخ ڕا 3ﯾ "م`-ﯾ>ن ڕوو ز >ر-
` .ﯿون .م ڕﯾ>را 6 6ﯿ 1رزان ،ز >رﯾ ﯿ ن $ﯾ ڕا3و ﯚﯾp
هڕ$#$دن :زورﯾ ن و$رزان م هﯚز $ز >ر وﯿ $دﯾ,ﯚ 2ﯚ ڕا 5ن ،وم
ڕﯾ .ﯾو $د $ێ و م وهﯾ> و"&ﯚڕدران.
رزان وز >ر هردوو "ار"ﯿ6 $ﯿ#ار $`Zون-ﯚ و $و ان رزان و ز >ر
[ رزن د3$ردرا 7رس j 6ز >ر 6ﯿ #رزا#ا ه و"ﯚ ت2 .ﯾ دﯾ,
ﯿ4O6 :د د$ﯾوﯾ رزان Sو" ڕ$وا#ز و"ار"ﯿ6 $ﯿ#ار $`Z
د$ر.u
و$ن )+و) ﯾ ﯿ و"ﯾ ﯚ دووس رۆ دوا ) ر $وان ﯾ S
Zﯾر دﯾ رﯾ,دو6،م دوو $و ا >ر 4O6 :1915د رزان داوا ﯾ ر ﯿ ن
و$ن )+و) ﯾ 6ﯿ.1ز وه 2 vﯿ ن د$ﯚ Y3و زۆر د6 .م دوو &و) ),و،$
ه vﯿ ن ،Y3داوﯾ ﯚ ,د $`Zد $رون ،ر" ﯿ5ﯿ ن ڕ&$ﯿ ن و.Y
6م ڕووداو $زۆر و 1 X$وڕ$ﯾو ،ه ه .و 35) ,ه .ن .هزﯾ" ,ﯾ,
رد) 0ش( 7ر $#ر 76را 6ﯿ+.1ﯿز `2ﯿ ن و" , ،ز >ر و
رزاﯿ ن >& 6ردا -#ورۆ Zﯾر رزا وز >ر ڕووﯾ ن "ﯿ د36 .
رۆ و"ﯾ ﯚ رر& $ڵ ڕ.ان )15ﯿ ر ﯾ ر ﯿ ن ,Oو ت د6 ،م
0ر$ﯾ ه6 >و, Y $#$ر ﯿ و"ﯾ و و Zﯾر و
1و و 7$دار ,Oو ت و.
ر6و$ش#،وﯿ=ﯾ Yرا+ Oﯿ 4ﯿ ڕووﯾ#ا .0 .دﯾ ,ﯾ 3ﯿ و"
دا&ﯿاو ڕا3و ﯚ و د& 3$و) Sو+) $و) ﯾ ﯿ ڕ$د$د+ .ﯿ 4ﯿ
دv$ر $و و$زﯾ ودۆ ,ﯾ>ت ره و$رد&$ت.
+ﯿ 4ﯿ $#> 6و6 $ﯚ3ﯚر 1918وﯾ4O : ،Y+ود و)(4 O
ر) دﯾ ,ردﯾp ر$7وا و ه,وو ان زu و ودﯾ ﯾ#)،دو.
و$ن )+و) ﯾ ﯿ ﯚ ڕﯾ$د 0ﯚراو0ﯚردﯾ رﯾ,ان ،ژڕ11
6م د$و4O : ،$ود رﯾ Sر6 .Yﯿ+.1ﯿزﯾ ن ه " >و$ڕوان ون را >ر
201
د3$ور $وان ,+ج ،و ڕا3ﯿ#ا #,او6 $وان ر 6و GO
ود $و$ر&ﯿاو د$م ود$ز& ﯾ 3ﯿ ﯾ.
4O :د ﯿ ڕ>ر , Yر و" +ﯿ 4ﯿ و .د$ور$و)35ﯿ pه
دv$ر $ڕ$وا#زوﯚ ق S ،ﯚ 6ﯿ`aﯾ و$ر& 1ﯾ ر ﯾ 3ﯿ
6د$ون GOو bر) Sﯾ 3ﯿ 6و م bدا و,+ ،$چ .Y
ﯚر6 $وهﯚزا "و 6وﯾ ن د، $و&6ر د$ﯾ }} 1ﯚ ﯾ 6
6وﯾ ن ڕ Xو ،ۆ ,vش د$زا }}]ﯾ دوا ﯾ داوا ر درۆﯾ ن
ازﯾ ر ر& 1و"ﯾ ن "ار"ﯿ4O $ا ﯿ4O :ودو 6ﯿ4زاد$د ،واﯾ ن
,7د$د$و 6 $ر ,0د$و ﯾ 3ﯿ هﯚ رو د$ﯿ fو .ﯾ>ت ﯚ
دﯾ رﯾ,دون 6 .ﯿوﯚ"و ﯿ ) ،ﯿ و ,ڕ$ش ﯿ Yو و"ﯾ رڕ
د. $
م زارﯾ 4O :ود،ون ﯿ و .واو و" د$ورو)+ 35ﯿ 4ﯿ:،
4Oود و هﯚز 0 $ف و 0ن ،ﯾ>ت و _دﯾ _-,
رو `،در ون ،وهروا #>5 _ﯿ ر $وو-دژ را ﯚ هو.
وﯚهﯚ 6م دژ رﯾ و ,رو ﯿ $رو و nو و" ه >و
ژ GOود $ﯿ4O :ود-و3 6ﯿ Sو6و)ﯿ4O :ود( &ڵ و ڕ$زا #
د$رﯾ>و.
4O :ود ه,ا ,وا 0ﯿ واز م ,و ,ﯿ هو6 .و" و$اڕ
وOدود ,Oو داﯾ$ﯾ دوو ڕ $زێ ودﯾ ،وڕووژاو GOوY
,ر ﯾ 3ﯿ u) .وا6،و0ﯚر6 $و د$ﯾ>ﯿ 1دا هﯚ , Yرﯾ و
6و ورد $ن هﯾ>و،و"ار"ﯿ6 $م #ن و ,دو،و ز$ر او$ﯾ
ه ورد ) $رز& م داﯾ$ﯾدا .0د$دا،و6م ﯿوﯚ"و .0و$ر& Yو Oﯿ>ون
و ,"،رۆ Zﯿ& $ڵ وﯾ Y+رداﯿ ,دو داوا ر 1راﯾ
ر 0رد ) $ڕﯾز& ون.
ه6 5 $#1م ﯚﯿ , 6اون4O : .ود ﯾ ر ﯿ 6 ﯿ+.1ﯿزﯾ ن
ﯚ داﯿ Yد و" ر&ان ﯾ ر ,دو واﯿ ڕرد3$ﯿ ن دا و
ر3) 7و` ﯾ Gو ) ﯾ د$ت و6ﯿ_3ﯿ#ارو) 1ﯾ 4ن و 1رۆ هﯚز $ن
د .ون ه,ان و#,او $دوژ 1م 0ر$ﯾ هﯾ:
ه و jن ڕوا Xو وﯿ 1س و روزﯾ ,ﯚ [6رد ` ،ﯾ `4ﯾG
$.ه ` ز داد& ر+ Zﯿ 4ﯿ6 ،ﯿ_3ﯿ ر ز ﯾ ن 6وا 3و" ون
و)ﯿ ن ه$#ت .ر&ا 6ﯿ#ار ه )45ر& رد ژ "و$د[) ﯚرا
6ﯿ+.1ﯿز دa O$ن داواﯾ ن $#ا ر$ت و #1و 7$دار _ﯚن.
202
& .0 ﯾ .1ﯾﯿ و ر" و دوورﯾ "،Yو)ﯚ >ودﯾ : 6م
4Oود) ارﯾ ن ه#ا(هررد ,دﯾ,ش 0و داﯿ>35اﯾو0و د$
د>& $اﯾ 6م .ژ$ﯾ ﯚ د$ه )6 5) ," .pم ڕوو ڕوو و ﯿ3
دوو ﯿزا دژ ﯾ ودوو 0ﯚر "$و$اڕ و 3وا ،7و هو :ڕوو روو و 1ڕ$
ڕا3ﯿ#ا ڕوو ڕوو ون ان دوو ,O$و ت و :ڕو ر و 3د$وﯾ#ا ر&ان
) X و وﯿ 1ﯚﯾ ن ه=$#در Yو)ﯾ 4ن و1ﯿ ن ڕوو هزر Sو$و وت
ود$وت ﯾ ن 3ت ﯾ ن 6م 0ﯚر 3$ﯾ،و $دﯾ ,واو ﯿ Yو ر 1
داﯚ و>ر5ﯿ 1ﯾ،ه 35ﯿ ز $و Zﯾر ﯚ .رد،و
هﯾ4O :،ود ت ﯚ Sد$ﯾ3ا 6ﯿ Yو د1ﯿ ) ﯾ `دڕ$
ﯿ ` 1ﯾ Gو ,Oم د،ﯾ ڕ p$د ﯾﯿ ن ژداﯚ 13وان
ود$ڕ)ڕا& S #ڵ و دوژ Y1ﯾ ن و $هزر ر ﯚن.
ه 35ڵ ﯚ ﯾ ه >و و$زﯾت ه #ه #ر$و ز& ر ه&$#ڕاو،$م ﯿ
.ر 1919و ه .و Sﯚ ر Sد داوﯾ, 1ﯚ 4O :ود
&ت،f6 .ﯿ Zﯾر &>ور و4O :ود )4Oان( دا و. 6
.0ﯚ )ون( دا .دا ون & f6 .0زرﯾ .1و$ﯾ , 6او .د$و$دا
رو و nو ق وڕ$وا#ز وه و و" 7 0ﯿ" pار"ﯿ,O $و
4O :ود "ود$ر76،2 .را ﯿ ﯾ 3ﯿ Zﯿ 5و`2Zﯾ )ﯿزا
Zﯾر( وﯾ ن p35) ،هر 6و 7ره.ﯾ ن د.$م و)ر#)$او " 6را
,7و ﯾ ڵ ،ﯚ 6وﯾ ن 6خ و$Oت ه . 5$#ون , 6ا دژ را 6م $ﯾ،
ﯿوﯚ"و 6وه د $و, :$دو $ژﯾ Zﯾر ...زو1و$ﯾ ) ,وو
و...رد 3ور)35ه ڕاد$ﯾ زۆر Oﯾnﯾ ه >ود$ر،و # 6ا
و$ن )+و) ﯾ ﯿ ) (f6 ر ڕ$و 6ﯾ& pﯾ>و36 .
`و,د ﯿوﯚ"و 4O :ود ` و 6ﯿاد $ﯚ ر, 0دو $ژﯾ 6م
ﯿزا دو .د$اهر ,ر"[ Zﯿ$ﯾ $#ن و 6ﯿ_3ﯿ ر رۆ Zﯿ$
داﯿ .Yﯿوﯚ"و#او رد 3وردv$ر ﯾnﯾ داش ,ێ وهر و"
ژ GOو7ر رۆ Zﯿ`}} . S$ﯾ ن د$داو،$ﯾ_ دێ ,
ز$وﯾ ﯿ ن د$دارۆ `ﯿ = +و دون }}...ڕﯾ$را ` ون رۆ
Zﯿ$ون ،و 6وان د$اﯾ 4O :ودﯾ ن ),OOان( ﯿ>اﯾ6...م ﯿ$ﯾ ،ه>
ﯚ Zﯾر ﯿ$ﯾ د.و،م ﯚ ودا&ر و),ووﯾ و 6ﯾ pوژﯾ ن $ﯾ
ﯿ#ارو رگ ه1رو.
وﯾ0 Y+ر رودۆخ & 6دارو د$ﯾوﯾ زﯾ ,ﯚ ﯾ .ﯚ ﯚ " و
4O :ود ,وێ،وOول #ا &ڵ و .ڕ,,و" S1ار" $د 3ر
[ رزرێ .م 4O :ود ر6 6م ردا 300ار 2ﯾ .ا Zﯿ $ﯚ
و1 2ور6-ان ﯚدو ،و 23ه و ر&ﯿا 6ﯿ+.1ﯿز زﯾ#1ا د و"ﯾ ,
) د& ن ڕاو ن2 .ﯾ .ا و" دﯾ ,د$ور> $و،$و 6و م رو1
203
ﯾ ر > jو ﯚ 4Oا ه و رد 3ن 2،#ﯾ .ا ﯚ ﯚ ,Oو
و" ن ر ردا ن3 13 .و Sهز6 $ﯿ+.1ﯿز u O 2ڵ
ڕ .د$رو>و ﯾﯿ رزﯚو .$هردوو 1 2ور Zﯾ و 7$دار ﯚﯾ ن )
ڕا&ﯾ .#د#$ارا #jا 36ز د $رو ،ه GOو د $رزۆ
ﯚﯾ ن رێ .ڕ11و .$دوو ﯿ ﯾ ن ﯚد$و$ ،$ڕا 3ژو Y6و هز $
4O : 500ودﯾ ن )د$ر #زﯾ ن(7و د4O : .ود دﯾ& fﯿا ،م
6ﯿ#9ا ) .زوو6،$وﯾ ن ﯚ و$ﯾ دوور 3و6 .$م ﯚڕ ن رت،دواﯾ#ا ﯚ
و"ا و $از ) ﯿ ﯿ (Gرد,7 .و &)رد 6 3زادو ﯾ.و(
Oﯿ ,ﯾ د $ت 4O :ود ۆ Svو و $از -ڕا3ﯿ pدا واو6 .و
ﯿ .0ﯿ ` 6ﯿ $#واو ,و Oق ` 6ﯿ 6 $#و ر ﯚﯾ
رد د$و3داو ﯾ.و $ن واد$ﯾ ن و .ر ` ,ر Zن د $
ر)2ڕ6 5) $م 2ڕ12 +6 3وودرو وﯾ Y+و دا ﯚﯾ ڕ,وت ه 3
رس 6ﯿ+.1ﯿز و7او واو.
4O :ود 6زاد ! و ",O و 6ﯿ+.1ﯿ 3ن ﯚ ,د$د$و $
! و ",O و ﯚ .و ! وڕادوو 6واز _ $رز ,Oر
وڕوﯚ 1ﯾ Sهﯚ ر د رد زور رد $و" +ﯿ 4ﯿ و .م د$ﯿ 6 +
Sو" ,و ﯾ Z $.ﯾر 6ودﯾ 1ور،ﯾ رد6 $ورا ن
و رﯾان ون ڕ>راﯾ 4Oود دز و 4Oود ﯚڕﯿ ن
و$ڕ._
&ڵ 6و$ش ﯚڕ 4O :ود ر ﯚ ازﯾ Yو" رد 3ن رووﯾ#ا .داﯿ35ا
6م دv$ر $ڕوو ﯿ 5ﯿ #او ﯾ Xوێ ژ GOودZ $ڕ$ب 4O : .Yود
&6رڕا1 3را و 6ر$زو و $از و ۆڤ و3ﯿ " و$اڕ د$د ر
+ﯿ 4ﯿ و )35ﯿا زۆر ،,م 6وﯾ3ا 0 $وو$ﯾ و 3ڕﯾ _,ت
وه2 f .13ﯾ .ا ﯿ،1هز $و"ﯾ و ،رﯾ ڕZ$ﯿ رز و
ۆ` vﯿ +ن ),ﯿ 1#ن .ه و $#$ن ڕ>ر رﯾ 7 Gح گ ،و&و) ڕاز
0ف 0 ،ر _ ،زﯾ 1وان-ه وﯾ ن دوور و" +ﯿ 4ﯿون .زۆر
204
7 0ن و)=د$رﯾ ن ﯚ3ﯾ Yر $و"ﯾ ون ﯚ ر ﯚڕش 6ﯿ+.1ﯿ 3ن ر
ز ﯿ ن)>3 ( 0و 6 -ﯚ ﯚ "و 3اO ﯿ ,ﯾت ﯾﯿ رد ,ت.
دواﯾ ,5ﯿ4O :ود،ون ﯚ +ﯿ 4ﯿ&ڕاو $ه &ڕ د$ت و"
ڕﯾ$ر وڕا7ت ,ت6 .و و$و رۆ6 ,ﯿ_3ﯿ#ار ه dووت و ڕ 37$ر
د$د،س وڕز دڵ دد$دا و& ` $ﯾ Sﯿ$وار$ﯾ د
" ) و وود$و 6 ،$را و 6ﯾ 5ﯚ +ﯿ 4ﯿ&ڕا$#و $رو )5ﯿ1
و6 .و ﯾ ر &ﯿۆد$و 6ﯚ& رو ر & 35و ره و" ڕ"$#و ،و
ه=>ارد ڕ1و رد ﯿ# _ ` 1ا د.رم وه #ا .ه 35ڵ ﯚ ﯾ
)1ه >و ﯾ ﯿ Yڕۆژ رد و)),5و(Yو$ڕﯾ_ ،هﯚ $ﯿ1
رد >و هﯚ & 03ر ورا رد،م هﯿرهﯿر 0ﯚ د$و،$و
&.35
ون هر" #ۆ493 ,vرا)دا&ﯿر(و م ﯾﯿ ورﯾ Sو1و-ﯾ
6ژا#ار .زاu)،وا , ,-ر &ڵ ژد 3$ن 6ﯿ7 1و $ڕ 37$رﯾ$#د,"-
ﯾ ر` 6ﯿ $#ﯚد و 3ر رد 3ن هو و)ﯚ و"0ﯚر $د 3رﯾ داﯿ Yدو
هﯿ tم دا&ﯿاو،و1و)5ﯿ 1و وهﯚ ر ڕاز و &S
رس-م هﯚﯾو$ د#$ارا د$م ود$ز& #jا ) 1X,و .ون ا. -
ﯿوﯚ"و دژاﯾ &ڵ ﯿ او $ﯾ 3ﯿ و ر ر2درا.
ﯾ 3ﯿ د> $ر 1922ﯚ ڕوو ڕوو ون و رر& $ڵ هڕ $ر ن: ،
4Oود 7Zو د و ﯚ رد& 3ڕا$#و6 .$م د$و $ڕا3ﯿ#ا ر Sور 1
Oت داڕﯾ=راو و Sو$ر& Yه 3ڕوو ر$و)ﯿu5و ﯿ ﯿ 4رد
و$و Sرا >ر )و) & $#ر_ازان و .ﯾ 3ﯿ Oو 0ﯿ4O :ود و،
" ,هﯚ ﯿ ڕاد$ﯾ 6 #ور د$و $هز6 ,وه و
ه رد 3ن و Sو$ر..
ر$و)u5و ر30و رد دوو ) ﯾ هو .ﯾ م دوو $رزوو & 6 $ﯾ و
زاﯿ ر و$ﯾZ , ،ﯿ$ﯾ ر $ن و ,داﯿ35و د$ورو) 35دوو"ﯚ ن)ﯿY
اX1ﯾ (Yو .م 6ش "و &6رد$ر$و $و ڕاو=ا ﯾ 3ﯿ ڕﯾ $د و
ﯿ 5داو, 6 .او و" و ه وان ره#ا 0رو ر $ر 5و"
ﯾnﯾ و ،د $ﯿ=ﯾ ن ڕوو ,Oو ت و)3و ره#او زار د$ $ردان
و ه و 6ﯿ#وژﯾ 6رﯾ ،3ﯚ دواڕۆژ رد 3ن.
205
6و 1920و" هو و 6ﯚز و) 5و4O : .ود ), 35
ﯿ 5داو واﯾ و د$ێ &ڵ د$ $ردا ﯾ 3ﯿ رر ,ت .ژو6ﯿ
1920ﯚڕش ،ور 6ا` د$ر ﯚ &>و،وم 0ر$ﯾ )&ﯿ ڕا)ڕﯾ S1ورﯚ
ورود$و(وڕووژاو د$د .رد 3ن ر $ر" , 6ا ﯾ#ا ڕا)ڕﯾ1ﯿ ن ه,د.
6 .ورﯾ Z S #" fﯾر و" و داﯿ35و ون روا ,ﯿزا ﯿ ن
3و ﯚو دواﯾ هﯿ ن ﯚ $`Zدو6 .و ت س و ر 6و &و) #>
و$ن )+و) ﯾﯾ ﯿ ﯾ ن هو& ڵ رد $ڕزا ڕ$وا#ز،ه ود $ون و
ڕ$وا#زو ق د$ردن .هﯚ زۆر ﯚ 1و $ن 35)،ازﯾ ر6ﯿ+.1ﯿز ون،
و&و) دﯾ Z ,ﯾر ) ﯿ ن و$ﯚڕ.ا#ا> 3[ . .ر ر هو ،و ر
هڕ $ر"ﯿﯿ ن،وﯿ دز$ﯾ ن ون 2ﯾ ,O .و ت 6وﯾ ن هش
د ر و ) را ,5 .ر"ﯿﯿ ن ه وم ﯚر 6ﯚردوو& ) را
6ﯚڕ دا .ﯚ ﯾ ڵ زور 6م ﯚڕ.ا ,+ج >ون ،م واز واز و
Zﯾر2 ،واز ,Oو ﯿ ن ڕوو ﯿ# 5او.
د $ردا& )) 1ڕﯾز& (م 2و $ﯚ ه,O $و 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ،رد$وام &S
,ﯚ ن اون .ر"ﯿ ن ش Oوو ) ش [ڕﯾ Yز& ور ،$ﯚ و`و$
د3$ﯿ ن ودو) $و) &2 $#ﯾ .رﯿ دو .ور زێ ڕ>ر
ر"ﯿ ن &ڵ _ن و،وو$دا Z :ﯾ#و ه وان &ﯾ 3.1و6 .و
6ﯿ -ت وهﯚ& 6ﯿ aوﯿزار ,Oو & ور د $رد$و ،$هر"6 #م )و) &$#
6ﯿ aﯿ_از ر ن د3$ﯿ ن .ﯿدو 36ز ڕو ر ڵ د$ﯚو $و ڕ$و`
زار$ $و و.
ز 61921-22 3ژاو $د$ێ رﯾ ن د$و$ .$ڕا 3د> $رڕوو ڕوو و$ﯾ
&ور $ور) 3س( ان هز1 6 $ﯿ وور"ﯿ ن ڕووﯾ#ا ) .ن ور،
4Oود دز د ر ن و1 2ور د 3$ﯚ هش ﯚ و" ه د.
ﯚ ﯾ Xر ﯾ - #د،رۆ 0ر $ن ،دﯾ ن ه.ڕاو $وه" ) $#1و رﯾG
و$ن )+و) ﯾ ﯿ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ و 7ر $#ر 7ح & ه و ،#$ر ز 13
"ﯾ ,داو ،و " S . ,ﯾ ,ن ،ه و $#$ﯿ ن ﯚ"ﯿ )=د$ر ڕاو ،ز,$ﯾY
,هز )=د$رﯾ ن &ڵ ﯚڕﯾ.5ان ه ود ،Y3$و ﯿ اﯿ ن 6ﯿ_3ﯿ#اررۆ
)=د$رﯾ ن ،ﯾ 2 j 6ﯾ 6 .ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و.،و2 S .$وز و رزۆ
4Oت و6ﯿ_3ﯿ#ار 6ﯿ+.1ﯿ 3ن دﯾ رﯾ#ا )=د$رﯾ ن ﯚ وﯚڕش "ون .م $دا رﯾG
7ح گ ﯚ ڕ$وا#ز ڕوﯾ>و $ .و ر ن و" )ﯾ#$ﯾ ان Zﯾر
ڕاز و"و$دﯾ 1Xو و د3$ﯾ& Yو) Zﯾر #>ﯚدﯚو.$
6واﯾ 3ون :ر"ﯿ ن)ڕﯾ>ر Z :ﯾ#و (ز >رﯾ ن )رۆ ﯾ 7رس
و،n و ﯚ 1و $ن، 4O6د( : ( j 6رزاﯿ ن)ڕ>راﯾ
ه,وو ور،ز .$ﯾnﯾ و ڕ"$ر 4ن6 . .وت وﯚ هزا
206
راز رد ژ رﯾ ز$#ون ،دواﯾ ,4 ,5ﯚ 6 ,ﯿان)) ژ
6(10وﯾ ن >35X0و.
6ﯿ3ا =ﯾ 3ﯿ ﯚ6ﯿاق 36و .ژ$وﯿ5وهرا>و .ر6 $ﯚ3ﯚ 1922
هز6 $ﯿ ,5ﯾ ،ر)ﯿ ر $ر 0و" هز [6 3 4 6 $رد.
هروا & ،S1ﯚ3ۆ ڕ .هرزان م ر,ر ﯚ 0دا ن و دا&ﯿد
6ﯿ ,5دﯾ ر دو& ،ﯚ >د ,زۆر،و ﯾ 3ﯿ و" ﯾ ن ز د$ه ت
ر Sد$و و$#,ه ت،ﯾ ن واو ﯚ ﯾ )$#ه ت .و )وZ ڕ ($دووﯾ د$ه
دوﯿ ،و `دڕ $رﯿ Oزﯾ#1و وو $داو ) رز& و و واو ) رﯾز&
$و #jا د $و$ش د&$ت.
و و$ر&6 1م Oﯿ>و 6ﯚز و &ﯚڕا ,ر و #jاش ه ر 6و ﯿوﯚ"و
رر& $ڵ ر ن ڕوو 6ﯿ -و$ﯾ ردان ,ت .رێ ,ﯚ S
او &زاد GO 7 0 $و, Yرﯾ ن دv$ر $دورو) 35ه هو
وادار ,ت )ڕ>ر ﯚد&ردا &` 6 35ﯿ $#ر 6ﯾ6 ،ﯿ #ﯚ
&# _1ن (و$د. $ن.
ه >ڕ " .ر $ش،دۆزﯾ1و S $و ر 0رد $ن 3ا Yد$ور$
ﯾ>.ن6 . .وت ﯾ ر م ر$و&ﯿا ﯾ #ه , Y35X.ێ دواﯾ
و$د$ر ر ن و" ،د4O) $ا( ڕ$وا#ز و ڕاﯿ `وڵ ,ت .ﯾ#ه
هﯚ دۆخ و ه,و ﯚ زﯾ 1ن د $داو6 .وﯾ ن " و,ر ,Oو
+ﯿ 4ﯿ ،و ر7 6ر $واﯾ رد 3د 3ر ژﯾ4 Oﯿ 6ﯿاق،ﯚ ﯾ#ان
. 5م و دا دل ه ه 6 6وﯾ,+و ﯚڕ ,4ﯚ
6ان د$ﯾ6 . . 5,ﯚ6 ،3و)15ﯿ ر د ﯾ ر Zﯾر،ر ن
د و ڕ$وا#ز وڕاﯿ و$د$ر،زدO$وو را ڕاو 3$ن و 6 ﯿ_#3ار
ﯚدو Z $ﯾر،ه هرﯿ ن 2ﯾ .ا رﯾ 1 3ون6 ،م 5ﯾ ن
رو Yڕوو ڕوو د#j .ا ﯾ3ا و " و$ار ه .و ﯾ #ه د $
رد $دا .1ﯚ ﯾ 6 .وت هز ,ﯚ و1&$و $ڕاﯿ ردو د3$
هز $ازد $ﯿ و"و و .ﯾ ﯿO Yوو [> 3ر رودۆخ ڕاد$ﯾ 0ورو
6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و ر&ﯿا دﯾ ,رد ,Oو ﯿ ن 7ۆ +ﯿ 4ﯿ و$د$ر 6 -Y3
ﯾ ﯿ" Yڵ دن م از $و -و 6ﯿ#ار ر $و"ﯾ ن ڕاﯾ ه=>ارد$
[6رد.
&6رﯾ 3ﯿ اﯿ>اﯾ ,رد 6ﯿ 1bع ,ت ﯾﯿ &ڵ ﯾ 3ﯿ ،
&ڵ رﯿ ` ،زا ﯿ ن 3داﯿ Yد$ێ ،ﯿ 6ﯚزد $ﯿ دv$ر و$ڕﯾ_>3و
دوو د داد . $م ,ڕاﯿ و ڵ د ) +ﯿ 4ﯿ ه و .ر
)3و$و رودۆخ و ه,و رﯿ و .ﯾ 3ﯿ 6ﯿ ,رOو 0ردان و 3ا
207
) ر د 3$وان .ێ(ﯾ #ه .0ﯾ دﯾ,ش .ژ $هو, Y .0،د
ه +ﯿ 4ﯿ ر$7وان د$ﯚو .$ﯿ 6 Sو6ﯿ3-و ر هو )uوا
وازواز و ﯿ 5داو . 43ڕ31و.$
ر> 3[ $ر ` :در ،ا 4O :ود،ر) ڕا +ﯿ 4ﯿ داا 6 .
ز S$و 6ﯿ -و $ازان درا ،وڕا وا,د د$رواز+ $ﯿ 4ﯿ ڕوو
ر ن & #ات .م هر Oڵ ڕ$وات ﯿ ه=>ارد ر ` 6ود_از ،د :
4Oود و 6،ﯚ"و Sو ڕ .$د ` :درﯾ pد$وﯾ#ا #ارو .ر 6م :
4Oود $ڕا> 3[ 3ر ز#1ا و$ﯾ ﯚ +ﯿ 4ﯿ &ڕا#راو $ور) وڕا
داا ،را >ر6م د3$رﯾ ر& ,ت ر ن 1و ر و6وان
و" ڕاو.1
4O :ود5) b 36و و$ر&>ﯚو ،$وزور 1X,) ,7و ,رد و .ورد$
ورد $ڕ,5$د رۆ و"ﯾ وه ه S#1رۆ و" رو
د$ر$و $رز $ﯿ 1ﯿ 4ﯿ ون ،رﯾ Sو .م ` وﯿ 6وان 6ﯿ 1bع
,ت 6و $و رۆ رد 3ر ﯚ .Y 1داوا د و" د$ر$و$
+ﯿ 4ﯿ " Sار"ﯿ,O $و و `رار.ن ،و ا >ر ﯚ ))
رد 3ن(ڕا&ﯾ .#و$دا هرهر دژ را )1س ردا 5ن و )ﯾ
د3$وداوﯾ13 Yﯿ ن 6وا رڕێ ه.Y.
دوور و" +ﯿ 4ﯿ 7 0 S4`،ن ه و)=د$ر` ،دزێ ،
ڕادو دژ را و ون O 36زر ه و ر &ڵ و ون .ڕ $هﯚ
&ڵ 6ﯚزد $ﯿ ر& ,ﯚڕﯾ1و$و -و ڕ د 3ر رد $ن Yد3$
,Oو رﯿ د3$ر د$وﯾ ،Y3وﯚدو35) $ﯿا ن وﯾ.وان ه
رد6 3ان رﯾ Sو،ﯾ Sوان ,4ﯚ و.
ه dوو 4O :ود ڕ$وات & Sدڵ 56و Sو$دﯾ 1Xو) ،ﯿ ن ﯚش
و #6ا ﯾ nﯾ>ت زم وس و ر و 2ﯾ .ا "3و7ﯿ >ز ﯚﯾ ن
رﯾ #ا), Y .Y1رﯾ6 1م ز ڕ .$ڕ )ور و #Z :و,رﯾG
` درر$م و ` .درر$م ) & 35[ﯾ !1ور +ﯿ 4ﯿ و دv$ر $ﯿ ن.
ﯿ#Z :و,رﯾ4O : Gود ﯚ ) 1X,و ,ر ﯚ رد ر)ر3
1رز #ارو ،م 2واز `#, $او $ﯿ ڕ)$ﯚر ﯚ .ران و.
0 Sر$ﯾ ڕووداو $ن ﯿ_ ه 1ر 6م ﯾ رj $ور ﯚﯾ ن Y1,5و
7ڕ را >ر دوژ 1ﯾ #1ﯚرﯾ ن،ﯾ 4O :ود,+ ،چ #Z : ،Yو,رﯾ G
6وا )15ﯿ رد +ﯿ Gو`>وﯿ ن م ر13> 0و :$ﯿ4O :ود `ول #ا
ﯿ 6ﯿ+.1ﯿ 3ن و 7$دار314و , .$ﯿ ن 4O :ود ﯚ 43ﯾ
) ر"ﯾ رد $ن ر1 ,ڕ $و .ر4O : 6ود 6م ر` 0وڵ د .و
208
6ه Y3 >و هﯚ ر و$د $ﯾ.وا ڕاز 4O :ود دا داﯚ ﯚﯾ ن
و >ن.
و$زﯾ و "+ﯚ ﯾ ه+Z 35وم و$و 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ﯿ وێ ه .و Sدژ :
4Oود ه.ن . .ا >ر ﯚ ڕوو,دو" $ﯚﯿ دا 6 43وﯾ ن ﯚ #jا
وﯾ4O : .ود "3ﯿ>و 6م ﯿ.ران و 0ﯿ ﯚ ﯿ ` :در
ا رد .ر6 $ﯚ3ﯚ دواو Z $ﯿ 4 6ر ێ 1ق و`دز،$
وﯚڕ.ا ڕاﯿ ڕاو .م Zﯿ 6 4 6م ڕا3ﯿ ر ن داوا ﯚﯾ ن
ر ) رز& و د $ه& 1ن Zﯿaج هﯚ رد$وا 6را و$زﯾ و.
# 6ا 76را ﯿ 6ﯿ ز $درا7 ،ڕ `ل و &ور)$ﯿ وا و" :Y
ﯾ 3ﯿ ﯿوﯚ"و داﯾ رد $ن ڕﯾ# .ا رو ر ﯚﯾ ن ﯚ ﯚﯾ ن هوڕﯾY1
وڕ$رن .ودوا 6م دا دا ﯚﯾ 7 ,ڕ م ر$و 20 $د> $ر 1922
#jا واو .$م ڕا&ﯾ #راو$ﯾ واد $دراو رد $ن د$ا&6 Yر ﯿ وێ د$و
رد) و"ﯾ دﯾ ر او()6 .Y1>,م دا ﯚﯾ ر,ر و 13 .ژاﯾ
`و+ 2ﯿ 4ﯿ ازﯾ ر ر ﯚﯾ ژداﯚ ﯾ 3ﯿ و داوا رﯾ 6ﯿ4زا
) ﯾ ﯿ4O :ود درا -ه >ڕ 3دواﯾ .0ﯚ -ﯾ 3ﯿ و.
م ﯿ$دا-ﯚ ﯾ ژاﯾ4O : -ود د3$ﯾ 76را ر ﯚ & Y37 6ﯿ ن
ﯚ 2ﯚ `وڵ د و .رس ﯚ وو =ر$ت د $دا& 1دواڕۆژ
رو و ﯾ ر Zﯾر )=د$ر ودز " ،و 6ﯚزد $ﯿ و>و6 .ﯿ+.1ﯿزﯾ ن
& 6 Sدار 6و " و),و 1ون دا 43و ر 63وﯾ ن ﯚ #jاوﯾ ،ودوا
"و و ﯚ #jا 7 24ﯚرﯾ د$م ود$ز& 6ﯿ#ار 6وﯾ ن Oه [رد $ڕا&ت
و 1رس د3$ورا )#ا ر3uد$ر .هز 4 6 $ﯾ 3ﯿ دوا رداو$
` `ز > .ان ،ﯿ رس ,O 1و ﯿ ن ﯚ > ردۆ ,د4O : .ود ڕۆژ
دواﯾ هت.
ڕۆژ ` زا ﯾ 3ﯿ وڕاو 6 . .ورﯾ fرۆ ر" و ز >ر و)=د$ر ،وه
,4ﯚ،ڕاﯿ ردا 6زد ﯿﯾ ن دو ،م 1ﯾ& nڵ 6ﯚزد ﯿﯾ ن
& 6ﯚڕ ` `زﯾ ن د$د ورد $ورد $دﯾ رد$ون .ﯚ ر 6 $ورﯾ ،fڕ$وا#ز دوو Oوو
ڕا&ﯾ 7 #ڕ .ر دا&ﯿان. دواﯾ ،و +ﯿ 4ﯿ $ڕا3
د 3ر رد #j 2ا رﯾ_ﯚ دو ،ه j 6 S#1ن هر هﯿر > ,7و
)ﯾ #$ﯚﯾ ن &ڵ #jا داون.
+ Sﯿ 4ﯿ رڕا دا&ﯿاو, $ﯚ ن دv$ر +ﯿ 4ﯿ رهم و$ر&Y
ﯿ ) 3د &ردا( و"ﯾ و) 5[دژ را ﯿ4O :ود و6 اق ه و)t
.,م 6و دژ را ،و ) د& 6ﯿ+.1ﯿز `ن و هر ,Oو ﯿ ن و.
S.دواﯾ " 6 Sم ) د& ڵ ا ،د$و ﯾ +ﯿ 4ﯿ د $و 0واز ه 1وﯚ
209
وﯾ6 1ﯿ+.ﯿز $ن 7ﯿار د و4O :ود دوازد$ه ژو6ﯿ روا وارد
رو, .ﯚ ن 6دوور)$رﯾز ون ڕوو ڕوو زۆر4O : ،وودﯾ ن
& 6دارد &6ر و"ﯾ ,uﯚ` وڵ ,ت و هر0ﯚر $د$و $دژ را د$
35,و ،$ه .1و $دﯾ,دژ و ه& 1ﯿ.
4O :و ر ,ﯾ ` وڵ د و`رار& ﯾ ر ێ 6 .وت
و) ن د >ر 1923ﯚ > ردو ن ا ،و # 6ا 7 ,11924 .ۆ
4 6ن ڕا وان ا .م هل و ر0دا & زار و ودا&ر +ﯿ 4ﯿ م
4545و&$ﯿ ن ه >ون ﯚ ردوام ون رو > ﯚﯾ ن ﯚ ر $و$و رو
ر&ﯾ ن u) Sو 0 .ر ,دﯾ4O : ,ود ژو "ﯿ ه.ڕا ،هز6 $ا`
ژو6ﯿ ﯚ و ره ،Yودوا وا#ا 7000س داﯿ35ان ،رﯾ ن .5X0
د$م ود$ز& ﯾ و2وازو د 3$د$و6 اق )ﯿ X,ت،ﯚ رد , $رS
ژ "و$د& زﯾ ) ﯾرز ڕ$د"$و4O : .ود ه ر $ژو6ﯿ 1927هروا
Zﯿ "ﯾ ,دژ ,Oو ت و) 2رﯚ دv$ر $ن ج و) 3و
و$دﯾ. 1Xژ $ﯚ 7 0زۆزا 6اﯿ ن Sو$رد&$ت ﯾ 6ران وزۆزاﯿ ن
د$د ،رد$وام و .ﯾ.و& $ور $م 0ر$ﯾ Zﯾر Sون هروا و
و 7$دار وو،$و$دا ه ورا ﯿ ن وه و $#$ن د $ﯚزد$هم aو$
3ﯚﯾ ن 1 3رز >3ﯚو ،$ڕاژ$و ڕو> رو$ﯾ ن هو.
دواﯾ 6م ڕووداوا ز ﯿ$ﯾ 43وﯾ و د$رده1رو ﯾ 3ﯿ ،ردا
داو)) 5ﯾ( و د$ێ 1,و،$م ﯚ 6زا3ﯿ ن ێ Zزرو ﯿ 3 Sاێ.
هرو $و$ﯿ 7ا >ر 1918ﯾ 3ﯿ و 7ا ),و $ڕاﯾ .ﯾ 6 #ﯿ ن
6ﯾ 6 Yزاد و $ن Yﯿ زو Gوزۆردار در =ﯾ ر ن و ) 1X,
د$و وﯾ ود$م و د$ز& 6ﯿ#ارﯾﯿ GO ،و 6ﯿ_3ﯿ#ارﯾ ن وڕووژاو د$و$
6زادا و ه=>ارد ه وو.
دا ﯚﯾ 6ژ,)$او وﯾ Y+ا7ﯿ 1bﯾ#ا ،ﯾ د> $ر & 1918ڵ
رۆ Zﯾر 6ﯿ4زاد6،م دا ﯚﯾ ه وش و .ﯚ ,و 6اق ,ن
6ﯿ+.1ﯿ 3ن و د$ز& ﯾ Zڕ ،$و S3 6و وﯾ Y+و ه و را
&$#ﯾ& .Y35ڵ 6ان ﯾ و ﯾ 3ﯿ )هر">0 #ور(ﯿ Yر
د و 3ر ون و ر&ا وﯾ Y+ژ ڕ>راﯾ و ،ه وﯚ"ون و هو.
ز$ر ﯾ و )>0 ،د 3ر(هر6 ، 6ﯿ ,4ڕﯾ$د ﯾ و 6 $د$
ر493 0ر $و .وﯾ Y+ه& #1ڕاﯚو` 6 $ﯿ $#واو د$ا ازY ,
210
,رو )3 )ﯾ Yر ( 6ز و 493را ﯾ 3ﯿ 6م و$ر&ﯿاو،$ڕﯾ$
رێ .ﯚ"ون و#,او$و 0ﯚراو0ﯚرو ڕ .$وڕ .$و $د 3ر ﯚ دا ﯚﯾ درۆ زۆرﯾp
0ﯿ_ﯚ و،م ڕا 7وڕ$د 6اق د $د ,+1) $ژ Xو>اﯾ
رد $و6،م &و) 76را ﯿ )ﯾ#$ار هز $ردراو $ه #1ونS3 .
` 3ﯿ ه ،و$ن )+و) ﯾ ﯿ ر)ﯿ ر هو ،ر$ت و ,
ژﯾ 4Oﯚ $ ،ﯿوو ﯚ"و 6م 76را ﯿ 5ن دات:
ز$ﯾ 1وهﯚ رد و$و ز$ﯾ1و هﯚ _ ` , 1ﯾ،م 6ود $ڕ$و ﯚ+>0 1
_ ` , 1ﯿ .ڕۆژ) Sﯾ 3د ،$ڕوژﯾ ,دﯾ ,د $ﯿژا ﯚش .,
ور$ﯾ و 1&0ڕاد $د$رو 2وا#و $ز#6 $#از #& $د$رد .1و$
1ﯿ _ ` ,ﯚ ڕز& ر و 0ﯚ داﯾ Gو د$رهم درۆ 3 0داﯾ.
6م $,7 $وﯾ ,+ﯾ ،هرم 0ﯚر ) $د 3ر( ر" و دوورد $ت رo
= 4545ﯾ 1ان j 6ڕ`$ﯿ Qو j 6د$راو و j 6ڕ`$ﯿ> و
Zﯾر دات76 .را ﯿ و$و د#$ارا 4Zڕزدا ن j 6ﯾ j 6،
ڕ`$ﯿ> دژاﯾ &ڵ ,Oو ت ﯿ=د$د) .ه( ﯚ ﯚ ).5ﯿ ه>=ارد j 6
ازﯾ ر ﯚ 1و $ن ر) Zﯿ ` ،$زا n.0 j 6ﯚ ،ﯚﯿ #
ر$ت ,Oو ت و Zﯿ،$و 1ﯿان ه # 3ه 6ۆش و"1
6م 1رد$وا .
ر .0 6رڕ ن ﯿﯿ &6رد$ﯿ1ﯿ#, O Yا ﯿ ر ڕوون و و)6ر
ڕ$را 1X,) Zرد 3ر ﯚ ژداﯚ ﯾ 3ﯿ ( و،ڕووداو
و" د`$و ن &O 35ﯿ ,ﯾﯿن د$د،د$و $ﯾ رر 6ﯚ و
رد $ن چ ﯿ وێ وچ ﯾ وێ ژ "و$د و 4Oﯾ 3ﯿ داد Y$ه )" 3ون(
و رهم و$ر&ن،وم هﯚ ر$و وڕ$و 4Z Sدﯾ و و" رزان-
ز >ر و$ڵ ه ت ،هﯚ ﯚڕ 6و4O : $ودﯾ 1919 pرا3ﯿ#ا 6و.
211
Sم ڕا& 3ﯾ 5د$اﯾ دﯾ رﯾ,ااﯾ رد$و رد 3
ﯚ 6 ﯿ_#3ار دوزﯾو .$ر $ ور"ﯿ ن د$وێ،د$ز& 6ﯿ#ار ﯾ 3ﯿ
1919د) 3$ز$ر ازﯾ( دا،ﯾ 6و ) ن 6و )د#.$ا & ( 35ود!
`2ن و&ور)$ﯿ وان و j 6و$ت و _ن ڕا3ﯿ#ا م ز$ر ازﯾ،ﯿ ﯿوﯚ"و
)ﯿ راو6 ،و ﯚ"و ش ,3ﯾ>ت و ﯚ و 1X ,3و .و
.0ﯾ 4Oو" د$و $د6 $ﯿ+.1ﯿزﯾ ن داو ودواﯾ ڕ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن &
ﯾ ر د $و0ﯿ ن 6ﯿ_3ﯿ ر Sو،هﯿ tس وﯿ ن و" دژاﯾ و.
" 3ﯾ Yدد )ﯿ#او و ,ژر)ر 3ﯾ 3ﯿ ،رهر0ﯚر $ر&ردا و`
و& ﯿۆد S , $و6( )2ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ون،ز $#د$د3 " .
6ور،د6 $م ڕوﯾ Yو1ور$ﯾو0،ﯿ ون زاڕ6 $ﯿاق و .م
6و ﯾ و رد $ن 6ﯿ`aﯾ ن ڕ$د رو ر ﯚﯾ ن ﯿﯿ-و6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن
6ﯾ ن د$زا.
)[ﯚرا 6ﯿ+.1ﯿز ه ر6ﯿ4زا )ﯾ & 6 4ڕ .ﯾ&6 Y35ر `رار,7
ر ﯚﯾ رد 3ور رد$وام ن و ﯾﯿ ,ر$7وان و هراو ﯾn
0 6د ," ،$هر6و0ﯚر 6 f6 $ژ,) $دو)ه 3ﯾﯿ(رد ه35
از و)$ر3 6و $#$ر 1ﯾ&nرﯾﯿ ،ر ڕ) 5ﯿ 435ن
ﯿﯿ&(.ڵ 6م ه و و$ر& Yم ` $ Zﯾ>ن ,4ﯿ Yو,"،هر د.$ﯚ وﯚو$
واﯾ 4O :ود ) رﯾز& ر رد 3ور دا6 1وا دﯾ ,دژاﯾﯿ ن
د$ر .ﯚ 4و` ،وڵ &ور)$ﯿ وا رو ڕ$وات.ه3ﯿ ن )$#د ڕ .
ر$و)u5ون + 2ﯿ 4ﯿ ,و #j 2اﯾ .ز، $#رو ﯿ 5ﯾ
ه 3و$ﯾ رد ﯿﯿ S 35) S3 .ﯾ$#) nه ت,O،و 6ﯿ+.1ﯿ 3ن
وو هر 0ﯚر1 $ور 6ﯿ#ار ان رد $ن وZڕ. $
م `رار) $رو( ﯾ ،pازﯾ ر ,Oو Zڕ, $و اه داﯚ ﯾ 3ﯿ
و .م ڕو1919 . 1ﯾ ﯿ5 ) Yدن ﯿوﯚ"و و$دﯾ 1X
و ,ر ﯚ رد 3ور،ر 6ﯿ+.1ﯿ 3ن هزرو ,7و$دﯾ )) 1Xراﯾز&
Zڕ ($و ڕ p$ا .د$ور و و ﯚد و 3ر رد )Y1X S
د 3$رۆ Zﯾر وڕاوﯾ=را 6ﯿ+.1ﯿز ڕ .Yu$ه 2 S3` $6دان
هزرو 0 ,7ﯿ وو $ﯿ ردوZڕ$ب و .ڕاﯿ#3ا ور$ﯾ ﯿ از
و` 6ﯿ) $#داﯾ 3 Sد$زا(د$ز& 6ﯿ#ار ﯾ 3ﯿ #jا 6م u $,7د$او$
2 2م46 ،ه6 35وان ﯾ 6وردا -زو Gوزۆر رڕۆﯾ j 6و
&و) 2ﯾ .ا Zڕ$ب ) Y1#,وﯿ "ﯿ Y,1ا,O 7و Zڕ$ﯿ 6،Yزادن
دون(
212
ر ,0زور ه&$#ێ +>0ﯿ O .Yﯿ#,ا &و) 6و$ڵ رووون ﯿوﯚ"ﯿ ن
رر داﯿ،Y15هزر ر ﯚﯾ رد 3ن ه هزر)و ( د 3ر رد وش
&ﯚڕا ,ر و .وﯾ Y+دوا ﯚڕ 4O :ود ،ر) ﯚ $#ن .+اف د.
م ﯚ داو رد 3ور ورد $ورد` $ﯚ" `ر )ﯾ3ﯿ ن و د3$رﯾ
ﯿ 1ﯿZ 4ڕ$ب و .ه Z #ڕ$ب ﯿ,O 3و و Y+ر $ه وﯾY
6ﯾ Yڕاد $ﯚ &ﯾ ،5و ژو6ﯿ 1920ﯚڕ ,واوZﯾ ر &ورا،و`ﯿو .$وY+
رد , $دوورودر =را >ر ه و6ﯿ -و$ﯾ 6ﯿاق و رز وو $
` $#ن ر$ت رو 1ڕ$د ﯿ ,Oو ڕا3و ﯚ ڕ .
,4 Oو"ﯾ ر)رج `و,ر رر $دو.
6 .ﯚ3ﯚ) .0 dوﯾ Y+د , $رو6 .و و $دوو Oوو )رﯿ[
)ﯿ $د(#jا 6ﯿ 1bع د ر) وڕا 4 Oﯿﯿ `وڵ ,ت ،ﯚر$
ﯿﯿ ﯚ ﯚ) 1X,د$وZ ڕ $د$ر6 .م ر$ﯚ ﯚ 6م )ﯿ ر $ه& 1وڕ چ
Sر) وت د $و1ور6 $م و ورد "ﯚن د S .Y$د> $ر
` 1920و ه=>اردن &ﯚڕا ,ر ا،وﯾ#ا داﯚﯿ ن و د3$ر $رد $
6اق )) ﯾ) 4ﯿ (gد$اﯾ و ره ﯿ ن و$ر&>اﯾ ) 0و ﯿS 5
و))،ﯾ 4ﯿ" gار ! ) 35و 6ﯿ4زااو"(.و 3اێ م 6م و$ر&1
دوور ,ﯾ 3ﯿ 6ﯿ #ڕا3ﯿ#ا ` و `2Zﯾ ) را Y3و داﯚ ` زا
ردان و6 .م ` زا د$اﯾ ز ت ز ﯿ6 $ﯿ3ا =ﯾ 3ﯿ )و6اق( رااﯾ.
213
ﯚnا ` هﯿ $هزر ره#ا رد#0) 3ا& ( 0ﯿ ور ﯚ ﯾ
` زا ) را 13و و 6 Sاق و2$ا. .و د$ﯿ +زۆر 5, .
و،م "" fو dهر دوو )ﯾ 3و"ﯾ 6ﯿ#ار دﯾ رﯾ,او رد6-ﯿ+.1ﯿز(
رد $ن ر$ت و ر,رو Oس ون و )#ﯾ ن د$د و ` 6ﯿ$#ﯾ ن
6و$ﯾ،و$و ﯾ6 Sاق و$ر.ﯾ Yو Oﯿ ﯿ ن واو) 3ﯾ Yڕ.
ر,ێ،م ﯚﯾ ن 6وه Y1 $دواﯾ ڵ رﯾ رﯾ #ا1uو (.$ﯚر$
ڕۆ ڕﯾا` د و 3ر Oڕ1$و )`ﯿوم (هوا.
+ﯿ 4ﯿ ون-ﯾ pو$و 4O :و دژ ه و) uو" د$وZ ڕ6 $اق و6 .و
) 1X,ڕا 4 Oﯿﯿ Zڕ$ب & 6 d 2دار +6و .ﯚ ﯾ ڵ
ڕا ,و &>و ﯚ"و و ~ وژ"م و +ﯿ 4ﯿ د$وZ ڕ$
ﯚ ,ن ر و ه Sد $و Sرد 3ور ) .>,م هﯚﯾو
دواﯾ ﯚnا ` هﯿ $و ،ر رﯾ ن 2د .ون و$و ه و را هﯾ,3
) و ( &ڵ Sڕوو ڕوو د$و :م هﯾ 3د$ﯾزا چ ﯚ ,ﯾ ن .
م 6وه ڕا3ﯿ 6ﯾ 1ﯚ ڕ 6ﯾ pو ﯚ> , 3دv$ر
+ﯿ 4ﯿ و 7$دارو.
#jا ه 6 35د$و د$م ) 1رد دا،1هر" #ﯿ و 6اق،م d
م & 6ﯾ )ﯾ 3م ر$و7 $ڕ رد $ن)ﯿوﯚ"ون و` 6ﯿ$#ﯾ ن
داوا .(,و o 6و & 6دار دا ازﯾ و ،وﯾ 3ڕا 0 3و$ر رد
.دا ﯚﯾ ,د$ر"وا15) .#ﯿ ر د$د)#, Oا )ﯿ _ﯚ ژ " و$د
و" داﯿ35و، رد 114و(…$دv$ر $ 6اق ,Oو
و)زا ﯚ،$`Z،ده،و 4Zدﯾ(> Yر 3ن وﯚ و" ه6)رﯿ،fێ
1ق ،وڕ$وا#ز(ﯾ pڕو6 ,1وه ر" و.ﯿێ .وا `رارداا هردوو ت
هر)ﯾ#او ) واو $ﯿ و ر 0ن ﯚد رد $ن ﯾ ن Zڕ $رد
زوان ،و$ن )+و ) ﯾﯾ 6ﯿ+.1ﯿز .0ﯚﯾ ن م ۆ$# vن .وهره .و هS 1
ڕاو S =و ر" و& Yودا از و ،وﯾ6 3وان ر ..ﯚ +ﯿ 4ﯿ دۆ
7ر #ار )15ﯿ را،و)15ﯿ را)وڕاﯾ ر) 7ر #ار (و" ڕا7
د و 3ر ازﯾ ر ,ت ،و6م )7ر #ار($ر6 $ﯿ+.1ﯿز .رد $ن &6ر
ان 36،و و ﯚ و$د ه 1د $ڕ,ن .م)ڕاوﯾ=( dهر"#
)د !$و$ر&` Yول ڕاو=ر ه>=دراو $و"ﯾ و j 6او ز $#و ،
) ن ) و د#.$ا & 35ﯚو&$ت( .زور `و2ن د$ﯾ زا د$ر& ﯿ
6ﯿ+.1ﯿ 3ن رچ ڕ4ﯾ د$وڕێ ،وم ون 6و ه3ﯿ ن ) د$د د$
&ڵ و رر, $ن .ه &6ر د3$ﯾ ﯿ) pﯾ#ا>ان د$ﯾ وﯾ
X0ﯾ ز)Y1>,) $وهل و رج دا6ﯿ ,ر دوور$هو(7رت و ﯚدو $ﯚ
6م ر $ﯾ ن و .ر 6هر و"ﯾ 0ﯿ و $ﯿ ن م د#.ا دا،ﯾ ن Yﯚ"و
ﯚﯾ ن د$ر .دهﯚ و $`Zم رﯿ> و"ﯾ ڕازﯾ>ون ،ه داوا 0ﯿ وو $
214
وZ ر$ﯿ5ﯿ ن د O ،ﯿ#,ا زا ﯚ و 4Zدﯾ هر دوو 6م ﯾ ن د#ا )رو$رد،$د$د
و7)#$ر #ار (,رد ،Yم هر دوو )#ﯾ ن د$د 0ﯿ و
ڕ 6ور دژﯾ " .و)ﯚ زار ﯚ Oت وره رد،
ه وڕﯾ .ن "ﯿ رﯾ د$ازان و د 3$دوو"ﯚ ن)ﯿX1 1ﯾ (Yد ,$ن .ر .ﯾ
3اێ ڕ .دا1ێ 4Zدﯾ ﯚ+ﯿ 4ﯿ و و .هو#) ا&ت " 6ﯿ#ار
0ﯿ رو .و م +ﯿ 4ﯿ د.ر هر0ﯚر $ه و) uهرﯿ Guو$ﯾ
,Oو 6اق ڕ$ت د ،م هﯾ &6 1م ﯿ و.
dهﯚ زور دv$ر $رد 5ﯿ 6 1ﯿ ,ر &ڵ ﯿ 6ﯿ+.1ﯿ 3ن ڕp$
)ڕ=ﯾ (Gز6 $اق ﯚ و" رو وهو و و ر$7وان دو.
>و#, O،ا ﯿ 4ﯿ)هروا ڕا ,و ازﯾ ر 6ﯿ#ار $ڕا3و ﯚ 2ﯾ ن ﯾ 3ﯿ و (.
وێ 5ﯿ 5هﯿ, tﯚ Sﯚ)ر$7وا 6ﯿ#ار $و" ه وار 6 $ﯾ
د 3$د&$او (.$م ه و d $د$اﯾ ر و ه$# S3ن ر$ت
`رارو ﯾ ﯾ 3ﯿ را >ررد $ن ﯚو $رﯾ> Sاﯾ` 6 f"" .ﯿ$#و ﯚ"و
6و ,Oو Zڕ$ب د $ر Sو" واو Zڕ$ب 5ﯿ6،> Y1
36 dد$ﯾ3ا و$ﯿ$و 31و $م ر$و& $ڵ زور رد $ڕاو =دو$
ورد $ن ﯚ ﯚﯾ ن ` زا ﯿ 0ﯿ وو Z $ڕ$ب د.$ﯿ ن داو -$وه >ێ
دا از$ﯾﯾ ن و& 5)$ێ _ O .ﯿ#,ا و $ازا 6اق هﯿاﯾ ن 6ا` Sو
واو ) رز& و S-و ،و ه ﯿ #دﯿ ن واﯿ `ﯿ1و$ﯾ دﯾ,
و$و 1920 دوادا 6-ﯚ"و )#jا(و O .ﯿ#,ا "" ،fو$ﯿ
د3 $و # & $و" رد5ﯿ )) Yڕ ز ($د $ڕز& Yو6ﯿ3-ام
دا ن م ) +6رد $ن #, Oا ﯚ ﯚﯾ ن ﯾ وێ ژد$
,Oو 6اق دا) (Y1ﯾ3ﯿ و$دﯾ1Xر و6 اق ر& داوا ﯾ>
رد ، $ژﯿ ,5ﯚ .
+" 36ﯚ ﯾ ),O 1X,و 6 ,ه$ن6،اق دﯾ ,ز$ﯾ1
ﯿ 4دارا 6ﯿ+.1ﯿز و Y$ﯿ ,5ﯚ دا .رۆ ,Oو ت ڕ$وان و
6ﯿ7ﯾل 0>0و د$ا6 .#و 1ز$ب و،ر 6ﯚ 9ور
6اق ` .0وڵ و ،ڕ د $ر&ژﯾ6 pﯿ -34داو .ر) 6ﯾ و رS
,ێ 6وه ز$ر ه=>دراو, $و 4Oا د $ﯿ $# 5ﯿﯿ ،ﯾ 3ﯿ
ر6وا دا) .#ر 6ﯚ ﯾ ژو6ﯿ ه=>اردن د,) 3$ا .د$و#ا
7ﯾل 96د$ر د S .$ر 3 3ت داﯿ6 >6 ،5م ڕاد$
د .$هﯿ .0 tو$ڕ و .ڕا3ﯿ#ا ه و 6وﯾ ن د $ﯿ6 $# 5ﯿ+.1ﯿ 3ن د$زا.
رد 3ن رودۆخ ڕوون و :رو ازﯾ ر د$و رد م 0ﯿ +ﯿ 4ﯿ
و،دور 6ﯚر $دوو 35) ! هوﯿ ر0ﯿ ﯾ 6ﯿ#ار رو )
ﯚد +ﯿ 4ﯿ ر0م #ار د#.$ا د7 .ﯾل 36 "` #و.
215
ت oو 6 3اق ورد ، 3ﯾ.و ) ،ن د$ا Oﯿ ڕا.ت ،
و.
م ﯚ 7ﯾڵ رد 3ن ر,او 5,ﯾ ن وت و.
[> 3ر ،1921ﯾ "ار Oوو رداﯿ 135ر ) 3ﯾ 6اق6 ،م
ڕوو,دﯚو $هﯿ0 tﯚرڕاز ﯿﯿ دv$ر $رد5ﯿ0 Yﯚڕ S
6و و ه و )ﯾ) 4ﯿ p)(gﯿ 1او "ار" $د0 $ﯿ >.Y
ه ,+رﯾﯿ هﯾ>و ﯾ$#وﯾ 0و$ر 9ز $دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ (Yو
هز ,د#$ار ﯿ 6اق دا ر ﯿ ,#1ت .و ﯚ ﯾخ د 0و$ر
9ن ،و رد 1 $ز$ب ر1 ,ڕ $و،و 6ﯚ ﯿ ت زا
6ﯿ+.1ﯿز ﯚ ,واو ز$و.
7ﯾل ش د ، $و"ﯾ ر ﯚ رد واﯿ &ڵ رد6 $ان ورﯿ
ﯾ.و> و هڕ$ﯾ > او $ﯚ6اق و$د 2 d .1ﯾ ڕوو ڕوو
&ڵ 6و`ول و Yو 43و Oﯿ ,ﯾﯿ ن و$د$د رد $ن >0ور ن
SوZ ڕ Y $و 2دﯾ ,ﯚﯾ ن &ڵ )ﯾ 3و$دﯾ 1Xو ,و$و
ڕوو ڕوو د$دێ7 ،ﯾ 43دا رد $ن &6ر د$م ود$ز& 6ﯿ#ار 0ﯿ واز رهم
و$ر&ن دﯾ ن "ار"ﯿ $ﯾﯿ ﯿ و 6ور و6 3 ﯿاق ` د11 $و.$
6 ژ$د ﯚ #ارﯾ ن +0ﯿ وﯾ 6اق ,ﯚ و$دا م
)ﯾ د$ن .ﯚر $رد $ن ,Oو ز6 $اق ) ،ر1 .ڕ $د $
ازو ﯿ ت ان S .داواﯾ )6ﯚ3ﯚ (1922و 7ﯾل 7ر ) 1X,
+0ﯿ ﯿ دا .ﯾ ر ر& 6ﯿا ر 0دv$ر $رد5ﯿ ،Yه
رو & Yڵ 7ﯾل ر 2داو ،د#.$ان Oﯿ ب ,ﯾ .Yﯿ +ﯿ 4ﯿ م
` Zﯿ$#ﯾ 0ﯿ ا+ .ﯿ 4ﯿ o 6وﯿﯿ #jا .ﯾ>و f6 .ڕا)ﯚر ﯚﯾ#ا
و Y 6 :ڕوو ڕوو &ڵ Sو&ﯚ ن و دوودﯿ Gزﯾ Sت ﯿ 3 4u
وا`ﯿ 9وڕا و دور ﯚ د ،Y1$و 6و 6ﯾ 46هر0ﯚر $ﯾ ر& S1ێ و
د# $ا رد $ن ﯚ و 6اق ڕا5,ﯿ ،Yو 6م 0ر$ﯾ )ه>=ارد +0ﯿ ﯿ ن(
ه و` ر ,ﯿ م ڕا 3ﯾن… G) Y 6ﯚ 6م د $ﯿ 5ن م ﯚ"و
رد $ن ` 7و رو و ) رﯾز& ﯾ و,1 .0ﯾ د#.$ان ،ر 0
43دراون ر 6 1هﯿ tرد Sزۆر >0ور ێ
6 Sاق ،ڕ$ت د $و.$
د $ﯿ ن م 0وو$ﯾ ر ن زﯾ #او ز ڕ$وا#ز ﯚ2
ور و د$و،و د$و6 ﯿ+.1ﯿ 3ن4O :،ود ه 1ﯚو $ه &ڵ 6م و$زZ
رر , $ت .ه S#1و $ازا +ﯿ 4ﯿ ڕ$وات ر&ون ر 6
م ه واو Sو$ر&ن .دوو $ا >ر=ﯾ &ڵ &زﯾ ) ﯾرز #jا
ردا د6 .م =ردا ﯚ ازﯾ رو :ر ﯚﯾ رد 3ور 7ڕ
216
1ر 0و" ن &ور $رد5ﯿ S5 Yرد 3ور4 .Yﯿﯿ Sﯚ
دﯾ رﯾ,د 1ور ان رد 3ن و 6اق )،>,ﯿ4O :ود )4Oا( رد 3ن
، 1و # 6ا 6م د$ور $دوو$م د#.$ان 1 36دﯾ,
0ر$ﯾ #اﯾ ه=#ﯾدرﯾ+0 , ،Yﯿ وﯾ رد 3ن ).Y1#,
&زﯾ ) ﯾرز 6م )15ﯿ ر `وڵ د،و =داواد وﯾ 3ه و! و و
,ت،م د$ﯾزا " ر$و +ﯿ 4ﯿ وه و وﯾ رد 3ن 36وﯾ
،YاY )ﯿۆزوQ j رﯾ#ا ر ن و&6ر3و 3او$و،$
دوو"ﯚ ن)ﯿX1 1ﯾ [(Yرزن .رد $ن د $ $واز ))،Sرو د$زار (S1
ﯚر S $ﯿ 4ﯿ ز$#ﯾ دا ، داوا ﯿ ن دوور)$رﯾز,ﯾ.Y
ردا ﯚﯾ ه وش ر$ت رد $ن ڕﯾ,,و Yو$د $ه ت،و6م دا ﯚﯾ 20
د> $ر 1922وﯚو.$
6م ڕا&ﯾ #راو& $ڵ 6و 7 d 43ﯾ داو و7ﯿو دژاﯾ هو -م
& 6ﯾ !1و6 .و0-d -ﯚر ,ﯚ 7ﯾ 43دا 6م دا ﯚﯾ )هﯿt
و0 Sﯿ ﯾ ﯿ و 6ور رد 3ن 6اق ﯿﯿ6 (.اق هﯿ0 tﯚر د"$
ژ ر 0ﯿ ﯾ ﯿ ﯾ ن 6ور هﯿ S tرد 3ن،وڕاز د$و6 .وا 6م
دا ﯚﯾ ﯾ ن ر Sو) Sدو د$ﯾ زا رد $ن))رش و و و 3,و$ن
ﯚﯾ #ا وا 7وڕ,,و. Yن(.و$دا 4O :ودﯾ X pو ﯚ ﯚ 6ر
دﯾ[ +ﯿ )ﯿﯾ6 3م ﯚو ﯿ$# 5دا&6 .ررد $ن و ﯿ4O :ود
ڕﯿ Xوﯾ و )[رﯾ ن د$د را >ر6ﯿ+.1زﯾ ﯿ pو dﯾ ن
=ﯾ Y6و)ﯾ 4ن ,ﯿ# Yڕوا S .هز $ﯾ 3ﯿ +ﯿ 4ﯿﯾ ن ﯚ ﯾ
.رێ دا&ﯿد$و،$رو و$زﯾا 6ﯿاق ﯚ Y37 6ر$ت .ژ$
رد 3ﯚد و 3ر) )ﯾ2 #$واز 9ﯿ 6اق(&ڵ ڕﯾ>را رد،ﯚ ر
واو ردرا .واداا د#$اران و ر&ان ه و رد،Yوﯿ د#$ار زل ،و
ﯚ ﯿ 3رز داﯾ >1 .Y1ر $ﯿ ن +0ﯿ dﯾ #1و 7$دار ر$ت 3ت
ﯚن م +0ﯿ #jا وﯿ ن ه7 .ﯾل د ، $ﯚڕ,
ﯿ ﯿ 3دﯾ ,ﯿ 4ه >ﯾ،ﯾ ن و$ﯾ 6م و"ﯾ رﯿ #ات،ه
Oزرو د $و 0د 3ر +ﯿ 4ﯿ ڕا.ﯾ ،1م ر) 0ﯾ #و &ڵ 6اق
217
م )ش وو و د #3$دژ 4O :ود ژو6ﯿ دوا )ﯿ#1ر.
و$د$رو 1هز6 $ﯿ+.1ﯿز دv$ر7 ،ﯾ `ول دن م) ﯿ( ڕز& رد.
و 7، 6ﯾل ه& 35ڵ #رد $رو وهو# ار د#.$ا
+0ﯿ ﯿ ن ڕوو ڕوو و# .ار 6م ,ﯚ)ژور(ر 0ﯿ ن ﯚ وو6 اق
وﯿ د ﯿ 4ﯿ ر1 ,ڕ $و .ﯾ زد$ه ژو6ﯿ ،1922ڕا ڕۆژ: S
4Oود رێ ﯚ+ﯿ 4ﯿ ه و،$ڕا و$زﯾا 6اق ا7ﯿ 1bﯾ د$ر"ا،#م
و$ڕۆ-1 :د$و6 اق 0ﯿ ر 7 $چ ر&Z ,ر $ﯚ دv$ر رد5ﯿY
ڕێ و دا -2داﯿ35ا 6م و" 7ﯿو زوا Zڕ& $ﯚڕﯾ1و
7ڕ >0ور ت 7 -3 .داﯿ35ا و" و ﯚ .ز $و د $دv$ر 0ﯚر,
Xو و ﯾ 3د )$رز و داﯚ .$#
7 7ره .رد ,".6 $ﯚرا م وڕا و$زﯾا 6اق دا ﯚﯾ
ڕا&>و،ه &6ر.ژ$ﯾ &ڵ د#.ان رد 3ن ر ه#ا و Sو$ر.ێ.
$#ن و$ﯿ#jا ه 1و $ڕادوو ""+0 fﯿ Zوا `ول داو$
رد $ن 6م 7ر د$در ر$ت و$ز Zﯚﯾ ن ،ﯚ ﯚﯾ ن ﯾ ر&+ .Yﯿ 4ﯿ
36ژ " و$د& زﯾ ) ﯾرز)4ﯿ ( Zڕﯾ $د"$و ،و ژ " و$د6 اق
و.
218
$Z 2ﯾ ن ه و ) 6ر .0$ڕ$زا #و .ﯾ 3ﯿ ه 3د$د زۆر + $
د$ر"و6 ,"-$ﯿ_3ﯿ#ار هرﯿ S4uد 3ر 7ڕ واهﯿ 4د$د.
+Z 36وم و رد $ن ه چ ڕاد$ﯾ ﯚ ﯿ 6ﯿ+.1ﯿ6 3اق 0 6 .0ﯿ.Y
هرو0ﯚر) $ه 1داز( ،d .0د " :$و)ﯚ ر" و& 1ق ا ﯿ 5وﯿ ز
ﯿ7 1ڕ ،رد $ن دا ﯿ 5ﯿ ن داو .ر ﯾ, Yر ﯾ 3ﯿ 6اق -
ن ...ر$ت و و)+و( رد $ن ) ڕ 6اق و )ﯾ1922 4
ﯾ 3ﯿ و6ﯿاق # 6ا ژو6ﯿ#) 1924 1ا ،و) ش و-ش رد $ن د !$وY
,ر ﯚﯾ ن ﯿ 6ﯿ+.1ﯿ 3ﯿ ن داﯚﯿ ن دو.$
36و)) ( د 3ر د$ێ 0 Yﯚر6 ,ﯿ ,ر $ه ) ودان(
ڕا و و #jا 6م ه و رد $ڕوو ڕوو ون &ڵ ردان ر ه 1و
` 4ردا 11 .Y5,ﯾ ز $ژاﯾﯿ 1926ر$ت ﯾ ر و$ﯾ
ان ﯾ 3ﯿ و6اق &ﯾ#را ﯾ 3چ د3$رﯾ ﯚرد $ن و .ﯿ ه و) uو
ڕا[ رد $وﯾ 6ژ$او.
6ز ر و د 3ر رد 3ن ا )ﯾ6 #$اق &ڵ
رﯿ و .هرو ژاﯾ 6 1922م ر ﯚو$ڕ p$دو ووﯾ= و
&ڵ رﯿ Oﯿ#,ا ﯾ د $ڕ S),د Sﯚردان 6اقد&$ﯿێ
6ژ$ﯾ د3$ورا )ﯾ) 4ﯿ6 ," ، (gم $ Zزو1و$
د 3ر ازان و1 2ور و د $ت6 .م وو)$=ﯚزان(و & Yردان
و++jرﯚو،$ﯾ 3ﯿ و6اق 6 23ورﯾ1923 +ڕزاﯾﯿ ن ﯚ 6ﯿ4زا `و 1ﯾ د )
و$رۆ و دااو)ﯿ ڕادوو6 -ﯿ 3-ر و $د )ﯿا( +ﯿ 4ﯿ ژ
" و$د& زﯾ ) ﯾرز و -و2دا1ێ ،وڕو . S1ێ )ﯿا( واو ﯾu
> , و6 اق (.ﯚر $ه0 35ار ! دا ﯚﯾ د> $ر )1 1922ڕ،
و واد $ﯚ داﯿ Yد د$و رد دراو ) .ز ون و 1د$ر"ون ﯾ ن Y
درۆﯾ ن 7ر و.
ﯾ 3ﯿ د 5 $و $د 3ر رد و و$د $ه 1ڕ$زا #رﯿ
و` زا ﯚﯾ ن uو3ﯾ S Yودوو دﯿ ن ﯚ ڕﯾ .دا .ﯚ > رﯾ 1 Yﯾ،
ﯾ 3ﯿ را >ر6م داﯾ 1و )ﯾ S 4و د> $ر 1922و>& $و،و
36د$ا 6م ﯿ1ﯿ ز$ﯾ Yووﯾ=دان و$د$ر ن:
چ د$وO2Z6 زر$ت ) 6ﯿ+.1ﯿ 3ن وچ د$و6 اق م هﯚ ر $د3$و د$ﯾ ر$
رده رد $د$رد 6م دا ﯚﯾ ﯾ 3ا $ﯚﯾ #ا ڕ,,و. Yن ،ﯚ
واو ڵ 6زاد ! و " هر0ﯚر 1X,) 13 S1 $د$و,
رد د$زا...Y
219
ﯚر $واد $ن وﯿ 1918 Sڕا&ﯾ #راو هﯚ)ﯿ3nﯿ 0 (nن 2وازون و ،و
) 7 4ﯚ ﯾ &ﯾ ،Y35و$ﯾ واد$#) $دان .ڕﯾ>را رد ڕ .$
وا> ر Yم ﯾ `ﯿ ن ﯿ# 5ا ،م ﯾ 3ﯿ دو" ر jدرو ﯾ , 6ا
د.
د Z 3$ڕ$ب
&6ر ﯾ 3ﯿ و $ت د$و ز $و$ر) وو 6ﯿاق ڕ$د هر6و
ر و $و$ﯾ واد6 $و ردا داو ،وڕﯾ $دﯿ6 5و د 3$ر>و،
د$و $ڕ $داﯾ ،ڕا 3ودور 3و دا`ت و 6و ڕا 7ز+ﯾ
هر $و 1د$وت .م ﯾ 3ﯿ را >ردا ردO $ﯾ +د$وZ ڕ$
د ` ،و ﯿ ڕ$د 6م `ول و)ﯾ 4و.
و $دواﯾ د$ﯾ ﯿ رد $ن و$و و " $ر$و ﯚﯾ ن `ﯾ>ن ڕاز
ژاﯾ )1926ﯾ 4ﯾ 3ﯿ &ڵ 6اق ڕا[ رد و$ر" و د&$ﯾ.Y35
د$و) ،ر)ﯿ ر $و و د$و ر)ر)`ﯿم( ) #د& ،ﯿ6 6 Yاق
#6ا د$و و$ر.ﯿێ .ﯾ 3ﯿ )ه .و6 $ﯿ#ار ﯿوﯚ"و داو
ت داﯿ Yد د3$ر) $ﯾ#$ار ) 1X,د$ز& 6ﯿ#ار و"ﯾ
4ﯿﯿ و$ﯾ ڕاﯾ[ ردو د$و$ﯿ31Xد(وڕا و$ﯾ +ﯿ Gد.
"#ڕۆژ دواﯾ و 21،ژاﯾ ر $رۆ و$زﯾا 6اق#Z ،وO4ﯿ#96 Yون،
+0ﯿ 1را ز & 6 .$دار #او:
++ت ا,- م و ر)314 و& $ﯿ 7 6 Yر" 0ﯿ Yو و $=
6ا` داﯿ , Yت "...ر$و رﯿ د $د$ر Sﯚ ، 46و 46ﯿ
ڕادوو . 4Zﯾ1ر 46 .د $ردان د 3ر #ﯾ .Yر&اﯿ ن د $
ﯚﯾ ن :Yز ﯿ ن زوا 7ڕ ﯚﯾ ن #1 ،ا ﯿ ن د $زوا ﯚﯾ ن ` _ ن
_ Yو 46 .Y7د& $ڵ ه و "ﯿ Yو و $=ن ،چ 4ن ﯾ ن 4ن،
Zدات و 6ﯿ 1ف و ،وﯾ=دان ﯚﯿ1و $و ڕ 37$ر,ﯾ ،Yو 7ﯚﯾ ن )$# ﯾ.Y
ه Xﯾ ﯾ ڕاز ون و ,u& Y$د$وت .ﯚ 4و7 ،ﯚرﯾﯿ O 1926ول
و`2ﯾ 6 م ﯚ ﯚدو1 $را رد رو ه د ،ه 6وان
ه .و Sر$ت Sو$ر& Yزوا رد وداوا ر ﯚ ),1 1X,ﯾ
6ﯿ#ار رد ،ورووژاو ن .م رﯾ وا د$ا #ن و" 6ﯿ 35وان
6ﯿاق ه و) tو،$وﯾ 3ﯿ ش " و$د رز ﯚ 43ﯾ د1ﯿ ڕ $د $ت.
ر 0و" رد5ﯿ Yد#.$ان #1928 .ارﯾ ن د،چ 6ﯚز و)5
`و ،و >و Sازﯾ را 1راﯾ و .ڕا3ﯿ#ا S3و Oﯿ ,ﯾت
220
,ت &ﯿو & S37رداﯾ S .ﯚﯾ>ون )ر ﯚﯾ( زو1و$ﯾ ) ن رد
ز$و ورﯾﯿ د 3$ر دو Oو دا #6ام و2ﯾ .ا 6اق #ۆز3و$
,ﯚ , 6ا روو و).وا ) 1ژ .(9
ﯾ 3ﯿ .0ر)ر د$ﯾ3ا ڕ$وا Z د ڕا)ﯚر ر$ت رو)" pو
و$ز Zرو ر $ن وڕا و$ﯾ #ات .و$د ه6 1م ر,د د$و6 اق
ﯾ>ت دv$ر .0 $ر ﯾ> و$ﯾ از ,ر)ﯿ را 6م
د$دات ر) ,ﯾ و&6،ر `رارو ﯾ 3ﯿ ا7ﯿ bواو ز $ر)ر3
و#6ا 6اق و$ﯾ او و د$و ,ر ﯚ ڕا[ .ددا
ﯾ 3ﯿ م ر $ﯾ>ت ) را, Y 13ر ﯚ ﯾ ر )ﯾ S 4و O ،ﯿ#,ا
) $رج د$و ,ر)ر د$اﯾ `و داﯾ 9 ،ف د$و.
و1930 $ﯾ 3ﯿ ووﯾ= ر) $ﯾ& S 4ڵ #jا رد$وام د
و6 ،اق 1932 ر ﯚ د$و6 ) .م )ﯾ6 4اق ) ر6 $ﯿ ر$دان ،
ه ,ر ) ﯾ& ن و ڕاﯾ) ﯾ6 1&#$ﯿاق ,و$رد&$ت 6 ،
ز )$#رو $و ) 6ر6 , $اق ز$ﯾ Yو ,5ﯚﯾ #ا 6وﯾ ن 0ﯚر $ر ﯚﯾ
ﯾ 3ﯿ ﯚ" داو &$#دا .م )ﯾ 4وﯾ و$زع ودۆ رد $ن ازS
$و$ﯾ `1926رار ﯚ دا و راو uاو$و د $
)#اه ت.
هر ت 6اق داوا رﯾ 1926 و$ﯾ ڕ$داﯾ رد $ن واو
و 1و$ڕا_3از #jا 6م 3ر وﯿدو " $و)ﯚ ) 5)ﯿ
ﯚ 3ﯿ و ر 0رد ڕاد$ ,>ن،م 6وه و .ڕا ،3ر& ﯾ ن
واو و و >3،د$ر ﯚ Sو$ر& _ ` Yن رد $و ،زوا
ردﯾ pﯚ ﯚ ژ دژوار و :زور زاراوا ن ﯿ Guﯾ ن و1ﯾ ن ه=$#اردن ،
هم ﯚ $ Sر& Yد$ون وهم د$ﯿ ن +0د$و $ر زوور و$ﯾ ن.
م 1026م 2و $ه .و Sم ڕا 3ﯾدا ه&1ﯿاو .ڕ1$و ` و واد#) $راو
ز و"ﯾ ،ﯿوﯚ"و#ا و ره 1ز رد د3$ر ,ت ،ه 6 35د$
>و،چ .د$و $ه > 3د#Z .ون O وو دواﯾ و ر) $ردۆ( 3
ڕووێ 1را +0ﯿ dو،ڕا[ رد$ﯾ د$و ﯾ 3ﯿ )& ﯾ،5
وﯿ.1ﯾ و)ﯿ .1و$ر&ﯿاو $رد()،>,و$ر&7 ر ر ` 0و ن
ود3$ورا Sد $#> $ن رد زوان ڕﯾ> $در 6 Yد >3،,$د$ر
زوا رد Oزرو 1وﯾ ،Yود$ﯾ.ت 6ه .و ,هﯚ د1ﯿ ﯾ رد $ن م
6و 3داوا رو ازﯾ رﯾ Yر.0 0ر د6 ،$ﯿ ,ر Y
,رد (.$م ڕوو داو` Sو & .زﯾ ) ﯾرز )4ﯿ 1927 ( Zم 2و$
هر 0رو ر و$ﯿه 1و$ﯾ ﯚ د$وت د $رد،م و ﯾ 53 Sرا 6ﯿ+.1ﯿز
د$وت 6ر$زو #ﯾ م 0ر$ﯾ ﯿ 5ن دا :هﯿ tس Oم ڕا3ﯿ ت ،
221
د $رد د$و $ز رد د3$ر .ژ ﯾ ر زۆر،$م واو
Oول و ` 2م ر$و $او6 $م &,"[ﯾ هر6وه )و"ڵ و او$ﯾ
314و.$
6ر$زو #و 6م 0ر$ﯾ )[ﯚر و زا > و 3ر ر)ﯿ را
) Zﯾ# #$ر،م , 6او#jا ه و 6ﯿ0 -ﯿ ازا ردان د
`ت و 7ت داو ،و د $واﯿ ڕۆژ Sﯾ 3ﯿ رد $ن 6 ,ه$م S
و$ر .و ﯾ ن ه 6وان 6اق 0ﯿ و.$
هر ﯾ 3ﯿ [> 3ر 1929داﯚ ﯾ "و ژوور 6اق و$ﯾ ڕا&ﯾ #
ﯿ.را ودوود و)رﯾ 5رد $ن ) و &ت .ﯾ ر ﯿ$#ر &زﯾ ) ﯾرز ﯚ ڕوو
ڕوو &ڵ ڕ$زاﯾ #رو و ه , ﯾ دۆزﯾو $د$وا#ا داوا د$ا ڕوون
,و $ﯾ 3ﯿ چ د3$رﯾ م 13ﯚرد $ن ) pﯿ 1دو .$ه3
رد $ن & 6دار ڕوﯾ) 1ﯾ 4ن .رس ،ﯾ ر و$ڵ ه ت .هر ,و
ﯾ دوا ﯾ و$ﯾ ژﯚ ﯾ ن ﯿ4 .1ﯿ ر #j Zا د&$ﯾ6 .م
,ﯾ 6ﯿ4زا )` 3ول &ور)$ﯿ وان ود.$ﯿ 1رو رۆ Zﯾر ﯚ4و 0ف
وه و#$و )=د$رو ودز$ﯾ ژ$و ،$و$ر" ود$وت .ه و 6م 0 ,ﯿ واز،
ازﯾ ر د 3ر و"ﯾ و ه ر ﯚﯾ ژ داﯚ ﯾ 3ﯿ و،م م $دا
ر ,رت ڕﯾ$د واد 0 $ﯿ 9او ،ﯾ>ت ڕ )رو$رد$و 7دن
ز رد ڕاد. 5$
ردۆخ رو6 ,"،م داواﯾ ر ﯚ داوا ) 35ڕاد 5$ن ه ر
&1929زﯾ ) ﯾرز دراون ،وزاهﯿ$ن ر Sوان او6 .م ,ﯾ &زﯾ
) ﯾرز ﯚ ه .وه 1ن ﯚ د$و6 اق ردو ،ود$وت چ و 2$وان داﯚو .$م
و $ز$ﯾ ,ن و$ڕ,و>و 6م 0ر$ﯾ ه و, 6او .ڕوون و
هﯾ 3ﯚد ﯾ 3ﯿ را >ر داوا ڕ,وت 6ورﯾ 1929 +و7 S .ﯾل
وڕاو=ر6$ﯿ+.1ﯿزﯾ ،ﯿ 1ه ن راﯿ،dهر دوو ﯾ !$#و Yون ) 5هر0ﯚر$
ﯿ از د د$م ود .. $ر& 6زﯾ ) ﯾرز #, Oا )ﯾ 6 3
)ﯾ6 S 4اق را >ر و$ﯾ د3$ر>و رۆ و$زان و$ﯿدﯾ1او $
ز$#د$د Y 6):د$ﯿ fو G,ﯿﯿه ر1ڕ $و , ,7 ،و $د$و6 اق
ر #ان داوا رد $ن `ور دو Y 6...$هر0ﯚر $ه .وu) Sا
ﯾﯿ و ﯿوﯚ"و 0ﯿ از 6 ﯿ#او ,Oوم د$م 6...ر$زو O2Z6زر$ت )
6ﯿ+.1ﯿ 3ن 6ﯾ،دواڕۆژ ﯾ دۆ 3ﯾ وﯾ 1.ه4و) ,ن د3$ﯿ ن
و د 3$ﯾ #و ،$ه 6 ,اق و$دﯾ 1Xو,)) ,و 6($ﯿ ,ر ,ن(.و6
#jا "+ﯚن د$ﯾ3ا #, Oا & ) 1س و ﯿ وﯾ و )#1د 3رد
د$د و,)),و($ﯚ ﯾ 3ﯿ 6وه 6 $#1ر$زو #ا و و$د 1؟
222
ﯾ 3ﯿ ﯚ و ڕاﯾڵ و)ﯚ ﯾ دۆزﯾو $ﯚ ﯚ ﯿ>و#j) ," .ا(ش ش
د$ﯾزا ﯾ 3ﯿ " 36و د $ڕا ,و د$م )#ا6 1و ه و
و$ﯾ 7ﯾ"وو ر Sاو $ورد $ن )ﯿuوا ه و 6و 3ﯾ 3ﯿ
د#5)$ا &>و 6ﯿ ,ر ﯚ -ڵ و ڕازﯾ .Yﯚ ﯾ ڕ .ﯾ 6وه ڕا#47ا ڕ$
ر ﯚﯾ 6اق 2ﯾ ن و$ﯾ د$و .ﯾ 3ﯿ ڕ 1 $ﯚ ﯿ nﯾ
دا` $#ا 2 .ﯾ 3ﯿ ﯚ هل و ر #,0ا دﯾ3و $دﯿ د$ر 43 $
د$دا ا و ود6 $اق ت 6م 0ر$ﯾ 7رق وو7ﯿ ,ﯿﯿ،وﯾ 3ﯿ ﯿ
0 6ت وز $ن هﯾ ،و $وﯾ#ا 3ا ه ڕا و`ر$ﯚ ,و.$
#ا 6و 1و$ﯾ ه0 >ﯚر ,ﯾ> `ور #jا 6
[6دراو & ز #$د$د6 ،و 0رد 3$ق #ان #jاد) ،د ,3$
و$ر#ا(6م 0ر$ﯾ و هﯚ دا ,.0رد ر) &،35و$زاڕ $و $ﯚو
ر)ﯿ ر دv$ر $رد5ﯿ ،Yوهروا ﯾ ر& Yزوا رد م و" و ،و) 1X,
6ﯿ#ار$ﯾ ! وژن) زڕ7 ($ﯿد ردو .د$و$ش دا`رار داا $#>
رد 3ن # Sﯾت ﯾ ن )ﯚﯿ dو$رد&$ﯾ Yد` $دن زوا رد زا،Yو
ﯿ) .1و$ر& (هر =و " و$اڕ د$ا # 6ا ) X,ت.
د#$ارا 6ﯿ+.1ﯿز داﯿ35و 6اق ﯾ $#داوا,ن دژد$و $رد $ن ﯚ 6وان
" ,3و$اڕاو$و .7 jﯿا و .$داوا ر 6ورﯾ 1929 +ڕاد$ﯾ واو &,u
زرﯾ# .1و $و " .و)ﯚ ،1918م 2و $د$ﯾ زا رد $ن ,Oو Zڕ $ن
د_ﯚﯿ ن ﯿﯿ .د$ﯾ زا د$اﯾ ر, ,ن و$رد $ورد $ه ﯿ ،Y #ه 6ﯿ #ﯚﯾ ن
& Sزﯾ ) ﯾرز ر ﯚش ه1ر 1920-1918داﯿ.Y1
+1927ﯿ 4ﯿ ردا د ،ﯾ>ت و$ﯿ6وا ه 1و $ءا +ژﯾ ﯿ ن " $#ڕ$
ﯿ ن 6ان ورﯿن 6 36 ،$3ﯿ #د $ه و هزرو ,7ر ﯚﯾ رد 3ن
رﯾ ن و$د$ر.Y
36ه S#1ﯿ 5هون ﯿ ﯿ ،Gردu) ،وا 6و $ر6 $ورﯾ+
د$ﯾ ﯿ ﯚ دﯾ رﯾ$#دا 6ﯿ" #ار" $ر _ ,ﯾ و j 6و$ت و
Zﯿ&$ر و2ﯾ .ا ) .د $ارد$و،$و رد $ن زۆر ﯾ و ،و د$ا `و2ن
ڕو ان & ،ڵ ﯾ #دو وڕووژاو ن$ .ڕا 3د$ﯾ ﯿ "ﯿ,1
uو م ڕوو ر$و)u5و ر $رد5ﯿ Yر ه#ا ورد $ورد $
و$ﯾ 6ر$زو #ﯚ ﯿ 5ن د$دا.
ر $د$ﯾ ﯿ م 2و+،$ﯿ 4ﯿو و#$ﯾ دﯾ& ,ور $ژ ر$ﯾ م
ۆa O vوهون و$ﯾ هﯚ&و 6ﯿ`aﯾ ن ﯿ$# 5داو .ژو6ﯿ
1922ژ رﯾ ,ر ) 6و ر ﯚﯾ رد 3ﯿ ن( دا زرا#و.
ﯿوﯚ"و 6م 6 ,و رد $ن ژ "و$د,O و Zڕ$ب .Yم
6م &و) دژ از Zﯿ$ﯾ ﯿ4O :ود ون .دواﯾ و وو $زد $ژ ر$
223
Oوو 6وا و .رد 3ن & دا و رر $و - ،د
) رد،ژ$ڕا ,او 6ڕ 4Zو و $از ,ﯿ ڕۆ و د$رد.
6 .0و Oوو ﯾ&،ﯚ vر ,دﯾ ,و ڕۆژ رد 3ن ود$و, 6 $ا و
t) و ) ،و $ازو ،ز ن و ﯚ ﯚد 4O :ود و Z .رف ﯾ ﯿY
رو ر 6م &ﯚ vر $ا >ر 1922ر و$زع و دۆ 6 Sاق ﯚرد 3ن
ازﯾ ر و ) دا&ت و ) #د 6-و$زع ه,و Sو ه $#1دوور هزرو
#,او $ر $ﯾ )[ﯚرا 6ﯿ+.1ﯿز و.
46هﯿ " tخ 6و " و$ڕواﯿ ن و دراو& ور $ودۆ6) 46 3اق( ه و #" 7
هزار و )ﯾ #$د$و ن و 6 ,ﯿاق ورد 3ن ...1 ) Yﯾ ن
1ور 46 $د $در , =ت 1X,)...د$و رد 3ن ﯚ 6اق ت هزار زﯾت
و " د $و$ش داﯾ= ...وو j0ا7ﯿ د$ﯾ ن 0ر ر6م ل ﯾ د$د$ن ++
` ون)د3$ور( رد> او $ر 30وﯿ ﯾ و ﯾ& & ﯚ دوﯿ ه.$
و 7 +6دﯾ رﯾ,د " ر$وس `و ز$ﯾ Yو ,5و & ﯾ ﯾ ++
رد ر ,و .$ر $ف و1ور $و$ﯾ دور++ 7 3
زا46 ،$ش ﯚ ن هﯾ .ﯚ ) را6 13م ) ,5واو ه 3د◌ّد و
1Zو $ﯚ ن Oزرو 6د $هر0ﯚر& $ﯿ ن ردﯿ...Y
Sو ﯚزان س و&&3nﯚ را،رور &ﯚ vر - ،د ور،
وو د3$واژ $ﯿﯚ ﯿ6 # 3وه و 0 S " :و$ر و ر0م
رد $ن ) Sد،Y1ﯚچ ,د$ر$و $و" د $ازﯾ ر &ڕاو $ﯾ ن ) را6 13م
) رز& ﯾY؟ ر ن 6،ﯚڕﯾ ن Zڕ $ن ﯚ ,داوا ر ﯚﯾ ن و ژ ر$ﯾ م
,ﯾ ن و" داد$ڕ=ن...داواﯾ 46ﯚnا ﯚزان ن هﯾ ر 1
داﯚ ﯾ ) ,ڕز& ﯿﯿ& ,++ 7 6،ور $ژﯾ داﯾX،وێ
و ﯚ ه.
م Sودوو د$ داﯾ & S Sم و$ڕو ﯚ"ودا &ڵ ور ه وش و
ه و ز$ر .Yهر و 4& $ن ڕوو,دن )) 1و"ﯾ(م $دا رﯾ#ا زاڵ و ،و
م ﯾ ﯿ Yو ه 3ه=>ارد ﯿ ت 2ﯾ ن ﯾ 3ﯿ 6 ،م ` ,و6 1ﯿ ,ر
) رگ ه1رو .م ` 6ﯿ$#و ﯚ"وﯿ pهو و ﯾخ و
6ﯿ_#3ار &ور)$ﯿ وان ورو و"ﯾ 2ﯾ .و 0ﯿ_1از #jا ڕ p$ﯾ
ر$7وا 3و$د $ه . 1و وو6 $م $,7و 1923 ﯚ ﯾ
ه 1ن و$زﯾ ﯾ> +ﯿ 4ﯿ f Z $ر,ر رد.
ﯚر .0 $رڕ ن و 1926 ﯚ ووڕ $ون و ,1ران ر
ﯿﯿ6 (Yﯿ ز$دراو$ن ﯚ ) ڕ ن ه#ا)،ﯾ#او )ﯿ رد $ن ﯚن و
،Yuو" ) رد د11,5)$و ) $ﯚڕد$ﯾ .(Yرو واﯾ ،ه ) 35ﯚش
و &ڵ +ﯿ 4ﯿ ه وه .و ،م )ﯾ& #$ڵ 6م دv$ر6 $ﯿ ,4زۆر
224
1921 و و .و$دا 6ﯿ -و$ﯾ ر $و$و nو 3 6ون )و،
0و$ر ر 4ن وێ ,7 ،د$د &ڵ رد $ن Z 3ڕ،Y $و د$و.
4و +" 6ﯚ ﯾ ه 3ردان د 3$ودو$د ) 6و 6د($
+ﯿ 4ﯿو X,) 1926 ت .ه6 5 $#1و 6و ،ﯚ زو1وﯾ
ر$7وا 3رد ) .0ڕا)ڕﯾ , (Yو$ر&ﯿا ،و : Sه و 4ﯾ& f
ڕ$وا#ز)7ر #ار )5و( رﯾ Sو 6ﯿ ز 6 1X,) $و ,و$ر.نu)،ا
2ق ` S#و د$ﯾ ن &ت6 :م 6و رﯾ ,1ﯾ ﯿ د،$د$و
#jا دا 6ﯿ ز $ﯚ ارد .ﯚد +ﯿ 4ﯿ) 6و 6د,6($ﯾ و ﯚ
ر ﯿ و"ﯾ،د$وﯾ#ا ڕادوو ﯿ واو ڵ Sو$رد&$ﯿا.
6ﯿ 3رﯾ,ﯿ ن دو ه 3ر $ن ﯚﯿ11و $د$اﯾ ر و6 $م
Oﯿﯿ ر ﯚﯾ " .0و$ڕوا 6ﯿا` ,5 ن ڕوو ڕوو ,ت6 ،وﯾ ن $ﯾ
6رام د$د .ر 1930 $ﯿ6 1اق ` و#) ,د ) و$ڕۆ و زوا
رد ز 7ڕ ر 0دv$ر $رد5ﯿ Yو ،واد $د$دا واو `ول و
ﯿ1ﯿ ن +0د$و $رد $ت.+ 354 .ا 7د )$س ه و2ﯾ #jا ز$و
-و 6ﯚ ﯚ ﯿ 5د$دا رد $ن چ ﯾ د$ێ ﯾ, Yن.
م د$وت دﯾ ن م 13ر د،ﯿ.را و دوو د رد $ن ر ێ &ﯿ
&ت.
و$زﯾت ڕ$وات 3د$و ،م ﯚ 7ن ا ﯚ ا$# .#ن ور ) ،
و$ن ,ﯾ,د م 76را ﯾ> هز 5 0) 3 4 6ﯿ1
)+و) ﯾ ﯿ >ون(زاﯿ Yو b6رد $ﯿ ن ) ڵ ) $ن د $وا&ﯾ Y
داوا رﯾ ﯚﯾ ن د.رم وه $#دا#j .ا&زﯾ ) ﯾرز )ﯾ م دوا )ﯾ د $رد و
ه .وه 1واو د#$ارا 6ﯿا` & ز $#$د$د.
36و .ژ $ز $ر ه#ا+ .ﯿ 4ﯿ 6و ,ﯚ 6ڕ.
د#.$ا` Sرارو [> 3ر ر.ێ 0ر$ﯾ #ا و# .ار رد $ن ڕ7ا#ۆم
ر) ,ﯾ و،و د$اﯾ 0ﯚر Z Sل ااﯾ ﯿ زاﯿ>اﯾ ﯾ ن ,7ﯾ ن ﯚ "واﯾ
ﯾ 3ﯿ و 6اق ),و $ﯚﯿ ن هﯾ# 6 .ا & .0زﯾ ) ﯾرز و .0رۆ
و$زﯾا 6اق رﯿ> ردا ه وﯿ ن هو رو و +ﯿ 4ﯿ دا،ه ﯾﯿ
ﯾ 3ﯿ و6اق ﯚ ه وان ﯿ 5ن $#ن و ت ﯿ 6اق 43د1ﯿ ردان
$#ن6 .م دوو $هوو رو 1را ردﯾ ن 6ﯿ 1bع دن 0Zن
هر0ﯚر ` $وﯿ 0ﯿ ازا واز ،Y1و`$ن هﯿ[ن.
م +ﯿ 4ﯿ و u,5ﯿ ﯿزا و)ﯚﯿ ` dﯿ ن 1 6ﯿ>و وڕ $ن
ن دا زراون u) 6وا ﯚ ) را& 13ﯿ " و,ر $ن ر
و$ر" و 0 .و$ر )5ازﯾ,ران را >ر`و و ر" $ورو ﯿ ر$ت
225
واد $ڕ" $و د$دران ود$ان ر.ر ودژد$و$ﯾ ن ﯿ# 5ا،و ڕ$زا #
ﯚ)# 5ا, S د$رﯾ& Yڵ داﯚ ﯾ 3ﯿ و ,و),O uو Zڕ$ب
&ت&.و)` Sو 2ر ڕﯾ>ر ` :در وOز ن داوا رﯾﯿ ن ﯚ و$د $ه 1
ر ﯚﯾ ژ ﯿ>رو )35ﯿا ﯾ 3ﯿ +ﯿ = 4د .0 .رۆ
و$زﯾانnZ0،ر) ،ﯿ ,7 Sد $رد 6م &و) ) .زو )ﯿ ن
ڕا&ﯾ 6 #م هﯾ 3و"و ﯿ S4uد) $ﯾ 3ﯚ و$د $ه 1
ا7ﯿbت ر ﯚﯾ و$ﯾ ﯿ 5ن #رێ #" .ڕۆژ دواﯾ د$و ﯚ7ﯿ
و$ه (73 )،و" +ﯿ 4ﯿ ر ر2د ،د&$ا &ڵ داوا رﯾ
و $ازان ه ود وﯚزو Zﯿ nﯿ 5ن د$دات.
ﯚر .0 $رڕ ن ﯿ &6ر د#.$ا [> 3ر +ﯿ 4ﯿ ﯚ )# 5ا
) 6ور$و رده ﯾ= Yﯚ د .1$ﯚ&ڕاو 6 $را هز $ﯿزا ﯚ و ره1ان.
ه ڕۆژ 6وا هژد $ﯿزا ﯾ 6 ,ﯾ دﯾ nع ژا و 6 .رووداو Sو
هﯚ ر ددان و وڕووژاو د Sو&ﯚ و و$ﯾ ودوو د6 ﯿ+.1ﯿ 3ن
ازﯾ ر 0ﯿ ﯾ ود$ور$ﯾ ز , $و داوا رﯾ ن و ه و چ ) tو)
#jا و) 1X,د$ز& ﯾ 6ﯿ#ار 0دا& ﯚ دv$ر رد5ﯿ Yون .ۆ vد.$ﯿ1
ر ،ن ` :در وZز ن داوا از را دﯾ ,د $ران .و"
ه1او $و 6ان4O : ،ود ,ﯾ رد و د$وﯾ#ا #jا ﯚ > ر د$
`ﯿ-Y در =دژ ,رد د ،و ازﯾ ر ) 1X,رد 3ﯾ.و-زا ﯚ ه
ژ "و$د ر)ر 3ﯾ 3ﯿ و .ﯚ ﯾ 6ﯚ3ﯚ4- :،ود 1ور 6وا و،
وﯚدو Z $ﯾر رﯾ Sو.
36رودۆخ روون و&6 .ر د 0 $ه .و ,ﯿ وﯿزا ه&1ﯿااﯾ ه و
رد 3ن واو ڕا)ڕن 36 .ﯚ ﯾ 3ﯿ و6اق ر,د 4O :ودر ) و
& 1ڕا)ڕﯾ YرO ,ﯾ و)ﯾ و Z .ﯿ هز3 4 6 $
وهز $وﯾ ,5ﯾ ) 5ددا و &ت وهرهر 6وﯾ ن .ژ ، $هر" #ه
ﯾ Sز)1$ڕ ,5 ،ﯾ ر $و4O : .ود 6ان ) ر داﯚﯾ
1) 1931 .ﯾ Yﯚ د3$و $دا،ﯚ ور 6اق دوور او .$ر .
د$و) 36،$ﯾ و ر داﯿ Y35ﯚ ڕاو =ﯚ ﯿ 3دا6ﯿ 4ر)ر 3ﯿو$ﯾ
ر 6ورﯾ ،fد$و6 ا` ه 1ر6م ﯾ ر6 $و وادا 6ورﯾ fداو 0
, 0ت،و ,دو $رد $ن ه .و ,ه.ت .ر" و،د$وت ﯿ ل
د $ر>و6 24 :ﯚ3ﯚر رد$ﯿ ن .0ر) ﯾ & 35و$زاڕ$ت دا ،و
.دوا رد $دﯾ, ڕ رو ر رد 3ن ه S#1ر) ﯾﯿ ن و [6رد.
م 13داڕژ) 1ﯾ _ ` 5n bرد دﯾ رﯾ,ا.
و"ﯾ( و$ﯾ د3$ور داو هﯿ0 tﯚر$ه .و Sه&1ﯿاو ،و S$ا
+Zوم و .0ر) &– 35ﯾ pو$زاڕ , _$رداﯿ35و$و 5ن د.1 $
Oﯿ#,ا # 7ارZ $ڕ$ب هروا دv$ر $رد5ﯿ Yداد .Yﯾ 3ﯿ هﯚ
226
$#ﯚ ر ﯿ ن و$ر&ێ و ڕێ و$د$ر ت .ﯿ ﯾ ﯚ ﯚ ﯿ3
داﯾ 4ر)ڕ+ 3ﯿ Gد ر و `ﯿ د$و ژر)ر،3وهروا
3ر ﯚ ار u)$د$د،را >ر رداو رﯾ رد ﯚر )#
$#دا " $#ه چ ڕاد $زۆزوو م و ، وا ﯾ ڵ د$ن و$ﯾ
6وا واد0 $ﯿ وو6 $اق داو.
ﯚ 3دواﯾ ,ﯚﯿ1و،$داوا ر رد $ڕ$ت د و ﯾ #jا ڕاOت د .و
ڕاﯾ[ رد ﯾ 3ﯿ داوا,ێ ه ر 1>,) S0ر 0ه .و6 $ﯿ#ار و` و
)ﯾ هﯚ ڕ$د 6و وادا ردان دراو ،$د $و 0و 0ﯚر X ,و
ڕ ،Yu $وڕا [6رد ﯾ 3ﯿ رو دۆ رد $ن دواﯾ ر ﯚﯾ 6اق
د3$ر.
م $دا د$و6 اق دواﯾ و)داﯾj ,ورو ﯚ ) زۆر)،$ﯾ 3ﯿ ( د_ﯚ و
وهﯾ ودۆخ وه,و ` ﯾ 4ﯚ & 6دارو ،ود$ﯾزا م 0ر$ﯾ دا دۆڕا زۆر
د $ﯾ 3ﯿ ﯾ 6و> 3[ . .رد$و#j ا ﯿ ﯾ 6د$د ود$وﯾ#ا
زاﯿ Yو#,او $ڕا)ﯚر 2ﯾ 3ﯿ ،ﯚ 1925 و# ،1926ﯾb
داوا ر ﯚ ﯾت و4و ه 1و# :$ﯾ 6 bﯾ 3ﯿ ﯿ و
ﯾ رڕازﯾ ه ،$م ﯚو $هﯚ ڕ$زا #و ردان و)،$وه و
#>رد5ﯿ Yرد 3$ن& ،ﯿ+" Yﯚ ,ﯾ د $ه و ردن…( ﯿ S
رۆ و$زان 21ژاﯾ 1926ڕاﯾ.ﯾ #ر0م ودا`ت ڕ"$و(…$را3ﯿ#ا
6اق م ز ﯾ 3ﯿ & 6دار د$دا هﯿ tدوورﯿﯿ د$م #ان و و$درۆ
13و$و ﯚ > ر دوو ڕ .$و دوو ڕووﯾ ڕوو ڕوو ،م ﯾ 3ﯿ ﯿ 6وه
ڕوو ڕوو و و ﯿ دوو ڕ .$و 7ﯾو 7ﯿ >ز ﯚ رد$وام د 6 36 .
دا ﯿو$ﯾ داوا ر ﯚﯾ 6اق ڕ$ت ,ت )ﯾ و ﯾﯿ ز$ر هر"#
ڕ$وات ان ﯾ 3ﯿ و6اق و ه .و$زﯾ 4Z3رات &زﯾ ) ﯾ رز
د3$وردا)ه ﯚو د$ێ Oول و `$#2ن وﯿ 1ﯾ ددا 3ﯾ 3ﯿ وڕا
و$ﯾ ود هﯿ tم +6وا 1b7ﯾ ن )ڕﯾ,,و6 1ا`ﯿ ن(
ر$ت ردان داﯿ, Yن(.م Oﯿ#,ا ﯾ 3ﯿ د$ﯾوﯾ وڕا و$ﯾ
هﯾ 3ژ 2ف و&زا& . 7زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ #jا ازﯾ ر .$#
ر) $ﯾ#ار رد $ن)ه Sد$وOaZ6 زر$ت ) 6ﯿ+.1ﯿ 3ن
3ا د` 6 :م ﯿ Oڕﯾ$دن داﯾ(.
ﯚ ﯾ 7ﯚرﯾﯿ س و و 6اق واﯾ7،ﯾ ر ن _ات و`ول و)ﯾ 4ن
م و S1را >ر و$ﯾ و& $و 1،$د$ر".
&زرﯾ .1و #د$و6 ﯿاق درا،و&ا ڕ,$د د$م ود 3$ڕا[ رد $
و$ﯾ چ دواڕۆژ ,واﯾ دواو .$م $دا )ﯾ 3ڕ$د `رارداد $
)#$ار )ﯾ زوا و"ﯾ( و$ﯿور ) 6 .م ` و # 6ا 19
227
)#ا،م و$رۆ و ﯿ6 5اق ڵ د و وY 6
ر" وو :ر 0و$د $ه#6 1ار و 7ون رد ون ,و رد
Y37 6و،ﯚ 7 ه م ر0ش ر) uد$ا6 .ﯿ+.1ﯿزﯾ ن .ژو6ﯿ
دوت و$و و $وﯾ >3ﯿ 5هڕ f[ $ر)ﯚ دا وڕاو=را 6ﯿ+.1ﯿز
`ر`$پ و ﯚڕا& وادار ,ت،و $ازا 6 .0ﯿ3-ا , -و$وﯚ7ﯿ وه-
ﯚ ﯾ ت وت د $رد.
) وا 6م ڕوو داو $دد$ر و )#j ،#ا دا ه د3$ر د $ﯾخ
رد $ن ،و$ﯾ # 6ا 6ورﯾ6 1933 +ا` و و ,ر ﯚ
#6ا ﯚ و$ر&ت.
ﯾ 3ﯿ م ﯾ ر6 $اق ه و) uرد 3دوور هر و$زت ودۆ ﯾ>ت ،ﯚ
رﯾ S,د$زا و $ﯾ ت او 6 .$ﯚ ﯾ Oز 6و واد $د$ڕازاو $و
ﯾ 3ﯿ &1918 ڵ ﯚ و و$ن ) ﯾرزا ﯿ ﯿ ﯚرد 3ه 1و وY
د$ر"و و$زﯾا 6ا` و د3$ر$ا و 0ر$ﯾ ) 1X,د$و6 اق )
[6ردراون.
و 4 6رد $ن -رو6 1وان و ڕ>ر Sو ﯾﯿ و S 6و ﯿو
ﯚ"ون و&6 .ر زا ﯚو ده و هو و رو و +ﯿ 4ﯿ و nو `ﯿ Yر 1923
X0ﯾ ﯾ.وﯾ ن ) 1X,اﯾ6،اق وﯾ 3ﯿ ش , د وان ) 1X,
و"ﯾ د و 3ر &ڵ دژوار ڕوو ڕوو د$ون S3 .ه S#1ڕ .دو
&ڕاو $ر ن و و#او ) $ڕﯾز& و رﯿو .م هﯚ Zو
1ڕ $ر ،ڵ و ﯿ و د$ر د و 6و 6ﯿ3ا=ﯾ ون
د$اﯾ و و $رت دواﯾ ڕ6،و ت د$ﯾ 3ا ڕ .ڕووداو $ن دﯾ ر
,ن ،رر& $ڵ 5و& ﯾ 3ﯿ و 6اق &>اﯾ ن.
زۆر م ون 6وردا ,Oو Zڕ$ب )5ازﯾ ن د$د6 .و $ Zڕا3ﯿ#ا
ددان ه و6ﯿ -و$ﯾ 6و$ژوو ﯚو .$م ﯾ ﯿ Yﯚ رد 3ن
دواﯾ ر ﯚﯾ 6اق ر ه#ا 6وه& $#1ڵ زار Zﯿ$ﯾ د$ $ردا
,Oو ت "ار"ﯿZ $ﯿ$ﯾ )ﯾ #$هو &ڵ ه و6ﯿ -و$ﯾ و.
)ﯾ4O6 : #$د رزان )35ﯾ& pڵ د$و#j ا ﯚ 7و,و 6ﯚزو ،م
ر 6د$وت ر و و و& ڕاو و$و Sرۆ Zﯾر ڕ.و
&ﯿو& 7رڕZ$ﯿ 7ر $واﯾ ,ت6 .م 0ر$ﯾ د$و0 $ﯚر Sد 3ر
و"ﯾ و .م زا6ﯿ 1927 1د$وت دور,3د ه,1 S#1دv$رO ،وﯿ#ا
228
_ #>XژOو Gو" و$د ﯚ –و6م ه .و $د$وت .0ڕ$زا : #و.
6ﯚ3ﯚ ﯚڕ &ڵ د$وت ﯚ Oزر د$د,O،و داواد و ددا
"ﯾ 6 ,ﯚڕ) 0ش( و" دواﯾ ) ،1>و 7ﯚدو $ﯿ ت و داو.$
7ﯚرﯾ 1928ﯿ &ڵ دراو ,هز ﯾ ز >رﯾ ن و ور" ن
)ﯾ #$داو ,و هﯚ د.$ﯚﯾ &ڵ 4O :ود و,4ﯚ ش )ﯾ$د وڕاﯿ3
هو .ﯾ 3ﯿ وا ,7د$د$و $ر ﯿ " pو` و$رد&$ێ .ﯾ 3ﯿ
هﯾ ڕ وﯚرش رد 3ن ڕ1ﯿ>35و ﯾ ر & 6ت 6 . .ورﯾf
0ﯚر S1 X,)$ه ﯾ ) و 7ر #ار ز >ر ر)ﯿ ر $ﯚدو $ج و ) 3
و" 4O6 :د [6رد6 . .وت 4O6 oد 0ﯿ ﯿ ﯚداو) $
وﯾ و Oﯾ fدا .د#$ارا ﯾ 3ﯿ ڕوو ڕوو ون &ڵ 4O6 :د واهﯿ4ﯾ ن
هو .ڕ .$و Y $ڕوو ڕوو, 6 ,ا واﯾ،ه 3و$ﯾ وڕووژاو ,ت
و&.ێ ،و S3 6و ﯾ 3ﯿ ﯾ>ت م و$ﯾ )ﯾ 4ﯾ 3ﯿ و رﯿ
دواﯾ ) Xت د$ﯾوﯾ هرو ، Sو ﯚ دوور) $رز ,ت" 1931 .ﯾ ,
6ﯚڕ و هز6 $ڕ 6اق هروا دv$ر رزان ون .و هز $ﯿزا
,Oو ت GOو6ﯿ_3ﯿ#ار د$وت و و S3 6و 4O6 :د هﯿ tﯾ) n
د$ه ت& .ﯚﯾ م و) $ﯾ7 S #$ﯾل-ﯾ& pت .ر" و ﯾت و.ﯾ
رد $داﯿ ﯿ 5ن #ا 4O6 :د ه ﯚ 6ﯿ`aﯾ ﯿ 4uر$7وا3
رد هو6 .و . 1930واز 4O :ود ﯚ داوا رﯾ
ه و د 3ر &ڵ Zﯾر $دﯾ ,ڕ$ت دو6،وﯾ pو$ﯚو ب و )ﯿا
&و) .0 Sو$را " وس د$ور$ر &ﯿۆد $ر& و" Zﯿ$ﯾ و.
ون ،ه 3ڕزو Oر ت ر$ت د و رۆ رۆش ،زوور رو ،و"
ه,وو ور رزان-زﯾ$#و.
4O6 :د 0و دۆ 6 6ﯿ 1ﯚ داﯿ Yد 7ر >د , Sو$رد&$ت.
رﯾ ڕوون ﯿﯿ 6ﯚ ﯿوﯚ"و ز $هو $وزاﯿ Yو,7 b6وهزر ز$
)3وو ﯾ, Yدن و6ﯿ_3ﯿ#ار ﯚ رد$د ﯾ ن ! م هر Oڵ و #$ز$ب
و6 6ﯿ S1و چ )ﯾ #$وڕاﯿ& 3ڵ 6ﯿ b39دا #>5و1927 .و #ا
رزان ﯚ O Yو Gو, Yر 6ﯿ#ار ,Oو ت ه وردرا2 ،ﯾ و
#Z2و 4Oن د$ورو ) 5و$ڕﯾ,وت وڕاﯾ&$#ﯾ 4O6 : #د) دا(ﯾ و6وﯾp
)> ر$ﯾ -و6م داواﯾ ه دv$ر 3 S$رو ر $ز, $و >و
#Z2و 4Oن داواﯾ رڕه1رو , .وﯾ,داواا)`و(ﯾ ن .ﯚڕن.
ه $#1د - :د دﯾ bا 4O6 :د ،م هﯚﯾ ,2ﯚ و و :
4O6د و و ﯚ ! دا .0و داو )> ر ,ت6 ،و .م 6م
$,7هروا رد $وام ﯾو .$دواﯾ دوو Oوو Zﯿ$ﯾ &) S ,uﯾ #$ﯚ :
4O6د ڕا&ﯾ ،#و& 0ﯿ ) _ڕ ( j 6و 6ر ,ﯚ ﯚ ﯿ.
229
"ار ڵ دواﯾ –-1931ﯾو ر $ز4O6 : $د و هﯚ ر &ڵ
ڕ`$ﯿ>6 -#>5 ,و ڕ`$ﯿ> :ڕ$ﯿ #ﯚن،ڕ>ر رد $ادۆ و& .ﯚﯾ :
4O6د ارد &ﯚ 3راز ز$ر #>5ﯾ ن ) 1س و ﯿ 1ﯿ-ﯿ Oڵ
د ،ﯾخ د 6ﯾ `ر$ Zو)#ا . .ژو6ﯿ :ڕ$ﯿ , #داواد
هش در& $#رزان ر 6و و$ر&ڕاوا دﯾ Yواو ,ن .ۆڤ ر
رد 6، 1 $ﯚ 4O6 :د ڕا3ﯿ#ا ر3ﯿ ,ز $و ﯾ ن b6وﯾ3وﯾ
:ڕ$ﯿ #ورووژاو ,ت .هﯚ رهر" ،ڕو)#,ادان .ا >ر رزاﯾ ﯚ
&ﯾ 5و S 6و دارود4O6 o 3$د هﯿﯿ ن د$ر & $#ادۆ
وه وﯾ ن >& 6ران : ،ڕ$ﯿ #ر$و6ان .# `
>ﯿ :1و )$دان( زوا دﯾ 1ﯾ :زن،ﯿ>ت دا و ) دا( هﯾ .ه
ا هردو 4 6ن، دا )p-G Zزور ) _ﯾرز ($ &6ر.ێ
6و 0ر 4O6 :رزان `ت &ﯚ 3راز Oڕا&ﯾ #و&6،$ر 6و .واز $ا،
& ﯚ ن دروﯾ چ .ﯿ،Yدﯾ ن 7ون ودﯾ Yو$ر&ڕان ﯿﯿO ," ،را
&ﯚ 3راز،هﯚ ر Sو ،هﯚ د$ﯾ,ژن .م 6و"`و 7ﯾ ﯿ
ﯾ ،د$ا ڕ ) 4 $ه_ﯿ6،Yو ت د$هﯚ Zڕ$ب و6ﯿ+.1ﯿز و6 ،ود.$ﯚﯾ ﯚﯾ
و$دوا او $ه ڕا)ڕﯾ ,1هو 1ﯿ #او و 0 #"$ر ﯾ>ون و6ﯿ -ن ور
& 6ﯾ ر داو") ،ل و !$# , O , $د$ن ﯾ وان 0
و .ڕ=ﯾ6 4ﯿاق ﯿ :ڕ$ﯿ #ﯚ و ﯾ ﯿ 0 Yش و دژ رزا "
7ۆ ,Oو 0د #jاو$ر&ت،دوا ڕاوا ﯚ6ﯿان6 ،و$ش چ )ﯾo #$
4O6د و$و45) ،ر& ڕاوﯾ ن 6وو ور 6ودا رد$ﯚ2 ،
رزا و و & 6دا & #ﯚن هرووﯾ#ا ` 4ن رزاﯿ# pار د 0 O
و Oﯿ" #17 6 #ﯿ ﯿ ﯿون ر&3ﯿ pه Zرد $ش و$ێ و ﯿ_
0ﯚ7وش ﯚ6ﯿان "و ﯿ+ﯿ Yره! ﯚ ش و$رﯾ.ت6 .و 0ر .واز و ﯿ:
#.ا درۆﯾ م )6، 7 د 9و ! Zد Y1ﯚ & ور ون ،
2ا &ڕاو $زا ﯿ4O6 :د و $و د Y 0$ﯿ #4O6 :و، $
6ﯿ 3د$ﯿ Yﯿ 1ڕووح ،س ﯿ 7ن6 .و >3ژ 3وا6 3و$
و ﯿ=وو رد او $ﯚﯾ 43 ﯿ 1د$ر, $ێ " .0 ,د$
$ردا دا&ﯿر $ن ﯚ ر Sدو $داوا ردو ,uﯚدو $رۆ رد
ن )ﯿ و $و$و 73ﯿوان ه ﯚ ﯿ pاﯿﯾ #ا د$ورﯾ ن ه.
ر 6و ﯿ Yو ز ت د زوان و =وو رد هﯚ هO 3ﯿز ﯾ ﯾ3اﯿ$
&ﯿاو6 3 $وه ﯚ ﯚ ت د$رت زاﯿﯾ درۆﯾ م ﯚ د $دا Sو
,دو6 $ﯿ_#3ار Zﯾرو 1رزا 6و 3رورا ﯿن و+ﯿ4
ور >3دو ," ،$وﯿ 1ﯚ 6و 3ل وﯿو 3و$ر" و
د$ون6 ،ﯿ 3ش هر6و ` ۆ )! د $ﯚو6 $و 0ر 6و #Z 62و 4Oن
او02 ،$ج و اﯾ nZ02ر،ﯾ و و 6ودا ﯿ ﯿ4O6 :د
" 1961وم ),وت6،و ت Oﯿ#1) Gرو ،و ﯚ ﯿ 1وێ و .د.$ﯚ دواﯾ
230
2ڵ ه 3ه 66 ) ﯚ ) ر و ﯾﯿ )$دﯾ ر ،$& 6 ،$داوﯾ1
,وو،$دواﯾ رد7 /50/50 S.$ﯿ7 3nﯿ،3nڕ اﯚژ ر $ﯚرا دﯾ1
62003و " ر$و رو 6وه وو 6 ،$
ﯾS 140داواد $ت، دد$ ه 3+ﯚﯿ!pڕاو 3$ ر،ڕا)ﯚر
ور" واﯾ.و$ر& رد(
6و #jارد S $و ﯚ"و داو دژ 4O6 :د ه .و ه1>ﯿ
,",+د `و داوا ﯚ وادار ,ت وو 3ر ڕه1را ز $ﯚ ﯾ
.1ادۆ 2ﯾ ن 4O6 :د #jا وا,د د $ر .م ر 37$ر
_رزان را >ر ,Oو ت را)3و هڕ,$ر Zﯾر $دﯾ ,و: .
4O6د 1928-27 ه S#1ه د$ور $ڕوو ڕوو ون &ڵ ,Oو ت ر$و)p
"وو ،م ڕووڕوو ون دوورﯾ,دو.
+Zوم ﯿﯿ ﯚ" د$و6 اق د$ﯾوﯾ زادا ﯿ4O6 :د ﯚ6وا دﯾ , ,
Zﯿ>$ت ور .واز$ر د &$ت د$و6 اق ﯾ pو$و 4Zﯿ ن ،رزاﯿ
" و هﯚ ر و ددا و" #روا وڕ .0 .$ﯿزا ,ڕا3و ﯚ 43
ﯚ ه )$#د .ا ﯚ ژ ر `و` ﯿ+ﯾ وات .ود $ﯚ ﯚ ﯿ 5ن
#ات&6 .ر 6وه > و هﯾ &ور $و ،$هز` $ﯚ" خ د> $ر ﯚ دv$ر ردرا،
وزﯾ Sرزان 3,ارد،وﯿ داﯚ هز 4 6 $ﯾ 3ﯿ و ا ﯚ
ه ر 1932 هز $دﯾ& ,ﯚر ه,و $Zڕز& ر ,ت.
ڕۆژه رزان،م 6وێ د رزا 3رهش ودا&ﯿﯾ,د -ودﯾ ن
دا nﯿ ` ,رس 3,ارد . .ژو6ﯿ Yهز6 $ا` )35ﯿا
هز 3 4 6 $ﯾ 3ﯿ # 6ا رزا د $ردا&ت .دواﯾ
رد$دو 4O6 :د "ﯿ ن [ڕ و .ﯚ > ردو ن ﯚ > ¦ ﯿ ،ژ ر$ﯾ
زۆر دﯾ Xﯿ ن ر و د3$و 3$ردو "#ارا ﯿ4O6 :د
و$ر& 6 1زوو` ول و) )ﯾ &" $#ﯚ,او, $د .ﯚﯾ ﯾ ژو6ﯿ1932 1
4O6 :د 0ﯿ 6ڕ 6ﯿاق ،ﯚ هز $رﯿ د3$و$دا.
م Sو& ن د$و$داﯾ 4O6 :د ﯾ ر و)35ﯿا ر$7وا &$#ﯾ ن ,
و$ر&>,"،ژ ر$ﯾ زۆر ،Sﯚ 4و زور روو6،ﯿ ,ر&ڵ ` 6ﯿ$#
ز : $دژاﯾﯿ ن د$د .م :و$ر& 1داوﯾ$#& ﯾ ن ز$و $X
د، $و& Sزو Gوزۆر ,Oو ه .Yوا ﯿ ن ` #و
&ڕاو0 $ﯿ Sو $داوﯾ +دا.
ﯚ د3$و$دا 4O6 :د ر ن ﯚ ﯾ ه 1ن ﯚڕ و و .دوو ا
6و ﯾ -د دﯾ و ، 73 2دv$ر1 $ور و`راخ ` 0زوور رو, ،
دﯾ ,ڕﯾ ن رد$وام د .م Sهز 4 6 $ﯾ 3ﯿ ژو ` `1933 16ز
د3$ر >دﯿ ن رداو&،$ڵ هزu ,و ﯚﯾ ن د3$و$دا4O6 : 36 .د
231
ر ,6زﯾ#1ا ر ن داو و 6وا ڕا[ رد ر6 0اق `وڵ ,ن6 .م
ژ ر $دواﯾ .ن $#ن و وﯾ ن وڕووت و`وت ون 6 .و
دواﯾ 6و #1 $و 7$دارﯾ ن ﯚ ﯿ7 Sﯾل ارد 6ﯿ ز$ﯾ ن و$ر&ت و"و $ﯚ
ﯿ ن .ڕ1و .$د$وت ﯚ 2وا#وZ $ﯿ$ﯾ ن ﯾ ر ﯿ ﯚ زﯾ#1و
دو 5 $و ڵ،و ڕZ$ﯿ )و 7$دار( ﯚ دور د د$ر .ر ن د 6 .
دا `ر$ﯚﯾ `ﯿ $و"ون و ﯾ ر وان رزاﯿ "ﯚ
داه 1و .ﯚ > ردو هز 3 4 6ﯾ 3ﯿ 1365ڵ ر 2382 0ڵ
S .0و$ر& Yﯚ > ¦ ﯿu) ،وا )ور دو. #&79
د3$ورا 1اﯿ 2 1907 ه و `ڕ$ڕا 6ژ,)$او 6ڕ 6ﯿ+.1ﯿ1914d
و 3ر ,ر$7وان 6 ,ﯾ و.
رد $ن ﯾ Sﯾ ﯿ S Yون .ﯾ Y35ڕ 4 6و7ﯿ Sان
ژراوان دا -و S3 6و & 6زار رد $ر$ت #jا ورووژاود.
هرو 6) $ر >هﯾ (dوﯿ>و:
6وان)Zر ن ورد $ن( 36د$زا Yﯚ > ردو 4 6ڕ ز$ر$رو زﯾ ن و ر$
و 7ﯿ &ﯿ چ ﯾ 36 .د$زا Yو45 $د`$ﯿ bد& $#& $ور $دو$
ر 5ز$و ه.ن وﯾ ﯿ داﯿ35ا ,ژن ﯾ ن ﯾ#1ارن...
4O6 :د ڕ$وات و$ر& 1ر 3ﯚ 6ﯿاق &ڕاﯾو $و&ڵ هر دوو ا دوور
او .$ه >و و،م "& ,ﯚڕ1و& $ڵ ﯿ fﯚو ،رۆ
Zﯿ $زوور رو ه6 35ﯿ b5و7،ﯾدرا&،ڵ ه وڕﯿ ﯚ ﯾﯿ ه,وو
ور 6ﯿاق و) ن ﯚ+ﯿ 4ﯿ ردرا.
ڕ ﯿ4O6 :د ڕوو ڕوو و رۆ Zﯿ$ﯾ &ڵ د$وت و ،و و زۆر ز$
د$وت دا ,"،دواﯾ دژاﯾ و ر ر4O6 o $د،ڕا)ڕﯾ 1ﯿ Sﯚو
ه 1936 رد$وام وﯿ 5دا 6ڕ 6اق ه6 35و ڕاد $هز ﯿﯿ
3ا& ڵ رر $ﯾ ر&ﯿا ،رر , $ت" .و #jا را >ر
ﯿ fﯚو د$و6 اق >0ور Sو$ر& YۆZ vﯿ$ﯾ و$و "ﯾ,
و"ﯾ) 0ش( ,ت،و 6ﯚ ﯚ ه .و Sوﯚ ,Oو ت ررد 3ن ڕا 3ﯾ
&ڕاوO $و Gو, Yر j 6ن ﯿ,O 3و و$رد&$ﯿا،و)6ﯿ39از Sو
ر 6رد 3ن ،ﯿ د$ێ 6ﯿ ,ر #" j 6ار را 7ن(.
ر" و $ن:
و$ﯾ` :ڕ$ڕا )ﯾ#$دار ﯾ ر& Yر$ت 1ور رﯿ و 6اق د3$
ڕا و$ﯾ ،ژ 16،د> $ر 7 ،1925ر $#ر $#)2562ن(1925 ،
232
ﯾ 3ﯿ زن6 .ﯿ#ار 6 $ڕﯿ :35& gﯾ و$زاڕ $د$ر$و 371 $ژ ر،3385 $
،7782 ،7772 ،6348 ،6347 ،6346 ،5069 ،5068 ،5067 ،4193 ،4192 ،4149 ،4147 ،3404
،11459 ،11458 ،10868 ،10835 ،10833 ،10098 ،10097 ،9014 ،9009 ،9007 ،9005 ،9004
،14523 ،14521 ،13559 ،13022 ،13027 ،12265 ،12255 ،11478 ،11468 ،11464 ،11460
،18949 ،18948 ،17874 ،16917 ،16038 ،15311 ،15310ﯿﯾ 76را Zﯿ
730ژ ر،161/2 ،161/1 ،158/8 ،157/7 ،157/5 ،150/6 ،133/6 ،23 ،22 ،19 ،16 ،14 ،13 $
.161/4
ﯾ 3ﯿ زن& . :ر $#ر¯ ،واو $و $ﯚ و6ﯿ 2 .#رو ر رد 3
ور،ردا"وو $د$ز& وت YاX1ﯾ،1920 ،Yڕا)ﯚر 6ﯿ#ار ر$ت و"
+ﯿ 4ﯿ ﯚ ،1919 ﯿ دا+ﯿ.ر.ه ،ﯿ ﯾ ر$ت ڕ$وا#ز)#jا ، (1920
ﯿ ا .دا+ﯿ ،f6.ﯿ ر$ت و$زﯾ رد 3ن)#jا (1919،ڕا)ﯚرت ر$ت
رس $#)1922ن (1923ڕا)ﯚرت 6ﯿ#ار6 $اق ﯚ د$ور$ﯾ 6ﯚ3ﯚ 1920ه
ر $#،1923ن(1923 ، ر$ت 6اق ﯚ د$ور$ﯾ 6ورﯾ 1922 fه
ر" و $دوو$م ) :ﯿ ون +ﯿ 4ﯿ() و ور +Zوم ﯿ(&،ﯚ vر 6و
6 3ﯿ و3 ،1923 ،10#+0،#$ﯿس،و $ره Z 1ڕ$ب0،ﯾa dو ،
رد,،ﯚﯿ1و 0 $ﯿ 9و =ووﯾ)و(1963 fاد #ز ،رد $ن ،ر ن
وZڕ $ن.0 . ،اد #ز،ڕۆژ رد)ڕۆژ رد 3ن(&ﯚ vر 6و 3
6ﯿ و ،1925 ،7#+0 ،#ا.ام .ه ﯿ،Y3+ڕﯾ .رد 3ن)$#ن،(1927 ،دا+ﯿ.ر.ه .دوو ڵ
رد 3ن.0،ام.ﯿز،دوو ڵ رد 3ور&،ﯚ vر 6و 6 3ﯿ
n4رد)،رد $ن 6،ﯚڕﯾ ن و.2،1928 ،15#+،#$ﯾ!6،اق7 ،1900-1950،ﯿﯿ+ﯿ
و6اق(&ﯚ vر 6و 6 3ﯿ و،1933 ،20#+0 ،#$ﯿ,ﯿ3ﯿ)،Yرد $ن
&او $ﯚﯾ ن( 6ﯿ 7ا،1915 ،د وﯾ #او ﯿ6 :ﯿ_3ﯿ#ار 4 6وﯚ3ۆ
493رات :هز)،(19193u1 )1939-1919 ،3 4 6 $ﯿش ،رزان وO
اا Zا,د)¯و او،&+(1980،$ﯾ 3ﯿ 6اق،ن7 :ر ﯿ YاX1ﯾ Yورد 3ن
=ﯾﯾ ،ﯾ4ز،ر #ﯾ " ، Yوردا # 5رو ر و$ﯾ ،وﯾ ،Y+ﯿY
اX1ﯾ،Yا..وﯾ)،Y+ڕۆژ $ر ﯾ د$وZ ڕ6 $ﯿاق(& ،ﯚ vر 6و
6 3ﯿ و،1922 ،9 #+0،#$دا+ﯿ..اف.وﯾ )،Y+ور 6اق و ,وێ(
&ﯚ vر 6و 6 3ﯿ و.1937 ،14#+0 ،#$
¯واو :$ﯿ 4Z#ن))=وهﯿ= 5ووﯾ ر$ت Oﯿز د4ا رد 3
6ﯿاق)1970-1946،ﯚ زا .3ﯾ ) ،رﯾ.(1985،d
233
ﯿ ن:
-2و$زاڕ $د$ر$و3407/371$ﯿ . ،ا 7ڕ,وت 1ا >ر #j 1918ا ﯚ و$زاڕ$
-3و$زاڕ $د$ر$و2 4192/371 $ ر)ﯿ ر $هﯿ#1و 3ن.
اX1ﯾ)2،Yڕ.133$ -4وﯾ،Y+ﯿY رو ر $ن)2،ڕ،10$
-6وﯾ ،Y+ﯾ 9ن)2،ڕ$ -5وﯾ`،Y+ول و)ﯾ 4ن)2،ڕ.88$
-7ﯚ 0 Sﯿ دو$و #,او$ﯾ_ار$و $د$ﯾ#1ار 6ر .135
-8 0ﯾ $#ژﯾ و)زو1و $وﯾ رد()2ڕ.48-474 $
ردا"وو $د$م ود$ز& 6ﯿ#ار وت)2،1920-1914،ڕ) .61 $ﯾ و$ﯿه 1و$ﯾ
ن 1909رد+ S $ﯿ 4ﯿ و6 ،$و4O :ودو و )ﯿ و دj$ڵ د$زا.
-9 وا7 1ر ﯿ YاX1ﯾ Yورد 3ن & =ﯚڕاو)2،ڕ.185-187 $
و$زاڕ $د$ر$و 5069/371$ﯿ ا .ن ڕا)ﯚر 6ﯿ#ار رت و" +ﯿ 4ﯿ ﯚ
-10ڕا)ﯚر 6ﯿ#ار $و"ﯾ +ﯿ 4ﯿ ﯚ ،1919 2 ،1919ڕ.2-1 $
)2ر،3 $ون ﯾ$#ا ).5ﯿ ,ت ," ،ز 3ن وه ر 1919 -16هﯚ
ﯚ ر $ڕاﯾ$#اردوو 4545 .$ان ون و f6ت 4O :ود
#ۆزو.$ 7ر $#ر 13/370 ژ ر$ ڕا)ﯚر د$ێ
-12وﯾ ،Y+ﯾ 9 -11وﯾ،Y+ﯾ)2 9ڕ.136 $
)-13ﯿ ن +ﯿ 4ﯿ() و ور +Zوم ﯿ( )2ڕ.139 $
-14 &ﯚ vر 6و 6 3ﯿ و)2 ،1923 ،10 #+0 ،#$ڕ.146 $
) ﯿ ن +ﯿ 4ﯿ() و ر +Zوم ﯿ( &ﯚ vر 6ﯾ و 3و#+0، #$
-15ه ،دوو ڵ رد 3ن)2،ڕ.349 $ 2،1923 ،10ڕ.146 $
4Z3رات :هز 4 6 $ -16د وﯾ#او ﯿ` ،دڕ 4 6 $وﯚ3ۆ
)2(19913u1 )3ڕ1.37 $اڕهر6م اد #ز ،رد $ن)2،ڕ ،297 $و) و
-17و$زاڕ $د$ر$و ،7772/371 $ڕا)ﯚر روﯾ 6ﯿ Za3 )2ڕ.244 $
6ﯿاق،ژ ر> 3[1 ،17 $ر -18 .1922هﯚ 6و0ر$ﯾ &ڵ ,4ﯚ هو وهروا
م هﯚﯾ ﯿ 3ن ا & ،,uﯾ O ،+ :زر ه و ر &ڵ ﯚﯾ ن دۆزﯾو،$
و$زاڕ $د$ر$و9009 ،371$ڕا)ﯚر روﯾ 6ﯿ6 Za3اق،ژ ر ،10 $ڕ,وت 15
-19ﯚ 4و 0،ڵ گ Zر 7ن76 ،را 6ڕ 6ﯿاق .1923
و وﯚ ﯾ ر د$ز& 6ﯿ#ار +ﯿ 4ﯿ ه ت و و6 $ﯿ#ار $ﯿ4O oود ڕ$پ
وڕا ڕ 1 $د&$ت،و Zرف 6ﯿ ,،Qﯾ> 4O :ود 1922ورد$ﯿ
! دواﯾ ر" و 6 j 6ﯿ#9ام 6و"# &ﯚ vر ڕۆژ رد 3ن و.
رد()ڕۆژ ،304و)ڕۆژ ر ن،وZڕ $ن2،ۆ$ڕ$ ا.اد #ز،رد $ن،
رد 3ن(&ﯚ vر 6 3 6ﯿ و)2 ،1925 ،8 #+0،#$ڕ.88 ،86 $
234
-21و$زاڕ$ 3 6-20ﯿس ،و $ره Z 1ڕ$ب)$#ن(1938،ه و) uا.
.1919 ڕ$وا#ز26،د> $ر ر$ت د$ر$و5068/371$دا+ﯿو،ر.ه.ﯿ
-23و$زاڕ$ 2 -22ر $ن )2ڕ.12 $
د$ر$و4149/371$و$ﯿه 1و $ر$ت ` و 6دواڕۆژ ﯿ YاX1ﯾ 6 16،Yورﯾf
-24و$زاڕ $د$ر$و 4149/371$ڕا)ﯚر 6ﯿ#ار ) ( .ﯚ د$ور$ ،1919ه و) uژ ر.8$
-25و$زاڕ $د$ر$و$ > 3[ 15ر 1918ه 15ژاﯾ .1919
.1919 ژو6ﯿ 6اق9، د 3ر رت 4149/371ﯾ دا
-26و$زاڕ $د$ر$و ،4147/371$ڕ,وت 26د> $ر 6 1918ﯿ#ار $ﯿ ﯚ
-27وﯾ،Y+ﯿ YاX1ﯾ2 ،Yۆ$ڕ.143 $ و$زاڕ $ر)ﯿ ر $رو ر ه#j-#1ا.
-28و$زاڕ $د$ر$و 5067 /371$ڕﯾ,وت 7ﯚرﯾ 4ﯿ وت و$زار $رر)ﯿ ر
-29ﯚ 4و و 1و$زاڕ $د$ر$و5069 /371 $ رو ر ه#j-#1ا.
اس.اچ !2.ڕ!،ڕا)ﯚر 6ﯿ#ار ﯚ و" رو،ڕ,وت 1ژاﯾ 31-1919د> $ر
،+&+-30ﯾ 3ﯿ 6اق)2،ڕ.49 $ .1920
-31و$زاڕ $د$ر$و 6346 /371$ڕ,وت 12ژو6ﯿ4 1921 Yﯿ Zﯾ 3ﯿ ﯿY
اX1ﯾ Yو$زاڕ4Z3 $رات-32 .دوو س ه و ران &ڵ و ڕۆﯾ .Yوا 1ز)،دوو ڵ
رد 3ن( &ﯚ vر 6و 6 3ﯿ و)2،1928 ،15#+0،#$ڕ269$و)ن
+ﯿ 4ﯿ( &ﯚ vر 3ﯾ ﯿ )2 1923 ،10 #+0 ،#ڕ.147-146 $
6-33اق،ڕا)ﯚرت ر$ت و$زﯾ 6ﯿ#ار 6ﯿاق6،ﯚ3ﯚ -1920رس )2 ،1922ڕ.126$
-34ڕا)ﯚر 6ﯿاق،1922-23،وﯾ,، Yﯚﯿ1و $رو ر ﯿ Yا1وﯾ)2 ،ڕ.478 $
-35و$زار $د$ر$و 6347/371$ڕﯾ,وت 6ﯚ3ﯚر 1921و$زﯾ 493رات 4ﯿ
&-36زﯾ )ﯾرز ﯾ 3ﯿ ،ڕووداو $ ﯾ 3ﯿ #jا.
رد 3ن 14/13 $#+0ڕﯾ,وت 6 10ﯚ3ﯚر f6دﯾن+& `،
6-37م د$ ﯾ 3ﯿ 6ﯿاق)2،ر.120$
و #jا زوا رد ¯واو $ود 3$ﯾ Sو$ن )+و) ﯾ ﯿ `
ڕا&ﯾ #را،ووﯾ= اد #ز &ڵ #Z :و,رﯾ ` Gدرر$م ،رد $ن ،ر ن
وZڕ $ن)2،ڕ-38 .312$و$زاڕ $د$ر$و 9009 /371 $ڕا)ﯚر ژ ر،1$ڕﯾ,وت ﯾ
-39و$زاڕ $د$ر$و$ ژاﯾ 1923روﯾ 6ﯿ6 Za3ﯿاق.
.1923 ژاﯾ رد $ن4، و$زﯾ ر$ت د #ز،ﯾ ددا 9004/371
-40و$زاڕ $د$ر$و ،15311 /371 $ڕ,وت 7 27ﯚرﯾ 1931ه nﯾز ) nﯿ،#+ه و)u
و$ﯾ. او$ )p,5 د $ را)ﯚر ڕ1$و
-42و$زاڕ $د$ر$و/371 $ 6-41م واد$ﯾ 11ژو6ﯿ +0 1922ﯿ Zوام درا.
ر 1926داز گ ﯿ4ر،اﯾ،#1 11460ڕﯾ,وت 16
ه nﯾز 1931 7ﯚرﯾ 27 ڕﯾ,و د$ر$و15311/371$ -43و$زاڕ$
) nﯿ،#+ه و) uڕ1$و ڕا)ﯚر د $د $و$ﯾ ردرااﯾb1 -ل
ر )2،1923ڕ.37$ ڕا)ﯚر ر$ت 6ﯿ#ار6 $ﯿاق ﯚ د$ور$ﯾ 6ورﯾ 1922 +ه
-44و$زاڕ $د$ر$و` ` 11460 /371 $ز ڕ,وت 7 10ﯚرﯾ $ 1926ردﯾن 6ﯿز.
235
-45و$ﯾ،ﯾ ر &ﯿاو 2ﯾ ن ڕا وﯾ ر$ت 1ور رﯿو
.4 )2،2562ڕ$ $#)1920ن7(1925،ر $#ر د> $ر 6اق،ژ16،
+0ﯿ 1ران 21 ،ژاﯾ +&+ fb 1926ﯾ 3ﯿ 3n&-46و&ﯚ
-47و$زاڕ $د$ر$و 11478/371$ 6ﯿاق)2،ڕ.182،$
-48 ڕﯾ,وت 7 12رﯾ 1926ردﯾن #9ون#j،ا.
ده،+ڕادو )ﯾ#$ار 4ﯿ رﯾ ) ﯾرز،6#+014/13،ڕووداو $رد 3ن ،
ڕﯾ,و 1918 9اد #ز هﯚ ` ،+&+ fﯾ 3ﯿ 6ﯿاق)2 ،ڕ-49 .186$
و$زار $د$ر$و ،13759/ 371$ڕﯾ,وت 3+ 1929 20ﯿ-4#Z Yﯿ Yا#9ون#j،ا.
-50و$زاڕ $د$ر$و،11464/371$ڕا)ﯚر ژ ر11$روﯾ 6ﯿ6 Za3ﯿاق.1927 24،
-51ڕۆژ رد 3ن،ژ ر15 ،1$ا >ر f` ،1922اد #ز )ڕۆژ رد()2ڕ.86$
-52ڕۆژ رد 3ن ،ژ ر12 ،6$ا >ر & ،1922ﯿاو $اد #ز )ڕۆ رد(.86
-53م دواﯾ ڕۆﯾ6 135وان ` 2رو و`ﯿ +داود $ازﯾ ر 0ﯿ وو$ﯾ ن
&ر. +ﯿ 4ﯿﯾ ن و $از وهﯾ3 د Zڕ$ ,Oو
4-54ﯿ رﯾ 8/157/730،ڕﯾ,وت 19د> $ر & 1930زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ
6ﯿاق و$زﯾ 493رات،و6و +&+ڕا)ﯚر 6ﯿاق )2،1925ڕ-22 $
،23وڕا)ﯚر 6ﯿاق )2 ،،1926ر +` 14 $دو)$ﯾ 3ﯿ 6ﯿاق()2ر -55 .193$و$زاڕ$
د$ر$و` `15310/371 $ز ڕﯾ,وت 19ژاﯾ 1931و$زﯾ 493رات 4ﯿ-56 . Z
و$زاڕ $د$ر$و 15310/371$ڕ,وت 7 10ﯚرﯾ & 1931زﯾ ) ﯾرز ﯾ 3ﯿ
-57او ﯿ`،در)2 ، 4 6 $ڕ-58 .154 $ 6ق و$زﯾ 493رات.
و$زاڕ $د$ر$و` ،18949 /371 $رار& & 35هز، 4 6 $ڕووداو6 $اق ،1934
ه #1ژاﯾ .1935
) ژ )(9
رو ر:
رد6 $اق 6ود $و زو Gوزۆرﯾ ون ﯚ ه .ن &ڵ زو Gوزۆرﯾ،S
رد $رﯿ ڕ$وڕوو ون .م 6م 0ر$ﯾ ر, 6 $ا و،و )#5ا
)ﯾ 3ﯿوﯚ"و 3ن و .رد $ن ﯿ 3ﯿ ن ﯾ ر و 6ﯿ ,ر د،
ه ژد & $وران-ﯾﯚ ﯿ ن6،ر ﯿ 7ا وﯾ 3ﯿ -وت ر& ,ن .ڕوون
ﯿﯿ 6ﯚ 73ڵ د#5)$ا رﯚ زا 4و و 4Oرد $ن واو $و
236
3ﯾ 1) 1رد $ن ,7 ،دو ﯾ ن $ 1923 6هزوو #,او& $ﯚڕا ,ر
`وڵ و$دﯾ Xت.
هر Oڵ هر" و،رد $ن ﯾ 3ا X0ﯾ د$ژاﯾ ر,ر را >ر وﯾ#ا
ڕ j0ا7ﯿ ﯾ روو ز$ر ز $و )ﯾ#$ﯾ ﯾnﯾ و ,و.$
,ﯚ 6ور-ﯚ ﯾ،وز ن،ت ت ون 3ا Yر6 ,وه ,ن.
، .0م ون 6وردا هزو ,7دور و Oو ر$ت ) 1و$ﯾ
رد هو6 ،ﯿ[ #ڕﯾ Yدواڕۆژ ودواو $ه و #,او$و 6و ﯾ .م
هر" #د$وت ا ﯚڕ ﯿ ن ﯾ دوا ﯾ دا دا 1و,ﯚژ31و $ورت ,ت
ﯚ زۆرf $ و6ﯿ#وﯚژﯾ ێ وﯿ=اد وڕ"$ﯾ وﯚر $ﯾ ر 1و#
ر ,رد دا)#,،1او ه X . وﯾ رد$وام ون و و`) $ول
و)ﯾ 4ﯚن Zﯾر و ز&($و) رد ),و $ز ﯿ $#, $
و&$#دا6،ﯿ ,ر و هو6 .م )ﯾ#$ﯾ &6ر د$ﯾ ﯿ ﯾ 3ا
ژ 1ﯾ ڕﯾ Sو) ،Sﯚ رر ،Y1>,) $د$ﯾ 1990ﯿ 5ﯿ ن دا ن
و د$وا زۆر ز6 $#ﯿ#و6ﯚﯚژ ﯿ 3ن هﯾ.
ﯚڕ ",
و $ازان ،ﯾ>ت 6وا دوا ه ڕ $و ﯚ ﯾﯿ ردو6ر ﯿ ن
ون6،ﯿ -و$ﯾ ﯾ ن ﯿ د$ا و # Sۆزو2 $ﯾن 6ر$زو
6ر ﯿ ن 3ه3ﯿ ن هڕ $د$د .ﯾ Sر" و$و " 3ﯾ6 1م &و)
Zوﯾ ن ون S ،زور ردا 1ز $دv$ر $ڕۆژهﯿ3
ه3ﯿ ن )$#د ه وش ون.
ه و"ﯚو ڕاﯿZ 3و و1ﯾ ن #ا ش و،و =وو 6م ﯚ 6و45
45د&$ڕاو $د $زد$هم ان 9و 1ن 6ﯚ ر`رار و.
د3ﯿم O j 6ﯿ#ﯾ ,4Oا و 6ﯿ_3ﯿ#ار ﯚﯾ ن ﯚ ,دن GOوﯾY
,د ڕ`$ﯿ> Zوﯾ ن و" S ،و$رد&$ت5 .وزم وهو و,,و 1ان 6م
دوو &و) ،ر$ ,وو روو4 .و و ﯿ ل , 6ا و G545و ڕوو ڕوو
ه Z ,و >0ا 1ز$ب و>0 .ا ن اﯾ،+ Gرۆ ه ,ﯿ ن
& 11894ڵ ڕ $دوازد $ڵ )>3 pو ،ر 6ڕا 3ﯾnﯾ ان
ردZ $و ورد 1 $ز$ب ڕادو -ﯿ> و.
&ڵ 6ﯚ ﯾ ڕ دوﯿ &9 0)S ،ﯿ Zرد 3ن( > 36ﯚڵ
) X,ت،ﯾ دوو س Zوﯾ ن-ﯾ pد$وﯾ#ا #6ا ﯿ ن هو،وا ) 73رۆ
هﯚز ﯚ" .درﯿ -Gڕۆژ 6وا ،ڕ Z $ﯿ 5ن گ،وور درﯿ j 6 ،4زاد $و،
237
6ﯿ ,ر 6ر$زو #و ﯾﯿ و ﯾ.وﯾ ان &و) 1ز$ب وZو
ز$ب و$د ، 1و6ﯚ3ﯚر O ,1920ﯿز و &و) ﯾ nﯚ".
) 1X,) . 1X,ن ودا زرا6 #م ,و `7زو1و$ﯾ &ور $دژ ﯿ 3ن
ا >ر و ،ڕ>ر Zﯿ 5ن گ & 4uت.
6ﯾ ﯿ Yڕ$ت و Zو$ﯾ ن &ڵ ﯿ 3ن د $ﯾ د$ون,"،
د> $ر 1919ش Oوﯿ #ا &#ا &و6 $رز $ن ﯚ $.ﯿاس ,ن ڕوو
ڕوو نZ .وﯾ ن &ڵ هزر &ڕاو GO $ود $ر ن رر $و
دوژ #1ارﯾ ن د$د6 ,"،م " و$د زا 3vر و" درﯿ Gو ،ﯚ
6وﯿ 0 Yر ﯿ 1878 رد , $م `وڵ ,Oت هﯾ >و .ڕووداو
1919ه و ت و &ڵ 4Zورﯾ f6هﯚ ورووژاو س ورز ﯿ 3ن
زو1و $ه و! زور ) 1X,و ,رد و.
ه=>ارد ز $ن و 6م زو1و$ﯾ & 0ﯾ .1و Zز $ﯿ و .درﯿ 4ڕۆژ 6وا
ه,وو ڕۆژ 6وا " 7ڕات ،و"ﯾ 6 .وت )ﯾ) 4ﯿ(gﯚ
) 1X,و د و 3ررد 3ن ز$ر&ﯿاو `،ﯿ ن ردا 5و .و$
.ژو6ﯿ و6وت "&#و) ,رد )# 0 .ار ر و 3و ل و)
ﯿزا هﯿ ن دو .ﯿ 3ن Zﯿ 5ن گ وا Oﯾ$#رﯾ ن دوو ر ڕ 7هﯿو
4Zاﯿ ه,وو رڕ .ﯿاس-ارز ن7-ر #ار دا ون ،وﯾ>3وﯾ ن [6رد
) ڕ &رگ( ره#ا .ژ.5) $ﯿ ,ن .م 6و" ر 6م $ﯾ . ,) 6
[> 3ر 2) 1920ر &ور6 $ر ﯿ ن ڕۆژهت و$زﯾ ﯿ 3ن ورد$ورد$
S.دواﯾ و ،ﯾﯚ ﯿ ن ڕۆژ 6وا د3$ﯿ ن د#3$ر =د. ز& ر ه.ڕاو.$
620ﯚ3ﯚ رد $ن ر& ,ور$ﯾ ن " و` j ﯿ4ت &،Yو Zﯿ 5ن گ
0ﯿ 6 6م " و"ﯚڵ و` ﯿ ﯚ ﯿ 3ن .ڕ1و6،$و ه1او$
ﯚ ﯚدو $را >ر 6م ﯚڕ Sو$ر&ت.
ڕﯾ>را ﯚڕش دواﯾ ر $د ڕ .ان ﯿاس و 6رز ن داوا رﯾ ﯚﯾ ن
$ڕا 3ا >ر +ﯿ , 6 4ڕاد .ﯾ, Yد)9 0ﯿ Zرد 3ن( د$اێ
و$ڕۆ 6م داوا رﯾ )ﯾ#$ﯾ ن ازﯾ رﯾ `7ﯾ و&و) و ،ڕوو
, 6-1 :Y Oڕا د 3ر رد$ 3ﯾ د#5)$ا ` .0و> 36 ﯚڵ
`رار &>و `وڵ ,ت-2 .زﯾ#1اﯿ رد #ﯾ_ 26زﯾ!2 ،ﯿ،ﯿاس و
6رز ن 6زاد -3 .Y,ر4Z 0ورا ر دv$ر $زۆراﯾ رد )Y1#,
و$د$رون-4 .دv$ر &ﯚ" ,ر 0هز $ر ڵ 6 .,را >.ان
او و $د $ڕۆژ م داوا رﯾ و$م #او.$
د$و , 6 ڕا و$زع وه,و ,رو 6ﯚز داو2 .ﯾ 6ر$زو $ڕ$زا ،#
م داوا رﯾ و ،و2ﯾ دﯾ ,ﯾ$#ا Oﯿ#,ا &ڵ دوژ 1د$ر$
238
د .0$ڕ .دار $ﯚ _ ت .ه ر6م $,7هڵ bﯚزﯾ3و ،$و
م = 6ﯾ ﯚ وو =ﯚ درﯿ Gرد .رۆ ﯚڕس 6م =ﯾ ن و" ڕاو .
) ن د$و ,6 ڕا 25ا >ر و$ﯿه 1و$ﯾ )& ﯾ 5م و$رۆ O :ﯿ#,ا
و رد 3ن ر1ڕ $ڕ$زا & #ڵ ڕ) ,),ﯾ) 1 4ﯿ S)(gه
رۆ درﯿ ،Gﯚڕ ﯚﯾ ن رد$وام د$ن , 6 .ڕا م &ﯚڕا ,رﯾﯿ و،د $ر,
ﯚ &زرا،#ﯾ ن ﯿ Yر) uد. Sو دوو د ه ),د،وڕ $داوا
را >رهروا & 03ر &ڵ ﯚڕ.ﯿان رد$وام وZ،ﯾ O 1ﯿ ) pد& ﯿا
73ڵ ه &ڵ Zﯿ 5ن گ " وﯾ ن ) Sوت،و Zﯿ 5ن & هزد$د.
ﯚ -ﯿو ) $او1 $راﯾ +0ﯿ , 6ڕا `وڵ د-ﯾ ر& 1هﯾ,3
6وه ﯚ رۆ هﯚز Sهﯾ ,3رڕه1رو.
دازﯾ 1و$رز ز 3ن ،زو1و $دژوار ڕوو ڕوو د O .ﯿ#,ا ).و ) د&
6رزڕۆم و 6رز ن و ﯿاس و 26زﯾ .ﯚ د$ا هزد$د رو ﯚڕ ).5ﯿ
د،هل و رج و رودۆخ ﯚڕ.ا ﯚدو $زور دv$ر $ن د#6 $از ڕوو
ﯚ"و وان ه ز 3ن ﯚ ﯾ ه >اﯾ ,7 S ،ه ڕوو دو.
ﯚ وﯾ ن د$د.
&6ر ردZ $و هﯿادارون داوا رﯾ ﯿ ن داوﯾ 1ﯚڕ ر$7وا , 3ت
ورد 1 $ز$ب ﯚ ﯾ#ان ڕا6 ،5م هﯿاﯾ ه & #ﯚڕا .ژ ر$ﯾ م
1ن ) ﯿ ن و$وا#ا 11 .رس داوا رﯾ ز$ﯾ ن ه& 1ﯚڕ :ازﯾ ر ) رز& و
ون وێ هر .0زۆراﯾ داﯿ35ا ردان ڕا 7رو ر د 3ﯚﯾ ن
6 .ورﯾ fو رس $7ن د3$ﯿ ن .م 6ﯿ #در> !$و S .
او$د ،درﯿ Gو & رۆ ر ن،وهز $ر د3$ﯿ ن ﯚ ر$و)" pون
ر.رو رﯾزو ")رو ڕ$ﯿ 9ﯚڕ.ان د .د.$ﯚﯾ ر$ت "وان
&ژ 2ﯾ ن رزارو زوا ن و دوو د ﯚ Z #ﯾر ردو دوور$
)رزوﯿ ن ﯚڕش 6ﯿ ,ر ر,رو1 .را رد +0ﯿ , 6ڕاش د3$ﯿ ن
رد3$ﯿ #ا و،ر $#وو .$ﯚ ﯾ 6ورﯾ fﯚڕش ﯚ ﯾ )> XوO ،ﯾ$#رگ
زﯾ#1ا او،م ا Zﯿ 5ن گ ه 6 35زادو.
Sو دوو د د $داﯾ ه &6ر ﯚڕش ز 3ﯿ pه 1ﯾ اﯾ 1 ،ن &ڵ و
د$و S& .Yوان )#5ا ﯚﯾ ن ﯿ ن ،م هراوهراﯾ 6ﯿ` 3و ,ﯿ ن
6ﯿ#وﯚژ ) ن را ودژاﯾ &ڵ دﯾ 1د$ه& 1ﯚڕ ،وا3ون6 .م
Zوﯾ ﯿ ن هﯚ Zو ز$ب ،ﯿ ،,ﯾ رد1 $
)Zﯾ(وﯿ ن " و دوو د$# ڕواﯿ, Yو هﯚ ڕاﯿ3ﯾﯿ& pڵ 6ر ﯿ ن
هﯾ >و،ﯿ ن ,و و ز$ﯿ Yون.
" 73 Sڵ ه وﯾ 1919 1ر $ه .و ﯚ ڕاﯿ 5داﯚ رۆژهت د،ﯚ
ڕا35) 5ﯿا رد $ن &ﯾ .1ﯾ زۆر` f6و .ژ ر$ﯾ ورۆ
239
رد $و $دﯾ ر &1816 ڵ 6وان دۆ 3ﯾ و ﯿ و )ﯾ#ادو
` `ز و و،و ) ش ﯚ6 $.رز$ڕۆم ژو6ﯿ ،1919زاﯿ Yو ,,7دو, $ﯚ و
& و) Zڕۆ" 6 رﯾ ن هو ﯚ 2ﯚ ڕا` :5,و 2ر،رۆ
Zﯾر _ ،ن .ڵ و$ر&ڕان داﯚ & ,ﯾ Z .1ﯾر د $ه 1و.
،2ش ! دواﯾ دﯾ ن )5ﯾو 6ﯚز درﯿ Gه ﯾ .هﯚ 6م دv$ر$
چ ون ﯚ و #$و $از ڕ& .ﯚڕاو6 .وا 0ﯿو ودا&رو
> 36ﯚڵ ه>ون ﯾ ن ﯚ 1دﯾ ,رد 3ن "وون 6 .م دﯾ Yوڕ.$
و$ﯾ #و$ر" و د$وت،و واﯾ$#ا #و$و و $دﯾ ,رد 3ن
واﯾ ﯚڕش .Y,+د$و$دا هز $ر #ڕداون و$#ﯚ ن ڕ .
ر$و)" pو ﯾﯚ ﯿ ن هر ` . Sن.
6 19ﯚ3ﯚ 1ر درﯿ+0 Gﯿ ز وﯾ داﯿ ,135ﯾ> +0ﯿd
ﯿ,د$و+" $ﯚن) 6و ﯚ ﯾ رد( 2ﯾ Sزو1و $وﯾ
و0ﯿ ازﯾﯿ در ن و Zﯿ 5ن گ رۆ ﯾ و دان ،درﯿ Gو 1دﯾ,
035وو ڕ$زاﯾ & 35ر" و $ج و )` 3ر S،و$ر&$ن .س
و ا& ,رم دواﯾ 6م و ر $رز ﯚو ،$د$وﯾ#ا " #س 1ران ازﯾ ر
)ڕووڕوو وﯾ (#و د$م ود $و) &ڵ 6م 0ر$ﯾ ون .م 0ﯿ درﯿG
زور رد 3ن 6ﯿ 3و 6ﯚز و .د.$ﯚﯾ رزارو زوا ن و ،ود$ﯾ.ت
ﯚڕ.ان 40000ارﯾ ن رد $داﯾ 6 ،د$د هز) ,زا( 43 .0
ﯚﯾ ن 1را ر $ﯚ ،ﯾ>ت 1را رد`، ﯚ uدو $و.
ررﯿ،# [" +و +0ﯿ &ور $وﯾ 4ﯿﯿ 3 6ﯾ ن ﯚ ,ﯚﯿ1و$و
)11,5و $ر 0ڕا 7رد 3ن ﯚ و" رد .م ت داوا رﯾ ردان
ز$#و 6م داوا رﯾ واو د 3ر )1 5ور $ن و$ش .
4ﯿﯿ ﯾ.و ن دﯾ ر دو و )ﯾ 1 4ﯿ>5) gﯿ 1او6 .0 .ﯿ ,4
هو ,د و" هز $ر-ﯾ S pم داوا رﯾ &6 .ر وا
, 6ڕا ز$ر ﯚ ,0>0دﯿ ن .
240
د $ر" و.ێ ه ) 1X,ﯚ ر وڕوو 6 Sﯿ#و6ﯚﯚژ ،1923ﯿ 3ن
ﯚ"وﯿ ن داو ﯾ ن ﯚﯾ ن 6وه د$ا #و6 ,ﯿ Y1#,) aﯾ , 3ردو
ر[ 6 Sڕاور وو6 .$م t) و ) و زۆر ڕوو ))ﯾ 4
وﯾ(ه >و ود$و 137 6 $ﯿ 3ن دﯾ رﯾ$#داو ر" و و.
73ڵ و$ر"ر 0ﯿ ﯾﯿ_ازا رد $ن و 6و رد > 36ﯚڵ
وﯿو[uون وﯿ ) ڕا[ رد$ﯾ f6زۆر ش & 6دارو .دوو د
رد ) ,اﯚو ،$م م س و $و 6م ﯾ ﯚ 0ﯿ دو$
6ﯚ ڕۆژهت " و$د .0 4Z و$ﯿ+ور$ﯾ ﯚ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و
6ر ﯿ ن Z،ل ن 73 .ڵ چ دا`ت ود [ﯾ ن &ز$و 7و ,و دوو
ڕووﯾ ر ﯾﯿ ردو ر د#) $ا د$ه 1و ) #1د$د ،و)ﯿ aد$ر ) $ﯾ>ت
ﯾ 3ﯿ ( ﯚ 0ﯿ دو $رد $ن وت 6ﯿ#او ,Oوم د$د6 .م ﯿ &ڵ
زو1و $ر ر $ﯿ_ازا ر ه 73 1ڵ ﯚ 6ﯚ د,) 3$او ه و
ه .و و9 0)," .ﯿ دﯾ nع 6 `bOﯚ ڕۆژهت( ) 35و دا ﯚﯾ
و دﯚو , ،$رد ور ﯾﯿ .واز دو. .واز6 ,وه ) 1
و$ﯾ ڕوو ڕوو د$و،م و6 #م هزر $ﯾﯿ دﯾ)6 , 1ڕاور و.
73ڵ ﯚ ﯚ [> 3ر 6 1919وا &ت:
ه , Sش ورﯾ xو0ﯿ Qو 3Oڕ$م وﯿ ن هﯾ،ر ن ورد $ن
هروا ،دوو ا ،د$ور72 ,1 $ت ژﯾ ن ),و $رد$وام د$ن،و ر) ,3ﯚﯾY
ا >ر دوژ 1و $ﯚو د$ر.Y1#,) $
6ﯿaم هروا b 6،ﯿ 3دژ ﯿ-ﯿ هش ر و 73 .ڵ ڕوو
وڕا ,و و &و) `و 0ﯚرا0ﯚر )ﯿ6 435ﯿ ` ( aد$د:
...ر ن ورد646 .Y $وان 0 3,ﯿ ﯾ1و .$م د$و$دا ﯚ ن ر&
د$ﯾ Yو 3ﯾ ،د$زاﯿ+ Yت ﯿ ﯿﯿ6 1 .ﯿ0 aﯚراو0ﯚر هن و$و
` 7ز ﯿ ),و & $واو1$و 46 .$هﯿ6 1ﯿ aﯿ6 Yم هو ) Y1#,ه و ر و
وﯿ6 .Yوا ﯾ #ڕزو Oڕ ت د&$ن 6 ،هر0ﯚر,7 $ﯿ ن هﯾ-ڕ"$ﯾ،
ﯚ ﯾ وj0ا7ﯿ ﯾ646 .م د$ﯾ ن 0رو د$ﯾ ن ڕ$ت " ) #ت دۆو.$
46م ڕا ودور 3ودا`ت د$م )#ا د1ﯿ ` .Yزا 46ه و)ﯾ،$#$
وا 3ﯾ .$3ﯾﯿ 46 Sد $ر ) 1X,و وﯾ ،1ر ﯾ ن "
ﯿﯿ, ،وﯾ 6ﯿ. a
هزرو ,7رد و رد ،و$و ﯿ,ﯚﯾ X,) ,و ,7ﯿ,دو6 $م
ﯿ ` 3و .$ﯚ4و 1921ﯚ ژ ر$ﯾ رۆ رد و:
) $= 46و 7$دار و $رد & 6دارﯾ .Yرد $ن > او $ﯚ ر ن دۆ
وه وڕﯿ ) ﯾخ و .د$ێ 6 :Yم دوو ++ﯾ (.Y++
241
&ڵ 6م ه و ،$ر$ت )ﯾ #$دواڕۆژ 6م دوو &و) ڕوو زور Y37 6و
د$ﯾ.ت :ر$ت دواڕۆژ ) ن6،و ت هڕ د$ر$ ` دﯾ$#ا.
ودرا،د$ێ ﯾ ر.ﯾ .Yروو +0ﯿ &ور $وﯾ د$د و 6وه د&$ت:
"ار"ﯿ6 $م 1ورا ﯿ 0ﯚر S++ $و هﯾ" .ار"ﯿ6 $م و
ر ن " ،ن و"ﯿ0 1ﯚراو0ﯚر 4ن د$ژﯾ6 .Yم 1ور $وﯾ, ++ ،
ا ﯾ#ﯾ ` Yزا oو 6ﯿ`aو 6ﯿ ن هﯾ6 S3...م 1ر $دﯾ ر د $ت ,+6
ز 46ه و و ` 6ﯿ $#ن هﯾ :د$ورو) 35هر"ﯿ Yووﯾ=6 ,ﯿ aو
6م ﯿ 435د$ژﯾ Yﯿ Yو`و,د د` و را >ر ڕ6 "$م "ﯿ Yوﯾ=و رﯾ 3ن
و"ارد$ور،$ﯾ - ) :ﯿ©( 6وا Y 6 .م ر$و $ﯚم `ر 6 $زا 3و ﯿ,دو $و
د$م O O ،زر دا 6و0ﯚر 3 $ﯿﯿ .و7ﯿ bا دواﯾ ڕز& رد وت 6م
+,و اﯾ ن 0>0د ،$و6م &[و" ,د3$و$و 6م .ژ $ر)
ه&$#ﯿ.
ﯚر7 10 $ﯚرﯾﯿ +0 1922ﯿ dﯾ ر &ت)رڕ$زا #و Zد$ت وڕ4$
و$ﯾ ,رد وان د و 3رﯾ ن #ات (.م 6و $م &15) ﯿ را و
د 3ر هر و#,او$ﯾ ڵ و د$د` :رار داا +0ﯿ رد د.$
& 35ه=>ﯾدرێ ،م +0ﯿ &ور6 $م 7ﯚ ﯚ ) را 7ر $#ر & 35
+0ﯿ Sﯚ و" رد5ﯿ Yهﯿ ن =اردو `وڵ ,ت ﯾ ن و ڕ$ت و.$
&ور $وﯾ هروا دا 7ر $#ر # 0ار ر رد 3ن ﯚ ﯚ ) را و`2
` #زوا ر،زوا +0ﯿ رد .م 6م )ﯾ ڕا) 3ﯾ& #$ڵ
ﯚد 3ر و6ﯿ_3ﯿ را +0ﯿ وﯾ رد ) 1X,زا .3ﯾ `bOو)زﯾ,5
د(.$
ر 6ﯾﯿﯿ &6ر هﯿ tم #6ا 4ﯿﯿن ڕ$وات هﯿ tم وان رد
و،وهروا 1را +0ﯿ #" dڕۆژ دواﯾ ﯚ , 6ڕا &ڕاو& #،$ڵ 6م
` و ﯚدژاﯾ ه 3و1 .$ر 6رز$ڕۆم ا` #76 0ر 6م د3$ﯾ
و6 .و وا .ژ $رد 3د$و ر$ڕۆو ,Oو ت د$زا6 .و & :
و$ر& 1ج و) 3ڕاد $د$ر ﯚ ﯿ ﯿزا ،ﯾ>ت ز$وت د & و&ﯚڵ و ت
و&& $#ڵ 6م 0ر$ﯾ ز$وت ود $ردا& Yو# 36 ن ه وه .و،$
زارﯾ زۆر رد 3ن و$ڕﯾ_3و6 .$و هروا ر 1را ﯚ ڕوو ڕوو
! 72ت ڕا 6، 5ﯚ ﯚ ﯾد $ر 6ه , 6ڕا &ڵ
ررﯾ ه3 $ت وزﯾ Sدوو ڵ ) S pو$ر)ﯿ uد$م ود$ز&
72ت ،دوژ #1ار ﯿ& 3ڵ 6م ,1ﯾ 6و 1ز $رد
هﯚ دڵ 56و ﯚﯿ ) 1X,و.
6ﯚ ر 1922ﯿ 3ن ڕا 3ﯾ رﯾ ن ه72 $ت &>و؟ "و
ڕا ودور 6) 3و و $ﯚ( ﯿ 3ن چ ت م ﯾ ر&$ﯾ 5و
242
ه ر6م $,7و ,ر ) 1>,د$وﯾ#ا .0ﯾ ﯚ )& 1و) `و
د 3ر رد 3ن( ر$ت زوا ﯚت و `) S#و دﯾ.> ,
ر) +0ﯿ رد(دااو 0ڕدا 6م ه .و رت را و& .ڵ 6م ه و$
ﯾ 6و Zﯾ# O 1ا زوا 6م +0ﯿ وﯾ رد ) وا ر
و ` 15 & ،ون 7ر $#ر6 35& ,ﯿ ز $د$دا ر ه 1ز رد و
)#>)$ات _ ت ،م ر 0دواڕۆژ دا ) ﯾ و1ڕ S$ﯚ ﯿ 1ز رد و$و ز
7ڕ د$وت .
6م & ﯚد 3ر هر"2 #ﯾ ن +0ﯿ &ور $وﯾ `رار &ت و)#1
ا،چ ت &ز .ڕۆژ ڕوو د .و $ه ر وه وﯾ 61922 1ﯚ ڕۆژهت هروا
` 6 4ﯚز و ) 5و#, O،ا ﯿ 3ن &ڵ هڕ0 $ﯚراو0ﯚر د $ﯾ
ون .ه >رد $ﯿ pڕ>ر ,و$ﯾ و ﯿ ﯾ ن و ه , 6ڕا &6ر 6ر$زو
م ر هاﯾ ﯚ وو& =ڵ و داﯿ>35ا .ره! راوﯿ d1دواﯾ "! #
زﯾ#1ا 6رز$ڕۆم و:
رد $ن ڕۆژه 6 ﯚ زۆرﯾ 1واو و1$و ،$و ) .ر وێ
ڕاد$د$ر 2وازن،و)د (3$رد $و" دان ،و &6ر رد $ن `ﯾ>ن ه و" خ-
-S.دژ 6وان د $ه .و ه 1ن ,ن6 ،ﯿ ,ر .0ز$ر وا ن
و,و .Y1رۆ &ور $رد ر0م ڕازﯾ.Y
م &ﯿو& 6 Z 37و رۆ رد هر" #ڕاز ون ﯚ د$ر)ڕا#
ر ن Oزر چ ه .و ه , 1ه و `د$م ون , 6 .ڕا د$اﯾ ڕاو 3$اﯾ ه
,5ﯾﯚ ﯿ ن واو >اﯾ 6و 0ر د 3$رد $ن د$د.
6و ر ) $ن ﯿ 3ن د3$ﯿ ن ),د 0ر$ﯾ ,واود رد S $د3$
)ﯿ,او )ر 0وان(ﯚ ﯾ د $ﯚزد $هم [ 6 1ڕاور 3رد$م
& ن و )ﯿ ر,دن .ڕ6 .ﯿ `aو ﯚ"و ﯿ 3ن و$دﯾ 1Xد$و,
هزوا 7ڕ $واﯾ و6ﯿ_3ﯿ#ار و هر ,رﯿ ه ) , و) 35[
6وان ر0ﯚر) Sرﯿت( ر 0ه و وﯿ و `و, ن ،هروا ﯿ
0ﯿ وو $دﯾ Yﯿ ﯿ ن د$ێ دوا ،Y37و" و& و ) ( 55ر ﯾ
رﯿ ز .Y1. $ر oڕا 6 pو زﯾ ء&ﯚ 1 1،دا ﯚ و
` Zﯿ#و ` و رﯿ1920 -Gودو .ﯿ 1و ڕ .و 2ﯾ .
ﯿ 3ن د$اﯾ د3$و داوﯾ Yو ،زۆردار و و 3ر ﯾﯿ
`و ﯿ ن `و,د ) 1ر >0ورد$دن،ﯿ 5ن داو:
...و .0ﯾو $ڕ) "$ﯾ#$ﯾ &ڵ ) 1ﯚ ﯿﯿ&،ڵ ++ﯿp
ره واو ﯾ>#4ﯾ ﯚ ﯾ ﯾ ،ا) ﯾ #$وڕاﯿ3
ه)...ﯾ#$ﯾ ﯚ ﯾ ر 1ﯾﯿ 7ره .ﯾ&،ڵ واﯿ3
243
7ﯿدن د&$زر3و $ور) 6ﯾ$د &ڵ ه و 1ﯿﯿ& ،S++ ...و) ,ﯿ=اد
ﯾ ن `و j0ا7ﯿ ﯾ ﯾ ن ﯿ ﯾ ن 6ﯿاد) $وﯾ(Y3ﯿﯿ,،و ,3ﯾ 3و,ڵ S,
هو ز ن ودﯾ Yوa 6ق و 6ﯚ 0ان)` Zﯿ$#و ` ون( ﯿ 1ه وش،ﯾ S ,
a Oن و+Zﯿ Gدا ,ﯿ Sو$ر&ن و 6ﯿ3ﯿ nد$ر.Y
&ﯚ رد6 , $م 3ﯿ>و رد 3ن ه 35ﯚ ر #ا اﯚو6 .$و ه$#1
درﯾ= و ﯚڕ رد $ن دژ ﯿ ﯿ 3ن " و >ﯿ6 .1و
رد " $و زو1وﯾ وﯾ 7ره .دﯾ رﯾ,او د$د .رد $ن
وZڕ $ن ﯿ ﯿ0 Gر& زو1و$ﯾ 7ره .د 3$رو .ﯿ Guوﯿ $
دوو$م وم دواﯾ 6م ﯿ ﯿ -Gﯿ و 6ور ﯾY
0ر$ﯾ داه (.Yد$ﯾزا رد $ن ورا ,و ڕ6"$ﯿاﯿ6 .Yو ﯚ ﯾS
وردا Oﯿ ب د$ه7 ,"، 1ره .ﯚ 7ره .ر د$زا Y 6).ه
&6ر زاﯿ>ا ﯚر $م ,و رد ﯾ ن Zڕ$ب ون دﯾ ن م ﯿوﯚ"ون
و` 6ﯿ$#ﯾ ر S G,و& Gد$د 3 ,"،ﯾ 0ﯿ. 9ﯾم و$
ﯿ و ﯿ ر u1ﯿa O 1ن وڕاه Yو7ﯿد(.
و $دوو 6 .و 1923 $هزر 1) $ر ،ﯾ>ت 6م ,7وﯚ"و
و++ )$ت(ﯿ ,روﯿ$# 5رو , 6ار 7ره& ﯾ>ﯿﯿ،م 3ﯿ` 1وڵ ا
واو 6و "ار"1 $ور $ﯚ ر ێ د$ژﯾ 1)،Yرﯿﯿ ن
هﯾ)ه >ﯚ ر ه 35ڕا&ﯾ #راو(.
د$و ه>=دراو +0ﯿ &ور $وﯾ و ڕاد $د$و ر د$و
رد $ﯿ1 ,"،5را ڕا 3و ر Zرد $ن +0ﯿ dداﯿ35و ،و د$وت
و ڕﯾ$د +ت و ه و.ﯿﯿ1 ،را ر #ارﯾ ن هﯾ ،ه و.Y
6م 0ر$ﯾ ﯿ 4uڕ$وا دور و،م م ر 0و " 3و ر 30و
ردﯾ ن د$د $دوادا"و هزو ,7ﯿ O 3ر$7وا داون ،و1ر ن
" " .ژ $زۆر `راﯾ ن د&$ت.
244
م 6م ",7 " ،دو$و Sودوو دﯿ pو :دام 2ﯾ ن زXز $د$ر $
د# )$را و 6ﯿ_3ﯿ#ارو , 6 4Oڕا ز ,$د$ﯿ،1هﯿ 35د$ا S,7ﯚ ردان .,
ڵ ه ، 35هر"O #ز,د رێ،ر رو دۆ 73 د
ﯾ>ت،دv$ر $رد 3ن ,7د$د$و6 .$م " و),و$ S1ڕا3
ژاﯾﯿ ) 1923از ﯿ( د ڕوو د$ر:
ﯚر 73 $ڵ Oﯿ#,ا ﯾ ر &>و _وب ان 6و دوو و،5 $
ڕ$وات ه 6 35ر$زو #و ) S 1ﯚ رد $ن ` ، f6هر"6 #م ) 1
ڕووت و `وت 6ﯿ_3ﯿ#ار ﯿ .
&ﯚڕا ,ر 1ڕ $ﯿ )ﯾ$دار م ،$ Zو" $ار Oوو دواﯾ ڕووﯾ#اS .
(1923 7ﯚرﯾﯿ 17 )ڕﯾ,وت 6ور ﯚ$. ڕوو ڵ `
از ﯿ،وﯚو،$ر 6 0ژ6 $و رد 3ن د و وﯾ#ا و$ر" و د$وت
د$ره1او .د$ێ , ,7ﯿ1و $چ هﯚ ر 6م &ﯚڕا ,رﯾ و ﯿوﯚ"و
`و 6 .و$ڵ 6ﯿ دواﯾ )ﯾ6 & 6 4ﯚ3ﯚرو 6و ت دوژ 1د$ر$
ﯾ ,5 uون6،و ا 7ر ,7دن م #ۆز3و $ﯚ ) ﯾ ژﯾ 1
و Sچ 3ن د $ر# oر .ڕ .$ه 6ﯿ 3ش ت و 7ر #1و$
ﯿ& 1ﯚ -و$د $ه 1و .ﯚ Sﯾ ر& $و ,ر 1و u1ﯿ1
&و از6 $ﯚرو) ﯾ داڕ=ێ،رﯾ 3ﯚ ﯾ و ﯿ رد 3ن [ر,
زن ون .ﯿ 36و 6زاد و و د$ﯾ3ا و$ڕۆ 6م [روﯚ[ #,او$
02Oو)ڕ ,$ت .دوو $ن 6ﯚزﯾ 1922 وﯿ رۆ Zﯾر
&1921ڵ د$وت ه و رﯾ ن دو واﯾ هﯚ ر ردا"وو$و ه# .
دوو ر , 6 $ڕا و S .Yر$ت رد )6ز ﯿ( ڵ )ﯿ را
ﯿ 5د$دا &ﯚڕا ,رﯾ ه,ا5) #و ڕوو داو .ه وﯾ1922 1و$زﯾ و $ﯚ
د $و 1.رد $ن ڕا 3ﯾ رزﯾ,5) Yووﯾ 1ﯿ ت ` _ ێ
245
ودور د ڕ .ن و)ه وان &ﯾ (3.1زدا )# 0 .ار ر و,د
زور 6ڕش رد 3ن >37 6و6 .م ر دواﯾ ررﯾ Yﯚو،$و) ن ,7
او $رد $ن ر د $ش ه &ﯚڕ هر6و" خ –ﯾ pه$#) 3ا،و) ش
" . #داه و , 6اد$و.
و# 6ا ،وو =ﯚزان [ر ,ﯚرڕﯾ .ه 1و ) .5) 6 :ڕﯾز& و و.
رﯿ 6د &$زاهﯿ ﯾ 3ﯿ دا د و 3ر و"ﯾ رد $رد 3
ور ،هڕ$ﯾ ر$ت ﯚ د$زا6 ,"،م ه .و $ه 0 3ازا ور
ه6 .# 3$#ﯿ1ﯚﯚ،واو ,ﯚ ز 6ﯿ 1bع د رﯿ رد $ن
ﯾﯿ و رﯿ 6ژ ر 1هڕO $ﯿ ب د$د .دژاﯾ رﯿ &ڵ
)ﯾ) 4ﯿ(gم زوور $و 36ﯿXوێ رد $ن و$و ﯾ ﯾ ،و وت
7ر 1و )) ﯾ 4و$ﯾ د3$ر Sرا >ر 6وان و.. $
&6ر )ﯿ.5ﯿ ڕووداو $رد 3ور 6ﯿ ,4ﯿﯿ ،را >ر ود ) 1
رد و 1ور $رﯿ ر ,دن ه و ،$و ه )ﯾ و ز$رورﯾﯿ.
ﯿ_ار ور , 6ڕا ا ه,) 3ا .و $د#.$ا +0ﯿ وﯾ ه وﯾ1
1 1922ران 6ﯿ ز $درا ﯚ $#>ه=>ارد $ﯚﯾ ن .ڕ1و ) .$واو $
ز $ﯚ دv$ر $رد5ﯿ#1 Yراو ه=>دران ڕا3ﯿ#ا ) 2واو $د$وت
و)ه=>او( Sون .ﯚر ) $ڕازﯾ ن( رد 6ﯿa3ح)ﯾ>و 6زاد( ﯚ ر
ز $دوور او[ .$ڕ و " ،S. #ڕووداو $ن ﯿ 5ﯿ #ا د$ر& ر چ
ڕﯾ4ﯾ د$وڕێ و م 2ﯾ ه . $#ﯚ 4و ،رد 3ن ر 0ر $
,Oو )+رز و $ر 6 $ﯾ ر ن د3$ﯿ ن ردا&ت .رد $ن
ه 35ﯚ 7ر #ار داد$ان ﯿ 6 Sم ﯚﯾ ن داد $ن دوور هر0$ﯚر$
و رد 3ن رار ﯿ7 1ڕ ڕ$گ وڕﯾ 5و $از ان.
واو 6 ﯾ ا#را،و و ر .0و $رد &ت.
وڕ، $رد6 $ڕش ﯚﯿ ن د$د ,ﯾ ن هو &ڵ وان Oز
د0$ﯚ1و ،$ﯾﯿ ن )$#ن و6ر رﯾ ن وان د[$ﯿن.
.رس 6م $ﯾ رزاﯾ ﯚ &ﯾ# ` ) .5ن ﯿ Sو$ر&Y
ز ر -ت،وﯾ خ د زوا رد-ﯾ وان ` _ نO-ﯿ ,ﯾ
&ﯚڕا ,ر ﯿ د$د ,7 $وهزر ﯿ 3ن `و و ,"،ڕ1$و ` و
د 3ر دوو ڵ ))) pرو$رد$و ر$و) pد زوا رد(دﯾ رﯾ,دو .رﯿ زوا
رد و 2$و` ،ول و 1ﯾ ) p) S ،دد) 39 $ﯾ 1 4ﯚزان
و>& $و 1د$ر"و و `،ون و)ﯾ f5) 1 4دو ،وهﯚ 6و , 6او
246
ڕا ,و د $ر ڕ$د ﯿ > Sو 6و ود واو
ﯿ 4uر ژﯾ Sو6 .و ﯾ ر $ت زوا رد &ﯿا،رد 3
0ﯚر ,ر,ر رهم و$ر&) Yرو$رد$و 7ﯿدن ش د1925 .
_ ` 4875رﯿ ﯿ _ `215رد 3ن و د$وا#ا ` 8400
ر ` 382000 0رﯿ د$ﯾ _ .#1و ` _ رد ز ن ،ژ ر$
` ﯿ رد 3ا Yم ` _ Sو$ر.ن واو ر Sو .و$ر& 1ج
و )) 3رو$رد$و7ﯿدن هڵ و ر6 ,0وه و 3ﯾ6،ﯿ ,ر هﯚ زار و دڵ 56ن
X>0 وZ ،ﯾ# O 1ا دا&ﯿر رد 3ن)6ﯿ 493ر(&ڵ ر ز $
رد5ﯿ Yهﯚ ڕ و$د$رد$و6 Yو 0ر 6ر 31ن و"ﯚ,د
دواﯾ وﯾ#ا و 3رو دوور او$ﯾ،د$ون ر ر ران.
4رس 73ڵ S 72و$ر)- uو 6ڕا 3ز& ,$ر"وو `رس و.
6و دژاﯾ ) 1X,) ,داد& ر ﯚ( 6ﯿ_3ﯿ ر رگ و ژﯾ ,ﯿ ن
د $داو،و هروا داڕژ Yو )#د ﯾ ) ﯾ ت وت( ڕ هر0ﯚر$
د, $دو$ﯾ) ،ﯾ72 #$ت وهر0ﯚر $ڕاﯿ 3دﯾ Yژﯾ ﯿ وت،رت د.
6م 6ﯾ Yهودا )ﯾ 4 ) #$ان رد $ن ور ) & .#دا
د$ر& )` _ ن( و )ﯾ ,د >3ن( 6ﯾ Yو$ﯿ) +رو$رد$و 7دن ﯚ زور
ردان وه.ت 73 .ڵ ه[ر و S 1و)ﯚ) ,1ز $رﯿ
36رد& $ڵ ﯚ د $دوژ & ) ،Yﯿ=او 1922-1919ﯚ و$
رﯿ ﯾ ر ﯿ ن داو S , 6 .ون ﯿوﯚ"و ز$ﯿ ن هو _ ،ن و
O j 6ﯿ#ﯾ ون ،دڵ و &ﯿ ن ` 6ﯿ$#ﯾ ن ر& و دﯾ nع 72ت هو.
6زاد
6 ,, وه و و $ازا رد رر $ﯚﯾ ن ڕ-_,ﯾ 6و ,
) 35هر 0ﯚر $ڕاﯿ3و )ﯾ#$ﯾ ن &ڵ 6وان Oد$د .ڕا3ﯿ#ا &ز1و $و#$
`ر زو1و $و$ﯾ > 36ﯚڵ ﯚ درﯿ 1921 Gودوا )6 1X,م ,1ﯾﯿ
ێ ،ﯾ 6زاد ،ه 1ڕا 3ﯿ ﯿ Gﯚ رد 3رﯿ و .ه 6و ت
ه 3و$ﯾ ,3ﯾ> ور" Sﯿ$#1 1وارو `> 36 2ﯚڵ و ر $
رد 3ن و ﯚ" j 6 Sو 36 .زو1و $ز ،$وuون 1923و7 ,ڕ
` _ن و `رار& 5) j 6و 6رز$ڕۆم ) X,ت،و & 6 $ﯿ
Oﯿ#ﯾ رو،ﯾ دوا ﯾ و ﯚو $و # 6ا و هز ) $رد رو و.
ز ﯿ $ڕ>ر 6زاد ،ر$7وا 6م 7ﯿ+ﯾ ) ﯾ 3 3ڕوو ﯿ$# 5دا :ﯾx
زﯾ ءگ ،ڕ 6 1 "$ڕا ﯚ +3ﯿ ،dو ﯾ1 Sرا رد +0ﯿ
وﯾ رﯿو 1923 ر 1راﯾﯿ +0ﯿ &ور $وﯾ
247
#گ >0ان ،وuو ﯾ#6 Sا 1ﯿ ت ران و ،ڕادوو د $دا،
7ر $#ر دوو ه O .ﯿ#ﯾ و ۆ vﯾ nﯚ اﯚو ) .$ن ،زوم وس
و ر زاZ : ،ﯿ ) #ﯚ و ،و ! و 6واز $و ﯾ& _ Sﯾ.1
#>5ﯿ زﯾ ر& $ .$ﯚڕا و...و 6م روان 6ﯿ -ن ور وڕ$زا،ا ﯾx
زﯾ ء ،ﯚ) Oوو دﯾ ر ه و رو ه و ون6 .م دوو $دوو د م ر$
داﯚ و)35ﯿا $6م & 0ﯿ+زاد ،$رۆ bو"ﯾ Oﯿزب,،ﯿ ن و$رد&$ت.
6 .وت "& #ڕدان ه .هژد$ه ) Oوم ﯚ ر .$ر &ڵ 6و
6ﯚڕﯾ و" 1ور )5ﯾ ن و$د ه 1و ) >56 ب( ه,وو Oر
ر,ان G) .واﯾ $# ,7او $رﯿ ﯿوﯚ"و داﯾ ) رز& د$
در , =ت .ﯚ ﯾ 6 .وت دوو 7ر $#ر &وه ن،ﯾ 6ﯿ -ن ور وڕ$زا.+،ا,7
ڕ $زﯾ ن ﯾ xزﯾ ء > 36ﯚڵ د& $ﯾ6 .5و-ﯾ xزﯾ ء6-و 4545
ه $و72 $ت و از $ر$ڕۆﯾ وزو Gوزۆردار 73ڵ > 36ﯚڵ
6 2ﯿ -ن ور و ڕ$زا م .,ا 6 7ژ,)$او و$ڕﯾ_>3و دﯾ>و وه ),دو.
Oزرو) 6زاد(-ووuو دژ را ر-ڕا)ڕﯾ Yدژ 73ڵ &
ﯚڕ ,ﯚ و > 3[4/3ر ا >5ب داڕ .م هر Oڵ ﯾ 3ا Zﯾر
و" ﯚ ﯚڕش د$#ن و 76500ر ور ز ه.ڕاوو>0 $ور ﯚ 6اق ڕاﯾ ,ت.
ﯚرO $ول ود$و) 6زاد( 6 م ﯾو6 .$م ه .و $و ڕﯾ ,),و ه وه .و
#ا 6م ر) $رد2$دا .ﯿ و ر" و&1X 1ﯿ ,ر )ﯾ 6
ا >5ب7،ر $#ر ) د& ن ﯚڕش دو )O ﯿ ،و ر د $روﯿ ن،
6وا ﯿ ن ز$ﯿ Yو & .1د#$ارا , 6ڕا ڕاز و ردان & 6دارو .
ر oدان 4ﯿﯿ داو$ر)4ﯿﯿ ر) و (و$ﯾ `رار و
داه و زﯾ Sﯚ ، ﯚ Xو $ڕ$زاﯾ رد $ن ﯾ 6وت
0ﯾ #ارو ڕ>را رد ر) دو .م 0واد$ﯾ ن دا
ﯿ , 3ﯾ>ت ﯚ دv$ر $د$وا#ا زۆراﯾ 0و$ر رد $ $رo
ڕا5ﯿ ن دا ،Y1د0ﯾ ﯚ رو)" pو و$زﯾ و" ر ن ,ن ،ر ز&ﯿ
Oه [رد $ڕا.ن ,O ،ڕع .ڕﯾ1و7 ،$ر $#را ش و"
.زو،$و ﯚ ز#1اﯿ رد >رد & 35د$ر,ن-را >ر 6م ه .وا رد $ن
و2 ﯾ رﯿ .ن .د$و , 6 ڕا `ﯾ ڕاز و دڵ 56
رد $ن & 6دارو ،و)ﯚ ﯿ 3ن( ر هو#5) ،ا )15ﯿ ر دو
248
76را ر)ﯚ a Oن و7ﯿﯚﯿ ن(رد3$ﯿ ن دا .Y1ر 6دﯾ رﯾ$#دا و د$
ه3ﯿ ن ﯚڕش د .ه" ) $#1و , 6ڕا ژ ر$ﯾ ر زا
) 6زاد( دۆزﯾو .$ﯚ ﯾ ڵ )ﯚ &ﯿاو $ن د,) 3$دو .وا ﯾ ، xو دوو
#گ >0ان و 0 Oگ +3ﯿ dون . رۆ )5و Oﯿ#ﯾ ،ﯾ
"ار $ا >ر 0ﯾ دﯾ& ,ڵ و $ازا رد دا ،م زاهﯿ$ن , 6
و$ر&ﯿاO .وو دواﯾ 4 Oر ژرا.
& 1وز#1ا د 6وا ﯿ ن ز$ﯿ Yون رد& $ر"و و ," ،ڕا3ﯿ#ا ه و
6و 76را ر$ت ) 6زاد( ﯿوﯚ"و ﯿ ن هو 6ڕش و$د$ران.
)uوا 6م 0ر$ﯾ ،و ,,زۆر ڕز) 6زاد(ﯾ ن ،5X0زﯾ#6 Sا
) 4ه 35هﯿادار ون ﯚڕ ر$7وان ه ر 1925 و$ڕێ 36 .Y_
) 6زاد(ﯿ 6و ژ ر $و وو` 6 -GO $ﯿ $#ﯚﯾ ن ردرد،و م
$دا زۆراﯾ Sو ` 6ﯿ $#ز $ر ,د ون _ S& .ن و
ﯾ#اﯿ ن Oزر ون ڕﯾ& .ڕاو72 $ت هﯿ.Y> #
و $دا ه ان هز ) :ﯚ)Z :ﯿ (#و .زﯾ ,ﯚ ﯾ 6 1924 و
`ڕ ﯚ ) 6 :5X0 (d1م ,3رﯾ ﯚ ﯚ د$ر زدن & Yوردان
و" زازا زوا ن ،ﯾ دv$ر ) $ﯚ و)ه ( و)ﯿ ( و )" ` ر( -ﯿ و$د$
ه 1داﯚ و : .ڕ p$د ﯾ#ان ! 3 > ،و" ڕوو ڕوو
و ،م 6ﯿ 1bع د Zﯾر د$ر$و" $ار"ﯿ $و" زازا ز ن ،ﯾ ن
1= 4545ر" و &ن ﯾ ن 6ﯿ ,ر ) ڵ و$ﯚرش $#ن ،ر ,زۆر
"ون و .ور$ت د 6م داواﯾ دوو 6 .ﯾ هو :ﯾم ,_ 6
6 2 #>5و Zﯾر $چ ڕزو Oڕ ت و دۆ و ،و ه )uوا ) 1
زZ : $ﯿ #ر" و Zوﯾ ن ز $#و , $ش و Xو زاY
Oزﯾ ن $#روا .دوو$م >0 6ا ن ﯾ ر& داﯚ Z :ﯿ#
ون O،ﯿ#,ا ه ن زو Gوزۆرﯾ ڕادوو ڕ >0ا ﯿ ن دﯾ>و
ﯿﯾ ن "و و ،و " و)ﯚﯿ ن ,دون .ﯿ S3ﯾ $#وﯾ 6و
>0ا ن روو Yودﯾ ن زو Gوزۆرﯾ ن , ن.
`رار و ﯚڕش $دوو . $رس د ,>) $ت Z .ﯾر 7ر $#ر رۆ
ﯚﯾ ن GOو 6ﯿ3_3ﯿ رات و$د. $ن ،د#$ارا ر و" ڕاو Y1ﯾ ن زﯾ#1اﯿ ن
,ن ،و هر" زوو ﯾ)o1) Sڕ&( ز$ر &ﯿاو Y,+ $و #>ﯚڕش
ر$7وان ,ن .رﯾ ه و 7ر $#ر& $ور ﯚرش :ون.
249
م دﯾ ن ! و" ﯾ دﯾ ,و ﯚ7 8 :Qﯚرﯾ )ﯿان ان : 2j
Zﯿ #و$# 0ر ر ،دوا د $رد د3$ﯾ ﯚ > ران ،
) ﯾ ن ﯚ :دو ،ڕو `ﯾ ڕووﯾ#ا6 .م 0ر$ﯾ و"$#و دۆزو &ز$ﯾ
ر ن ,ﯿ ن و$ر&>و ه & 6ﯚڕش و $ه.ﯿ , 6 ," ،Y1ڕا د$ﯾ.ت
ت و زوور ردان ) & 6 35دارو $و" و$ڕوا ه.ﯿ ﯚر وا ﯚ ﯾ
.رس د$د.
)uوا Oول و`Z : 2ﯿ #ﯚ دوور) $رز و>و ڕ5) ،ﯾ و 6ﯚز
و 54 $ز وز$و و و ﯚو $و>0 :ور و ﯾ#ا ﯚرش ه . ,و)
ﯿ (و)ه ( و Oوو و)" ` ر( ه S#1دواﯾ ﯚﯾ ن د3$و$دا6 .و هزا ﯚ
رر& $ڵ ﯚڕ.ان ردراون ﯾ ن "و ) ڵ 6وان ﯾ ن ه : .Yﯚ
ڕ,5$د داﯚ Sدا ﯚﯾ ڕ ) 1X,د$و رد و&ڕاو72 $ت
د$ر"ا،#ودوا وﯾ#ا ) ڕا&ﯾ #راو$ﯾ دا ﯾ Sڕ 3 $ن #Zو -ﯿ#
ڕ ) 4O$د رد 3ن ڕا&ﯾ .#
ﯚڕ.ان #" 36ﯾ Yهزار س ون ڕﯾ .دﯾ رﯾ ن & ر ،وﯚ ﯾ .
رس &و),u& , و 7-7 رس رﯾ ن ) o1هزار .0و$ر & رۆدا.
ﯚڕ.ان ڕ 6 .و$ڕو ز $ﯚ#راو ﯚﯾ ن &ﯾ & $#ڕ $زازا 5ﯿ Yو ر ،م
ا رد$ر)ڕا#رانZ : .ﯿ4O #ود ر اﯾ،Gرۆ ﯿ++ﯿ ن د $وداوﯾY
و و ﯚ"و #6ا ) 6زاد(ﯾ،ﯚ د $ردا& 1دﯾ ر و ﯾ ر داواد.
م 6م داوا رﯾ ) ر{ ﯾو.$
#, Oا دﯾ ر هوا رر $د$د و ﯚ ر وژ Zﯚڕش ڕا&>و
ردﯾ Yو6ر 1jﯾ ﯿO Yوو . 1دﯾ,ش رو)" pون ه 1ﯾ.
رس ﯚﯾ ن د3$و $دا .ور ڕۆژ هت >0ا ن وOﯿ ن ڕﯾ=2 $ز&و
.2ﯿ ن &ت ،م ڕوو ڕوو #ه ,ن و 2ڕوو ڕوو ون 11 .رس
&# 0 Sار داﯿ35و وێ رد ﯚڕ.ان د3$و$دا. وارو ،ﯚ
ود3$ﯾﯿ pوان #>5و ﯾ : #ون و"و) ڵ ﯚڕ.ان .م ﯚڕ.ان
داواﯾ ) o1ڕۆژ هﯚ هو هز $ر و .0و$را Zو) 0ش( و" 6م
&ڕ$ﯾ ن .5X0ڕا3ﯿ#ا )ه ,ن( و)ﯚ 2ن( ون ) 5ر$و)" pو
ﯚر.اﯿ ن ﯚ6 2رز$ڕۆم و6رز ن &ت.
&و) ﯚر .د 3$وش ﯚ+3 2ﯿ dر$و) pد"$ون ,و" چ
2ﯾ ,.ﯿ ن ﯚﯾ ن و$ر" و وت .ڕۆژ 6وا ،ر$و)u5ون ﯚ 2ا2ﯾ! رد$وام و،
و ر واو 24رس ﯚ ﯚڕ.ان د3$و$داو ن ا& .و) 2ت و وت
"#ڕۆژان ` ,u& ون و Zدات رﯾ ن ڕو $#و O ،$ﯿ#,ا &ور$ﯾ Yﯚ)
ﯚر.ان ر$و )uو رد$وام د$د# 6 .ا 0و$ر رد د ر6،م ا
ازراواﯾ ن ر د$ردن و و$د$رﯾ 1ن .ﯚ ﯾ رس هز $ﯚڕش دا ون.
250
, 6ڕا دژد$و $و د .دواﯾ دوو Oوو Sد.$ﯚ ﯚ"و ` م 6واز$
#ڕوو داو-$و داو , 6 ،$ڕا د#) $اه ، 1ور ڕۆژ هت 6ﯚز و)5
واو ر 3رﯿ 6 Oﯾ ),Oو ت ﯿزا ( ڕا&ﯾ .#هز $د$و ﯚ
رر& $ڵ ﯚڕ.ان س و زور م هﯚﯾو $ژ ر$ﯾ ن م و وزور م
د$ﯿ +زﯾ Sهز $ن ﯾ>ت ) ﯚ) Oوم رد ون ،و 7ر $#ر ﯚ)
ه3م ه " #و ر زم `ر ،$ڕ`$ﯿ> ﯿ `دڕ 7 3 $ڵ و.
ﯚ ﯾ 7ﯚرﯾ ه ) ,ﯿ د $ﯾ 3زﯾ35000 ,س ﯚاو .$ﯾ رس
7ا ا7ﯿ bد رﯿ ﯚ &ز1و6 $م هز $ﯚ و" ﯚڕش 7$#ر
Sو$ر ) .وا وﯾ#ا [ر د$و ،و ﯚ ﯾ 6ورﯾ fژ ر6 $م هزا زﯾ,
52000س ،ﯾ ن ﯾ 3 Sﯿ $ر 0هز $رد& 3 6 $ﯾ.5
4رس رۆ و$زﯾا ێZ ،ﯿ4ت 6ﯿ،1د,) $د ه .و # ,ڕا&ﯾ :#
واداا)دوو داد& ر ﯚ()،>,ﯾ Sڕۆژهت و 6و دﯾ , 6 ,ڕا .و داد&
ڕۆژهت 6ﯿ_3ﯿ ردرا) ،س , 6ڕا6 4O ،ﯿ#9ام د$ر 1uو ڕﯾ$ر6 .م
)ﯿ ` ون)&راو 6 $ﯾ#,(pراو:$
) #رﯚ ر د$وت 6ﯿ_3ﯿ رد$درێ هر0ﯚر $ﯚ)ر 3و ڕش و هروا هر0ﯚر$
ه #ان و د دان )ﯾ#$ار و،ﯾ ن ودو $هر S S3و دوو د3> #
و$دﯾ 6 1Xﯚز و )5ﯾ و ه2ﯾ 6را ﯾ ن #,ا 6ﯾ pﯾ ن ز وت #,ا،
رت ,ت & ،داڕ=ا 6م 0ﯚر 3$ﯾ ن 6م 0ﯚر $زو1وا داد& ر ﯚ
[.
ز ﯾ 3ﯿ د") :$و 3ا ,> ,7ﯾو $رت د$ﯾ3ا داو1
ر$7وا 3ه6 ," ،م ` و ،د 3$د$و ﯚ 6وه د$ﯾوێ # 6ا
دۆو6 (.$م ﯾ ﯾ دوو ڵ رد$وام و.
,6ڕو)#,ادان ،هز $رﯿ ز ﯚڕ ر $دو )& 5ت .و
) ن >0ور ) 5د 26 .رس &و) ﯚر & b 6 .رۆ داون.
& $#ن و دv$ر $ﯚڕش ڕا&ﯾ #را &6ر 3و 7ر زﯾ3,ﯾ Yد $را
ﯿزا و ﯿزا ڕا&& Y1ڵ ﯚڕ.ان ه ود $ﯿ Yو6م داوا رﯾ +ﯿG
دو6 $وڕ.ﯿا ) ﯾ ن داو$ن ڕا و$ر&ﯿن &ڵ 6وان #ﯾ Yڕﯾ.
ڕ 37$ر د & .$رۆ دران ،ه& S#1و) ﯚڕ .ا ن & b 6رۆ Y1,5و ﯚﯾ ن
د$ر زن ،م ڕ $دوا وا#ا ڕووﯾ #ا ,زۆر ژران ﯾ ن دﯾ& fﯿان.
دواﯾﯿ Yرر $و ﯚڕا& و" ﯿان & o1و) ،ڕووﯾ#اZ : .ﯿ #وزﯾ ,
& b 6رود$ر زﯾ ن و ،م د$ورو) 6 14 35ورﯾ) fڕﯾ1و " $اد،
ور وش ،د&$ﯿو Yو &ﯿان0ﯾ>0 #& , Sان و ،ﯾ ),دون.
251
ر رد 3ن
د$وت ه .و ﯚ ﯚ و$ر&1وﯾ #ه . 1ه $ڕا 6 3ورﯾ 30 fس
ڕ>را ﯚڕش 6ﯿ#9ام ا ون& .ز1و) $داد& ر ﯚ( م ر $ﯚ 6و ر6،ﯿ ,ر
زۆر 6 Sﯿ#9ام ان> 3[ 4 .رZ :ﯿ& #ڵ 46دﯾ ,دﯾ ر #ار$
دران) .داد& ر ﯚ(ر ه $و &7500 $ن ,اوﯾ ن د $ردن وم
ژ ر$ﯾ 660س ,Oوم 6ﯿ#9ام ون.
ﯚڕش هروا ﯿ و د.3$ﯿ$ﯾ ﯚ ڕ$د ر 0ﯿ 0ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت
` ن،دا ان .ه .1ز$ و$د $دا :ز $و$ش & دران،ﯿ ن،
Zوﯾ ڕوو د$وﯿ3 pان 73 ,"،ڵ د$ﯾ.ت& ) :ﯿ,++ Y
, S , 4Oت 0وﯾ ن و$د 3$ڕ$و$ﯾ :و ﯾ# ),5وو د$ا
ﯿ nد$د$ن؟( $# ,7ا 6م ه .و $ﯿ و ` ن و .Yu
, 6ڕا م ﯚر ﯚ Oﯿ ب دن &ڵ زۆر دوژ 1ﯿ ن Sو$ر&ت .ﯾ xزﯾ گ و
#گ >0ان زﯾ#1ان ون 6 .ورﯾ6 fﯿ#9ام ان.
دﯾ رو ر $دﯾ ,رد 3ن و $ازا او زﯾ#1ا ان وژ ر$ﯾ وان
6ﯿ#9ام ان> 36 .ﯚڵ #Z :و bدر &) ﯿ Saﯚ > ر ،هو )ﯾ#$
&ڵ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و)و6ﯿ#9ام ا( .زۆر دﯾ& ,ﯿان،وا 1 ،#76 0ر
)5و 6رز$ڕۆم 1922 داﯚ رد $ن +0ﯿ dو ر ,داو.
داوﯾ6 1م ﯾ 6ﯿ. 1ﯿ $7وا 3و .ر 6 $ورﯾ fزم `ر$و ﯾ دﯾ,
ه و را هردوو , 6ا ر$ڕۆﯾ و زو Gو زۆر 73ڵ ڕ1 $ﯾ ن
د&$ت 2،دوو) > (0ر ه و ر& ،ڕاو72 $ت& ،ڵ ﯚڕﯿ ن ون6 .م
ﯚ )ﯿuوا 1 وO ،ﯿ ,ﯾ د$د د$وت ﯿوﯚ"و داﯾ 6و
وﯾ.و $رت ,ت` .ر $ﯚ > رو دوو ڵ )` ` 35ز ,ﯚ
#گ >0ان و و ,دو6 $وان)ﯾ ﯿ 3ن(ڕا وڕ$وان
) ﯾو 6ﯿ ن د $در,) =دو $دوﯿ 6ﯿ aﯿ ن ر) ڕا&و O ($ﯿ#,ا
252
Oﯿز)ﯚ رﯾ_از ),5وو(و ﯚ > ر و 1را ﯚ ه.ﯿ ﯚز
ز $ﯚ ) رﯾز& ڕۆژهت ردو,O .$وم د ڕ$پ و, 6ا وش دا .ﯚڕش 2
6م Oﯿز ﯾ ر و د $ .دوو 6 $ورﯾ` fڕ Oﯿزب و$ره وا
)ﯚﯿ dوت وواو دو .و Oﯿزب ز$وت اO .ﯿزب ه $و $ڕا&ﯾ #را .هر
و دا د$وت دواﯾ هوا1ان وت #,او $ﯚﯿ ن ر$ت ڕووداو $
ﯿ د$و.
2ﯚر $ﯚر Z :ﯿ #ﯚ ﯾ ) Xت6 .م ﯚڕ ڕ& رد $ن دﯾ ن
, 6ار 6و دژوارﯾ ﯚن و .و ﯾﯿ "ار0 3ﯚراو0ﯚر j0ا7ﯿ ﯾ وز ن
و ز$ب و 6ور -ﯚ ﯾ .ﯿ هﯚز 1 $ز $زازا ز ن ون ),و $ڕا)ڕﯾ.Y
ر 0زۆڕاﯾ o ,زوان ﯿ >0ا ن وOﯿ ن ) ﯿ ن و$ﯚڕش
دا،ڕ6 .$وﯾ S pوان 6وه ﯾ ن د .و$رزا هﯚزو ﯿ $دﯾ ر ه 3.6ﯿ ن
ﯚ داﯚ ﯚڕش ﯿ #1د-را3ﯿ#ا واﯿ ن داوادو رﯾ ن م 0ﯚر $را
,"،و$رزﯾ ن ﯚ .0و$ر ش د$زاﯿ .Yو دﯾ ر #6ا $Z
زازا ﯚ رﯾ ن ﯚچ دو ﯚڕ.اﯿ ن , Yدن ﯚ Oو ر،ﯾ ر دا،م
ﯚ ﯚﯾ ن .0ﯿ .Yو م و $ازان و ر , ،و$و #6ا 0 1ﯿf
زاد-$ﯾ ن س ﯾ ن م م ﯚر.ا &$#ﯾ ن " و O ڕ ت $#ڕوا،
د3$ﯿ ن رد $دا .
Oز ز $ﯚڕش ﯾ 3ر ,"،هر و رﯿ ﯿ رﯾb
#>5ه 35هروا زۆرﯾ Yﯾ, Yر ڕ$د $ت. .واز Z :ﯿ #د$ﯾ.ت:
) زا ر هر " S 4و)ﯚ ز$ب ﯾ ن رﯾbت و , Z،وا (>0م
.واز $ﯾ3ا رﯾ bدﯾ ,د#ات6،ﯿ " #و)ﯚ Zوﯾ ن.
&6ر) 6زاد(ا اﯾ ه و ر _دﯾ 1زوان , -و _ $ﯿزا
زﯾ+3 Sﯿ،dورﯿ Yزﯾ Sوش -داﯿ Yت،ﯚڕش Sو& ن و 2ﯾ .ا 6م
_ش و د$و6 ،و ت , 6ڕا $هڕ$ﯾ &ور`$رار د&$ت.
&6ر) 6زاد(داﯚ Zوﯾ د $ه 1اﯾ6،و" خ ه ن و )( 2ش
و 3و) 5ووو $ﯚڕﯿ ن ﯚ ور ڕۆژهت د&$ت وﯚرش و2ش
ر$7وان د$و.
&ڵ 6م ه و ،$ﯚڕش-ﯾ&6 pر ر $7وا 3اﯾ دﯾ ن وuو رو 1زۆر و.
, 6ڕا د$اﯾ داﯿ>35اﯾو ه 7ﯚ ه,و>اﯾ هز ﯚد و .$ه >ﯚ
رد 6 S $ﯚز و ) 5ڕﯾ .د$ر ز و،م وuو 6ﯚڕ.ان 3اY
35[ ) 4 Oﯿت و 4Oا ﯚﯾ ن ` .ﯿو رد$وام ,ن،دوور و , 6 :را
&ﯾ .1هو6-1 :ڕ )ﯚ3و ڕرو 6ز ون د3و -2،ر" و) $ﯾ3ﯿ ن ﯚ
ﯚرا و ن و ، ) و-3هﯚ )ﯾ 1& #$ﯚ د$ﯾ3ا
هز .0 $ﯿ ز و 0 6ز و و ز $#ﯚڕ.ان هر_ S1ازێ و
253
ز $و،و 6 Xوێ ` .ﯿ ,ت .ر 6ر,د ﯚڕش ،ﯿ
,3ڕا)ڕﯾ 1دواﯾ ر 6و ﯾ د$د$ن.
ﯚر.ان "ﯿ ن د$وﯾ؟ -د3$واژ$ﯾ د $د$ﯾ وﯾ ﯿ ﯾ,O +و , 6ڕا
ﯾ ن داڕ Yو 0ر ,دﯾ1u ,و Y $ﯿ ﯚﯾ72 +ت! & 6 6ﯾ.1
#>5ﯾ ن و& .ڵ 6م ه و 5 )،$ﯾ رد ﯚ 3رد 3ن )ﯿ ر,
ﯾو ر oڕا 5ر$ت و$ڕۆ ﯿ 1ﯿZ : -Gﯿ #داﯿ.و =ﯾ !1د$دا.
6د$و ﯚ ,وا 3ﯚ 72ت0،ﯿ رد،Sﯚ 3رد 3نO ،ﯿ ,ﯾت
د $ت هزر)ردﯾت(ز $#و $ر 1و 1ڕ` $و ﯿﯿت ڕاو. 3
ر) ﯾ دﯾ Yو ز $ﯾ>ت ڕاو 3و6 .$م 0ر$ﯾ ڕوو 3و ڕا ,و ﯿ4u
ﯚ# ،وا 137و داو"و رد $ن ز 97 $ڕ !$وڕوو د 1$
)ﯿuوا ز 7O $ان ر [6ردن د ﯿ nو `و د$ت و
ا ﯾ ,Oو ت ` 7 f6رق دا ن و 0وازﯾ و 0ﯿ وو$ﯾ6 .م 0ر$ﯾ ه >
ڵ ) pو .0،رهم و$ر& 3 1ن #Zو -ﯿ` #رار &ت6 ،و ت ,ﯚ
رو #ا د$ز& 6ﯿ#ار ,5ن روو ڕوو ,ت&6 .ر &ﯾ .1ﯾ 72ت )ﯾ,
ااﯾوZ : ،$ﯿ #د$ﯾ3ا #Z :و bدر ﯾ ن ﯾ Sدر ن و 4Oا
داه و رد 3ن ه=>ێ .م 6ﯿاد$ت و 6ﯿ_aس و ر) [6 ردن و 2jرد $ن
72ت و7ﯿ 6م دوو 0ﯚر6 $ﯿ aدﯾ ر د $ت :ﯾ )6ﯿ) 6 aور ($ڕﯾ 5
ﯾbت داهو و)6ﯿ7 aڕ ( وﯿ ,4uو 3و ﯿ 1ود$رو 6 6 .ﯾ 0 Yر و
72ت ﯚدو $ردان Sو$ر&ﯿا ،و 6ﯚ ﯾ " 3و
ر30و ز $ردان و.
ﯚر Z :ﯿ #ر $رد ) $ﯿ# (G3و ڕ$زاو ) و " و)ﯚ
)ورد & $#ن ،ر ﯿ9ت و Oزو دوور او $ر داڕ=راو، و.
6ﯿ 13، 1وا ن ،وڕا&ﯾ #و$زﯾ 6ﯾ),Oو ت ﯿزا (
ﯾ>ت( رد 3ن6 36،ز و ڕۆژا و ﯚ)ر3 &ڵ)ڕ=ﯾ 4دﯾ رﯾ,اوو
رد $ن و ر,Oو ت زار $ار$ﯾ ن د$د6 .ڕش ﯚ 6وﯿ 0 Yر دواﯾ
)ﯾ 1 4ﯚزان واو دو& 36 .ور$ﯾ6 Yر وه هﯚ و
)6ﯿ#ار ($رد 3ن و .و 1938-1824 $هژد Z $ﯿ ز 6ڕ
رﯿ ﯿ ﯾﯿ ن د$ر$و $رد 3ن ڕوو داو .دواﯾ 1945ﯾ.0 ،pڕ$
1952-1949)$وهﯿ 1974 رﯿ ﯚ ر`>س،ﯿ 6 S Zڕ
د&$ت. رﯿ د $وﯾ#ا #ار د Z،ﯿ Sو رد 3ن و دژ رد $ن 6
6م ﯚڕ ر,O $و Oﯿزﯿ pو ،ه ه7 S#1زا 6زاد ) ش
1946ر ه#ا ،رد$وام و .هوا$#ران .ﯾ Yر ر $ﯿ ن " و$د هﯾ ،و
واﯾ .ﯿﯾ Yو_ 1زﯾ#1ان ) .ش 1925رد$وا ﯚڵ 0ﯚڕ Sرﯿ,ر و د$
در =هرﯾ -Gد3$ورا ر,او& ) ،$ﯚڕاﯾ رو ر +د $چ +
ﯾ ن , Z ،دن ه و و .دواﯾ ﯚر $ﯚ .و 6و ن و 3
254
دﯾ&,ﯾ& 5ڵ 7ه ووﯿ ن )ﯾ#$ﯾ ن هو .ﯚر $ﯚڕ Z :ﯿ #واﯿ3
36ﯚ 3ز $#ﯚ و ﯿ ﯿ -Gد ،ﯾ ن ).5ﯿ )رو)u5ون( ﯾ ر
دﯾ Yو6 .م ﯚڕ ر" و$ﯾ و ,و &ڕاو,O $و ت &ﯚڕدڕا ،ه 35ش
رد$وا .
ﯚڕا& ورر , $رد،ر 2ﯾ .ا Z :ﯿ 5) #ر ﯚ
،5X0وهر وا زﯾ#1و و 6 ،$ﯚ ﯚ ڕا3ﯿ#ا دژد$و $را >ر رت و.
) 1925 4و ) 1926 3,رﯾز& ڕۆژهت و 6وه 6ﯚز و
p 6ون ﯚ"و 7او $داﯿ35و ورﯾﯿ و ز& ر و$زﯾ ﯚ ﯾ
ه وﯾ 1925 1ز $#داو .
ﯚڕا& و رر $هرﯿ و Zﯾر و" ﯚڕش رد$وام و ,و
1دﯾ,ش Zﯾر 0ﯿ ,+چ دن و `و,د Zر ,Oو ت و
رو دن ﯚ ﯿ زۆردار هز1 6 $ﯿ ،ﯾ دوا ﯾ د3$ﯿ ن ﯚ " د
و ڕا)ڕﯾ 6 . .Yورﯾ& fﯾ ن 4ﯿﯿ ﯿو$ﯾ داواﯾ ن د &6ر 6ﯿ ,4
هﯾ دv$ر وان & ) Sﯚڕاﯾ ژد $ﯾ 3ﯿ ه و) tن . .ژو6ﯿY
&ڵ ر ن و` 1و #,ان ،و .دوا &ڵ Zﯾر خ ) ر 6اق ون.
ﯚڕ.ا د$ورو) 35ﯿ#ﯾ ت و ردﯾ Yﯚ ورﯾ 5,ن وه6 . .Yوت ﯾ#
Zو،ڕ #Z :و bدر،رو& $ڵ 2ﯾ .ا ) ر 6ﯿاق د$ورو)35
زﯾ 1ن هز $ر ﯚ .
ورز Zﯿ$زا ڕ Z :ﯿ #ز ﯾ 3ﯿ داوا د 6ﯿ ز# ) $ا 3u
$#ن ه ﯚ ,ﯿ aرد ه .و Sﯚ داﯚ و=ێ .م ﯚل ه ود$رد &ڵ
د و$ﯿ ه 1و$و & $6) :د $زا ،Yد.ر ﯾ ن `و هﯿ0 tﯚر $ر)ﯿ ر
)ﯾ& #$ڵ ) 1X,د$و ,د 3ر ﯾ ن ر ﯚ رد Sﯿ
د$و O2Z6زر$ت ) 6ﯿ+.1ﯿ 3ن ﯿ(.و #, O 6اﯾ ز o1) $#ڵ
)ﯾ) 4ﯿ)1 (gڕﯾ . !$ا >ر 2م 15000رد )-وو ژن و
#1اڵ-د$ورو ) 4 35س ه,وو 6ز$ر ﯾ ڕۆژ 6وا )،ر ون .ژاﯾ
&5000ﯚﯾ ن و6رﯚ ) ر 6ﯿاق ون.
ه ر 01926 ر ,دﯾ 6 ,ﯚز ر ه#ا ) .رز& وان ،ﯚڕش 40و
6ﯿ_3ﯿ#ار ,Oو ﯿ ن &ڕا$#و6 ،$و 0ﯚر $د.$ﯚ و د3$ﯿ ن و 3ر,
ر$7وان د .درﯿ Gد 3$ﯚ " د ،و )uوا 6ﯿ#9ا Zﯿ>$ت و6 ،&$و
6د $ڕ و S .و& ن دا ﯿﯿ زور ر .$ر )ﯾ#ار دوور او$ﯾ و.
هر و $ز ﯾ 3ﯿ ازان و :ڕو ر $ن د :Y$ژ ر$ﯾ زۆر رد $ن
1و & و &ﯚڵ و ڕو ﯿ ن د6 $واﯿ ن ڕ6 .رز$ڕۆم6 -رز ن ،و"$#و ﯚ2
b 6ڕ $و 6ﯚ ڕۆژ 6وا د$دن $#& .ن زور ڵ داﯿ35ون ،ودا&ر و
255
و"ﯾ &ور $ڕاو 3و 4 (.$ن رد $و" ه6 ,.ڕﯿ ن ود و
زﯾ ,دان س وان ژران.
هر و ﯿ#ا هر ﯾ د$ورو ) 35ﯿ>ﯿ7 Yر $#ر ڕ>ر Xوﯾ ن 0 Oﯚ ) ،ش
[ڕ ون 1ور و &ﯿ و $ورﯾﯿ ،ڕا)ڕﯾ .Yژو6ﯿ 1926 1رد20 $
وOﯾ$#را +ﯾزﯾ#ﯾ pد3$ﯿ ن ﯚ " د .ﯚڕ 6م ,هﯚ ﯿزار دوور
او$ﯾ و ڕ 6وان ڕﯾ $دراو .هر"# #ارﯾﯿ ن ﯚر#ا دو.
د> $ر S 1927ر +3ﯿ dﯚ رد , $رت ڕا)ڕﯾ , 6 .Yڕا دژد$و $
"خ و6ﯿ b5رد$وام و رد $ن ژو6ﯿ 1927 Yﯾ ﯾ ﯾ ) #د #, Oا
)ر0ج ،(+ز ﯾ 3ﯿ ،ڕا)ﯚر دا ،د$وت 6ﯿ_3ﯿ رد$درێ:
) ڕﯾز& ڕۆژهت ژ ر$ﯾ +Zوم رد و و vدﯾ. ,ز3و ...$د$وت
رد , $ﯿ ,ر$ت رد $ن ڕ $د $ت 1915 و رو1
ﯾ 6ر ﯚل ﯚ د$و& :$ز$و ` 7زاو `د$رﯾ ,3 pرره1ر ،$
رد $ن ر&1 ڕ $ون دوور او$ﯾ 6ر ﯿ ن ,ﯿ ن $ر&ﯿا ﯚ ﯚﯿ ن
و " ر$و Y Sهر 6و دوازد $ﯾ 6ر ﯿ &ت.
ﯿﯚڕ ،:دوور او `O $هو ﯿ# 5ا ر& 0ﯿ دو $ج و)ﯿ 3ز$و
داوا ر"وو$دا ,ت ،م د$و6 $م 7ڵ ﯾخ و و$ڕۆ و6 ," ،و
7رت و ت و 0دوور او $د$درا .0 .هرو (+) $د $هﯿ tس
د&$ا 6و ﯚ ێ و ﯚ م و" و ﯾ Yد$ن , ،د $ڵ و .ز
6ﯿ0 #ﯿ ﯚﯾ ن هو .ۆڤ هﯿ tزا چ ژ ر$ﯾ وان `ت د&$ن ﯾ ن
واو .# 0ﯿ >و&،$ڵ د$ر$ دﯿ دv$ر &ن#, O(.ا
" ) ﯿ ن"،ون د$و ﯿ Yچ ژ ر$ﯾ دوور د1 $و ،$م 6 .وت +وا
$#,داو $ژ ر6 $م د 3$م 20000 .س ، 3د$ﯾ.ت) :هS .
داﯾ ه ڕاد $دوور او$ﯾ 6ر ﯿ ن 1915 ﯾ3&$#و-(.$وم 0ر$ﯾ ،زۆر
"ﯿ j 6 1ن و _ن ﯚ "و#ا و .وﯿ ) 1ﯾ4ز( 2م 1150م "ﯿY
و ،$=ﯾ زﯾ o1) Sه ش هزار ژن و )ﯿ و #1اڵ ﯚ 6ﯚ ڕۆژ 6وا
دوور او).$زور 6وان ڕ .دن ،و 6و 0ﯚر $د&$ا ژ ر Sژ #10و0ا u
ون ون (.ر .0 6رر ن ﯿﯿ &6ر 6م و$ز ،Zو$ن زر$ا و$ﯿ
دوور او$ﯾ 6ر ﯿ ن ه3 1و.$
256
)"1و و$زﯾ د$ر$و $رﯿ،ﯚ7ﯿ ڕ$ﯿ)#اج او(+jﯿو ﯚ"و ,ڕوو د$ر
=د$وت ﯚ uاو:$
ڕا 3ﯾ 7ره.ﯿ ن)رد $ن(ڕاد$ﯾ ار$ﯾﯿ ،ز$ﯾ1ﯿ ن ڕاد$ﯾ ) ,وو ،$
ڕا وڕ$وان ا Yﯚ .ﯚ ﯾ رﯿ .0ﯾ دا&ﯿن 6...
د7$وﯿ،Yد $ن ,"،ڕ 6ور 545 ،و $ر و ڕر &ڵ
ر 7ره3.و ),5وو ﯚ ),و$ژﯾ ن ڕﯾ 1,ون6...و #6از3 $ا Yﯚ 6ان
ﯾ ن 6اق ﯚچ د$ن O،ﯿ#,ا ) 4زۆر 6ﯾ " ر$و 6و&ﯿ ن را Xو
ژﯾ ,دن ﯿ f O،Yد$ن ڕ$ش د1$و$و د1$و...$
d1و+3ﯿ dو aﯿS 6ﯚز و) 5رار 1927 ﯾ>ت دﯾ ر و وش و
6ﯿ#9ا &و)، رد$وام و .د$ورو) 35ﯚ ﯾ 6و ﯿ#ا `و س ر,دن،
ن وﯚ"و &ڵ و 3ر و#ان و ,6رد $ن زاڕ $و و6 .م &
& $#ن و6و د S .$ﯚ د$ر$و1 $ور د"$و ,Oﯾ وا و )ور و
و 3ر $ڕۆژ هت هو و$ڕا د&$ڕا #و ) #د$د.
ز Sم ڕا)ﯚر واﯾ ز$#ڕۆﯾ $#ا .دوو ) .و) && $#ﯾ .1رد
1930-1928 و وو6 .$م دوو د $د$ﯾ .ت :ز -1926 3و1927دوو
ت & #زد $هزارداﯿ35و )وراون ز15000 $#ژراون وزﯾ ,ﯿ ﯿ+ﯿن س
دوور او1$و ،$وم ) 6ور$ﯾ زﯾ200000 ,س و"و .ڕ .$ﯚ د$ﯾ[ +
ﯾ 3ﯿ ﯾ و 6 ,وه و ))و) &7 $#ڕ ( و 6وڕا)ﯚر ﯿ #ا
ز$#ڕۆﯾ او( ﯚل ﯚﯾ ن ,و،$م ر #ان و ڕوودن و 76را ر
)د$ﯾ .ت+" :ﯚن م ر$ه ڕ Oد$ن وZﯾ# O 1ا >0ور ون 6ر
ﯚﯾ ن ڕ $رن("و .د> $ر 1927ﯾز ﯾ 3ﯿ ڕا)ﯚر دا:
ر&رد ,ژا#ار ر ﯚ Sو$ر& Yو" ,رت ﯚ دﯾ ر،ه >و ﯾ S
دۆ& 3ت :و ر >0ور ڕﯾ$د و6 $ر ,ﯿزا ،و !$ه و$و
و $واو 6را ,دو $ ﯿزار$و ،ود$ﯾوێ .زر3و و"ﯾ دﯾ6 .,و
) ڕﯾز& ڕۆژهت ز دو$و و 3ر ,رد ﯾ وڤ و ژ ن و
#1ان #و 0ڕز و.$
257
و" +0د$و $ر ,ت 0 S ~ .ﯚ &ت ،د3$ور رد ,u& ,دا:
6ورﯾ 6 , S& fﯾ ﯚ ڕۆژ 6وا دوور اوو6 $ﯿ ز$ﯾ ن و$ر&ت ﯚ ڕۆژهت
.ڕ1و ،$هر" j 6 #ن و 6 _ﯿ#9ام او و$ر 6و $7 Zو. .Y
+0ﯿ ز وﯾ ` و رد ) #د ،ڕ>را ﯚڕش و د$و$
واو رد 3د&$و .$وان 6وا &ڕاو $دوو س ا و دوو ڕ :
Zﯿ #ون.
اﯾZ ~ Gﯾ# O 1ا ,ﯚ ژ 1ﯾ ﯚ ر$و)ﯿu5ون و$د 1ﯿ .ﯚدو$
ﯚ _ ` 3و دﯾ )ﯾ ﯚ ),5ووﯾ و" "ون و،م 6و ا د 3ﯚرو
ر ﯾ ﯚ ڕ .دور,3دن دا=ێ ،و)15ﯿ ر د ز$وﯾو زار #,ار& $ور $رد
ر و$رزو 0ﯚﯿ ر# $ا داش ` .,و Sژو1929 16دا,د ز$و j 6
ر و$رزا#ا 7ڕ )ﯚ د .م ر$و)u5و 6م ﯾ ﯾ رد$وام وS .
و$ر&1 & 0 Yﯿ ن ه S#1و$رزان 7ﯿد .م 6م ر ﯾ 6و$دا,دو$
ڕو Yو2ﯾ د $ز $هو .رد $ن و 6 +ور ﯿ و2$ان .ﯚ
4و& ،ڵ &ﯚڕا ,ر و& 6ﯚڕﯾ 4Z , Sﯿ 4uﯚو&$ت ،ر 0
ر&ا ر ﯾ دوو 6 >Zو ) ,ڕﯾز& ڕۆژهت ! د$ران .ه .وS
ﯚ داﯿ Yد GOو " و$د ر 0ر ن ه ﯾ ," ،ر ر$7وا
ڕ .ز ڕا3ﯿ#ا 6 6ور ,و 6ﯿزا هو& .ز$رﯾ)Yدڵ
ر (و #ارا ~ ه زﯾ#1اﯿ دﯾ ر و$ش &ت-ه S#1م زﯾ#1اﯿ
[ﯿ Yوداد& دن 6ﯿ#9ام دن.
Oول و` 2 " 2ﯚ ڕ,$دو$و ود ) 1رد واﯿ6) 3و( 1
) X,ت6 .م )( 1ر 11912ﯿ ت ان ،و o 6وڕوو&ﯾ ن ر .$ر &ڵ ,7و
ﯚ"و 6ﯿ aو ، 4Zو $ودا ﯿ ﯿ -Gر و S 6 6-ون
زﯾ &ﯚ ،ڕ ودار دﯾ ر،ه 1وﯾ &ﯚڕ , .دﯾ#1ار 6م )6ﯚ( ` 0ﯾ ن 6ﯿ#او
,Oوم دون)،ﯚ ﯿ6 3ﯿ -3دوڕ " (`$و & ن ,او Oز وا د$ڕوا،وﯚ,
3م ر$و $ﯿ ﯿ Gر 1و` 5و ﯿت واﯾ هﯚ ددا
,ر > وا س ڕ1ﯿ>35و.
م &ڵ 6وه 7 ` ،$ﯿد ز ر ه و 6 ,ﯾ رد ورد$
ورد $ر,رو7 .ﯿون ) رﯿﯿت(و .هر2و , $ر د$ﯾزا داه و
258
)ﯾ X #$و و رزا و ره 1ز )( j 6هﯾ .ﯚ 4و،دﯾ ر
_>3و `ڕا6 _6ﯿ ,ر ,ﯿ ن و$رد&$ﯿا .ر و ﯿ دا , 3ر ﯾ
ڕۆژه7 ڕات 6ﯿ _3nرو ز ﯚ د$د،ه ﯚزد ,1 $دﯾ ,م
د$ر$و $رد 3ن ,ﯚ ﯿ ن هو .م $ر زا رد ﯚ ز ` زا ﯚ 6ﯚ
د $ردران ه وێ ر د $ش و 6ر 1س و 6گ .ﯚڕدر.Y
زﯾ Sدv$ر $رد 3ن 1930رو 1ر )ر د( رد $ن
ه$#) 3او .ﯚ 4و j،ز Zﯿ Yب)6ﯿ (Q31و6ﯚڕ 0 ،7و$ر رد $ن زﯾ,
50د$رت 9 0ﯿ و" و .رد $ﯿ pو$و ﯿ &ورZ $ڕ$ب ه و 6د$
ون ر Oﯿ ب .Y,م 6م 0ر$ﯾ ه وﯾ Yو $ﯾ وﯾ ن و.
6ز و هر و"ﯾ دﯾ رﯾ,ر 0ﯚر Sدژد$و6 $و و" و .ﯚ 4و ،رZش
36ش و$و )5و هﯚ 6ﯿ -هز ز $ر30و 0 ،و$ر 1ز$
و" "واﯿ ن 1,و،م و ) د& هز ﯾ$#ا د `2 $ه
,ت .را >ردا Zوﯾ ن ﯿ 0ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت ﯿ 3ن
و$رﯾ ن &>و )5ازﯾ ن د$د6 ," ،ﯿ #ر &$زو Gوزۆر 1 2ز$ب
د$رد"$ون.
# 6ا ﯿ2 5واز >ون و ﯚداه 1و1 $وار ڕ &ڵ ڕووﯿ،
و ودا&ر &ڵ 6اق و ورﯾﯿ و ر ود 6ر ﯿ ن ،و و
&ل 6م ه و $رد 3ن 6م هﯿاو ﯚڕ رد $ن, 6 ،او ر" و و.
دوور #1و $ر" و و 3ا ه و! &ڵ ) 4رﯿ 6ور ﯚ )ر$
)#>ات .ودا&ر هروا >ر 2واز ودا&ر >1914 و1930 .ه35
وا &6 $#ر 5ﯿ 1ڕادوو د $و را و و &رو& او +3ﯿd
)ورو b,و و او 6ر ﯿ ن در=اﯾ ﯿ+ﯚ S3ر$7وان و.
0و$ر 6م &و& ﯾ رڕ 40000س و 5000 36س م >ﯚو .$وش
) 6ﯚر $ه 35ڕا 3ﯾ ﯾ د$ﯾ ,ر ڕ و -ﯾ 3000س.
هر" #و"$#و ودن و10ﯚ ﯾ 0 #و$ر ﯿ -ﯚ ) 4رﯿ 1915م
2و)) $ﯾ( و ،م 6م ود& , ،ور" $ﯿ 1رژواز رهم ه1ر
6ور رﯿ ود و >و و$زﯾ 6 3ور 2م ﯚ ﯿ د $و$دوا 6 .م
و"و،رد0 3ﯚر ,ه 5ﯾ ر$و هژار ) ڵ )، $وهﯿ6 .0 S3 tم
"ﯿ 1از &و 6 .$هراو5و )5ﯿوﯾ و 6ﯚز،ه) .ﯚ .
ر&ان( ر $رد 3ن 1927ﯿزان و ﯿان و0ود
د $ﯾ#ا دﯾ رﯾ$#دا ﯾ 6و Y 1و `46925 :زاخ) . و&و) ﯚ رر $
&ڵ ز$رور ﯚد$او($و1245داو$ر داد)س و)ﯚﯿ ،dرا >ر 5)29241ر
23591س دﯾ ,ر $ن و ,ر 29677،ودا&رو زر& ن ،و
0ﯚرا0ﯚر ,ﯚ ﯿ ن هو .و$زﯾ ڕ .و ن زۆر راب و ،م &6ر هﯚ 2وا#و $دS
ه .ن &ڵ ) 4رﯿ و0ود و 6و د$و $و$ﯿ+ﯾ
259
ڕا&وﯾز 1وﯚڕ و م ڕ .ﯾ Sو$ر ..و ! و" 6
و ) ر` $رز و$ر& S Yدن ه و و .و 6وا ر" و ،$ﯾ ن 6ﯿ ,4
ﯿ ن هو د$ﯾ وﯾ و_ &$ن د$اﯾ ﯚ ڕۆژ 6وا وت ﯚ"ﯿ ن داﯾ " .و)ﯚ
6و 3و و" رهم د$ه ت هﯚ رز وو $خ و ر 0ه 1ن و
دن د $را >ر ﯾ 6ﯾ ڕۆژ 6وا وت د7$رۆا .م رﯿ>،وادااو
رد 3ن و ڕاد $ﯿ و 6ورﯾ pـ314و.$
ر,د #و ز$و ڕوو 4Oرد 3ن ،1927 -1925 و دواﯾ
وﯾ#ا ﯿ,ﯚﯾ ﯿ #اراﯾ و)ر د(و $رد،واد 3ر" و دژاﯾ
ردان ﯚ ﯾ ) .> Xم و1 2ور $ن رﯿ ﯾ ) رﯾ ` ،dهﯿ،$ورزO،ب،
وت ود 5 $زور و $ازا )5و > 36ﯚڵ 1922زﯾ Sو ﯿ 3ن
و ر ﯚﯾ ن د$ر زدو،هروا زو1و $و$ﯾ رد 6ﯿ 4ن و و$ڕو ` 6ﯿ$#ﯾ ن
هو ،رﯚ"وﯿ ن و .$م &و) Sد$و 6) $زاد( ﯾ ن ڕا)ڕﯾ 1
1925ڕۆ ,ڕﯾ $د6 .م ,داﯿ>35ون و " و,ر و$زﯾ ون :ﯾ 3ﯿ ﯾ ن
" و ه >> #و و ر ,ﯚﯾ ن د$د $#ڕوا ،ﯾ رﯿﯾ ن د$د ﯚڕ ن
ﯾ دوا ﯾ#ا رت د $ت& 6 .ﯿ=>ون -،و 6و ﯾ "و ﯚﯾ ن
دژوار و ﯚ" ﯿ ،ر #ان ڕا&ﯾ #راو$و دا ﯚﯾ و &ڵ 6
,د رﯿ ﯚدا) ن ر 6ﯚ ڕۆژ هت ` زا ,زور د$د 6،ﯚر $و
!$#داﯿ35و.$
ه S#1م دوور اوا 6ﯚ3ﯚ 1927ﯚ )O 1X,ز ) ﯚﯾ>ون(-ر ﯚﯾ-
4-ون > 1ن ),و $ﯚوو 6 .$هﯿادارون ه ڕادوو ،ﯾ>ت د3$
#ﯾ ن و 45ﯿ5) 5و Oول و `6 2وا و رو Yڕوو
ڕوود ﯚ دوور)$رز,ن .ﯚ د $وا&ﯾ Yم O 6ﯿز )5وﯾ ن ژ
`و,د 6م ) 1ز،$ﯾ ﯚﯾ>ون،رۆ ﯾ 20ت در ن )X,ﯿ 6 . 1
ر6م ` 6ﯿ$#ﯾ ,ڕ ون دواﯾ 6ز و ﯿ> 1925-1924
د$ا Yﯿ ه .و Sه ﯿ Y3> #رور & ﯚ داڕژا دور3
و$ر&ﯿا 6 .زو1و$ﯾ ﯚ ﯚ 2دان 6و ڕ و ڕ>ر $ﯿ ن
رۆ Zﯾر )> X,و ،و Oڕ S$و ر 1هز .0 $و$ر ) X,و
ﯾ ر 6وه &ﯿا ﯚ و$دﯾ 1Xزو1و$ﯾ 76ران و ۆa O vو د$ور$د.$#
ڕز& رﯾ_ازو و` $رار& ﯾ ه ﯿ5ﯾ Oب دا زر .Y1ر داو 6م زو1و،$
6ڕ 6ﯿ ab1ﯚ و" 1ێ ه "ﯿ ور ڕۆژه رد 3ن ` .ﯿ،
,Oو ت ڕا&ﯾ Z،1ﯾر و"ﯾ ژ ڕﯾ>راﯾ ﯚ ﯾ.و ,ت6 .ﯿ -ن ور
ڕۆ ڕ>ر ﯚڕ روو )ﯿ ا >5ب(،ڕ $دو 7ر $#ر 6م
6ڕ ه=>درا.
260
م 6م ه .و ) 0 6 $ر $هو )،ﯚﯾ>ون(ه ر 6م ﯾ ر6 $م دراو $
دوور او $ن و Sﯿوﯚ"و ﯿ ن &ڵ 6م ه .و $هوﯾ وان Oﯿز
2ﯾ7 .ت،داﯿ , Yت وuو زۆر ،زور Zﯾر ڕوو ڕوو &ڵ 6
ه3ﯿ ن ﯚ -د$د6 .م Oﯿز ر &ڵ ﯾ 3ﯿ و 7ا )ﯾ>& #$و و
وان ه > #و،هﯚ د$ﯾوﯾ و $#ﯚ دۆ 3ن # .0وزﯾ3و .$ڕ>را
) ﯚ>ون( هر" 43 #ﯾ ن 5ﯾ ,ن و و$ر& 1ﯾ ر ﯿ ) زو1و$
0ﯿ Xﯾﯿ ن( ر &$و )اد ( و ﯚ -ڵ ون .ﯾﯿ &ڵ Oﯿز
6ر دا- 1ﯾ pڕاز ون،واد $ﯾ ر ﯿ د$و $رد $دا .1ڕا3ﯿ#ا
ﯚﯾ>ون ،د$ﯾ#1ار ,ﯚ ﯾ Sڕ>را 6وOﯿز دا 1و6 :م ۆ v
ه وﯾ1927 1ﯿوڕا د.ر رد $ن ه .و هﯿ 1ه وش دژ ر ن و
و$ر& 1ﯾ ر ﯾﯚ ن و 6ﯿ 3ﯿ و"دا&ڕاو ) .ﯚ>ون(,ﯚ )[ﯚرا 6ﯾ ,ﯾ و
6ﯿ 3ﯿ ﯾ )و"$#و ﯚ7ۆ ن( ﯚ ﯾ ر ﯿ#ان 7دن و ڕاه 1ﯿزا ز ت ..
ز Sرد $ن ،ﯾ>ت 6وا ﯚ7ﯿ ن د$د ن و وﯿ ن ورﯾﯿ
,وێ> )،و( " و ﯾخ و دوژ 1ﯿ ن د$ڕوا .ﯾ 3ﯿ و 7ا
43درا ) ﯾ>ون( رد $داﯿ35و "ار"1 $ور $ورﯾﯿ و 6اق
6ﯿ ز ` $و د.رم د $ت& .ڵ 6و ه و7 $ا ه وﯾ 1928 1دوا ڕ1 $
د , 6 #$ڕا ،هوڕا ) ﯚﯾ>و( Oب ﯾ خ د .م &ڵ 6م ه و6 $ﯿ -ن
ور هرو ﯿ#ا ﯾ#ا ﯚڕ و"ﯾ ﯚ 6م ﯚ ر ن او،ﯾ
6رارات)& 6ﯾ#اغ( ه,ت .ه=>ارد 6رارات م ڕوو $و Z -1 :ﯾر و" وێ O
ﯚڕش داون -2 ،و و$ﯾ زﯾ Sو ،ه1 $#1ور )ﯚ ,ور
ڕۆژهت و )$#ڕ-3،داوﯾ 1د $رد $و،ﯚ .0و$ران ،چ Zﯿ ﯿزا و
چ را >رو$زﯾ وش وهوا Oر& ،ش و .ور& ،و) X,) ,u& ,و
ۆ 7ڕاه و و a Oو ,5) " 1 6وو و 3ﯿ .0 ,و$ر )ﯿ د $ﯚد$و$
و 6وا ﯚ 6رارات د،ه و Zﯾرا ) 35وێ .ﯾ ن &>و 6 .Y,+و &ڵ
رۆ 20ﯿ ن ،و اﯾ)Gۆ(،+ ,Oد S . $و$ر&,3 Y
6رارات 6ﯿ ,ر 6ز ون و ,"،واو د$ورا ڕ ه و 0ﯚر, $ﯚ ڕوو
ﯚ دا&ﯿد & 6د) $ﯚش دو .ڕا3ﯿ#ا ژ ن و)ﯿ وان و 20 1اﯿ>وﯾ ن
م و$ﯾ ڕو ﯿ ن [ رزن،و ره وان ﯚ ,ن،و ه را >ر ر 3
`ول `رار ڕوو ن )رژﯾ Yو) رد $دار $وان )ڕﯾ Y1و وان 6زو` و$ر&ن.
ڕوو ڕوو و ) j 6 S& # (+ن و ه 36ڕ =ﯿ 3ن و7$
دار وو & 1925،+ .$دا 1ور ڕوو 2ﯾ .ا Z :ﯿ ،#ﯿ ,5ﯚڕ
و ﯿ 3ﯾ ر دو ،م ر6 6م د$و $ڕ$د ﯿ
دوور او $ن ﯚ ڵ ڕوو "ﯿ j 6)1و$ت( و داﯚﯿ ﯚ و و," .
261
" ر$و " Sو$ڕوا داو & 6دارو ز 1927 3ﯚ & 6هت،و ژ ر$ﯾ
دﯾ ,رۆ Zﯾر ه وﯾ6 1و ﯿ#ا و ,ن.
6 Sﯿ -ن ور &ﯾ،& 6 35هز $ر &ڵ 2ﯾ .ا ،+ڕ داون.
[> 3ر 1927ر ن د 3$زﯾaن راپ ,5ن و " و "ل و ` ﯿ
زۆرﯾ ن د $دا . .د> $ر دﯾ ن ) 5ﯾ ن ),دن .ژاﯾ هز $رد
ر ڕ+3 .ﯿ 3 dژﯚ3وڵ . .رس ڕ ,هر& $ور $دﯾ ,
. 6م Zﯿ )uوا ردن زﯾ Sﯾزﯾ #ڕووﯾ#ا.
1928ڕا&ﯾ #را،ژ ر$ﯾ دﯾ ن زور ﯚ ﯚرش ڕاﯿ. 5
) ن د#$اران ﯚ 6ﯿ 1bع د ڕ.ان " دا Y1و ﯿ 3 6ﯿ_ازا
ر" و.ن ،واد$ﯾ ن )#ان > .0رد & 35دوور او$ﯾ pﯚ ﯾ ،Y1م
ﯾ 3ا ڕ>را رد ڕا.3ﯚﯾ و -ﯿ> ﯚﯾ ن 6ﯿ 1bع ,ن ،زور م هﯚﯾ
ﯾ $#وﯾ ﯚ هردو$و دا 6ﯿ -وﯾ 6،زاد زوا رد `وڵ
,ن .ور ازﯾ ر ,د رد 3ن 2ﯾن ر ن و ،ر 6هﯿاو
" و$ڕۆ ﯚ ) Y X,و . 3 6
م $دا) ﯚﯾ>ون( ازﯾ ر و$دﯾ 1Xدوو ڕ& و :ﯾ Sز ﯿ & 6 $ $
.0هز $و6 ،وﯾ #و ) )ور $وه و 10دوور اوا رد و6ر
ور ڕۆژه ورﯾﯿ .،د> $ر ڕ ,دﯾ ,ڕووﯾ#ا د$وﯾ#ا ) رز& ر ﯾزﯾ#
دﯾ& fﯿاو 6ﯿ#9ام ا.
&6ر" زﯾ Z Sﯾر هز $د$وﯿ ن ﯾ رﯾ$#دا م و $ازان وه
1دﯾ ,رد 3ن ﯚ رهز $ر د$او6،و ز$ا وان د$و، $د.رم
د$ون .ﯚ 4و ون ،ﯚ ن،و+3ﯿ)dﯚ ﯾ (1927وه0 O ﯚ j 6هر
و" 1ور ورﯾ7 .1928،ﯚرﯾﯿ 1929هز $رد ژ ر$ﯾ ن 500س
ر 6ورد د$ا&،ردا ,رﯿ ن و د` .ڕاخ ور & 6ز Z Sﯾر
Zو ﯚ وﯚڕش ه 2 .Yور ،ﯚرOﯿ ، ) Yر ﯚر Z :ﯿ#
ﯾ ر دو ﯚ ﯚدو Z $ﯾر هز Oﯾ#را1 +ور رﯾﯿ )ڕﯾو.$
&6رچ 6و ﯚ ﯚ زﯾ Sون ﯚ Zﯾر د$و_از و) 0ش( وت و
ژرا،ڕZ $ﯿ$ﯾ ن داﯚ و $ازان ڕ p$د .هز $د$و
1دﯾ ,و ﯚڕ د& $ﯾ3.1ون.
) ز 1925 هﯿز $رد$# ،ﯿ ن ژ GOو د$ت و & 6
د$#) 3$د و 2ور ه ﯚ ب ،ه,وو ور )وان( د $و$ش د&$ت6 .م
ڕا3ﯿ داو 1ور و ڕۆژه1 & 6 ور $و$ﯾ ) داﯚو،$
262
هﯿا ر & روﯾ ﯚڕ.ان ،و 2 Sو ودﯿ ن ه #دو .ه و
د$ﯾ زا 6م 20ﯿ 6اﯿ Yس و ر ﯚڕ.ان ڕ 6زو` ﯾ ر د$د$ن.
و6 ،$و 0ر د3$ﯿ ن ` ا د#$اران ه " 1930 وڕوان
د$ورا$#ور & 6د O .ﯿ#,ا ﯚڕ.ان ،ژ ر$ﯾ ن زﯾ o1) ,هزارس و
Oوﯿ $#دا و" ه,وو ان دوو , Y #>رﯾ ن ،ﯾ & 6و دv$ر
ه>او ور 6ر0ﯿ)pه,وو `راخ &ﯚ وان( و 1ر&ﯚڕ )$ژ " و$دﯾ ن،
) ر دوو &وپ .ﯾ ن &ت& .و) Sدااو 6رز$ڕۆم ﯚ 2ڕۆژهت
ر$و)ﯿ pوا ،و6وﯾ#ﯾ` ,رار و د$ورا$#ور ور ڕۆژ 6وا وان،ﯚ 6 2ر0ﯿ pو
زﯾ> #زو.
هر دوو 2ﯾ ن داﯚ د$ر, $ﯿ ن و$رد&$ت :رد $ن ڕ " و "ﯚڵ و 6زو` 2
رد $ن و 6ر ﯿ ن ﯾ ر د$دران O ،ﯿ#,ا هز $ر 2ﯾ ن وڕ$و )35ﯿا
د$ان ،واد$ﯾ ن داو 1ور 6راس & $#ن و 6ﯿ ز$# $ن ر ن ر 6ڕ .
12ژو6ﯿ Yڕ& $ور` $و ،د$وﯾ#ا 7$#ر وڕ$و Sو$ر&ن.
15000ر ز &ڵ ﯚ)_ و هز# 4 6 $ارﯾ ن هو،و و $وﯾ#ا هردوو
n2ﯿ ` ,رﯿ ن دا[ .ر ,ﯚ هز $ر1،ور ﯿو$ﯾ و ،
`را ڕۆژه)& 6 و 6ان()$#ڕ .دواﯾ S.ڕ د`$رس و )
7ﯿ دﯾ 6 ,ﯾ ر $دواو $و ڕووﯾ#ا .ر $ژو6ﯿ رﯿ ﯚ را
ز# .$ا &6ر ) 5ﯚڕ.ان & و ).5ﯿ Sو$ر&1ﯿ ن
6ﯿان ت 6و 6) 7زاد د$و ($ﯚ ﯚ د )$رزێ 36 .ڕ ان هز $
رﯿو 6ﯿان ه$#) 3ێ.
ر $ژو6ﯿ هز $رد د3$ﯿ ن زﯾ #ه ) ,ورﯾ Yد،وم Zﯿ
Zﯾر ﯚ0ﯿ دو $هز $ر د$ورو) ،& 6 35ر ) 2ر ﯚ2
هﯿادارون ڕ#& .ﯾﯿ ن ) ن .Y,+ دﯾ ر6 ،ان [ڕﯾ.Y
ڕوزﯾ 7 3رز،ور 6ﯿ+.1ﯿز،دور و دا 1ور[ڕ وارد و" & 6و6 .و
ڕا)ﯚر ﯚ د&$ت) :ژ رد ه و د.$ت ﯚر) واﯾ ن ﯚ.n ﯿ ن د
و$و،از Sد0$ﯚو $د.$ت ڕ 0ﯚر $ر&ر وﯿ SOدازا(.Yم 6و
ورو وق و ر 3ﯿ د$ا زۆر دوام ه ," ،دواﯾ ز ﯿ $ﯿ# , X,
د 3$زﯾaن ) #ا ڕاوان6 .و &$#ﯾﯿ -ش .واز ﯚڕش و $ﯿ ن داﯚو،$
و"ﯿ ن ه>.و 6و $#$ر,ر )و) & $#ز $ون ،ر,ر ه
و)و) & $#و $از ون.
هز $ر،رد $ﯿ ن ه و 6ﯿان رد$دوو ن و ﯾ ،Y37 Yو د#$ارا
6ﯿا داﯿ35و ورزﯾ ن وا,دن ﯚڕ.ان)رد $رﯿ ورد $
6ﯿان(ڕا Y1.ﯾ ن د $و 0ﯚ ڕ ﯚ رﯿ.ڕ1و $ﯾ ن " ﯿ ن دا .Y1ﯚ ﯾ
263
6وت 3000رد 6 60ﯚردۆ& uو دا زراون & b 6 & 6رۆو.Y
ر ن 36زﯾ50000 ,س ون ،دوو 6ﯿ ن هو ،وﯾ Yدو & 6 $
و0ود ﯚڕ.ان و ڕاو ﯿ ن ﯚ و 6ﯿان .وﯾ ن د$د ,"،د$ﯾ زا
و$رز ز 3ن رد $ن "ﯿ ڕاو د> 3[ .Y$ر &رد $ه,وو ان u & 6و
و &ور$ﯾ ن &ت،ژ ر$ﯾ زۆرﯾ ن Y3و 6و $وو $ﯚ ور ڕۆژهﯿ ن ڕاو ن.
هﯚ ` ر د 3$ﯚ و$ر&1و $ت د.$ﯚﯾ د$ﯾ.ت :رد $ن
رد,) $د ) 2ر د3$وردراو دﯾ +رﯿ ن ه Sد$دن& ،و.$
هررد ,و$د3$ﯿ ن ,و ،د $و 0ﯿ,وژن .د#$اران)،ﯿ6 35رز$ڕۆم و
ر $دﯾ ,د3$ﯿ ن & ,1رو Sدو ز$ﯿ Yه و ر &ڵ
ﯚڕ.ان ون S& .و ,ﯿ#ار $دران،و 36هز $ر 1500ردﯾ ن
6 .وت Zﯿ )) و)ﯿ S dدو ($د$ورو دﯾ>& fو ،ﯿ $ران دن .ه
)6 35ر0ﯿ pو د 3$زﯾaن 3000ژن و )ﯿ و #1ا 6 ﯾ " ﯾ ن ون،د"$و
هرێ & $#ﯿ ن وان و )وردن .دواﯾ ﯚ 6و .0ﯾ "ون ﯚڕ و"ﯾ
و هردان رﯾ ن ه#او 0 :گ O) ،ر( ﯿ$ت،ﯿ ،دﯾ ر ،و` $ﯾ>ن ه
1ور 6اق ،ه ﯚ ﯾ ژاﯾ 1 15000ﯚ وێ ،ه>ون.
ﯾ ژ ر+0 1850 $ﯿ#) dا،ه و 6و م ر,ددا #ارﯾ ن
دو هر 0ﯚر $ﯾ ` 137 Yو ڕ ز$#ڕۆﯾ زو Gوزۆر 9ف وا
دو .ر ) 1932 $ڕﯾز& وان6 .ﯚ& ,ور 6 $ﯚز و)5ﯾ ن و وا
,+چ و 2و"وو .هﯚ 6م ) ڕﯾز& ﯾ "ار و" داش و $و ﯾ م #>ا
ژ " و$د رۆ Zﯿ $و د3$ور ) و ﯚ ) را 6 13را Zﯿ$
ﯚ و& .$ڵ 6و ه و $ﯚ ﯾ 1932 د$وت ه 35ﯚ6 ﯿ#9ا ن د$
ڵ >و.
&ڵ د $در =رﯿ ﯚ 6ان و وارد و ژ ر$ﯾ زۆر ﯚڕ.ا رد،
` 6ﯿ fﯚ 6ﯿان ڕوو ڕوو و ﯚ &ڵ 0ر$ﯾ رد $رﯿ &ڕ.
رو #ا 1ور رﯿ #ازﯾ ر و و +ﯿ Gو ،و & 6ور
ڕۆژه & 6 را >ر " ) #ر" هرد ﯾخ زﯾ3` ,وڕ )`£ر(و زر& ن
رﯿ )،5ه >ا7ﯿ bڕ$زا ( و.
264
ﯾ 3ژن و 1ڵ ون . .م 2و $هز6 $ا د$ورو)`) 35رZ$ﯾ)(1ﯾ3
)ﯾ2 3ﯾ ن رد $ن هﯿ ن ﯚرد$ا 6 .زور Zﯾر 20وOﯾ#را +و.
–د&$ا ,Z 6ر رﯿون f0ور& رد -ﯚ ﯾ ژو6ﯿ 6ڕش ﯚ
ر و" دا) #و 6 .ش ﯾ= & Sوو و زو Gوزۆر ) 6ﯿان
20 1405ﯿ 6ا >0ورد ) ر رﯿ >،Yه 6ﯚ ڕۆژهت
!Y> 035
دواﯾ#ا ﯚ ,ﯚﯿ1و u[و $هﯚ ر ,5رد $ن ت و7رت زۆر و & .ن
داﯾ رد $ن،ه هل و ر ،3 ,0اﯿ> ﯾ ن ر ن رد 3ن
د$ر)ڕ .Y1رﯿ ،ﯚڕ Z :ﯿ #ﯿ 5ﯿ#ا " 6 3ﯿ `aن و 3ﯿ3 ,
,و$رد&$ت،و ا هز& $ور $ﯾ زۆر رد $ن و 1
د$ﯾوﯾ ,ت3 .ﯾ " Yو "ﯚڵ و ` و )ﯾ3ﯿ ﯿزا و
.0و$ر ،ﯾ وان 7ۆ S،و$ر&و .ا ﯾ رد $ن ﯚدو $هز ,6
ڕ& رج و ،وا 6 3د $و 6ان و " و)ﯚ و و .هرهز $ر
.ژو6ﯿ 6-ﯿ ز$ﯾ ن )#را -ه 1و 6ﯿان 6ﯿ #ر ردان وا و.
م 0ﯿ م ه و هﯚ را2 ،واز 1ڕ $زو1و $رد از ﯾ&nر و Zﯾر
و و,) .و$ﯾ هز $رد و و ه و ه .و ر $ن،ﯿ و ڕ رد $
2 #واز د$د .ز#, O ، $#ا ,,زۆرو ز$و O #$زر ون دژ زو Gوزۆر
ر ن ڕا)ڕن،هرو$و د $ﯚزد$هم > او $د$ا Zﯾر #ۆزﯾو$
) 0ش(&7 ,uر ن وڕ1ﯾ,O 1و ت .
265
دv$ر $دﯾ ر او &ﯾزاو .$وادااو واو & $#ن و و6 #$و را زوا
)ر,ﯾ Yو داﯿ35اﯿ ن ﯚ $#>د$وا#ا زۆراﯾ ر داﯿ ن ر ﯿﯿ
زوا داش ,ﯾ .Yهر0ﯚرو د #3$ﯚ .ﯾ د$وا#ا زۆراﯾ ر زوا ن
و ﯾ خ و .واداا رد $ن ر6و و" دا داروش Y,ﯿ>
0و$رﯾ ن و" #اﯿ35و ) o1ر 0 0و$ر ز، $#وم
ڕو 1) 1رد وا و .u
هر" #م ` و د $رد و)رد( ورد $دوور او،م ﯚهﯿ tس .0
Sودوود و زوور و ،ود واو ) 1ردﯾﯿ 6 .ۆ،داڕژان
و)#1د ` و6 ,وه #وﯿ= x .0و1Zت ,د،م د $ﯿ ن "
رﯿ هرهزر $و ڵ وﯚﯿا )#6ازﯾ ر ﯚ ﯾ( ڕﯾ $د$د ﯿ
4 6ﯿ ز ,و و & Sڕوو >ﯿا 6ﯚرو) ﯾ زاڕﯾ ن هو زۆر $و ون.
ﯿ دن ه 1ڕا&زا زﯾ+ Sﯿن ) 6ﯚر$و ڕﯾ$د 6م ` و،
.0ﯿ 4uم و ﯚڕ[ ،رو ).5ﯿ ڕوو ڕوود& .ڵ 6م ه و ,و
ه وارو !1داڕﯿ2 Yﯾ ن ) را وان و وش و ﯿ$ت$# ،ا ه و Oﯿ ,ﯾ
د$ا ﯚ 3رو دوور او$ﯾ ،هروا #رد$وا .
و 6م ` و ه#) (1932 ) 35د +0ﯿ وﯾ د$ر"و و
و" درﯿ Gر د$و ﯚو $ڕاﯿ . 5د$رﯿ Gڕا ,و 0اب ,O .0و
د$د1876 .م 2و $ﯾ زد Z $ﯿ ﯿزا ﯿوڕا ر,د و رﯾ>.و.
1926-1925دﯾ ن .ژ $و$دﯾ 1Xو" 1927 ،ارهزار ` زاخ ﯚ ر,د Zﯿ$
چ 6و غ ،ﯚ وێ ردراو1930 .م 2و $د$وت ﯿ دوور او$ﯾ " دا ﯿ Yو
,035د زۆر " + $در5ﯿ 1از Sد,) $دو Zﯿ زﯾ#
6ر 1915 ز$ﯾ Yو S5داد$ه 1و6 .$م Zﯿ ﯿوڕا ر$7وا,د
GOو , Yر زۆر ,Oو ت ر و" و6 .م Zﯿ ر ,و
#وﯿ=ﯾ6 ,وه $#1و ،م `ر 1دﯾ رو ,Oو ت ﯚ ودو$و " و$اڕ
هڵ و7ر 3د $ت.
#درﯿ Gڕا&ﯾ ،#و ﯚ ﯾ 1935 د$وت ﯿ ﯚ رﯾ Sو
واد$ﯾ#ا ر ﯾ ڕﯾ$د $ت ) و$رۆ و &ڕا ,ر ز 6ﯿ#ار و"
د3$وداوﯾ Yر ﯿزا د 3د .درﯿ Gرڕا و ) رز& و Zﯿ1ا
ر) (+ﯚو& $ت .و$زﯾ و $ﯚ وت ،ڕا&ﯾ 6 #م ﯾ ر 3)$وا (
و" و)) 0 ,#>داﯿ35ا dر($,د$و 1836 .$ﯚ درﯿG
6 ) , Oﯾ( ڕا&ﯾ #را ،و7ر #ار ,ﯿزا ز $و Zو 6 دۆ jن ﯚ
دﯾ رﯾ,ا7 .ر #ار $ﯿ ) 4و6 $و ﯚدو $هز ه 6و$# ,7 0او$
Zﯿ ت دژوار ،و هروا دور د ڕ .و" رد.
266
#د,) 3$د 36 :زﯾ25000 ,ر ز ه ر 1937 و Zﯿ ,
د$ورو) 5و `راخ ` 0درﯿ Gرزﯾ ن &>و 2 .م 1500رد ﯾ رﯾ ن &>و
)6 5م هز.$ن) .درﯿ Gﯾ ن( " ` #ﯿ$#ﯿ ن و $ه` ` .ز ﯚ 6 2دۆ jن
ﯚ 2 6زﯾ! رد،و وﯾ ن داواد 6ﯿ ز$ﯾ ن )#>ا رو ر دv$ر$ﯾ ن د 3$ﯚﯾ ن )ا.ن و
رو رن 6 .دۆ jن و$م و داوا رﯾ ` ﯿ6 $#ﯿ#9ام دن .رد $ن
ر . $ﯚ6 م رO $ز$ﯾ ن د$و .$ﯾ هز $رﯿ ن ﯚ Y3
و7610رو 50ر زﯾ ن ,6 .Y3و ه Sد 2ر ن & Sوڕ$و
و$ڕ._
.ژو6ﯿ Yد$وت +0ﯿ وﯾ 43دا nﯿ هز $د$و م
و $و,O 4Oو ت درﯿ& (+ )Gڕاو$و6-$م داواﯾ ﯚ د3$و$دا
S.دواﯾ و$ڕا &ڕا6 . .وت هز $د$و .0600و$ر درﯿ4
رد $ﯿ ن >0ورد & $#ﯚﯾ ن "ﯚل ,ن،و 6م 6واﯾ د $و 0وان و
)وران ،و رد $ن ﯚ دv$ر " $و ه و زۆزا ن ) ﯾ ن د .م 6م
0ر$ﯾ ﯚ د$وت ﯾ `رس واو و :هز $ر Xو$.6 =ﯾ درﯿ4
nﯿ & ﯿ `رﯿ ن و,وت.
.ژو6ﯿ ﯾ#ڕ$زا،ڕ>ر 37Oو " #درﯿ` ` Gز $ﯚ 6 3 6ﯾ#ن و$زﯾ
د$ر$و $ﯾ 3ﯿ رد و و داوا ﯾ ر د6 .و م ﯾدا هﯚ ر ﯚڕا& و
رر $ه و ا 6وه د3&$و :$د$وت , Xﯚﯿ>و 6م , ,ر
وﯿ 313و6،$وا رت دو ) "،ﯿ رد ﯾ خ دو ،وهرS
رد >37 6و ,6و 0زر $داو , ،و" ))ﯿ ور $رد 3ن
دوور >3ﯚو9) $ﯿ(#دو ،و ﯚ را 6ﯚ ڕێ دو ،زۆر م ,وێ
دون#،ﯾ_ دار ڵ 6 ,رد،ﯾ "#ارو ،ڕوو >ﯿان ﯿ ران
اون ﯾ ن #ار$دراون ﯾ ن ﯚ ﯾ 1دووروو دوور اوو .$و ﯚ ﯾ
د$ﯾ.ت+ ):ﯿن رد،داواد$ن و ازﯾ رن ﯿ 435ﯚﯾ ن و 3 6و 6زاد
دا=ﯾ (.Yم Sه وارﯾ ن "و :ﯾ ن ﯾ3ا وﯾ#وﯾ .ﯾ#ڕ$زا و
زۆر ڕﯾ>ران دﯾ ,رد و ز 3ت ﯾ 3ا رر $رد$وام ,ن ﯚﯾ ن
د3$و$داO .وت س وان ﯾ,ﯿ ن ﯾ #ڕ$زا و د$م و د6 $ﯿ#9ام ان.
267
و $ه ر ﯚﯾ ن رد$وا ,د. 6وا دﯾ ,دv$ر $ن ر .$ر
1938ﯚ ردو 4 6ﯚپ ران و Sو$ر& & Yز $ﯿ4ﯿ ﯾ د,) 3$د$و.$
6 .وت، " ,ڕ.ان ﯚﯾ ن د3$و$دا،د Xزۆر وان ان.
) ،زور50000س د$ور 35)$درﯿ. ` Gﯿ >ون) 6 :ﯿ و ڕ=ﯾ 4د$ت(
) ﯚڕا&(6ڕ رﯿ(و7 f" .ۆ ﯚ ﯚ > ردو ن و Zﯿ ن و & 6دار
و" و#$ﯾ ن )، 1X,هر"6 #م Zﯿ ژ و ) وڕ
6ڕش(ڕﯾ"$و م هﯿ tم 6ﯿ # `aﯿزا د$ر Y35X. $ان-
د#$ارا ر )ﯿ _ﯚش و ﯿ ﯿ ن ﯾ ر$و)u5و هز $ﯿ ن دv$ر
درﯿ6 .Y Gم هزا درﯿ Gﯾ ن م ر ه 6ور و `3 o2` o2
ژ و هش و ڵ ڵ )1,5ﯿ ،Yﯚڕ.اﯿ ن & $#& ،Yﯿ ن > & 6ردان و
#ن ،و ر6 0و و" S 1و$ر& 1ﯚڕ.ان و ،ﯚ4و
6 37, 6وه >و ﯚڕ.ان واﯿ ن 6ﯿ 3nد$د$د) 6و$دان(ڕا&ﯾ .#د.$و
ﯚش ورد $ورد $ﯚ د$ر$و" $ود$ر:
رد 6ورد د$ێ م 0ر$ﯾ ) 10ﯾ40000(#س ژران،هر"6 #م ر 6ورد $ڕ.$
)ﯿ$ا .هزارس ۆﯾ` ل و 6 ,ﯾ دوور او 4 ) .$و) 6 $ور $
ژ " و$د.) و ) د& و" `رارﯾ ن &ت S " .دv$ر ﯾ6) uه$ن
ﯚو،$ﯿ[ ,و ﯾ>ت ) X,ت د3$وردرا ﯚ ه 5درﯿ314 (+ )Gو.$
=دﯾ[+ﯚ Sو#ا )$#ڕ،راد$ﯾ `ﯾ>ن واو & 6دارﯾ ن هو6 4 6 ،م
ه و$زو 4و زۆرﯾ ﯚﯾ ن .0و$ڕ و .دوﯿ د$ر$و $ر ,م 2و.
ﯾ4ز 2دو ` $درۆ 4Zت 6ﯿ1ﯚ " )#ت د$د+ ، : ،
))ﯾ& #$ڵ ڕا&ﯾ ) #رو$رد$و 7د زۆر + $ه S#1دڵ 56ر
ه#او S3(...$دان 7رخ &ڵ ز$ﯾ Yو , ,5ا هو ،هرو $دوا
ﯚ ﯾ )و$زﯾ 6 3ﯾ(ه وا$#رﯾ Sو" ردا د و:
&ﯾ،+ 4درﯿ5) -Gو .و" ،ڵ و .ر&ا ج و ) 3و )ﯚﯿ dﯿ
ر&ا ,Oو ﯿ S Yو" دﯾﯾ _ ` ...Yﯾ د3ور .Sه
زا)Yد$ر ن( "ﯿﯿ&6 .ر ر$ت د$وت &ڵ 6وان 6،وان د0 $
268
و رد 3$ج و) 3و)ﯚﯿ$#, dد$و , 46 .$درﯿ S3 Gدﯾ`7،Yت
ﯿ ن و$رد&$ﯾ 4`O 46،Yن ﯿﯿ &ڵ 6وان ﯚر $ڕ 37$ر,ﯾ.Y
و 1 X$درﯿ Gﯚ ﯾ و$ﯚZ 1 Xﯿ$ﯾ دژ ڕ=ﯾ 4ﯿ 3و .ﯿ ﯚ ﯾ
1946 و ﯾ ر&ا )و$زﯾ 6 3ﯾ (+ﯚ ﯾ ،Y1و 1
دور او$ﯾ 6ﯿ ز#$رێ ﯚ ﯿ ن .ڕ1و.$
م $دا دوور او$ﯾ ,رد و 035د ر ن ﯚ )ر د(رد 3ن
)1942ﯚ ون( ڕا)ﯚر nﯿ 35& 5و")د$ر ﯚ&1 هروا رد$وام و.
+3ﯿ،dدﯾ ر،وان O ،ر ،وش ،ردﯾ6،Yﯚر 7و ﯿ$ت(ود،د$وﯾ#ا د&$ﯚا هزار
j 6و _دﯾ ,ﯚ دوور او$ﯾ ﯚ ڕۆژ 6وا دﯾ ر اون .م ڕا)ﯚردا رo
)ه 0 # .و$ر(` &ا و .رژ 01927 و$ر دv$ر و"
nﯿ) 35& 5ژ ر(1$د $و.$و ) ڕﯾز& ڕۆژه 870000 و د و ،م
ژ ر$ﯾ 543000س رد ون) 61935 .ﯚر+ #> $ﯿ Sز> $#و،م
ژ ر$ﯾش 756000س رد زوان ون .ژ ر $ر ن ﯿ 228000س و .ﯚر$
9 0ﯿ رد $ن 7262د$ر & 0 35و$ر و" زﯾ دو .ﯿ 0 35
زۆر + $د$ﯾ3ا .ژ $ه 0 .و$رOڵ ,ت ،و ڕا)ﯚر واو ڕاﯾ [$#رد
هر ڵ #& ر 5ﯿ Yﯾ 3ت ، 1و" دور ێ-ه>
S3 6و ر 1و3،ا Yه) 6 .ﯚر ` $زا ر .ﯚڕن.
ڕا)ﯚرت 2ق ` ن ازﯾ ر 6و ` _ وڕوژان ﯚ ` ﯿ ن ) Y1>,و
واﯿ6 3م ` _ ه و 1وار ) 1رد ز$ﯾ Yزارۆ و #1ان ڕﯾp5
,ن6 .م ڕا[ ردا را3ﯿ#ا دوا& 137هر6و o 6و د$ﯾ ) pو ،
+0ﯿ ز ﯚ uاﯚو .$رﯿ S و& ن ﯿوڕا داو ڕ , "$رد
ﯾ3> uو $وڕﯾ5ﯿ , pت،م ر$7وا و Zز $ڕﯾ$د 6م ر ﯾ
&ڵ د $ه 1د$#1 $و .$م ` .0 6ردن و رد $ن
& 35ﯿ ن ڕ1ﯿ>35و .رد $ن هو ڕ$وات " ر$و ﯚﯾ ن `وڵ دو،
م ه 35د$اﯾ)ر د $ش(ﯾ ن `ﯾ دﯾ),ر و&(5O$ﯚڕدرا ن -
1938م 2و $رد $ن م و $ود اون ،م و$ﯾ ن ه$#د$ن .و هﯿا ر 6
#ا 0 Zز و ،وور ز $ن 0 ه1uﯿ>و & ,3ڕا ,رێ زۆر6 + $
, 0ت .د$ﯾ a 1930و $ﯚ هو$ﯿ Yڕت 1965د$ر$ﯿ ن 6ﯿ ز$درا و"
ڕۆژه د. +0$ڕﯾ.Y
,ﯚ ن و Oول و ` 2ﯚ ود رﯾ bﯚ7ﯿ )وف(ﯾ& pڵ دوور او$ﯾ
ڕﯾ>را 6م &ﯾ _ S& .ن ﯚ هر S1ر,ان ,1،ﯚﯾ ن
269
6 ، fو ر دﯾ#1ار و" دوور او &ﯚڕان .ﯚ رێ 1ﯿ ت ن.
#>5ﯚ ) (Y 1دوور اوو ،$وێ زو1و $زﯾ# 4و _،
6 Sم زو1و 1931 $دۆزراو ،د#$اران دژد$و$ ﯿ3ﯿ ن و$دﯾ. 1X
ڵ ڕﯾ>ران ﯿ ن ر1ﯿ.5 6 Sﯿ#9ا ﯚ
هﯿ tهز)Sه (3ز $و $ﯾ #ر ﯿ 5ن دا6 .و ﯚڕ Z :ﯿ #وان
و .و $د$زاﯿ Yﯾ #ر ﯾ ﯿ S Yو هرر ر) 1س و ﯿ1
رد `2داد&$ت6 .ﯿ6 3وﯾ ن و [6 $ر>0 $ور دو،ڕا3ﯿ#ا &ڵ
)` _ ( ن و ) 1را) 13ﯿ _ 5ڕۆژ 6وا +3ﯿ dو .ه" ) #1و
ﯚ Sﯾ#و2ﯾ .ﯚ ﯚد$و ،$و&ڵ &و) Sد$رو )35ﯿ ن &>و 7ر #ار
و" " ،رو ﯚ & ,#دوور ر دوور_ و6 $ .$و 7ر S
1932د$ر"وا #د3$ورﯾ Sدراو و) ش ! ز ر #رێ دژاﯾ `ﯿ ﯚو$
وهﯾ& 3ت6 ،وﯾ ن ﯚ ﯾ ),دن ﯚ [ 6رد& $ڕا$#و 36 .$ژ ر2 $ﯾ .ا
ز $#داو ،ﯿ 1د $د $د&$را .ڕا او# $ﯾ_ ،و وا
ودو6 $م ﯿ 1ﯾ زد ! $زﯾ#1ان ,Oوم و .ﯾ #ﯚ ر& ﯚ م
ﯚ )36 5ورد$د 6و ) 1X,رﯾ bێ ,و )3و و
دﯾ Yو-$ﯿ ڕﯾ" .و ه .3ز $#ر` 6ﯿ $#ز $ه &1ﯚ ،
ر6م )ﯿ دا&و ور و 4ن ون$ ،ﯾ ﯾ ر $وﯾ& uﯾ3.1
ر ون و ﯾ ن رد ون وﯾ ن هر و$ﯾ دﯾ,ﯾ 1936 S " .زﯾ#1ان
6زادو 6وﯾ ن ﯚ 3رد6 .و وێ ) .0ﯾ#$ﯾ ﯚ &ڵ [ 6رو
1د ) را)،ﯾ #$د $ز $دﯾ1843 . 1Xدﯾ ن &ﯿاﯾو ،$وان او
6زادو ﯚ 7 6ﯿن ڕ,ا " .ر,ﯿ 1X,) 1948 3زو1و $ز $ﯚ > را .ه
ﯚ ﯾ هودا ژﯾ 1960هروا ژ " و$د داو& .ڵ 6م ه و $ژ ر2 $ﯾ .ا
رس)ر0گ(هروا ) و $ز$#ﯾ داو ،و 6ۆش ﯚ ﯿ ,ر" و ).Y1#,
ﯾ #ر و 6 3.م _و ،م ﯿ 6و و .ﯚ 4و `و+3 2ﯿ dو
6رز ن )ﯾ #$د$زﯾ,ﯿ ن &ڵ 6 #>5 _م ) رز& ﯾ هو،
)ﯿ و&$ور6 $رز$ڕۆم-ﯾ& pڵ ` _در زورزﯾ ,ﯿ ن هو6 .م 6ﯿ `a
د$ورا دوور او$ﯾ ن [ڕد .ﯾ $#دﯾ Xو"$#و ﯿ ن ,و> م
)ﯾ#$ﯾ 1ڕ $هروا ر .0ﯚﯾ ن ون6 S ،ﯿ ز $ﯚا#ﯿ ن و$ر&ت،
رﯾ ن ه#ا و , 6اون.
) 6ﯚر$و " ه 36د$م م داد$ه ت م $دا ڕ6 .ﯿ a
د$وت ﯿ ﯿ)Gو $از(ﯾ pﯾ uﯾ03ﯿ ون S " .د$ﯾ 1950
ڕا 3ﯾ ه .و رزۆ ﯚ د4ا و زورو Oﯿز ن ه.ت و6م دوو $رێ ﯚ
ﯾ ن ه ،Yرﯾ 2ﯾ .ا ﯚﯾ ن د.$رم وه #ان ﯿ #ا 6ﯾ1ﯿ
270
Oﯿز #ڕۆ داﯚ ,ن .ﯿ ﯿ 3رد-ﯾ & 6 pدار &و) ن و Oﯿز
ﯿ ون6 .م هر دوو ،$ور ز $ن ،و هﯚ $nت وﯿزار ﯾ.3
ر" و $ن:
ﯾ 3ﯿ زن¯،او 6 :$رﯿ :35& gﯿﯾ ,و$زاڕ $د$ر$و 4371 $ر،6347 $
،12255 ،11557 ،11528 ،10867 ،10835 ،10833 ،10121 ،10089 ،10078 ،7858 ،7781 ،6369
،16047 ،16035 ،15369 ،14580 ،14579 ،13827 ،13792 ،13089 ،13037 ،13032 ،12321
د$ر$و$ ،130167 ،21925 ،20864 ،20092 ،16983،20087 ،16981و$زار
7،261/424ر $#ر 6/133/730و77/157/730ر $#ر،2/21/732
ﯾ 3ﯿ زن 16 ،د 7ر $#ر و 6ﯿ .#ﯚnا ﯚزان:
در ن،داو رد 3ن دژ 16د د$ر 0دوو$م :و ر 6 $ر،ڕﯾ
رﯿ Yوان و :، j 6 ،Y Y6ود$وت t+،ﯿ& ،$ رﯿ)7ﯿaدnﯿ ،(1929،
رد .3 ،ن وهﯚ ر و `)،هﯿ°(1930،$ﯿ ء& ،ا8ل ﯿ ,)Gرا 1920،و" پ رو
°ﯿ ء&ﯚ )" پ Q_31 jب2 b :ت و#4ن دورو#1،ن(1968،و ﯿ ﯿG
& ر،رش ا Oن درﯿ( ﯿ ز#1،pن#1،(1959،اڵ)رد 3ن
داغ)ژ،(1986،اوX«،Yر...ﯾ،xا 9ت وا 2اب ا,دﯾ.
4O :$#55ﯿ #زارaن ¤¦ :ﯿ ﯿ Gددرﯿ 4 ¤ﯿ(ر ¤ $د$رة دﯾ[# G+ر
Zا` 3د )...رﯾ(1986 d
ﯾ ددا 3ن:
271
-6ا« Xرات ) ر 4ن20،ورﯾ+ ،1920 fﯿd دد$ﯿ 4 ¤ﯿ(،40 ¤-n8
-7 >ﯿ 4 ,،+رة،29ورﯾ.1987 f
`-8زار$ت ر/3710 اX«،Yر ﯿ ﯿ Gد.40¤-n8،
¤ 7781رخ 29رس 1922را > #زن،ا> 3ل ،واوX«،Yر ﯿ Gد¤-n8،ه -39
– 9و$زار$ت ر،7858/3710ﯾ ددا رخ 4رس 1922راوﯿ Y1در رة و~° .40
°-10ﯿ ء&ﯚ ،ا8ل و `~ دو .$b
.15-12 -n8ه دورو،ﯿ#ن(1968، رو ﯿ ,)Gرا¤40،1920،
)-11ﯾ ﯿ$ Gﯾ_ واﯾ#ﯿ Gا , (Z 430را 8،رس fb،1923از ﯿ ﯿ G
4 ¤Z4رة " ¤3(Y + )-12 و#4ن jب.65 ¤-n8،p¤3،
-13 ،28دﯾ ر fb،1923،,ز ﯿ ﯿ Gو#4ن jب .44 ¤-n8،p ¤3
-14ﯾ 3ﯿ >ﯿn1،اd ﯾ 3ﯿ >ﯿn1،ا dزان.342 ¤-n8،
-15اﯾ Yﯿ ت د p) : )$ا ﯿ،Yروز .ر زان.345 ¤-n8،
دراز ﯿ اﯾاد .#در زده Gوه#nه Gژاﯾ 1923 ¤درڕوز ه از ﯿ 1$ . .#531ﯿ#
ر ﯿ Qر ،ا ر ور دورﯾ 4را3ﯿ ز 4،ر$# fb،15 ¤-n8،1089$
-16اﯿﯿ1 دراﯿﯿ 1دو&و6،ا > 4،2#+0،1988رة .46
-17زدر اردﯾ د$ام اﯾ& Y دو&و 4،2#+0،ر 46$رخ6ا >.1988
&زارش £ر $#4Zاز :، j 6ود$و و-n)Y Y6ه (305-281و«Xر ﯿ ﯿ Gد¤3
`-18ن ا Zدة b) Gﯾ او9n8)Yه 127-91ا` >3س $#ا.
-19و$زار $د$ر$و ¤ 10867/371$رخ 10رس ن( ﯾ4ز ،رخ 6رس .1925
-20وزارت 1925ﯿ#1ز "،Y>4ا1 3ل.
ا> 3ل. "،Y>4 هر 1925 13اوت رخ ¤ 10867 ر/3710
-21وزارت 0ر14579/371 0اد #ز)ﯾ ددا ه در رة nدﯾ ر+3 ،,ﯿ dو ش(
-22ا ر.722 ¤-n8، Xb£، .1930
-24وزارت ر/3710 -23زارaن)ﯿ Yا و ﯿ ﯿ،13¤-n8 (G
ا4ﯿﯿX،ان. 0ﯿ+ﯿ ت رن 7ا1925>3 رخ ¤ 10835
رخ 16ژو 1926 Y6ﯾ ﯿ#1ز ازان. -25وزارت 0ر¤ 11825/3710
ا> 3ل. "،Y>4 + 22ژوY6 ر ¤ 12255/3710رخ -26و$زارت
"،Y>4ا> 3ل. +1927 22ژوY6 رخ ر¤ 12255/371 0 -27وزارت
-28وزارت ر ¤ 12255/3710رخ 9اوت ،Y>4" +ا> 3ل -29 .ﯾ4ز 7،ورﯾ.1928 f
ر0 -31وزارت `1-30ﯿ،1825 7 ،#درد 3ن.52 ¤-n8،+4 ` ¤3،
"،Y>4ا> 3ل. ﯿ#1ز ا>3 16 رخ ¤ 10867/371
-32وزارت ر ¤ 12255/371 0رخ 4ژاﯾ , ،Y>4" +1927 ¤راb ،ﯾ> Zﯿn& Y
+ 20د >1926 رخ ر¤ ،0 و&در 4رة11557/371وزارت
اوﯿ) nا> 3ل(ه و)& uزارش ,ن ده#1ة ز 7 p `a Q` 93ﯿ ڕ#
-33وزارت ر0 در23ا >در ,را d,91 ،ا.
هﯿ".Q+O،Y>4 15ا >1927 رخ ¤ 12255/371
-34ﯾ در ن د Zد 3ن +Zﯿ ﯿ)7ﯿaدnﯿ t+،63 ¤-n8(1929،ﯿ&ﯚ¤¦ ،$
272
-35وزارت ر4° ¤_ ¤8a 13827 /371 0ﯿ¤4 د)` ه.33 ¤-n8(1930،$
-36وزارت +Zﯿ ﯿ. د Zد 3ن
و ش.1930 ، دﯾ ر+3،,ﯿd n ،14579/371اد #ز،ﯾ ددا X3 ر0
"،Y>4ا1 3ل. هر 14د > رخ ¤ 12255/371 ر0 -37وزارت
.23 د(¤-n8 + در) ¦¤ اززارaن رfb،1932-33، ¤ 1 -38
-39از4400ﯿ +ﯿ3را $درد 3ن 896 X1ﯿ +ﯿ3ن در f ` 1930ا n3د $د.
در1932از4606ا ﯿ233 X1 fواز2657واز432د .3اس 50 X1د $ .3$درد 3ن د.
¤ 1ر fb1932-33،اززارaن در) ¦+ ¤ﯿ,د(-40 ،12¤-n8ا دا 3ن . 0 O
.101-105 -n8،Yه وا>و6ﯿY ¤3 ودو :، j 1ﯿ#
-41وزارت ر4°14580/3710ﯿ ¤ ¤4رخ 16ژو6ﯿ + 1930 ¤ه#1ر،Yا> 3ﯚل1 $ . .ﯿ#
-42وزارت ر ¤ ،14580/3710رخ 16ژو6ﯿ1930 ¤ ه1u1ﯿ Yﯾ4ز ،رخ 17ژو6ﯿ.1930¤
-43وزارت اوﯿ ،+ا> 3ل.
ﯿ.Y 20د >3 1932ﯿز ر& ن، رخ ر¤ ،1689/3710
ﯿ 35اد$ه دراس)اﯿ(ﯾ " 1ا ,ن ،##وزارت ر&16983/371 0زارش 2ا
ﯿ)8932از 300زدا 3در) ﯾ ن رش رارات ﯾ د ﯿ،#1,ازاﯾ,- Y30$#Z Yم گ
ر ¤ ،14580/371 0رخ 15ا >3 1930ﯿز -44و$زارت .##
ر16074/3710د37دادا و` ﯾ~ روزا> .1 ¤ﯾز 5 ،ژاﯾ ،+ازان،و$زارت
-45وزارت ر ¤ 20087 /371 0رخ 3ژاﯾ¤ و[.1932 > 3
1936راﯾ#ن ,،را.
ر 20864/3710رخ 30ژو6ﯿ،1937 ¤ﯾ#ر °و$زﯾ ر ¤0ﯾ 3ﯿ . -46وزارت
-47وزارت ر21925 /371 0دادا رخ5 0 1938> 3[27ﯿ1 Yل ﯾ 3ﯿ درازان
ۆر رن)در رة +4Zﯿ ت دردرﯿ ) (Gرن ا« Xر دراﯾ Yر,$د4.
ﯿ#ه.# راا 0ز$ ا 7 -0 "1ﯿY دو [ﯾد ا
-48ال .را >،ده وbOق)) رﯾ fb،39 ¤-n8(1947dاز0ﯾ،$#در + Y50د.39 ¤-n8،
4Z-50ن ،3ن )-49ده ﯾ زش _ nورز (.#ﯾ4ز16،ژو.1937 Y6
.72 ¤-n8 ﯿ( در)د 3ن از#1ال fb ،1948 )، 3ورﯾf
-51اﯾb Q £ Yﯾ> 4م و 4ل از ¤3ﯾ xردﯾ1Z - Yان دﯾ Yو -ل اZ 430
------------------------------------ درﯿ#0 ¤ﯾ.$# 37& #
----------------------------
) ژ ،10
273
رد $ن ,Oو ڕ$زا ،
رو ر
و $د$ﯾ 1920و 1930و$زﯾ رد 3ن ر,ر ` .ﯿ و ,Oو Sو
ه $#1هزو ا و و 3ا GO و د,O $و و #$و Sه
36زۆر ` .ﯿ و ڕﯾ$ر و ) &ردا Zﯿ $ن #وﯿ= رت ,ت و
ﯚچ و ﯚ"> ر Zﯾر 6ﯿ_3ﯿ#ار و `دڕ$ت ر , Sت.
ر)ﯿارو راو $وا ﯾ و #$ردا ) GO #و د $ﯚ د$ورو )5
1,،ﯚژ ﯿزا ردرا ﯚو .$ﯾ ﯿ Yڕو )#,ادا ڕا 3رد $ن &ڵ 6م
و $و ،داود Xڕ ژرا. 1,ﯚﯚژﯾ ﯿ،ڕ ,6) .$ڕ&( ،
" دار ،ﯾ>ت)ﯚ)_ )ﯚ 3ﯿ 5 -G3و6 ،$ﯿ#روﯿ (Sا د
هز $د$و 6 ﯿ ,ر د،و 6م " 3ﯾ ه 6و ﯿ Z pﯾر 6م " و "ﯚﯾ ن
و$د $ه، 1دﯾ ن هروا ` و ,"،ﯚ)_ و ڕ $ێ ،ﯚ و $ر,رY
0 6ﯿ ن 7ﯿو و اه Yو )[ﯚر هو ،و ﯿ ) fود 3$ﯿزا ون
د$ﯾ 3ا 7ون و ڕاه 6 ,1وه و ڕا 7و )[ﯚرﯾ داﯿ Yن .دواﯾ
د$ﯾ 1920ﯿ &ﯾ !1وت ه$#) 3ا ڕﯾ>ر X ,و د$وﯾ 3ا
6را و ر$ور و ه وه .و وت ،ر0م،دا) .1ڕ$زا ن 6م ڕۆ
ڕﯾ$د .هر" #روو و Zﯾر و)3و و > ت و ش و هواﯾ
6و Zﯿا و" ﯿ#ا د0$ﯚو 6 $و$ژو و $و .ﯚڕ .وازه 1و
3ت ` 1941دڕت و 6ﯿ_3ﯿ#ار رۆ ن و ردارا Zﯾر ن و S,+و
هﯾ >و ﯾ ن و$زﯾ و ن و وت و دۆخ و ه,و Sران ﯾ ن و #$و ) ڕﯾز&
ر $دﯾ ,و ﯿ ن Sو$رد&$ت ،و د$ت و `دڕ$ت Zﯿ$ﯾ راوژ
و"و#ا و،ه دواﯾ ن 1946-1941 دﯾ ن 0ر,ﯿ& 3ﯿ زا.
ﯚ ﯾ ڕ دﯿ & 6و$ڵ6،ان ڕ 6ور و 6ﯿ#ار 6ﯿ ,ر 6ﯚزو ) 5و .ڕ $
ﯾوﯾ و Zﯾر ،س س و ` ت و`ﯾ زۆر و" و$ش &>و& ،ﯿaن
رش داو ،وڕ$وﯾ ن و6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن هر دوو ه 35و 6ان ون ،ران
د$وت 6ڕاز ون )ﯾ& 1919 1 4ڵ ﯾ 3ﯿ 6ﯿا "1
و Y ,د$# $د،ه $ن و .ﯚ ﯾ ڵ ﯾ$=. Sو &ﯿو 7و .و
"6 ﯿان وuو ر$و)" pو ڕ.ا `را د$رﯾ زر داﯚ 6ر
ورﯚ 2ران و6 .ان هر دﯾ ,د $ﯚز$د$هم 2واز و.
274
ر1921 $ژ$ڕاڵ ڕ$زا ن ،ﯾ ﯿ6 Yا و 7ر $#ر 7و ` S0زاخ
دااو ،د 3$ر ران دا&ت ،و ,Oو 1X,) ,و ﯚ ﯚ و$زﯾ ر& و
7ر $#ر &` 35ن و .د ڕ$زا ن ﯿ 435ن )ر # ,3و ،و ﯾ ر
و،ڕز& ر 6ان هر 0ﯚر $د $ردان و Oزوور د$ر $و .ﯾ ﯿ6 Yر6 Sو
ر ﯚ وا Q0د و داﯿ Yد )ﯾ#$ﯾ 6ڕش و &ڕاو GO $و د$ت
) ڕز& ن و .ڕ$د 6م 6ر $ره#ا 6ﯿا ێ و ,Oو
` .ﯿ و.
رد 3ن 1وار د ڕ$زا ن د $و 0و$ر" و وت و, 6ا و دv$ر
ه& 35ڵ ﯿ>ت ود$ردو ) ﯾ#او ڕ د $ﯾ و .ﯚ 4و،زور و
ﯚد ور ت & $#د 3$ور وان و )ور >و O ،ﯿ#,ا داﯿ35ا
25000س 5000س داو #> .و 6ﯚز و رور >و Z ،ﯾر
دوا ن وۆ ڕاو ڕووت ون .ﯾ40O Sﯿ 31وان Zﯾر #Z ,ۆﯾ و
ردار وان ),4ﯚ( و ،هم ن وڕاو ڕووت رﯾ Sون وهم د Xان ،
و 4د $ردا&>و.
>ﯿ 6 :1ت ,4ﯚ &او= $وو )درۆ د 0Z $ن و$ر&ﯿاو،$
د,4 $ﯚ `،ر ,م و 1رد و وﯚ ڕز& ر رد ڕا)ڕ 6و ت `#ر ز$زا ن &ﯾ>و
6و)ڕ ﯚ6 ،و `#ر $ﯾ $=41د$ر ر$ڕۆﯾ ﯚ &ڕا Oدوور او$ﯾ#ا دووڕ&
ه >ر ون ون و).و$ر& رد(
1ﯿ6 6 :1م ﯿ 435ن )ر3ﯿﯿ ،#د$و # و ڕ$زا و هژار و "ﯿ1
,و وو .$ڕزا ن ﯚ ﯾ د 5 $و3 $ت& ،ور$ﯾ7 Yدا
وت و ،دراو ,زۆر ,د$ر$و $وت هو#, O ،ا & Sڵ هژار
د 3د $ﯾ ون 6 .و$دا,دو $ڕ$وا دوو و رﯿ و6ا
ڕ$زا ڕ6 11ﯿ+.1ﯿ 3ن و د$ﯾوﯾ ر&رم د 6م دووa $و [
ﯚ ر وaو )ه+و ،رZﯿت )#ا 6ا`) ز1$ﯿ ت او( داﯿ , Yت ،و 6و
ﯿ ﯚ را >ر 6اق دا).1وﯾا 3ر(
Zﯾر 6وه &6ر),و$ش ﯾ.و ون دﯾ ن ,ﯚ ن وOو#ا ,Oو ﯿ ن ﯚ
&ڕاو4 O $ﯿﯿت رو Yڕوو ڕوو د$د .ﯾ دوو 0ر ﯿوڕا ﯾﯿ ه و
Zﯾر ﯚ و$د $ه 1ر ﯚﯾ ﯾ ن 2م 6زاد ﯚت و,O #و ر$ڕۆو
راپ و n ﯾت 6ان Oوڵ و` 2دراو .ژو6ﯿ 1918ه S#1ردارا رد
ڕ$وات د$ور $ﯾ #ﯚو $ه ر ﯚﯾ رد ژداﯚ و" و$د
6ﯿ+.1ﯿ 3ن $#ر,ﯚﯿ1و $درا،و6م 0ر$ﯾ ﯾ Sرۆ
1راﯾ ﯾ 3ﯿ `ز )15ﯿ ر دو .ر $د> $ر &و) Sرۆ
Zﯾر 1راﯾ Zﯾر 1و`ز وه ورا ن& ،ڵ 6م ,5 6و"
ژ ڕﯾ$د ﯾ 3ﯿ Oﯿ ب ,ێ+ ،ﯿ 4ﯿ ردا دو .ر) 6
275
ڕا)ﯚر ن 7ﯚرﯾﯿ 1919داﯿ ,15دﯾ ,رۆ ن ﯿ وو =ر$ت ڕش دژ
,Oوو 6ﯿان ) X,ت چ 1 6وو.$
0ر$ﯾ 6 ,وه "ار"ﯿ $و 6ر$زو داو ،دﯿ وا`9ﯿت & 5Z Sﯾر
زن .0 ،ڕ &ڵ Zﯾر دﯾ ،,ﯚ ﯚﯾ ن و ر و $ﯚ ون.
ور رد 3ن &و) هزZ $ﯿ$ﯾ ﯾ ، ,ز$رزا ،ش،و
.ڕ ه و ت ت ون .زور ازﯾ را ردار $دوا 2ﯾ .ا د$ر$
د2 $و ،$ا ن " و ﯾ ر ﯿ ن ر ن دو O ،ﯿ#,ا ا دﯾ " ,و د3$
ڕوو ن و ،و اﯾ دﯾ ,ر) ,ﯾ& Y& #$ڵ ,Oو 6ﯿان و د#$اران
و ر&ا 6ا و , .ن &ﯾ3.1ﯾ& Yو) 6م رد $ن & ور $ڕ`$ﯿ،Q
د و دار6 .م هر ﯾ 6 ، دا,اون#Z :وﯾ ن رۆ ﯾ ,4ﯚ ،و
6و ﯚﯿ &ڵ هرردارZ ,ﯿ$ﯾ 6ﯿ `aهﯾ،رۆ زۆرﯾ ن دﯾ>ون .ه
و #Zۆﯾ ﯿ ،pن و وت و ه,وت و دۆخ و و`9ﯿ ,4ﯚ S& ،دوژ Y
هڕ$ﯾ ن $#د ،وا#ا Zر ن ه وان هز و.
,4ﯚ هرو $د$زاﯿ Yر ڕ ﯚ ڕ p,د داﯚ 6ان و ڕووﯿ 6را و 6ﯚز
و" 1ور , ،و$ر&>و 1914 .م 2و $هر 0ر " ر و" 5 0ﯿ6 1ان
Zدو .هر" #چ " 6 Sا ه&1ڕاﯚو ،$م دﯾ رو ڕا3و ﯚ
د0$ﯚﯿ3و $و )#1د 7ڕ 6ان رهم و$ر&و6 ،وه $#1و" 6ﯿ_3ﯿ#ارو
د$ت و Yﯿ,د ,ﯚ ﯚ دو ،و د$ﯾ3ا را >ر هڕ $ر ن و
ڕوو ن ﯚڕا&ێ و ر) ڕاو.3$
1918م 2و $د$ر& 6ﯿ ,4ﯿ ڕوو اﯾو,4،$ﯚ )3ود
)ﯾ#$ﯾ ﯚ &ڵ ﯾ ه زﯾ 1ن هزدن و و$زﯾ و "+ﯚ ﯾ ن
وو ﯚ رﯾ Sو .ر ڕ ﯾ _ Sر$دو6 .و ﯚ
رر& $ڵ هڕ $وZﯿ$ﯾ و Sو$ر& Yﯚ ﯾ د ,$
1 #>وره >و) 0 6،pو ﯿ ز .,و $د$ر $هو,4 .ﯚ و ﯾ#
ه )6 (+م دﯾ 6و د1 ور 6ان ورﯿ-ﯾ ن 6 ، 1X,)-ﯾﯿﯿ Sو
و ` ` .0و دﯾ ,د$ﯾ3ا ڕا ﯿ1ﯿ ،Yو ﯾ ر ﯚﯾ S5
و ران و$د$ر .ژاﯾ 1919را)رت ا ﯾﯿ ) ن 6ﯿ aدوو 1 2ور
ورد $زﯾ b ) ,ڵ( ڕﯾ>ر ,4ﯚ ه د ،و 6 1م ﯾﯿ
ﯾ،ر 6ﯾ.5) ،ﯿ &ڕاو 6 $ﯚڕﯾ ن و6ر ﯿ ن ﯚ و" ,ت.
.0و$ڕ ﯿﯿ د$و6 ان ,4ﯚ 43هو,4 ," ،ﯚ ` ،ر, $
ژ Xو .ه و ﯾﯿ ر ڕد &ڵ ڕوو ن & 6دارون،و ه و رﯾ
&ڵ ر ن ،و ورﯾ دژ 6ﯚڕﯾ ن ﯚ ڕ$#ﯚ ن ,1و) ﯾ& ﯾ
276
` دڕ$ت د 3$ور Y1>,) ردارون .ودﯾ ن د$ﯾ زا Y3زو
رﯿ4ون ر 1918د3$ور 4Oا ورز و-ه6 >و م ر $و
Oز ` $زا ﯚ ر" و و ،$وڕا3ﯿ#ا هر0ﯚر $د 6 $ﯚڕﯾ
رد 3$ور و ه>.و, 6 36 .او د$ﯾوﯾ ر ﯚﯾ ﯚ ڕ$رێ،
و S3 6و 6زرﯾ ن و 6ر ﯿ ن-ﯾ pﯿوڕاﯾ ن داو 6 .ر,رو
ﯾ 3ﯿ ر $ژاﯾﯿ 6 1918وزاع و$د $ه 1و.
=و د$و6 ان هﯿادار و 3ا هز $ﯚ و $و ر .$ر ,4ﯚ ،1
م ﯿ ڵ و 6 .ورﯾ 1919 +ﯚ ڕﯾ$د 6م )ﯿ, aﯚ ) ر$ﯾ د$و
ﯾ 3ﯿ `رز و$ر .م 6م ,ﯚ .0ﯾ &ﯾ .وه .و ه 1ار$و$
د $وداوﯾ Yو$ .ڕا#1 . 3و`ﯚﯾ ) دد` $ﯿ1و ($و `
ﯿ )ﯚ 3داﯚ رد )uوا ا و .ڕۆژ دواﯾ و )،د& ور ،دواﯾ
ڕو&،45 45ڵ 2ﯾ .ا ,4ﯚ ڕووﯾ#ا ﯚ ردو ﯿ-ﯿ ور هش د.
,4ﯚ د $و 0ر & رۆ دا ،رﯾ u1و 6 $و ﯚ و ر ،ود Y3 3$و
&ڕ 6 $ز$ر 5ﯿ Yود$ورو) 5د.
.ژو6ﯿ Yﯾ 3ﯿ د$ﯾوﯾ 6را و 6ه $ﯚ و" .ڕ31و،$و ز$ر د&$ﯾ
&ڵ دا ,4ﯚ ,Oو ور f6 ` و .م S3 6و ﯿوڕا د$و
6ان ر ﯚﯾ 6ز$ر ﯾ ڕۆژ 6وا و .د$و6 ان ژ وژ ﯾ 3ﯿ
3 6ﯿ `وڵ د ) و )،را 13ز Sڕ .و"ﯾ و دv$ر $
1وردﯾ 4+ن و2هﯿ ،ر,4 ",+ 0ﯚ د$وت و [6رد.
`ول و)ﯾ 4ن و و 7$دار و &ڵ ,Oو ت7 ،رخ &ڵ ,7و #,او,4 $ﯚ ا
هو6 ," ،و ﯾ ر&و ر6 6م ه bﯚز3و $و م 7ر ﯚ
د $وا&ﯾ Yر ﯚﯾ Sو$ر ،.هرو6 $و 76ر6 ,ﯿ+.1ﯿز
&ت):ر ن دوون،و )46 36ﯾ ﯾ 3ﯿ (رد $ن داواد$ﯾ Yﯚﯾ ن ,+
دﯾ ,دوو >13و ) $ﯾ دوو وێ ,Oو ت د $ت(,4ﯚ ﯿوﯚ"و داو
ﯾ &ڵ ﯾ 3ﯿ ,ت ,"،زاهﯿ$ن د$ﯾوﯾ ه 1د ,Oو رد رﯿ
6ﯿ ,ر ,ت6 .و 76ر6 ,ﯿ+.1ﯿز &ت6):م ر $د,46 3$ن-هرو $
&ڵ رد $ﯾ #ه ور 1ورد$ﯾ,ن()ﯿ1ﯿ 4ن ﯾ#ه ) 35ڕاد$و 1ور
د.ر 6ﯿ+.1ﯿزﯾ و$ر&>و( 6 Sﯿ+.1ﯿزﯾ ن دا " و ` )ﯾ ﯚ
ر ﯚﯾ ,4ﯚ ر2د$د$ن6 ،و ﯚ ﯾ ر ﯿ ﯿ 3ر ) د ،وڕ.$
م ﯿوڕاﯾ& ،ور6 $ر ﯿ ن و هڕ $ﯾ 3ﯿ و ﯾ ر ﯾ ﯚ ﯚ
)& Y.5ڕاو $ﯿ-ﯿ ن د$ﯾ3ا وان ,ت،و$ﯿ ه 1و .$دواﯾ `د$رOﯾ S
رﯾ,ﯾ " 1و "ﯚڵ و ڕ p$د 6ڕ هو رﯿ و6 .و 6م &و)
277
" و$7وا ن و ژ ﯿ -و 4ن 4س و ﯾ 1دﯾ ,دﯾ& fﯿاون-
7ﯾو داو.
ر> 3[ $ر ,ﯚ Zﯾر 6ز$ر ﯾ ڕۆژ 6وا ),و $ﯾ 3ﯚ و $و
ﯾ.و ت-م 6م داﯿ 135روو و .زور #اران ),و$& $و5
ر $و 6ﯾ ﯚﯾ ن هو ،وژ ر$ﯾ رۆ &ور $هر و&زاد $د$
#ارﯾ ن م داﯿ135دا د2 6 :ﯾ .ا Oگ ون ،ﯾ Sدوژ 1
,4ﯚ و#, O ،ا دوژ 1دﯾ ،,ﯾ Zر ن ،هﯚ دژاﯾ &ڵ و )5ﯿ ر
ﯾ ر 4 Oور داو.
" ,, ,زۆر ) ﯾﯿز "و ،2دواﯾ )3ود و$زﯾ و ه,و ﯚ ور
ور داﯿ35ا د$ورو) 4 35س و `3ور ڕا&ﯾ #ﯚﯾ ن 9و زا:Y
) ر دان " fس 2زم وس و ر 4O :ود رز u) ،وا
دژاﯾ &ڵ زوو1و $و،ر$7وا و ﯾ, Yر و 4Oا ﯚ ﯿ# 5ا.
د#$ارا 6ان ز& ر و$ز6 Zوه $#1ﯿ ن ڕ1ﯿ# 6 5ا هز $ن ﯚ
ر .$ر &ڵ و 6د$د6 .م هز $دواﯾ رو 1ر ﯾ # 6ا
روو و 7ﯚرﯾﯿ ,4 1920ﯚ # ,ا,4 .ﯚ ر $ﯚ 6و 3
" رﯾ)" رﯾ(ﯚ ڕۆﯾ ،ووێ ﯚ وﯾ ) &7د .زور و 300
&ڵ و ون د$ور $و ون6 ،و ازﯾ ر 3 6و،ود#$ارا 6ا ڕوو
,4 .Y X,) & +` 6 ﯚ `و د 6و 5`$` ق دو
وﯿ #او$ )،$ار 7ر $#ر ا 4O6د ،ﯚ ﯿ[ `زاق ،1ود$
رو ر ور و$ردات.
,4ﯚ 6م #اراﯾ ﯿ2 5واز هز,O $و ت #,او 6 . .$ورﯾ fدﯾ ن
رﯾ _) ,و ڕ $ش و 6 .ر ن وان رد3$ﯿ ن داد6 . . $وت
رڕا د 4 3$دا&ﯿد،دواﯾ د 3$ور .ر ور ،-د> $ر د$
ردا&ت5+ 36 .وﯾ ,ﯿ $# pن ﯾ ) ر" و 6ان ) رزن،ﯾ ر
و$رد&$ت .ر .0 6رڕ ن ﯿﯿ ا رۆ و"ﯾ )دﯾ 4+ن( داﯚ
ﯚ ﯚ و ،$رۆ و>0خ و 02ن ,ن ﯚ د.رم ,ت .ژاﯾ 1921دوو
Zﯾر ز ،ﯾ د>ﯚ و ش ،و1راﯾ ,4ﯚ 1ﯚ رداﯿ ن د
و 6د $و ﯚﯾ ن ﯚ ,ن و،د$رێ7 . .ﯚرﯾ Z 0ﯿ#ه O،ﯾ$#ر 6د
ه,وو `راخ ور &ﯚ ور ﯾ ن &ت ،وه و #+وز و ر $هڕ.$
ور،ﯾ ه ورا نnZ0 ،ر 3ن،دار هرا و" ود 36 ،د$ﯾوﯾ
,4ﯚ هش ﯚ +ﯿ 4ﯿ و .,+
278
&ڵ 6م ه و $هﯾ &6ر وا,,7ﯾ1و,4 $ﯚ داﯚ و )35ﯿا ر 0داﯚ
رد $ن Sو$ر& و .$ه و د$زاﯿ,4 Yﯚ،دژ ازان و دوژ 1زۆر هو .ﯾ وان
و و ," ،د$ﯾزا ر ن ﯿ ن &ڵ ﯾﯚ ﯿ ن 6ﯿ ,ر 0 6ﯿ ن
& Gهﯾ7،ۆ ,4& 13ر" و ﯾ م وهرزان وان )15ﯿ رد،م ر0
داﯚ ,4ﯚ د $ه.ن ،ه> Oو#ا ,ﯚڕاﯾ و روو و6 .وا
دﯾ,ش هر ﯾ ارو ڕا د$وو.$
م دا ,4ﯚ 1000ارو ) o1ت ) u.nﯿ د $هو-و"$#و ژ ر$ﯾ ﯿزا ﯿ
ر-ﯾ . .Y & pرس ،رﯿ ن , ,5 ،زﯿ ن هز ` 600زاق
دژوار $ﯚچ `ز ه,وو `را ور &ﯚ ور دا. .ﯾ6 1م
د#$ارا 6ا &ڵ هز6 ,وه م ڕ6 ,وه ن د,) $د .م
250600س و ,6ڕ &ڕاو .$م روZ 1ﯿ$ﯾ دﯾ ن
د$ور $ﯚوو$ .$ڕا 3ه وﯾ" 1921 1ارهزار .0و$ر هو.
رو Yو )ﯿۆز ,4ﯚ زۆر د $ﯿ+aﯿ nو 6را و$زﯾ 3و" 6م و$ر&ﯾ.Y
د$زاﯿ Yڕ$زا ن 7ﯚرﯾﯿ 1921را &ت .د.$ﯚﯾ رزارو زوا ن و د$ﯾ.ت:
وڕ$وﯾ ن ﯿوڕاﯾ ن داﯾ 6ان وu و دا,ن ،و ",4 ,ﯚ ڕ$وﯾ ن
ﯾ ر و$رد&$ت ﯚ و ﯾ و م 2ف #>ا 2ﯾ ن زXز Sداﯚ $#ێ.
زﯾ Sس 6م 0ر$ﯾ ﯾ ن زۆر 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ﯿ>ت د$دا -و 6ر,رﯾ و
ﯾ #ه زاﯿ Yو #) b6وز( هﯿ.ﯿ #و.
ه,4 >ﯚ ﯾ )35ﯿا ,د$ر $م &ﯾ .1ﯾﯿ &>و زۆر ش
د$زا6 .و،ڕا[ رد $ﯾه ،دا از )35ﯿا 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و .ڕ5,
ه,وت و و`9ﯿ ﯾ 3ﯿ 3وڕ$و و& ," ،ﯚڕ,4 )$ﯚ زﯾ ,رد 3
6اق و6 ،ﯿ+.1ﯿز دا&ﯿ دو ،ود$ﯾزا 6م )15ﯿ ر6،$ﯿ+.1ﯿزﯾ داﯿ35و #jا
و $$د $ت .ژو6ﯿ )1921ﯾ #$ڕا3و ﯚ وڕ$وات وڕا3و ﯚ&ڵ
6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن &ت6 .و ):د$زا Gاوم و ،وو& =ڵ د$و ن
,و دۆب و 7ﯾو د3$وداوﯾ Yد(...G$
6ﯚ ﯾ 3ﯿ و داﯚ د $ت؟ ) 15ر ,ر oڕا pو ،و$دﯾ Xو"ﯾ
) رد ،$را >ر 6ژاو $ز ر ن دv$ر ادۆ و ڕۆژه6 ﯿ+.1ﯿزﯾ ن
رد $د . $ه $# ,7او $دوورﯿﯿ ران را >ر 6را و 6ﯾ S5زۆر
) 3O ج و د $دا Sڕ$زا #د$ر>ێ ,"،هر Oڵ 6و
&ﯚڕ S )$و 6و هر و ر GOو 7ر هو .را >ر 6م "
رﯾ،ز ﯿ$ﯾ ر" و& 1رﯾ 3و,4 :ﯚ زۆر)) 35ل ود 3$ر
6ﯿ ز$داو &ﯚڕ6 )$ﯿ_3ﯿ را ﯚ و" ڕ$وا#ز , Yر،Yو وێ " و
` )وان( و$رد&$ت ز4O$ت و م ﯾﯿ &ڵ ر ن [& ،1ﯿ 6 Y
ﯾ 3ﯿ ل و ) ڕ رد $اﯾ .و م دواﯾ ،ﯾ ﯚ 7دﯾ ن
279
&ڕاو 6 $ﯚڕﯾ Oر ﯾ Yو د 3$ور ون و د$اﯾ ﯚ و 1
ﯚﯾ ن .ڕا و ،$و& Sم ,ﯾ ن u,nﯿ ,4ﯚ >3 1918ون .ه &6ر
واﯿ ن 6ﯿ ز& $ڕاو$ش دااﯾ دﯾ ن و$ڕد$ا0 ،زر$و 6زار و،
) ڕزراا ) .ن 6ﯾ pو ردۆ واوو .ﯾ 3ﯿ د#5)$ا ﯾ ) ر" و
6ا "ار"ﯿ1 $ور $و$ﯾ د3$ردو،و 6م ﯾو و2
1ور)&ﯿو& (S37ردا .و # 6ا ،ﯿ ﯿ -Gرد2 :ﯾ ﯾ 3ﯿ
ﯚ 11و 6ر$زوو )ﯿ_ﯚش و =و ﯿ -Guد$وS
) (++ردرت د $ت .ﯾ 6وه هﯚ دڵ 56رد6 $اق )$#,ه. 1
2ﯾ دﯾ ,ﯾ$#وﯾ هﯚ ر ,دﯾ ,و$د $ران #ا ،ران 6و،ﯚ > ر د$
$ردا زۆر رو ر 6ان ,ت :ران ﯾ 3ﯿ وڕوژاو -ﯚ رد 3ن
ﯚ > ر ,ت .ﯚر $ﯾ 3ﯿ د 3$رد $دا و ه .و ,ه1ه. 1
,4ﯚ د$و $ر 0و" د $دا&و $ه .0ﯾ دوور 36
و$و) ( ور،ژ GOو , Yر داو .ﯿ و>0غ ه 35د 3$د$وت
داو ،م 6وﯾ pرد , $ه $#1د$وام د .ر 6ﯚ7 3ر $#ر ) $د&
و>0غ،دوو ردار Zﯾر ﯚ وو Y35X. =دو دۆزو و 7ﯾدان
زﯾ#1ا د,4 .ﯚ ﯿ6 13م هوا د $و 0ﯚ ر) ه د( هش د ،ر ن
,Oو ت د ،و 6و ژا#ار دﯾ>& +ون .ﯾ Sرۆ
رێ) ه د(دا ) .ن ﯚ رر& $و) ,زۆر "#ارا `ر$داغ ز
`را ڕۆژ 6وا &ﯚ ور & ڕاو ،$و ڕا ور 4س &ڵ 6م هز $ڕوو ڕوو
و و 6و و)3ون ﯿ # ,5و ود .ر $د >ر # ,3,دﯾ,
`ر،)$ه,وو د$وراد$ور ور 4س هز $د$و دا .ﯾ
وﯿ 1و 6ﯿ3-و ر رز ﯚو6 ،$وه $#1ﯚ ﯾ ڵ 2م u,n5000
رد $داو.
>ﯿ,4 :1ﯚ uو6 $و درۆد $ر 7ﯿ 3و$و 7ﯿ Z
)ۆزد ﯿ(دوﯾ و ﯿ=وو د$ر ارد ,ﯿ ن داوا ه ڕا ,4ﯚ 1ار "b
" و ﯾ ران ودا&ﯿران و ه زۆروا هو رﯾ ن ) #و 3 $ﯿ ن &S
&ور)$ﯿ وا رد دو $هۆش و $گ 4 6ن د$و$ڕن،دا و 6 $ﯚ ﯿ6 pوا
ﯚ ﯚرو وڕ 2 Y7ﯾ ن دوو.$
------------------------------------------------------------------
280
م هر ﯾ ڵ و هواﯾ +داو،ﯿ Zﯾر ).5و [رو د $و)
&ﯿ و& .ڵ 6وه و رو 1د 3$ه 1و ،و$زﯾ ,3و$و داود
Xڕ هو :و د $ن زار ﯚﯾ ن د$رد $و Zﯾ# O 1ا 6وا د$ور ه
ون دOﯿ ن د$د .ه 35و ,ن دوژ 1هون،هر" 36 #د $ﯿ ن
ﯚ ازﯾ رون ﯚڕش ه1د u)$و >ون .ور،رد $د$ورو)35
ه2ﯾ6 .Y1م &و) ) 3) 3د$وﯿ ن داواد$د هز ,و"ﯾ دژ ,4ﯚ ﯚ و$
و&= دا ت .ور. ،ر $ن د$وﯿ ن دj$زا O #زر ,ن ﯚ,4 2ﯚون.
م &ﯚڕ6 )$و دوو Zﯿ& $ور$ا ﯾ ) د>ﯚ( و ش ،دوو&و) ا7ﯿ و
ﯿ,4 xﯚ &ﯚڕا .زۆراﯾ و"$#و ا7ﯿ35) bﯿا رج ,4ﯚ و،ڕ6 .$م
$ Zر,ر د $ردا&$#)1 1ج( د Z 3$ﯾر و"ﯾ ﯿ$
رس .هر Oڵ 6م Zﯾر $ﯚڕ5000رر دﯾ ,هز ,4 5000ﯚ
ز$#د$د.
ﯾﯿ ردارا &ڵ ,4ﯚ ه $#1د$وام د . .ر 1922ﯾﯿ
6م رۆ &ڵ ,4ﯚ `وا 6ﯿ,1رێ &ﯚڕا .دوود د $داﯾ ,4ﯚ چ S
داﯚ )د6 م &و) ,و$ر&> S " .و6 >0ﯚ3ﯚ &1921ت
Zﯿ6 +ﯿ ز$دا - ر6-و دوو رۆ Zﯿ $ن ,ن>& .و):دوا
,ه دم رد)ﯿ Yو ﯾ ر ﯿ, Gن(م ه 6(.Yود2 3$ﯾ وﯾ ن د&$ت و
0ﯿ_1از ون ،م هﯚﯾو هز `و$ت و زاڵ ر و" 6و و .دوور ﯿﯿ
6ﯿ -س و ه6 3ﯿ_aس ر$ت ﯚد و ﯾ ن 6ر و$ﯾ رد ر,رو.Y
) ڕﯾز& رد 3ن،دز ﯾ ر &ت ,4ﯚ داﯚ ,ت .ردارڕ$ﯿ #ڕ$وار
) 35د$وت 2وت >و 6وه د6 .و )15ﯿ ر د &6ر ,4ﯚ `ز دا&ﯿ ت
6وﯾ 1 pد .&$م ردار رﯾان،ﯾ 4Oود . ،واز ,4ﯚ
,ن ﯚڕش ه )15ﯿ ر ,Oو 1ڕ$ت د,4 :ﯚ و )15ﯿ رد Sدا
1دا&ﯿ ت 4 Oر4O .ود ن و6 "$#م )15ﯿ ر و,وت ,"،هزﯾY
رۆ و"و و هر" خ وﯾ>3اﯾ د$ﯾ3ا ﯚ ﯚ ،1رد , $ت.
ورﯾ 3دv$ر هO $#1زﯾ ن ﯚڕش د$د .ز ﯾ 3ﯿ ` 6، 5ﯿ$#
واو ر $زو1و $ر ﯚ از )6ﯿ ,ر ز$#ڕۆﯾ او...$ه dوو زۆراﯾ
,رد 3ور &ڵ `زﯾ 6وه ﯾ O ،زرن زو1و $داﯚ ,ن ،م ر0
رج و ﯾ 3ﯿ داﯿ Yت ،و ،. $م ه ) ر$ﯾ ن د $ﯚﯾ ن ,ڵ ن(
6ﯿوڕاﯾ و 6ز و رد $ڕ 4 6ﯿ د$د 6 $و.Y 1
ﯿ ن و`ﯿ_ ﯿ ن ,4 Sﯚ رزاﯾ د$ت و "،و وﯿ ن $#ڕوا.
و Z " 1ﯾر 1ز$ب ه0 >ﯿ ﯾ را 6م ZﯿO -$ز,ﯿ ن
ﯾﯿ &ڵ و هو.
281
)uوا ﯾ , +ور.،ﯾ6 1م ﯾﯿ ﯚچ ,4ﯚ ڕۆژ ڕۆژ ز$#
و$زﯾ و ه,وت و و`9ﯿ ﯚ د1ﯿ د$و .هرهز ,ﯚ ر .$ر د $ردرا
ﯾ 7و د$د O ،ﯿ#,ا ڕ$زا ن ﯿ.را 1ﯿ3ﯾ pو1921 :زو1و$
6ﯿ& ab1ﯿaن # 6ا # ,5,راو ،ور 7ﯚرﯾﯿ 1922زو1و $ن ر
ڕﯾ>ر 76را ژا#ار ر ورز ڕووﯾ#ا و .ه وﯾ6 1و ڕ$زا ن .
6دﯾ Yوو,4 $ﯚ &ڵ ه ڕ $ن و0د ،و ن وۆ ر 4ن
د$ور$و)& 35ر& ن و د $در =ا ن `راخ `6 0رﯿ fڕوو ڕوو و6 .م
هو.و )5ﯾ و 6ﯚز دڕاوو ﯿ.را ر$ت دا,5د 6ان د$د$و$و
6زا 3د$د.
0ﯿ م ﯚڕ , 6ا،د$وت د$اﯾ &ڵ Oول و` 2را_ازا وڕ$وﯾ ن و
ر ن-ﯾ pر .$ر داﯾ,1 .ﯾ 1Xر$7وان و)و $از(
5+وﯾ ,ن داﯚﯿ ن $#دن ﯚرد 3ن ه د , 5ﯚ هو،و 1وار
ﯚ6 6 3ﯿ 1د$ورو)` 35ﯿ, 6 Yاو. )و) &.0 $#و 5+وﯾ ,ن و
وﯿ $ﯿ 3ن ه,4 35ﯚﯾ ن داﯚ د$د& .و) ,ﯿ 3ه ران-ﯾp
و هو ﯾ 3ژ ر$ﯾ زۆر رد و .رد $ن وuوﯾ ز $#زۆر ر,ر
زارﯾ ون ڕ$زا ن ﯾ ن هو ،و6ﯿ`aﯾ 6وﯚﯾ ن 73ڵ ﯾ ن ,4ﯚ
و.
.ﯾ #ه ر &$ﯾ وa>0غ دا و &ڵ "#ار $ﯚ و"
د>ﯚ د$ورو) 35ﯚ ن ،دv$ر 5 ,$و ڵ و #اره,وو ﯾ +ور
وa>0غ" ،و ود 3$و"د .و و هز $رو,O$و ت و) X,و
"ﯾ ,ن 6ﯿa3ح 6ﯿ ( ") 3ﯿ #واب ه دﯾ ن ر& ﯿ 1دا&ﯿﯾ ,د.
ﯾ #ه Sم 0ر$ﯾ ردار و &ڕاو$و ز د 3$ر ر دا&ت و200س
ر&ﯾ,ر $ن ر و ﯿ دا&ﯿد ﯿ #اواب ﯚ وێ ،ڕۆﯾ 6 .م ر $هﯚ س
و رز و 0و$ر ﯿ 9ز$ب رو،وه ,راjش &ﯿ ﯚﯾ ن )ﯿ ن
)ﯿ $و ه,4 .Yﯚ .ژو6ﯿ Yدا&ﯿد 6ﯿ ` Yه,و ڕۆژه ﯚ ن
&ﯚڕ )$د $ﯚ ز$#د.
د$و6 ان دوا هڵ و 7رت ه$#وڕا و رﯾ ,ﯚ دو $هز Sو 3ا
رو 1ه .3> #ر6 . $وت هز Sﯾ 3ه هزارس
و #$ﯚ .ﯚ ور &ﯚ ور ﯚ 2ور و$ڕێ وت .ﯚ 6وت
ڕ& ,ور $ور 4س ڕووﯾ#ا د$و#ا هز,4 $ﯚ زۆر راپ ,5ن .دواﯾ
و،هز $د$و دﯾ 4+ﯿ ن و$ر&و,4 ) 36 .$ﯚ رﯾ و >و ،و &و)
دژ " رﯾ)"Xﯾ(ﯾ ﯚ, ﯚﯾ ن د&$ڕاو.$ 0ﯚر0ﯚر ﯾnﯾ ﯚ
,4ﯚ6 14،وت د 3$ردا&ﯿا ،و ر ور ڕۆژ زد$هم رێ 2ﯾ ن
هز $د$و دا&ﯿا,4 -ﯚ و ڕ>را زن 6وا و رد 3رﯿ ون.
282
ﯚ ﯾ ,4ﯚ ,ﯚ ن و ڕا و$د $ه 1و20 $ل و ,ﯚو
6ﯿ_3ﯿ#ار )5و [ڕ و .ﯚ 6اق "و ،هﯿادار و 3ا داﯚ ﯾ #ه و :
4Oود رز و$د ،1 $م ﯾ #ه رز7$ﯾ ﯚ 6ان د3$
ه>.و ،و 4O :ود-ﯾ3 pر ,4ﯚ ر$ت ﯚڕ 1919 ﯚ
د 23 .دﯾ ن ﯚ رﯿ ڕۆﯾ ،م وp ﯿ دو& -ڵ و
)35ﯿا دۆزﯾو1924 .$ڕ$زا ن و"$#و م ﯾ ڵ و #,او $و وت 3
ﯾ،و ر 1ور6 و 7 Zود.
,4ﯚ ه ر 1925 ﯚ 6ان &ڕاو .$ﯾ ﯿ6 Yر ,ر ﯚ دا و،
وه 1.ڕ`$ﯿ،Qﯾ Zر ن و ،و و رد 1922 ",+ $م
2و $دﯾ ن رۆ ﯾ Zﯿ $و>&$و .ژو6ﯿ ,4 1926ﯚ 0ر,ﯿ ` 3ر,6 $
و ،و د$ﯾوﯾ 6زادﯾ ) 35و ,و$رد&$ت رێ زﯾ#1و ,و.$
د$و و3ﯿ م jر$زو jزوت ،و دﯾ ن داﯚ Zر ن رد$وام د.
6ﯚ 19263د $در,4 =ﯚ ) ﯾﯿز ڕادوو د$وا هو 0رﯾ,ﯿ 3ﯚ ﯚر,
, 6ا ﯾ ر&و و& .ڵ &زاد $د ) 3$ڕ&و$ڕ( و)ر&و$ڕ( ر، 1X,) $
و&ڵ Zﯾر هر ﯚ د 4 3$س ڕۆﯾ0 .ﯿ وو $ $هز $و ,ﯿ ن
ر ﯚ 6اق هت ،و Zر ن د$ورو) 35دﯾ 4+ن ﯾ 3,ارد,4 .ﯚ 6
ڕﯾ>راﯾ #Z ,ۆﯾ ﯚ Zر ن .5X0
,4ﯚ ه " 35و$اڕ و 0ر$ﯾ ڕادو =ﯾ31و6 .$اق ﯿا &ڵ ۆ 7ه و,7و
ه و ور $ﯚ وهرووا &ڵ رﯿ د& 3$ﯚڕﯾ1و $د-رﯿ و "$#
ر,د رد $ﯚ 6ﯚ ) 0 6هو 1928 .ر ن واد$ﯾ ن )#ا
7ر $#ر ه Z ,.ﯾر و S,زﯾ1 Sور 6ا )$#>ن ،و6و 6 Oم
واد$ﯾ ﯚ رﯿ "و .ران ڕ$وات و ,4ﯚ زﯾ1 Sور ه )$#د،
ر ﯾ ر 13و &ت6 1929 .و 7 Zود ،و ڕا 7ر 1ﯚ و و6
[6رد .ه S#1دواﯾ &ڕاو $ر زا ,Oو ت ﯚﯾ ن ﯚ دا و $و 6وﯾ ن .
6ﯚ ,4ﯚ ,و $ازو؟ ر ﯚﯾ ` د$د و رو 1هS#1
Zﯾر د$ور $ﯚ ﯚد$و ،$و ﯾﯿ ه,وت و و`9ﯿ &ڵ ﯾ #ه
رد 3رﯿ 6م 0ر$ﯾ ﯚ 6م 1 2ور & . 5ڵ 6م ه و $ﯚ "ون و
.0ﯚ ,ﯿ 3و ڕ>ر و$ﯾ `وڵ ,ت6 .و و ﯾ #ه ،هﯿt
ﯿ ن 4O :ود " و & Sﯿ Yڕ`$ﯿ> ,د$ت 1د$روا .ﯿ دواﯾ
,5,ﯚ و ,4ﯚ ه dوو ﯚ &ڵ 4O :ود &ﯚڕ .ڕ$وات چ
دا ﯚﯾ ﯾ ن ر ﯾ ﯿ وێ 410و $ﯿوڕا و 6 $وY 1
و$ر" و_ ت ،و +Zوم ﯿﯿ 6ﯚ `Oﯿbت دا ﯚﯾ ن ﯾ ن ر ﯾ هو ﯾ ن .
هر") #ﯿ و ,ه د &ﯚ vر ,و ڕۆژ رد 3ن 2ﯾ ن و ود$و $م
ﯿ ﯿ 6م &ﯚ vر+Z $وم ﯿﯿ .وز$ر & ت و"ﯾ ژGO
وﯾ,31د و $ﯿ 3ڕﯾ$دن ﯾ ن ج و) 3دا .ور و و>0غ)ڕ.$
283
1دﯾ(,رۆ Zﯾر ,Oو ت دا 6 .Yه >ه& $#1ڵ ﯿ
ڕ$دوو 6ان )5و و7ﯿ و،م دژوار " و& د$و ,و$ﯾ
،ﯚﯾ#ا و1د . 5$ڕوو ,4ﯚ " و داﯿ35ا رو Zﯾر
د$ڕوا ،و6وا رﯾ " و ڕZ$ﯿت $#ڕوا د$اﯾ ج و) 3و $#ن.
از ه dوو &ڵ) ( 6ن د$ور $ووﯿت و و>0غ،
) ﯾ 3 3رد،ﯿ 5ن د$دا ر ﯚ ازﯾ 6وه $#1ر,ر و$زﯾ و, O
6ور -ﯚ ﯾ )ﯾ Zﯿ$ﯾ-ا را >ر ر5ﯿ 1ن( و ر,ر واﯾ
و.
,4ﯚ $ 6ﯾ#ا و $رۆ Zﯾر Sﯾو7 3 " ،$ره .ﯚ ﯚ دو$
0ﯿ_1ازان و ر ڕ`$ﯿ> Sو$رد&$ت , .ن $دوو $د$
ﯚزد$هم > 3,و $ور$ﯾ Zﯾر هزﯾ ن ) 1X,و6 .م ر$ﯾ ﯚ ﯚ
دا س و ر و 1،ﯾ ر& 6واﯿ ن ),و0$ﯚش دو. ﯚ .ﯾ
د$ێ ,4 :Yﯚ 6و 0ر$ﯾ زۆرر$7وا 3د ،ه ﯚ رۆ & Z 35ﯾر
رد 6ز$ر ﯾ ڕۆژ 6وا دا .1م Zﯾ# O 1ا 6م 7ره Z .ﯾر 6و ﯚ
ﯚ Sوێ و 6و 6ﯿ ,ر 2واز دو6 .م ڕوو ه $و $د $و
0و و هز ، $دوا ,5ن ،و هروا 45 45ن و ڕو ر" و.
t1و 1وان و ڕﯾZ 5ﯿ&$ر دا و , 6او ر" و و.
و. 1ژ $و0ود و$دﯾ 1Xﯾﯿ و Zﯾر ،ر هودا ڕاڵ و )ﯚﯾ ن
5و ﯚ ر $ﯚﯾ ن ه>ز داز د$ن و 7.1دان- 5 ،ش د$ا
" و,>ﯾ .Yهرو $د$زاﯿZ Yﯿ # , 1918 1 $د$راو
دوژ 6 1ﯿ+.1ز $ن و,وت1920 .راو$رد Zﯿ $دﯾ& ,ور $و" >ون
ر& $ﯚران رار رﯾ ه $ن و O،ﯿ#,ا ژﯾ و$د $ه ت.
Xڕ $ن هﯚ و ڕﯾ>ر2،035 ,واز>ون.
) 1ردار (ردار ێ و 0داﯚ ر ) $ﯾﯿز G `1921
6رد$ن)ﯾ ن ردارڕ$ﯿ# و `ﯿ_ ڕ$ﯿ#ا3 &ڵ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن
رد( 3ر$ﯾﯿ ن دژ Zﯿ $و ، 1X,) &#$ﯿ ن &ڵ و،
ﯿ4545ﯾ ن هو6 .م ﯚﯿ رد $ﯿ ن رد$وا ﯿ ن هو ،و 10ﯾS
و &#$ﯾ ن د$رOق Zﯿ_ ،ڕ ن ،دو )ر>& $و6 .م 0ر$ﯾ
دز د)$ﯾ) 3ﯾ & 3و&ﯚ 1ﯿ ن وه وﯾ 1د 3$و&#$ﯿ ن هuون
&ﯾ>و .ردار ڕ$ﯿ #م 0ر$ﯾ ﯾ>ت ﯾ Sرۆ ن د0 3$ر$ﯾ
6م دزﯾداو jر$ز ,زۆر د $د#او6 ,"،م ﯿ 1زاﯿ Yو#$) b6
284
ان 6وو 1 -G Oو دوو ز د$د .ڕ$ﯿ #ا` 3ﯿ_ هﯚ
و&#$ﯿ ن 1ﯿ ن وارد 6م ر$ﯾ و. دۆ 3ﯾ & 1=ڵ
.ژ$ﯾ ﯾ> و،م ﯿ ن و `ﯿ_ ﯿ ن ﯚﯾ ن و$زﯾ و دۆ ,
)>3 $ و ,"،و" زۆزاﯾ ن ان و &#$ﯾ ن و Xڕ $ن و،
و&6رXڕ $ن &ڵ و&#$ﯿ ن ه و)ﯾ 4ن د$ون ڕ 7رات وان ز$#
د$ون،و 6ر oر= ﯾ 1ان رX $ﯚڕو 1ﯿ
ڕا 3و ، f .ﯿ ن د$ﯾ زا ` 4 Oﯿن &ڵ 6وان jر$ز $و
ن ﯚ 7د$د ،G Oهش ﯚ ر ڕ$ﯿ36 # د$ﯾ >jزG ` .1
`ﯿ_ د#ات ،و Oﯿ#ا 6و 6ر 6و ﯾ ر `ﯿ_ ﯿ ن #ا،و م د$و$
و&#$ﯿ ن 31ر6وﯾ ر35) $وڕا هش ﯚر 1ﯿ ن ,ن.
رۆ و ) &#$ﯾ ن ﯚ Xڕ $ن د-د 6 0$ﯚ ﯚ )ﯾ 3د$د ) د$ر
رﯾ ن و$د .$و ﯚﯾ ن ﯚ 313و .$م دا Xڕ $ﯿ ن د3$وردا
ر $ژڕﯾ>راﯾ 1ﯿ ن , ت .ه 1و 5 4 O 3 $ز$ر$
6ور و 6ﯚز )ﯾ#او م ڕوو ڕوو دا )1>5ﯿ Yد$د هﯾ ڕ ).5ﯿ د-
6و رۆ Xڕو 6 1ﯿ 1bع د ,O ",+و .Y
ڕ$زا ن-ﯾ pو$و 73ڵ رﯿ ﯾ ر واو 6ﯿ_3ﯿ#ار و #$رار
وت ڕﯾ$رێ ،و #وا"ون و ﯿ ،ﯚ .ﯾ " #و$ﯾ و "++ #
ﯚ .ﯾ ڕﯾ _>,ت6 .م ر $د3$ر ه 1ﯿوهﯚزو Zﯿ$و -ﯚ 6و$ﯿ 1ر-
ژ "و$د ڕا3و ﯚ ,Oو ت و دا) زوا Sﯾ زوا 7ر ،و Sو
ز 0ﯚراو0ﯚر)ر ،ردZ ،ڕ ،$ڕ ،و +و(0و#ا $وو ،و هروا ﯾ
,و ﯿ Guد f0و رگ ﯚ .رو د. X
ﯚڕ ,4ﯚ م ر$و $روت و هڕ $ڕا3و ﯚ ر$ت م هل و ر 0و،
م ڕ$زا ن ﯿو راێ داو هڕ$ﯾ )5وه 5,ﯚ .ﯾ Zﯿ$ﯾ
ر$ت 1X 6و راو ،$و ه.>ێ .ر $رﯾ ,ه f6 S#1و
,0 0دﯿ ن و $د$ر 0$ﯾ & .ﯾﯿ ن هو،ﯚ 4و " و ر5
Zﯿ $ر 4ن و ڕ 1X,)،هﯿز ,ﯿزا رور .ر 6د3$ودا ﯿY
از ﯚن و S :و$ر& Yﯾnﯾ دژ 6وﯾ- #ﯾ و 7زو و Zﯾر
و ),وڕداﯿ ن3،ﯿaح 6و `ڕاو & -Yو ر Y& 3ه Z S#1ﯾر
هزZ ،ﯿو وهزو ﯾ S nردان،ﯾ 6وا هوا ردارﯾ ن +داو &=
رۆ Zﯿ $داد$د.
285
ڕ$زا ن و$و ` 0رﯾ ر ﯚ ،ﯚ ) را 6 13را Z ," 0 6ﯿ$ﯾ
)3ﯿaح 0ش( هو ﯚ 4و دوا دا )5ﯾو 6ژاو $ڕ $ن ,"1923
.ژ $رو ر هز $ر$ورو ڕﯾ,و) ,ﯿزا دv$ر $و
را >رﯾ ر 7ﯿ >+ز & 6دارو 6 ،ﯿ ,ر Xڕ` $وڵ د 1924 .ﯚ رر $
و ر .$رون &ڵ رOﯿ وuو )ﯾ#ا و &ڕاو,4 $ﯚ و ﯿ#ا،هز,
6ر ﯿ$#ر و زﯾ Z Sﯾر د $ﯚد$و،$و ژ ر$ﯾ و هزا
و ﯿ#ا دژ ) ڕز& ر ),5ﯚ ,ﯿ ن و$ر&ﯿا.
! و " ڕا0 3ر$ﯾ ن ،زﯾ ,ﯾ 1ور و،هم ه ﯚ ران د$ڕ# $
b 6ﯚز3و ،$و هم 6ﯿ ,4د $د$رد2 : 1ﯾ دﯾ Z ,ﯾر ڕاز
&ڵ ﯿ1ﯿ 1هو$ﯿ Yﯿ 5ڕ1 O$ور 6وا د$ون و ﯚﯾ ن د&$ﯾ $#و
Y 6و 6ن ،و 2ﯾ دﯾ S ,د6 3$ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ) ﯾ ن ﯚ 6ان د6 ، 1ﯿ ,4
6و$ﯾ ن ران د$دا 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ر$ت د$ $ردا Sرو ر 6اﯿ ن
د$د , ن .د6 $ان jزوjر$ز ,زۆر #ر$ت 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن هو،و
ڕادوو 6م 2م ﯚ )ﯾ61907 1 4ﯿ+.ﯿز و ڕووﯿ د&$ڕاو .$د$و
6ان ﯾ>ت ر$ت ﯿ 6ﯿ 3+.1ن ڕاﯿ& 3ڵ Zﯾر ز$ﯿ Yو دوو دڵ
و ) ،داﯿ,4 pﯚ 1922 و ردار ڕ$ﯿ #دواﯾ و6،ﯿ ,ر راOت
و6،و ه S " $#1ﯾ 3ﯿ 1924ﯚ 0ﯿ دوnZ0 $ر 3ﯾ :
4Oود و"ﯾ ﯚ و ﯾو S& $ه 3دڵ 56ن د 6 .رﯿ fدان
رۆ Zﯿ$ﯾ دراو و& .ڵ 6م هل و ر 0ه $#1ﯾﯿﯿ &6ر 6ان د
`ت و 7ت د$وت ﯿ 1و4O : $ود ) ر #ات و ڕﯾ#>) .ا 6زاد
, ،ت).ﯚ( 6ور م ر 1ور ,ت و ﯚر& $ڵ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن
2ﯾ دﯾ ,ران دڵ p6و د$ﯾ #ﯚڕ و$ﯾ ﯿ4O :ود 6م ه و$
)#ا& $و رۆ د$ت و ﯾ, Yر و4O $ود دز $و 4Oود
رﯾا ژ ر,ر `رارداو&6 .$ر6م ردارا هﯚ ,ﯿ6 +اق ون،
هﯚ ,ﯿ6 +ﯿان-ﯾ pون 1927 .ران 6ﯿO #زوور4O :-ود و!$
د 3ر ﯾ دا وو $=ز) $#ﯾ#$ار ) 6ر ه >و.
رد( Oزوور ﯿ4O :ود ﯚ 6ﯿ 3+.1ن ڕاد$ﯾ ) 3ﯚ 13د$د.
ﯾ &ور1 $ور ﯚ" و$رز و .ﯚ"> ر ه وﯾ 1ن زۆر دو هﯚ
"`و &ڕ$و ﯿا 1ﯚ 6و 6 ,م Zﯿ $و ﯾ #ا د$ڕۆﯾ .Yم .
&ڵ وو,O $و ت 0ر$ﯾ ,ﯚ ﯾ pڕ و$ن ,ﯾ هرد
و ز ر ز و ج و) 3ر ه#ا6 .م ز& رﯾﯿ ﯾ د$ﯾ3ا ﯚS 7
و$ڕﯾ_ ت, 6 .اﯾ4 Yو )=د$رﯾ ن ونZ ` ) ،ﯿ $#ه و ه و 1ن ﯚ و$ڕا#
& و&ﯚ ﯿ ن و" رد` $دزێ ﯚ 3ن د$ه .Y
286
رار د$ﯾ =) 1920د$ر &ڵ د$وت 45ﯿ G5داو=) .د$رﯾ ن رد $
, 7ﯾﯿ ن رژ ر$ﯾ &ﯚ $#د$ورو) 35رد $ﯾ ن، 2واز ` 0رﯾ
و"$#و م هﯚﯾ Oرﯾ ,nهزوا ﯾ ن را >ر ﯚﯾ #ا و3) ،ودو1923 .
هز $دو رد3$ﯿ ن د $ردا&ت،و&ڵ رۆ Zﯾر #وﯿ=ﯾ ن
د$ر،و ﯾ و )) 4و $ج و ) & ( 3و &ﯚ )=د$رﯾ ﯿ ن ز$وت د،و1را
6وهﯚز$ﯾ ن & $#ن و 6و ,دا&ﯿﯾ ن دو و$د$ر ن .ژ ر$ﯾ رۆ ﯿ ن ﯚ
ﯿ را ,ر Sد $ردن1924 .د$وت Oوﯿ#ا
و$ر.ێ 6 ،ژ $ڕادوو-ش د$ا و ه 1914 د&$و-$و$ش دا و 6م
Z " $,7ﯾر دا ﯿ=) .د$رﯾ ن هر" #ج و) 3راﯾ ن و
` ,3و و ر` Zوڵ د م دا ج و) 3و, )$وو,+ ،چ ون"،
دا ﯿ1ﯿ5ﯿ ن & ن ڕ$ت د$و .$و ا ر ار $ﯿزام،ه ،Yم ﯿاز `وڵ
وﯿ1ﯿ ن ) .#د$وت ز 3ن وﯿ ن د 3$رو ر ,ﯿ ن و$رد$دا،و
ه و ه وﯾ 1ن ,ﯿ+و 4545ێ ر ه#ادا .ه وﯾ 1926 1هز $د$وﯿ ن
رد $و ڕاو ن ،و ر&ڕاو $ﯚ 6ﯿاق #&38ﯾ ن 6 1927 ،#رام و،
م 0 1928 ر,ﯿ3هﯚ ڕ 37$ر دد$ر د$وت S ،ﯚ ﯚ" ه 1
O 1929زر د$ون دوژ 1ﯾ ێ او.$
دوو [ر ره#ا ا 1ﯚ و .ﯾ ز2 .$ﯾ ن #jا ر$ت
هر ) dووO ,ز(دوو$م 6و ر ران ﯚ ﯚ ﯿوڕا داو :ران
6ﯿ ,ر وان ر .$ر &ڵ ﯚڕ .ڕ $ن ر 5) $د$رﯾ ن ون 0 6
هو O .ﯿ#,ا .ڕ $ن رد3$ﯿ ن دا&ﯿدو ،ران 6د Y X,) $و ا7ﯿbت &ڵ
زﯾ Sداوا رﯾ )=د$رﯾ ن و.
6ر ﯾ و 1ڕ $ڕ$زا ن " دا ﯿ Yه و ﯾnو`ﯿ+و هﯚزو ﯿ Zﯿ$ﯾ
و Z .ﯾر رد ڕ6 .$و & .ﯾﯿ ﯾ.و و ` bﯾ و 3ﯿ رﯾ ﯿ ن
و،م 6م ه و $ﯚ 6را `راغ ` 0ڕۆژ 6واﯾ وت ,ڕا3و ﯚ Oﯿ ب
د$ه .Yم " دا ﯿ) Yﯾ #$ا ﯾ و 6را و$زﯾ هو .و ره#ا ﯚڕش
و ﯿ 1و4O $ود دز $وnZ0ر ن 3ن هورا وردارڕ$ﯿ6 #رد2$
ڕ$وار ه و Sون د$اﯾ ره ان " اان[ ،رﯾ Sه ).p
ﯚ 4و 2 1925ر#6و ﯚ دو وڕاژوو رزﯾ Zﯾر د, 3$ﯚ ,ز$د،
ررا ﯚ 6 2م ﯾﯿ "و.
ران ه 6 35ﯿ ,ر Zﯾ $دﯾ ,ﯾ ن !$#ڕا& 1وان ﯿوڕا ).5ﯿ
`ﯿ1و 35& $ج و .ﯚ 4و S 1925-26 ،رﯿ ﯚ1 , 7ور
) 1X,و ،و وڕ$وﯾ ن &ڵ رۆ و" ﯚ رﯾ ,وو =ون ور
)=د$رﯾ ن و هرا ﯿ ن 6ڕﯿ ن #و دو ،و Zﯾر هز م 2 ﯾ ن،زۆر
زﯾ ` 6 Sو ﯿو ه .د 6م Zﯾر2 .$ﯾ دﯾ ! ,و " ران
287
ﯚﯾ ن " و ره#او ﯚد ﯿزا ﯿ ن و ﯚ >و و" و ﯾ ر ژﯾ ﯿ ن ﯚ
` ﯿ ن ﯚڕ.ان د7$ۆ.
ﯚ ﯾ د$ﯾ 1920د$وت 0و3ﯾ Yه .و ه 1ﯚ دا ﯿ" 1
Zﯾر،ه دv$ر1 $ور ،د,) $د6 .م ر) $ﯿ 3و هز6 ,ﯿ 1
واو و Sو$ر&.7 j ,3 Yﯿا و Z ,"،ﯾر 0ﯿ " 6
و$د$وت $#و 7 0،$ن ﯾ ن Zر دﯾ6 ,ور و1ﯿ ن د$دا .ان
1934-1927ان هز $د$و و Zﯾر هورا ن و رﯾان و,,و) ,1ﯾ) 3ﯾ3
ڕووﯾ#ا،د$وﯾ#ا د$وت 6ﯿ ,ر 3د6 .و هزا &ڵ )=د$رﯾ ن و رﯾاﯿ ن
وه ورا ﯿ ن د.0$ﯿ Yواو 6و دﯾ fﯾ ن د6 Y&$ﯿ#9ام د$دن .واﯾ،
ڕووداو ,و$و 6ﯚ هﯚ 6وOوت ) `ﯿ +و" )
ﯚ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن > ت 1931 .ﯚ"و ز ﯾ 3ﯿ 6م ﯿ , 3را
, 6ا،ﯿ ,ه .ن و #,او$و )،و ،ر ﯿزا ه 6و
ﯾ_ﯿا ﯾ $#ا ۆن د$ﯾ 6 .Y3,م ڕا)ﯚر 6و ڕووداوﯾ ن S5و ز$ﯾ1
ۆڤ زﯾ#1و د$د$و& $ﯿاو$ﯾ ن د$رد رد $ن رد 3رﯿ رزارو
ز ن و.
زو Gو زۆردار ر$ت رۆ ,+چ ر د3$ور ڕۆژ و,4 .ﯚ 1929
و"و،$ازا Zر ن)ﯚڕ nZ0ر o1)( j 6ڵ دواﯾ هل و ر & ,0و
دو) 6 .از 6 ,ﯾ( و رۆ $ 1931ﯾ & و زﯾ#1ا
و>0خ د .ه ﯾ #ه -ش " و)ﯚﯿ ن د،هر" .0 #ﯾﯿ &ڵ ,4ﯚ
ر ,دو ڕ$زا ) ﯚش 6 .و 1928داوا 6ان 7ر #ار ڕ$وا#ز
و2$او ڕ$وات 135X.ڕ$زا ،ﯚ وو =ر$ت و ,داوا و$
د$د ،د$ورو)1 35ور ر&و$رو ﯚ ران "وو،م ران زﯾ#1ا ا،و دواﯾ
4 1932وم و.
" د Zﯾ &ڵ ه .و هﯿ 1ن و ددا دﯾ ,ڕ$زا ،د$ﯾوﯾ ++
,++ه و ,و ه وﯿ& 6 Guﯚڕ ,ت ،دژوار )3د 1928 .ر ` 0
_+6ن وگ و 6ﯿو ، j 6ﯾ خ ا f0 .و ر& ه و ,ﯾ>ت و )ه+و-ﯾ p
ن 1929ڕ .$زۆر + $ﯚو>& $و،هﯚ وڕ$ﯾ و ڕ$زاﯾﯿ زۆرو .ﯚ 4و،
و .ڕ $ن ﯚ رد3$ﯿ ن هش دو ) د& ﯿ ن ڕ د$ر)ڕا.#
Zﯾر &ڵ ر ز&1ﯿ2 pوا Zﯾر ﯚ ` زا د$د دژاﯾﯿ ن د$ر،و 6م
0ر$ﯾ ڕازﯾ> ` ,وو .$ﯚ 4و 1937،دوازد ` $زاخ ﯚ ر ز& Yﯚ
&" ,#وون ژراون .دوو ڵ دواﯾ Zﯾر رد $ڕ 1 $ر ز&ﯿ و
" دا ﯿ Yو )ﯚﯿ f0 1ور& 6ﯚڕو) ﯾ ،ڕا)ڕﯾ .Yهﯚﯾ دﯾ ,ڕ$زاﯾت ،ﯿ زوان
288
و ) ،و ز رد 1924ر ` _ ن و دواﯾ), 6او &(35
ﯾ خ و `د $د.
# 6ا ،ڕ$زا ،رار 6ان د. `) 3$ﯿ( Zﯾرد و Oو دا
ز Zﯿ$ﯾ وان ور .ه>0 1941 35ور وازه 1ن 3ت
>و وuو زۆر م ر$ش روو د$و .د$ﯾ 1930ڕ$ﯾ زورۆ ز,$
&ر"و ردا#ا .ژ ر$ﯾ رد زۆر + $رد 3ن >0ور &ز1و $د،ﯚ
4و20 ،ﯿ ور دوور 3و،$م هﯚﯾ ر 6ڕ 6ان ﯚ
).5ﯿ ه 1ﯚڕ.ان )& 6ﯾ#اغ( و" و دو هﯿ ن دو >&،$غ ﯾ ن
5ﯚ 6ﯿnه ن و ه دان و ﯾزد& ،زراو$و ،و .0وان &و) ر ز
035 د .م ه .و6 ,وه و هﯚ ر ژ ر$ﯾ 2و $ن "ﯿ ه.ڕ.Y
& Sرۆ Zﯾر ران ز#1ا ون S ،و ز Sوا ز$وت و د3$
ردا&ﯿاو , , ،دﯾ,ﯿ ن # 3و و 0ﯿ وێ ,1دﯾ ،,دوور
و" Zﯿ و داﯾ Sوﯾ ن ,ﯿ ن داو و >0ورﯾ ن 4و $و 1ن
دون .ژ ر$ﯾ 1" j 6دووهم ر56ﯿ ن ﯚ دور د$دن هرزﯾ#1ان
داون ،م ه ﯚ ﯾ 1936رۆ ن ه 35د$ﯾ 3ا رﯿ fد#$ارا
و"ﯾ 6زاد Sو$ر&ن .زور رو ردا 76را 6ڕش 6ر رۆ
Zﯾرﯾ ن و $د&$ت S& ،هﯚ & $#و زو Gوزۆر و & $ش دﯾ ر
ون.
و .0ﯾ ن 6ﯿ_3ﯿ#ار ,Oو ت دژاﯾ و ﯿ nو ،ڕ$زا ،ڕا 3ﯾ ارو ,1
Zﯾر و$و [ر Sرا >ر ووو $هزر ,5و و$رزا ﯾ
5ﯿ Yو )ﯾ& #$ڵ ,+ن و 7ﯚ ﯾﯿ ن د $و1وو ر ور ه35و.$
و$ﯿ6 +ﯿ#ار) )$ﯚ j 6(S+و"ﯾ د.$رم د ز$وﯾوزار ه و
)`ﯿ(+ﯾ و ﯚﯾ ن )ﯚ ن& .ز1و $زۆر + $و ز$وت د & وو &ﯚل و ڕو
ت و ).5ﯿ زۆزان و 6ران ر$ﯾ زۆر ر )ﯾ ون و ژﯾ Zﯾر
هو، .0 .دواڕۆژو 6 6ور #ﯾ pﯿ ﯚ Zﯾر ﯾ ر
هژار>ون ,و ﯚ 6ور وت-ﯾ 5دواو $و :داﯿ Yد ارد $و" &ڵ
! و " ﯾ زۆر ڕوو ڕوو و S& .ر` $راخ ` 0رد 3ن ﯚ داﯿY
د &ﯚ 6ﯿ3-ﯿ ج و )36 5ور رد 3ن ون.
ﯚ ﯾ د$ﯾ 6 1930ﯿ #رد $ن ,+چ ون .ردا Sڕ$زا ن 1936
رد 3د ز ,u& # ,ﯚ j 6 Sهﯿ ، 1ﯚ $ردان
ﯿ ت ﯚﯾ ن [ رزن ،و ` ز ﯾ 3ﯿ 6 ،وا م ه) 5X0 3دواڕۆژS
6ان ه وڕ5 "$ﯿ 6 1زاد و jور ),5ﯿ pد $ت 0ﯚر` ,ت ه1ر،
ﯾخ و ڕ 6 o$و$ر(.$و هر Oڵ S ،ڕ$زا 3 1941وازه ، 1ﯚ ر و
289
6و ب و )ﯿا ﯚﯾ ن &ڕاو2j ،$م ﯾ 3ﯿ ن دور $ﯚ ﯚ دو, ،$ﯚ
رﯾ3ﯿ ن د,) $د$و .م 6م 0ر$ﯾ )ﯾ ) #$ژ $دﯾ ,هﯾ.
م $دا 6اق و 6ان و رﯿ م & 6ﯾ Y35ﯚ !$#د ڕازﯾﯿ
رد،ه و ر 3ﯾ ،ﯿ وێ و5) $و ﯚ و$دﯾ 1Xر 56ﯚ
ﯾ،3رد $داﯿ35و و ﯚﯾ ن Sو$ر&ن)1937 .ﯾ S 4ﯚ,
ڕ$زا 6#Z)،د( 6ﯿ4زاا ) ،و$ڕۆ و2،ﯾ 6ﯿ4زادوو1،ور $
و0ودﯾ ن 7ڕ و د3$ر ون ڕڕ0 4$ا 0ﯿ 1ر $ر" و.ن.
واژو6 -م )ﯾ 4و 6ﯿ ,ر ان 6م د$و ﯚ رد $ن ,3ﯚش ود رد و.
:~ 1
ﯾ 3ﯿ >ﯿ :$#5531 ،ﯾ4Z .و ،ه 248وزارت ر 4،0ر$ه ،1225 ،1224
ر 4،0ر$ه ،4182 ،4147 ،3858 ،1400 ،1331 ،1278 ،1246 ،1226ه 371و$زارت
،7808 ،7807 ،7806 ،7805 ،7803 ،7802 ،7781 ،6442 ،6434 ،6348 ،6347 ،5076 ،4930
،10833 ،10158 ،10124 ،10098 ،10097 ،9018 ،9010 ،9009 ،7844 ،7835 ،7827 ،7826
،13781 ،13760 ،13027 ،12291 ،12288 ،12265 ،12264 ،11491 ،11484 ،10842 ،10841
ر7،112/416 0ر #ه ،23261 ،20037 ،18987 ،17915 ،17912 ،16076 ،16063وزارت
.2/21/732
ا 1د ر 4ﯾ 3ﯿ :$#531 ،د 3ن وده ،دراﯾر
~ 1در 0دوم:
ﯾ دداX3
290
اﯾا در j n£ .#135 1902ر6ﯿ dدا$ه را #>Zوﯾ و در f3` 1906ر .##
9` -3ﯿ ,4ڕا #Xﯾ #د >Z #رت د #از ادرش4O6،د .10 ،ﯾ
)وا د ،وﯿز )ان ﯿ4ر،ﯾ ,از - Xﯿ! د _ ,4درا 37د $د ،و#9
4Zن ) #4-ﯾ À_ . ) xا ﯿا را ا Q+jادر و 4Zﯾ )79 ,4 GZ
د$ا-4 .#اﯾ Yا -د رد 4Oﯾ >ﯾز وا`~ .#ا م و bم 4Oﯾ # $#11ر+9 3م
-5دﯾ 4+ن را& ،7ﯚ را jرت د ،و دم ﯿ.
-6 ذر `a5`$ق 3,ن)وا`~ در 4ل jب دﯾ 4+ن( را` Z f3م د.
وزارت ر&،1225/2480زارش رخ 14ژو6ﯿ+n)1919 ¤ﯿ (dﯿ ﯿ tدر رة را در ¤b£1
-7ه ,4 Gوه Gﯿ :ط ﯿ4- :د ور p ار ﯿ.
n120-8در ﯿ#ان ورزﯾ d) ,4 .##از ,از+ﯿ 4ﯿ دﯾ#ارد.
-9وزارت ر ¤ ،6347 /371 0رخ 26اوت Y230،##35 !10دﯾbn .د ﯾ اﯿ .##
-10وزارت 4ﯿ Zﯾ 3ﯿ درZاق وزﯾ 493ات.
ر ¤ 6347 /3710رخ 20ژو6ﯿ 1921 ¤د3ﯿ را 7ﯿ ل راﯿ ا7ﯿ ل
+ﯿ 4ﯿ1$ . .ﯿ #ه1u4ﯿ ¤ Yرخ 21ا)1921 >3و 4 (G6 4°ﯿ Zوزﯾ 493ات.
1$ .-11ﯿ)¤ #د ( ) n£دران ﯾ0،$#1ﯿ,4ﯚ را ا Y35اﯿان
در وa>0غ ذ :#1و¯ ا رت در $#وزاد $#د 19)#در ( X !10 ¢اﯾ` Yل
ر ¤ 7781/3710د ) ) n£ش#>Z،ا9زﯾز، دﯾ .ده .1ﯿ ،#وزارت
-12دار رﯿ0 # +ﯿ 4ﯿ ،رخ 12د > .1921
دZﯾ ﯚد _ 1دا ﯾ#از )ﯿ X15د 4- ,4د ن ر ﯿ .# $#روX
در1 ,O1917را داررﯿ) #ﯿ X15د د$د4- p > 1 .#د ن #د .ﯾ#
-13وزارت ر/371 0 ﯚددار 4-د ن ازرﯾ#ن # ¹Zو ﯚد 5رد.
4ﯿ.($ 5 ) Z ون [1921> 3 24 رخ ¤ 6347
ن &ﯿaن 6-14م هز $رد،ڕا3ﯿ#ا & 1921ڵ "ﯾ ,ﯿ ﯿS" 3
ه و ر د$د .ر) 6م ژ ر $ﯚ`ر ن ﯾ Sرۆ و" 5و6 .و
وa>0خ،ه $و.$ ,5,ن دواﯾ وهز$ ژرا، ﯚ ﯚ
-15هردوو دۆ3ﯿ ن د$وت دا هو Z .ر ن و 0ڕﯾز هو،م ,4ﯚ )35ﯿا
ﯚ د3$و$دا ,4ﯚ `وڵ دو. و$زﯾ ر& Sو$ر&و ،ﯚ ﯚ
Z1925ر ن ﯚ ورز Y5X.ا .م 6و "و .دوورﯿ 6و ! د
د$ﯿ ,4ﯚ ودۆ 3و ران و .هر Oل ,4 6ﯚ و هز $د$و دو
O-16ن )ور )2ڕ6 $و 6و $د $رد.
#ا,0او$و+ $ﯿ5دو ،$ﯿ ﯿ Gوز ن)2،ڕ `.260 $و& Y Y6ﯚ vر,ﯿp
4ر.36$ ،399 )2ڕ $ رد( Zﯾر (1340 )رد و
>6 Z1918-17ر ن)ردار `دڕ$ت( ﯚ 4Zهت6 .ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ` G
ن)ردار (ﯾ ن و ر #j3ا ڕا&>و .د$ﯾ زا دژاﯾ 1ﯿ ن )ﯾ#او
زو Gوزۆر ڕوو ,"،ﯚ ﯾ د$ت دv$ر & 6دارون ` Gن ﯾ ن
و رۆ & 35ﯚ و"&ڕا$#و>6 Z .$ر وا ﯿ و و Oن
291
ن) 2رز7$ر( ران زﯾ#1ا ون،م د3$ر Oن ڕ 37$ر 61922زادان.
ن، ن و م ﯾ ر$ت ازا Z،س -18هر" #رۆ ﯾ+ nﯿ 4ن
دادڕ. ﯚ )ﯿa ,Oو ت وﯾ ر و، رOت و 5
S. -19دواﯾ 6م 4 Oواز ه . 1ز ﯾ 3ﯿ Xڕ6 $ﯿ 1bع د ﯚﯾ ن
0ر$ﯾ ن دوور)$رز,ن 6 .ز 6و 6را 1ور 6ﯿاق [ رزر
و 6را و)5ﯿﯾ . `ﯿ Yﯚ ر 5 وڕ .ودا&ر
6-20ﯚر $زو Gوزۆرﯾ 5) ﯿ 1ون .ﯚ 4و 1924،زﯾ20 ,رۆ Zﯿ$
ڕ،ژ ر$ﯾ b 6ﯿ >ون ،و&و) Sد$وﯿ ن )35ﯿا د$د،د1ﯿ دن و دارد
`ر 35) S 6و 7ر $#ر ﯿزا و" ﯚر دو Y35X. ،ﯚ وو =ا ،هر
&ﯾ و"،رﯾ ن &ﯚش $#6ر &ﯚش و ﯚ ه دان ردو وێ ﯚ " و,د Sداﯾ ن
-21وزار د$ر$و ،16076/371 $د37$ر ڕووداو ڕۆژا و.
Z-22ر ن ڕ ﯾز ، 5رس .1932
ن ،ڕا)ﯚر #او د$ﯾو nZ0رu، j 6ﯿ )ﯿ aد$ژ S1و و رﯿ
6ﯿb5ﯿ .ﯚ & 6دار 6ﯿ#9ا ) ` و( دﯾ,O ,و ت،وا 1ﯿ 1اهﯿ4ﯿ ن
-23و$زار $د$رو/371 $ ژZﯿ1ا 6ﯿان دوو 6ﯿab1ب )2ڕ.151-150 $
¤ 20037رخ 18ا >ر 1936اور Xرت و$زﯾ)ورز(.
) ژ ،11
ر: $
ه 3و$ﯾ ر ` 1و ﯿﯿت ﯾ ﯿ 0 Yر 6ان ڕﯾ .ﯚا#ن و 137 6
و$د $ه 0Z، 1ﯾ 6 Qﯚ .رد 2واز ﯚ .رد و6 اق و
رﯿ و6 .م ﯾﯿ د$ت )ﯾ#او ڕ دوو $دﯿ &و هل و ر,0
6وه ) 1X,د$وﯾ#ا 6م هزر$ا ڕﯾ 5ژوات,O .و 6ان ڕ$وا ر" و
ﯚ ر ه د # ,5,و ﯚ ر S $و$ر)، uم ڕا3ﯿ#ا [ررو1
ه د .0 ،ﯚا #ﯿ ﯿ Gر` 1و ﯿﯿت`" ،ر7 $ره.
`ﯿ+و ﯾnﯾ و هروا ر رد زاڵ و.
292
ڕﯾ .ﯚ 2ه د
& ,ڕاو= $وو رد )6 .1#,م ڕ دوو $دﯿ &،هرو $ڕ 6وڵ،
0ر$ﯾ ,هﯚ د ڕ $و .ﯾ 3ﯿ و ﯾﯿ 7ﯿت 6و 1941
ڕۆژ 6وا 6اﯿ ن د $ردا&ت ،وڕ$زا 4 6 -ﯿ ازﯾ ن >0ور ه 1ار
ر ) 3ﯾ و 0ه6 ﯿان د ،و -د ڕ$زا ﯚڕ 6وﯾ ن ر 3
3ت داﯿ .# 5و #$و" دا&ﯿاو ﯾ 3ﯿ ﯿوڕا داو رۆژه
6ا` داﯚ ,ت 5و .ڕوو ن زۆر 6ز$ر ﯾ ڕۆژهت و ڕۆژ 6و ه
ور1 S ،ﯚ ﯚ ه د و$د، ,$دا&ﯿد .دv$ر ه,وو ان ه د و `ز
"ار" GO $و , Yر وڕ$و،م د$ر$و " $و$د ڕا3و ﯚ 6و و ،و
&ﯚڕ GO )$و , Yر ﯾ 3ﯿ و" ه,وو ور ،1د$ر$و3 $ۆ
ر,ر هز $د$و6 ان و &ڵ ا7ﯿ6 bﯿ+.1ﯿز $ن #>وو.$
6م) #>ڵ( 545 .0هز $و"ﯾ و د$و2 واز 6ان و ،هل و
ر) 0ﯾ 3ﯚ ),O 1X,و د و 3ر د$ڕ.# $
ﯾ.و $ن هر ﯾ ﯿ.را و 6ﯿ `aﯾ>ت ﯚﯾ ن هو :وڕ$و د$ﯾوﯾ
2ﯾ ن هز $ﯚﯾ ن 6ز$ر ﯾ ن [ رزنO ،ز د$د رد $ن زۆر رﯾ,
رو ر ﯚﯾ ن Yو " 3وﯾ ن د 3$ران .م 6م 6ﯿ`aﯾ ڕ p$د
ت و 1رد $ن ﯚ ه 1د داوا ازﯾ 6وه #,اوO $ز $#وو6-$م
0ر$ﯾ ا ڕووﯾ#ا.
ﯾ 3ﯿ ه dوو0 ,ﯿ واز و$ر&ت6 .و .ژ,O $و ت ڕ Zﯾر
& 6دارو0 ،ﯿ )1ور ڕۆژ 6وا( ه#1و 3ن YاX1ﯾ-Yش م ر$و6 $ز و,
ر$7وا هو$# ,3 .وﯾ 6و Zﯾر رد ق ه وو6 ان
ه#>ات و ﯿ S4uد 3ر ﯾ ن ر ﯚﯾ ڕا& .1وا 3ﯿزا ﯾ 3ﯿ
د 3ر و"ﯾ و$د$ ران د$ﯾ.ت)&6ر رد6 $ان داﯚ 46
6،Y1و ت Zڕ $ز 3ن -و ا د$زا چ&...و) دﯾ...,ه و د$ﯾ Xوێ (.ه ان
را6 ,3 3وه ر ,bر $ت ه1ر ﯚ Zﯾر 6اق و و $ازا
&$ن و 6ژاوا" +ﯿ 4ﯿ و رو د$و .و 6م،ﯾ 3ﯿ م ش ش & 6دارو
رﯿ ،و$ر"ر ن 4 6ﯿ ،زۆر هو ﯾ.و $ن ،رد $ن
د 3ر د و د.رم و)36 5ور,ن و 6م 0ر$ﯾ هﯚ 6را 6وزاع
ورد 3رﯿش ﯚ ﯚڕش و _ f`$و د#ات.
ر 6ﯾ 3ﯿ د$ﯾوﯾ 6ﯿ_3ﯿ#ار و ﯿ6 3ان و ﯿ 4uهو ،م 6زاد
#وﯿ= ڕ$زا [،رزدر،و را ﯿ-ت د و ڕا[ رد داوا ر ر Zرد $ن
, 0 0ت ،و6و ,رۆ Zﯾر زوت او$ن 6وا .
,ﯾ 3Zرﯾ ن د $داﯾ وﯿ ن داو ،$و Z ,ﯾر ازﯾ ر ﯾ
5ﯿ1ﯿ Yﯾ ر #ا و دام ﯚچ وﯚ"> ر ت ،هﯚ 6را و )5ﯿﯾ ) 1,ه 1ر&
293
6ران و زۆزاﯿ ن ت ،و 6و 76رو و$ن )+و) ﯾ د$ﯾ ڕادو د$
ﯚﯾ ن O ,زو 0ن و$ر&و ` ) $ون ﯿ ن [3uو$و.
د$رﯾ x 1و -ﯿ> ﯾ 3ﯿ رد $ن ه >ر6 ,ﯿ ,ر ش و ،م ، 6
ز .$ﯿ ران و$ڕ ._و .0ﯾ ﯾ.و $ن ڕاﯾ &$#ﯾ #ڕﯾ .
د4ا و دژ دﯾ 3,ﯚڕ و ﯚ ر& د$ت را >ر د#$ار و دژ واو
هزرو #,او $راپ و#وﯿ= ت د$ن و د ،Y.10$ر 6ﯚ Sران
ن ون #,او6 $م ر $ﯾ و 6ان ﯚ رڕو Z 1ﯿت &ر و
) +ا£اﯾ p) S+ (nهو ،د&$ڕ3و .$ڕا3ﯿ#ا هر ﯾ ﯿO Yوو
6و وازه 1ڕ$زا 3ت 6ﯚز وت ر ه#ا .م 5) S
6زر $ﯾ ڕۆژ 6وا د,) 3$د ،ڕوو ن ).5ﯿﯾ ن ه 1هز6 $ﯿان ﯚ و"د.
,ﯿ6 pﯿ ز$ﯾ ن د$دا 6،ڕ$وات م ﯿو ﯚ"و و &ڵ ه .و
ه 0 1م )ﯾ6 3م هزا ،ﯿزار " ,ه.Y13#
ورﯾ 3و$زع 3و ،م و 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ﯚ ﯚ [ر Sو .ران
م )35ﯿاﯿ 6ﯿ+.ﯿزﯾ ن GO 5 #>و , Yر د$و و#$
د$د )5از د$د،م Zﯾ# O 1ا ه$#) 3د 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ه
" و$اڕد$ن د$وت &ڵ ﯚ" Z Sﯾر a Oو 0ﯿ " د3$وا
[ ڕوو روو " ، .0 .و)ﯚ #10 17 6و ﯿ xﯿnاو`O،ﯿ bو
6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و " و),و Yو واﯿ6 1م 6ران ,و 6وان
ﯿ و" ڕﯾ$د ،Y$ﯾ ر 6ﯿ_3ﯿ#ارو ,O -GOو ت و .و 6م6،م
` 6ﯿ$#ﯾ زار م رد$وام و رد $ن و0د هو هر Oڵ واﯾ،
6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و$ڕا &ڕان و ه 1د و 6ر$زوﯾ ن ﯾ ر د$ر .Yژ ر$ﯾ
ڕ>را و"ﯾ و Zﯿ$ﯾ &ڵ 6وان )ﯾ#$ﯾ ن &ت.
ران ڕاد$ﯾ ﯿ.را 0ﯿ وو $رد 3ن و Oز ).5ﯿ وێ و 4ﯿﯿ,
د$و ا >ر 1941ﯚ وێ رد6 .م 4ﯿﯿ ه د ه S#1رۆ و"ﯾ
د$ور ﯾ #ﯚد$و $و وا واد$دا هر ت `وڵ ,ن د$ز& ڕﯾ$ر د$وت
ﯚ و" .ڕ3و ،$د$وت ڕ1 $ﯾ ﯿﯿ "#ار Yو f0و ر& رد رن
و [ﯚ 6 .Yز )$#رو $و :و 3 $و" ڕ$زا م 2و6 $م ,هم
"#ارون و هم f0و ر& ردﯾ ن رد$د .ر 6 6م )15ﯿ ر $ڕ$ت ا.
رۆ Zﯾر ازﯾ ر 6ون ڕ و$ر&1و , $ز$وت اوﯾ ن و و
&ﯾ 3.1و$ر&1 1ر $ﯿ ن د$م و د$ز& د$و ران 43 ،واو وان #ر.
! دواﯾ ژو6ﯿ4 1942 Yﯿﯿ Sﯚ " و)#ا # 5و , $ﯾ , ه
رد $ن و ه=>ارد #5ارا و"ﯾ 0ﯿ 76را 6ڕش ) X,ت-ڕ.$
زوور 6رد 3$و"ﯾ ,و" -Yم $دا ر و$
294
ﯾ.و $ن 6و هﯾ ن ﯚ 6 $را و 6ﯾ ,5ز. ` $ﯿن ،رۆ
Zﯾر ڕز& ر ! و " و و ﯿ= ڕ$زا ﯾ ﯾ رﯾ .ت و$زﯾ ر
,Oو ڕ$زا ﯾ .ڕ11و-،$ﯾ ن Z-ﯾر ر ه 1هز6 $ڕش ﯚ
ور ،دﯾ ن رﯾ ن ن د و & 6ﯾ ن >رداو .ﯚ& ﯾ زۆر " و `
ر زا هو ) 6ﯿان 40و ه.ت و "ﯿ ه.ڕان .ور،ﯾ 1
و Z، 5ﯾر د$ور$و) ،5ا 5) & 6ﯿﯾ ن دv$ر $دﯾ Xت ه,د و د3$ﯿ ن
S ﯾ ن هش ﯚ &) $#دوژ (Yد .ﯚ ﯾ ڵ رد $د$د ،ه
ورز f0 ،ور& رد #, Oا ﯚ` ره ) ) 1ﯚ " 3ون،
` ر ورز) ،ﯾ ﯾ ن د$دو )ﯚزﯾ ن د7$ۆ.
ور ،ه ت و"ﯚ و )ﯾ 6 #$ز$رﯾ ن &ڵ رد $ن و ﯿ-ﯿ ن ` ,ﯿ1و$
ژاﯾ & 1942و) Sردان و 6ر ﯿ ن و 6ﯚڕﯾ ن Oﯿز, داو.
و) 6زاد(ﯾ ن ) 6 $#& ، 1X,ز$ر 5ﯿ Yرﯾ Sو 6 . .ورﯾ f
ه .و ه,O 1و ت "#,ارد 6واﯾ 9ز$ب 6ﯚز و ) Z 5ﯾر
رێ د,) 3$د .ز2000 $#و$رز ﯿ ن ه Z .Yﯾر" 6 Sرام
وو $د$وت دد$ر هز ژا#ار ر دv$ر $ان ﯚ و ه د
ڕ$زاﯾ د$ر.
-------------------------------------------------------------
>ﯿ -1 :1رد 3ن ،رد $ڕ$زا ،هﯿ tم 76ر6 $ڕ #5ارﯾ ن
7ر #ار داد $ن-2 .دوا ﯚ > ردو ر و$زﯾت u,و ،زﯾ#1ا 6زاد و
زار ن ن د و& 6دا .رد $ن م 0ر$ﯾ د3$ﯿ ن و.م O-3ڕ$ﯿ #ن ر &$
ڕ$ر وه داﯾ4زر ،1ر 6و دﯿ &ﯾ6 pو 4 Oو -G O .
ن و 1916 د3$ور 6ﯿ>اهﯿ+3 Gﯿ 7ر $#ر -د ڕ ﯾd
` nرﯾ 6ڕ 4Zﯚ )ﯾ& #$ڵ روو ن &ڵ ﯿ6 xدﯾY
` 4 Oز و 4-د Oﯿ Yن ردار -G Oﯚ ن 6ﯿ#9ام ا.م
295
هو ) $ﯾﯿز O 1943ڕ$ﯿ #ن ر $هر0ﯚر) $ﯾ#$ﯾ &ڵ ران ڕ$ت
د$د` ،و د Oزر $و$و رد ,3$و" ر ,ت ،م هر و6 $ﯚر Xت ز
6ﯿ+.1ﯿز ڕا)ﯚر دا)&6ر هر م و دوو 2ﯾ )د$و6 ان ﯾ ن Oڕ$ﯿ #ن(
دوور1ﯿ ر oڕاﯿ35و 3روو ﯚﯾ#ا ﯿ 1اﯾ ) .ز وو $م )ﯾ#$ﯾ
Sودوو د د$د (.دواﯾ ﯾ 6 1944م " ر& داز4O .ود
6ﯚ,O 1941 3و رﯾان دااو O .ڕ$ﯿ #ن &ڵ و ا7ﯿ
و ،وﯚ و 2$و ,Oو ت ،ه ﯚ ر رﯾان د،هز6 $ان 6ﯿ ,ر
4Oود ن ه Yو Oڕ$ﯿ #ﯿ ن ﯚ 6اق ڕاو ،م Oڕ$ﯿ #ن ر هY
ﯚ6اق زﯾ ,ه و 1000رۆ"& 6 ,دا .هز $د$وS
0ر$ﯾ Oڕ$ﯿ #ن وو $ﯚ 4O 2ود ن &ڕاو6 $وﯾ5ﯿ ن ﯚ 6اق
رد$دوو و 6وا 6و دﯾﯾ ن د.
ه ژو6ﯿ 1942 ¤ران د$و $ه و رۆ Zﯾر رد زﯾ#1ان
6زادد،و 3و 6وان ,Oو ڕ$زا ،زو4ﯿ ن ,او `ر$ﯚ,ﯾ1و O ،$ﯿ#,ا
6م `ر$ﯚﯾ ﯾ ن ﯚ S,و واﯿ ن # 36و وﯾ ن هﯚ و$زﯾ و ه,وت و ن
وو Sو د3$ﯿ ن داو" .ۆ Zس ` دﯾ ن ،و $داود Xڕ
ﯿ 5ن د$دات j 6ن "+ﯚن &ڵ هل و رج و 6وزا SZڕ$زا ,)،ﯿ 1Xو وﯾ ن
)>.و .دواﯾ د داود ن , 1912ﯚ ن و رر $ر .0و ان
ڕ+ $ﯿ 4ن و و Z $س)ازا +ﯿ 4ن( هﯾ و .هردوو 2و` $ﯾ>ن
6ز ون ون ،م ﯿ 4ن )35ﯿا د$هز هو ،و ..0م ,ازا
هو ،ﯾ و ه,وت و و`9ﯿ X 2ڕ $ن 2وازد$د.
Zس و$و دوژ 5) 1و ، 5ژﯾ د$د،و وێ د 3$ردا ر
داد$د+ S .ﯿ 4ن 1922ڕﯾ 1 ,ﯾ داﯚژرا Z ،س ﯚ وان
،#م زۆرﯾ Yرهم م 0ر$ﯾ ﯿ> و و ,"،و 6ﯿ _+ن و ﯾS
&ور$ﯾ Yو$ن & ,ور& $ﯚڕدرا.
>ﯿ-1 1دواﯾ Zﯿ Sو هﯚ و$د$ر Oڕ$ﯿ #ن ،رﯿ
ه ﯾ .0ه 576 #4ر 7ر $#ر ,رد 3ن &>و واﯿ3
اﯿ_>و دۆخ رد 3و ا_ﯚ>و ره! 6ف و$زﯾ و ا_ﯚ>و و$ﯿf
ا £+ن 4Oود ﯿ ن 43دا6،وﯾ ن ﯚ 1رد4O .ود ن و ﯚ
6زار $رﯾ (f),و .ﯚ Zﯿ ﯚ ران ردرا و _ )ﯚ 3ﯾ3_ا و
1323و ﯚ_ دا د.
م 7ڕ و$واﯾ و ر) ﯾﯿ ه $#1د$وا و6 :وﯾ pو$و زور دﯾ ,
رۆ Zﯾر >0 1926ور دوور او$ﯾ ﯚ ران ا ،وه 3 1941ا
ﯚ .، 5ڕﯾ3و .$و $رد $و و" 76ر6 ) ,ان &ڵ
296
Xڕان Z6 j 6ز $ﯚ ﯚ Xڕ و و 2ڕ$زا ،رۆ 7ڕ ﯿ3
دااوX،ڕ $ڕا 7د$د.
Zس )15ﯿ ر ﯾ ر &ڕاو 4O $د$وت و 43و 7$دار `ﯿ +و "
دا ﯿ6 Yﯿ ز $و$ر&ت ران ﯚ . 5ڕﯾ3و .$هﯿادار و را >ر 6م ز
7رۆ ﯾ `ﯿ +و$د>0 .1 $ور و ه $#1داوا رﯾ م
و ,"،$ه و ر bڕ`$ﯿ،Qﯾ داودﯾ ن )+ $.0ﯿ 4ن(6ﯿ3-ﯿ ج وS .
دواﯾ Z6 j 6 Zز $ژرا Z،س 0ر,ﯿ 3وا ﯚ د$ر .هر" #ڕ
#5 j 6 Zار &ﯿj aڕب داا Z،س 7ر #ار 6د &ﯾ3.1و دﯾ ر
ا ،و ا و ر6م ،$,7زم وس و رو دۆ 3ﯚ ر )ﯚ" 6 3ر
دا.1
Z 1943س 6ﯿ ,ر 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ﯾ Sو"ار 1ر 1 5راﯾ
+ﯿ dه=>درا6 .و هڵ و رج ,و$ر&ت و ا #6ا 4ﯿﯿ +ﯿ ،d
ﯿوڕا &ڕا#و , $ز$وت او $ن و $ڕا`3ﯿ1ﯾ ن )> X,و .و3ﯿﯿ
6و " 3ون داوا رﯾ ﯚ ،ﯚڕا& ﯚ ا ,"،#ر 6ﯾ ر& و
,ن و ن وو ,ر 1926 هﯾ>و ،رڕا و$د31 $و6 .$م
0ر$ﯾ م ﯿ$دا ه ,ﯚ و ڕ # $ﯾ ر و،ا ه وX .ور
,6و$د$ر ت.
Zس ﯿ و و6 $م د$ور$ﯾدا & Sرۆ Zﯾر Oول و `2ﯾ ن د$دا
د$م و د$ز& ,Oو ت ﯾ, Yر Yو زم وس و ر ﯚﯾ ن )ﯿ 5ش و&ﯾ.1
و" ,>0و ،$و م ڕﯾ .ﯾ ﯚﯾ ن ) وا د$ت دv$ر د. $ن .
6 1945و ت رۆ و$زان ێ +0ﯿ dو زۆراﯾ )ﯾ د1ﯿ
و Z،س را >ر دا ا و7 ،ر #ار 6د ﯚ و ر ز
6-م ر Sو ﯚ ﯚ رڕۆﯾ Yﯚ +0ﯿ dهﯾ>و6 .م 0ر$ﯾ " و$د واو
و رXوڕ $ن و " 6 a 6 3و6 2وﯾ ن ﯚ Z6ز $ﯿ ز.) $ﯾو داﯿY
د$ .وﯾ pو ) ڕﯾز& ر ,و$ر&ت و ) د$و ﯚ )" دا ﯿ1
،رﯾ G Xور $ن( ﯚ دﯾZ6 Xز $ﯿ ن د6 . .ﯚ3ﯚ Zس ر Sو
داودﯾ ن)ا +ﯿ 4ن( ﯚ 7ر #ار ` ﯿن دا 6-1ﯚ Sو &6ر ر
ن د$د .ران &>اﯾ ) $ڕز& 5ﯚ ژ د$ت و6ﯿ_3ﯿ#ار Zس
ورد$ورد $ڕ1ﯿ .5ه 1ر ر ,Oو ێ$ ،و 7ر #ار 6د
2درا S .ه د د 3ر ڕا&ﯾ Z ،#س)ر$ﯾ Zﯾر ڕۆژ 6وا( )، 1X,
ڕ$وات و ﯿو ﯚ"و ,Oو ه د "ﯚ دا .1م ران و د$
ر$ﯾ 6وه Zد$دا زۆر ﯚ 7ڕ1ﯿ>35و ،و د $و 7 0ر
ه $و $وﯾ#ا Z .س ﯚ ران ! ا و) ڕا&ﯾ #را 0و $رز7$ﯾ .ێ.
297
ور #>ﯾ pڕووداو 6وه ڕووﯾ $#دا1 .ر ﯚ $#)1ج(
ه=>دران ه و j 6و دوا د#$ا ه$#وران .دv$ر ه,وو ان ه د و
ﯚ ن 6 j 6 Zﯿ96د،ڕ>ر دژاﯾ د>ﯚ Oو د$دا ﯚ د$داران
زﯾ , Sو6 .$وﯾ pو$و Zس ` دﯾ ن )15ﯿ ر د هز ,$ار $ﯚ ) را 6 13را
و" ﯚ و .$و و رداو $و& #$ڵ Oڕ$ﯿ #ن وو ,=ت6 .و و
7ر #ار ه د ،و6ﯿ ز"300 $ﯾ 0) Sش(ﯚ و" &ڕاو .$م Sو$ر& Yم دۆخ و
و`9ﯿ[) ،ﯚراو ﯾﯿ1 ,ﯿ زو O .ڕ$ﯿ #ن وڕ$ن هڕ, $د
)4ﯿ& 6 د$دا(م $دا " j 6 Z ,ﯾ3ا ﯾ ر د$و6 ﯿ7 1و$
ش و ان رۆ Zﯾر داروش ,ت 6،ﯚ هﯚ ﯚ و رۆ
.ر و ،وا ﯿ 35) 5ه Z S#1ز >ون زۆر دڕدۆم دن ،و 6م6 ،م
ژ ر$ﯾ د3$ﯿ ن و$د 3$ﯾ3داو ه دﯾ ن د$رد, Y35)) .ر ` ز -د
و 7ر #ار 2درا(م
.0رڕ ن ﯿﯿ &6ر رۆ Zﯾر داﯾ Gود$رهم ),و $ﯚﯿ ن هو ،وﯿوڕا
ﯿ ن ر$ت ران و` , ،ﯿ+ﯾ ن هر و #و=ﯾ ,Oو ت و $ژﯾ
وا و 1#,ن6 .و رۆ ﯚ و" &ڕاوو ،$ﯾ ن د$اﯾ ل و)
د$ﯿ ن ﯚ Zﯾر ﯚﯾ ن داﯿ, Yداﯾ وﯾ ن 6وﯾ ن Zﯾر 10ر و دراو
زۆر # 36 + $اﯾ .ﯿوﯚ" ﯾ7 6 Sرا ﯿ ﯾ 3ﯿ ﯿ _ن
ون ﯾ ڕا&1ﯿ ن هو6 ،وﯾ pم د$ﯿ +د$ﯾ )uوا رداران
#" 2j b 6ار $ﯿ ن داون _ن ڕا3و ﯚ و$# $ر &$#ﯾ ﯿ ن ون .
ز$ر 6م 76ر6 $ﯿ+.1ﯿز و"ﯾ ژ Xو 6و$#& $ﯾ 6ﯿ3-ﯿ 0ﯿ ن )
و رد 3$و"ﯾ ون رو ر 5و ڵ# ،ور ،3ج و) 3و
)رو$رد$و7دن & 6دارﯾ ﯾ واوﯾ ن هو 6 .ه >ﯾ Sو 6ﯿ ,4
و$ڕا &ڕان و دازﯾ 1و .رۆ Zﯾر ه 35وا`9ﯿ Sون وهرﯾ
ر ﯾ ﯿ ﯾ>ﯿ ن هو د$اﯾ و Zﯿ"،$ار"$ﯾ ر$7وا3
رو دﯾ Xت و ﯿ د#$ارا د$ر ،$ﯾ وڕ$و و ﯾ 3ﯿ و ران رد$وام د$و.
298
` ز -د-ﯾ pو$و ز Sردارا Zﯾر،د$ $ردا ﯾ.و6 $ان
" و هڵ ڕ $ن ﯚ &ﯾ Y35ڕاد$ﯾ ﯚد و 3ر ﯿ 1و6 .و-ﯾ pو$و
رۆ Zﯾر ر> 3[ $ر 1941م هﯿاﯾ 0ﯚڕﯾ " Sو$د ﯚ رد 3
0ﯿ واز )& ،1>,ڵ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن )ﯾ>& #$و .د#$ارا وڕ$و &ڵ 6م
ﯿوﯚ"و 6ﯿ+.1زﯾ ن ﯚ"وﯿ #اﯾ داﯿ ,135دﯾ& ,ڵ ردان ) ،Y1>,و
135X.ﯿ ن س ڕ>را رد ﯚ ﯚ د . .ا >ر 6واﯿ ن و ﯾ وان
` ز -دﯾ ن ﯚ ﯚ رد .ڕ$وﯾ ن د$ﯾ وﯾ رد $ن ،ﯾ>ت 6ورد $
و 2و" دا&ﯿاو ور$و ون "،و هﯿاﯾ ن 6وان ه6 ﯿ+.1ﯿزﯾ ن.
)1ر $ن( وڕووژان ،ﯚ رد 3ن &ڕاو ،$وﯚ ﯿ3ﯾﯿ ن و)ﯚ ﯿ 3رز ) راY3
و ڕز& ر(1ﯿ (S ) 1ﯚ 0دﯾ د 3ر &ڕدرا .ور 6),1 زاد( 6م
ردا 0ﯚر )Sر [( 2ﯾ ن ور$و ﯚ رد $ن Oﯿ ب ه. 1
دوو س ﯾ `ڵ Oﯿ #ا هﯿاﯾ ر 6م 7ر $ﯚ ﯚ ،ه Y1u
ﯚ 3 ه ان Xو ر30ن ` :ز -د و Z :و& ﯾ ` .aز -
6 6ﯿ6 1ﯿ ,ر د.$ﯿ Yو ود$ر و و $ا ` ز 7ح و ﯚ ﯾ د $ڕادوو
13و$د $ه 1د 3ر ﯚ Xد & Sﯿ,ﯚ دو .ﯾZ #و& ﯾa
ڕ #Z :و bدر و و 1914دواﯾ دا&ﯿد وت 2ﯾ ن ﯾ.و $ن)6اق(
ه >و و" ر&و$ر ) .و ,و$ن 6واز $و ،و ڕ ) د.$ﯿ Yﯾ " _ Yو.
6م دوو `)$ز -د و ﯾZ #وO (وﯿ #ا رۆ و" ه د و ور 6 ﯿ 1bع ,ن
ﯚ =ﯾ 1ﯚﯾ ن `راخ داﯿ Yو 2ﯾ .ﯾ ﯿ ن ﯚو $و),و ر$ﯾ
) .Y1>,م 2م 6م Oوڵ و`2ﯾ 6و .ز Sرۆ ن Oزر م ر$
ون ` .ز -د # 6ا >0ور 1هﯿا ﯚ ره و ر دوو س
ش و Zو. j 62وڕ ﯾزﯾ# دۆ 3داڕ6 :م دوو ﯾ `ر j 6 $
ون ،هر دوو &ڵ دژ ر و Zﯾر ﯚﯾ ن ڕوو ڕوو ون.
و 4 6ه ان را 6 3وڕ$و-ش ر$وات ڕوو ﯚ م 0ر$ﯾ ،ﯾ
) 1X,ن و ه1د 6ر$زو دا ازﯾ ردان ﯿ 5ن دا .دوو $ﯿ7 Yر ﯚ ﯚ
1942 .ڕﯾ "و .م ردا ڕ$وﯾ ن 1را رداﯿ ن &ت :
ﯾﯿ vﯿت " 7ر$و و $ن )35ﯿا وداﯚ د $ت ،م ه 35
ر ﯚﯾ رد 3ن ه و> 3[ . .$ر داﯿ,135ﯿ ن #ار رۆ
Zﯾر ور و Xد . 1X,) 1ﯿوڕا م داﯿ 135ﯾﯿ Zﯾر وه=>وارد
ش ه1uﯿ>و، ڕ>ر Sو#Z : .و و` ز -د ﯚ"ﯿ ن ر`ر j 6 $
ه وان 3و و 6ﯿ Zﯾرو ،م زۆر م د$ﯿ +ه د زﯾ3,
و&،ڵ ` ز -د ﯾ.و و .م وڕ$وﯾ ن داﯿ15دا Oزوورﯾ ن هو
299
ر,ﯿ ن د Zر ، ,رۆ ردار $ن ،ڕﯾ>ر ه>=درێ ،دﯾ ن 6م
ﯿوﯚ"وﯾ ن دوو) ت د$و $د 3ر ه& 35ﯾ.$
>ﯿ-1 :1و $ﯾ" dا ) + p>10رد(د&$ﯾ3وn :$ا 1ﯚ )[> 3ر (1942
6 م )1,ه 1ون ،هﯚﯾ ﯾ ۆڕ `ر$ ڕا 3دا وڕ$وﯾ
( j 6ﯾ `-ر j 6ﯿان ز$رزا)2 -ڕ202 $و 203ووداﯿ 135دوو 1ڕ$
ر$و ڕوو رد> $ﯚو :$ﯾ و ﯾﯿ دوو$م )ﯾ 3داﯚ زXزﯾ).Sو$ر&
رد(
-2ڕا)ڕﯾ 1880 1ﯿZ :ﯾ#و X ه و Zﯾر و" &ڵ :و م
د S 3$ه.ڕاو،و ڕ&$ڵ ,Oو ` 0ر و Yﯚڕ :هر $هﯿ`) ، 1
ﯚڕ ﯿ :ﯾ ﯿ ن د).و$ر& رد( 6ﯿ Zﯾ( درا و
` ز -د و Z :و& ﯾ aاو) Z :و, 6 (#76 او ڕا ,و
ه=>ارد ﯿ S1ز$رﯾ #او رO$ت ون ،و د#$ارا وڕ$وﯾ ن
ﯚ > ردن 6م 0ﯾ ن م ﯿوڕاﯾ ) 1X,و6 $و ,5ن ڕوو
ﯚد ` ز 0 Y35X.دو، ڕوو,ن O-ﯿ#,ا داﯿ135
وور$وﯾ ﯿ 5م ﯿوﯚ"و .اﯚو $رﯾ ر و )#ا& .Yﯾﯿ vﯿت
.ﯾ>و وuو زۆر 6ﯿ_3ﯿ ر زو1و $د 3$د$رد ،u$ه >و ر6م ﯾ ر$
ر,ر 6م داﯿ ) 135ڕ ،_>و ڕﯾ>ر ,ه =>رم وZﯿ Gو هuو
ر ﯚ و #و`ل ،هروا و" د $ردا&و 6ودا6 -م
ڕ>ر Z$ر ن و.
ﯾ د$ا 6م ڕووداوا 0ﯿ دژد$و $را >ر 6ﯚز و ) 5داﯿ35ان و
ﯾ>ت رد 3ن , ﯾ1و .$م &ڵ 6م ه و $دﯾ ن د.$ﯚو ز$هو
و $ﯚ 6زا6 3م ڕا3ﯿ ون ﯚ .ردﯾ pو$وﯚ 10 .ر $ن ردS $
ڕ دوو$م هﯿ وﯾ ز p)$#ﯿ[ڕﯾ د)$ا .ژ ر$ﯾ ڕۆژ
ڕۆژ زۆر و Zﯾر ن هﯚ ﯿ ر ڕ$زا ،هروا هﯚ &ﯚڕا ,ر
6ور ،ﯾ 5 ﯿ1ﯿ ن ه=>اردو و و" در5ﯿ 1ه .و ,ز ر$و ر5ﯿ
و و"ون د$ڕۆﯾ.
رۆ Zﯾر . Sژ& $ﯾ) .1ﯿ ر( &ڕدراون6 ،م
& 6ﯚڕ $ﯿ هﯚﯾ رﯾ 3ﯾ 6 3ﯚز و ه2و.و & Z 1$ﯿ.$ر و
رد د$ت و jزو jر$ز j 6ن ,و هروا و$ر&6 1م ڕا3ﯿﯿ و&ڵ
ﯿ ) و&#$اﯾ( او $ﯿ3م و 6ور وت ` زا ﯿ ن زۆر و 3داﯿ Yد$ا.
300
Zس ` دﯾ ن 4و 6م & 6ﯚڕو و&ﯚڕا ,رﯾ و& .ل 6م 0ر$ﯾ رۆ
Zﯾر Oزو6ﯿ 35ﯾ ن ژﯾ ر) 3ﯾ#ادو .را3ﯿ#ا ر ,6، 5ڕو
ر ان j 6ن &ﯚڕدرا .ڕاو =ر 6ﯿ+.1ﯿز ر & 5ڵ و & Sرۆ
Zﯾر وZ ،وز ,u& ,د6 .0 1>$و ه و ﯿﯿ &ور$ﯾﯿ #ا 3و.$
ز$ﯿ -ﯾ Sو ) زد , $ر و د> $ر ,)1942و ﯚوو $ه
Oﯿز ,ﯿ 1ﯿ د 1ﯿ Yﯾ 1X,) د$و رد و$ڕا .ڕ,) .Y1و ,
6 م &و) 6و& 1 1ﯚڕا ,رﯾ 6راداو :ﯚ 4و ،رد ) ,3ﯾ
ارو ،ﯚ 3ﯾ ` _ ،ودا&ر )،,u& ,وا .Sهﯿ tم وا " 1ن
و `ل و ،وا و$ر" و د$و ددا & 35ه .و هﯿ 1ن ﯚ 6م
ﯿ ﯿ Gر 1و $از و6 .م &و) )ﯚ ژﯾ و $رد 3ﯿ ن( 1ﯿ ت
،ژ ..ود-$ز$ﯿ -ر) Oﯿزب ه=>درا .م داﯿ135دا 76ر6 ,اق-ﯾp
Oزوور هو6 ،م 76ر $روان ﯿ Oج1،ر Oﯿز هﯿا،ﯾ& Sو)
و $از و 1Xرد و ,1ﯾ ن +ﯿ 4ﯿو رو و)وا ) 1ژ
(4هرر6 $م ﯿ ﯿ 3ر ه د و 1و$و رو و
+ﯿ 4ﯿ )ﯾ#$ﯾ )6ودﯾ 1ور( )5ازﯾ ن د .ز$ﯿ -ﯚ ﯚ ﯾb 6 S
)ﯾ #$ان رد6 $ان و 6اق و.
)ﯚ O #> > ` (ﯿز &ورا و .و $ش ! #6100ا )ﯾ#اد .
6ورﯾ fﯾ ﯿ Yﯚ ﯿ 3و #$و ،ه=>درا و رد ڕا[ رد $ﯚ ور و ور د$
),د :ور ه 1ور وڕ$و ،و ور ه د$ورو) ،1 35ﯾ ه 6ﯾY
) رد $و" , Yر ه د&1944 .ڵ زو1و $رد رﯿ-ﯾ pهودا
)ﯾ #$ڕا" 6 .#و 1 =1944راﯾ وت )" دا[ڕ( و 1
و + ت د &$ﯾ " #وﯾ ن ) #,وت ،ه )ﯾ,) 4وY3> $
ﯾ.و Yو ﯾ35) #ﯿا و داﯚ ,ن و ﯾ 3رﯾ u1و و 6ﯿ ,4ﯚﯾ ن
ه وش ,ن 36 .زو1وO $ز ,زۆر و 2وان ،ه Zﯾر ورووژاو دو.
301
6ﯚ ﯚ ازﯾ ر ر ﯚﯾ ردو؟ ێ د1ﯿ ﯾو $ﯿ .Yدا ﯚﯾ Sڕﯾ,و
ا >ر 1944 ازﯾ ر 7ز )ﯾ )رو$رد$و 7ﯿد زوا رد و
ڕﯾ$د و" 2ﯾ ن رد $ن( >و،و وزو Zﯿ ﯚ دواﯾ ڕو ﯚnا 3 6
و# )$او .ڕ& .$ﯾ3.1ﯾ Yﯾ>4دﯾ ﯚ ر" و& Yو ه,ا #ﯚ ﯾ
و و .دوو واو $ﯚ ) ﯾ ن `و ﯚد و) 6ژ ,5 (..د3 $ر
ﯾ 6ڕۆ>ﯿ رد د$ر$و $ﯚ ز O$ت & 6دارﯾﯿ ن >و.
ژو6ﯿ 1943ﯾ ﯿ Yژ ر& $ﯚ vر )ﯾ#$ار و ،و )ﯿ 435ن( ورز " پ
د$و ڕا3و ﯚ ،ه ﯚ ر"ﯿ j 6 1و$ت د$د.
ﯿ 435ن 6وا داوا د$د ﯚﯾ #ا 1و .$و ,uزۆر ر 6م و ر $ز$ﯿ-
ﯚ 3ﯾ j 6 ن و &ور)$ﯿ وان م و$زﯾ و رودۆ ,و$ر&>و و6 .و و$و
ﯿ ن و رو د$و $ﯾ و ) Sش و و 6م "ﯿ 1دوو " و >ﯿ1ﯿ .و
هر Oڵ 6ﯚز و ) 5و 6ژاو #" $و )ﯿ 5ڕ .$ه 35ر" و و 6 :ورﯾf
6و ﯿ#ا دوو ﯚ و Zﯾر ڕووﯾ#ا ,ﯚ Sﯿوڕا ﯾﯿ Zﯾر
ه د د$ه ت ) >,ور.ێ رو 1ڕوو روو دو " Xوﯾ.5
دواﯾ ! و" : و 2و ،وﯾ"$#و [ر& ,ور $ڕ .ر$و )u5ون
و - 2 .د ﯾ2 Sﯾ ),5وو از ) 1 -ق(و و$ﯾ ) 35
6 #م دوو &و) و:
2ن 6ﯿ# 6،Y1ح و _ن د$ن ،م ڕا3ﯿ#ا دا و دﯾ Yﯚ S
و$و ڕا ودور 3ﯿ=ﯾ !1د$ن…ه :و 2ﯾ رد 3ن 14ﯿ هﯿاﯾ
ژﯾ ن ژﯾ ,دن ﯿﯿ… ه و ﯚ7ﯿ& Yڵ ڕدﯾ Yو >36 f ،ورو ! &ور$ن…"+ﯚن
د $م ﯚ" " ,ﯿ dو ا,ر " $و$ڕوان ,ﯚ ر$و)u5و " ر$و
ردان و ز ت ,Oو رد 6 ،ﯿ ,ر و ﯾ ر ,ن.
زوا, ﯚ واو$ﯾ و 6و ژ ..هر و رد$م و ﯚو$
aﯾ&34ڵ 6م 0ر$ﯾ ڕوو ڕوو و:
ه و درۆﯾ &ور$ﯾ &6ر Yر _ 0ن و 2ن [ر ),5ووﯾ
,رد و… 6و _و 2ﯾ - 2د ﯾ6 وا ` & 1و$
&ﯚڕو را) ﯿ ن ﯿ$د $ت ﯚ" , Sﯾ Y 3داوا ر هو 0ﯿز$ن و
302
` 6ﯿ$#ﯾ ن ڕا 7ت هﯾ… 6م Sو رۆ Zﯾر ر ر)ﯿ ر $واو
) ,ووﯾ " #ر $و ﯚ وﯿ45ﯿ -G5ان ,رد ر ﯿ ن د.Y5$
ﯚ واﯾ Oز د$د ` ز -د ،ڕ>ر دژاﯾ ,ه د و
ﯾ.و وZ : ،و& 6 ﯾ #>5 (#76)aﯚ .و دڕدۆم ت.
# 6ا هردوو واو $#+0 35) ،$ﯚﯾ ن م د3$واژ $ڕازا#ﯚو )):$ﯾدار
رۆ و رد $ن و رد 3ن و 6ﯿ(#و 6دح و ) ڕاو$و ڕ S4O$و ,ﯚ
هﯿا و رور،ڕ7$ﯿ ،4+Oﯿ "$و ,ور$و داد&$ت .رور &ﯚ vر
)15ﯿ ر ر&ا ورز ﯾ ن رﯾ ﯚ د_ﯚ 6وان ار$و, ) $ﯚﯾ )
هو$ﯿ>و ر 1ر 6ور ڕاد Y 5$و6 ،م ) ڕا&ا 7و$ر" و
د$وت 0) :و$ر وڕ$و ڕا)ڕﯾ Yن و & ﯿ ن د$ر)ڕا#ن ،م از $د3$ﯿ ن
ﯾﯿ و & 3 6ﯾ 5و د$ت ون(.
هر Oڵ#6،ا ` ز -د ﯚ ,3 د $و 0و ر6 1ﯿ -ت
و6 .و 1944و )35ﯿا دو ،ر و )ﯾ#$ﯾ &ڵ )هﯿا(
هﯾ>و & 6دار و ` .ز& ،ڵ دﯾ[+ﯚ د$ر-$ش ڕو و .د$ﯾ.ت :ر 0
رد $ن ازﯾ ر ر ﯚﯾ ﯿ ،Yم ه و ازﯾ ر ز ت #ور 3و )رو$رد$و
7ﯿدن و )ﯾ3 #ن0 ،ﯚر $ﯚد 3رﯾ ،و د3$رﯾ م ر $زوG
وزۆر ڕۆژ& ر ڕ$زا ﯾ دوو) ت 3و .$م ﯿ 6ورﯾ 1944 fو ` ز -د
7ڕ ر) ﯚ و$ر&ﯿا .ر $ﯚ ﯚ زﯾ Sد$و،$ﯚ ه S#1دوودڵ
و :ﯚ د $ﯿ1ﯿ6 ,وه د$ت #6ا و$ر.ێ&6 ,"،ر >ا
#6ا ﯚ ) ﯾﯿ و$رد&$ت،و Oﯿ#,ا ) ﯾو 6 1ﯿ#وﯚژﯾ ,و ،ز
دﯾ4ا "ﯿ 1م و,O #$و `2ن 2رد$ﯚو،$و S3 6و ﯚ 6 ﯿ ,ر
303
و$ن 7هوZ .ﯾ# O 1ا #6ا ﯚ ،م .0ﯾ و ﯿ1ﯿ,
6ﯿ 3-ر و 6ﯿ3-ام ،ﯚ ﯚ ,5) 6ووﯾ و رو 1ﯚ و.
ه ` 1ز -د ﯚ و ﯚ O ﯿ ,ﯾ &ﯚڕا ,ر وڕ$وﯾ ن-ﯾ pد$د .ه
1944ڕ$وﯾ ن ﯚ داﯿ,1د ﯿﯿت ) رد $ن 6واﯿ ن د $ه dو و
ران ) را>3و،م روو ن Zﯾ# O 1ا ڕوو ﯚﯿ ن ر ﯚﯾ ازان ﯿ 5ن
د$داو 0داﯾ_ازاﯿ ن د.رم دون .م S 1944ڕو ﯾ ﯚ ڕ &ز.
دا،ڕوو ن هرهر 6ز$ر ﯾ ﯿ ن و Oﯿز د $ﯾ>ت `دڕ $و6ﯿ_3ﯿ#ار و ﯚ
0ﯿ وو6 $ان ه #ا .م $دا رد 3ﯿ5ﯿ ن Oزو ازﯾ ر , 6ا د 3ر
د.رم )36 5ورد ،داوا ر ﯾ ,ت-ﯾ )5ﯿ ﯚ ه و) tﯾﯿ
vﯿت .رد6 $ﯿ3-ﯿ 0ﯿ ن دو وڕووژاو دن و،هر و 6 $ن 3>4ن 1944
ردا رد 3د 6) :و" #رد& $ڵ 6وان ر `م دۆو$و وو=م
&ڵ دون و 137 6ﯿ Gه& 1ﯚڕ...ه و ر0م ر ﯚﯾ رد 3ن uﯾ ن د$و$
داوا ر ر ﯚﯾ ون(.
ﯾﯿ vﯿت هﯚ ر دﯾ ,هو د$وﯾ#ا 6ز$ر ﯾ ن و رد 3ن ڕا3ﯿ#ا )ژن(
)ڕا3و ون 1944 .ز 3 3 $ر6ان ز )$#رو و #ا6 S .ان
رر $د وڕ$وﯾ ن د3$ﯿ ن د.$ر وه #ا 6م دوو زو1و0 $داﯾ_ازا
د6 6 .م ر $ﯚ وڕ$وﯾ ن و ," ،هر "O #ﯿز ود $ڕﯾ5
6ژو>و ،ﯚ 6- ﯚر ) " $ﯿ د$رد$وت -ﯚ ڕ " 11و 6ﯿ#وﯚژ
وڕ$و ﯾ>و&6 .ر ران دا ز )$#رو وت وڕ$وﯾ ن ﯚ ارداﯾ ،رد 3
ور ﯚ ) رز& 6ز$ر ﯾ ن 4ﯿ fو 6ﯿ3ا=ﯾ ` زا oد$و ,"،
ور ڕۆژ 6وا داد)$ﯚ و .0ش 2ﯾ ڕۆژه6 ﯿاق ورﯿ هڕ$
د$د.
ﯾﯿ ﯚvﯿت ا رو 1ﯚ S و$ر.ێ .ﯚ S ر$7وان
و)u1ﯿu, 1و 36 -ه و و & 6دارون ،و 6و 36و 0 6هو
و#$ﯾ ﯚ Oﯿز ود $و ،ور$وﯾ ن و) 6و ڕاﯾ7 ره.
وڕ$و( 6ﯿ_3ﯿ رداو 6 .ورﯾ 1945 +ﯚ 7 ڕ 7ﯚر ﯿ 3م و #$ێ
)ر ه#ا ( :ﯿ ۆﯾ ﯚ ر 1Oه 1و داﯾ ,ﯿ 435ن( د$وﯾ#ا )داﯾ,
35ﯿ 4رد ،د$و رد $درX =ڕ دا&ﯿر) 6ان و 6اق و رﯿ(...دواﯾ
و$ن داس و "چ و ﯾ#ا ور )) 5رد $د$ه د$رو ز ﯿ ﯾ + د3$
د $و ) داﯾ ,ﯿ 435ن د$و ")$درر7ﯾ#ا رﯿ 6 .1ور و$د$روت 6م
" #و ر >3 pو 3 =):ﯿ Yﯚش ,"" و داس -ژ6ﯿ3ﯿ>#اد رد
د س46-ردﯾ ن و$ﯚ د$دﯾ - Yو ﯚ)ﯿ ن ` ﯾ Gد$دﯾ 6-Yوره ت و 2
دﯾ 6(.Yر" روز ﯾز 6ﯾ ,ران م ڕووداوا د$ﯚﯿو6 $وه
):ران Zد$ﯿ ن ﯿ1ﯿ 1ﯿ ۆ و 6ﯿ ,ر وڕووژا ون ،ﯾ را =ﯾ1
ڵ و ),و $دوژ 1ﯾﯿن هو د3$ﯿ ن &رد ﯾ #دو رﯾ ن
304
ارد ﯚ رد 3ن ر ﯾ3دا و د3$ﯿ ن &ﯾ ن د&،ﯾ ن و ﯾ#1ﯾ ن
,و(.$
و$ن ﯾ ردا م وڕ$وﯾ ن 6ﯿ ,ر ازﯾ ر ون " و$دﯾﯿ ن ر ﯚ
هﯿ .ه=>ارد ` ز -د ر) ﯚ رو1ﯿ ن و$د $ه. 1
وڕ$وﯾ و د $ر )3و و و$زع و دوخ و ه,و ` ز -د ون،
` ز،ﯾ ` nز 7ر $#ر ژا#ار ر دا،1 ز3 $ﯿ ن 3ر,Oو ت ڕ
و$دا رد $ﯿ ن )ﯚ " 3و"ﯚڵ د.
" ,د$م و د$ز& ڕﯾ$ر رد د$و $د $ 3$ر ﯚﯾ ران &ﯾ>و،
وڕ$و$ﯾ 6ﯿ_3ﯿ#ار ﯚﯾ ن ` ﯾ 34د> 3[ .ر ` 1945ز -د و رۆ
&ﯾ .1ه د ﯚ ردا ز وڕ$و ﯚ ورز & س ان ،ز 6وا ﯚ ورز
رد،وێ &ڵ رﯚ ر 6ز$ر ﯾ ن .Y37 6م ردان و 137 6رﯚ ر ﯚ =
ﯿ,د$وO $ﯿز ود $ر $ڕا)ڕا#ونO،ﯿز د4ات د 0 $و
.ﯾ3و،$رد $ﯿ pد6 $م ر,$ن .رﯚ ر وا &ت ﯚ ﯚر
[ 6ڕﯾ ﯿ6 -Gﯿ 3+.1و رد $ن " ر `وﯿ ,د Oﯿز د4ا ﯚﯾ ن ).Y1>,
ﯚ ر ه د
` ز -د &ڕاو $ﯚ،داﯿ2` ,135ن و ۆێ زن و &ور)$ﯿ وان ) 1X,
6م 0ر$ﯾ ﯚ هﯚ ه $و$ ودا زراO #ﯿز د4ا ڕا&ﯾ .#
ﯚ & 6،ڕد #6ا و ﯚ Oﯿز ز X,)$و ،دا ﯚﯾ 6 Sﯿ4زا هS#1
رد $ر س &ﯾ>و د$ﯾ[:
ر" ) د$وت و د#$ارا 6ﯿا(6ﯿ ز $د$ن رد $ن ) رز& ﯾ ر ﯚﯾ ن
ه2 ﯾ ن 6و ) ڕز& ` و p) 6ﯿ 1او،$ڕu$؟
46...د $ﯚ د $ه 7 1ﯚ ن .ﯿ...Yﯚ د $وا&ﯾ Yم ) 6ﯿۆز$
Oﯿز د4وا رد 3ن ه د ) X,وO 6 ... $ﯿز ,د$ا ر ﯚﯾ
و$ﯾ ) ,رد("ار"ﯿ1 $ور6 $ان داﯿ Yو &$ر ,ت.
O 6ﯿزب 6م 3ون 1-:د 3ر ﯚ رد 3ن "ار"ﯿ $و6 ان-2 .
ره 1ز رد ﯚ )رو$رد$و 7دن-3 .ه=>ارد وڕا ) رز& ﯾ ﯾ ن
) 6ڕﯾز& ،ﯚ رد 3ن ﯿوڕا " و$د ر رو ر و و ﯚ ﯾ-4 .
واو رد $و ر&ا د$و , و"-5 .Yﯾﯿ و اﯾ &ڵ ,
6ز$ر ﯾ ن#)-6 .د ` و Sﯚ و$رزان و `2ن.
305
دواﯾ ه ان ر oرا ,"،$35ڕا ,و ڕ !$و ڕوو رو ن دا,
هو و Oﯾ د$د " و)ﯚ و$رۆ د ` ون ،و$زﯾ 3و$رزان و `2ن
ﯾ #و7ﯿ ,زۆر هو،و Oﯿز د4ات ﯿوﯚ"و داو 6م رودۆ .ﯚڕێ.
رۆ Zﯾر و3ﯿ ﯿ ن م د$ه ت،م هر Oڵ ر ) را13
Oﯿز د4ا رد 3ن ﯾ3ا ه .و ,ڕ ` زا ﯚﯾ ن )[ﯚر ون.
رو #ان و$ز#, Zار ه>.1
ڕا3ﯿ#ا &6ر ه 1و 73 2رزا اﯾ وuو زۆر Oﯿز د4ا
رد6 3ان د 3$هﯿ tم 6واد&$ﯾ 73 2 .و 4O6 :د
رزا 6ﯚ3ﯚ & 1945ڵ زﯾ . 1000 ,و$ر و ڵ و #1ا ﯿ ن `2ﯿ ن
6ان 6 .م دوو ڕﯾ>ر ،$دواﯾ ,5ﯚڕﯾ ن 6اق ﯚ و" 1ور 1ﯚ
ه ))Yژ ) .(14ش S1وارد وﯿ ن ﯾﯿ ﯚvﯿت د3$ور رزا دا
هز $ﯚ 6ﯿ_3ﯿ ر ` ز -د .1و 73 2 " 1هڵ و رج و
"+ﯚ ﯾ دۆ ﯿ & 6 #>دارﯾ 6وﯚ هو ،م و$و ه>او Sو
) ر Sو$زع و و`9ﯿت و ن وو )ﯾ #$ﯿ ) و داﯚ وڕ$وﯾ ن و
رد $ن و" هو .و داﯿ35ا و" ڕﯾز& Yو 5) $Xاز
د3$وردرا 6م ) را 6او 35و ) $#ن و ر ارد $ﯿ زﯾ ن ن.
زﯾ ,ﯚ ﯾ ڵ ) د هز#," $ار 6ان ﯚ ) د& ن و زO 3 $ﯿز
د4ا 6ز$ر ﯾ ن ،ران ا ﯾ ﯚ 6ز$ر ﯾ ن د $دا 10 .د> $ر
) د& ورز ﯚ هز $د4ات د3$و$دا ،و)د$و 6 , ز$ر ﯾ ن(0و
ڕ$د رو ر واو 6ز$ر ﯾ ڕۆژ هﯿ ن د3$و&$ت ` 36 .ز -دﯾp
ر6 ,و$ﯾ ر ﯚﯾ 6ز$ر ﯾ ڕۆژ 6وا ڕا& 15 .1د> $ر )
ﯾ , nرت )) 1X,د$و , رد 3ن( ڕا&ﯾ +0 #ﯿ و$ﯾ
#6ا ﯿ زد1 $ر ) X,ت و 22ژاﯾ ` 1946ز -د) 1X,ﯚ ر
رد ڕا&ﯾ -#و"ﯾ & ,uو ) رۆ",و ژ ( $ه د و ﯚ ن و #jاو
1ﯚ -د $و$ش د&$ت .دوور و دv$ر$ان و رۆ ﯿ ن ه 20ﯿ ن 6
ور ،و و 7ڕ د $ﯿ .Yد ` ز -د 7ڕ رﯚ رڕا&ﯾ #را .ڕ
،ﯾ ` nز ،و$زﯾ ر& داا6-م رز وو b $ر oڕا pو:
7ر $#ر ژا#ار ر و"ﯾ و$زاڕ $ر& .رۆ و$زﯾان : 0 Oو،
دا ز>$ﯿ fه,وو زﯾ Sﯚ ن و ،و و" ڕزو6ﯿ3-ام و `ر ﯾ هو.
د$و $ه و #6ا )1X,رو دا زر1ر ﯚ د$م ود$ز& د$و داون ،م
`ر ﯾ و &ا ﯾ .12د$ت و `دڕ$ت ﯾ uو ﯾ 1 د.$ﯿ Yو
د$رو او #ار رد 3ن ار>و.$
306
وهروا هرو) $ﯿ5و هر 0رێ ار Sو .زۆ& هر و ,.و $و هو
ﯚ(ﯚ هش د$ر 0$ره .و$ر&ت 73 2 .ﯚ داﯿ Yد)ڕﯾuو
ﯚر) د& `زو و رد $ردرا،هﯚ رﯾ36 ,7 1ور ﯿ
ﯚو.$
>ﯿ:1
ﯚ 3ﯾ ن د ه د ` _ ن 7د زوا رد رﯾ Sون:
# aا >3د$رﯿ ن زوا رد و$رد&$او .$ر6 $و " ) ﯿ
وڕ$وﯾ ن ,Oو ه د،ﯾ ن دا،ڕۆژ و ! و رد 3ن ،و &ﯿS
&ﯚ vر 6د $ﯚ 4و-هﯿا،ﯿ 435ن&،و& ڵ ،و #1ا 2رد واو.$
&ڵ 6م ه و $هر ر $و $و ﯾﯿ ﯚ ر ه د دﯾ ر د$دا .ه و
S1رزاﯿ ن &ر )ﯿ5از د$ا .هر6م Oزوور وان ﯿ هز
ررو .0و$ر 43 .0رد $ﯚ ر ه د داد ، $هﯚ ر&ر و
د1ﯿ ﯾ دﯿ ﯿ Zﯿ $و .و =ڕﯾ>راﯾ رد ﯚ , 7ز $و
هو .ﯚ 4و هرو +0ﯿ زم و ﯾ +و ")ڕزان ﯚ ڕا&ﯾ #
ﯚ ر ر) ا،زۆ& هر Z :و& ﯾ aﯿ ڕ`$ﯿ> د$ت و ه و.
` ز -د و ﯿ هﯚ ڕوو ڕوو و ڵ و ﯾ &ڵ ,و
هﯚ 6ﯿ+.1ﯿز ازا رﯚو ڕ. 1 $ت.
هر" #زور رۆ Zﯿ$ت 0ژ ڕا&ﯾ #ﯚ ر رد 3ن #ارﯾ ن
دو &ڵ 6م ه و S& $وان ڕا و دور6 3م ه .و $د1ﯿ ون -هS#1
م د$ﯿ +وڕ$وﯾ ن دار ﯚ ر د$زا و د3$ﯾ م هﯚﯾ ﯾ د$وﯾ ه و
)د$و ز& ) 5رﯾ ن و Y1وڕ) .ﯾ& #$ڵ ران > Y3و ﯾ ر$
&$#>ن .ڕا3ﯿ#ا ه" ) $#1و ز Sرا د>ﯚ ڕ>راﯾ د ` ز
-دﯾ ن ﯚ هزم د$ا و `وڵ و &ل رﯿ ه ﯾ 7ر $#ر هز $
6ان ﯚر ﯚ ر )ﯾ#$ﯾ ن &ت .و 6 .ورﯾ O fڕ$ﯿ #ن &ڵ 6
ﯾ Sژ$ڕا ﯚ ر و1) ،ﯿ ر ران د &6ر د$وت , xت و
#5ار و [ێ ،ﯚ ر ه د 0ﯿ د3$و .$و دﯾ ن ه" ) $#1و
&ڵ Oﯿز د4ا 6ز$ر ﯾ ن-ﯾ. pژ $ر ه#اO :ﯿز د4ا 6ز$ر ﯾ ن )
ﯚش و ه د GOو د$ر uور ﯚ ر ,ت35) .ﯾ pر #6ا
Oﯿز ود $و &#ﯾ ن و Z ,ﯾر و" ور `" و ﯿ5و دوو ر$
و هو S .ﯚ ر ڕا&ﯾ #را ` ز -د ﯚ ورز Y35X.ا ،و و &ا
307
`7ت د$اﯿ د$و و"ﯾ ژ ڕ 11ڕ1[ﯿ# 5ا Oﯿز د4ا 6ز$ر ﯾ ن
)1>,ﯿ .ﯿ داﯚ وڕ$وﯾ ن و 6ز$ر ﯾ ﯿ 6ﯿ 1bع د و0د
د$ز& رد ر ﯚ ورز4O ،ل ,ن6 ، .0 .ﯿ#ار $و" ور
و ﯿ #واو-ﯾ pهو 0 ،و$ر, ,وﯾ ن هو .ور , ن و Zﯾر دﯾ,
&,uﯾ ن د$م و د$ز& ڕ$ر 6ز$ر ﯾ و" د$دا.
6ورﯾ ` 1946 +ز -د رداوا وڕ$وﯾ ن ﯚ ڕ " .ر $دژاﯾ ﯿان دوو
ﯚ ر و ﯿوڕا )X0 1X,ﯾ را >ر ران ﯚ ورز "و6 .م وو) $=ﯾ 4
ڕ,وت 6 23ورﯾ, +وو .$وﯚ رر& $ل ڕووروو و و0د ور و
ﯿ #واو6 )،م )ﯾ6 4وه داا :م و" ر&ان ردو 6ز$ر ،Yو
6و .0ﯾ ﯾ Sو دوو و،$ﯾ 6ز$ر ورد ﯾ دان6،م ﯾﯿ
رو ر 7ره .ﯚﯾ ن 6زاد واوﯾ ن ه .م 6م )ﯾ 4واو ڕ !$وڕوو
0ﯿ وو $ران هو و دوو د$و 6 ز$ر ﯾ ن ورد6 3ﯿ ز$د$دا
1ر $ﯿ ن ),و. $ڕو4،$ﯿﯿ ه و 6ور ) ،Y1>,را >ردا
ﯾ 63ﯿ ,ر و ﯾ ر ﯿزا $#ن# 6 .ا ڕاﯾ&$#ﯾ #وو& =ڵ ران ازﯾ ر
)ه و دوو د$و 6 ز$ر ﯾ ن و رد 3ن(2 .$ﯾ .ا ﯿ ، 11و زار
=ﯾ 1ﯾ3ﯾ ن هو ﯿد$و $و د3$ر ون هرس ﯾ ن &و)ﯿ S
رﯾ ) Sر,,و 1ﯿان رد $ن و 6ز$ر ﯾ ﯿ ن " و ،3وﯿ Yو`5
_ ت و( زا $#ن.
و` $راخ ﯾ& 36،3ﯾ .1ﯾ ,زۆر د $ه 1و6 .و د 3$رۆ
ر$ت هﯚ رو ﯚڕش ه 3ڕ$ش ﯿ1ﯿ ن هو 6 36ﯿ -ﯚﯾ #ا
و$ڕا3ﯿ ن د&$ا .#د$و دا&ﯿر 6ان ﯾ 6ﯿ+.1ﯿزو ڕووس )) ﯾ 4ڕ,وت
ژاﯾ 1942ﯾ 3ﯿ و وڕ$و ان دوو $Oر ﯾ ) 4 6ن6،ﯿ 3ﯿ ،ژا)ن-ڕۆم-ﯿ Yڕۆم-
-Yﯚﯿ(و ﯾ.و $ن هز $ﯚﯾ ن 6ان و$د$ر .Y_ڕ ڵ د 6ان
2ﯾ ن هز $وڕ$و د$اﯾ 2ر 6 1946م &ﯾ>اﯾ ،م وڕ$وﯾ ن
ڕ$وات د$ﯾ وﯾ 6ان 114و .$ﯾ 3ﯿ و 6ﯾ ,ڕ4 $=و 9رس م ر$و$
6ﯿ ,ر د ر) و Yو 2رس # 6ر&$و ﯿ` ،,و دا هز $وڕ$و
و $ش Oوو 6ﯿا6-Y 0 م واد$ﯾ +0د$و $رد .م دوا 6
ران &ڵ ) 1X,رﯾ ,و وڕ$و و 6ان ) X,ت6 .م ڕ,,و 1د$اﯾ
)+0 #ﯿ 6ان &>35اﯾ6 .م ا7ﯿ 1bم $دا `و د)"6 ,م
,3و $ﯚﯾ ،ر 6ڕو 3 6 ,1ازا ﯿان د$و6 ﯿان و
6 ,ز$ر ﯾ ن ڕ$د("$
308
ﯚو$ر&1و $د$و ران هﯿ tداﯚ رهم و$ر& -و ڕق و وڕ $و
ڕا&ﯾ 0 #ﯿ وو$ﯾ ن را ه# 3و & 6دار ون ،ﯾ>ت ه د
ران 6و 6 Sز$ر ﯾ ن د$زا.
ﯚ ﯾ 6ورﯾ fد$و ورز م & 6ﯾ 5ڕﯾ,,و& Yڵ ران ر) ,ﯾ و
دوور) $رز ه،$&1و# 6ا $ڕا 3ژو6ﯿ6 Yم ڕ,,و 1و$د $ه ت6 ) .م
)) 1 X,رار 6ز$ر ﯾ ن ﯾ و دv$ر $ردﯿ5ﯿ) Yرد 3ن(7ڕ
رێ ژ4 O ﯿﯿ 6ﯿان `رار د&$ت ،و$زﯾا د$و 6 ز$ر ﯾ ن و$و
هڕ1ر & ) 35رز& 6ز$ر ﯾ ن و$ر&ﯿان .م 0ﯚر 6 $ز$ر ﯾ ﯿ ن 4u
` و,ﯿ ن رودۆ ﯚ داو ﯚﯾ ن ﯚ# 36 و6 $ان ) را و 6وڕ Sو$
`وڵ و 1و)ﯾ 4ﯿ& Sڵ د$و رد 3ﯿ ن هو ه دﯾ ن و$و ﯾ
"اردار 6ز$ر ﯾ ن ه35و$و ر $د.
و $دا هز 73 2 $رزا و 6ان `راخ `ز ﯾ#ﯾ ن ) ڕﯾزو 6ﯿ3-ﯿ و$
$ه&$#ت .د#$ارا وڕ$و Zر ﯿ ن ه #ا u.nﯿ ,وهر
ﯚ )35ﯿا هز $رزا ﯚ ور .1ه د هﯿا ر 6ه1uا و
) 1X,هز Z $ﯿ$ت# ,7 ،او $زﯾ13000 ,س > ،Yواﯾ ,ێ
د $ه Sدژ `ز ه , 1ێ ," ،هز $د$و م دوو و"ﯾ
5000س د)$ڕ،و هز6 $وه ,Oو ت ﯾ$#ا ه .و ﯚ د $درﯾ=
ه.1
ﯚ ﯾ ` .و#,ا& Sڵ رزا ڕووﯾ#ا ،د$وﯾ#ا رزاﯿ ن 6ﯿ ,ر دروﯿY
و وێ Zر ن زۆررو ه 1د$ر6 .وردا رزاﯿ ن دﯾ+ﯿ ن &>ون
هز $ه د ,ڵ دن .م 6ود.$و ) 1 X,ران و ورز &ﯾ
وڕ$وﯾ ن ه دﯾ ن ڕا&ﯾ :#د $درﯾ= ﯚ ر 1ﯚ [ رزن و&ڵ ران
داو ن &ﯾ$#ن و وارد ووﯾ= Z S .Yﯾر ﯚ ور ) 5ﯾ ن د 6ڕش ه د
>0ور ﯚ د3$و$دا.
>ﯿ-1 :1ڕ رزاﯿ ن &ڵ ه) 27 .ﯿ د $و،د$وﯾ#ا و " #س دﯾf
&ﯿان6،م ﯾ_ﯿاﯾ ن د$و 6 ز$ر ﯾ ن +ﯿ Gدن6 ،واﯿ ن و ر
دا&ان )،ن 6زادﯾ ن دن.م.
د ه د ر$ﯾ رزۆ ان ,رو Zﯾر &ﯚڕ و u,و-
ﯾﯿ ﯚvﯿت ڕا ,و Zﯾر داﯚ د$د0 .ﯿ واز ﯚ ﯾ ان ,
Zﯾر و ,ر ڕ .$ڕاد0 $ﯿ واز ﯿان ردو 6ز$ر و،چ م ﯿ$
و7ﯿ $ز $و ز و `و -ش ڕۆ.1& ,ﯿ ن هو ،م &ڵ 6م ه 6 $م
و7ﯿا ون و ،وا`9ﯿ Sو.
309
6 .وت ` ز -د ﯚ وو =ر$ت ) ) 1X,رز& ﯾ ێ و د 3ر
رد1 ،ور وڕ$و ه دv$ر ان 1و 5در =د$ﯚو $وواو رد 3
1ز $وش د&$ت ،ﯚ ران "و6 .م ) رز& ﯾ ێ6،و ش S
) رز& 6ز$ر ﯾ ن ﯾ ن ژڕﯾ$ر ڕا3و ﯚ د$وت ون د&$و ` .$ز -د
د$ﯿ fوهﯚ ر ﯚ ﯚ>ﯿ 1هو .رۆ و$زﯾان `وام )ﯿ و ,ﯿ ڕۆو ﯿان د$ز&
رڕۆ) و 6ڕش و Zﯾر(و زو1و $د4ات م و #$ه=>اردو. .
6وت `وام ﯾﯿ &ڵ "پ د,) 3$د ،ه S#1ﯾﯿ " و&
ﯚ)ر 3ﯾ وان Zس ` دﯾ زﯾ#1ا د .وا ز$ر د &$ت `وام ه 1د
) رز& ﯾ ﯿ $د 3ر رد،هرو "ار" ` $ز -د ازﯾ ر و و ا7ﯿ
و ،م ژ "و$د ) ڕﯾز& ر #) ,ران` .وام ه ﯿوﯚ"و دا و ﯚ
ه=>ارد +0ﯿ ) زد$هم ﯿ &ڵ Oﯿز ود, $و &ڵ Oﯿز
6ز$ر ﯾ ن و رد 3ن ر$ﯾ ﯾﯿ ) .1>,ز$ر وﯾ#ا ﯾﯿ هز" $پ
زور &ﯾ .1ﯾ هو .ر ` 6 6ﯿ$#و ﯚ"و واو )ﯿ15ﯿ ر $د $ﯚ ) ڕﯾز& ر
6ز$ر ﯾ ن ` .0وڵ ون ،هر ﯚر>5) $ﯿ 1د$ا،و. .
6ﯚ3ﯚر ,Oو `وام 6 6ﯚز و) 5ﯾ&nر ز" #پ و دژد$و6 $ڕp
دد$ر( ) $و ﯾ رز 3 $ار` .وام ,ﯚ ن ﯿوﯚ"و ڕز& ر د$ت
ﯚ Oﯿز د4وات ا &ت& .ﯚڕا ,ر ه ),او 0و ﯿ ران
ر ه#ا ` ز -د و ه و را ه و.ﯾ ن داوا رﯾ ﯚﯾ ن دا ،و `
و$و)رﯚ ر( و و$زاڕ$ت(" وﯾ ن )ﯚ و )ڕ>ر Oﯿزب( ر) 6ور ( و6 3وه
زول د 6 .زو1و$ﯾ 3 6ازا و ،م د.
م دا ،داﯚ Zﯾر ` ز -د زو د Z .ﯾر ﯿ ڕوو$و $وﯾ ن
)35ﯿا د$د 6و " 6ر ﯾ ر ﯿ 6ور و ﯿزا د $داو& ،ڵ و
ران-ورز Z-ﯾر ه د ڕ $د$ن. وو $د !$و )ﯾ#$ار
,7 6رو دۆخ و ه,و ﯚﯾ #ا ون& .ور$ﯾ Yره Sو"
Zﯾر د# "$را و Yو،م د $وا&ﯾ Yزاڕ6 $ان) ،ﯿuوا
ڕو S1ﯚ &ﯚڕﯾ1و6 $م ره و&& Gڵ و ﯚ وڕ$و دراو،ورد $ورد$
"و> و$ڕا د&$ڕا.
.و " و .ژ $دوو) ت وو .$ور$و ان ﯚ دڵ 56 Sن و
Zﯾر Sد$اﯾ رﯾ u1و $و 6ﯿ ,4ﯾ ﯚﯾ ن &ڵ رزاﯿ
م هز ,داﯾ،ز د دا .م رزاﯿ ن-د.$ﯚ و 73 2د$رداﯾ
د$ت "! ` ز -د د$ر ,"،1ﯿ هز $و ون ڕا 3ﯚ ﯚ ر
ش .ڕ و ` ز -د G5 45ر ڕﯾ ,دو .ان ز Sرۆ
ش و ه#ا .وڕ$وﯾ ن ﯚ داﯚ ` ز -د 73 2 ،ﯾ ن ڕا[ رد ،و 6و &و)
.را ﯚ 6ﯿاق ڕاو ن.
310
` ز -د &ڵ د>اﯾ ن-ﯾ, pﯿ +هو ،و"6 ,م داﯿ Y35و وو=
6م &ﯾ " ر ﯚ >0ورد 6وان ,+چ ون , ،ن وهرﯿ ﯿ ن
ڕﯾ>راﯾ Zر ن ﯚ ﯚ ن رد 6 .دواﯾﯿ6 Yر Sو Zر ن ر$ت
ﯚ ر ه د ڕ $د$د .ﯚ ﯾ [> 3ر6 ،و 36ﯿ ڕ , >
ردار, ،و Z Sﯾ دﯾ ,ژد$ت دا و ،و ز 6ﯾ ,ورز
داوا د و 7$دار و ران ڕا1.ﯿ " ،و$اڕ م 6و ,Oو
ران را >ر &ڵ و ﯚﯿ3و .$ﯿ &ور ن و Xدو 7ﯾزو & و ز$رزا
ن ` ز -د و 7$دار و.$
) o1ڕۆژ ر د$رد 7ر د $در =ﯚ 6ز$ر ﯾ ن و رد 3ن وڕا ر&
ﯚو ،$ڕاﯾ.ﯾ #را >ر د $در6 =ڕ ` ز -د 36 ،ﯿ
6ان ڕاد$و6 .3$م ه 35و$و ڕاز و 1Xو$و+Z ،$وم ﯿﯿ ﯚ" 6وا
د .و "$#هﯚﯾ 6و ه 35ﯿوﯚ"ون و` 6ﯿ $#واو ﯾﯿ ﯚ7ﯿت
م هO 35وو واﯾ داﯚ و ه .و ﯚ د $ردان ه1ﯿ.
ر دا )1ڕﯾ>وڕ ,ن و هرﯿ ن دv$ر $د Xد$ورو)35
ور و ورز دا&ﯿد ﯾ د X$ن &ڵ هز $د$و ن ن
ﯾ ر د$ر ون 13 .د> $ر هز6 $ﯿان وارد و ر ورز ون .ڕۆژ دواﯾ
ﯚﯾ ن ﯾ ﯿ& Yو) رۆ Zﯾر و ` 2ر ﯚ ﯿ #واو و$ڕﯾ,و Yه
هز $د$و د3$و$د$ن .ﯾ Sوﯚ در ` ز 1ر +0ﯿ dو ،
و$و ﯾا uان ا و ران ه و"ﯚ د$د6 .و ژ$ڕاڵ ه ﯾ &ت :
ه د 6د$ﯾ هز $د$و6 ﯿ3-ا و `وڵ ,ت .ه ﯾو 2ﯾ .ا
ش و .ڕا )ﯿ& 35ڵ ` ز Zﯿ$ﯾ ﯚ ﯚ ر رد-ﯾ هر6و د >و
-د دژاﯾﯿ ن دو .م " ,ﯚ 7د$د واﯾ ر ن ,ن ،
رداوا ` ز -د 15 ،د> $ر )ل ود 3$ﯿزا ﯚ ) را 13ه د ﯚ
ر رد.
ﯚ ر ه د ,واو د و .هز $د$و د $و ) " 0ﯿ ردﯾ ن
& دان7 ،ﯿدن و ﯾ #1زوا ردﯾ ن ﯾ خ و 1ع د ،ر >3 0رد
0دﯾ ن >& 6ردان و #ن.
311
31رس ` ز -د واو ڕ )ر ﯾ#ا ر ﯿ#ار $دران 6 .د$و$ﯾ
jر$زو jزو> ،ت ر$ت در رار ڵ S .0
و$و ردراو $د$وت)ﯚ ڕﯾا (uﯚ 2ا د$ه ت ،را ر دو. .و$ش
ﯚڕ ه د ﯚڕ ,و 3رو ﯾ Yڕژان و 6رام و#".0 .
5 "#ارا ور .$ر ﯚڕا& &،,uه وﯾ،Yوڕا&ﯾ # ڕووڕوو
د> $ر ،ر ,وuوو ` ،ز واو ڕوو دﯚو2 $ﯾ .ڕ,,و Yو3 6
ازا ﯾ ،و Oزرو ﯚ و$د $ه6 1م ﯚ"و ﯚ ران ،uو ر,
دو ه ﯚ ه .ن &ڵ ر O $ڕ$ﯿ #ن ازو دا1ﯾ.Y
م ران د$ﯾزا 6م ڕﯾ Sو ) ,زم ورﯿ و رو رﯾ ﯚ ر ه د و
ﯿ ﯿ -Gرد ،ﯚ GOو 6ﯿ_3ﯿ#ار و )ر ﯿ 3ڕا)ڕﯾ#" 1ارا و.
` زﯾ ن م هﯚﯾو# $ار $دران ﯿ Guو ه ,و 6ر$زوو $Oرد ون.
#6ا دﯾ ,ﯚ ر ه د Oوو Sدواﯾ 6 . ،ورﯾ6،fﯿ#9ام ان .0 .
6ﯿ#9ا و)&ور(و 7ﯾزو& ﯿ ن ڕووﯾ#ا ،رۆ دﯾ Z ,ﯾر=& ،او
0ﯿ ن و" ,ر 7ﯚرﯾ -د ڕ$زا >،رد & 35دا،و$ر7 Zو و.Y
ران 15) 73 2ﯿ رد ﯾ ن ﯚ 6اق .ڕ3و $ﯾ ن " دا و و$را ﯿY
114و4O6 : .$د &ڵ 1رزا وه45) S#1ر& ن ﯚ 6اق &ڕاو.$
م هﯿ tم و دوو )ﯿ15ﯿ ر,O $و ت .0ڕاز و 73 2و ه vو،و6و
ه ر6وﯾ ر $ڕدن ڕ .ﯚ ﯚ د$ر$و , $و6 .$و ڕ )ا O ,
ﯚ ) و6 ﯿاق و6ان و رﯿ وﯾ 220 1ﯾ fڕﯾ .و1ور 6ﯿان و
رﯿ و ) $زد$ڕۆژ O ،ﯿ#,ا 2 #ﯾ ن ) 6م و رد$دو
دواو$و " 3زاﯿ Yو )[ﯚر 3ﯿ ,ﯚ ﯿ# 5ا،وم ه ت و ` ر $ﯿﯿﯾ
ﯾ ه وا هر S1ون>& 6 -ردا.
6م ﯚ"و ﯚ ر ه د "ﯾ &ور $و د$وﯾ#ا رد $ن 6زاد ﯚﯾ ن ڕا
و$ر&ڕا#,،#او$ﯾ >ﯿ 1وا`ﯿ9ﯿ .ه د & رۆ ! و " و
.ژ& $ور $ﯿ و ﯚ ﯾ و 6ور داو .داﯚ ڕا 3وڕ$و
3ﯾ Yهﯿاو ه ﯿ #و $ﯚ د$ا هﯾ> ،وڕﯾ>را ﯚ ر`ﯾ د ﯚﯾ #ا
د$ﯾ زا داﯚﯿ 6وه 43 .0و و$ڕ),دن ﯿﯿ .0 .وا ڕوو وf
،داﯾ Gود$رهم ر$ت داوا ﯚ ر د 3ر و ر ﯚﯾ &ﯚڕ#او6 .م
312
$ Zد1ه و د$ا #ران،ڕۆژ&6،Sر 3اﯿ GO ،و 6ﯿ_3ﯿ#ار ﯚ
د3$وداوﯾ Yهز ﯿزا رڕا ` .ﯿ ,ت .م 6ز$ر ﯾ ﯿ ن
#,اوﯾ & 6و 3ﯚ"و ﯿ ن دازا#ن.
ر" و $ن:
ﯾ 3ﯿ >ﯿ ~ 1 ،ر :$#5531 4ادارة ﯾ : 4Z .ﯾ 2589/195 Xو$زاڕ$
ر 4 2480ر$ه ،1410 ،1405ﯾ Xوزارت ر 4 /371 0ره ،27080 ،17915 ،7824
،40177 ،40173 ،35093 ،350922 ،34940 ،31402 ،31391 ،31390 ،31388 ،27245 ،27244
،61984 ،52702 ،52698 ،45503 ،45488 ،40178وزارت .5961/106 !10
ر" و $دوو$م :ااهﯿ4ﯿ ن،اﯾان ﯿ Yدو اabب،ه 1ﯾ#1ر،درد 3ن ،درﯿ YاX1ﯾY
واﯾان)) رﯾ ،(1887 ،dدا+ﯿ،ا.ﯿX40،Yر د #1)1946ن7،(1953،د ﯿ،#اﯾان :دﯾ 3,ر
و)9ه ر #ز ورث،(1979،ام.ر &.دز،اﯾان در`ن ﯿ )G3و#رو#1ن،(1989،ف .ه 4
ده,د)X40ر د 3نX«،ر و bط ن()ر ¤دا .5هn ،رد ، (1986،ر"
روز)X40ر د ه د( ¤+ور ﯿ 4،1#+0،رة)3ژو6ﯿ $# fb(1947 ¤در ¤3ﯿ ن
1م دم #ون دو،ﯾ،nا 9ت و ا 414ت.
ﯿ ن:
-1و$زاڕ $د$ر$و 1045/248 $ﯿ ڕﯾ,وت 3د> $ر 1941وا 3ﯿزا ،ران -2
و$زاڕ $د$ر$و 1410/248 /$ڕﯾ,وت 6 22ﯚ3ﯚ 1942اور Xرت
2رد)ورز(.د3$ﯾ "#ار Oڕ$ﯿ #ن ﯚ ر .nإن د3$
و. 6ڕش &ڵ ڕ و )73ﯿ &S دا
313
6-3ﯿ+.1ﯿزﯾ ن رﯾ2 ) GواوO $ﯿز 6اﯿ ن زﯾ#1ا د وم 0ﯚر=>$ارد
6وﯾ ن ه .>رﯾ 1904 1 Gداﯾ Sو 6 1918ﯚ ,ﯿ
Zﯾر 5ﯚ ران دوور او،$و ﯚ رد$وا د$رس ﯾ#1ن ﯚ ) رﯾ dڕۆﯾ ،وو
&ڵ " ,7پ 1 6و،ﯚ ران &ڕاو $و زا $ .3ر ,د$رس &1و $وO .ﯿز 6ان
ڕﯾ>راﯾ دﯾ Oﯿز وﯾ و ود $ردا 6ﯿ+.1ﯿ 3ن رو ر 6ﯿان
#دژاﯾ دو ﯿ xو .ﯾ دﯾ ) ,واوا Oﯿز 6ﯿان د3ﯚر #Zو -ﯿ#
ز .$و ،د$و $م هﯚﯾو $ﯚ +0ﯿ" dو و رۆ Zﯾر ز .$و.
-4ژو6ﯿ+0 1942 Yﯿ ` dوﯿ#) ,د )ﯿ و ,ز$وت او
6-5م O j 6ﯿ Yدر ه3 ڕ$زا ،و $و$ﯾ ن د$دراو.$
و$د ڵ و د$ورا و$زﯾ و و ! #" $ه وﯾ Yو) ﯾﯿز1945دوا د76-رج
6 ف 1ﯾ اوو ودا&ر و و$ن 1 ,و O .ﯿ#,ا 1 ,
1916ن د $دن 6و & 4زﯾ 1د$ت ه &ا nۆ .دواﯾ ڕ
6ف ﯾ ر 2ﯾ .ا وس 6و و د$ﯾ#1ار ون ر ,د 6وا
6و 0ﯿ 1د$وﯾ Yهز $زم و 6ﯾ pو `زاﯾ و ز .Yj5 $دوو 1ر دﯾ,
1ﯾ 3ون 2ر Zﯿ 0$# #و `6 رد$إن هر دوو 1
f4-7دوڵ دان ،ﯾ ن اﯿ ) Yو13 $ رون.
-8و$زاڕ$ ﯿ 1واﯾ هﯚ رو ۆڤ , 13و3و.$
د$ر$و،u+7 ،40177 /371 $ﯿ ڕﯾ,وت ) 1943ر$ت ﯿ Zﯾر رد 3ن
و .( 5
>ﯿ5-1 :1و هڕاو ر .nإن -ز$وت &و 6ڕش چ س ژرا.م -2
ه 6و .0ﯾ ﯾ#1و و$و &>ﯿ dو +ﯿ 4ن ﯿزا Oن $#,6ر &ڵ
دا .م ر #1 ه 1ران 6و و، دۆ و
O-3ﯿز 6ﯿان ڕﯾ>ر و .دۆ3ﯚر دﯾ-ﯾ#6 pا Oﯿز 6ﯿان و ڕﯾ>ر و
و.م -4دو3ﯚر ز-.$ش #6ا Oﯿز 6ﯿان و.م
6-9و ﯚ ﯚ "ون ﯾ 3ون 0 O :ﯿ0 ،:ﯿ #ن ﯿ #واو j 6 Z ،
د>ﯚ وڕ Z $ر+Zﯿ ر)ﯚ ن("ار رۆ هر ﯾﯿ ن زوگ و ،دوو رۆ
Zﯾر ، ,م Zر ن ﯚ ﯚش د و "و ،رۆ ز$رزا)،ﯿان&،و$ر،
-10و$زاڕ $د$ر$و$ ش. ،ڕ و -د دﯾ رێ ﯾ#ه او )وﯚ.
aرد)ورز(. 1942 6ورﯾf 8 ڕ,وت ` `ز 1410 /371
-11و$زاڕ $د$ر$و ،35092 /371 $د37$ر ڕۆژا ﯾز 5د> $ر .1943
-13و$زاڕ $د$ر$و$ -12ﯾ dﯚ"ا،زو1و $و $رد)2 ،ڕ.164 $
ا >ر. 30 ورﯾز،ژ ر2$ۆڕﯾ,وت ڕۆژا ﯾز 40178/371د37$ر
-14و$زاڕ $د$ر$و،34940/371$ڕا)ﯚر ژ ر 138$ڕﯾ,وت64ﯚ3ﯚ ،و #$ه وش 6ﯿ Za3ت ﯚ
314
6ﯿان 6اق-15 .زاﯿ6 Yو ﯾ Sورا & vرو،و ¯و وو $ﯿ 435
ﯾ ر د،و$زاڕ $د$ر$و4177/371 $د37$ر ڕووداو $ڕۆژا ﯾز ورز15 ،
ژو6ﯿ6-16- .1944 Yم و,,و 1ان )ﯿان و .ڕ `و ،وﯾ#ا ڕ`$ﯿ>
ش 2ﯾ &و) 0ﯚر0ﯚرﯾ ن &ت 45 45 .دﯾ ,ﯿان 0ﯿ #ﯿ #واب و
- 2 -17د هﯚ ,76ر 6ﯿ ab1 6 j 6 Zﯿ96د د>ﯚ و.
هﯾ>و Xر و6 .و u _ ` Sﯚﯾ) ﯿ u، 1X,ﯚ ﯾ#1ن ﯚ وێ
رد6 .م ﯿ= $دواﯾ Zر 73ﯾ. Sﯿا Oﯿز د4ا رد 3د
-18و$زاڕ $د$ر$و،34940 /371 $ڕا)ﯚر ژ ر$ د.
و$زاڕ$ 138ڕﯾ,و 6 4ﯚ3ﯚ 1943و #$ه وش 6ﯿ Oa3ت ﯚ 6ﯿان و 6ﯿاق--.
د$ر$و ،34940 /371$ڕا)ﯚر ژ ر 138 $ڕ,و 6 4ﯚ3ﯚ 1943و #$ه وش 6ﯿ Oa3ت
6 1943 -20ﯿ -3د وڕ$و هﯚ و .ش،وڕزوOڕ S ﯚ 6ﯿان و 6ﯿاق.
Z :وإ &ﯾ aهﯾ>و ﯚ ڕﯾ>ر ردان 6و د$ز$ر&>و م ه رﯾ ن
و داو و$ر&6 ﯿ+.1ﯿزاZ : .وإ و ﯚ & 6 دارو و ڕ$وات
ﯚ ا#ن د$ه ت. ﯿوﯚ" ,ر$ت و هو،م ﯾ n
-21و$زاڕ $د$ر$و ،34940 /371 $ڕا)ﯚر ڕﯾ,وت 6 4ﯚ3ﯚ 1943و #$ه و
6ﯿ Oa3ت ﯚ 6ان و 6اق-22 .ﯚ & 6دار ر$ت 0ﯿ_1ازان وا 1ﯚ ر رد،
ﯿ6 1ﯿ)2،Y3+.ڕ.35 $م د6 $ﯿ3-ﯿ , ن .ز Sرۆ ن ورز
,إﯾ ن هو 76اد ﯚﯾ ن وادار 2ﯾ .وﯾ د$ن،و$زاڕ$
1945وال ﯚ 2رد،ورز. د$ر$و` ` 45503/371 $ز ڕﯾ,وت 7
-23ﯚ 4و 6 j 6ﯿ _+زاد$و د>ﯚ ﯾ ﯿ S Yون ﯚ داﯚﯿ ن
-د ڕﯾ>ر ﯚ ه=>ﯾدرا6،وا ر¯$د. د،م ` Sز
-24و$زاڕ $د$ر$و،40178 /371 $د37$ر ڕووداو $ڕۆژا ﯾز ورز،
-25و$زاڕ $د$ر$و/371$ ژ ر20$ڕ,وت 30ا >ر ،1944
.1944 [> 3ر 13 ران، ڕووﯿورد $ن( .40173اس3>4.ن))ﯾ#$
-26ڕۆز)،ﯚ ر رد( )2ڕ-27 .139 $ﯾ ﯿ Yه=>ارد ڕوو ن ` ز -د
,و رۆ Zﯾر و" ﯾ 6 j 6 Zﯿ96د Z،ر ن ، ,و`ر$
ش و j 6 Z .ر) ژا#ار ر و" داا .هﯿ tم وان 6و ﯿﯿ j6
ڕﯾ>ر ,زو1و $رد هو،ﯾ >و-رۆز)ﯚ ر رد()2رO-28 .139$ﯿز
د4ا رد6 3ﯿاق و 6ﯿاﯿ ن ز$#د و)6ﯿاق( و)6ﯿان(دوا Oﯿزب دﯾ ر
د$ﯾ-29 .Yو$زاڕ $د$ر$و73400 )،45436/371 $دا ﯚﯾ ڕﯾ,وت 8ا >ر .1945
-30ڕ#Z $و9زﯾز 6ﯿاق ﯚ ر ,و،د $و 0ﯚ 7ﯿو ز $#ﯚ وڕ$و
43ڕ 7$ر Z :وإ. ردرا ،ڕا3ﯿ#ا و$و ر ،3ﯿوڕا
-32ر ﯾ4ز 6 16،ورﯾ& ،1946 fﯿاو $ -31ڕۆز)ﯚ ر رد)2 (،ڕ.143 $
O-33ﯿز 6ﯿ Y3+.ﯚ ر رد)2 ،ڕ.73 $
د4ا رد6 3ﯿان داوا دو م 0ر$ﯾ 15000س ژراون .م 6و
.221 )2ڕ$ ه ﯿ6،#ﯿان ., Oﯿ ب 6ﯿ3-ﯿ و$ د$ ژ ر$ﯾﯾ
315
-34ﯚ & 6دار Zﯿ روو رزاﯿ ن وا6 1ﯿ،Y3+.ﯚ ر رد2،ۆ$ڕ $
.61986 د$ر$و/371$ و$زاڕ$ ،126-116ﯾ ن
> 3[-35ر 1946ز ﯾ 3ﯿ ورز &زار 3د ` ز -د ﯚ ﯚ
&وﯾ داوا ﯚد و 3ر دا دا)ﯚ Sز $#و و6 S3و دواﯾ#ا و
ر ﯚﯾ واو رد 3ن و .$و$زاڕ $د$ر$و 52207 /371 $ڕﯾ,وت > 3[ 11ر
وال رۆژ،fورز.
ﯚ 3زا .3 >ﯿ#Z-1 :1و9زﯾز 6ل &ﯾ aره! دوو6 $ڕ 6اق و
76ر #jاو6 .و &ڵ 73 2رزا ﯚ وڕ$و ) ر>و.م
) ژ ،12
ر: $
دوا ر,د زو1و2 $ﯾ ن ,Oو ت ،1947و $ازا رد ,ﯚ ﯿ,ﯿ ن
و ،و هڕ$ﯾ ڕا 3ﯚ ,Oو ت ونO .ﯿز د4ا رد6 3ان و$و
هﯾ ,,و 6ر$زو 6ر و$ﯾ ژ ر$ﯾ ردان دور ﯿ ڵ دواﯾ
#ﯚ ,Oو ت هرس ه 1ﯚ ر ه د ﯚ .ﯾ 1و `ﯚﯿ ن ه ، 4هڕو&ﯿ,n
و - .ون و .ﯾ6 1م 2ﯾ ن 6 Sو $#$هﯚو )ﯾ 3رو
دۆ &ﯚڕا ,ر ژﯾ ن و 6دژد$و را >ر هزر $ﯿ و Oﯿز
د4ا رد 3ن و د$د$و$و )و) & $#د$د6 .م &ﯚڕا ,رﯾ 6ور و
ﯚ ﯾ د$ﯾ 1960و 1970و دا,د ز$وﯾزارو >و ر) $ﯾ Y& #$و
ﯚ",د ,ران و ز$#و 0و$ر و ﯿ ﯿ Z 3ﯾر و
دو Oود$و, $و رودۆخ وهڵ و ر ,0ه 1ﯾ ،د$وﯾ#ا رودۆ `و ﯿت و
ﯿ 4uر.ر Z ,ﯾ Y.و ڕاﯿ 1) 3رد6 $ﯿان &ڕ .م 6م
0ر$ﯾ ﯿ و&ﯚم و و"و ) 1ه+و 6 1979ﯿ, ,4ﯚو د$رﯾ1
ﯚ و$د $ه. 1
در$و و،1978-1947،$
دواﯾ هرس ه 1ﯚ ر ه دO،ﯿز د4ا رد 3ن د$و6 $ﯿ #و و.
ﯚ" Sو )ﯾ#$ﯾ ن &ڵ ﯚ ر ن ر هو هروا ﯾ3ﯾ ن د$د و
316
ﯾ ﯿ ن ,7 ﯾ #اﯿ $#وس،و ر oڕا6 6 pم &و))ڕۆ>1ﯿ($
ﯚ _ ` 3و 6م #6ا ورد $رژاواز ون :رد 3$د$وت و ودا&رو
0ﯚر . 3$وا ه ان د.$ﯿZ 31زﯾزﯾ nو + jرﯾ ن و #Zو 4Oن 3ﯿ ن
ون ه وﯾ ن زم وس و ر زﯾ#6 ,ا 6رد د$ز& ﯚ ر ه د ون.
`ل و #ار $د3$ﯿ ن ر ﯚ ردا د، ,$ه وﯾ ن ﯾ#ان و$د$رو.Y
) O 4ﯿز د4ا رد 3ن ڕ 6ﯿ#ۆﯚژ Oﯿز رﯿ 3ود $زﯾ Sو،
م &ڵ 6م ه و0 $ﯿ وازو 0ﯿ و$ن و " 3ﯚ ) را .هﯚ 6م ر $و 6 "$#
ر O 1947ﯿز د4ا رد6 3ان ژ6ﯿ_3ﯿ روا ﯾ `2ن و ه
و O،ﯿ#,ا Oﯿز د6 $ان [> 3ر 1 1941ﯿ ت او $د$
ڕو>,ﯿا 2و ر داو 2 .ر$ت , Yد ود O $ه&1وO .ﯿز
ود6 $ان #6ا O ,ﯿز 4وﯿ6 3ان)ررت( د$ﯾ ،1920و
ر ﯾ> و Oﯿز ﯾﯿ ن و ﯿات دو .ﯾ Sو دوو #6ا
Oﯿز د4ا رد6 3ان )ﯾ#$ار)ﯚ ﯿ4 3ﯿ 3رد(وا3م Oﯿز
ون ،ﯚ ﯿ3ﯾ ن رت وO .ﯿز ود6 $ان و 0و$ر 6ﯚڕﯾ و"
ور 0 ﯿ_1ازا هزو .+ﯾ ن هو , 6 :رون ڕۆ >ﯿا &
ردu)،وا "ﯿ 1ر ،ه و"و ,و &ڵ وان زۆرOزﯾ ن د$د .و6م
)ﯾ $#$ﯚ ) 4ﯚ ر رزدو $ور6 $ﯿ ,ر 3Oج ون،ڕاد$د$ر ش و
` زا oو6 .م ردا Oزﯾ ن ﯿ ﯿ Gد$د )ﯿ _ﯚ>و Oﯿز د4ا
رد# 3ا 114و S .$د$ﯾ 1950دان س #6ا Oﯿز ود $زﯾ#1ا
ان ژ ر $رد $ن ز4O$ت ﯚ د$دا.
ر $ر ,ه $#1دO 4 ) $ﯿز د4ا رد 3ن د$ه ت :و ` 6ﯿ$#
ڕ "#ارا هو و 6از 6م رد $داو0 .ﯿ ت 6
#" 1948واو 1X $د$ورو) 35ه د ود$و،$م 6ش د$وا ,ه$#1
دZ .زﯾز ﯾ nهرد$و ﯿ#ا &ﯿا ه # 1952 ﯾ_ دا و.$
6 36وهوا ﯿ 6ان ورد $ورد $د&$ﯚڕا .ﯚ ﯾ )1947 ﯾﯿ و$ﯾ(
2ﯾ 3 .ت و د 3$ر +0ﯿ dدا د`، ,$وا رۆ و$زﯾان >0ورد
واز7 .1ﯚرﯾ ` 1949ﯾ رووﯾ ن ) ( د 6د.3$ﯿ$ﯾ و ﯚ
و $ه )) ( 5دژ زو1و $د4اﯿ ,وت د $ر .د$وت 6ﯾ
ﯿزا ڕا&ﯾ ،#ڕۆژ دژ راﯿ ن ﯾ خ دO،ﯿز ود$ﯾ ن ` و و
ه $و$ڕا&ﯾ #و +0ﯿ 6ﯿ ﯿ ن Y35X.داﯿ Y35د ،و +0ﯿ واو
داﯿ 135ﯚ )+0 1X,ﯿ )ﯾ زا ،ﯿ#6 $ا و 2
،داد$ا،و 7ه $و+0 $ﯿﯿ( ) 5دا .و ه .و ر oڕاﯿ 5دﯾ,ش
و$ر&1و , $زو,دوو ڕ$زا -د ڕ$زا و6 :م 1941 ,و$
د$وت دراو.$
317
دﯾ 3,ﯚڕ -د ڕ$زا ،د $در =هرﯾ ` 4و >0 6ور & Sدژاﯾ
وڕووژا>X[ 1950 .#ود ڕزم 6را ،و$ر"ر )" ,هو ،رۆ و$زﯾان داا.
دوور و ڕ$زم 6را 6 ,،ر$زو رد $ه 1د ," ،ﯿوڕا داﯾ
ﯿ و وت و$دﯾ . 1Xم 6و 1951د7 3$ﯿ#ا6ﯿ 6ﯿaم
ﯚژرا.
.د3ﯚر دﯾ 1ڕ$زم 6را،داﯿ،5و دﯾ رﯾ,دن &ڵ 6م 6
` و )15ﯿ ر هر ﯾ )وﯾ(د و 6م &ﯾ .#دﯾ ﯿ S1و
,و 2ﯾ .رو ن 1ڕ ،$ه ﯚر&6 $ر &ڵ دژاﯾ و ر1,
"ت Xوﯾ=+0 1ﯿ dو ر ( 5 )) &$ڕوو ڕوو د$و ،ﯚ S 2د$د
وا د$وﯾ دو & ,"[ن ه و ر و 6ﯿ ,ر ,ن6 .و ڕۆ>1ﯿو $#1وارا
2ﯾ .و 0ﯿ_1از ر 1ڕ $د$ور ﯚ ﯚ د$د$و ،$ژ ر$ﯾ وان
و$و رﯾ 1 Gو #Zو,رﯾ Gز .$ڕد $رو ﯚ .ون .دﯾ-ﯾp
و$و ڕ$ز را ،ازﯾ ر د4اﯿ ﯿ>اڵ و ،م و& #$ڕاو د $ر&ژ ,اوﯾ pو.
ر Z 6ﯾ# O 1ا 6وهوا ,و$دﯾ& 1Xو) د4اﯿ Sﯾ>ت Oﯿز
ود6 $ان د$ﯾ3ا د$وﯾ#ا &ڵ #او #رو3و ،$وuو زۆر را >ر داوا رﯾ
رد $ن ﯾ ن 6ﯿ#ﯾ. `) ,ﯿ و ون( د$وت #ڕاد$و . 3$د$ورا
,Oو زور)ﯚ2و و6 ،م 6ﯚزﯾو )5ﯾ و ﯚ 7ه وﯾ 1953 1و )ڕ
ﯚ &ﯾ ،5و S " 6و ز$ر د&$ﯾ ,د `دڕ$ت و6ﯿ_3ﯿ را
) (و &ﯚرا و ) د ﯾ 3ت ,ت ,Oو ت،ﯾ ن ه ` زا ﯚ ر
3ت واز 1روود .$م 6 .وت 6ڕش د ﯾ
6ﯾ ,ﯾ ن ) .5ون,O،و و"و و `دڕ$ت ود ) $د رێ
` .ﯿد.
م د$ور$ﯾدا Oﯿز د4ا رد 3ن ا 6زادا ) $5ه ،5,دو وه vڵ .ێ
و 2ﯾ .ان ﯚ ﯚ ﯚ و .$ه د هﯚ ڕاز و , Sر ڕووداو $
1947ﯾ>ت 6ﯿ#9ا ` ز -د – ه 35ﯿ) 4uﯿۆز و &ورﯾ و `دX $ﯿ#
و ) $دﯾ رو-ه3ﯿ ن )$#د ،داﯚ و ﯚوﯾ ,3زن رهم و$ر& و .
#ژ xو 1Zت و،و ﯿ Sم زارﯾ م هﯚﯾ و 0ﯿ ` ز -د
ﯚ 3ﯾ او دﯾ ,داو$ر دا و .م .ﯾ د#.$ا ژاﯾ 1952ﯚ
+0ﯿ ه$#7هم ،ه د & هو&ﯿ xو زۆردار )ﯚﯿ dو ) واوO $ﯿز
+ﯿ dه=>ارد .د$و ه=>ارد د، د4اﯿ ن ه و ),و1 $راﯾ
وﯾ` $# 6 Sت 6م Oوزو "ﯾ دﯾ>و 1ر ه د ه=>ارد .
ر .0 6رڕ ن ﯿﯿ &6ر ه د &ڵ ) د و 6و6 $و 1ر دا و
دوژ 1د$دو د$ﯾ>jزا .#د3ﯚر دﯾ 6 13و O3 ،1953وو $و"و
,Oو ﯚ ر Sدو6 $ﯿ_3ﯿ را ) د ،د) 6 .$ر6 $ا ) د .
318
ه د ) o1هزار د !$د .$ﯿ ن #1و` ن دون ﯿ دوو د !$داﯚ
3ت دراو.
1ﯿ S -1:1د3ﯚر دﯾ ﯚ رۆ و$زﯾ#Z،و -ﯿ ز .$ژراو .م
و. رد 3ن د4ا Oﯿز و$زﯾ1.ر دق 8-2ر دﯾY
-3ﯾ - #د 6ﯿ6 ، 4ﯿ 4م 9 0ران.م
6 .و ﯿ#ا + jورﯾ ن )ﯿ ) $و ﯾ ﯿ Yژ ر $رد 3هرس
ه 1ﯚ ر م 2و $ود$و $و 6و ه د و `ز و 1دارو ,د6 .م واو$ﯾ
Zﯾ O 1ڵ رد ) 3ر"ﯾ 0ﯿ واز وت د$د ،دوا ﯿ ﯿ3
داو .و هر 6م 0ﯿ واز ازﯾ و Oﯿز ود$و &و) دﯾ6 )" ,ا وڕ$د،و
ان Oﯿز د4ات و ﯾ.و $و 3و ،ﯚ 7ه .# 3رد 3ن زۆر د$وام
د S .دواﯾ ) u1ﯿ Yژ ر $و> 3[)،ر( )ﯚﯿ ) " dﯿ ورز دﯾ3و.$
6م و او$ﯾ ازﯾ ر رد , 3ر ﯚ و 6زاد ! و " ور$ڕۆﯾ 6اق و
6ان و رﯿ و 6 .ه S3و 3رد6 $ﯿان د$ﯿ3ا .زﯾ 150 ,س
زﯾ#1ا ان،م &و) 50س [6 ,Oردران.
ﯚ 7د$د د$ﯾ #رد 3ن )ر .ڕ رد( 6ﯿان ، ڕﯾ= G
ز$ه،$.د ر) , Yر وڕ$وﯾ ن ،ﯾ>ت ر رد و 1947
د,) 3$دو ،و ز Sوان 6ژﯾﯿ ن ﯚڕش هو د$اﯾ اهﯾ اﯾ.
ر6 1951 $م ﯿ.راﯿ 6وه $#1رز ﯚو $ران ﯚ ﯚ ه ر6م ﯾ ر $ﯚ
ﯚ رر& $ڵ 6م ر ﯾ 2ﯾ ن وڕ$وﯾ ن و د$ﯚو $ر د$
ودو $زوا رد زدات .م د$ $ردا د ,وڕ$و دv$ر $
1ور-ﯾ pﯚ 7هو .ﯚر S " $ز1949-50 3رو,O $و
و #$دژد$وﯾ ﯿ 5ن #ا & 4وڕ$و &ﯾ 35ر ﯚ6 ،ﯿ ,ر)رﯾ 5ن و>& .ﯿd
و 6م د .ش هﯚ ﯿ.را ورد 3ن ﯚ ر )و) &6 6 2 $#ﯿ1
319
Sو$رد&$ت وڕ$و +Zﯿ 4د1ﯿ ن ﯿ 1و و a Oون وه S#1وان
#>5ون.
6م ز$ر دۆ , ، ) 3وا` 9و#, .او6 $ﯿ+.1ﯿزﯾ ن رد $
20ور هر 0ﯚر $د $در =وڕ$و 6ز$ر ﯾ ن )35ﯿاﯿ ن د$د.
$ڕا6 1950 3ﯿ+.1ﯿزﯾ ن واﯾ ن $#,7دو , $ن و زو Z $ﯾر د$ورو
) 35ه د و `ز ژ Y ﯿ,ر وڕ$وﯾ -Yه >رۆ 6م Zﯾرا 6وه
ون.
ر" و&6 1ﯿ_3ﯿ را هرڕۆژ ر$و ز$#و ڕ=ﯾ Gﯚ رر& $ڵ 6م
Zﯾر 36،$ردا"وو $ﯾ و ﯿا ر 56دور,3ر " و)ﯚ ,ن.
م &ڵ 6م ه و $ه 35هﯚ ﯿ.را ران ون .د>ﯚﯾ ن ه .03000 35و$رﯾ ن
ن و .ڕ $ن هرﯾ د$ﯾ 3ا هو و و $زﯾ .n7000 ,ﯾد &$ون.
.01500و$ر ﯚ 6 ،1 ,6واﯿ pو$و هرZﯿ$ﯾ jﯿ$ت ﯚ "#ار $ﯿ ن
2م .nﯾد&ﯿ ن هو .ه د 6و ه و ﯾ nد$ورو) 35و S1و
ﯿ ﯿ 3رد وێ داﯾ Sو و3ﯿ 6ﯿ ,ر .0ز$ﯿ 1و ران و.
) 6ان ه 35د$ﯾزا Zﯾر چ ز ,$د$ا6 Yان ،Y1$و 6
6ﯿ3-ﯿ ت ه=$#ارد.
&ڵ ڕوو,دن &ڵ 6م و & 1948 ڵ 0اۆﯾ ن د $ﯾ و،
ﯾnﯾ & ,uم هﯿز ون ،و a 1941و $ر ﯚﯾ د$و $د,) 3$اﯚو.$
) 6ان & 1950ڵ 6ﯿ ,ر و ه و ر & Sﯾ را و"ﯾ 0اۆ ن،ﯚ
`0 اۆﯾ ن هش د& .ڵ 6م ه و 1956 $و د $در =هر&$ور $
هورا 6م Zﯿ$ﯾ ﯚ ﯾ ه . 1ﯚ ﯿ ﯿ 3رد ,,7دو$و
ﯾ #اه 1ه6 ,وه و$و ه وم ﯚ ر ,رد ،35& ،ر ,ﯾ و.
م و"1و و د$وت 0اۆﯾ ن و$و , 6و 6ن ﯚ 6م ﯿوڕاﯾ،
ه=>ارد ،ر $هز 3ﯿ ر و ` bﯾ , 6او وڕا ,و 6وه ون.
1958دﯾ ن ران د$ﯿ fو .ﯿ.را و$زﯾ 3رد 3ن هو " .
رد $ن و 1وار دد$ر ر رد وز)#ه (4ڕادﯾ ` هﯿ $وuون
ر6وا هو & 6دارو .ر $ژو6ﯿ م زور )ﯚ=.ا و ،و6م ﯚ7
ر" و `Oﯿ bهوO :ووﯾ دواﯾ ` 1 3 Gه 6 4اق #,ا و
ڕا ,و &ڵ رد $ن هودا ﯾﯿ ڕا" 6 .#ڕش د $و 0ﯚ ).5ﯿ
ﯚ)# 5ان وﯾ ن را) 3ر .$ر ﯚڕ ور$و ه #او رد6 3ان O ،
6ﯾ ڕا&ﯾ .#
73 2رزا دواﯾ 1958 6و$و ` ر S $د$ر$و $وت ﯚ 6اق
&ڕاو15)،$ﯿ ر د Oﯿز د4ا رد6 3اق و 6ان ﯾ>.و $و 6م Oﯿز
320
` ﯾ 35& ,,ه-وﯿﯿ ,ﯿ & 35ﯚ ﯚ و .م ه 35ﯾ رS
ر$ت &ﯿاو وا)،د$ز& )ﯚﯿ 1Xز1$ﯿ ت او (250،س
,ﯚرا Oﯿز د4ا رد6 3ا زﯾ#1ا دZ ،زﯾز ﯾ nو + jورﯾ ن
&ﯿاو $ن ون6 .م دوو#6 $ا ﯚ ﯿ 3وO #$ﯿزب ون 0 .ر,ﯿO 3ﯿز د4ا
رد 3ن `ﯾ>ن و"و و#" .0س ﯚ 6اق ڕۆﯾ>ون S3و ﯚو.$
و1961 S .$ ) O 4ﯿزب " رون ژ, Yر هز 73 2
73 2دژ #jا ڕا)ڕ6،و Oﯿز د4ا 6ﯿان وو $ﯚ ﯾ ر
ﯚر و ﯚ 6د$د 6زو` و" و"ﯚل و f0ور& )45ر& ن رﯾ Sون .
ڕا 3ﯾ 6ﯿ#وﯚژﯾ)،Sﯿ وﯚ ﯾ(Oﯿز د4ا رد6 3ان ژ ڕ11
ز $دZ،و6 ﯿ ،` -ز هﯾ" 3پ دوور وو6 .$ﯿ ` -ﯾ S
#6ا 1ﯿ ت ر ﯚ ﯿ 3ه د و&،ﯿ Sرزا زﯾ Sو .ش و$و 6اق ﯚ 7ن
" پ و ڕا رزﯚو6 S " .$ﯿ 1964 ` -ﯚ $.دووO $ﯿز زﯾS
`دز)$ه,وو رد6 3اق( Y35X.داﯿ Y35د ،رزا ).5ﯿ
Oزوور 1را دژ ر،و ﯾ ر د ،هروO )" $ﯿز د4ا 6اق-ﯾ5
د$ر)ڕا .#ﯚ `،$.ز -د ﯚ ﯾ ت،و)),5وو ازان( 1964ﯚ
)2ڕ6 (ﯿ#او ,Oوم د.
ﯾﯿ رزا6-ﯿ )` -او 4O6دﯚ7ﯿ( د$وا د` 73 2 .و د
را >ر ﯾ ر ) ( و ،را >ر #jا ,ﯚ ن و ﯿ Oﯿز
د4ا رد6 3ان ر , Sت6 .و Oﯿز د4ا رد6 3ا داواد
ر, 0ﯚ دوژ #1ار ر$ت 6ان " ,1ه[او ڕا&ن ،وم
ڕو ،1ت و ﯚﯚ ن 6ان )ﯾ$و ر .$ر و ت 6اق و .د$و$دا
& 6دارﯾ,دن Oزوور )45ر& Oﯿز د4ا رد6 3ان ،رد6 3ﯿاق
` )., 1
زور #6ا ن و 2ﯾ .ا Oﯿز د4ا رد6 3ان م ﯾ ر$
، 73 2ﯾ>ت ڕ )35ﯿا و 6ور 1961م 2و $رزاﯿ ن دو،
ڕ`ﯿ ن ه 3و وڕ $ون .ﯚ رد$وام و ت دژ ران)ﯚ ﯿ3ﯾ 6ﯿ(ab1ێ
) X,ت6 .م ﯚ ﯿ 3زو 6 ﯿ ` -و)ه ود($ﯚ `راخ ) ڵ ) ، $ورا >ر
0، 73 2ا .د,[3$د .زﯾ#6 Sا ن ز$وارد ون#6-ا Oﯿز ود$
ون-وا #Zو 4Oن ` ،+4ڕﯾ>ر دواڕۆژ Oﯿزب6 .وا دﯾ ,ڕادوو ڕوون و
&و&ﯚ و $ازﯾ ن هو .ﯚ 4و#Z،ووﯿ 4ن 9ﯿ،1ڕا ﯾ S
و $ازا ڕادوو ه د).ﯚ ﯿ6 3ﯿ (ab1هﯿادارو 3ا و و$رزا
رد S $و ه د-ور & ڵ )ﯚﯿ dﯿ 45ﯿ G5داون35) ،ﯿا ,ت.
6م ﯚ ﯿ 3ﯚ ر 1968د,) $د .دوو ! دواﯾ 6 73 2وا
ه 35رد6 3اق ون وێ د$رد .ه وﯾ o1) 1968 1س ﯾ زد $
321
ڕ>ر ﯚ ﯿ6 3ﯿab1ﯿ ن ) 1X,و -ﯾ وان ZوZ ﯿ– 1ژرا و .0 .و " ر$ڕ$ﯿ
&ﯚڕ )$ت رۆ &>ون+ ،ﯿ 4ن & 1Zڕاو6 $ﯚڕو) ،و " [ڕﯾY
1ور د45) 3$ر& رزا دﯾ& fﯿا .رزا 6و 6ﯿ#9ام د ور
و$د#$ارا 6ﯿان داو ،$د#$ارا ران 6وﯾ ن ﯾ#ا ه د ﯚ دا -
6وﯾ Sز $#و" fو 13 73 2ﯾ ن د$م و د$ز& ) ( +ﯿG
دو .$و $هژد ! $ه و ﯚ ﯾ )> Xو.
>ﯿ -1:1رزا دا و 6وه 7ﯾو وا و ﯾ ار د$ﯾ ن .+ﯿا دژ
` >دو +ﯿ Gوا د$و $داد& ز#0 !0 $ﯾ ن دااو
ڕا3ﯿ#ا ` _ ﯾ ﯚ ردو زۆر 6ﯿ#9ام ان ،ه,#1ﯿ` 4O pرﯿ ن ردا
) #را).و$ر& رد(
-2رزا +ﯿZ 4ﯿ6 1ﯿ#9ام د دﯾ ر $داواﯾ 6و $ژ ,6دا >3وﯾ ن
+ﯿ6 4ﯿاﯿ ن د$و ،$م ر&ا د$وت وان 6و و $ه ,#1دﯾ ,
زراوﯚ"و ﯚ# ا .ن +ﯿ 1 4ﯾ ن د$و ،ڕﯾزو6ﯿ3-ام [6ردرا ه
Z 2ز$دﯾ Yز ﯿﯾ 1رد bﯿ Yدا،و` 3ن و ر ﯾ#1راو$و ﯚ3
-3هﯿ #د3ﯚر` +4 ﯚ)# 5ان ا دور -Gزﯾ( ) #ﯾ ن دا .و$ر&ﯿ رد(
76ر 6ڕش و6 #1 .رو) رد$وام د ،وداﯿ 6 15ور زا .3
Z-4ﯾ هر6و .nﯾ ن هﯾ د3$ﯿ ن داﯾ6-م 0ر$ﯾ ڕا )اگ و.م
ﯿﯿ.و$ر&ﯿ،
6وا ) O 4ﯿز د4ا رد6 3ان "وان &ژ و ﯚڕﯾ و وڕ$ون
ر$ت 6 ، 73 2ﯿاد$و ور$ﯾ ڕا و )3ون رر $رد$وام
322
ون.ﯚnا دوو$م X,) 1969ت،دZ $و6 ﯿ$#1 ` -و $و6و Oﯿزب
د$رد،وﯿ , 6ا " پ،و )ﯚ ﯿ6 3ﯿ(ab1ر&ت .ر 1970
)ﯚ ﯿ 3و #$و(`$ێ د 6 3$د$دن و ڕﯾ Sو) Sد ر ز$
Oﯿزب د ،ژو6ﯿ 1971 1ﯚnا ﯿم#j ،ا #)،ا ،و 35& ,ﯚ
Oﯿزب ه=>ارد6 .م ,ﯿ ز#Z $و 4Oن ` +4و و#Z .و 4Oن ` +4و 76ر
)5و و .و وا #6ا Oﯿز ود6 $ان زﯾ#1ا >و .دوا 6زادون
#ﯾ_ 6ڕو) داد$ﯿ،5و Sﯚ ﯿ6 3ﯿ ,6 ab1ڕ ،و"و 6و
6ﯚڕو) و ,1را)دوور او ($ﯚ دو2 $ﯾ .ﯚOﯿزب ،رﯾ Sو .ژڕﯾ>ر
و ﯚ $.ﯿم دور)4د4ا ﯚ 6ان و د 3ر ﯚ رد 3ن( ه& 1ﯚڕ ،و ڕ
"#ارا 7ڕ Sر 0ﯚدو.$
و #" $دواﯾ Oﯿز د4ا رد6 3ان ﯚ ڕ$خ 6اﯿ دﯾ,
رﯿ& .3و) ﯿ& 1ڵ ڕ=ﯾ O Gڕداون-چ &و) 6ﯿ aچ
رﯿ#7 3ا6ﯿ و 0هﯿ#ﯾ6 1ﯿ& aﯾ S1ﯾ& Yو) ن ون Oﯿز
د4ا رد6 3ان & 36ڵ 6وان ،ه و ر د$د.
&O 6 1ﯿز د4ا رد6 3ﯿان د$ﯾ & 1970ﯾ .1ﯾﯿ ه$#1
و&6 ,"،$ر وااﯾ هﯚ ر د ڕاو S) ،د$ه "، 1و>ﯾ Yر,ر
ڕ$وا ﯿ6 ,م Oﯿز و $د$ﯾ واو و$دوا د$وت 6 , .ﯾ رد م
& 6دارون هر" " #و&ﯾ هﯿادار ﯿﯿ& ،ڵ 6م ه و& $و) &,u
و 6وا و $ازﯾ ن د $رداو،$و Oزرن ه &ﯿ ﯚﯾ ن ڕ .و$د$
ه6 1م 6ن S .ڕژﯾ 1978 ( ) 4و 6ﯿ 4ن و 6ﯿ_3ﯿ#ار
ﯚ د $دا6،م &ﯚڕا ,رﯾﯿ د$رو ر ه 1و 0و$ر& ,ور , $رد 3ن
داوا ر د 3ر ﯚ ﯚن و &ڕ $و ` ن ڕا. 5
ر ,ﯚﯿ1و $و#,او $رد 3ن 6ﯿ6 1978 Sab1ا S
و$ر))، uﯾ& 3ﯚڕا ,ر ﯚ ﯾ و 6و 6ورﯾ 1918م 2و6 $ان ڕووﯾ#او
" و )#ا_115و .$و"و ا ﯾ و 6ﯿ_3ﯿ#ار ,Oو ت و $ڕ ﯾ
دﯿ &،ڕﯾ>را و"ﯾ ،رۆ Zﯾر و #,ار $ن ر ﯚﯾ واوﯾ ن و$د$
ه 1و ر 0ﯿ وون ﯾ>ت ،وا 3و$ن ,د$ور 0 ` $رﯾ ن ,
ﯿ 1ﯚﯾ ن دا و ،و و ﯚﯾ ن )ﯚدو .ه ر & 1914ﯿ Sت،
&$#ﯾﯿ ن ﯾ #ﯾ ن رۆ `ﯿ)،+زور داﯿ35و ورز ﯾ ن 1ﯾ ن ( 5
Y35X.د$د وان را >ر زو Gوزۆر )ﯾ , 4ر ج و) 3رد 0 ` $ر
323
داﯚ ,ت .د Xﯿ 6م ز ﯾ ن دا Sرهم م `ر$ﯚ
د$د$و ،$و [ڕﯾ 1ز6 Y $م ور$د ورد $ﯚﯾ ن ،#& j 6د$زا.
و$ن 6 ,وه &ﯚڕێ Oز و )35ﯿا Sڕۆ داﯚ j 6و-$وێ
ون -ڕﯾ$د$د و " ,1ر ﯚ د Xﯿ ن و "ﯿ j 6 1و$ت
3ا Yژﯾ ﯚﯾ ن هڕ" ،Y1ون و .و$رزﯾان ﯾ$#1وارون ررﯾ و &35
ﯾ $#ا د$ر$و" $ار"ﯿ 6 $واﯾ ن .Yj5ر 6ﯚ 6م داﯚ ,را دژوار
و ڕۆ وام دان و زاردۆزﯾ1و$و & 35ر $دﯾ ,د$ر$و $#& $و$رزان
و.$ن6 .ﯿ_3ﯿ#ار ڕﯾ$د رو ر و$رزا 6وه 6ز و دﯿ
د$ر$و #& $ش د و 6وا ڕ د$رو و 6 واﯿ #وا3د& .ڵ 6م
و$ز ،Zزۆر ت&،ﯚڕا "4ڕ$ق ) د) (S $و$رزا ه وش( ه .و ,رت
ز $#و#, .ار $ن و )35ﯿا ﯿ ن ،ر 0ل و)ل و 6از ور` $دڕ$
6ور و ﯚ ﯾﯿ ن رد $داو.
ڕ$زا ،د Z $ﯾر &ور$و هز م د$و،$ژ ر$ﯾ وان ﯾ ن
#ﯾ_ ه وﯾ .5م &ڵ رۆ "4ڕ$ق ) د (S $و"ﯿ#, 1ار،د$و$
رێ )ﯿ ن و& .ڵ 6و #,ارا-ش رﯾ & 6ﯾ.1ﯿ ن ) ر $دن و
ن ﯚدو ،$و Sو$ر& Yو ﯚ ر$7وا,دو $ﯾ, Yر ر $ن
و 7ڕ$واﯾ و4Oا ) رز& ن،ﯾ )اﯾ 3و و2ﯾ (3و د$ﯾ 1920ڕوو وا,دو
ر رﯾ ن و.
&ﯾز1و Z $ﯾر ﯚ ر $ن و # 6ا ر$د ڕۆ ﯚ ﯾ و 6ور و ﯿ
) Z د$ت وڕ G$ﯾ ن و$و " ر )ﯾ#$ﯾ Zﯿ$ﯾ 2وازو هز د6 .م
0ر$ﯾ ) 35ژاو " $در5ﯿ 1و د $ﯚزد$هم د,) 3$او ،
ﯿ ﯚ 0د زۆر Z + $ﯾر و$زوت .ﯿ ن,0 3د ﯚز
ه >و $ﯾ وﯾ $#و ،ور رۆژ 6وا)ور -ه د-ﯚ ن( ),5وو
و$ن و" و ور و ،م & Y 5ر,ر زۆروم و $ﯾ و.
,ﯾ )ﯾ#$و 6وﯚ Zﯾر 2وازد،وه 1) 3ه و و و$رزﯾان و
1" 5ن چ ﯾnﯾ ﯾ ن ﯿ$ﯾ ه& 1ڕ .رۆ Zﯾر رد ` S $زا 6م
,را >ر زو Gوزۆر ,Oو ت ﯾ ن Zﯾر 0ﯿ 1ر داﯚﯿ ن د$د 36ﯚ ﯚﯾ ن
ﯾ6 1و دوو$ﯾ ن &>ﯚو .$ڕZ$ﯿ& 36 Sڵ j 6ﯾ ن #,ار د$و رﯾ
وuو زۆر رو ر &ڵ 6ڕش و,O .و ت و و$ن Sهﯿ tم د$ت
ﯿ S5ه وﯾ= ﯚ ر و$رز و.
د Xﯿ ن هﯚ هژار و .ز ا ﯾ ﯚڕش ه.ﯿ ﯿ ن و،م ﯿ 5
,دو $ه 3ڕ$زاﯾ #ﯾ #ا و$ر" و د$وت .م
324
& 6دارون j 6ن و )35ﯿا وان 6ر ,رد S $و$ﯾ ن &>و و ڕﯾ$ﯾ ن
د$د 6ﯿ 6 #د$ن .و$دﯾ ) 1Xوا و$و ) وا ` #و ,و دد $وﯾS5
و&،Gد$وت ره 0ﯿ را ﯾ ڕۆژ د 1935 .$و$زﯾ 3ج و ) 3ڕا3و ﯚ
ﯚ و$رزﯾ دﯾ ر ا و داﯚ $#& , j 6ن ﯚ ﯾ ه. 1
د Xﯿ ن 6ﯿ #دا) `Oداﯚ( ) .زون و رﯾ) ,ﯚ ز$وﯾوزار و ﯚﯾ ن
ون .ز0 Sﯚ ,ر وﯿ ر ﯚ ﯚ دزﯾ1و 0 $داوﯾ ﯾ ن .ر j 6وا`،9
و))35ﯿان(د.# $
و $د$ور $دا&ﯿدن ،د#$ارا وڕ$و زاﯿ Yو دن ﯚ 2وزو ﯾ Yﯿ,ر
ران د Xﯿ رد د3$ﯿ ن ددان د .زو $م ر 6 $و ,0ران
0ﯿ ران " و هﯿاﯾ ن ﯾﯿ vﯿت >ن&-ڵ و j 6ن و زو Gوزۆر
6وان ،ﯾ>ت دواﯾ روو ,Oو ڕ$زا ،ڕ$د 6م 6ر ﯚ ,دژوار و.
Oﯿز ود6 $ﯿان دواﯾ ڕ ﯾ3ا و ) 6ﯚر $د Xﯿ ﯚ`ﯿ#1راو و ر` ﯾY G
,ر 36 ر$و)u5و ر $ﯾ داﯿ35ا 6ز$ر ﯾ ڕۆژ 6وا د$
ه، 1ووا , Yر ﯚ ڕ6 .ﯿ -3دﯾﯿ و$رز د Xﯚ دv$ر $دﯾ,
ر$7وا,د 1945 .رO &$ﯿز ود $ور هزاران د Xهر و ,
ﯚ و0ر& Oﯿزب ه 1و وو د .ﯚ ن $#&1000ﯾ وارد و ,ﯿ aﯚ د،و
و$ن ,وادارد ) ,5و$رزان ره "و$#$ر `# م ڕﯾ .ﯾ
ز,$#ن.
>3ﯿO-1:1ﯿز ود6 $ان رڕ و0د و،ڕ1 .$زوور ور Oﯿز 4ﯿ
.م
هز Sرد 3ن [ر ر$و)" pو زو1و $د4اﯿ Sو" ،ﯿ j 6 1و$ت و.
#, Oا Oﯿز د4ا 6ز$ر ﯾ ن ر دا,د ز$وﯾزار)6ﯿ Oaت 6رز(
)35ﯿا دو ﯚ ر ه د 6و و& 5)$ێ د j 6 1952 . $ﯚ ن ,ﯿ+
ڕوو ڕوو ون .دوو د د$و$داﯿﯿ و ,Oو دﯾ و$دﯾ6 1Xو س
و Oزۆر ر,رو6 ،و 0ر 6وO $ﯿز د4ا رد 3ن و 6و` $ر ﯿ pد$د.
1دﯾ ,رد $دﯾ ﯿ. 5ر 0و$ﯾ ر" و دژ 7دا ن و
رد 3ن د $هر $زۆرﯾ ن هو .ر $د$ﯾ 1920و$ن & ,ور$
+ﯿ ێ 0ﯚ,و،$م رد 3ن ا وﯾ ن وا3و د $دﯾ رد $ﯚﯾ ن
دواﯾﯿ#ا هﯿرهر ﯚ ﯚﯾ ن .0ﯚ,دو ﯚ +0ﯿ" dون ) .ڕ ن 6و$ڵ ه د$ر
ه و 1ر $ﯿ ن )، 1#,م 6م ر 6ورد+0 $ﯿ "ار$م 12ت &ﯾ ،5و
د$ور $دوازد$هم 26ت رز ﯚو6 .$م 7دا1 ر Z،داﯚ ﯚﯾ ن ) ن
د$و $و$ن ,u& ,ﯾ ن #1ا ,0د$و .$ﯚ 4و7،1 ،رج 6ف و وﯿ 3 fن
اﯿ ن 1راﯾ رۆ Zﯾر-ﯾ pر,ن ،ران `رﯾ ن و،و 6م
325
ز)#$ﯿان و$و 0ر$ﯾ ،و3ﯿ ﯚ هﯚ 6ﯚ 4و Zﯾر
1و رﯾان(و&)j >ﯿان 1و `ز( ﯚ ژ "داﯚ 6م &و) .Yu
ره#ا دﯾ 6ﯿ,1ر و ر و 3ﯿان 6م دوو ۆ vد$
دراو ﯚ ڕوو رز و $و$رزان ،ﯿ. 4uژ $ﯚو&$ت،و 6م دوو$
وادار 6ﯿ ,ر وﯾ ر ) 3,را >ر6م هڕ" $ﯿ 1ﯾ د S .دﯾ
د#.$ا 1952 د,) $د،هﯿادارو O 5دود 1ور 6 $زاد
ر$7وان ,ت 6 .و م دن `دڕ$ت د 0 $ﯿ_1ازا ) ( و #ڕ$و $ن
و$ن ,ن ون. و و$ر"ر ﯾ+و6ﯿ 3.1ﯿ ن هو ،دا 6م ,
) ڕز& رد 3ن S X0وOﯿز) Zد $وﯾ(و Oﯿز
)و$#O$ت( #,ر 0ﯿ د$دO .ﯿز Zد $وﯾ 1ر ` زا و$رزان و وﯾ
ارو "ﯿ 1م و ،#$وOﯿز و$#O$ت Oﯿز j 6و$ت وO S " .ﯿز Zد$ت
ﯿ 4uهڕ&$ﯚڕا7 6،ﯿ ن j 6دﯾ ) ,ر$ﯾ ن ردO $ﯿز و$#O$ت دا ،وOﯿز
واو 1 ,ﯚ و $ڕۆژ " 5داو هرﯾ وان ) o1ﯿ ن دا6 .
هﯚ 6ﯿ #و$زﯾ &ﯚڕاو ،و 6م 0ﯚر رﯿ +دا 5ر ر ,د$دO .ﯿز
Zد$ت ﯾ د#.$ا د$ور $ه$#7ه د$و 1 .$ﯾ3 Sﯾ Yدv$ر$
د Xﯿ وت و #ڕ$و $ن د$وﯾ#ا ,5ن.
&ڵ 6م ه و 5 $و ڵ هروا ,3ﯾخ و) 6ن 3>4ن( 1956
رد 3ن رداﯿ,د د$ﯾ.ت) :ر" وﯾ, ) ، Yووﯾ , 6ا و"ﯾ( 6ورد 3
رودۆ Sدا د 5 1$و ڵ د$ور $ر $ﯾﯿ S :ه & 35و و 0وت،
ز$و د Y$و داس د$ﯾ#روو ،$و $ وارد$ن .رد 3ن و 6ز$ر ﯾ ن هﯚ
ز$و$ﯾ و ر زرا زۆرو ز$و#$و ر $7وان د.$ﯿ Yو و ! ون 3ﯿ$
د Xﯿ 6م دوو ) رز& ﯾ و$ن ,u& ,ون،ﯾ هر& j 6 #" S#هو .
ڕا3ﯿ#ا 64ز$و > رد 3ن د $د$هم 0و$رو .
$#)1ج( 7 6ﯿ ن و 0$#ﯿ ن ` ز ,6ون ،هرﯾ "#ﯾ#& Y
ش دا.ﯿ ن هو .ﯚ ن و ه د ،ز$و ﯿان 1د>ﯚ و 1
دﯾ` ,ل و j 6و$ت , 6ا ,او .ر 6ورد د$ا 6ﯿان،ﯚ ، .زﯾ,
1 100000و$ن & S#ﯾ ن & ,ور $د0 .Y S Xﯚ ,ر $ن هﯚ ز$#
20داوﯾ و$ن Sو ه ,#1و _و 2دێ د$دن .د$اﯾ
. +Z7رﯾ5ﯿ ن دااﯾ .ﯿﯚڕ 6م & 3ڵ ` و Sدﯾ 6ﯚ3ﯚ
#) 1952د و )ﯿ و دا"1ر رهم ز $#د$و ،و ،م 6م ﯾ ﯾ
هﯿ tت ڕا و دور 3ڕﯾ" $و& .ز$رﯾ ،Yڕازﯾ>و 0ﯚﯿ ر ،ج و ) 3
داوﯾ و .ر6ﯿ ز $درا و،زور j 6و$ت و _ن د$ﯾ زا "+ﯚن ڕ$زاﯾ و$رز
326
و$د .Y1 $ﯾﯿﯿ &6ر)3>4ن( ` ه& 1ڕ ڕ واو و" ن ،ﯿ
ه د و رﯾان د$دو6 :م دوو 1و #>ا ون وا#ا )ﯾ#$ﯾ 6ر ب
– وڕZ$ﯿ د$ژ #1ارا و&6 .ر ڕﯾ>راﯾ و ﯿ 3هز رزا اﯾ "ﯿ1
j 6و$ت داﯾ Gو د$رهم وا3و ,و )ڕژ (Gو 6ﯿ .0 #ﯾ هزرو ,7
ﯿ ﯿ 3و .رودۆ ﯿ6 ,وه )uوا ر Oﯿز ود2 $ﯾ ن
ا .3ﯾ، وا_از . ,Oو ت,7 ،و#,او $ﯿ ﯿ 3ﯾ ن
ز $ﯿ1ﯾ و$د $ه. 1
، 1962 ژ وژ 6ﯾ# 6 ,ا ر دا,د ز$وﯾ زار)6ﯿ Oaت
6رز(ﯾ,) $#د 6-ﯾ ﯾ و 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,ﯚ ﯾ ر 0،
,0د ه 6 # .ور وت &ڵ و ڕوو ڕوو و دﯾ ر دوO، 5 ) .ز
ر$د 6م ر و ," ،ﯿ ) $ڕ ن 7دا ن ),ﯿ #ﯾ& . 1ڵ 6م
ه و6 $و0ﯚر $ﯾ[) Sﯚرا 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ p) ,ﯿ 1دو 6
و$ن ,ﯾ وڕاد$ﯾ 31ار ﯾ`ﯿ Yو ` و دا,د ز$وﯾوزار ،ڕا 3ﯾ
ر و ر ,زۆر ورد#, $ار $ن " >و.
دازﯾ 1ﯾ دا,د ز$و ،و$ن ,د$وﯾ ز$وﯾ 5و ز $#
& ,#ش دا .و$رزان $#ن،و jڕا ت و$ر.ن .د$وت د$اﯾ 6م ز$وﯾ
و$ن Sﯾ>و د $و 0ڕZ$ﯿ 7و>3اﯾ6 ،وان ﯚﯾ ن د$وت
و 12 $ل د$داو .$رﯾ زﯾ 15000 ,ﯾ ن زۆر ,وت اﯿ ن
ڕﯾ .د$ر ز ون ` ون )ﯾ#ان و ت ه 3,رﯾ ن زۆر ﯚ ﯚﯾ ن
ڕا.ن O،ﯿ#,ا 145000دﯾ ,اﯿ ن 50ه 3,ر ﯾ ن ز $#ﯚ ﯚﯾ ن ڕا.ن ،و ﯚر$
20ز$وﯾ .وﯿ ن رد $دا .رد 3ن م 0ر$ﯾ ,
ر" و هو :ژ ر$ﯾ و$ن 6 ,ز$ر د$ورو) 35ور ز,#& $#ﯿ ن ﯚ ﯚﯾ ن
) را .هر ﯚر $و" ورﯾ& ،3زاد 0 $ف ,,زا7ﯿ ن د $داو.
6و S3ون :Gه ﯾ ن هو و$دﯾ Xو, $و xو ڕ OﯿS
و د$م و د$ز& ,Oو ت j 6و $دو ﯚ و ` زا oون .ﯚ 4و2 ،ر 0ف
1ر +0ﯿ dو Oﯿ#,ا ا ردار رد+) 3$رز ر ( ) &$و.
>ﯿ-1:1ڕ $ﯾ ن ` و دا,د ز$و , ان،وهﯚ د 4$ﯾ ون
و"$و و $د0 3$ﯚﯿ را "وﯿ1ر،ه#1ﯾ,ﯿ ن ڵ و Oڵ )رواز$ون و ،ون
ر6-2 . $وز$وﯾ ق وﯾ ن د$در ه 3,ر ﯾ ن ر و"ﯾ .ﯾ ن
و و$رز $ن واو،$هﯿ ,uم 0ﯿ او $ﯾ ) nوز(ﯿ،Yو `$ن ر0م ﯚو) 5ع(
ﯾ ن ) 1ێ و ﯾ ز $ﯿ ن و35) $ﯿا .ﯿﯿ -3 ون،د 0$چ ودا
هرهﯿ 3,ر ز$و 6 $وﯾ= 120$ن ود 30 4ن و و$رد&$ﯿان، ،ه` ﯚزو
-4 6و" دو `ان ر0م ﯾو . ،$د$ر$و ` $دن.
،ز$وﯾ ` ز$ڕا) Zان و Oت &ﯚ $ر اون،ﯾ هر0ﯚ>$#ﯾ
) o1ﯾ ` ﯚ ﯿ $ﯚ &&6 ,"[ر داوا )ﯚ ,ت ز$#ﯾ و$و زاد
327
-5ور ر $ردﯾو د$ورو) 35ر ور د1 $ﯿ3و.
#&460هﯾ 400ﯾ ن ر 0داﯿ35اﯿ ن ردن 6وا دﯾ,ش زور 6ر و
6ﯚڕ و ر 1ز$ن ،و 6 S#&20 "$#ز$ر .Yو&$ﯿ رد(
را >ردا د$وت Oوﯿ#ا "ﯿ ,1و$رزﯾا ر ﯚ و0د 1ﯿ.ژ ر$ﯾ و$ن
و $ﯿ ه 3,ر هرد و دوو رار و .م 6م ژ ر$ﯾ ,u ,ﯚ،هرﯾ
ﯿ 0 2/5و$ر &#ﯾ ن ) . 1#,م `ﯿ 6و ,0را و3 $ه 4
ه 3,ر ون 3د$رت 1960ز 30 $#د$ر ت 1970ز د د` .ر $ن و
ﯾ ,را ز $ﯿ 1وت م 0ر$ﯾ ه ` $#1زا ﯿ ن ) &ﯾ :5هﯚ دا,د
ز$وﯾوزار راوردﯾ ن 80ت ﯿ زﯾ 50 ,ت م ﯚو.$
دا و6 3 " S $ﯿ Oaت 6رز ره ﯿ ن و$ر&ت 2ﯚ 43
ڕﯾuون و زﯾ#1و و 6ور )ﯾ -3ﯾ Oوت ه 3,ر هردﯾ ن -و$د $وت.
د$وت ﯿ دو6 ,"[& $م .ژ$ﯾ ه .و ﯚ و0ده. 1
د$و و Zو ه.ت$ .ڕا 3د$ﯾ S&1970و$ن O ,u& ,ﯿ#,ا
و $ﯚ ه 1و $ز$وﯾ ﯿ ن )د$و> (ون$ .و Sو$ر& Yر $ﯚڕ 5
و ڵ د 3و" ر$ڕ $و$ن ,و )$و [ڕ ,ز ﯚ .
و$ن " ,و و$رز ﯚ ﯚ )) .و (3د& Xﯚڕدرا O .ﯿ#,ا ژ ر$ﯾ
,ﯿ ن د $د$دا،د3$ﯾ دﯾ ,هO 35وﯿ $#دا ) ,5ﯿ ن 6ﯿ Oa
د$ﯾ 1960و$ر.ن> 3[ .ر 1978ه1400 35و$رز رﯾا $#ﯚ ن 750
ه 3,رهرد Sد$وت ﯚ ڵ ) 35واد#) $اون رﯾان و$ر.ن,O .و ت و
"ﯿ7) 1داڵ(ڕادوو هروا د3$ﯿ ن د 3$ﯾ3داو.
328
د$د O،ﯿ#,ا ﯿ Sﯚ دۆزﯾ1و $ر ﯚ دv$ر $دﯾ ,د"$ون .م رودۆ دا،
ﯚ"را رد " ر &ڵ ,,7ێ 1 6ون.
دا,د ز$و3 ،و و$ز Zڕﯾ,) .و&$ﯾ#راو ،و )ﯾ$ﯾ Y.د$رس ﯾ#1ن و
ﯚ",دن ،رﯿ,رﯾ و7ﯿ ردv$ر0 $ﯚراو0ﯚر 6ﯿان هوZ .ﯾ# O 1ا
6ان و#$ﯾ زورم ر د$دو ) ) 1و"ﯾ( ) 1
,د$ورو) 5هﯚ رو 6م 1) ,د Xﯾ ن وت،35&،زﯾ , Sت،ﯚ
Zﯾر ` زا )) 1و $از(و .12$ﯚر $و-1960 $
"1979و)ﯚ ,ﯚ ن و ت و روO 1ﯿز د4ا رد 3ن, 1)،
) 6ر$ﯾ رد 6ﯿان ر ه#ا.
6م & 6دارﯾ ﯿ د رد ،هﯚ ڕوو ,ر ﯚ"را رد دواووﯾ
راوردد رد 3ن دوو) ت ﯚو .$ر &ﯾ,O .1و )ه+و و$دﯾ 1 1Xو
1ڕ&5) $ر و،و6م Oول و`2ﯾ ،و #$ور 6ان و. `،ﯿ>و.
رد 3ن-و$و +و 30ن و و" دﯾ 1 ,ز$ب 0-ر$ﯾ 6 ور
و)&5ر د$ﯾ 90و 70و$دواوت ،و ) ,ووﯾﯿ زور )ﯾ#اد.
ﯿان دv$ر $دوو2 رد 3ن ﯚ ار ),5ووﯾ 6ور دوور اﯚو .$
1ور 6،ور 6ژا#ار رد 3ود O،ﯿ#,ا و$دﯾ ) 1Xوا > ﯚ )ا -ر
د ﯿ ت(و ه .و $دﯾ ,رو $و #$و" ﯚ 2ﯿ ,O 3ت داژوت-م
ﯾ دا ن و #$و )&5ر وت ر زور ﯾ Yه و ,ار.
$Oر&ڕاﯾ واو ،م 6م و$ر& 1دv$ر $ار ) ر$ﯾ 3ﯾ ن )$#ا.
و3ﯿﯿ ﯿان و #$و ` $#>راخ ﯚﯿ م و اﯾ،م 6م ﯚ
ﯾ،ﯿ$ڕا 3د$ﯾ 1970ر oڕا pو` 1972 .ﯿ ,ر ودا&ر ﯾ ,ر
و$رز 6 ز$ر ﯾ ڕۆژهت 1ر2/6و .رد 3ن 6م ﯿ> 1ر20و .ه3
0و$ر 6ان و5 #$ﯿ Yو#, O ،ا 6م د$رد $رد 3ن 25و .ه35
د$ر 6 1ا و ،#$ﯚ ڕوو ﯾ ر $ﯾ ن Sو$رد&$ت O،ﯿ#,ا
رد 3ن 20 3د$رت ر $ﯾ ن هو6 1 75 .ا و ،#$
6و ﯚڕﯾﯿ ,ﯿ ن و$رد&$ت#, O.ا رد 3ن 6 ,1 ,و
6 ,ا ڕا&ز6 Yﯿ nد$ﯾ ن د$د 12و .زﯾ 66ت
36ت و،#$ﯿاددارون#, O،ا 6م راو$رد $رد 3ن ﯿ
و))ﯿ و $ن43/8ت و ژ ن 20ت(.
6م &ﯚڕا ,رﯾ ش خ و و0ر& رد 3ن و هروا )ﯾ& #$ڵ ) 6 4ان
" رهﯚ &ڕا ,ر Sو د#.$او $ﯿ , 6او ڕا ,وا دواو $و .ژ ر$ﯾ
زۆرو ڕۆژ ڕۆژ ز$#و 2وان هﯚ ز$#و 0و$ر ﯚ هوڕان دوا ر ،و"
دوور د$وو $وﯚ 3وت د"$ون6 .م ,ژ ر,ر
و7ﯿ, 6 $ا&ڵ 6ﯿ#ﯾ ,و ﯾ, Yر 0ر$ﯾ ﯿ ﯿ xو 1X
329
)ﯿ ت &و( د$ون6 .و&و) و" د $و $زور و" ,ڵ د$ون،
ور 6زور )` 1و ﯚﯾ ن & 6دار د$ون .ﯿ ڕو ,Oو و#$
س و ه رد $ن 3ا` 1) Yو ﯚﯾ ن 1و 1ڕ S$ﯚ ) 1X,
,Oو و"ﯾ .ﯚڕن ،و 6م ه &ڵ 6ﯿ 1979 ab1د $ه ت.
ر" و $ن:
ﯾ 3ﯿ >ﯿ،ر :4ادارة ﯾ، 4Z .ﯾ Xوزارت ر 2589/1950وزارت ر/284 0
1400وزارت ر 4 /371 0ر$ه ،91450 ،91449 ،82307 ،82000 ،68472 ،45503 ،18987
14 ،140789 ،133007 ،133005 ،127143 ،120749 ،114810 ،114809ۆ،856
~ 1د$ر 0دوم :ااهﯿ4ﯿ ن،اﯾان ﯿ Yدو اabب ،ا>0 jﯿ ن ا ه ` دراﯾان:
ر ا ¤+ ( 40ﯿ Yا1وﯾ 9 £ت ور ﯿ 4،رة ،1983 ،15در ا ر)،ده
اﯾان وZاق در دوران ) dاز اabب( X0¤ 1+7ن م 4 ،رة(4)9ا 1984>3و ﯿ ﯿ Gد
> ` 13ﯿ) و#ر#1ن#>Z(1992،ا)،+4 ` Y4Oد 3ن دراﯾان(درا ﯿ ن ،دم
ر& رت هu،Yه )Y0ﯿﯾر(1980،ا..اس. د،$ه ﯿ،#اﯾان :دﯾ 3,ر و،9
314ن S ،وزارع دراﯾان)#1ن(1953،ا Oa8ت ار °اﯾان#1)1962-1966 ،ن (1969 ،و
)ا Oa8ت ار °و 9وﯿ Xرو 3ﯾ دراﯾان( 31£+ ¤+ﯿ ز ، 56 #+0 ،ژو.1969 Y6
)+ر ¤ $#5531؛وﯾ Y+ه ول))()6ﯿ -3د وڕ$و وده :ر اOال ﯾ Sا`+ﯿ
د3ا،دا $ .5وﯾ0ﯿ1ﯿ .1965 ،
ﯿ ن:
Z -1زﯾز ﯾ ،nه Gﯾ#6،nا ڕا رز Oﯿز د4ا رد 3ن و
X,) 1946 .ت ،و ه ب +ورﯾ ن ،ﯾ1 Sرا 7ڕ ردراو ﯚ ر
-2 6ز$ر ﯾ ن و ،و 73ڕ #Zو 4Oن-ﯾ pﯾ Sد#$ارا 6ڕت و.
هﯚ $.دووO $ﯿز 4وﯿ ور O 1927 ﯿزب ﯚ داﯚ 7و $
د. 6ان 7ﯿ#ڕاڵ د$و, ) 1X, ازﯾ ر 6ان داﯿ35و
- -3د ڕ$زا u) ،وا زارﯾ ڕ$زم 6را ،هو 6و و ﯿ S
د$ا6 ﯿان 6را و ) 5ﯿ و 0 +nت #ا رۆ و$زﯾا
.263 2ڕ$ 6ﯿab1ب، دوو ﯿان دا ،اهﯿ4ﯿ ن،اﯾان
-4ﯚ & 6دار ز $ﯿ) 1رو$رد 1 $وا )1ژ 11ﯿ ژ ر6 .3$و
6وو` =وام &ڵ رد $ن 6ز$ر ﯾ ن و ه د ﯾ ر د،و و$و`وام
330
&ڵ 6ﯿ#9ا دوا هرس ه 1ه د ڕووﯾ#ا ﯿ xو .د3ﯚر #Zو Oﯿ#
ز .$هﯚ 6ﯚڕ رۆ Zﯾر ز .$و 1943ﯚ 1راﯾ
، 5ه=>درا6 .و-ﯾ pو$و ڕادﯾ ,ن و .هر دووﯿ ن ﯿ-53 1
19529دﯾ #6ام ون و .ا زو1و $وﯾ دواﯾ ڕۆ
-5ه د ڕﯾ>ر Zزﯾز ﯾ nو + jورﯾ ن و دﯾ ون.
1ڕﯾ>ر ڕ4O$و ¯رﯾ ،9ﯾ dﯚ"ا0،زو1و $وﯾ رد)2،ر.187 $
>ﯿ-1:1د3ﯚر #Zو -ﯿ #ز .$ر) زاbO .3ق و و$زﯾ )5و 7ره!
28ا 1329 #1nد ,1 3$ر Sو $و ` aزا .3دا ۆڕا#6 .ا
ﯿ 1د3ﯚر دﯾ و ه وڕزم و و،د3ﯚر دﯾ ﯿ 12 1ارد5X
)1330 .ﯿ. 1X,م
-6و$زاڕ $ر` ` 114809 /371 0ز ڕﯾ,وت 18ژاﯾ 7 1955ﯿ +ا3ات -ران.
-8 -7و$زاڕ $د$ر$و 82000/371$ڕﯾ,وت6 18ﯚ3ﯚ 1950دو#اس ران-ورز.
6زﯾز ﯾ O1977 nﯿ#,ا ش و>و زﯾ#1ان 6زادا و ژو6ﯿY
61978ا د .ر و `ز ،ﯚ)# 5ا& ,ور $دژ ,Oو ت ڕ !$وڕوو
ﯚو&$ت6، 73 2 -9 .ﯿ ` -چ ﯚ ) راﯿ& 1ﯿ ﯾ ن ر Sدو, $ﯚ
) (ه,وو دﯾ 1ن زﯾ#1ا د +4 ` .دواﯾ ه>=ﯾان 35& ,
Oﯿزب ،رﯾ Sو 6ﯿ ` -ﯚ Oﯿزب .ڕ1ﯿ3و،$م 6و .واز ` ` +4وڵ د.
د 3$د#$ارا 6ﯿا` &ﯿا،و 1972ون و -10 .ڕﯾ,وت 7ژاﯾ 1969
6ﯿ4-6) ` -دﯚ7ﯿ( 2ڕO `)$ن ` ز( -11ڕ$وات 6م &و) ت
ﯚﯾ ن ¯ .n4ﯿ,1ﯚف2،ڕ $ش و .n85ﯚ `دﯾ 4د$ ورر $
)ﯿ,د،ﯾ dﯚ"ا زو1و $وﯾ رد)2،ڕO-12 .346 $ﯿزب ﯿ Yﯚ $.ﯚ
-13زۆگ 6م ,ﯚ وهرﯿ ﯚ 1973م >ودا د$م )#اهY1
,5ن ڕووڕوو د :ر 0ر #6ا ﯚد$و $و ازﯾ ر و$ر&1و ) $ر$
-15 -14اهﯿ4ﯿ ن6،ﯿان ﯿان دوو 6ﯿabب)2،ڕ.149$ #6ا ﯿ ن و.
و$ن زﯾ #& 50 ,و 6 .ف 2ه دان و و$ﯿ fا £ن 2 هرﯾ دوو
6 . 5م دوو $ڕ ﯿ ڕ >`$ﯾ ون،م و3ﯿ 1" +6ﯾ &ڵ
-16و$زاڕ $د$رو-120749/371$ا..اس3>4.ن،ﯿ ﯾ ر$ ﯾ 3ﯾ.و ون.
-17ڕژﯾ6 Gﯚ3ﯚ 1968ج و) 3 رد6 3ﯿان> 3[،ر .1956
و ت و& و&ﯚل و .ر ﯾ خ د& .ڵ 6م ه و . $ر د$ﯾ 1970ه 35
-18و$زار $د$ر$و 140856/371$ د Xور رد$وام و.
-19رو )،Yرار `و ڕﯾ,وت 31د> $ر 1958وردز ورث aس ﯿوت.
6ﯿان دواﯾ 6ﯿab1ب( 2ۆ$ڕ،923 $وێ & ﯾ 7 0 Sن0 7 0،ﯿ
-20اهﯿ4ﯿ ن6.ﯿان ان دوو 6ﯿab1ب )2ڕ.449 $ 7 0دﯾ ,زاداو.$
>6-21ر0 j 6ﯿ ن )،را>ر `و 6ﯿان, :ﯚﯿ1و $رت( ¤+ﯿ Yا1وﯾ
9 £ت و$ر ﯿ ،ژ ر)2 1983 ،15 $ڕ.21-215 $
331
" >3ارم:
) ژ ،13
داﯾ Sو زو1و $و$ﯾ ,Oو 1ه 4
ر: $
رد6 3اق-ﯾ pو$و رد6 3ان ر د$ﯾ " 1940ﯿ 1ﯾ ,1ر ێ
0و ﯿ ﯿ -Gر` 1و ﯿﯿت د& $ت6 .م "ﯿ " 1ر$و وا
ﯚﯿ>و j 6ن و$و ڕ>ر ,و$ﯾ ﯚ ت .واز ,ت6 .وا م ﯚو $ﯚ
ت .او،$و را >رﯾ #ا ژ د ﯾ#اخ 6م "ﯿ& 1ڵ ﯿ 3
,Oو ه 4ﯾ.و >ون و د 6 $ور ﯚﯾ ن رد 3ن ز$#دو .
# 6ا زو1و $و$ﯾ ،ﯚ رﯾ &ڵ زو1و" $پ دۆزﯾو $ﯚ 6زاد
و$ن ,ن د$د .م ﯾ3ا ر 7ره. و$رزان "و #و$
داﯚﯿ,دن ﯚ .رد 6ﯿ ,ر ڕ ود> $و )ۆز .
دواﯾ ﯾ+ 1930 =1ﯿ 4ﯿ ،وا ز$ر د &$ت رد $ن " ر$و ﯚﯾ ن
`وڵ دو ،$و ر ز$ﯾ 1د#ارا 7ڕ ڕ .$زر و :$ڕووداو ,د3زﯾY
و د$اﯾ 6را ر $ﯚ ﯿ"واﯾ .زور j 6ن Oزﯾ ن د$د ,و
زو, Gد ﯚ .ه[ن ,"،و$زﯾ و 0ﯚ ﯾ و دۆ ﯿ 1وان ,Oو
#ڕ$و ﯿ7 Sﯾل دوور و 6،ﯚ ﯚ ﯚ ,Oو Zر2 $وا#و$و
Oد$رد م دو$ﯾ &ور $و .دواﯾ د ﯿ7 Sﯾل 1933وت و
6ﯚز و ) 5و ،ﯿ 1ن ﯾ دوا ﯾ#ا د$ه Yو د"$ون،و هﯚ "& #و) و ﯚ 7ن
ﯿان 9و 1ﯾ ن "ت Xوﯾ Y35و ر 1,ﯿ ت ) 5ن 0Zن
د$وت دوور)$رﯾز >ون,O ،و ﯿ ن ﯚ )1,د$ه ت 6 .و 6ﯿ_3ﯿ#ارو ه ر
1935زﯾ j 6 f" ,رد ور 5 >) $ه د$وت هﯚ `وردن ت
#ا د3$رﯾ را >ر و$ﯾ و>& ،$و 1u[ و6 .$م 6
&و) واﯾ ن $#,داو $ﯿان 9 -G5 45و 1رازو ه .
د$ﯿ ن د $داﯾ،ر 6د$ا#j Yا ا7ﯿbت &ڵ داوا رﯾ ﯚﯾ ن
332
وادار,ن6 .م &و) هرو $ﯚ .و$ﯾ 1926دﯾ ر دو ،ازﯾ ر
ره 1زوا رد 7ڕ ون 1را +0ﯿ1 ،dرا `Oﯿ, b
و" ،Yوداواﯾ ن د$د Z ,د 2ر" و $وت ﯚ )ر#)$ان
ور$7وا,دو 5 $و ڵ و)ﯿ&5ر رد 3ن ر ن & .,ور$ﯾ Yه .و S
ڕا 3ﯾ)و$ﯾ( هﯿ 1Xداواد 0ﯿ ﯾ 7ر #ارﯾ &ور $رد5ﯿ Yد$م
ود$ز& ﯾ Zڕ $و و ) ) 1X,رز& رد و و#$ﯾ دهﯚ .هﯚ
6م داوا رﯾ ڕوو ڕوو و$ﯾ و &ڵ داﯿ35ا ڕووﯾ$#دا ،ﯚ ا#ﯿ ن
Zر د$د .م #jا م د$راو $د$ﯿ .1ڕد و چ واﯿ 5و&$ت.
ﯚ 6وا #jا 5ﯿ Yﯿ ﯿ ن دو )5ﯾ ن ﯾ و وا, ,7و6 $م
هش ﯿ$ﯾ ن ر رد $ن ه " .$و)ﯚ د$رﯾ 1ﯚ و Sا#ن
و$ن ,ن رو S1ﯾﯿ ﯚ ﯾ ﯾ ن 0رو ر،$رۆ Zﯾر و
ز دﯾ روu) .وا،ﯿ ت )ﯿ 5ن -ڵ و ﯾ o1` xون م ر$و $
S1ﯾﯿ و ﯾ[ ر"ون د$ورا د$ور وت دﯾ ر دات .ه 1936 ﯾp
دﯾ ن , 6 S3او ، 6و ﯿ,ﯚ د $رد $ن و 6150 .و ن و
ﯚ .و ر7 $ر )ﯚ >ون ﯿ ) 6 o1و ن رد 3ن ون ،دوو وان
زور )6 1ﯿ aﯿ ن هو .ه ﯾﯿ ﯿ -م ر$و $رد $ن
)$>5ﯾ ن ﯾ>ﯚو.$
&ڵ 6م ه و&6 $ر" 6و ت ﯿ & 6 Sدار 6م و> 3[ ،ر 1930
,زن و " ,"،و ڕا)ڕﯾ 1و$ﯾ و ﯾ ﯿ" Yﯿ 1د$رس 1
داﯿ35و رد رو .اﯾ4O6 Gد 6و" خ زد $و د$ﯾ.ت):و ڕۆژ$و$
6ر ر ﯚ زا و$و رد Sﯿ ,و(.$
اﯾ4O6 Gد-ﯾ pو$و زﯾ#1 Sا 1 م و #$ﯚ رد$وام د د$رس ﯚ
#jا ڕۆﯾ#j .ا و"ﯾ و هﯚ3ﯾ2 Yوا رد د$ور $ﯾ #ﯚ
د$وو S1،$و د$ﯾ 3ا ﯿ زﯾ,و# $ﯾ .Y1ژ رﯾ
,1را زور،ﯾ ,1 ،1930ﯾ 7ر و)ﯚ 2 وان(ﯾ ن ) 1X,و،
ڕ$وات رو ر 6د $و 7ره .ڕاد&$ﯾ ،م ر ﯾ ﯿ
واو $هو .اﯾ4O6 Gد ﯿا م ز 6 . ,و ت ﯿ زﯾ ,1 100 ,ر
رد #jون ،و ﯿ &و) ,م وان ﯚ و 6م 6و "ون، 6 .د$
),د ,ڕ !$وڕوو و،و " $ر ر$و )u5ون و $وو 6دﯿ رد
`د$ا ﯚ ) 1رد ر ,و #$و 1ڕ $و ،و 6م 0ر$ﯾ و3ﯿﯿ
" 7ر$و رد -د $و$ش د&$ت.
333
م و Oﯿز و"ﯾ ه2 S#1وا رد"،و ) ڵ Oﯿز 4وﯿ .
> X,) 1934و 1935 ،رد S $ر ﯚﯾ رد .2 $د .و$
د$ﯾ دواﯾ Sو )ﯚ) هو6)رﯿ (fو رو و 1دﯾ ,رد 3ن
) X,تO .ﯿز 4ﯿ ه دوا 6هﯾ 3ر ﯚﯾ ﯚ رد $ن
) 5د2،ﯾ .ﯚ 7ﯾﯿ ن ،دﯾ ن & Sﯾ ,1را ﯚ 2
ﯚ ڕا pد$د .ه2 S#1ﯾ ) .ا2ه ( ون &و)ﯿ6 ,ﯿaح از و ،م و #$و
ﯿ ﯿ6 -Gﯿ#>3اد دوور) (7د$د،م 2ﯾ .ﯿ و ﯚ ﯾ و >و
رودۆ 6وزا Zژﯾ ,را رو دێ و36 .ﯚ & 1936و) ا2ه ﯚد ﯾ
ڕ>ر دﯾ،ر) 3د 6ڕش ڕ"$و #ارﯾ ن د.
دﯾ هر" #رد و م رد ,ﯿ ﯿ)د $ر&ژ( و& .ڵ 6م ه و$
د ﯾ و د $ر&ژا Zڕ$ب ه 3زﯾ #رد ه )). #bن Zر ($ن
رد $ﯿ ن " و [ر Sڕ .و$ڕا.3ڕا ﯾ ڵ و ﯿ ﯚﯾ ن $#ڕوا.
&ڵ )) 6 1X,ا, 6 6 1935 (14ا و،ر$و) pد
,7وهزر 6م ) ن Zڕ$ﯿ 3ن و،ﯚ 7ن & 3Xڵ ردان ر ,ﯚ ) راY3
و ) 36 .ن Zڕﯾ>ﯿ 3ن ،دﯾ ﯾ ن ﯚ > رد$د ل و )
#ا 6رد 1X,) $و .$وهﯚ ﯚ > رد ﯿ ڕ "$رد 6
,و 2ﯾ .ﯾ )) ن Zڕﯾ>ﯿ(Gو.
ه #ان و دو ) ) $[ن Zرﯿ 3ن ﯚر $ﯚ 6ﯿ -و$ﯾ رد $
و ه ) " 1937 S .# 3ﯿ Zڕ$ب،رد# , $ر ،ﯾ ن )35ﯿا
داوا ر رﯿ ر6م ورﯾﯿ ﯚ > رد،اﯾ4O6 Gد و , $ر oڕا5
وان داو) .$ا2اد واZ2ب( و هﯚ ﯿ45ﯿ G5و ڕوو ڕوو و ﯿان
)ﯚ دوو ﯚ , .و زو Gو زۆر ,Oو 0 ﯿ واز ره و
داﯿ35ا دا ڕ$د6 ."$و دژ ڕ)"$ر 6 3دﯾ ،1 ,ز .$
هژا .#داوا ر ﯿ ﯿ 3رد ` ه& 1ﯚڕ،و ر$7وا ,7وهزر د,4ا
و اﯾ و رار و و $و" ` د$ر ،م Zﯾ# O 1ا 7
و $ڕﯾ$د رو ر ﯚﯾ ن .6ﯚ ڕادا و `ﯚڵ ر 5و )#د.
334
ا bر $ و) .دارر( 6 ,6ﯿ#وﯚژ ،ﯿ 4uﯿ ﯿ 3) ,3هو ،و
رد5ﯿ Yو و و #jا دﯚو.$
.0رڕ ن ﯿﯿ &6ر م 0ر$ﯾ ر >ﯿ) .اﯾ( و)دارر( ﯚ ﯚﯾ ن
&ﯾ .1ﯾﯿ 6ووﯾ ن و .هرﯾ "#6 #ا ز$#و 1938 .د$وت
ز ﯿ )uوا ` ون )> X,ون ﯾ خ ڕا&ﯾ .#م ه وﯾ ن
ﯿوﯚ"ﯿ ن واو د م &و) ر0م رد ,و Oﯿز
4وﯿ و ه vه و ,7و .Y
ﯚ ﯾ .0. 1940 اد #ز6 ،و رد$م ڕاو =ر و$زاڕ $و $ﯚ و و
ﯚ .رد & 6دار ز $#ه دﯾ ,هو،و5) ) :و ﯿ ﯿ-G
رد د$و6 $ﯿاق ڕ !$و رو ر $و6($و د.$ﯚ )ﯾ#$ار و ﯚ ﯿ 3
رد ﯾ+و 5ﯾ ,ن زدا ز$ﯾ Yو ),5زارﯾ ن( $#,داو .$م &ڵ 6
ﯚ ا 6 S#رادا و ﯿ ﯿ -Gرد `" Oر$دن و.
م ز $داو )دارر( ) (ﯚ Oﯿز &ﯚڕاO 6 .ﯿز )هﯿا( و،
ﯿوﯚ"و داو &و) 0ﯚراو0ﯚر )> X,ون ),و $ﯾ.و ,ت .و#
6وﯿ )هﯿا(ش و$و)دارر( ر $هو6)رﯿ (fو رو و nو aر و `ﯿ Yو
ﯿ #jا و -و ، 6ر$7وا j0ا7ﯿ ﯾ و &ز1و $ز $ﯿ 1) 1رد
و$ﯾ ن و و" Zﯾر ﯚ و #$ر ڕوو ﯿ 5ن د$دات.
هﯿا ﯿا #61500ا )ﯾ#اد ،ﯾ 3ون ﯾ ,1ر ﯿ #jا و 76ران
ود$ر0درا رد 6ڕ ز $و$ر)ﯿ,وو 6ﯿاق و _ن و Z j 6ﯾر.
د$و $و$رز Sو 6م &و) و .و 6م 0 ﯿ ` .رد 6ﯚ 6م
$ Zم هﯚﯾ و 6و0ﯚر, $ران و,ﯚرا)هﯿا( داوا د$ن "ﯿ 1و$ن S
).5ﯿ #6ام & Yو و$رزان و ،ﯾ ن د 6م م د$ﯿ+و و$رزﯾ$
6ﯾ ﯾ$#ا ز ن و و)هﯿا( &ڵ دﯿ د$ر& & ،دراو ر Sﯚ )ﯾ#$
#ات .هر Oڵ 6م 0ر$ﯾ & ن Oﯿز 2وازد# 6 S .ا هز $
6ﯿ >_3ڕات ڕاو ڕاوﯾ Yو&, 1ﯚران ﯚ ﯾ#ان ه 6 ،Yو j 6ﯾ 6ﯿ `aﯚﯾ ن
د$رﯾ>و ز ﯚﯾ ن ﯚ دوا ﯿ 5و ،$و ڕۆ >ﯿان .0و "ﯿ 1ﯾ ن-ﯾ "ﯿ 1م
و O-#$ر&ﯾﯿ ن ﯚ ﯚ ﯿ#ا و $ردو $و$د $وت.
335
ﯚڕ 73 2 1943-1945 رزا
رو 1ڕ>ر ڕۆ>1ﯿ ێ ڕ p$د "ﯿ j 6 1و $ڕادوو ڕوو
ﯚڕ 73 2 1943 رزا ﯚ د1$ﯿ .هر"6 #م ﯚڕ 0ر واﯾ و$و
ﯚڕ و$ﯾ د3$و $و 6زا 3د $م ﯾت و O .ﯿ ,ﯾت و $د$ن
6وه و.
73 2و$و 4O6 :د ،دواﯾ ﯚڕ )5و ،ر $ﯾ ه,وو
ور 6اق و ) ن +ﯿ 4ﯿ ژ "و$د داو+ .ﯿ 4ﯿ ڕ$وات &6ر
&ڵ &و) و $از و&ڵ )اﯾ()ﯾ #$هو .ڕاﯾ6 و )ﯾ#$ﯾ
ڕاﯾ # uو"$#و زۆر &ڵ ` 2و$و :ﯿ xو ه و $از Sﯿ
و $از ون ،و .0و$زﯾ و دۆخ و ه,و,ﯿ ن و .چ دو .د$
داﯿﯿ ﯿ 5ن #ات ه 73 2 1و هﯾ ﯚڕ و ر,ر 3ﯿ0 ,ﯿ
u 3$#.ون 9 ور و ,O 7و ت ر و و ا وﯾ#ا ) #و.
" 73 2 Sژو6ﯿ & 1943ﯾ35و $رزان،داوا د$وت 6و 6ﯿ ز$
)#>ات ﯚ ﯚﯾ وا رزان ر 56ژﯾ ن ,ن .د$وت و $دوو ! ه .و,
ه&1ت،م دواﯾ ﯿان )# 0 .ار ر "#ار $رزا `و#,اS
ڕووﯾ#ا" 73 a ،ﯿ ه.ڕا#و ر$و ﯚڕش د .ﯾ 3ﯿ #jا ه#ارﯾ#ا
57ر زۆر رزاﯿ ن " ر 6وان ڕﯾ p5و د د $ت،و 6م 0ر$ﯾ Y
ر )ﯾ#$ﯾ Zڕ$ب و رد $ن داد.$
ﯚ 7د$د رزا واﯾ 7 & 6ﯿ 13رار 6ﯿاق ه ,ت،و ﯾ 3ﯿ
ر$ت &1 6 ,uﯿ 1رد$وا #jا ر$ت د 3$ر 1926 ﯚ .
و$ﯾ ،و&ێ دا & 35رد 3ن ه ),ر و& .ﯾ#j ،3.1ا ﯚ
,دو$ $و$ر د$ردو ڕ) o$ﯾ#او ` ت و ` 1943 رد 3ن ر$
دو :هﯚ راو رهم S ،ر $ڵ &ڵ ﯾ و د $ﯾ
ون .ﯾ 3ﯿ 1922م 2و $زوان ﯿ و ` "ور j 6ڕاز ون &ڵ
ﯿ 3ێ ڕا 5و،و هو د$د 6م ڕ$زاﯾ &،35و -G545ﯾ>
,) 73 2و, $ڵ د Y$و و" $#& 6ن .د$ﯾ>ﯿ+" 1ﯚن زار Zڕ $ن
رد $ن م ﯿ ﯚ# 36 و $ورت ﯿ 1د&$رێ .د$وﯿ$دا و
6و$ﯿ +ر Y.رد $ن هuون،د3$وداوﯾ Yهز ﯿزا .م 6ﯚ
6ڕش ﯚ 6م ر 6 $د$ﯾ هو؟ ﯾ 3ﯿ )ﯿ واو ،و ڕ ڕوو ڕوو و$
م ز،` .$ &ل #jا ز & 6 .$داردو $ڕاو .# $م #jا&,u
336
ا 6ر 6ا` رزا زورزا ﯚ دا و$ڕ .هز#" $ار 6ﯿا`
ر" و #1 & Sان &ﯚڕا.#
6ز 3 $ﯾ 3ﯿ .ا >ر 15) 73 2ﯿ ر 7 Zوا ،م ر 0
دواﯾ ﯚ د3$و$دان ،ﯿوﯚ" ,ڕ$زاﯾت د$رﯾ Yرد$وﯿ دا د1"$و.$
د$وت "#ﯾ Yڵ 6و 0ﯿ$ﯾ ژ ژ "و$د ﯚ ڕا&>و 36
د$د .دا ",ﯚﯾ S Yو& ن و زو4 &ڵ و و$و ﯾS=1
و$ن )+و) ﯾ رز 6ڕ 6ﯿاق &>و73 2 ) : ,او $هرو $ﯾﯿ S
&6ر _ S_دﯾاﯿﯿ اﯾ ﯚ"و ,زۆر هﯚ 0ﯿ 6و$
و$و......ن 36ﯚر و(
73 2هﯚ 6ﯿ #ﯿت ) د$و6 ﯿاق ,uﯚ 43 و)6وﯾ&6 pر
ڕۆژﯾ Sهﯾ>و(د 3$وﯿ Yﯚ ﯾ 3ﯿ د .واﯿ Yﯚد ڕ$ﯿ& Z #ﯾa
6 1941و ڕ.$هﯿادارو ﯾ 3ﯿ را >ر و 7$دار رزۆ و ` ﯾ#j 4ا ،
و0د 0ر$ﯾ ,رد و ) ر! )5از ,ت6 .و ﯚ ز و):هر 6ﯾ 3,ن
ه و$و ڕ Z Sداﯾ Sو و د$ر " ڕز ن ﯚد&$م(...دۆ 3ﯾ 46
ر$ت د$و $X ﯾ 3ﯿ ون و 1ور ﯿ6(،م ` "و
د$ا , 137 6 ﯿ ﯿ .راﯿ dز ,زۆر وﯾ S5و 7ر و
&ت :ر#j 0ا `ول ,ت.
ژاﯾ #jا و$ز $رد و 73 #0ﯚ ڕﯾ,,و ,1دۆ 3و 3 6ﯿ_ازا
ن ﯚ 73 2 2رد6 .وﯾ ن و و $ﯚ 6م ر $ه=>ارد رزا
د ، $و ﯚڕو ﯚوو $رد ڕﯾزوOڕ &$#ﯿا S& .ﯿ ت )#j 5ا
" و دوو دﯿ ن $#ڕوا،م ﯾ $#زا )ﯾ #$زﯾ& ,ڵ)هﯿا(هﯾ .زۆر دوو
دﯿ 6 pو 6وﯚﯾ ن &ڵ ردان )_ﯚش و.
2 73 #0ﯾ 6ﯿ 1bع دن 7ﯚﯿ` ,وڵ ,ن2 ،ﯾ 6و د$وت
د )$را و 2ﯾﯿ6 3و 73 2 $م دا د$ﯾو د$ﯾ#اﯾ` 73 2 .و
د #j3uاو داوا , ",+ت -و 6ڕووداو Sو 6دا راOﯿ
ﯿ ﯿ Z 3ڕ$ب ﯿ 4uرو ,1ﯿO Yﯿ ب ه15) . 1ﯿ ر#0 $
73هﯚ دژاﯾ Zڕ $د $ر&ژو &ﯚڕا ﯿ 1ه2و$او و.$
337
هروا 7 73 #0ر ﯚ رزان)،رد $ر ر & $#و ز& رو ` و
G Oو" ور2دا ) :ڕﯾز& ر $هو6)رﯿ (fو و ه ﯚ ڕ$ﯿ pﯚ
و" رزان "وون ،ر .0 6رڕ ن و &6ر ژد 3$ﯿ5ﯿ ن
6وه ن دو S4& .ﯚ ﯾ ر Sر ن او،داروش او،زۆرﯾ ن
و د و ارد وﯾ ن.
`ور ,Oو ت ه ود ر$7وا ر$ت رزاﯿ ن هuا#و $ .ڵ،
ﯚ و دوو 0ر$ﯾ ن & 37ر ﯿ :1دوژ #1ار ڕوو ز $#ون ر$ت 73 #0
,ﯚ #jاو Sودوو د ڕوو زﯾ د ور `ور ڕﯾ$د
ﯿ. 11
ه S#1ڕﯾ"$و وا b7و$د $ه و [ڕ 73 2 ،ﯿ1ﯿ 1داﯚﯿ
ان Zﯾر ڕاز د$ورو) 35ور و 1ور $bZه 4Zدﯾ و ڕ$وا#ز
ر$ت 6و د$رد$ێ،ورد $ورد $د $رو .ژو6ﯿ 1944ز$ر د&$ﯾ
6ﯿ #ﯾ ,+ چ د ﯚ ,Oو رداو .هﯚ ه دوژ ،1= 1
,و$و رۆ ز >ر ،ڕ$وات 6د$ون &ڵ و ه و ر ,ن .ز >رﯾ ن
)uوا)ادۆ3ﯿ( ن و ور"ﯿ ن ﯾ ر ﯿ ن 6ڕش دو36 73 2 .
ا4O u 13ود & 6ز >ر &ڵ 6وان ﯾ.و >و .هﯚ >و
ارد $و f0و رگ رار و" ور و " و>ﯾ 1دن و ﯾ ،ردو
ر و و ﯿزار و ور$و ر$7وان `ورد ,Oو ت ,0 0د
6م رو دۆ 6،ﯿ #و $ڕۆژ روون و.
#jا 6 73 #0ﯿ ز $داو و 6ﯿ`aﯿ& Yل رزا76 ،را رد
Sو$ر ،.دوو س 76ران ،ﯿ Oج 4O6د و 73ﯚ 1و 36،م 6زادﯾ
ه ت و"و 6وﯚ ﯚ 6و$ﯾ و ددا ,ﯚ وﯾ ,ﯿ ن و$ر&ت.
ﯿ 4ﯿ ﯚ Y37 6ر$ت .ژ ،$داﯿ S135رۆ Zﯾر ) X,ت ) .ن
ﯚ رزان ڕۆﯾ ،Y35ووێ ر$و ه د 5,ن،و وێ &ڵ ڕﯾ>را ﯚ وو=ﯾ ن د،و
ردا ز وڕ$وﯾ ن د .ﯚ 1و ڕوو وﯾ,+ﯾ 6 2ﯿ+.1ﯿزﯾ ن د#) $اه 1و
6ﯿ39ا 7د:
ﯿ ) 46 6ﯾ& #$ڵ اﯾ رد ن 6ﯿان 6و و1ﯾ
ﯾﯿ ز$ﯾ1ﯿ ن _1bﯿ،Yچ 6وا 6ﯿان د$ژﯾ Yچ 6وا 6ﯿاق ،
) &ﯚڕاﯾ GOو د $ﯾ 3ﯿ 46 ," .Y035ﯚ ن 1ﯾ وS
ه )$#ﯾ 4& ،Yن 6و1ور - $دﯾ 3,ﯚڕ دﯾ ر دو $ﯿﯿ.
338
رﯾ م رد$م م 2و6 ،$ﯿ #م رد 76ر 6ﯿ ز $درا دا,5د 3 $د
>ﯿ#j ,"،Y1ا م & 6ﯾ 5رد $ن ﯿ 3ن & ﯾ.1ﯿ ن
هز $ﯿزا ) ( & ه.
_1& S Oن و د $ﯚ &ﯾ،Y35واو و$رز ه وﯾ Yردا و> 3[ . .ر
ون ﯾ ڕادو، د3$رﯾ ڕﯾ$د ازﯾ ر 73 2 1944
0ﯿ دو`)$زا( رد5ﯿ Yو" 6ﯿ#ار $و و -و S3 6و
#ا داو6 .و– 73 2 -داوا رۆ و$زﯾان ور Zﯿ" #ار ڵ رێ واد6 $
6زاد زﯾ#1اﯿ ﯿ ردو دا 1ر ) ,ﯾرز رد #jاد د$
6و#>) $رێ و ه هر0ﯚر ` $و ,د$وت ر$ت رد 3ن)وﯚ( ,ت،و
# 6ا ﯾ ر ﯿ و$ر&1و)144000 $ﯚ6 ،#و -ﯚ `رز
و$رزﯾان #ات.
ﯚ 73 2هﯚ 6و $#هﯿزو د$ﯾ3ا دۆخ وه,وت و و`9ﯿ
[ رز،د$وت دوو Oوو ﯚ دا م داواﯾ و$م #او" .$ون و ,,7ﯾو$
د$وت 3ا دوو داوا ر 6و ڕ$زا #د$ر ," ،داوا ر 6و$ڵ
" و)ﯚ 4 Oﯿت ررد 3ن و#, O،ا ` داواﯾ دﯾ ,
6ﯿ_3ﯿ ردان 73 2و ه Zﯾر و" ﯚ ژ ڵ و داﯚ ﯚ .5,
ڕ$ڕۆو ,ر(و &6ر `، 73 2و راﯿ )،dۆ7 ,vﯿزو ﯚ ﯾ
را >ر،د$وت-ﯾ pﯚر $ﯚ هروا &$#ڵ و 7ﯿ 0 #و$ڕ و ﯚ Y36 و.
د$وت ژ 57رو) ڵ ) $ﯾ 3ﯿ >0ور>و` 36،ور دو $وه .و,
ﯚ" ز و$زﯾ رد 3ن ه1ه 1و 2،$م ﯚڕا& ﯚ .14ﯾ 3ﯿ
36ز $#ه 5ﯚ 7د$د " و$د د د$وت،رد $ن ) 5ر
رزا ﯚ ,و$و ﯾ.و ,ت و 6م "`و&ڕ$و ا ﯚ , و3و$
6اق هﯾ 6 ،رام و ) ,5ت.
ه وﯾ ،Yﯾ 3ﯿ ه,) 3د 6ﯿ #ا6 م Y35X.ﯚڕا&ﯾ ،هوا رد$وام
ت2 73 2 ,"،ڕێ د$ڕۆﯾ و د Z 3$ﯿ ددراود$د 6 .ورﯾ،fد$وت
0ر,ﯿ15) 3ﯿ ر د،ودﯾ رو 6ﯿ6 #وه ت6 .ڕش ﯚدا و،ﯾ ر& و
هز ﯿزا دژ رزا 6وو ڕا ز#$راو .ڕ31و . .$رس
6ﯿ ز $و$ر&ت دژ رزا و2ﯾ .ا د $هش ,ت .ر 7ﯿ ` ,ر
دا،م Sو$ر& Z Yﯾر ادۆ ،ﯾ>ت :ڕ$ﯿ)،#ﯚن( 73 2
, Oر& ڕا> 3[ ..ر ز >رﯾ ن 73 2ﯾ ن ر $د و را >ر
339
7 Zواﯾ ن ﯾ ر ه 36وﯾ ن دو"،و) ڵ هز $د$و
)6ﯿa3ح ون 0ش ،دﯾ ر o$ر$ﯿ #رادوو 0هو .و$ر&ﯿ( 73 2هﯿ tت
6وا 7 Zود .ﯿ$ڕا6 3ﯚ3ﯚ 73 2و 4O6 :د ﯚ ه د ه ))Yژ .(11
دوور او$ﯾ 73 2ﯾ #1ارد و 6وﯾ ن ﯚ > ر ﯾ ت
" ر $رد 3ن د$د ﯚو$ر&3و :$ﯾ :ڕ$ﯿ#ﯚن ،و 4Oودو 4 -د
j 6ز >ر ،ڕ`$ﯿ> j 6ور".
.و د3Z ,ر 6وه رد $داﯿﯿ ﯿ 5ن #ات 0 73 2ر$ﯾ
6م ﯚر 6وا رد داﯚ د$د و ﯚ ر$و)u5و و د ..0$ﯿ دا ازﯾ
ﯚ دا ) رد ) ,3$ﯾرز( رد #jا و . 6ﯚڕ ز `زا -رد5ﯿ1
و ،ڕ !$و ڕوو ﯿ ﯾ ن هﯾ .ﯾ uد$ﯾزا هﯿ tد$و6 ` 6 ,ﯿ ز $دا
رد 3$رد هو ) 7وﯚ(رﯾ#ا دا)ﯿ#1رێ .ﯚ" داوا وو =ﯚ Y37 6
ر$ت ) د&ردا( د ،وuو زور واو `وڵ ااﯾ؟م 0ر$ﯾ
)ﯾ 6 3م و$ر&ﯿێ 73 2ﯾ ن ه 3ڕا ﯿ1ﯿ 1ﯿ و $ﯾ ن 6م
)15ﯿ ر $زاﯿ Yو & 6دار د ،ر0م د$ان `وڵ .Y,داوا دوو $
)ﯾ 0ﯿ وو `زا -رد و (زورﯾ ن هو6 ,"،م 0ر$ﯾ
ڕا3ﯿ#ا ه ر 1944ا7ﯿ bراو .م 6ﯚ 6داوا رﯾ ﯿ ﯿ 3و،
ﯾ ن O 73 2 6و د$دا ) &ﯚڕاﯾ ژ GOو د$ت و ﯾ, Yر ﯚ
ر$7وان ت؟ &6ر 0ﯿ ` د$و $ر" و.ﯾ Yو و b 6ﯿو
ﯚ"ون .0ﯚ ,ﯿ1و،$ﯚ 4و S،و$ر) .) uژا#ار ر و د $دﯾ,
د$وت ر" و.ﯾ Yو 6م ﯚ"و#ا , 0ﯾ1و6 $و د$ﯾوﯾ Zﯾ# O 1ا
و ﯾا uو هروا و و Z #$ﯾر و" ر ,ت،ﯾ ڕۆ _ ن
ڕﯾ$رێ،م Oدا د` $وڵ ,ﯾ6 Yو ﯿ ازﯾ ر ر ﯚﯾﯿ و $
)=د$رﯾ ن و 44ر $داو ,و و$و هررۆ Zﯿ X $و رد$وام
رداو `دڕ$ت و د $ﯚ دv$ر ز , $#ت.
هروا ز$رد &$ت 73 2 6و ﯿ ﯿ -Gرد ه>=ارد ,و 6
ﯿ ﯿ 3رد ون 6وﯾ ن ه=>ارد .ه=>اردن و دا و 2ﯾ ن
ﯿ ﯿ 3ن هﯚ زا و )[ﯚرﯾ و 3ﯿ ,و$ڕ),او و،و 6و ر 56ون
6و ﯚ د$و دور د$د6 .م ه=>ارد دواﯾ ن 6 Sﯿان و .
76ﯾ &ﯾ 5و$زﯾ و و`9ﯿ ﯿ ه و رد $ن &ﯚڕدرا 6 ،زا 3ا6 .و
ڕﯾ>ر X),و(و)` ر( $زو1و $و $رد &ﯚڕاو.
340
هﯿاو .0ا و
هﯿا ﯚڕا Oو داو رو 1ﯚڕ رزا رهم و$ر.ێ .ر `ﯾ>ن
م هﯚﯾ 43 73 2ﯾ و و ،ه ﯿ #ڕوو ڕوو و0 .ر$ﯾ
76را 73 #0 Sو )ﯾ#$ﯾ .داﯾ 1و رﯾ `ﯾ>ن ه و
#6ا هﯿا ون ,3دﯾ ,و ،و 6ش و "$#م د$ﯿ S +ﯾ و
&ڵ - 73 #0دو ،وهروا م هﯚﯾ 43 73 #0هو& .ڵ 6م
ه و6 $م 76را ﯾ 3ا ﯚڕ ﯚڕ ,و$ﯾ & 6ﯚڕن .ﯚڕش هروا
Zﯾر ﯾو ،$و هروا )36 5ور .0و$را Zﯿ$ﯾ و ه ر ڕS
و)6،Sﯿ " #و1`uﯿ45) Yر& و$ﯾ.
0ر,ﯿ 44 3ر$ﯾ زۆر &و) & ,uه 1د ،ه S#1وان و Oﯿز
4وﯿ +,ﯿ ن &ت .ه وان &ﯾ& 3.1و) 4وﯿ 3رد و و
ڕۆژ ﯾ ن )ﯚڕش( او ون6 .م &و) )O 1X,ﯿز )ڕز& ر رد( 1945
ﯿو ﯚ"ون داو X0ﯾ ,ڕۆ هو) .ڕز& ر(ﯾ pو$و ڕادوو ب
و )ﯿا ﯚ ن رت م ڕ p$د #6ام 6ﯿ ,ر روو و و ،و
ڕ ,6000 .$ﯚ 2ﯚ د6 .م Oﯿز ا ﯚ #j او ,1 را
ر $ن ` .ﯿد و &ڵ رزا ه د ڕا) ﯾ $#$ڕا" ).#ڕز& ر(
)uوا )هﯿا( چ ت ر ﯾ 7ڕ ڕا&ﯾ #ڕا ,و ازﯾ ر 6زاد و
ﯾ.وﯾ رد 3ن و .ﯾ 6 Sو `$و ر ﯚﯾ 6ﯿ#ار و 6ﯿاق و
و$دﯾ 6 1Xﯿ ,ر وه و ر ان Oﯿز رد د$ر$و6 $ﯿاق و .ژاﯾ 1946ﯚ
د 3ر و 4 Oﯿﯿ رد 3ن ) ﯚﯚ .و$ﯾ د.
341
دا دوو د ﯿﯿ Oﯿز 4وﯿ6 3ﯿاق 3ﯾ Yﯾﯿ `و $رد $
و $از و .ژ ر$ﯾ وuو #6ا Oﯿز 4وﯿ6 3اق،ڕ .$زﯾ,
53د$رت #6ا و،رد و زور + ,ﯿ 4ﯿ ون .م ه ,uدل 56
ﯾ Yداو S& :رد $ن &ڵ 6م ه=>ارد دژوار $ڕووڕوو ون 6ﯚ د$
ﯿ و ) 1و$ﯾ ﯚﯾ ن $#ن ﯾ ن Zدا ﯚ ﯾ6،و 0ﯚر $ﯿﯚڕ
رﯿ, 3اﯚو .$هرو $ڕوو و$ڕۆ #6 ، 6ا ﯚ ﯿ 3و#$
Oﯿز 4وﯿ د$رد$وتO،ﯿز 4وﯿ6 3ﯿاق ﯚ ه وﯚ .و ﯾﯿ
و$ﯾ ` ﯾ )7 fد 3ر( و) 1و$ﯾ و .م ر 1ور j0ا7ﯿ ﯾ
زو1و $وﯾ رد و Oﯿز 4وﯿ )ﯾ& #$ڵ 6م 0ر$ﯾ ` ﯾ fد$ون
ا 6م دوو p45و :رد $ن ﯚﯾ ن ++ Sت و و $رد د$زا.
Zﯾ O 1ڵ Oزرون و`$ت و 6ﯿاق و ),و $ر,ن)رد& 3ور6($ﯿ X+
) ه د(ﯾ ن ر" و دوور د$دO .ﯿز 4وﯿ6 3اق رد " $و ﯾﯿ
6ﯿا` " و$#د ،و م ز$ر $د$ﯾوﯾ ﯿ ﯿ -Gردﯚ &ﯾ 6 Y35
ﯚ و 6ﯿاق Sو$ر ،.ر 6و د 3$وردا )ﯾO 3ﯿز,
4وﯿ0 3ﯿ واز)0دا& ( رد `2ﯿ ن د # `$ڕ 1 $د&$ت.
342
زو1و $و ه ) $#1و 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ڕ$وات رﯾ Sون _ن
وڕﯾ>را ز $رد 3وادار د$رد )37ا زا(دژ )ڕز& ر(,ن .م دژوار$
3اﯿ6 Y Yم 6 ,م ر$ﯾ ن ر` 6 1ﯿ$#د.
1918م 2و $و$زﯾ و دۆخ و ه,و ﯿ_ ن 6ﯿ ,ر2واز و ,1 :د$ﯿ ن د$
داو6 ,"،ﯿ 3داو$ر 6ﯿ_a3ف وﯿ &،5ر&ﯿاﯿ ,Oو ت &ڵ 0 j 6ﯿ
) #د$وت و36$ﯚﯾ ن &>و .هﯚ و زۆرﯾ ن Sو ،و ),5ﯿp
و` ﯾ#ان رﯾ وﯾ> S5و .ﯿ 6وا د 6 $ورﯾ ن هو ﯾ
ن ون ﯾ ن >4ر $و .ﯿ ن د$ردو , -و$و _ﯿ ر-$
"+ﯚ ﯾ و"ﯾ ره ﯿ ن و$رد&$ت 4 ) .و$و _و ،ڕ $
ﯿ ر$ﯾ ن ون& 1949 ،ل هژار و و و .ز د $ﯾ ون،و ﯚد
وﯾﯾ ن 70ن ر د $ردا&>و _ .ن و 6م 6ر رﯾ3
د$اﯾ ڕ .ﯾ دﯾ,ﯾ ن ﯚ و$د $ه 1ر ﯾ ڕuون وژﯾ ن و &ز$ران ،دۆزﯾ> ﯾو.$
ﯾ _ Sن ،هر و $ﯾﯿ Sرد6 3$ﯿ+.1ﯿز 1949ڕا)ﯚر ﯚ
ﯚت د$ﯾ.ت6 ):ر دﯾ 1و ز $ﯚ ` زا )` " خ ﯾ( د 3$ﯿ 5ﯚو($
" و)ﯚ _،ن 1ر هﯾ ,ڕﯾ Sو) ,رﯾ 3ون6،وﯾ pدv$ر ,
2وا رد ﯚ 6ﯿ X+م و$ر& Yو ڕ 11ڕۆژ ڕۆژ ز " $#و هﯿاﯾ ن 6ﯿ#ۆﯚژﯾ ")
ز$#ڕۆ ،د6 .$ﯿaم (35&),3و#, O،ا و $از ),3ﯾ>ت( و .
و 3ن ﯾ ن ﯿ Y nو#$ﯾ ﯚ 6م دوو ،$م و 0ر$ﯾ
و $از ڕۆژ ڕۆژ ر$و زۆر دﯾ Yدوور د$ﯚو$و ﯾ 1د&$ت.
هر Oڵ )ڕز& ر( ژ ز 3 $ڕۆژا `رار &ت،د$ﯾ ن س &ﯿان و د $ران و
" ) ﯿ رد &و 1ر &$ڕا& Yو &+ﯾ ن ﯚ ه 1د3$ا .ه &2و-=
اﯾ O6 Gد &ﯚ vر6 ,د $و & درا6 .و 1946چ )ڕز& ر( چ)ﯚرش( ﯾ رﯾ ن
ه $و $ﯚﯾ ن &ت،و6م 0ر$ﯾ 6و 6 #$ه ار و 2
6 73ﯿان و$دﯾ 1Xو )ﯾ 57 #$ر د$وت و.
$ 6 73 2و$رﯾ ن هز6 $ﯿان & د $ﯾ ون و
ڕا3ﯿ#ا ﯾ ر ,ه د ژﯾ ﯿ ن [ر د$د ،رﯾ6 ,و $و ڕ ) ڕ.$
ﯿ (ش ﯚ ` ز -د ﯿ ز ,ت .ﯚڕو ﯚ و $از & 35د$ﯾ زا
6وﯚو )ﯾ6 #$م دوو،$ه $#1ش ﯿﯿ7 .ﯚرﯾﯿ 73 2 1946و ه ز،Z $
ڕا[ رد)$ﯚرش( Oوﯿ #او ﯚ ﯿ3ﯾ ﯚ),ﯚﯿ1و $رو ر( رزاﯿ ن 6ان
1ﯿ ت ` .Y1ز -د 6وا &ت)):ﯿﯾO 3ﯿز 4,ن ه،و .6ﯚ )ﯾ ت
0ﯿ واز م Oﯿز ت ,ن(
دواﯾ ﯾ ) S1ش 6م ، 73 2ه ز Z$دوو ` `ز ﯚ 6اق رد)ﯾ
ه زZ$و ه .دوو و(ﯾ Sم دوو ﯾ ﯿ ،Z :ڕ :
343
4Oود ،داوا د$د ﯚ &ڕاو $ﯚ 6ﯿاق 2ﯾ ن د#$ارا 6اق )ﯾ. #$ێ ،و
دﯾ15) ,ﯿ ر د$د )6ا`(ش Oﯿزﯿ Sو Oﯿز د4ا رد 3ن
)ﯿ .Y1>,ڕا[ رد$و ه زZ $و م ڕوو$و#6 $ا )ﯚڕش( و د # $و$ر&ﯿ.
ڕ$وات 73 2و 4و ,Oو ه د .0داﯚ وڕ$و ون،
ه زZ$وﯾ ن و$ر"ر ز$#ڕۆﯾ ") هو 6ﯿ 1bع دو #ار
رۆ Zﯾر و$د $ه 1رووﯾ & .0ﯾ .1ﯾﯿ 1ڕ$ﯿ .م
ﯿاز $ه و ز رد 6اق د$اﯾ ه $>و $و Oﯿز د&$ران و ,ﯿ ن
د&$ت.
6م ر $ز$ﯾ S& 73 2هuو رد6 3اق ,وو6 .$و 36
` ر , $و$ﯾ و ،هو$ﯿ Yﯚ ر =وو رد ر& د$د .دژاﯾ &ڵ و
"ون و&،ڵ 6م ه و $ه& S#1ل 6م )ﯿ15ﯿ ر $ڕاز وﯿ ن د$ر .اﯾG
4O6د هﯚ 1ر Oﯿز د4ا رد6 3ﯿان ﯿ 4ﯿ و &ڵ 6م
)ﯿ15ﯿ ر $دژاﯾ د،م هﯚﯾ ,7ﯾﯿ رد 3ن م د $و،$و م هﯚﯾش
ه د 6ﯿ 0 6 3ﯾﯿ و `ول و )ﯾ 4واو 73 2و.
6م )15ﯿ ر. $ژ$ﯾ ﯾ> ﯚ )ﯚڕش( و0د ه ,"، 1ڕا[ رد 36 $ازو
وڕ$و S3داﯚ د$د) ،د$ر ) (Sﯚڕش(ﯚ " ر $د$رد)،و) & $#د$د ،دژ
ﯾ3و .داﯿ6 . S135وت ) X,ت)ﯚرش( ﯚ ه$ $ڕا&ﯾ .#زۆراﯾ
` زا و )O Y X,ﯿز ێ د.$ﯿ ن دا ،م ژ ر$ﯾ =ڕ>ر )ﯿ ن
>و )1uڵ Oﯿز 4وﯿ...و م )ڕز& ر( د3$ر) ،ﯾﯿ ,رد(و.
)15ﯿ ر رزا ﯚ )O 1X,ﯿز د4ا رد6 3ﯿاق ڕ$وات رZﯿت )#ان
1ور 6ﯿان و6ﯿاق ﯚرد و و) .ڕز& ر(ش Sر6 $وت #jا
0ﯚر 1X ,داﯿ، 1X,) 135و$و )ﯚرش( رﯾ وو :هO S#1ﯿز ز X,)$و
رد6 3ا`ﯿ ن ه=>اردو د3$ﯾ دﯾO ,ﯿز 4وﯿ)3ا-3ﯾا ,(1¢ن.
و#6 "$#ا 4وﯿ )ڕز& ر( ازﯾ ر Oﯿز Sون دوژ 1ﯾﯿ 6وه 2ﯾ ن
#jا ه&1ﯿ .1زور #6ا ن م 73 2دڵ p6ون ﯿ3
و : $ﯿ xو زﯾ د -د j 6ون Oزوردا) 0ﯿ ( ﯚ .0ه=>اردو.
6م ر $ر6م 1ڕ$ﯿ د$او Z $ﯾر ﯿ هز .0و$ر ر,رن و S
و $ازان )35ﯿا د$ن رۆ Zﯾر و _ن 6 .0ﯿ3-ام و Oر ت و
,ﯿوﯚ"ون و ر$و)u5ون و 6ز و زو1و $رد رۆﯿ ن 6 .Y
داواﯾ،ﯾ ه ﯚ ﯾ د$ﯾ ، 37Oر $د.
Oﯿز ﯾ د4ا رد6 3اق 6 16وت ﯾ ﯿ Yﯚ $.ﯚ #jا ر) د.
1 32ر Oزرﯚ $.ﯚ ﯿ 3و#$ﯾ ن ه=>ارد ،ه زZ$و, 2ﯿﯾ 35.و
و 73 2ڕ>ر) ) +4ﯾ وون Oزوردا(و و : ،ﯿ xوزﯾ د -دj 6
.0ون .ﯚ$.ر و$ﯾ ه=>ارد ) ،و$رۆ و رد 3ن ر$ﯾ
ورووژاو 6ﯿاد$و ﯿوڕا 6زاد ,رد&ڵ 6اق د $و،$م ﯾ3ا ورۆ
344
ﯚ ﯾ و 6ور ر ﯾ ﯚ #ا،و6م 6 ﯿ_#3ارﯾ زۆر هﯚ س دڵ 56
و$ن ,ن ورۆ Zﯾر و .ﯾ, Yر رۆ Zﯾر-و$و دز$ﯾﯿ
هو6)رﯿ-(fو ) $هور Sرۆ Oﯿزب >ر ) ن دو و [ر ڕا3و ﯚ
رڕ& .ﯚڕا ,ر ﯚ ﯾ و 6ور و6 .م 0ر$ﯾ ،ه& Suڵ Oﯿز
4وﯿ6 3ﯿا` دوور 1او د$اO).#ﯿز د4ا رد6 3ﯿاق( S.دواﯾ و
واو$ﯾ ز $و ڕز& ر و #6ا ﯚ ﯿ 3وO #$ﯿزب د$رد.
دواﯾ هرس ه 1ﯚ ر ه د ر 1947 $اﯾ4O6 Gد "و) ڵ
Oﯿزب،و ﯾ+و") دژ ر &ڵ 6م ﯿ ﯿ 6 3وO ،$ﯿزب ه 36ر
و > داڕ>3و،د$ور $ﯚ ﯚد$و ،$م دوو ڵ دواﯾ زﯾ#1ا ا1950 .
ه زZ$و-ش و زﯾ#1ان ) .ش Sد$وﯾ#ا هO S#1ﯿزب 5و )" ،$ن
هل ,ﯿ ن و$ر&ت و ه وﯾ 1951 1ﯚ $.دووO $ﯿزﯿ ن Y35X.داﯿ Y35د.
ﯚ ،$.اﯾ4O6 Gد ز# $ﯾ_ 6زادا و O 35& ,ﯿزب ه=>ارد.
ﯾ ﯿ Yه .و اﯾ4O6 Gد م )ﯚ3دا د$رد ه زZ $وO ﯿزب و.
د$ﯾ 1920م 2و $ر و دۆخ و ه,وت و "+ﯚ ﯾ j 6و$ت ،د$اﯾ 2وازاﯾ
هز>و ،و6م "ﯿ , 1هر"و Sزۆر د$م ود$ز& ,Oو ت 0ﯚ د $ارد.
6ﯿ م هﯚﯾ و 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن ه >و ر6م ﯾ ر $ر$ﯾ ن واﯿ3
j 6و$ت ر$و) pرن ,و م هﯚﯾو 6ڕﯾ$د ﯾ دا,د
ز$وﯾزار 1932 و " 1938و)ﯚ هر o 6و 1زوور S
هﯾ>و ،ود)وا&ار( ,زۆر ز$وﯾ د$و و Zﯾر j 6ن ﯾ
دو ،ر و دۆ 6ور `2ن 6ﯿ ,ر هﯿزو `در$ت >و j 6 146 .و& $ور$
و30000 $دۆم)ﯾ 7500ه 18600ه 3,ر(هرد و 113ﯾ ن 6ﯿاق،هرﯾ
345
رد ون،و م د3$ﯾ ه وان د.$ﯿ& Yزاد+ 7 0 $ﯿ 4ﯿ و رو ون،
و539333 $دۆم ز$و ون زور و 6وهردا ون زۆر + $ﯾ ن 6و
ز$وﯾ ﯚ ,035د 0و$ر `ﯿ+ﯾ ﯿوﯚ"ن داو و ز$ر&ﯿاو،د3$ﯿ ن
ردا&>و& .زاد 0 $ف ` زا oو رژ$و #$ﯚﯾ ن ﯿ0 1ﯿ 035
د ﯾ nن م Zردا ,،را و$رز S و$ر&ن .
ورﯾ،3دز$ﯾ ز $و$ر) وو 52350دوم ز$وﯾ ﯿ ن `رزدار ود ﯚران
ون،م ﯾ ,ن و 6ژا#ار $ﯿ ن ر` `رز $ﯿ ن د$د زوت دن .
هو6)رﯿ #&65 #&45(fوێ ر0م j 6 6ر 4ن ون ،ﯚ ﯚﯾ ن
وێ ،ر ز$وﯾ ﯿ ن ون.
)36 5ور ڕژﯾ،1933 Gﯾ د 7ﯾل م 2و 3) ،$ر j 6ن و رۆ
Zﯾر و 6 .زۆر هﯚ رزۆ د ,Oو ت و هروا هﯚ Sودوود و
ر$ت و 7$دار 6ڕش &ﯚڕﯾ#او76 :را 6رش6 ،و ۆ,) vﯿ $#ه1
اروو "ﯿ 1م و #$ڕا>و ر) .هO $#1زﯾ ن و ﯾ $را
ڕژﯾ 3 4د$د-ژ ر6 $م 76را ڕۆژ ڕۆژ ز$#ون داو، 6.ڕوو ڕوو
وﯿ ,ﯿان دژ ﯾ 3و:ڕووڕوو ون ﯿان ڕژﯾ 4ﯚن &ڵ "ﯿ 1م و#$ﯾ
Oره#ان داو،و ڕووڕوو و د Xﯿ ن &ڵ 6و را ز $و$ر)
د$و Yو&و& ﯿ ن د$د .ه و ر ر$و ),5وو ﯿان ڕژﯾ Gو رۆ Zﯾر
) 1 X,ﯚڕوﯚ ڵ وOﯿز د$و واو , 6او .ه j 6 S#1رد
Oﯿز)و $#O$و(ﯾ ور Zﯿ1 1947 #ﯿ ،ر" و و .رۆ
و30000 $دوم هرد و( ه وﯾ ن 0ف،دز$ﯾ و ﯿ -د) 1دﯾ ,
#6ا ﯚ ﯿ 3رز Oﯿزب ون.
ز Sرر& $ڵ j 6ن ه 3وO $ﯿز د4ات ,و Oﯿز
4وﯿ و4 .ﯿ 3ن ) , 35را هوﯿ)6رﯿ (fورو و +ﯿ 4ﯿ 0ﯿ
ﯚﯾ ن دﯚو , 1946 .$را و رو رر $و ﯿ ن &ل
#ار رﯾ ,و 6ﯿاق )35ﯿاﯿ ن د ،و$رزان-ﯾ2 pﯾ .ﯾ ن )ﯾ#ادون .
1945 ڕا)ڕﯾ0 1ﯚﯿ ران)ار(ه,وو زﯾ+ Sﯿ 4ﯿ35) ،ﯿاﯿ ن د .
رد,O $و 4ZزO $#وت ) ر" هرد Sو` nﯿ ` در
و 6 35&،ڕZﯿ ن و .دواﯾ 4O : 1918 ود Sو$ر& YﯾY
,ر ﯚ ه و & $#د ,ﯿ , S ،1زۆر $ر #1ا
دا,د 6)،ر : (-ﯿ xدا O .ﯿ#,ا 4O :ود ز $#د $د$ر رهم
و$رزﯾان و$رد&$ت،هو :ﯿ6 xوڕاد$ﯾ ﯾ ﯿم رهم ز$#دو ،و
ه د Xﯿ داوا .ر د$د).ﯾ :ر ﯚڕاﯾ2 ،ش ،دO $ق.(،n ،
346
Sروون ﯚو $د$وت ﯾ ر ﯿﯿ و$رزان تO،ﯿز 4وﯿ6 3اق ه
ر6م ﯾ ر)$ار( &ﯾ ڕر &ڵ) j 6و$ت(.رێ .ا >ر 1947
" Sو$رزان رﯾ $د)7ر ( :ﯿ,+ xچ ون #"400 :،ار ﯚ
& #رد)،ﯿ و $ن و 2وا &#ﯾ ن ر" و 1ﯿ ن ` # uا6 .م 0ر$ﯾ
ﯚ)# 5ا ,ﯿ35) 5ﯿا +ﯿ 4ﯿ ,وو ،$م هر") #ﯚ ﯿ3ت ز$و(
` زا و$رزﯾان ﯿوڕا د$ر :،ﯾ x3هروا ڕا ,و 57ڕد ` 1ون
د$د،وهروا "#ار $ﯚ & #د $رد ور 6 &$و رداﯿ35ا 6و$دا د$
وره 4ﯚا6 $وا & 6د$داO .ﯿز 4وﯿ0 ،و ڕﯾ>راﯾ ارﯾ -Qد$
و&$ت،و ر& ودﯾ nع 6واﯾ و$رزا ﯾ ر د 1948 ،2 .دواﯾ 6
6ﯾ ﯾﯿ#6 Sا ڕازﯾ ڕادوو Oﯿزب،د$وت ا و"
Oﯿز ﯾ دوا ﯾ #ۆز3و $وOﯿز رار وت رت ,ت ،و$رزا )ار(
و$ن ,ﯾ 6وا ر " ر +ﯿ Gون و :ﯿ& xڵ 6وان ڕﯾ,,وت .و
ز$وﯾ ﯿ ن 7ڕ ،م را >ر8-1ره و$و )( bOﯾ ) ر 6 $و وان
و$رد&$ت.
0ر$ﯾ )6رت( ) ,ﯾ#$ارو :ﯚ ﯾ ﯿ 0 Yر0ﯚﯿ ران ﯚ رر $ڕوو
) j 6و$ت( دا ه 1و $و ﯿ 5ﯿ ن داو &ڕا ,ر د Xو .$ش ڵ داواﯾ S
و$رزان دز$ﯾﯿ ن ه.ڕاو،$دﯾ ن Oﯿز 4وﯿ د# 3$او،و 6م زۆر
م هﯚﯾو 36زور #6ا ) ﯾرز و رد ون.
6م ڕووداوا ه 35ڕووداو د0 $ﯿ ون #& .ه 35ﯿ ت 6ود $و ڕ ود> $و،
ر $ن ون ,6ﯾ ن ﯚ &ﯚڕا ,ر ﯿ 6د $د$دن61948-1947 .و ت
ر+ $ﯿ 4ﯿ ورو و هوو زور ر $دﯾ6 ,اق 6
)ﯾ4)) 4ت( و 6ﯚز `ن و ﯾ#ا ﯚ)# 5ا ﯿ ون6 .م
واو ر" و ،م 6ﯿ6) .0 3رت( دv$ر $دﯾ Xت واو 6رام وون
j 6ن و #,ار $ن 0ﯚر 6 ,ﯾ هروا و$رزاﯿ ن د$وﯿ1و ،$م &ڵ 6م
ه و & $ﯿ ن د$د دﯾ ن 6ون 1راﯾ 2و$رزان ه=$#ﯾدرﯾ.Y
,ﯚ ران و .ﯿان ،چ 4وﯿ ﯾ ن د4ات،ه 35ڕ .ﯾ دوورو درﯾ=ﯾ ن )ﯿ pو.
1953ه 35ﯚ Oﯿز دﯾ4ات "ون و 0ر$ﯾ و$د $ه2 1ﯾ u ،.
" 1ﯾ ,و& .$ڵ & 6ﯚڕا ,ر ﯚ ﯾ و ڕاز ون 6ﯿ ,ر
#وﯿ= و،ر !$و ڕوو ﯾ ﯿ 3و$ر&O 1ﯿزب ڕۆژ ڕۆژ زﯾ د داو و&ڵ
0ر$ﯾ ت و رودۆ رد$م ه وه .و و6 .م زۆر& 6ﯚڕا هل و رج و
ردۆ 6ور و .و 1934رد وت ﯚ د$ر $د,) 3$د 6ﯿاق
347
زﯾ د دا،هر" #ا +Zوم و6م ﯚ ﯾ=و"ﯿ1ﯿ ارو ﯚ .ڕوات.
,,زۆر،ز$وﯾ ﯿ ن ﯚ دۆزﯾ1و $ر 5)،وت ،ﯾ ن ر $رد 3ن ﯾ ن
#jا$#0،هO .5ﯿز د4ا رد 3ن ر 1953 ﯚﯾ ن،هر ﯚﯾ
د)وﯾ( )ﯿ 5وت و ) ,,5ش ره وت و)&5ر `رس ﯚ
رد 3ن داوادو.
ﯿ$ڕا 3د$ﯾ 6 1950ور رد 3ن هﯚ دور د ر& 3$ور)$دو ن
ود$ر#ﯾ_ ن( زدا ر ﯿ 4ن و و،Yزﯾ+ Sﯿ 4ﯿ،ورد $ورد$
>و1954.رد Sو$زﯾ و $ﯚ داا o 6ڕا&ﯾ #راو 6و رد 3ن
6ور و$ﯾ $ﯚر $ﯚ .ت.
ﯿ 5 1و ڵ 6و د Xﯿ ن زور .ژ $ر 6از
ر ,رد$د،و "ﯿ 1و $ز$و زۆر)$ pو)$#دا& .و)ﯿ Sه )1 pﯿﯿ ن
د$د واﯾ ز& ر Sر $ن ﯚ دv$ر $دﯾ Xت ر,ر.
هڵ و رج و رودۆ 6 ,وه دﯾ رو Oﯿز د4ا رد 3ن 0و$ر ,زۆر
,رد ﯚ 2ﯚ ڕاد$ﯿO -5ﯿز 4وﯿ م ر$و& $ﯿ Sرو 1ر" و
د $ه 1وO 1954 .ﯿز د4وا رد 3ن وOﯿز4 وﯿ ر $ﯾ
د#.$ان ) #واوان،ﯾ ﯿ ,ر ﯾ3ﯾ ن دO .ﯿز د4ا رد 3ن ﯚ$.
1053م 2وO $ﯿز 4وﯿ زﯾ 3,و6 ," ،ﯿ2 3ﯾ .ﯾﯿ &ڵ 6ﯚردو&
ﯿ ﯿ Gو .0ﯚڕﯾ 1د$ز& 3ت &ڵ ﯚ ر د4ا ,و وﯾ#ا ,رد
3ا 1) Yڕا3و ﯚ رهم و$ر&.Y
ر #ان 0ر$ﯾ دﯿ O،ﯿز د4ات و Oﯿز 4ﯿ هر& و 3) Sه3ﯿ ن
)$#د )ﯾ 3ود,) $و $ه و ر زۆر,ن7 .ﯚرﯾﯿ 6 1955ﯿاق )ﯾ 4ر&
&ڵ رﯿ 6ﯿ4زادو ،دا ) Sﯾ` ) 4ﯚ ور(دژ هڕ$
ﯾﯿ وڕ$و و .ه S#1دواﯾ 6ان و ﯾ 3ﯿ و ) 3ن م )ﯾ) 4ﯾ 4
#jا و د و ,ن .د#$ارا د$و و j 6رد و ,Oو 3
6ﯿاق 6ﯾ, pﯿ ن و$رد&$ت ،م )ﯾ 4و 6را ﯿ واد $د$دا )5از0 ,اﯿ ن
348
د .ر 4رو و" د$ورو) 35دﯾ ,رد 3ن-ﯾ pم هﯚﯾ
)35ﯿا 7ره .ﯚﯾ ن ،ﯾ رﯿ،وﯾ,,و 1زۆرﯾ ن هو )5ازﯾ 0اﯿ ,د.
م ﯚ ﯿ 3وO #$ﯿز د4ا رد 3ن 6م )ﯾ 4ﯾ ن و$و )ﯾ` 4ﯚ
6#Z 1937 د " و )ﯾ S 4دژ رد $ن و هروا )ﯾ[ 6 4ڕاﯿ 3دژ
+و ﯚﯿ ﯿ " 3و$#د .هرو $ڕووداو دواﯾ ﯿ 5دا )ﯾ#j 4ا هﯾ
, Oاو ﯿ>ت رو ،ﯚڕا هuو &ڵ ﯿ ﯿ ) -Gن Zڕ $ژوورو
د$ر$و6 $ﯿاق دوو) ت د .دژاﯾ &ڵ )ﯾ 4ن 2ﯿ ﯿ Zڕ$ب و
ﯿ ﯿ 3ن و ﯿ>ا " پ و ه &و) 6ﯿ aڕا،و$ﯿرداﯿ5
ه 1و6 $واﯿ0( 1)) pﯿ 6ﯿ#ﯾ,ﯾ ن ﯿﯿ.
ر #ان ﯾ 6وه ،ﯾﯿ رد $ن هﯚ )ﯾ 33ه 5و .
O 1956ﯿز د4ا رد 3ن ه زZ$وو دارود 3$و !5) X0د.$ﯿY
و رێ ﯚ Oﯿزب `ول د)ه زZ$و رد S $و زﯾ#1ان 6زاد >و(& S
رد Oﯿز 4وﯿ-ﯾO 1957 pﯿز د4ات ,ن وه رد S $ﯚ 0ﯿ
وو6 $م ) O(4+ﯿز دﯾ4ا رد 3ن و)Oﯿز د4ا ﯾ.و
رد 3ن( Xورو .ه زZ$و ﯾﯿ دﯾ ,اورێ ﯚ ﯿ 3و#$
و د37$ر ﯿ و$ر&ﯿان2 .ﯾ ن وڕا 3ﯿ Oﯿزب هروا , 6اﯾ ﯿ ﯿ 3و
ا+ 7و وڕ$و و دژاﯾ ر & 3ل )ﯾ#j 4ا ﯾو.$
م $دا هڵ و رج و &ﯚڕا ,ر و$زﯾ 3رد 3ن ،و ,ﯚ و&ور$ﯾ ﯿ ﯿZ -Gڕ$ب
ورد،و ر Zزﯾ، 4ه j 6 S#1رد ` ~ د 3 ،ه 4
6ﯿ6 .0 #ﯿ 3-ر و 43ﯿﯿ .د> $ر 6 1956ﯚز 6زو )ڕ ﯚ
و$ن Sرد S 3و$ر) . uردراو &ﯾ>و)،ﯚ Sدڕاو "ﯿ 1ز.$ﯿ Yو
&و) j 6 Sو $ور و& ڵ ز ﯿ )ﯾ#$ﯾ ن &ت و و ﯚ
) 1X,رد 3ر ﯚ وزﯾ4 #وﯿ ور 6اق داوا " و ` و
د j 6 35) .و $دv$ر $و #$و ور-ﯾ6 pوه ﯾ ن دو و ﯾ ر
هﯿادارون ﯿ ﯿ م داﯚ ,ت6 .م `4ﯾ ﯚ 6و $ردﯾ ن ردا
ه د3$رون 73 2وڕ$و ورن .وهر 6ﯚ ﯚ ﯿ 5د$دا
j 6ن چ ڕاد $ﯚﯾ ن ﯿ و `راخ دا و)و2$او( ه )$#د.
ر ` 1958 $و ﯿﯿ ڕووداو $و$زوتO .ﯿز د4ا رد 3ن
6ﯿ& 3ڵ)76را 6زاد( )ﯾ #$داو Y37 Y ،ڕو S1
76را ه و وﯾ ن ﯿ و$د3$ﯿ ن داو رﯾ Sون 1 3ه 4
349
و Y1و .0و ا7ﯿ &ڵ 6ﯿO Sﯿز د4ا رد 3ن ﯚ1953 $.
ﯚ ﯚ دﯾ ر دو ،وت ﯚ ر د4اﯿ.Y1>,) S
ر" و $ن:
ﯾ 3ﯿ >ﯿ،ادارة ﯾ: 4Z .ﯾ Xوزارت ر 43710ر$ه ،34940 ،24560 ،18945
،82499 ،82000 ،68472 ،52369 ،45346 ،45323 ،45311 40178 ،40041 ،40039 ،40038
،128041 ،128040
ﯿ ن:
6-1م &و) Oﯿ4,ت ن ،ﯿ 4دار ﯿ xو م ر ه #ا6 .و هﯿادارو م
د$و Z $ﯾر ڕاز رد و Zﯾر داﯿ35و و" ﯿ$ڕا7 3ڕات ه .و,
ه و! ددات6-2 .وا ﯾ 3ون )زا 3رد 3ن( #jا ،و دوو ,1ات
6ﯿ ، aو دوو 6و ن 1-ق،ﯾ Sوا ﯿ,ﯚ ﯚ ﯚ ر$و) pد
-3 زا و زاﯿ ر ` .ﯿدو) .ڕو ڕZ 11اق)2 ،1936 ،ڕ،5961-557 $
-4ﯚ #6ا دﯾ ,وا1 اﯾ4O6 Gد،ووﯾ= ﯾ> 15،ژو،1988 Y6
.92 رﯾ)2،xڕ$ وا 414ت،ﯿ1 ا 9ت
-5و$زاڕ $د$ر$و 24560 /371 $اد #ز)ڕوﯿ ورد $ن( 7 15ﯚرﯾﯿ ،1940
-7و$زاڕ $د$ر$و/371 $ -6و$زاڕ $د$ر$و 434940 /371 $رة 6 14 ،138ﯚ3ﯚ .1943
راﯿ.d رزا د> $ر 1943 ڕ,وت 25 40038
`$ن ه -8هل و رج م `ره ر$و):ﯚ ) را 6 13و ,Oو ت(73 2 -1
S1و" رزان 4O6 :-2د و 1د $و 0ﯚ رزان .ڕﯾ1و-3$
0ر$ﯾ 6ه$ن دو $و$زﯾت 76را رد 6ڕش و ڕاﯿ S
350
و$ر.ﯿێ) $#& -4رو رزان &4ﯿ ن #ر6-53ڕش ﯿ&ﯚر و$د$رو.
وا و$زاڕ $د$ر$و 40041 /371 $ڕﯾ-9 Sو$زار $د$ر$و 40039 /371 $
-10 ڕﯾ,وت 6 23وت d[ 1944اﯾ#ن#j -ا.
و$زاڕ $د$ر$و 40039 /371$ڕﯾ,وت 10د> $ر راﯿ dاﯾ#ن#j-ا
-11ﯚ " و,د د ﯾ 3د3$ر 6 73 2ژاو $زدان1،اڕ Y
)ﯿ 3ڕوداو $ن ) 41311 /371و$زاڕ $د$رو،$ﯾ ددا 3ڕوت 6 11وت 1945
داو[ Yد#j،ا ،وا 1و$زاڕ $د$ر$و 45323 /371 $ڕﯾ,وت 6 7و 1945
-12رﯾ،xا 9ت وا 414ت)2،ڕ ¼ ،121 $ل [ Yﯚ و$زاڕ $د$ر$و#j،$ا.
)-13ر$ز& ر( ا2اد -د ﯿزاد ` fbول د $ت)` هﯿ)2(1946$ر-27-28 $
&ڕاو $ﯚ .ﯿو$ﯾ و 1943 .م 2و& $ل ﯾ.و $ن
) bn3ﯿ(Yودواﯾ و &ڵ ز f+ﯾ.و وﯚ .ﯾ د$و) ﯾ>& #$و .ﯚ
& 6دار و $ن 6م ﯚ .دﯾ[+ﯚ ﯿ،Sوا 1ﯿ0 1ﯾ $#و )زو1و$
Z b6-14ﯿ،$#ا >ر ،1945 و رد()2ڕ.802-792 $
. 131 )2ڕ$ رﯾ-xا 9ت... و`ول `f
-15و$زاڕ $د$ر$و 45346 /371 $ڕﯾ,وت 1945 3ا3ن هﯿ6د اﯾ#ن#j-ا.
++ -16ﯿزاد ¼،ل ا2اد)2،ڕ f`،29-28 $و `ول 0ﯾ)$#زو1و$
-17و$زاڕ $د$ر$و ،82499 /371$ڕﯾ,وت 6 رد()2ڕ.707 $
-18د$ز& د> $ر a 1949ر .
و$ر ﯿ ( 6د$ )&ﯚ vر 3ﯾY &ﯚ vر$ 6م ﯾ 3ﯿ 6ﯿ >_3را
ه# .وو،$و$زار $د$ر$و 62396 /371$ﯚ"و .....ر$ت د واو
-19 )7رد(ژﯾ و).ژ $رد(.1946 1،
-20ﯿ$و$رﯾ ﯾ dﯚ"ا)زو1و $وﯾ رد)2،ڕ،190 $
Oﯾ$#ر &ﯿاو $وﯿZ 1ﯿ0#واد ژ و)6ﯿاق و رد-70،
)2،1958ڕ،19 $هروا اوO1ﯾ$#ر 6وا ،ﯿ 1رﯾ،xا 9ت2 ...ۆ$ڕ $
19 fb-21از b>¢، 3ت .152-141
-22ﯿان 1949ه , 1955ﯿ $ ا` Z 430دﯾ)2،Gڕ.612$
&O 35ﯿزب ،ردون،و#6 31/3ا ﯚ ﯿ 3و #$رد ),ﯿ ن د، 1
ه .ن &ل ﯿ 4 /3ت ڕﯾ>را Oﯿزب ه ڕادوو `، 3 ،
6 -23م ﯾﯿ Zﯿ` #زاز و دواﯾ ﯚ 2ﯾ ﯚن)2،ر .664
6-24م &و) ﯾ 3ون 6ﯿ 1958 abو )ﯚر( ڕژﯾ) 4ﯿ5و 6ﯿ#-ام ا.
4O :ود j 6ز >ر،دوا j 6دۆZ ،,وإ ر#Z j 6 ، 7و9زﯾز) 4Zدﯾ(
#Zو9زﯾز 0 Oﯿ +ﯿزور ،و دوو _ﯾزﯾ -#و$زاڕ $د$ر$و 128040 /371 $ڕا)ﯚر
ﯿ و،د> $ر .1958
351
) ژ 14
ر $؛
اﯾ4O6 Gد و$و O 35& ,ﯿز د4ا رد 3ن د $و 35) 0ﯿا Oﯿز
ڕژﯾ 4ێ ڕا&ﯾ ،#و دا ﯚﯾ ,ود د$وﯾ#ا ڕژﯾ 4ز $و 6زاد و اﯾ
و $ردو Zڕ$ب &ر )5از د$ا .دوو Oوو دواﯾ )د3$ور(` ون
`$ 6ت وﯚو 3 & $و د$ﯾ.تZ) :ڕ $ن ورد $ن وت ه و Yو،
وت 6 7وان "ار" $و0د6 ﯿاق 7ڕ د 2 (. $م ون و،
و0د رد $ن 6ﯿ39اف او،د#) $اه >و.
36ڕ$وات ه و ﯚ 0 0د هuو &ﯚڕﯾ#ا ان #jاو ﯚ .رد
1921م 2و $رد$وام و ه ار و .م دﯿ ڕا ,6 3ﯚ ز ﯿ, $
),و &$واو ان داوا را د$ت و$زﯾ 3ێ 6د$و .ڕا 3ﯾ ر" و 45ﯿp
وڕوو ڕوو ون ﯿان ﯿ 3ﯾ ن و .م ﯿ 3ﯾ ه وان `ﯚ G `،و
73 2ون G ` .و ڕ>$ﯿ1ﯿ > #و 6ﯿاد $و ,7و ز م ﯚ اردن
ﯚ و ﯚ ﯚ چ Oﯿز, "+ﯚ ﯾ ودۆخ وه,و & 6دار و ) را13
و>0 ،ور ﯿا ﯚ ) را Y3د$ت ود,) $د دوژ ` 1در$ت دS 3$
ردا Oﯿز ن و &و) ﯿ ردد G ` 135. 73 2 .ﯚ 6اق
&ڕاﯚو $و ﯾ ر و$د $ه 1ڕ>راﯾ رد6 3ﯿاق و .وڕ رد $ن
6ﯿاق رد S $د) 3$ﯿ,د 6م دوو $و,) # 1961 $و $زۆر$وا
داون.
م )6 5م ڕوو ڕوو و ﯿ 1دu) $اوﯾ pهو45 :ﯿ G5ﯿان
ﯿ ﯿ 3ڕ`$ﯿ 4545،Qان 76اد ﯿزا و ﯿزا #jا،و 6م
45ﯿ pان ﯾ&nر و 6ﯿ#وﯚژ رد 3ن .ه و 6م هuو 2ﯾ ن
,ﯚ ن و Oو#ان ﯿت د13و $ڕﯾ " .ر $د $ه 1رو Yﯚ
رد هﯿز ڵ و و.
352
م از& ) $ﯚڕاﯾ 6ﯿاق دوا رد $ه 4ژ ﯾ#ا#ار و ف و$و
6ﯿ,1ر ` ر زا ز $و :ﯾ ﯿ ﯿZ 3ڕبO،ﯿز د4ا رد 3ن و
ﯿ3ﯿ و .وO،ﯿز 4وﯿ6 3ﯿاق ،هﯿادارو ڕۆ& ,ور6 $ﯿاق
دواﯾ 1ه . 4ێ -و # 6ا j 6رد ،ر_و 3ﯿ ن)
ﯚ ﯚﯾ ن ) ,ﯾ و 0ﯿ او و ون( ر $ت د$زا.
ﯾ ﯿ Yﯿ 5دڵ 56هuون،ﯿان دوو ﯿ ﯿ -Gردو Zڕ$ب ر ه ا.
اﯾ4O6 GدO 35& ,،ﯿز د4ا رد 3ن )# ` ن ` 4داواد
د 3ر رد 3ن )د3$ور(` ون `$ 6ت .1 .م 6و 2ﯾ ن
Z،$.0رف ،و ﯿ ﯿ 3دﯾZ ,ڕ$ب p-د$ﯾ ﯾ 6ﯿاق )ﯚ ر
ﯾ.و Zڕ ($و 57 $رداو .ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب &ڵ ڕوو ڕوو
ڕ$وات ا7ﯿ& G ` bڵ رد $ن ،ﯾ>ت )5ازﯾ &ڕاو 73 2 $ﯚ
وت ،ﯿ xون) G ` .ﯿ_ﯚش و را>ر ز 3 $ﯿ ﯿZ -Gڕ$ب ,+چ ،و
S و& ن ﯾ$#وﯾ ﯚ ر ڕوو ر$7وا ﯾ.و Zر $ڕۆ دوو$م
را >ر و36 $ﯚ .ێ،وﯿ$ش دا ﯾ$#وﯾ م زووﯾﯿ زۆر رد $ن ﯾ#ان
#ات.
زۆر دوور د 1$ژ$ڕاڵ ` Gد 3ر ردا , ,7د3و$
وﯾ 3>3ر$ت و ﯾ ر ..م و 3و ﯿ 3ﯚد و 6وه و د$
ه S tو ﯿ Sو 2ﯾ ,ڕوو و$رد&$ا .ر 6اﯾ4O6 Gد وﯾ
,ت ،و`و#) ا د 3ر رد ` ون 6ه ﯿ5ﯾ دا 0ﯚ ,و $و
.1 .
م 1دا اﯾ4O6 Gد ` 6ﯿ $#واو ﯿ ﯿZ -Gڕ$ب هز `دڕ$ت و "ﯿ $د3$
دواڕۆژ وت د ،$ه و هودا )ﯾ#$ﯾ &ڵ Zرف ڕا" 6 .#و و
ﯿ 0 3ڵ #Zو 1دﯿ Zڕ$ب هﯾ>و & 6دارو6 .ﯚ3ﯚ
6و ﯿ#ا 6و ﯚ " و),و& Yر `وڵ د،و 6و ه وو دۆ 3ڕﯾ>
ﯿ ر$ت ردان ،ﯾ وان د$رﯾ 1ڕ$زا & #ڵ ود$و $ر
رد)ڕادﯾﯾ ` هﯿ ($ﯿ,د$و.$
353
&ڵ 6و Z $رف د$رﯾ 1زﯾ ,ﯾ اﯾ4O6 Gد رد و$م داﯚو) G `،$ﯿاو
6م دوو 1X $د$ژ و )ﯿaن داد$ڕ=ن .رد $ن ڕ$وات ﯿ و&ور$ﯾ[ Yر
ڕ .ﯾﯿ &ڵ ﯚ ر Zڕ $ون،و ` O Gز د$د د.3$ﯿ$ﯾ
رد $دا .ر 6هﯿ tو Sﯾ$#وﯾ Oﯿز د4ا رد 3ن و
ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب د 3$دۆ 3ﯾ و ﯾﯿ د 3$ﯾ G ` .Y1زو ﯚ
Zر 7ر و 2$و زﯾ#1ا د،م ڕ>$ﯿ 1و ﯿ.را و Sو& ر$ت اﯾG
4O6د ز$#و .ﯚ ﯾ ڵ 73 2وﯾ 6و ر و.12$
73 2ر 6ﯚ3ﯚ ڕ ` .هﯿ $ﯚ #jا &ڕاو $و)5ازﯾ &رم و&ڕ ,ا.
رزا دواﯾ ڕۆ ڕژﯾ 3 4ه ،4ﯿ.+ا ،S7د3$ر ﯚ ر$ت
6ﯿ ,ر رد وZڕ$ب ` Gڕا&ﯾ #و و و داوا 6ﯿ ز& $ڕاو $دو.
` Gم & 6ﯾ ) 73 2 5ر` .در$ت را >ر ﯿ ﯿ 3
Zڕ ،$زور f` 6دوور $ڕادوو -ﯿ> Sان 6م دوو $و0د .ر 6
6و ر) Oﯿز د4ات ) ڕو>ﯾ و 73 2و $
دوور او$ﯾ pدا هﯾ>و(ﯾ 1 Sداﯿ5) 135و ور Zﯿ)#ﯚ ,ح
ور،ڕ ور Zﯿ #j(#وﯾ#ا6 ،ﯚﯚ >+ﯿ5ﯿ ن رد $دا و "ﯾ
.ﯾ ن ﯚ ﯾو $ودﯾ ر د.
ڕا3ﯿ 6و & 73 2ڵ ` Gه و ر ,ت6 G ` ," ،و 7ڕ و
ڕ>ر ,رد د$م )#اه 1و .ژ$ڕاڵ رزا .ﯾ OﯿO+ﯿ +اﯾ4O6 Gد &ڵ
ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب ﯚ )ﯾ #$ان رد $ن &ڵ ` Gدارد .$ﯚ
د$ر)ڕا #اﯾ4O6 Gد ,ﯿ & 35و دا ه زZ $و .0 و ،ژاﯾ
،1959دۆزﯾ1و.2 $ا Sد37$ر ﯿ Oﯿزب &ڵ دژوارﯾ ه $#1ڕ$و ڕوو و.
ه زZ $و4 2 وﯿ 3ﯿ#ا داد$# ,$و $و ﯾ+و4وﯿ و.
6م دا )ﯾ دا ه زZ$و, 2ﯿ &O 35ﯿزب(6و " خ ,,7ش د`$ﯚزدراو.$
ه زZ $و داﯾ Gو د$رهم 4وﯿ 3ن زﯾ Sو و 6وا هز روو دواڕۆژ
354
6 .ﯚ3ﯚرOﯿز د4ا رد 3ن و Oﯿز 4وﯿ ر$ت د$زا .
ﯿ6 -G545ﯿ#ۆﯚژ Sﯚﯾ ن Y X,) ،وڕﯾ,,و& S1ﯾ>ونO:ﯿز د4ا
رد 3ن داوا ﯚ ﯚ ) 1X,رد , 3ر ﯚ ،را >ر )355ﯿا Oﯿز
4وﯿ د 3ر 6ﯿ#ار د 5 3$و .$دا Sو& ن و Oﯿز 4وﯿ
و" ز 3و داﯚ ز $#هر Oﯿز ,دﯾ ,رهم و$ر& و 6 .ش
ﯿاز Sو ` 6 Gم دوو Oﯿز)ﯾ Oﯿز 4وﯿ و Oﯿز د4ا رد 3ن(
و$و ) ر S.را >ر ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب و) "(dZو ڕازا ون ﯿ$#ڕوا.
"#ارا رزا ا ﯾ ر و 6ﯿ ,ر دا ﯚڕ 1959 .و)ﯚڕ
ﯚﯾ ن ﯚ ` Gﯿ# 5ا6 .م ﯚڕ ڕ$وات 76را واف( ﯾ
ﯿ ﯿ)و (Zﯾ ` 6 Gﯿ>abب ه #ون و$ڕﯿ ن 6 .م
ﯚڕ&ﯚﯾ دژد$و$ﯾ را >ر ﯚ ) ﯿ# 5ا 250000و 2)2ﯾ .ا
X,) (3 6ت6 -م 2ﯾ .ا 3 6ﯿ ن زۆر " و 4 X0وﯿ$# 3ڕواﯿ6 .Yم
0ر$ﯾ ڕا3ﯿ#ا )واﯿ 3د$و($ﯚ هuو 6ﯿ#و6ﯚژﯾ Sو ﯾ&nر و `و
&ڕدرا .ردن ا ﯚ ﯿان ) ن Zڕ$ﯿ1 -Gو ,زور ردو ﯿ-
"پ &ڕدرا .م و$رزا و-ﯾ6 pم هﯾ ن `ﯚ3و $و رﯾ ,و$ن ,ﯚﯾ ن
ون O،ﯿ#,ا هز $رد وZڕ $ﯿ[ )ﯿ 1م،ه ﯿ ن د$ر76را
Zڕ$ب،ﯿو ﯾnو هﯚز $ن د&$ﯿ ﯾ #رون.
رد7 $ر 73 2رزا)ﯚ ر& و دﯾ nع ﯚﯾ ن را >ر ﯾ1ﯿ-G
Zڕ$ب( ﯚﯾ ن د $و ه ﯾ،5ه ﯿ$و$ر ژرا 4O :ودﯾ ن ) $ڵ )p
ز#1و د$و4 .$وﯿ 3ن )ڕﯾ>راﯾ ردﯾ (Sو "#ارا رزا دا ﯚڕش و
ﯚ و$ر&1و $ﯿ ﯿ 3ن ڕۆ& ,ور$ﯾ ن ڕ $د .و" $ار ڕۆژ 6ژاو$
2م 200س ،و"$#و 2500س م هﯾ ژران#, O .ا 4وﯿ 3ن
ورد $ن ﯚ Oﯿ ﯿ ن &ڵ د$ژ 1ﯿ ن د$د G `،م ڕوو داو $و
وﯾ,1دو $هز6 $ڕش و0ود ﯿ ﯿ 3ن و د$.$ﯾ ﯚ ) ز
Zﯿﯿ ن ,و$ر&ت.
م ڕو1وﯿاز4 $وﯿ 3ن ورد $ن ` -Gﯾ ن 6ﯿ ,ر د &ڵ دوژ 1
ڕا`3ﯿO 1ﯿ ﯿ ن ,ن4 .وﯿ 3ن هر" #ه" 35و و و د$وت م
د$ﯾ 3ا هﯿادار6 Yﯿ 3-ر هز2 4 6 $ﯾ .اﯿ ن د$ت و$دواون.
چ Oﯿزب و ز ,دﯾ ,ﯾ$#ا 6م ه و#6 $ام و 2ﯾ .ﯚ ﯚ)# 5ا ﯿ
ﯾ#ان ﯚ وO، .0 .$ﯿز 4ﯿ )هز $ر& (,ﯾ ن) "ﯾ ,
ڕاﯾ 1Xاو،ون( رﯿ,ر ژ GOو د $ڕۆﯾ Y35داو،و 6م ,1ﯾ ز O
ر$7وا و )ر# 36$ن و .ﯿ .وا داﯚ Oﯿز د4ا رد 3ﯿp
هﯿادارو ,"،ه زZ $و-ش هرم ﯿ Oﯿز4 وﯿ 3رد$وام و .ڕا3ﯿ#ا
355
6م دوو Oﯿز " 35) #ر$ت ,ﯚ ﯚﯾ ن رد 3ن ڕﯾ,,و>ون .
# 6ا Oﯿز 4وﯿ6 3ﯿاق ڕۆژ ڕۆژ ﯿ &ور $ﯚ دۆخ و ه,وت و
و`9ﯿ ` ) Gڕو)ﯚ داوﯾ.5
>ﯿ -1 :1ر رو داﯾ Gود$رهم زۆراﯾ ردان و $ه و) 3دﯾ,
ﯾ رﯾ ن ) 1X,و،$ور- 4ش و ﯾ داو.و$ر& رد(
رو 6ﯿ ,ر و ,ر و6،م ,رﯾ هﯚ ڕوﯾ 1رﯾ ,ودا&ر 6ﯚڕو) ﯾ
ر،و" Sڕﯾ$د ر 6و$دا,دو $ه >و 6را،دوو) ت >و .ردا
روواو )ﯿۆز #ا 73 2ر6 ،ﯚ3ﯚ ڕادوو زﯾ Sو ﯾ=1ﯾ
#واو .م 0ر$ﯾ 4وﯿ 3ردو رد#6 $ام)هﯿز ر& (,ﯚ
دوو ن و و $ﯿ ن هﯿ ن د .ژ ر $ژراوان 7ڕ 31س ڕا&ﯾ #را ،م
& ن زﯾ50 ,س و.
` 4 Gوﯿ 3ر)ﯿ ر 6م ڕووداو $زﯾ6 #ﯿ 1ﯿ ،#و"0 ,ر$ﯾ ن ه و ت
&ڵ Oول و`O 2ﯿز 4وﯿ ﯚ "و و د$وت و# 6 ،ا ه ر6و
ﯚ"و دژ 6وان وارد رزار .ﯚ ﯾ ! ڕا ,و ﯿزار و $nﯚ م
د$و $ڕا&ﯾ ،#داوا د$د )ﯾﯿ ,1ران(6و #j ا د $ﯿ 5ﯿ ن
دو `رارو ژ ر$ﯾ د$وا#ا ,ژر 6-Yرزا-ش ﯾ Sو
35) S. و G ` .و0د رزا ﯾ.و 6 $د$و)3و دۆزﯾو73 2 :$
داوا دو 4وﯿ 3ن د$رداون زﯾ ,ڕ$وا#ز 6و ,ژن.
هﯚ 6ر 6 73 2و Oﯿز د4ا رد 3ن وO $ﯿز 4وﯿ3
6ﯿاق 31د$ر6 .و واﯾ &ڕا 2ﯾ ﯿ ` -Gه ),دو6 .و ورد$
ورد $م & 6ﯾ>و Oﯿز 4وﯿ رد 3ن ),7 6و $ر .و$ﯾو
356
د (و $ڕ $ﯾnﯾ & .ڵ 7ر $#ر 4وﯿ ه#1ﯾ Sﯿان
ﯚ bو .و ) 6ن ،د$ڕۆژ ر 6ژاو$و 6ﯚز رو ه#6 S#1ا
د37$ر ﯿ Oﯿز د4ا رد 3ن ه$#) 3د ﯾ رزۆرژ, Y ر
4وﯿ Y 3د37$ر ﯿ د$ردن .دواﯾ 0ر$ﯾ رو ،ه زZ$و ﯚ س
ر$ت ﯿ 6 Sو ا7ﯿ &ڵ 4وﯿ 3ﯾ ر&>و .ﯿ Y35ﯚ ووﯾ=د.
ه زZ $و 135. و `وڵ د .ر& 73 2 6و) ,رزا ﯚ
د$ر)ڕا #و ﯚ `ڕ Oﯿزب رد#6 4 ) .ا د37$ر ﯿ `وﯿ ن د
ﯿ ` Gدا.Y
ﯚ ﯾ 6وت ان Oﯿز د4ا رد 3ن& ،ڵ )35ﯿا Zﯾر ،وOﯿز 4وﯿ
ا 1ﯚ , 6او .و[ . #" $ڕﯾ , 73 2دن هزو Y
,ر 4وﯿ 3ن ` 4ﯾ ر د .ژاﯾ 6،1960و ت #Zو,رﯾG ` G
6و ن و Oﯿز ود و )ﯿ و،وا داا Oﯿز ن و 6و ن
7ڕ وﯾ ن 1و،Yﯚ ﯾ ر و ﯿO 1ﯿز 4وﯿ و Oﯿز 7ڕ . ،و
د$ﯿ 7 +ﯿ# 5را`$ G `،ن زO $ﯿز 4وﯿ Y5) 3د.
م $دا 73 2ﯚ" $.ار Oﯿز د4ا رد 3ن 6ﯚ3ﯚ
1959داﯿ Y35هو 6ﯿ ز$دا اﯾ4O6 Gد ر ێ 35& ,ه=>ێ
و دﯾ ن #6ا د37$ر ﯿ دا6 .م دوو-$ﯾ اﯾ4O6 Gدو -
ه $ .هﯿ 1و د$رد ه زZ $و5) ازﯾ ن دو،م اﯾ4O6 Gد م
$دا د$ﯾوﯾ , Yرد 73 2رOﯿزب م ,و .$رێ ﯚوﯾ3
ﯾ 6وه 6 و دوو& $ﯚڕ و[ 73 2 .رد $ڕو و ڕا و زوا ,ﯚت
و$دژ 1د"$و0 ،ﯚو X $وﯾ و ﯚﯿ 1و دZ$ﯿﯾ ﯿ ت )ﯿO 5ﯿزب
` د$د-و ﯚ 6م $nاﯾ4O6 Gد ه=>اردو .اﯾ4O6 Gد-ﯾ ) pﯚﯿ1
ر$ڕۆﯾ و 6 ﯿ , ) 7ووﯾ Zﯾر و ه ڕا , 73 2 (3هو.
م &ڵ 6د$ﯾوﯾ , Yرد و م ,و ،$د$ﯾزا ڕ>راﯾ
) ,3 73 2ﯿﯾ و ز$رور و Oه.$&1
ر ز $ﯚ" $.ارم ) #د،اﯾ4O6 Gد ڕاﯾ.ﯾ O) #ﯿزب ﯚ
, 7رد ر 1د 3ر و 6ﯿاق و & # ر$7وا,د
دد$ﯾ 6وه ` ون 6ه 5ﯾ( ت د $ت .اﯾ4O6 Gد Oز د$د
O 7ﯿز د4ا رد 3ن و 0 Sﯚر ` Sون دا [uﯿ را >ر هر0ﯚر$
رز 7$ﯿ،1چ 2ﯾ ن 73 2ﯾ ن ` ،Gد3$را .م ` . Gژو6ﯿ
ر #ان 1ڕ $ر Oﯿزب وﯿ 1و وان Zﯿ1ا Oﯿز,
` و ﯚ ارد6 .و ﯾ>ت ر$ت د 3ر ر,رو،ﯾ -
Oﯿﯿ ﯿ$# 5دا. -ه 1و 6 $وم 0ر$ﯾ دوژ 1ن O ,ز
د$ﯾ ر Oﯿزب و$رد&$ن،وOﯿز د4ا رد>0 3ورد 6م
و$د$ر،1ﯾ ه.ێ.
357
73 2و Zﯾر
و$ن ,ن ) 1X,و Z .ﯾر $زن 6ﯿab1ب 6ﯿ ,رهﯚ س و رز j 6ن و
ژ "و$د,O و 1ه ،4ه و د$وت ﯾ ن )ڕ ن دا 1راﯾﯿ ن
هو .و ﯿ.ا) 7ﯿۆز ﯾ و 54 $ر$و ڕژﯾ Gوز$و >3و و هﯿ tم
رۆ رد ﯾ ن Zﯾر)7ات( و .رو 1ﯿ و 6ور و $
وOوت د$ورا 3ت و$د3$ﯿ ن ه 1و و ه و رار
ه#ان داو .را)3ﯾ Yوﯿ ن > 3[ .ر و ڕا&ﯾ ` #و دا,د
ز$وﯾوزار ،او ،$ﯿ,ﯿﯿ زو 2 $زۆر 1000دۆ 6 Gو $=و2000دۆ Gد 4ر
ر Sد$د -و 6م ﯾ دارو,د ﯿ 5& $ز$وﯾ 5و 6 ﯿاق
) 24ﯿ+ﯿن دۆ (Gو$رزان و.
ز#$ا ێ&،ڕاو 73 2 $و ڕا ,و >ر5ﯿ G ` 1و6 .وا
1945د$ر)ڕا6 #ﯿاق 6ﯿ ,رﯾ ن دو،هر وا 6وا 1945م 2و $د3$ﯿ ن
رز$وﯾ رزان دا &>و ﯾ ن 6و ز$وﯾ ﯾ ن د$وﯿ ن و$ر&>و ) ،
داون .ﯾ ﯿ Yووﯾ= 73 2و3ﯿﯿ ردو & ﯿ ر "وا 6م
د3$ﯾ Yدا 6 S :و $ووﯾ= &ڵ د$د ) ﯿ رد دوژ 1ﯚ ،ﯾ
هرﯿ ن و ر"ﯿﯿ ن و ادۆ 3ن ﯿ ﯚ > و6،$و `وڵ د 6م داو$ﯾ
دا&6) :وا ﯾ_1ﯚرن(ه j 6 S#1ن ه ﯚ 6ﯿان ه .Yﯿا +Zوم و
"+ﯚ ﯾ و ر ,Oو ت ه#1ﯾ " Sو "ﯚ رد 73 2 $دا و $ه
ه,و ﯚ رد 3ن ` ﯾ Gو )3و ,ت 6-ﯚ هﯚ دل Z S 56ﯾر
رد ،ه Zﯾر ور،و$و 7 0ن و )=د$رﯾ ن و ه 2ﯾ .ا 4O :ود .
ز & ,ور#j $ا د6 .و Oﯿ ب ه و هز $ 0ر,ﯿ73 2 3
هڕ$ﯾ ن ` Gد$د ،ودو .ﯾ :ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب و 4 ،dZوﯿ 3ن و
Zﯾر ﯚڕ رد6 .و ﯿ رد 3ن ر`$ﯿ Qو ه و! و ,و ﯚ ر-
ﯾ pو`9ﯿ ,واو هو2 :ﯾ دﯾ0 ،,ﯿ 6ڕش ،ڕ .$ﯿ )35ﯿا هز
,Oو ` Gو2 .ﯾ 36ه6 $#1ﯿ_3ﯿ#ار >و ه و$زع ودۆخ وه,و
358
رﯚ ر b 6هڕ>3 $و .و "$#م د$ﯿ G ` +د $و 0ﯚڕ.ا
ادۆ و )=د$ر 7 Zود و وا Y35.د ﯚ 6ﯿاق .ڕ1و .$م 73 2
هو ر ,دوژ 1دﯾ ,و :وا >ر4O6 ،د -د ) j 6ا 4-د j 6
ز >ر(#"،ارا & $#ن و 5و ز >رﯾ ﯿ ن #ن & و &ﯚڵ و ڕو ت
و 6ژا6 واﯿ ن ن دن ) ،ن هرﯿ ن وور"ﯿ ن و ادۆ 3ن و دوژ 1دﯾ,
و" ورﯾ ن و$رهش دا.
` 6 Gﯿ_3ﯿ#ارو د6 $ﯿ39از ژ$ڕاڵ رزا ررد 3ن ﯚ -ڵ و،ورد$
ورد $ر ,هودا )ﯾ #$ڕا" #ن &ڵ دوژ 1و و،ﯚ 4و&،ل ور" ﯾ ن
وهرﯿ ن6 .و #, Oا Oوﯿ$#دا ﯿان 6م دوو ڕ`$ﯿ> 31 3 6ﯾ-ﯾ
73 2و 4Oد j 6ز >ر ،و$زﯾ و دۆخ و ه,و 4Oود. j 6ڕ31و ،$م
ﯚڕو داﯿ& 3 6 135ڵ دوژ 1ن ﯚ ﯾ ) Xت G ` .م م 73 2و Oﯿز
د4ات ﯾ 1د$داﯾو دوور د$ﯚو6 .$و 137 6ر 1960 $
, 6ا رد $ن ،ﯾ>ت رزاﯿ ن زوا را) د$و $و) ﯚ 6ڕادا
.0ﯚڕ Z 1920ڕ $ن ود 1936و 1941دﯾ وڕ$ﯿ#
د و )& 5ر &ﯾ ،aه و ﯚڕ دﯾ ,ر 6 1958 ﯿاق
[ 6ڕاﯿ 3ن و .$ﯚر $هﯿرهر 73 2ﯚ .د ،دواﯾ ﯾ " S1و
"ﯚڵ و ` و ) ر $ﯚ دوژ 6 1وZ،ﯿ $رﯾ 3و ،و$و :ڕ$ﯿ #ﯚن و
ادۆ 3ن د,) $د#, O .ا Oﯿز د4ا رد 3ن ﯚ) $.ﯿ 1ﯚ
G ` ، 1X,) 1960 .ﯿ= 1راﯾ ر" و هرﯿﯿ ﯚ 2ﯚ
`ول د ،ﯾ>ت د3$ور دا ڕۆژ دوا 0ر$ﯾ د !$و ﯚO $.ﯿز
د4ات ") ﯿ #ا و3و 6 .$رد و ،و& 5)$ێ Y3و 2ﯿ
b6و.
Oﯿز د4وا رد 3ن،و3ﯿ ﯿ.را 73 2م رد )ﯾ#$ﯾ &ڵ
,Oو ت ه وش و .ت `ور د$وت ڕ ر$و)u5و & را >ر
و وات دڵ 6ﯿ 5ﯚ در # 73 2 .#ار دن 0ژ ﯿ د ڕوو
3ت 7ڕ ڕ$زاﯾ و هﯿ #ﯚ د$ر.
و$رز ) ﯾﯿز ڕ # ,ﯿان Zﯾر رزا و هر وز >ر ه2ﯾ & G `-و)
6وا داﯚ د$د .اﯾ4O6 Gد #jا ﯚ > ر) ڕاز و د $ر&ژ( و .
359
ﯚ و1 )$راو ون د$ر"و،م 6ز & 6 .$دارﯾ و6 -و ﯚ Oردا.
ﯚ ﯾ ڵ ` S Gدژ ﯚ ر )ﯿaﯿ ن د&$ا , 6ا هﯿ در .رزا
د$ﯾزا 6ژ G ` $ﯿ ," ،د$ﯾ>ﯿ " G ` 1و ڕا&و $و
`و,د ﯚ داﯿ Y35ﯚ د$ێ6 .و#j 36ا )ﯿ ,ﯾخ(و.
ه رد S $هر دوو 2ﯾ ن ﯾ3ﯾ ن دوور د$د7 . .ﯚرﯾ ` )Gﯚوو($
ﯚ 3ﯾ )`و ($د .و6م دژد$و $را >ر داوا )ﯾ#$ار 7
7ره .و6 .و ) ن ڕ 37$ر و7ﯿو 0ﯿ واز &ڵ)رد $ن( و$و S,
)0 ,ﯿ ﯚو6 , ($اق ون `،ه& 1ﯚڕ& ،ڵ #,او0 $ﯿ از
د 3ر و ه,و را>ر و6 .و ` و$ﯿه 1و $ڕوو ڕوو و ڵ
6ر و7 . S .ﯚرﯾ ڕۆژ 6ر 15) $ر د ﯿ 7ڕ د$وت
د 6 $رد $ن و Zڕ6 $اق ) وﯾ ,ڵ ت(ﯾ :او.$
ت،وڕ$ون دژد$و $ﯿ 5ن دا .م 73 2وو& S=ڵ ڕۆژ
ا#1اء ﯿوت 6دا،ر و 7$دار ﯚ ر$ت ,Oوو ت ) ڕادا.
1دا ﯾﯿ ڕا3ﯿ6 1ﯿاق ر u1ﯿ 1را>ر واو ف و +ﯿ Z nڕ$ب
ورد ...رد $ن ﯚ د $ه6 1م 0 6 7ﯿ ن .0 S3ز ن ` ،ون و ﯾ ر
د$وت ﯿﯿ.
م و $دا G545ﯿان ﯾ nا7ﯿ G ` bو رو $رزا هروا ز $#و.
ﯚ ﯾ 7ﯚرﯾﯿ ﯾ2 Sﯾ .ا رزا ﯾ ,رۆ ﯚ 1و ر و,O$و ت
زﯾ Sدژ)`و ($ﯚ و .اﯾ4O6 Gد ﯚ # 1 ار م
)ﯿ و 13زﯾ#1ا ا.
اﯾ4O6 Gد ) ﯿا زﯾ#1ان 6زادو(و20ل 6 ﯿ, 6 3ا &ڵ ` Gدوژ #1ار
د$د6 .م دوو $م ر$و G ` $د$و $ه .و ,ڕا 3و$ڕا &را د 3ر
و 7 7ره .رد ،ﯾ ن )ر)ﯿ#ا 6ور رد 3ن ه>&1و ه3ﯿ ن ه ﯿ#
د$د . .رس ت،و ر ود$و،$ڕ !$و ڕوو ﯿ ﯿ# 3
هو،د $و ) 5) 0ﯿ.ﯿا .ﯚ ﯾ رس 6ﯿ #چ &ﯚ vر ,رد " پ د$ا .زﯾS
O) ,ﯿز د4ات(ﯾ , pراونO ،زوور ﯿزا رد 3ن ز$#ﯾ دا.
و $ه وﯾO Yﯿز د4ا رد 3ن دﯾ ن ﯚ uداوا رﯾ ﯚ د$و :$
رد زوا رد و$و زوا 7ڕ & ،ڕاو $رد $و ر&ان و"
ز$وﯾوزار 6رز)دا,د 6ﯿ Oaت ` و د 5ﯿ،Yرد$وام Zڕ$ب
ر0ﯚﯿ ران(ر$7وا,د )&5ر ،ﯾ وان هر ﯚﯾ د ) 5و$ت-ﯾ
وﯾ(د .زۆر داوا رﯾ ن 6وه ) #" $#1ت >وو $م و"=ﯾ ن و
360
ﯾ>ت 6 & Yو &ڵ ڕووداو $د$ﯾ , 1930ڵ ون
ﯚش وO ، .0 .ﯿزب داوا د$د 6و هزا ﯚ هزدن ه >و رد 3ن
.واز &ڕاو$ﯾ ن ,ێ و 6 Oﯾ),Oو ت ﯿزا ( ﯚ ﯾ ،و 3 &
` و 6ڕ#Z .u$و,رﯾ6 G ` Gوداوا رﯾ و)3ون و& 5)$ێ دان.
ﯚ & fدO S ،ﯿز د4ا رد 3ن 1 Xو ﯚ و1930 $
1.ڕا&ﯾ ,u& #وﯾ pد.
ڕا)ڕﯾ 1رد $ن دژ ` ،Gﯚڕ ,ر 1و &و ر داڕ Y3و& .وپ
6وڕا)ڕﯾ1ﯾ ن و$ڕ ،_هر , و ون6 .و$ﯿ6 Yوا ،ڕا3ﯿ#ا Sون
ڕ #ارﯾ ن د،ﯾ Z j 6 3ﯾرو 2ﯾ .اﯿ ن ون $#ﯚ ن ).5ﯿێ
ڕ$د ` و 6ﯿ Oaت 6رز ,ن .ڕﯾ$د ﯾ 6ﯿ Oaت 6رز
1959د,) 3$دو و ﯿوڕا داو رد S $ان دا د$وﯾ#ا j 6ن و S
ز $ﯿ Yﯾ ن )>او $رو ﯿ ,رو ر ﯚﯾ ن $#ن6 .م 0ر$ﯾ ﯿ Yو
ر و 6ﯚزﯾ &ور $ر 5و ڵ و0د ه . 1ژ ر$ﯾ و$ن ,ن 6و
ز$وﯾ ,7ﯾ ن د$د د 3$د$د$ن ر دﯾ رﯾ,او $ردن ،د3$ﯾ
و$رزان ﯚڕا د3$ﯿ ن ره ) S#1ر" هرد دا&ت،ه S#1ر$و ر $ن زر$ون،
از)ه و( ﯿu,و )ﯾ#$ﯾ 6ر ب-ڕZ$ﯿ ﯿ,ڵ ),ڵ و4` .ﯾ و
j 6ﯾ هر دوو 1 2ور ,ﯿ ن هو Sه3ﯿ ن ),د $36د$
` Gڕوو ژاو 6 $واو6 ،ان &ڕاو $و Oﯿز)ڕا (3و )ﯚڕش(ﯾ ن ). 1X,
.ژو= Y6ﯾ 1ر Z 2ﯾر ﯚ #jا ڕۆﯾ،م هﯿاﯾ هﯚ ر ل
و ` و ج و ) 3ر ز$و &ڵ ` و 6ﯿ Oaت 6رز )#او
و$د،1 $و ﯚﯿ Zﯾر رﯿ,ر ﯿ ` Gو" ر
ه#او ﯚ ﯾ ) G ` .1 هﯿ tم وا `وڵ د ،و 6م &و) د 3$ڵ
م ﯾ ر& ﯚ رر $را >ر دا ج و ) 3دﯾ ر او،ﯚ رد 3ن &ڕاو.$
ڕا3ﯿ#ا ه.ڕاوو.$
ﯚڕش 3 0و#, $ار $ن و j 6ن هﯚ هﯿ ن ﯚ ﯾ3 Yﯾ1و$
ه .و6 $ﯿ Oaت 6رز jﯿ4ت د$زا وﯚو6 .$م &و) ﯿ1ﯿ 1ر Sb
ز ﯿ ن و$د3$ﯿ ن داون و هروا دڵ 0 G ` ر$ﯾ داوا ر
ر$ﯾ7 ،ر ڕ $و ،و ﯚﯿ &ڵ رﯾ ,و ڕۆژ 6وا د.رم و.
ﯾو ر oڕاﯿ 6 pﯾ هز $ه و)ﯾ 4ن و b 6ز ﯾ و ﯾnو Zﯿ$ت
&ر 6وه$#1و 2ﯾ .اﯿ 6م 6 0وه $#1ﯚ ﯾ و 6ور
هر6واﯿp د$ن هر6و وان داﯚ & 6دارون د$ﯾ $#زا
361
د$ﯾ uوﯿ1و$و ﯾ ن ﯚ ` زا را>ر ه 3و1$و ` $و دا,د ز$وﯾوزار
و&$ﯿﯾ ن د$و.
73 2و ` Gه tم ه 35ازﯾ ر ڕوو ڕوو و ڕا3و ﯚ و G ` .چ
6ر$زو ڕد رد 3ن و6،وﯾ pرد$م و رودۆ #,ا ﯚ داﯚ دۆخ
و و`9ﯿ ﯚ #jا ودا&ﯿد $ﯾ ،وق وڕ` $و دواڕۆژ ڕاد&$ﯾ ،#
)ﯾ 3هز هو .ژو4O6 : Y6د رزا ،ه& 35ڵ و )ﯾ #$دۆ 3ﯾ
هو ،ﯚ #jا Y35.دو6،ﯿ+.1ﯿزﯾ ن )ﯿ ن واو ` Gوﯾ3وﯾ 4O6 :د
`وڵ و ﯿ Yو$رO .ﯿز د4ات ﯚ ڕ دژ ران Sو$ر &ێ6 .و :
4O6د &ت :زﯾ#1اﯿ Oﯿز د4ات 6زاد د $ت و و" 73 2ڕاو 3$ن
رێ ر`رارد $ت .ر #ان م 0رﯾ f` 6 6دوور4O6 : $د
)س وڕا 73 2ﯚ #jا "و،ود6 $وه 6م و$ر&ﯿێ - 73 2ش م
دا،وو ) =ڕدن 3د$زا .هر Oل 6م ) 1 X,ر &ت.
&ڵ و 4Oا و6ﯿ_3ﯿ#ار ,Oو ت 73 2 ،ه ڕ $و ,و$ر&ت
و ر ,رت د ,و$و ﯿ :ر$ﯿ #ﯚن و ) ر$و" و` ﯿ ن
` Gو$ر&>و . .ژو6ﯿو 6وت ،رزاﯿ ن ڕوو ,دن م ﯾ ` G
ا وان داﯚ ,ت ﯚ و" 0ﯿ ن هش د،ز7000 $#س ﯚ رﯿ
و6ان ه .Yﯿ$ڕا6 . 3و$ت 6 73 2ﯿ #واو ر ر د$
دا ,و .ه 35ﯚڕ.ان ,و،م 6م 0ر$ﯾ 6ﯿ) #ﯾ 3ت و ز $ن
43 j 6 #داو را >ر ه هو6 .و دۆ= 3ﯾ ،1ﯾ Z
هز $د$و ﯾ ر ,ت.
362
" 73 2و Sﯚڕ رد $ن د$د . .ژو6ﯿداوا ` 36 G
73 2و Oﯿز د4ا رد 3ﯚ 5ﯿ 1د$ر0ﯾ ﯚد 3ر رد 3ن
ر$ت د6 . .وت 6ا داواد ` 6وڵ ,ت هر ت 7و 6ا`
Zﯿ ت دژ رزا ه1 ور [ڕﯾ Y1دژد$و $ﯿ 5ن #ات.
j 6#رواﯿ ,ﯿزا ﯾ ن زﯾ, > 3[ 11ر هز Z $
) زﯾ ن(ﯚ ،و` Gﯚ > ردو ) و $#& $دv$ر ,$ر$7وان ،ﯾ
وان رزان ،دژد$و $ﯿ 5ن دا6 .م 0ر$ﯾ ﯿ )ﯿ , 73 2و `2
زور Zﯾر دﯾ j 6 ,ن ﯚ وڕ ﯿ ، 5وه#1ﯾ Sدواﯾ زا ﯚو ێ 1-ق و$د$
ﯚر $.ن وت , G ` .ر $را3ﯿ#ا دوو &و) دﯾ رﯾ,او Zﯿ$ﯾ 3,زﯾ Sد.
رۆ ﯚ )ر Z 3ﯾر1 ،ڕ$ت ﯚ داﯚ رژ$و ` #$زا ز$وﯾ ﯿ ن
ڕا)ڕﯾ>ون ،و ، 73 2ر ر ,وﯾ Zﯿ&$ر و ﯿ ﯿ 3و.
7 j 6#و دو،م 73 2 6ڕش ه .د> $ر هز Z $
ﯾ دﯾ ,و6 .و 36ڕ>ر Zﯿ و& $ت ،و هز" $ﯾ Z ,ﯾر
ﯚ ر)ﯿ .و .+7 jاو ﯚ 6ﯚردو& )5و $و3و دار $
و . &$دا ر 0از $ر" $ﯾ ,ره. 1
هﯚ ر 6ور ﯚڕش ،ز ` $#زا ر" و" .ﯿ j 6 1و$ت و :رد 3ن 2
و $در=اﯾ د$ﯾﯾ و ,رﯾ زورو6 .م 0ر$ﯾ ه ڕاد$ﯾ 6
و 3ز$#و 0و$ر وﯚ",د د Xﯿ ن ﯚ ر $ن دوا ر)ﯾ#ادن و
و !"$د$وت ،م ) 6ﯾ#او ر)ﯿزا (و د$وﯾ#ا)`رزدار( و$رزﯾ د$و
و$ن ,ن " و هﯿاﯾ ن ڕۆژ Sﯾ>و هﯚ ر د$رد رز$و S& .
3ا Yره #ارو 6ﯿ ر$داران ر ز$وﯾ ﯿ ن د$ر)ڕﯾ ,"،Y1ﯿ 2 6 Yو$رز
36و$رد $ورد $رداو،و Sو$ر& Yهز ر د-$ق ` زا oو.
6ﯿ6 1958 ab1م ه.ژ$ﯾ ز$#د ,"،ه 6 1ﯿab1ب ر در =ﯾ1
ژ 1ﯾ ڕاو# 3$ران .رﯾ ,د$ر .0،$دوور 6را و 6ﯚز وﯿ ن ،5X0و
د$رهم ره Sﯿ f, Guو از ` و 6ﯿ Oaت 6رز ) 1X,و هﯚ ر ,ر
و 6-زار Sو د$ا .0و$ران وێ ﯚو.$
> 3[ 24ر7 G `،ر & دا Oﯿز د4ا رد 3دا ،م از#6 $ا
و -ﯚ ﯚڕش & #ا .و $واو ه وﯾ Yو Oﯿزب ﯿان ﯾ ،ڕﯾ>ر
ﯿوڕاو ` 6ﯿ$#ﯾ ن واو Oﯿزب د $ڕ>راﯾ ڕش و$د. $ێ و و ﯚ 6
ﯿ ﯿ S 3و$ر&،و زۆراﯾ ڕﯾ>راﯾ اﯾ4O6 Gد ﯚ"و واو 6
Oﯿزب ره )u) وا &ل 6ڕ.ﯾ , ،و ﯚل 6را دا
وO .ﯿز د4ا رد 3ن و$و Oﯿز j 6 ،Sﯚڕ,O .وم دو,"،
هﯚ ر وا م ﯚڕ داﯚ ` زا "ﯿ 1ﯾ ﯚﯾ ن د$زا#, O ،ا Oﯿز
د4ا رد 3ن د3$ر )ﯿ,5ووﯾ ﯚ ﯾ و 6ور و.
363
Oﯿز د4ا رد 3ن د> $ر Z1961ﯿ ,دژ د$وت د) $ﯿ,د6 .م
ﯾ ر،$ﯾ ر) ,زﯾ ن وز$ر$ر و،هر" #ر,ر `و,د واو
و"و و)3و Oﯿزب واو .م ازO $ﯿز د4ا رد 3ن ﯾﯿ
73 2و Zﯾر ژ 4Oو ر !$وڕوو &ڕا 73 2 .ﯾ د Oﯿزب
) &ﯚڕاﯾ ﯾ, Yر و ،ﯾ و" 6ﯚ ﯚ 2ور, ،ﯚ ن و
ه ،ﯚر Z #> $ﯿ Oﯿزب ور ﯚ هوﯿ وڕاﯿو ر SوO .ﯿزب
-$ش ﯚ `$ت د هز36 5) $ور Zﯾر و" و،و ﯚر$
6ﯿ 3-رو 6وو ڕا وان ` .5و0#Z :واد Oﯿز د4ا رد 3ن
&6ر ﯚ ر& و د nع 6ڵ و 6ر$زو $و$ﯾ ,رد و 7$دار د $ﯾو $هﯿt
ت ڕ>ر Zﯿ$ﯾ ,+چ د$د و ﯚر $هل و 7ر ڕ>ر زوو1و$
د $د$دا(.
" 2ر$و ﯚڕش دO 3$ﯿزب ,و د 73 2 $و رۆ
Zﯾر داو6 6،م &و) &ڵ O 6ﯿزب 7ر` د$د 73 2 .هﯚ 6ﯿ#
زۆرم , 7رد ﯿد$دو$و د$دوا .و$وه و را & ز $#$ز ,Oو ت،
&+ﯾ )ﯾ#$ار ﯾ 6ﯿ Oaت 6رز و S545و د ` Gان Zﯾر
و وو& =ڵ 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن و .و 6 ڕووﯾ#او، .0 .ڕ$وات ه 35ازﯾ ر
Oز,د Sو ﯿ Yو `6 35ﯿ#وﯚژﯾ ,و0ود ﯿان 6وو Oﯿز
د4ا رد 3ن )رد $ه&$#ت ,و 6 ﯿ_3ﯿ#ار و O ،ون وو$ر& 1د$
$ردا 6ﯿ+.1ﯿزﯾ ن )35ﯿا و داﯚ $ﯾ را>ره6 اق و ه وﯾ1
, 6اد$د ،وﯿ 5د$دا Oو6 $م 0ر$ﯾ ﯾ 0ﯿ وS .$
Oو#ان ﯚ زﯾ Sون 6ﯿ+.1ﯿ 3ن هﯿ tێ &ﯾ[ 6 ،ڕاﯿ 3زXز دﯾ-,ﯾ
6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ- ,زﯾ Sو.
Oﯿز د4ا رد 3ن &6ر" و دv$را ژO و Gو د$ت داو
ه .و ,ﯚ دازﯾ6 1ﯿ Oaت 6رز هﯿ، 1م ﯾ ر& " 1و& رد $
ڕۆ>1ﯿ دژ ﯾﯿ ﯾ &ڵ ﯚ)ر 3ن ون ﯾ, Yرو 6ﯿ 3-ر و .م
ز$ر$ر &ور $ﯚ S و O 2ﯿز دژ ر 6ﯿاق ﯾ>ت Oﯿز
4وﯿ6 3ﯿاق و ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب و $ڕا وت 36 .روون و +Zوم و
Oﯿز د4ا رد 3ن ،رد $ﯚ)ر6 3$ا`ﯿ )$5و 3د$زا.
Oﯿز 4وﯿ6 3ﯿاق د#5)$ا ﯚڕ 6م ﯚ)ر6 3ﯿ#او ,Oوم د و و &>و
[ 6ڕاﯿ6 3ﯿ+.1ﯿز و 6ﯾ ,و رﯾ ,وﯿ ن )6 5م ﯚڕ داﯾ.
4وﯿ 3ن & و ون Oﯿز د4ات ازﯾ ر 6ا` د4ا Sﯾ3
ردو Zڕ$ب ,و ازﯾ ر 0ﯿ و6 $ﯿا`،ر .0 6رڕ ن ﯿﯿ
&6رOﯿز د4ا رد 3ن )6) Sوزﯾﯿن( 6ﯿا` داواد ﯚ ڕوو
,Oو ` Gو ،Y,+س & ,uم داواﯾ دات .م و رد 3ن ،ه S#1
#6ا Oﯿز 4وﯿ O 7ﯿزﯿ ن 5X0و ﯚ و ﯿ ﯿ 3ن "ون.
364
د ڕ ,3ڕو 0و ،ﯾ 3ز ﯿ$ﯾ ﯚ دا و2 $ﯾ ن ﯚڕ.ان و
ز ﯿ$ﯾ Zﯿ ﯚ > ` ﯚ > ردو & $#ن و .ژاﯾ 1962ﯚڕ.ان
داواﯾ ن د$د #& 500ﯾ زﯾ 4/1 ,ر $#& 0رد 3ن و$ره
4 6وت و زﯾ80000 ,س ڵ و Oڵ و .ه ر 6و 73 2
"ڕ$ت ﯚر)زا ﯚو( دهﯚ ه د و Zﯾر ر و$ڕﯾ=ﯾ1 4ورد$ر)ڕا6 .#و
د Z 3$ﯾر Oزﯾ ن )35ﯿا و د$د & $#ﯿ ن و ن و .ور
Oﯿز د4ا رد 3ن ,ﯚ هز .0 ,و$ر ز) ،ﯿ1 Sﯿ،و Sه 1
و 6م هز45)) $ر&( وﯾ ن د$رت .چ 73 2و چ Oﯿز د4ا رد 3ن
7 ,6ﯿدن و ڕاه 1ن و #7و 7ڕ زاﯿ ر 76ران و رد 6ڕ
6ﯿاق ،ڕز ) 6ا`ﯿ ن >35X0و ﯚ و)45ر& ه >ون, ،ﯿ ن و$ر&ت.
` Gرد S $و ز$ر$رو زﯾ ن و S و 6م ڕ> O $و ،و ا >ر
1961و رس 7ر 7 Zو & 35ڕا&ﯾ #و ،واد $داو زﯾ ن وز$ر$ر $ن `ر$ﯚ
,و $و ر6 ,وه ,ت رد 3ن Xوﯾ ﯚ )ر#)$ا ر$7وا 6ور
و$ر.ێ .م هﯚ ﯚڕ.ان ه$#1ڕاز ون 6وهل و ر 0ڕ .$ه وﯾ1
73 2داوا رز >وو$ [ڕﯾو ` .0ول ون و ) 36ڕاز .Y
&ﯾ>و ڕاد$ﯾ `و,د ﯚ ` ,5 .0 Gن و S3 6،و ` G
` `وڵ د و ه.
ﯚڕﯿ رد Sو$ر& , Yران ﯿ ون . .رۆ Zﯾر
#ز >ر و ور" وهر و ادۆ و ﯚ 1و 6ﯿ#ﯾ ,هﯚ دژاﯾ &ڵ و$و
G ` ، 73 2ﯾ ن )35ﯿا د$د،ژ رﯾ ,ر رد هون Oزر ون را >ر
و$ر& ) 1ر "،$ه.ن .م &و) ﯿم-ﯾ pهو ژس >0ور "
ه.ت ﯾ ن ﯚ دوور ﯚو$ر&1و $ر$ف ﯾ Sﯾ OڕداS،
و& ن ودوود داون6 .م &و) واو ﯾ 3ۆZ vﯿ$ﯾ و X0
ﯿ ﯿ 3ن ون ،ه د3$ﯾ ﯚد رزاﯿ د&$و .$هز $رد
)و) &"$#ﯿ د$و6 واﯿ ن )ارO2 $دﯾ (Yو ﯚڕ.ا 6واﯿ ن ) 0ش(
و$#د،زﯾ10000 ,س ون [ ،و و$زﯾ 3هز $دو و S ون
ڕ &ڵ ﯿ ﯿ 3ن ژ ر 6 $دا.
هز $ز 6ڕش-ﯾ pژ ر$ﯾ زۆر رد هون .زور 76ران و د$ر0دارا
,دوو) $ﯿ د. ` $ﯿ رو ،رد $ن ),ﯿ ن دu) . 1وا ه 1
365
76ران ڕز هز $د$و ،ژ ر $رد هردوو ` 2ﯾ>ن ﯾ ڕاد $و.
م ان هز 73 2 $و ) ( 0ن و7ﯿ)$ﯿ (nو O :ﯿ#,ا هز $
رزا ﯿ 6ﯿزا ه و ﯿ ن د$د 0،ن 7و$ت ﯚ ه و
1ﯿ ن هﯿﯿ ن د$د ،د3$ﯿ ن ن د$د ر2 $و $ﯿ ن ﯚ 7ڕ.ان
ڕاو ن.
هر" و$د ,ﯿ & 6دار ﯾ ﯿ ﯿ6 3ﯚڕو) ) ﯚش و 6م
ﯾ>ت Oﯿز د4ا " 0و)ه ود5 3رم(>وا ،وﯚڕ.ان،
رد 3ن6 ،وا S و& ن م " و ،$د$دﯾ .Y3م ڕا3ﯿ ) )ﯚ اردو 6 ،و،و
6م د$ﯿ +و زور ۆZ vﯿ$ﯾ #,او$ﯿ ن ﯿ ﯿ Gو
و,Oو ﯿ ن " و ﯾ.و ` $زا oو ڕZﯿت )#راو دژ ﯾ nدژ ر د$دﯾ .م
و 7$دار 0ن 43 .0و 6ﯿ 3-ر و ," .ه,وت و 73 2
6 Sﯿ ,ر و >و " و` و)" #و$ر $ا &و) Sهرم
Zﯾر ر و $د$وت ز "$و ` ﯿ ن و$ر&>و)) (b6ﯚ د3$و$
داﯿ ن وادار ,ت)و " ﯿ ن #ا (رﯾ ,دزو ڕ7$ﯿ 7 ` bون ﯾ>#4ﯾ
=ﯾ 1رد 0) $ﯿ_1از د$وت(ون.
ﯚ ﯾ G ` 1962 دا #ﯚڕش Sرێ زﯾ 3,وu) .وا
6ﯿ_3ﯿ#ار 6 4 6م ر $ز$ر$ر و [ڕﯾ>و .هز $ور $ڕدﯿ ن م "ﯿ
وﯾ ه وت و+Z ،وم و ` Gرﯿ 2رﯾ Sد $و
و" دوور Sو & ،ﯿ زوو ﯾ ن در .$هﯾ .را3ﯿ#ا ڕو ن زﯾ Sو.
Oﯿز د4ا رد 3ن ﯾ و0د ه) 1ﯾ& #$ڵ 6و &و) واو
`دڕ$ت و د$ت .ن & 6دار و .رO $وﯿ#ا 4وﯿ 3ن ه .و هﯿ 1ن ﯚ
د ﯾ 6ﯿ , # `aت ،م 6وان دژاﯾﯿ ن ﯿ# 5ا .د> $ر 1962ڕوون و
, 6او ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب ،ﯾ ن وZﯿ ن دۆخ وه,و 3ﯾ ن هﯾ.
.د >روژاﯾ Oﯿز د4ا رد 3ن &ڵ 6وان وارد ووﯾ= و.
Zﯿ ن ازﯾ ر 6ون Oﯿز د4ا رد 3ن د3$ر دام 6ﯿادو$و
ا ﯾ ﯚ ﯚ ڕوو ` #j Gا دو $رد $ن 2واز 6ڕش ور
راب Sو$ر &نO .ﯿز د4ا رد 3ن م )15ﯿ ر5) $از د` 6 -ﯿ $#و
ﯿوڕا واو را>ر `و6 م )15ﯿ ر $ه S#1د3$ر ر$ت د 3ر
رد 3ن و$ر&و.$
366
3ﯿ Sز $#ﯾ$#ا ڕا 3دوور .دواﯾ ڕوو ` Gه7 3ﯚرﯾﯿ،
رد $ن ﯚﯾ ن #, Oا دۆزﯾو$# $ﯚ ن &ڵ)ڕا و$ﯾ 6ﯿab1ب( ود$وS
6م ڕاﯾﯿ ر ﯚ ر #Zو2م Zر 7و رۆ و$زﯾان 4O6دOن
1X,) Z ->6و ،ووﯾ= ,ن7 10 .ﯚرﯾ Oﯿز د4ا رد 3ن 7ڕ
د )5از د و ازﯾ ر & 6و 6زاد دﯾ +ن و ز$ر$رو،زﯾ ` 3ن و ر ر
و2$د Sو ر) Z ,6زا رد $ن و-و # 6ا
ڕا&ﯾ #د و 3ر.
وو=را رد &ڵ [رو .ژ$ﯾ &ور $ڕوو ڕوو ون#j .ا 6م ﯚ"و
ڕاد ﯿ 3Xو&ﯾ>و د$ﯿ ود $و )ﯾ #$د$ر ،$ﯾ>ت 6ان و
رﯾ ,و Zڕ ،$رد $ﯿ ن ﯚ و$د $ه6 1ﯿ_3ﯿ#ار ر6اق دا
دارد S3$دا و .$ﯿ ﯿ 3د $ر&ژ Zڕ$ب،رد 3ورﯾ ن
Zڕ $د$زا ﯾ Zڕ$ب وێ داﯿ5ون .م رووڕوو و ڕژﯾ ،G
#ا ،د 3ر رد ﯾ ,و )ﯚ) +6 ,و& :ﯾ !1ﯚ ر=ﯾ-Gو ﯚ
ﯾ ن -وهروا ﯚ Zﯿ ن -ﯾﯿ Zڕ$ب و.
Oﯿز د4ا رد 3ن و3ﯿﯿ م " و>ﯾ 1رد $ن Sو0دﯾ
Zڕ. $ﯚڕدرﯾ Yراد $د$ر وڕ$و :ه 3د$د >0ور, 6 $ا م 0ر$ﯾ
)5از ,ت ،م و$ﯿ $ﯚ د$ه 1و $ﯾﯿ )15ﯿ ر 6ﯿاق و ﯚ ر ﯾ.و
Zڕ $ﯚد 3ر رد ` ﯾ Gو ز ڕادو دو+Z .$وم و دا
20ڵ & ڵ 6 =ﯿا` زﯾ ,ﯚ ﯾ ! ﯚ ` هﯿ" $و 6ﯚ ﯿ
ﯿوڕا ﯾﯿ ردو Zڕ$ب و ﯾ ن وO $ﯿز د4ات هﯿادارو ،د$م )#اه 1ن
" 7ر$و رد و .ڕا3ﯿ#ا د 3ر &S
`و,ر #6ا 1 =راﯾ 6ﯿاق ﯿ .1ﯿ.راﯿ 0ﯚ و دور
و6 ،و .ﯾ +ﯿ6 Gوان د د$وﯾ#ا داوا ر ردان،چ 6اق ﯚ ر ﯾ.و
Zڕ0 $ﯿ >اﯾ و ﯾ ن &ڵ و دﯾZ ,ر $دو7 ,ﯿ#ڕاڵ ﯾ.وﯾ ن )1X,
اﯾ ﯿ,اﯚو6 S .$ﯿاق و ﯿ و ورﯾﯿ $ڕا 6 3ورﯾ# 6 fا
ا7ﯿ 1bﯾﯿ ن ڕ ) 1X,ﯚ ر7 ,ﯿ#ڕا Zڕ $ود$و $د$وﯾ#ا رد $ن
و " 7ر$ﯿ ن S3او.
م #jا دژاﯾ ` 6ﯿ $#ر 6و 6ﯚ د $رد $ن د 3ر
#ر،ﯾ ن درێ,،و ر6و ﯿازا ` د$ا ﯾ ر وان ردان 7ر >رو
,+چ ن .هز6 ) $ﯿاق X ،وﯾ ﯚ Oﯿ Xوﯾ ڕﯾ$د
367
Zﯿ ت 2ﯾ ن ` Gداد ، $ا7ﯿ bڕ " .ر $ﯿزا و،رد $ن 0ر Sو ﯚ ه 5و
ﯾ uﯾ#ان و$د$ر _ن.
ﯿزا ﯿ ،dZرد $ﯿ ن ر$ت #ار Sڕووداو 1959و
ڕﯾ$ﯾ ن دو هﯿ tت 7 Zو دو .م 6م &و) وا ش د$زا ﯿ# 5ا
زو Gوزۆر،ﯾ , Yدن زو1و $رد و `ﯿ1و $و$و1 ،و $ردان ز$
0 .1$ر$ﯾ 6م " #ز )$#رو 7ره– .ش #ات .ه ` >د$ا
ردۆ 3ﯾ ردو Zڕ$ب ) دا.ﯿێ ،م S3 6و &ڵ " ر $و
و$ﯾ رد $ن ﯾ 1زۆر و چ .ت د و 3ر.
د$وت ﯚ ﯿ# 5ا ﯿﯿت ) =ﯾ ﯚ `ڕ 73 2 3رد73 2 .
رس ه` 35رار& 3ﯚ ه >و ار .م " و),و1دا ر $
73 2ازﯾ ر ڕا&ﯾ #د $و7 0ڕ د 3ر رد 3ن $ﯾ و
6م ﯚد 3رﯾ ه و ) رز& )5و و،ﯾ " 3و $و رو0 ،ﯿ
د ر و .،ﯾ Sداوا دﯾ6 1Xڕ رد و$ر& 3/2 1
ره وت و،و ﯿ,دو6 $م داوا رﯾ ر6م 1و ه و" و $
وت و دv$را ه,و>ون 6و داوا دون .و # 6ا )ﯿ ڕا&ﯾ &6 #ر
د$وت داوا رﯾ `وڵ ت ڕ رێ د $#) $و -$ڕا3ﯿ#ا
)45ر& د3$ورداو ﯚ ,1ﯚﯾ ن .ڕﯾ1و 7 .$رس د$وت 73 2
3 6ر ) 1ﯿ " 7 (Yر $و ,رد و) د&ردا(6ﯿ 1bع د،م
6و ڕۆژ Sدواﯾ دﯾ ن ﯚ uداوا راﯾ د$و.$
د$وت م & 6ﯾ 5د $وڕا&ﯾ Yهﯿ0 tﯚر $ڕ,,و& S1ڵ 73 2
6ﯿ ,4ﯿﯿ ،م ﯚ 6د$د ) ﯚ 0ر ,دﯾ ,ڕ 0 6ت وز $ن هو.
ر 6دﯾ ن =ﯾ ﯚ 73 2 2رد6 ،و0 $ﯿ د 3ر
`و )ون( د،م ر ) 0رز& رد 3ن زوا Zڕ $ورد
7ڕ = .Yدﯾ ن داوا >رد د رو ﯚ س ردن و وو، =
" ,د$وت د3$ر 6ﯿ3-ام ن )ﯾ 4و$ﯾ )ﯾ#$ار 7و.$
Oﯿز د4ا رد 3ن م 0ر$ﯾ زۆر ڕاز و ﯚ ﯾ 6ورﯾ& fﯾ )
) وو) ﯚ ﯚد 3ر د$وت +ﯿ Gد ،رد $ر0م f6
) +6 .0ﯾ #$رو ر د$ر$و $و 6ور و ر& و$ﯾ 6 ،زاد واو د$داﯾ.
Oﯿز د4اﯿ pم &ﯾ داوا & #رو و `ﯿ Yو " و $و
368
د 3ر و و$ر& ,,5) 1ش ره وت ور ڕۆژ 6و و و"
دو.
6م داواﯾ زۆر) 3و ز )$#روا ون د$وت 6د` $وﯿ ن و1 .ڕ$
" و $وت ون،م ,Oو ت-ﯾ pد$ﯾ3ا رژ 1947 n
) ڕادﯾێ ور6ژ ﯾ#ا رد $ن ﯿ 0 25و$ر ر رو و
`7ت 53ر 0داﯿ35ا ) رز& ﯾ ن )$#,ه . . 1ژو Y6ڕوون و , 6او
وو =ﯿ & Yﯾ, $و د,) $دو $دوژ #1ار رﯾ,
د Xو 73 2 .$و .رس هڕ $ﯚ د,) $دو $ڕدوو) ت
دو#j 36 .ا 6د` $و ت و ر .$ر و.
) 1ژو Y6هز ،dZ $ر +ﯿ 4ﯿﯾ ن & رۆدا و ر و$ز 6 Zﯾ ﯾ ن
ڕا&ﯾ ،#د3$ﯿ ن &) 1ﯿ وو ژ ن د .ڕۆژ دواﯾ ,O Sو ت ﯿزا jو ﯚو،$
` ن ژ ر ژراو $ن ون) ,>`،ﯚ ڵ( دۆزراﯾو 0 80 $ز# $ا
و .زۆرﯿ pون >ون 10 .ژو6ﯿ#j Yا دا ﯚﯾ ,ود$و $د$وﯾ#ا هز $
)45ر& د م 2و $ز ﯿ$ﯾ ر ` و 6ﯚز ﯚ > راون#6 .ا
1 =راﯾ رد #jا&ﯿاون ،هروڕۆژ 10ژو6 ) Y6اق ` ﯚڵ:
4Zدﯾ-ڕ$وا#ز-و 1ق د 2) 3$رد.
رد $ن &6ر ﯾ.و ان هو $ڕ 3ﯾ ن رد$د .م هر 43ﯾ
ﯿان 73 2و Oﯿزب &ﯚڕ#او و & 6 $ﯾ" Yوو 36 .ﯿان
6ﯚردو& و ور و ور ﯚڕا& و ر .$ر رد )ﯾ#$ﯾ -ﯿ>ت و0ود و.
73 2و$زﯾ و دۆخ و ه,و Oﯿز دﯾ4ا رد 3ن و ر) و$#7
1راﯾ و 6- -ر$زو #و , 6ا 7ر و $#7رد ﯚ ` هﯿ $ڕ1 $
&ت و و`9ﯿ و و$و ر), 6 = 3ا ، ،رزۆ و$زﯾت و دۆ
ﯿ 1و و.
369
ڕ =ێ ڕ>ر #Zو2م Zرف)وڕا 7ر $#ر 6ﯿab1ب( , Yر
76را 6ڕش و Zڕ $ﯿ ﯿ و ر&و) دﯾ ,روو و.
&6ر" ﯿوﯚ"و رژﯾ 4ێ ر$ت رد 3ڕژﯾ 4ڕادوو و &ڵ
6م ه و $د$ﯾوﯾ &ڵ رد $ن ) ,"،>,ڕ ,و ر 0زۆره&$#ت
هرو6 $ڕش در.$و. $ﯾ ڕﯿزا ﯿ pروو و.
Zرف دواﯾ د ﯚ 43ه و ر & 73 2ڵ و )ﯾ>& #$و و&>و
را >ر د $دڕﯾ= 6ڕش ﯚڕا ورر , $ت ه 6و 3اZ ﯿ ن
د$ت د$ر)ڕ .1دوورﯿﯿ Zرف 15) 73 2ﯿ رد را >ر6و 3
د$دا 6و Oﯿز د4ا و> ت .وهر Oڵ 3 6ﯿ ,ڕووﯾ#ا.
6 73 2و $#$ﯿ.را 43ر) ﯾ 6 م 6 2و 2ر واو
زوو $رد و 6و ه6 $#1ﯿ # `aرد$وام و ڕ &ل #jا و .ر 6
دوا د )ﯾ Oﯿ, ,ر ز$ﯿ Z 1رف )5از د،و را >ر
)ﯾ ژاﯾ و a Yازﯾ ر " ر$ر رد ڕ .ﯾ دۆ 3
ون ،ڕ$زاﯾ ﯚ د$ر.
0 73 2ر,ﯿ#, 3اوO $ز ﯿ ﯚ ﯿ# 5ا7 10 .ﯚرﯾ ﯿ 11
،3 6و ﯿ 1ﯚ و$و ڕ>ر Oﯿز د4ا رد 3ن& ،ڵ Zرف
6ﯿ4زاد .ڕ6 $م ا7ﯿ 1bﯾ ﯾ 3و 7 1 :و$ﯾ ,
ڕ`،ر$ﯚدو$ دﯾ + 6ﯿاق 6،زاد و "ار"ﯿ$ رد
رد $ن. `،ﯿد رﯾ د$ز& د$وت ) ور( و ه & 1.رۆ 6ور
رد 3ن.
هرو $اﯾ4O6 Gدو د $و ) 0ﯾ ن ﯚ ڕا6 73 2 ، 5ﯿ4زا ﯚ Y
ا7ﯿ 1bﯾ دا و د$وﯾ#ا و ) Sد&ردا(و،چ .ت د 3ر،
S3 1و رد $ن ڕ .و ر, دو6 .م ﯿ 1ﯾ ه و,
رد 3ن دو،ورد 3ن و0ﯚر $و دراو Zڕ $ﯿ ﯿ)3د $ر&ژ(
د$ﯾ وﯾ :و" ور .اﯾ4O6 Gدو م #,او$و ڕوو ڕوو وو ﯾ
2ﯾ &ڵ ڕ1 $ﯾ ن &ت.
Zرف دژ را رزا هز ﯿزا هڕ, $د O ،ﯿ#,ا رزا ) ڕا&ﯾ #ن
هر0ﯚر $رر $را >ر هز $د$و و$و ڕا&ﯾ #ڕ ﯿ 1ﯚ
د$زاﯿ #" .ڕۆژ داواﯾ ، 73 2در, 6 137 6 =ا ر `و 6ژ$
Oﯿز د4ات و & ) :دام 6 , Zوه رژ$و #$و ` زا 6اق
ڕ 1 $ره $وO $ﯿز ن ﯿﯿ 73 2 (.ورد $ورد Z $ر " 7و "ﯚڵ و
` و ) ر $و$رد&$ت.
370
رد 3$ن هﯚ ﯚ و $ﯚ ت و)ت >و2 .ﯾ اﯾ4O6 Gد و و
ڕۆ >ﯿا Oﯿز د4ا رد 3ن ون ر6ﯿ#وﯚژ `2ﯿ ن دا&>و و$
ﯿ ڵ رو)" pوو &ﯚرا و2 .ﯾ دﯾ 73 2 ,و6 ،ﯿ_3ﯿ#ار هو
#ڕ$وان و رۆ Zﯾر و _رد 3ن د$ور $ﯚ ﯚ و .$ﯚ 6م
ر .$رﯾ ،ت ﯿان دﯾ Yو #ﯾ ،1ان )ﯾ 4ن و Z 1ﯾر و
و$ﯾ ،و ان 1و رﯿ & -Gورو ا س و.
&و) اﯾ4O6 Gدu) -وا هز و ه,و 6ﯿ#ۆﯚژ ,ﯚ ،
رو 1را >ر 73 2داو 1961 .م 2وO $ﯿز د4ا رد 3ن
73 2و ڕ>ر و$ﯾ ﯿ Guو ) #دو ،و 1رد$ر& و دﯾارو
35& 1و &ﯿ Sن ه2و$او6 .و ﯿ Guو ڕو ر 6ﯿ ab1رد و.
36و Oﯿز د4ا رد 3ن $Oه 5$#ﯚچ 3 1961ﯚ
73 2 3و رۆ Zﯾر &#ا6 .م ه .و6 $ﯿ ,ر $رو& Yﯾ>و.
اﯾ4O6 Gدو زو1و $رد ،ﯚﯾ ن Oڵ وO6اﯿ#,ا دۆزﯾوY $
,ر و6ﯿ_3ﯿ#ارﯾ ن راوژ ژاو$داو#6 S& .ا Oﯿزب هر 0ر $ڕووﯾ ن
2ﯾ د$د و 0رێ ﯿ,ﯿ ن د !$د$دا . .رس اﯾ4O6 Gد و" #س
و را ﯿوڕا رو ن دان )ﯾ& #$ڵ 73 2و6وداواﯾ د 3ر
ﯿ ت ﯚ 0داﯿ 135و ه,وو زﯾ` Sدز "ون6 73 2 .ﯿ ,ر ور$و
و&6 :و `و ڕ 7$داو $وﯿ7 10 11ﯚرﯾﯿ 3 6ﯿﯿ ﯾ ر $ﯾ .اﯾG
4O6دو &و) &ﯿ ﯿ ن وا ه Yوﯿ ن ` -،#ﯿ اﯾ4O6 Gد هت-
وﯚ `رار& ﯚﯾ ن ) و$ت( &ڕاو .$ا & 6دارون 73 2ه و 7ر $#را
Oﯿز &ﯚڕﯾن و .0وان 0ﯿ_1ازا ﯚ #ا ون.
اﯾ4O6 Gد , 36ﯚ 2،ﯾ .ان و )35ﯿا دژ رزا ﯚ و .$ﯚ $.
Oﯿز 6 .ورﯾ Y5. fداﯿ Y5د .ژ ر$ﯾ م م ﯚ$.دا #ارﯾ ن د،و
6م د3$ﯾ #ارﯾ ن دو ﯾ ر ﯾﯿ ن ,Oو ﯿ 73 2و
ﯾ 2ﯾ و &ل #jا )#د .اﯾ4O6 Gد ڕ .$ز$ر `a 6و ه,و
ﯿ 73 2 31هو ،م را >ر 73 2 ،داﯚ و)35ﯿا زور
رد $ن -ود$و#j ا-رهم و$ر&و.
6 j 6#ﯚ ،ﯚ اﯾ4O6 Gد و .ژو) 73 2 Y6ﯾ Z ,
رد و وا داواد ﯚ ردا و ﯚ )ڕاﯿ( .Yم هﯚﯾ ﯚ $.و$ت ڕاد$ﯾ
واو &ﯾ15) ،$ﯿ ر د ﯚ ﯿ3ﯾ aﯾ ن $.ﯾ ز .1 S) $اﯾ4O6 Gدو
& ڵ 6م )15ﯿ ر $ڕ$زا #ﯾ ن د$ر،م & 6دارون 6 73 2رام و
د !$ڕاﯿ 35X0و $وﯾ 2ﯾ ﯚ ﯿ3ﯾ ر)ﯿ ردو ،$هﯿ oس &و) اﯾG
371
4O6دو # اﯿﯿ! & Yوه Y2و ﯚ و$ت &ڕاو ،$و ﯾ ر
ﯚ $.د و$ت ﯾ ن ه 6و ت و اﯚو ،$ود$و.$
73 2ﯚ $.ﯚ .ژو6ﯿ `دز $زدا1 .را &و) اﯾG
4O6د -ﯚ #ار $.ه >ون د $و 0د $ردن.
ﯚ)$.ڕا وﯾ(ﯚ 7ر $#را )45ر& )1، 1X,ﯿ و ﯾ 3
Oﯿز د4ا رد 3ن و 7ر $#را )45ر& و رۆ Zﯾر .ر) 6م
وڕاﯾ 73 2و .هرو) $ﯿ pﯿ 1د$ا ﯚ $.داﯿ35ﯿ 1و ` $و
ڕا&ﯾ #و زور #6ا ﯚ ﯿ 3و5) #$و Oﯿزب د$رد #" .ڕۆژداواﯾ
6، 73 2ﯿ#رﯾ ڕ ر) هز& $ور $ﯚ د$ر)ڕا #اﯾ4O6 Gد ﯚ و$ت
رد ،و اﯾ4O6 Gد و & ڵ هز 4000 ,ﯚﯾ ن ،ﯚ 6اﯿ ن .# `
73 2روو و.
73 2و ار ﯾ#ان ،ﯚڕ $اﯾ4O6 Gد رد .ﯚ` $.دز$
ازﯾ ر د 3ر و ،و د$و & 6 دارد$و& $ڕاو $د$م ود$ز& ڕﯾ$دن ﯚ
رد` .0 3وڵ ﯿﯿ -هر 6و6 3و ر$ت وان 2ﯾ ن اﯾ4O6 Gد
و ,O وم او 73 2 .د$و$دا رو Oﯿزب دا ﯚرژا#ﯾو،$و ﯚ 6م
ر4 $وﯿ5) 3و رد ﯚ )ر#)$ا ﯾ, Yر Oﯿزب ژﯾ ,رد
,و$ر&ت.
& 36ڕاو ﯚ ڕ دوور و ` . .ون Z `$ 6رف .0
ا7ﯿ &ڵ ﯿ10 11 6ژ$ﯾ ڕوون ،رد $دو :و 6ه>
7ﯚرﯾﯿ م دژاﯾ &ل # 6و " و$اڕ ,رد هو6 . .ﯚ3ﯚ 73 2
7 .ﯚرﯾ ﯚ uدﯚو.$ ﯚ ه 1و $ر س ،ﯾ $ داوا رﯾ
`ﯿ S Yو" د 3ر " # &،و $و رو و
د و 3ر ،رد زوا رد و$و ز 7ڕ و" د 3ر Z , ،د2
6ﯿ 7ره وت6 .و هروا ﯚ ڕﯾ$د رو ر رد 3ن +0 ﯿ
)) : 1X,ڕ، رۆ ﯾ :ﯿ+0 ،xﯿ وڕا ر) ﯾ Z
، j 6#و وڕا ڕ$ر 6ﯿab1ب ،ر) ﯾ و ﯚ و.
Zرف & 73 2ت :ﯚ"و و د$وت $ڕۆ ا7ﯿ7 10 1bﯚرﯾ
Zل دو[ ،$ر &ور $ر$و)" pو 0ر$ﯾ ن ،د - 73 2ﯾ Z .رف
ڕا3ﯿ#ا ڕ رد ژ 57 ر 76را ) ﯾرز و ،هو ڕﯾ=ﯾ4
و .Y1
372
رس 6ڕ 100000دژ 6ﯿ 3هردوو 2ﯚ ڕ 6د $د$ون .ر $
)15000ﯿ45ر& د 2) 3$رد .زور رد $ن د$ور 73 2 $ﯚ >وو،$و
ه اﯾ4O6 Gدو و 2ﯾ .اﯿ ن 6ﯿ ز$ﯾ ن )#را .ڕ1و $و و$ﯾ
داﯚ و )35ﯿا ,ن .ڕ 6ﯾ uدا6 :ڕش & Sر $ن و& $#
د $ردا&>و،م وا )45ر& ن و" 4Oت و 4Oاﯿ ن د$د.
)uوا " و$اڕ6 ،ڕش )uوا هل و ر0 0و ز1966-65 3د3$
ه وم د .ﯿوڕا داو ه 6 6 ورﯾ fﯚ ﯾ .1.م رم
0ر$ﯾ رﯚ ر Zرف و 1ار ه+ﯿ,ﯚ) 3ژرا .د,) $د د$ت
#jا ،ڕ ور ڕا&ﯿا.
د Zرف 4545دﯾ ر ان 76اد ﯿزا و ﯿزا و ,Oو ت , 6اد.
Zرف ﯚ ﯚ ا76 b7اد ﯿزا د$وت و و ) ﯾﯿز #Z 1965 و 4Oن
زازﯾ ن رۆ و$زﯾان دا و .زاز ،زور و$زﯾا ﯿ 1و ﯿزا ﯿ ن ه=>ارد
و ،و وڕا ر& و$ﯾ ) X,و ﯿزا ﯿ و .0وڕا 7ر $#ر 6ﯿab1ب
د و.
زاز &ﯾ .1ﯾ و و#$ﯾ رد ﯚ ر$و)" pو وت هﯾ>و O
, >و،وOز " ر$ر 3 6ڕ .ووﯾ= و` .و,دن و ﯿ 1) 1
رد-ﯾ pدژوار و .م ﯿوڕاﯾ د$و ڕاﯾ.ﯾ #و:
ﯾ ڕ$د ێ ڕا 3و ،وا` 9ﯿ ﯿ -Gرد د$م )#ا د،1و ه و
وﯿ ن ور 6ﯿ ,4ن د$دات ز ن و ﯿا 7ره .ﯚﯾ ن و)3ون و واوو ڵ
[ رزن .هروا وان 6ﯿ ,4ن د$دا Oول و د$ول و ,ﯚ و"ﯾ 0ﯿ واز &ڵ
ﯾﯿ وت و هﯿ tﯿ Guو ,و Zﯿ1ان ڕ .ﯚ د $دا هﯿ S t
ﯿ 435ن ﯚش ت ،ﯿ رد$وام .Y
م ژ$ڕاڵ `Zﯿ +و$زﯾ ر& ﯾ ر& و 73 2و2ﯾ .ا "ﯚ دا،1
Zر6 7ﯿ 1bع رد$وا ڕ و ز 3د.
#Z Sو2م Zرف ژرا ,& 6 73 2ﯾ .ڕا&ﯾ #ه ڕژ 4ێ
3ا )ڕ داوا رﯾ ن ,,7و (.$ڕا3ﯿ#ا هر دوو 2ﯾ ن 0 6ﯿ ن & 6ﯾ Sهو
د$وﯾ#ا 3ا ,5) Yز$# $ن .م ه $#1ﯿ#Z 5و 4Oن Zرف ۆ,v
ﯿ و ،و .0ا داﯿ>35و ",+ﯿزا ﯿ ن و :چ ت ردان د 3ر
درێ...د$وت هﯿ tت ﯿوڕا داﯿﯿ &ڵ ﯚڕ.ان ﯚ وو =داﯿ(.5
ﯚر6 $ڕش 0ر ,دﯾ ,د 2) 3$رد O ،ﯿ#,ا #Zو 4Oن زاز،
` 6ﯿ $#رو Yو " و$ڕوا 7رت و6 . .ڕش Oوﯿ#ا و
ڕ .ڕ$وا#ز 1ور 6ان د ، ,$و ڕ +6 .دار ﯚڕ.ان 6ان و
373
`رار& Zﯿ هز45) $ر& و ،رﯾ#ا زاڵ .هز 4 6 $ﯚ >
) Gو " ﯿ4ﯿ ﯾ ,و$ر&ت،م 6ڕش و S ,5و هﯿ tت
ڕ &ڵ ردان وش >و-دان 3دا.
زاز د $رو .ه ﯚ ﯾ ژو1 = Y6راﯾ رد ﯚ وو& =ڵ
Zرف ﯚ د#j$ا . 5هردوو 2د$ﯾ وﯾ ر 6ڕش ) 2ر ,دﯾ ,د$
) ,>ت ڕ " .ر. 3 6 $ن .دواﯾ دوو Oوو وو،=زاز )15ﯿ ر 15 $دد$ﯾ
29ژو Y6ڕﯾ .ڕادﯾ ود 73 2 .ڕۆژ دواﯾ 6م ) 15را `وڵ د-
رﯾ ه و داوا رﯾ ردا ﯚ&>و 1) :ردا و 6اق 7ر
ﯿ>و ،ون د 6 .$زاد وڕا 6ﯿ#ار و #ار رد $ن ڕاد$
0و$ر د$و و #$واد $درا و ،ز رد و ز 7ڕ &ڵ واو
)و) &7 $#ره .و )5ﯿ 1زوا 1و `وڵ د $و،و &>و و$
ﯿ Sد$و ) ڕ وت دا زر.1
دا ﯚﯾ زاز دوو ﯚ"ون و زوور واﯿ 3و رد 6اق
" ر$رد$ا و ﯚ ردان د 3ر و ﯚ ه و 6 ,اق د4ا دﯾ ر
د$ه، 1زﯾ Sو 15 & .دد $دا ﯚﯾ ن 1Xه35اوو .$ﯾ Sم ﯿ،
= ,ﯾ 1د$ﯚﯿو ،$و واد $د$دا رد5ﯿ 1و ) ڕز& واو
0ﯿ 3,و $و ) ڕز& ﯾ دﯾ ,و ) ڕﯾز& دهﯚ .ڕێ و. f,ێ ،و #$و
ر دهﯚ .دد $دوو$م واد $د$دا Sد#.$ان ڕ" $وO،ﯿز د4ا
رد 3ن-ﯾ6 pﯿ ز, $ﯚ ن و$د .1 $و 6م زاز واد $د$دا >رد
&7 Z)35و 4Zوم(ﯾ pه .و ه .و ڕ.u $
رو 1زاز ن رت و6 .و .دوا و ه,) 3د #Zو 4Oن Zرف
د 76را Sڕوو ڕوو و $ﯾ و ر$ت 6ڕش د_ﯚﯿ ن
ون6،و $رﯾ ) Y Y,د-Y$و رۆ و$زﯾان واز ه . 1دا Sو& ن ﯿﯿ
زاز هﯾ ,3دۆ 3ر 1ڕا`3ﯿ 1ر$ت رد $ن و 6ج &ڕاو$
ﯚ ﯿ د4اﯿ& Sت .ڕۆﯾ 1و 3ﯾ Yهل ﯚ رد $ن و ` .ﯿ ﯚ ر,
د4اﯿ6 Sاق د" $و .0 .و ژ$ڕاﯿ6 ,ڕش و Oز ڕﯾ$د
دا ﯚﯾ زاز و ،و هر Oڵ ﯿوڕا واو 1 73 2ر ه و ,رد
ﯿﯿ .ه6 >م داواﯾ ر oدژ را ,7و Zﯿ$ﯾ S 73 2و.
اﯾ4O6 Gدو 73 2 - ﯾ ن 5ﯿ>و,،و زار ﯿ 1و 45ﯿ5
j ,7ڕزو jز& Sﯚڕاو6 .م دوو $هر" #ر 2) $ر 6ورﯾ 1965 +
6ڕ 6اق رد 3ن 73 2ﯾ ن 6ﯿ ,ر دو ،ژاﯾ 1966و 0ﯿ وو$
و ﯾ ر " و ` د$وت هﯿادارون وان و$و ) ر S.دژ
رزاﯿ ن Sو$ر&ن &ڵ و ﯚ رر` $ﯿ وو6 .$وان داوا رون Oﯿز
ڕا`3ﯿ 1د4ات 6وان ) ,د ،Y1و و وو $ﯿ ن د,) $د$و.$
374
اﯾ4O6 Gدو 6 م هﯾ3ﯾ ن &ت6 ،وان م د$ﯿ +د$وت داﯚ د$ن
د$وت دا ﯚﯾ زاز داد$ز -1م م ر$و S $ودوو دﯿ ن هو 6 :ﯚ ر
و" $ﯿ#, 1ارو j 6و$ت ,5د 3ر د$ا وا`9ﯿت )ﯾ#ا ,ت و د ,ێ؟
ﯚر6 $وان ﯚﯾ ن هڵ و ر S0دا دۆزﯾو $ن 0ن ڕ
)45ر&ﯾ ن د$د ،و 6 73 2ﯾ.ﯿاوا ێ ون( 73 2د$ﯾ3ا
ﯚ7ۆش ﯚ دۆڕاوﯾ ن ور ,"،هز $اﯾ Gو 4O6دو 2 واز ون
6و ﯾ#ان و$د$ر ن.
>ﯿ20 1:1ل و اﯾ4O6 Gد " 66ون ،ﯾ وان =وو رد دا
ر" و ،$هر6 0ﯿاق ,و 0رﯿو 6ﯿان وورﯾش و& ،ڵ
هر"ارد$و دا&ﯿر د 3$هو دژ ه وڕ.ا 6و"ار) ر" و ،$ڕ
ﯚ 6 ﯿان د 3$و زدرا 956ن ه و د 3$وﯾ ن #او هﯿ#د
د3ﯚر` +4و ڕا3و ﯚ 1دﯾ ر $دواﯾش ,ژا ` +4و د$ﯾ ن ر$ت 6اق ﯚوو=
Y35.د ،ڕ و $ﯚ 6ﯿاق اژ و .د$رد ) و
)$دﯾ ر ،$را دﯾ 1رد 3ور هﯚ ر $و،د$ﯾ 3ﯾp
هﯚش رﯚ ر $هروا ﯚر 6ﯿان وورﯾ و رﯿﯾ ،وﯚ ود Oﯿز
د4ا 6ﯿان و )،ڕا3و ﯚ د 3$ﯿ#ا#j ،ا 0ر1و 0ر9و
0ر 2ز،$ﯿ ردﯿﯿ د $ه و .،,3ن هر ﯚرﯾ pد، $و$ر&ﯿ رد(
2رﯚ ر Zرف &ڵ 76ران u,و وه ر6م ﯾ ر $هر و و$رز ) ﯾﯿز،
ردا رد 3ن ,ت6 .و" و 73 aوت 6،ڕووداو Sو ڕو> وﯿ 3و
"+ﯚ ﯾ 73 2ر " و ردان وه و 6 ,ﯿاق رزد 73 2 .د$ﯾزا
رد $ن 0 6ﯿ ن )5و اردو $ه ه S 5,هﯾ :زﯾ #& 750 ,وان
>و وزﯾ$#&200000 ,ﯾ ﯿ ن هو 2وازو )رواز $و 6وار> $ون Z .رف ڕ$پ
وڕا 76را ژد 3$رﯚدو & ) :رد هﯚ ه ر ﯿ و
و )[ﯚر & ,"[و (،$واد$وﯿ 1زۆر )ﯾ& #$ڵ دا ﯚﯾ زاز
و&ڕاو $و$ورێ و$زﯾ 3رد 3ن دا ،ﯾ3ا هﯿ tم وان داز-1و# 6ا
)ﯾ & 6 4ا7ﯿbت ا .م Zﯾ# O 1ا ورد $ورد&$# $ﯾ 6ڕش د3$
ڕ Sدۆو $ا# ا )ﯿۆز & 6 ،دار 6م ش و ڕ$د &
داڕ=راو $زاز و "$#د 6ڕ , و3و.$
36ڕ &ڵ ) 6اق )5ودان ڕاو 3$و 73 2 ،د$ﯾ3ا رودۆخ و
ه,وت و"+ﯚ ﯾ ﯚ رد 3ن ` ﯾ Gو ,Oم ت و Oﯿ دوژ Z 1ﯿ$ﯾ
و ,7ﯚ .ت . .ا >ر 1966ﯚO $.وم Oﯿز ڕا&ﯾ #راو $زاز ﯚ
دوور ﯾ Yڕ =زۆر7،ڕ `وڵ د،م م ر) 0واو ڵ &ڵ o 6
و زوور 6ﯿab1ب &ڵ د 3ر ڕ 1,و 6 6(ژ$ﯾ و #jا دا ﯚﯾ
375
,ر $ﯾ ﯚ " ر$ر واو ه 6و .0ﯾ ) 73 2ﯾ #$هﯾ
رد 4 6 $ﯚ ﯚ ﯾ و ﯿﯿ .م هرو p) $ﯿ 1د$ا ﯚ# _1& $.ن و
`ور ) را_ازا( #jا ڕﯾ$د دد $ن ڕ& 1 $ت ،و $ﯾ د د$ر
1X & ا7ﯿ 1bود$و.$
73 2م و" ن و )5ودا & 6ﯚ رد$وام د وو& =ڵ Zرف و
ر$7وا,دو $داوا Sو$ر&ت .و ڕ$زا #د#$اران ﯚ ودو$
ڕۆژ ﯾ و #j 36ا و$د $ه ، 1ڕا ,و ڕ=ﯾ Gڕ 1 $د&$ت.
ڕﯾ= Gد&6 $ر ڕۆژ & # ا 73 2ر ڕادﯾﯾ دوا
`و,د دا ﯚﯾ زاز ه [ردو رێ د ,>) $و 73 2 .$م
ڕاو 3$ڕ &ڵ ,Oو ت ،ﯚ هش د ر دوژ , 1و$ر&ت.
73 2دوو دوژ & 1ور6 $اق ﯾ 6ﯿان و 6ﯿا6ﯿ fﯾ ر و$رد&$ت6 .ان
دواﯾ ڕوو 1ه " 4و xو Oﯿ>ت رد $د$ڕوا د$ﯾ3ا
دژ ڕ 4=رو$وڕ$و 6اق،وان Sو$ر& .دوا ڕوو ,Oو ` ،G
د#" 3$ارد رد $ن " ێ د6 1966 .ان ڕ .$ﯿ ت ﯾ ن
زۆر 6ﯿ3-ﯿ 0ﯿ 73 2ڕ" و"ﯚڵ و) ر $داﯿ Yد$د،و را>ر ڕ 1 $ن
د$و6 ﯿاق 6ورﯾ 1966 +ر$ت م 0ر$ﯾ د دژد$و $ﯿ 5ن دا.
73 2را >ر 6م ﯾ ر ﯿ 6ا و$رد&$ت،د3$رو .ا
رد 6ان 6ﯿ ز $دات رد6 3ﯿاق و$و 1ﯾ دژ و Sو$ر.ن.
ﯚ ﯾ 6 1966 ﯿا6ﯿ-fﯾ 6 73 a pﯿ ,ر د$د.
) ش ژو 1967 Y6د$وت و 6ڕ 6اق 2واز و $ون هڕ$ﯾ ﯚ
6 :Y، 73 2هﯚ ,ره#او ڕ ش ڕۆژ Z)$ڕ$ب و 0ن( و هروا
هﯚ ,3ێ و ز& $را داو#j :ا & 6 36دار 6م و Sد$ا
و د $رد $ن 1 1,5 Sور 6اق &ڵ 6ﯿان > ،3د45) $ر& ن
2 36ﯾ ن 6ﯿان )ﯚ 3د$ﯾ) Yﯿﯾ ون د)$ڕو $ﯚ 6ﯿان ) د Y$و
د$ا Yڕ ﯚ ز S $دﯾ ر او رد$وام ,نO .ول و `#j 2ا ﯚ ﯾ 1ﯾ ر
6ﯿان رد $ن 0ﯿ &ﯾ 5و ر وو# 6 .$ا 2واز د$وت
را >ر &ڵ رد $ن روون >ﯚو $هﯚ ر و" ,Oو ) . 1X,ژو6ﯿ 1968
dZو 6ڕش ه .وﯾ ن ﯚ د ﯾ ه 1و ﯿ#ا روو ون.
ر" و $ن:
ﯾ 3ﯿ >ﯿ :ادارة ﯾ، 4Z .ﯾ Xوزارت ر 4:/371 0ر$ه ،133070، 133069
،149845 ،141050 ،14092 ،140921 ،140920 ،140918 ،140916 ،140913 ،134255 ،133072
376
،164233 ،157674 ،157671 ،157670 ،157666 ،157665 ،157664 ،157663 ،157662
،164235 ،164234
د وﯾ#دا !10،Yد 3ن)#1ن(1946،ار،~7ده b>¢، 3،ت ا، Z 430اورﯾ fدانZ،اق
در :G ` ,Oر ﯿ )1958-63،ﯿﯾر (1968،دزﯾ ﯿ Z 40،fت رو 3ﯾ درZاق
ده + &ن > )،رزة ا#ر،$ا¼bﯿ¤ا,دﯾ(ﯿوت (1966،ن 4- ،8 9د
د ،1968اد #زjﯾ¤¦ ،Q ا#از 4،رة ،3رس-ورﯾf درZاق(،در"G5
درZاق)ﯿاز0#9 (1981،ادZ،اق و ¦¤د#1)1958-1970،ن# #0 (1981،ورZ،اق
X40ر :ر ﯿ Zاق از اabب 1958اﯾ#1) Yن (1969،اد& را 2س،رش
ده #1) 1970 -1961،ن 4Z ،(1973،ﯾ xوا ،+د 3ن Zاق0 ،دﯾ ،+ر
اabب ) 1961ﯿ (1970،f
ﯿ ن:
6-1م رد ،$ﯿ#6 #>5 #ا ﯾ _ 1 Sو$ن ,هو و.
6و ۆ6 .0 ,vﯿ3-ا Sو ،م رد $ن 3و ﯿ 4دار او
-2ﯚ & 6دار و$رۆ وا0#9 1واد،و رد $ن، و.
0-3واد6،ﯿاق و $#) 1958-1970ن)2(1981،ڕ.37 $
500 .دﯾ 1ر 6ا` و" 73 2 -4 رد)2،ڕ .38
و$رد&$ت 1 .رزا رﯾ 1000 .ه 2000دﯾ 1ر 6ﯿا`ﯿ ن ,Oو ت
-5ه و 76را رد و$رد&$ت4- -ودا#ر،$ا¼bﯿ¤ا,دﯾ)وت)2(1966،ڕ،280 $
0ﯿ واز د$ر$و $رد 3ن د $ردران 6 .ﯿ Sو ,Oو 1ه 4
دواﯾ ﯚر 1943 رزا ه>=ارد و,Oو ` -Gﯾ pرد$وام و.
6-6م ` اﯾ4O6 Gد ﯿ>ت دراون6،اق ,Oو ` )2 ،Gڕ.147 $
O #X -7ﯿ 1945 - 73 2 ،#ﯾ ر و 6ﯿ ,ر دو و #6 1948ا Oﯿز
،884 )5و)2،ڕ$ ﯚ إﯾ "ﯿ1 و 3- 6ﯿاق 4وﯿ3
-9دان6،اق ,Oو 0-8واد6،ﯿاق و رد)2،ڕ،44 $
-10هر6و1وار ` )2،Gڕ،335$
-12ڕا3ﯿ#ا ﯚ$. 0-11واد6،ﯿاق و رد)2،ڕ،48 $
) 1م 6 1960م ر ه 1و $ر س و )#د0-واد6،ﯿاق
-13ڕادﯾﯾ #jا6 18،ﯚ3ﯚ f` ،1958دان6،ﯿاق و رد)2،ر50 $
377
-14ڕﯾ>ران ﯾ 3ون ,Oو ` )2،Gر.138$
:ڕ$ﯿ #ﯚإم ،زاوا و 4Oود ﯿ nد& j 6 ،ﯾ .1ادۆ 3و)
هردوو &ڵ 73 2دوژ 1ﯾ =ﯾ1ﯾ ن هو( - :د دﯾ او
0-15واد6،ﯿاق و )وﯚ،ڕ ﯾ #ه -ا_ﯚش و.
:-16ڕ$ﯿ #ازﯾ ر و Oﯿز 4وﯿ رد)2،ڕ.69 $
6ﯿ ز, $ﯚ ن رد 3ن در ،و رزاﯿ ن & $#ادۆ" 3ﯚل ,ن .ووﯾ=
&ڵ رﯾ _4ن ادۆ#1 ،3ن7 18،رﯾ 1922و$زاڕ $د$ر$و ،14945 /371 $
هﯿم)#jا. 7ل 1961 [> 3ر 27 ڕ,وت
6-17م [را ﯾ 3ون -1:د$رد رد 3ن ز د$و هﯚ #6ا
Oﯿز د4ا رد 3ن`-2 .ورد وادارد 6ﯿ#ار) 35& $رو$رد$و7ﯿدن
رد ﯚ ڕ$د ر $ن -3دور7 4ڕ 0ژ 14ژو6ﯿ و++ S
رد ه >و -4 .رد 3ن ر )ر#)$ان ,و-5د#$اران
&ﯾ,uﯾ ن 5و ڵ د -`$دان6،ﯿاق ,Oو ` )2،Gڕ.332 $
-18اﯾا ﯾ4ز،ا >ر ` ،1960دان6،اق ,Oو ` )2،Gڕ.332 $
6-20م ۆ vدق j 6 -19ا#1اء)ﯿوت(720ﯚرﯾ .1961
ﯿان و, .ژ 4Oود #ا و و"$#و د3$ور 6 73 2م ر $د.
2-21م داوااو،وا 1و$زاڕ $د$ر$وو ،157673/371$ﯾ دا6 3ﯿ#ار $ﯾ&
& 35و$زاڕ $د$ر$و#j،$ا 0 1961 25واد6،ﯿاق و رد)2،ڕ47 $
و$زاڕ $د$ر$و ،157674 /371 $ﯾ ددا 3ڕﯾ,وت 1961 20ﯾ& و$زاڕ $د$ر$و-22 .$
ﯚ & 6دار هuو ان Oﯿز د4ا رد 3ن و ﯾ Z $.ﯾر وﯾp
هuون وOﯿزب،ا،164234 /371 Yﯾ ددا ڕﯾ,وت 6 27و 1962اO،d3ﯿز
0-23واد6،اق و 4وﯿ ،وت.
73 2 -24ز ﯾ 3ﯿ د 54و :س رد)2،ڕ،82 $
ر$ت 6از ود 4وﯿ Gوﯾ.ﯿاوان 6ﯿاق وه و و" رد 3ن د$
) , ت و ر$ت ڕ$وﯾﯾ د) $ﯾ& #$ڵ رﯾ ,و د$و
د&$ﯿ0،ﯚر Sﯾ 3ﯿ 3ا ا و Zد$ت ,رد و ,ﯾ 3ﯿ و$
د$ﯾوێ د 3$وا .ت ،ا7ﯿbت .,و$زاڕ $د$ر$و` `،167671/371$ز ڕﯾ,وت 15
# 6-25ا د> $ر a 1961ر و$زاڕ $د$ر$و،$د.54
ﯚﯾ ن #& G ` 3ا0 -واد6،ﯿاق و زﯾ Sو$ن ,ن 3
-26و$زاڕ $د$ر$و0 674 157 /371 $زو $ رد)2،ڕ،84 $
-27 ردراو $ﯾ .و$زاڕ $د$ر$و#j $ا6 15 -ﯚ3ﯚ .1961
6 .ﯚ3ﯚر ر 6ورد د$ا زﯾ6000 ,هو 6ڕش ﯚ وڕ.ان
"ون،و$زاڕ $د$ر$و ،164235 /371 $ڕﯾ,وت 6 22ﯚ Y 6 1962 3هﯿ#j-++ا.
-28ﯚ & 6دار و Zﯿ $ن د3$ر داﯚ ,Oو ت ون وا 1و$زاڕ$
.1961 6ﯚ3ﯚر 12 ڕ,وت ﯾ دا3 157671 /371 د$ر$و$
-29و$زاڕ $د$ر$و 157671 /371 $ڕ,وت 9د> $ر 1961روز &ڵ و$زاڕ$
6-30ﯾ ر Sو ` Zﯿ$#ن Oﯿز 4ﯿ د$ر$و , 6 $ڕا.
378
دواﯾ ن د6 $ﯿ ,ر $Oه . 5,و $د 2 1963م 45000وﯿ
ڕ# ` $ا و6ﯿ#9ا ر) دZ 3$ﯿ ن روو ژران .
وﯾ,1دو$ﯾ دﯾ ,دوا 6م و 3ر $ڕوﯾ#ا 50دﯾ6 ,ﯿ#9ام ان و
7000س زﯾ#1ا انO .ﯿز د4ا هﯿ tت م ز $$و $ﯚ ه و b>¢ .$ت اZ 430
-31ﯚ & 6دار زۆر و$ڕۆ ڕادوو)2،ڕ،988 ،985 ،972 $
،17-316 )2ڕ $ ا¼bﯿا,دﯾ، ا#ر،$ واو" و,>ن
8 Z `-32ا،¹9 35& ,،#9ﯿ0 1واد6:،ﯿاق و رد،
# fb Y3 -33ر،$درا¼bﯿا,دﯾﯿ)2ڕ،324-314 $ )2ڕ.130$
15)-34ﯿ ر د$وت و )15ﯿ ر $را >ر رد $ن وو ﯿ 1د وﯾ#دا d
،215-208 )2ڕ $ ه و#1)$ن(1946، رد 3ن ڕ ژ و
-36ﯚ"و Z -35و$رۆ ا#ر$ا¼bﯿا,دﯾ )2ر،235 $
،155 رد)2،ر$ و 0واد6،ﯿاق -¹9 &35 ا,،#9
-38ﯚ & 6دار زورو -37واد6،ﯿاق و رد)2،ر،184 $ﯾ ددا ،34
.231 )2ر$ 6ﯿاق وا،+رد 3ن " و,>ن ﯚ$.ﯾ 6م
-40گ .ن )، # fb-39ور6،ﯿاق ﯚ ر)2،ڕ،255 $
و$ﯾ رد $ن 6ﯿاق(هر " و 10#+0،رس 6،ورﯾ)2 ،1967 fرf` 10$
-41 0واد 6ﯿاق و رد)2،ر195 $
& ردﯾ 6 28،Yورﯾ0 f` 1966 fواد 6ﯿاق و رد )2ر،196 $
6 6-42و$ﯿ Yڕ$ت و " ﯿ 4ﯾ Sو$رد&$ﯿا ،زور ر$
Sو$ر& Yم " )2ﯾ ن 6ﯿاق( ڕ>& 1 $و ژ ر6 20 21 $وت
-43ﯚ & 6دار 12دد¯$واو،$وا Yن 1965ﯾ4ز.
-44و$ڕۆ ) و$ﯾ رد $ن 6ﯿاق( )2ڕ،13-12 $
ه و.$ دا ﯚﯾ زاز 2ۆ$ڕ 379 $رد6 3ﯿاق ،وﯿ 1وا+
-46ڕادﯾ #jا -1 0-45واد6،ﯿاق و رد)2،ر219 $ﯾ دا ،53
)2ڕ.17$ رد $ن( و$ﯾ ) ن `f ا >ر1966
-47ﯿ Oﯿز د4ا رد 3ن ،ڕﯾ,وت 25ا >ر `، 1966وا،+
رد6 3اق)2،ڕ،270$
-----------------------------------------------------------------
) ژ ،15
ر $؛
379
O 1970 ﯿز د4ا رد 3ن و د$و ز dZ $ڕﯾ,,و& S1ﯾ Y35
6و 1 1ه 3و 43د$وت ﯚ،وهروا ! وﯚر داوا ر 1ڕ$
رد $ن و6 .م ﯿ. 11و هﯚ ر 0ﯿ واز ر ووﯾ وﯾو .$ﯾ S
&ﯾ .1ﯾ 6م .و د$ﯿ fو هﯚ را 6و وﯾ1 3ڕ $د$وت ﯚ ` .ﯿون
و .د 3ر) ﯚڕ( `$ﯚ و هڵ 1 $و ڕاد$ﯾ هز
,Oو ڕا3و ﯚ ،هڕ .1و dZدژاﯾ &ڵ ز ) $#روو &ور$
ردان #وﯿ= و،و وOﯿز د4ا رد 3ن Sه & 6 $#1دار 6م
و ﯾﯿ &ڵ 6ان و 6ﯿا6ﯿ fو 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ#j ,ا ،ه چ ڕاد$
ﯾ ت Oﯿ ب د .هﯚ وت ،هردوو 2ر ﯚﯾ ن ررو و -
Zﯾ ر ڕا و دور ،Y X,) 3ﯚدﯚو ،$و رو ﯾ و هﯿ tم 2ﯾ ن
ر$ت و +د$د 73 2 .و 6م ه ز و ,7دو
` ر زا د$ر ،$ﯾ 6ان و 6ﯾ6، ,و ﯚ ڕﯾ $د ﯿﯿ ﯚﯾ ن و$و دارد$
Sو$رد&$ن ,و )ﯿ واو ﯾ ر و , 6ر د$ن 6ﯿاق # ,ات،و
Oو 6م ﯾ وان و 6ڕ 6ﯿاق 36وڕاد$ﯾ 6ﯿ_3ﯿ#ار6 $و
,6ڕ # ,ا 1968-75 6 .و هﯚ ,رد $ن و
& 6ﯚر & 0 Sو$ر و ڕﯾ$د ر ﯾ درۆو د $د 3ر ،ﯚ
رد 3ن و.
هZ) >ﯿ ن(ورد $ن ),و . $ون .ﯚر dZ ،داوا د$د
رد6 3اق 0 ,ﯿ ﯚو $دﯿ Zڕ ،$ر` 6 6ﯿ $#واو د 3ر
رد 3ن ر ,دن Xو6 ,"،$م داواﯾ ` 3ن د $ت& .ڵ 6م ه و$
)uوا 6م دوو ﯿ ﯿ .0،Gﯚ ه& S#1ش ﯿ& 1ﯚڕ#ا و.
ﯿ+76 f5ق ،و$ن ز$ر و 1ﯿ ت ر ،dZم ﯿ ﯿ ﯿZ Gڕ$
ﯾﯿ `و ﯚﯾ#ا `وڵ د$د & 6 ،دارو .ﯿوڕا و دوورﯿ1
ﯿ ﯿ,7 3و#,او Z $ه# ,#1وﯿ= 6م 0ر$ﯾ م د$دو .$
6 1955و ﯿوﯚ"و ﯚ ر$ت ڕووڕوو و & dZڵ ﯾﯿ و$ﯾ
و ز $از ,ڕوون و , 6ا ﯿ,دو:$
S 46ازﯾ ر رار و و و 6ور د$ﯿ Yو ه و 6ﯿ ,4ت را>ر
) p,5د$ﯾ ،Yدا د$ﯿ Yرو ر 4,ن و $ﯿ ن ﯾ ﯚﯾ ن [6ردو.$
6م ,ڕاﯿ#3ا ﯾ Y,و و7ﯿ ان 4ن و ﯿZ ،-ڕب و رد ﯾ ن ڕڕ
ﯿﯿ ...رد 6م S #" .0),رۆ ﯿ ن ` زا 7داﯿ ن
هﯾ("ﯿ ن د$وێ .0،ژﯾ ,ﯚش و Xوﯾ ن ه د$و#ا هر6و 3و$ر.ن
380
,3 ,ﯿ ن 6وا دﯾ ,و$رﯾ ن د&$ن و هر6و$# 3ن 6وا دﯾ ,د$ﯾ$#ن؟ 6م
)Z 3رب ﯚ ﯚﯾ ن د$وێ و.
هر"Z #ڕ$ب و$و &وو) دﯾ ,ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب ه& $#1ڵ
دﯿ ﯾ Zڕ$ب ر&رم و ر ,وا )ﯾ& #$ڵ ﯾﯿ و$ﯾ
و &ڵ 6و ه و $ﯾ دوو 0ر ,ﯚ رو دۆخ وه,و ﯚ ﯚ رد $ن و3ﯿ
ر$ت و ,و ون 6زا 3ت.
و 3و dZو د3$ردا زﯾ ,ﯾ د$د ڕ 6ﯿ#وﯚژ و زﯾ3,ن،ﯾ
6وا ) ﯿ ﯿ(Gﯾ ن و .$و$ڕۆ ﯿ ﯿ 3د$د$و .$ه S#1دوا
6ﯿ 1958 ab1ﯿ+7Z f5ق ردا اﯾ4O6 Gد د و Oﯿز د4ا رد 3ن ﯾ ر
&ت ) X0ﯾ.و(> 35) dZ ,+و #6ا و6 1962 .و ت
Zﯿ ن د3$ﯿ ن ڕوو ,Oو #Zو,رﯾ G ` Gد dZ،ا &ڵ Oﯿز
د4ا رد 3ن )ﯾ . #$و د1ﯿ & ڵ 6وان دژاﯾ ت.
6م 0ر$ﯾ 2ﯾ ,Oهو،م 2ﯾ دﯾ ,هو ه $#1ز& رو.
6 dZو 6زارو $و$رﯾ .رس وژو6ﯿ 1958و ورو
رد $ﯿ ن دﯾ>و،هروا 6و! و " و .ژ& $ل 73 2هﯾ>و ﯿ
د"$و` 6 .ﯿ $#واو 73 2ﯾ ن Oﯿز د4ا رد 3ن 1را را3
,رد6 :Yم دوو $رد6 $ﯿا` +ﯿ, ،dو0ﯿ واز ازو 7داڵ ﯚر
[ 6ڕﯾ ﯿ وﯚ)ر 3د$زاﯿ1ﯿ.Y
رد $ﯿ pﯚر $ﯚﯾ ن ه3ﯿ ن ﯚف وس د$د د$ﯾ Z #ﯿ ن ز$وق و
و` Sد$ﯾ وێ 6ﯿاق ﯚ ر ﯾ.و Zڕ .Y1,+ $د$ه وﯿﯾ ن 1963ڕﯾ,
#وﯿ=و , 3را زو Gوزۆر ` -Gﯾ ن رد$وام دو .د$ﯾ زا ﯚڕﯾ ن
ڕوو ,Oو dZا >ر ڕۆ& ﯾ .1ڕ $د و.
و dZ1968-1963 $ت و 7ر 6هو ﯚ a` 6و
ڕ&ڵ ردان ,,7و،$م ه ,u& $#1ﯚ fد$د " .وان &ژﯾو $د$ﯾ#
& Y X,) 1964 73 2ڵ Zرف ر` ,0وڵ دو زۆر 3و
,"...2ﯿو ﯚ"و داو ﯚ ز )$#رو $و dZو ),5ﯿ pدو.
رد$ت .ڕ3و& $ڵ 73 2و &و) اﯾ4O6 Gد) -ﯾ>& #$و.
73 2رد ﯿ 5ن داو م اﯾ4O6 Gدو زۆر ا7ﯿbﯿ ن ﯿ# 5او .و
2ﯾ .ا aﯾ Gدوان &ڵ رد ﯾﯿ pدام Oﯿ Yو.
381
" 7ر$و رد $ن و ,و ر )ﯾ 3هﯿزو هﯾ و دۆخ
و و`9ﯿ ﯚد dZو& dZ .ڵ 6و $ڕا 7ر $#ر 6ﯿab1ب د$
)ﯿﯾ ,و$رد&$ت د$ﯾوﯾ 6م هزرو , 0 S ,5 $,7و $د$وت
) ﯾ& ﯾ ر$7وا هﯾ،وم 0ﯚر $ﯿ ,4ﯿ Yو 2رد $ن و4وﯿ 3ن
ڕوو ,ن و رێ6-م دوو $ﯾ رد $ن و 4وﯿ 3ن ،و ڕاد$ﯾ 0ﯿ_1ازو
2ﯾ .ﯾ ن هو "+ﯚ ﯾ و ژهڕ_ $ن.
رO 6زﯾ ن د$د 6م دوو $ﯚ و د$وت ڕا،Y5ه م 0ﯚر $ر&ر )1 ,
6ﯿ -3دﯾﯾ ن دژ 45) ., dZر& ردو 4 ,1وﯿ 3ن رار
6اق هﯚ ر را Oﯾ ڵ وO .ول و `) dZ 2ﯾ #$و ڕاﯿ3هون &ڵ
4وﯿ 3ن روو و4 ,"،ﯿ 3ن ر دا زرا 6زادﯾ د $و
` و و Oﯿز 4وﯿ Oزر #ار د$وت ون.
) dZﯾ& #$ڵ رد $ن روو و .ژ ر$ﯾ وان وارد ﯿ 1ێ د،و
ﯿﯿ ﯚ ﯚ ڕ$د دا ﯚﯾ زاز ڕا&ﯾ .#ر" و&6 1م ه و3ﯿ
& 6دار &و) اﯾ4O6 Gد -و O،زر 6ﯿ ,ر ﯾ 3ون،و 6ﯿ#وﯚژﯾ
ه و ﯿ ﯿ 3ﯾ ن هو & .ن وا ,7د$د$و $م د$و $د- 73 2 $
و #زو1و $رد &ﯚڕاو ر" و 4ود _ ت.
و 3و و اﯾ4O6 Gد ڕ 4=ێ )5از ,ن .ڕ6ﯿ#وﯚژ ﯚﯾ ن
&ڵ Zﯾ ن ڕاOت هرﯾ ڕ 4=ڕادوو ه ) د$د,"،
6وا-ش ` Zﯿ$#و` و ﯾ ﯿ 3و و$ﯾ ` 6ﯿ$#ﯾ ن هو .0 ،ش 6م
ﯚ د$ر)ڕا S1 732 #و 1ر 6ر$زو ,رد
دا&ﯿ دو7،ر ,زاو و .و ﯚ هز $ﯿ ن2 ،ﯾ .ا 6 ، 73 2واﯿ ن
66 0و$#د ،د$وت و" .ﯾ ن و$رد&$ت#j .ا 6ﯿ ز$ﯾ ن و$ر&ت
ڕۆژ ﯾ و ا1ر $و وa ،$ور$و,7 ،$وهزرﯾ ن و$ .ﯾ
دوو ڕووﯾ Zو$و)ﯾ ﯿO Yﯿز 4Oان #ح و د...ڕا3و ﯚ د3$
دۆ3ﯾ ﯚ , 2رد در =دو($و ﯾ ﯿO Yﯿزب و " 7 )$ر$و ++
رد 7ر ﯿ (.$و اﯾ4O6 Gد رﯿ dZر )#دﯿ ن
دا ،م را >ر رﯾ ,و$د $ه 1ز )$#رو $ون و &ز 6 $وو ﯚﯾ ن
ورد ز,$#ن 73 2 .د$ﯾ.ت) :هرس ) ر$ﯾ ن #ا6 وا ز ﯚ د$ن(.و 6م
`ﯾ ڕواﯿ) Yﯾ #$و &ڵ ` Gو Zرف `ﯾ ز و .ڕا3ﯿ#ا هردوو &وپ
و$و رۆ Zﯾر ه وڕ "$ﯚﯾ ن،ﯚ ` ﯾ Gد دۆخ و ه,وت و , Yد
ﯚﯾ ن و رد 3ن ازﯾ ر )#د ,Oو ت ون.
382
>ﯿ-1:1هررد " Sﯚ ,Oو ت ,ت ڕ )45ر& ,ت 6و` 0 $و
م 20واﯾ4O6 Gد ﯚ 3هژار&6:رڕ Oزر,3)2) $ش .د0$
هردوو 66 0ون،دا و 36 6 $ش ر داهر و ،$هش و$
ر دح و رﯾ nورﯾﯿو 6ان ،رﯿ د $ت ،وOق & Yرا ﯿ زۆر
) _ dZو$ڕاو `O $ﯚﯾ رﯾ , nت 6،د$و $ﯿ ﯿ Yﯚر و
ﯚ7وﯿ .Yﯿ Yرزا ه دو2 $م رازو وا#ا ﯚ ه# .ن .
)و$ر& رد(
73 2ڕ وڕ$وان د 3$ڕ $ﯿ dZ .1دا،م )ﯿ داد&$ت ه و ر و
&ڵ dZر` 0ﯿ ن و) #ڕاﯿ& dZ 3ڵ اﯾ4O6 Gدو ﯿﯿ,"،
6 dZم داواﯾ ` وڵ د1،ر ﯚ ﯿ ! 1ه35و،$و Zم
ﯚڵ ﯚ د$و) $هو 0 6ﯿ ن ت هﯾ 1 ،ڕ4=ﯾ ن ` ﯾ Gن (.ڕا3ﯿ5
د&$ت واو.
73 2ﯚ 6و $ﯿ 5ن #ات و ا Yر, Sن .ﯾ دﯾ ,ه=>ارد .
) ﯾﯿز م 2و $ه` S#1وڕ ان هز $و و اﯾ4O6 Gدو ڕووﯾ#او .
زور 6م ور ڕا 73 2ڕ و "+ﯚ ﯾ 3 " ،وﯿ و ﯚ ﯿ 5ن
داو .ڕا3ﯿ#ا دوور ،dZ 73 2هﯚ )ﯾ #$و ڕاﯿ& dZ 3ڵ دوژ 1
رد و و.
` dZﯾ>ن د $و ) )0ش &ﯾ Yد$ت( 1و د3$ر ر$ت
دا ﯚﯾ زاز ڕا&ﯾ #و :وا داا و ز رد ر _ ` 0ن و زا .3
6اق د$رس .ێ،زا .3ﯾ ێ +ﯿ 4ﯿ ز #ر،ه و 6و ڕ
رد 3ن #ارﯾ ن دو 7 Zوان .هروا ورۆز -ز $رد $ن-و" 7ڕ
ڕا&ﯾ #را " 7 ،ر$و رد $ن ڕ ) را 1) 13و$ﯾ #ﯾ د .ه
ﯿ.1ﯾ ﯚ ) رو ر ور( )ﯾ#$ار ڕاﯾ 7ر $#ﯾ 6ﯿab1ب و0ده. 1
هﯿادارو م ه .وا ژ 73 2 )ﯚش و , ت.
ﯚف ودڕاو dZره#ا ڕﯾ ,دﯾ ,رد 3ن &ڵ ڕ 6ان
)ر6 dZ ،# 36 $ﯿ_3ﯿ#ار ڕوو ز$#ﯾ 6ﯿان و"و ،ﯿ 5داوا
4 Oﯿﯿ 6ان ر Oﯾ Yو dZ :د$ﯾزا 6ان ﯚ)_ و" ),5و
رد 73 2 $و،$وم هﯿاﯾ د$ورو ر ، 73 2ڵ ,ت،ﯾ ر ﯚ ﯚ
ڕﯾ$د & &ﯾ .1دا ﯚﯾ 7رﯾ 1969زاز ڕا&ﯾ .#
383
73 2ر oم ڕا&ﯾ . #رس ه ﯚ ر ﯚ6 .ڕش
د,) $د،و & +را " و $و رو 6ﯿ_3ﯿ#ار ﯿزا ﯚ ﯿ# 5ا 6-
ر Sو ﯚ 0 ,6 dZﯿ Xو )ﯾ& #$ڵ رﯾ6 ,ﯿ+.1ﯿز و 6اق
! و " ﯾ زۆر ) dZ . 1X,رز وو $ر 0ڕ-ﯾ & 6 pدارو ،و$ﯿ
و "+ﯚن هر6م رد 1963،هﯚ ر ڕوو ,Oو و.
هﯚ . dZﯾ>و f` 6دوور $رد $ن 3 S3د 3ر `وڵ
ن،و 6ﯚ ﯚ Sو د$اﯾ ﯚ ﯾ,1د 6ان وهروا ڕ p$د
4وﯿ 3ن ﯿ#ااﯾ . .ژو Y6ﯿ+76 f5ق &O) :ﯿز ڕ1 $ﯾ 7
ردان ڕ د 3ر ﯿﯿ(و د$وت ڕاﯾ.ﯾ #ﯾ ﯾ ر) 1
ون()#د$ێ،و) ڕﯾز& دهﯚ-ﯾ .#,) pﯾ ﯾ دﯾ,ش هو د$اﯾ
درااﯾ . .ڕۆژ ) 73 2 (dZو ﯾﯿ ) #ڕۆ( س
$دو،و 6ﯿ 5د$دا ڕ>ر Oﯿزب م & 6 دارو ر #ان د$
$ردا 6ان " ،ر $ﯿﯿ& .0ڵ 73 2ﯚ ووﯾ= دا1ﯿ. .5
6ﯚ3ﯚر &ﯚ vر Oﯿزب و ار$ا9ﯿ ڕاﯾ.ﯾ #د 3ر 3ﯾ Yڕ .
" ر$رﯾ د$ا " 7 ر$و رد $ن داﯿ , Yت.
73 2م )15ﯿ ر $د$وت )5از د6 .و هر" #ڕووروو ون &ڵ هز $
د$و و د$ر)ڕا#ﯿ ن ,6ڕ -هر" #ﯾ ر ر د$ر-$م Xو ﯚ
ﯿ# 5او 4 6د$ﯾزا .0و$را )ﯾ3ﯿ ن )5ودان و ،و" ,ز$هﯾ1961 .
م 2و $و $راورد د$ا 60000س 7ﯿ داو ز 63000 $#واﯾ ﯾ )75
& $#&(35رد6 3اق #ز $و,و>و،و 1969ز 113000 $#
ر رو و" ﯚر هز $و$ﯾ ون .م $دا ه ڕا 5رو1
رێ ر &و) اﯾ4O6 Gد- -ش `و$ت و.
" Sوو7 =ڕ د> $رد,) 3$د2،ﯾ ن ا .ﯾ Yا,) Yو
ڕﯾ,,ون 73 2 .داوا ﯾ د$ه& 1ﯚڕ،و م-ﯾ 6و ,3زۆر
هﯚ ر )# $و ون و هڵ و رج رت ووت و د3$ورا )ﯾ#ار " ر$ر
,و روو ون ر)ﯾ را( و ) ,"-داد&$ت د$وت ر$
384
ﯚ &ڵ دارود 3$اﯾ4O6 Gد 1[ -و)ارا د) $ﯾ#$
O2دﯾ(Yﯾ 0 3وا Z 3ﯾرو ڕ`$ﯿ> و و ه $و$
ڕا.ﯾ)دواﯾ &ڵ د$وت ﯚ وو =داد$ﯿ.(5د$وت # 6ا "ﯚ ژ رو ا7ﯿb
د.
م [ر و .ژ& $ور $ڕﯾ,,و ،Yڕ رو و .هر" #رد $ن رد, $
دوورودر =و ر ر رو و" و $و ` .ﯿ>ونO ،ﯿز د4ا
رد 3ن ) دا&>و 6م و" Sو" د 3ر Oﯿ ب 6 .Yو هروا
داوا دv$ر $د$ورو) 35و$و `ﯿ Yو...وو S#> 6ون دواﯾ وا#ا
وت دۆزراو .$ز6 Sا`ﯿ ن ﯚ7ﯿ ن د$د و#او6 $م دv$ر$ا 1 6ﯿ3
6ﯿاق ) ڕۆژ ,دووردر =و ,ت ," .د$وت د$ﯾوﯾ د 3ر
,و ر زۆڕاﯾ 0و$ر#ا ،ڕا3ﯿ#ا د$وت داوا رد $ڕ )
ردون `ول دو،م Zﯾ O 1ڵ )#ا&و ر 6دﯾ رﯾ,د 1ور
)ﯾ 6 3هﯾ 6م وا`9ﯿ ﯿ 3د $ﯾ ,م و" زۆراﯾ
0و$ر ردا ،و 6م ﯿ ڕ .ر6ژ داﯿ35ان ﯾ ن د $وداوﯾ Y
د#.$ا &)35ڕ7ا#ۆم( " ر$ر .,
ر7 $ﯚرﯾﯿ ڕﯾ,,و 11ﯚ 6ﯿ4زا 6د$و1 .ر رد $ن م وو$=دا &ﯚﯾ د3ﯚر
4Oود 4Zن و دوا & 73 2ﯾ3.1ﯾ YﯿO 3ﯿز د4ا رد 3ن و.
ر ر $رد $ن و ه وڕ$ون و ڕا, Oن S# ," ،ﯚ 6ﯿ4زا 6
وان ﯿ# 5را )ﯾ#$ﯾ 6وه & $#1ن و$و ش وو=ﯾ ن ر 6م
دراو6 .م 0ر$ﯾ 6و 1 1هuو &ﯚڕێ dZو ،ﯿزا
و Oز6 ,وه دا ز )$#رو )6ﯿ34ﯿ زات(6وه &ور $و#, O،ا ﯿزا ﯿ ن
ڕ>ر دام Oﯿ Yد$ﯾ وﯾ 6م 6ﯿ34ﯿ زاﯾ ن $#و ردواﯾ .ت.
&ڵ 6م ه و" $و 3اﯿ` Yوڵ ﯾ Yدام OﯿO Yز ڕﯾ,,و6 ,1وه
د و 6و ڕ " .ر$ر داﯾO 5 4ﯿ ب ه6 . 1و ) 3ﯿ.را ! و ﯚر
ڕ G=و .رﯚ ر Oن ,6و 6و 0 6ﯿ ن ت و ز $ن هو ،د$وﯾ#ا "+ﯚ ﯾ
دۆ ﯚﯾ ن ,-م ,ن ،ﯿزا _ Zژ GOو د$ت و , Yر ﯚﯾ ن،
و 4وﯿ 3ن ﯚ ه و ر ڕا-Y5ه 6و ت 3ا Yﯾ ن ڕ$ز& رﯾ ن .
هر Oڵ،دام ﯚ &#ا ا7ﯿ 1bﯚ رد 3ن ڕۆﯾ6 .و دوو )2ڕ [ $رد$م
73 2دا و& , :ﯾ داوا رﯾ ر0م ر 6و دوو ` `ز1 $و،و
6ز$#د ه د ,هﯚ ڕاز و 2ﯾ 6ﯿ4زا او6 $و هر وێ
د34 $و$و ڕواو 2 .$رو و )ﯾ 1 4ﯾ دا ﯚﯾ &ﯾ11 .1
ر 1870واو و ﯚ #jا&ڕاو.$
385
ا7ﯿ 3 6 1bڕ,وت 11
ڕ,,و S1و$د $ه ت و 11رس و ﯿ د$وت ر$ت
و رد6 $اق ) p,5ا ,و ه- 35 رد ڕا&ﯾ #را ﯿ 3ﯾY
ش ﯿوڕا رد $ن دا،و$و ژ 1ﯾ )ﯾ ) 3ﯾ و 1ڕ) $ﯾ #دواڕۆژ
رد $ن &ڵ ) 6 , 4ﯿاق و$و1 & .$ڕ6 $م ا7ﯿ 1b
ﯾ 3ون -1:ز رد &ڵ ز Zڕ ،$ز 7ڕ دv$ر $ن د $د$وا#ا
زۆراﯾ داﯿ35ا رد ، $ز )رو$رد$و7ﯿدن 6م دv$ر$ا ش د ،$وواو
6اق ز دوو$م ` _ ن د$رس د&$ێ-2 .رد $ن د$وت #ار واوﯾ ن
7-3ﯿد د6،$م #ارﯾ د#$ارا ) ﯾرزو ﯿ1و 6ڕش و$ش د&$ێ.
-4ر 0ر&ا ,Oو ت و" زوان و7ره .رد $وﯾ )$#درێ.
-5رد $ن وا#ا زۆراﯾ داﯿ35ا رد) Sد Y1ﯾ ن 2م ردزوان د.Y$
6زاد د Y$ز ﯾ ,1ران 2وان و ژ ن و ﯚ 3ﯾ ن ﯚﯾ ن ) Y1>,و,ﯿ fد$د$ن-6 .
-7ﯚ 1هﯿ#ان ﯚ 6و$دان دو $رد 3ن د) 0ﯾ ر ن د$ێ.
و 1دﯾ . ,ز $ﯿ ,ر و ڵ و Oڵ و" داﯾ Gر`رار د$ێ ووان
6ﯿ ,ر وﯾ ر د$ردرێ-8 .رد $د$راو$و Zڕ $ه و$رد $ﯚ دv$ر0) $
6-9ﯿ6 Oaرز)ﯾ دا,د ز$وﯾزار( داﯿ5)( 135و ﯚﯾ ن د&$ڕﯾ#1ر1و.$
ڕ$د `-10 ."$ون ) 6د3$ور( ﯚر $د&$ﯚڕدرێ6 , ):اق ﯾ 3دوو
و$ن :وZ $ڕ$ب و و $رد-11 .د$وم ود$ز& ڕادﯾﯾ و " `رس +ﯿG
-13 د$وت د-12 .Y$رد .0 Sرﯚ ر د.$
,د 6ﯿ#ار وت 0ﯚر Sزد$ێ &ڵ و$رۆ 6م ا7ﯿ 1bﯾ و $ﯾ
ﯚد&ردان. -14ﯾ ,0د دv$ر $رد5ﯿ6 Yر& 3و.$
-15و $رد ` ` $ون دا ن) (11bڕاد 0 $و$ر ﯚﯾ ن 6اق ه وش
ورﯾ Sد.Y$
دا ﯚﯾ م + 0ﯾ ﯚ ﯾ )$#ه ت= )،و ﯾ د$دات ++ ) $6رد(هﯿ tت
اﯾ و -ﯿ>ت و ﯾﯿ 43 .0و 6ﯿ 3-ر ﯿZ ++ڕب ن و و 3ﯿ ن
(.
73 2دواﯾ رو 1ا7ﯿ 1bو 1 1975 ,و$ﯿ $ﯚ
د 1و :$رZ) $ﯿ ن(ﯚ46 2ه Yو &ﯿ ن $6 46) :د 3ر د$د$ﯾG&(.Y
& 6ز$و 6 Y 6 .7ود$م رو` $رارداد 6ﯿ4زا,م د $زا(م 1 Sﯿ ن
)ﯿ رد+"$6 ):ﯚن د$ا Yد 3ر ﯚ ++رد ڕ$ت و$؟(
386
واﯿ Yو ه .ن و ﯾ=1ﯾ Zﯿ ن ر$ت و $رد
دﯾ ن،زۆرڕا Oد$اﯿ` Yوڵ ,ﯾ6 Yم ر$ﯿ ن ر0م دوور 6ﯿ 1ﯿت و
ڕا 3و دا`ت و.$
م 6و " خ هﯚ ر ,ه $#1ﯚ Sو دوو د و&ﯚ ن 0ا ﯿﯿ 2ﯾ ن و.
` 2رق 6زﯾز .0و$ڕو 43ﯿﯿ ردا"وو $
د S 46):$ا7ﯿ 11 1bرس ن 6ﯿ4زاد و 4& $ن دق ورا.3ﯚ وﯾ.Y
6م دا ﯚﯾ ) ,3و) & $#و6 Y 6 .و $د Y 6 ," G$ﯚ ﯚم ﯾ Sو
وم وو =دا#ارﯾ Gهو ،و ڕا 3و دا` ڕ>ر & 6دارم( م &ڵ 6م
ه و6 $م ا7ﯿ 1bﯾ و$دﯾ Xو )ﯾ 3و .هرو $ﯾ4ز .ژو6ﯿ
و .0):رڕ ڕژ dZ 4و6اق 0ﯿ رد $ن دو 3ﯿ دﯾ,
ﯿ .Yرد $ن Oز$و $ﯾ ر" p)$و Sون ت ﯾﯿ ﯿو وڕ
،dZﯿان هز $و$ﯾ و و$دﯾ S+0 1Xرژ6 Gو واد$داو ،ر
داو S3(.هﯚ ر ر $ﯾ ﯿان رد $ن و هر6م 6 ﯿ_3ﯿ#ار ڕژ G
دﯾ6 1Xﯿ ,7a3ر$7وا3و رد $ن ازﯾ ر >ون.
و 4 6و ،dZد$ز& ڕ>ر 6ﯾ, Yﯚ د ه ﯾ 43و #ار
رد $ن &ڵ ) 6 , 4اق و $و#6ا ن 6ﯿ 1bع ,ت 6م ر$
.0ﯿ " 7 1ر$و و $رد و 6ﯿاق 6ﯿ ,4د$و.
ه .و $ر ﯾ د$ز& هﯿ 1Xﯿ 5ڕا 3ودور 3د$ر.داو$ﯾ S.
) ش 6ﯿ4زا ا7ﯿ، bدام Oﯿ4 Yﯿﯿ) ,ﯾ4 3ردو Z4ڕ$ب(ر)ﯿ ر
ڕﯾ$د و د .رﯚ ر 6 >6ژ $دد 2 $ا7ﯿ 1bﯿ6 1ﯿaح
د و) o1س ڕ>را رد دا &6،ر" 6م و$زاڕ& _$ﯾ .1ﯾﯿ ﯾ ن و.
4 &و& 13ڵ دا #6ا Oﯿز د4ا رد 3ن ) رز& ر ) رز& ﯾ
+ﯿ 4ﯿ وهوﯿ ودهﯚ،هروا ژ ر$ﯾ ز 3) $#ارو ڕﯾ$د .ﯚ ﯾ 6ورﯾf
ڕﯾ$د دد -1 $ا7ﯿ ، 1bز رد ` _ رد 3ن د3$
),ا،وڕۆژ ن و &ﯚ vر $رد و وو $و ر $د 3$وران و , 6
7ره X,) .ت) (3) &ر$ﯾ ,1ران و2وان و ﯚ 3ﯾ ن و0ود ه Y
) دد(5$
د0ﯾ زۆر ,دو 6 $واﯾ ن و& ز ژ و 6ور ر ن ان،و
ﯾ دا,د ز$وﯾزار )#او# 6 1959 $ا ڕ"$و #" ،و"ﯾ ﯚ
,035د و$رزا ز$و و ) ران ر ن ا)6) &و8و .(9و .
.ژو6ﯿ ` ون 6 )ارO2 $دﯾ Yﯾ 0) :ش("،ﯿ ن دا #را .
ﯾ ):د3$ور( ) دد 10 $ا7ﯿ6 1bﯿaح و ،ﯚ ﯾ ڵ د$و ڕ$زا #
د$ر ش هزار )45ر& و ) رز& رد 1ورو$ر.ێ ،و" 6 .وا
و$ت ﯚ 73 2دﯾ ر د،ﯾ :و) o1ه ) هزار دﯾ 1ر 6ﯿا` .د$وت
387
و $دا 12700و #&100 هروا د$ﯾ3ا م ﯚ ز ,ت م
)وراو ) رز& هو ێ دۆو.$
ﯿ ) هور Sم .ه.ﯾ 1ر $ﯾ ) 4 6ﯾ#$ﯾ ن ﯿ>ر
دﯾ رﯾ$#دا `وڵ د ) واوO $ﯿز د4ا رد 3ن ،ﯚ .0رﯚ رو6،م
6ا ﯿ=ادﯾ و6 .م ) واوO $ﯿ QرﯾO , Gﯿز د4ا ) ر
و6 .و رد 7ﯾ +و،ﯿ 9و ڕ "$ڕ و6 .و ﯾ Sو100000رد 7ﯾ +و
رد,O $و 4Zم 2زا&وس ،و #jا> 035،ون 6 .ش ز$
.ژ$ﯾ و.
د> $ر ه 73 2د$ﯾ3ا هﯚ &ش ﯿ1ﯿ(Yدواﯾ د $ڵ ڕ د$وت
د 3ر 46دا،ه 6و .0ﯾ ,7ﯚد +0 "$د$و $ر ر ڕادوو
! ا7ﯿ 1bد$ن(م 6 6ﯾ 1ﯿوﯚ"و &ش ﯿ 1م ر$و $و :ه35
ﯚ ﯾ ه >و #jا `ﯾ ن 6ﯿ#رﯾ،dڕ رزا د.م وڕ $روو
و.
36ورد $ورد $واد 3ر" و dZد$ﯾوێ ت [ڕ ,ت...و 1971 رﯾ
ه $ن و ﯾخ د 43ان دوو 2ﯾ ن دﯾ ر ه . 1و #$هﯚ
.ژ$ﯾ 0و$ر و .ر6ژ ﯾ د$اﯾ )ﯿ دد 14 $ﯿ 11ﯚ
دﯾ رﯾ,د 6ر و" 5ﯾ ن رو # 6ر و ڕﯾ$د و ا >ر
p) 1970ﯿ 1او ڕ$زا 2 #ﯾ ن ﯚ ه ر و$دوا ا.م ه ردا د$وت ﯾ
و$ﯾ دﯾ ر و# )$ا 73 2 .د$و ﯚ > رد 2ﯾ رێ 6و ﯚ
Z،ڕ $ن ﯚ و" 5رو ﯾ :رو و `ﯿ Yو 1ر د&$ز3و،$
و ﯾ 1رد $ﯿ ن 035د $ت ،د$و ڕا&ﯾ &6 #ر 6ر6ژ
.زۆراﯾ Zڕ$ب 6 11و `وڵ ت .و )15ﯿ ر د $رد
ر1ڕ $ر6ژ 1965 ڕ$ت د،و& :ر 6ژ واو د3$
$ردراو$و ` >و ز$ور ﯿ#ااو S .$د$وت )15ﯿ ر د ر6ژ 1957
ر$ت رو .داد$ﯿ 6م )15ﯿ ر` $وڵ د ,"،ر 4ن
&6ر" & ) 5ڕﯾز& #ا داون $رو زۆراﯾﯿ ن هو .ر ن
) 4دوژ 1ﯾ ﯾ ،دواﯾ ڕووداو ژو6ﯿ 1959ر ه#او و ,uزۆر
,Oو Zﯿ ن ,Oو رد $ن 3د$زا dZ .ﯚ 7د$د رد $
رﯿ و 6ان و" # 5او , 035ت،م ه uڕا 3ررد $
7ﯾ +ر ه#ا رد,O $و 6 4Zاق داﯿ35و ون م ) 1
6ﯿا` ,ﯿ ن و$رد&$ت .د$وت ` 6ﯿ $#واو 6 6اﯿ،Yو ` 36زﯾ
د$رد ڕا3و ﯚ 6م 50000رد 7ﯾ +وت " ر$رد> 3[ . :رم 2و$
6م ,وت و$د$ران.
388
) 36ﯾ #$و 6و ﯚ ڕاد$ﯾ ڕووڕوو وو#" $ارا ر$و ﯚﯿ ه.ڕاﯚو.$
73 2زاهﯿ و ر" و هروا )7زا 43و دۆ 3ﯾ را >ر(د ،7 6$م
داﯿ 135ﯚ و ﯾ> &6ر) Sﯿ ر $#د د$ﯾ.ت):ﯚ ﯚد 3ر د $ڵ
ڕ ن دو&6،$ر)ﯾ ﯚ رو-ﯾ o1) pل ڕد(.Yو ر oهو
ﯾ ر$7وا _رو Sد$و#ا و dZﯿﯿ وا` & 6 73 2 9دار
و> 3[ . 2 .ر )ﯿ 13 aوﯾ ن داڕ .ﯾ = :ﯾ ) X,و "#
2ﯚ ردا د` 1"$را& ﯾ و ،زو ﯿ #ا دد` $ﯿ1و` $ت دو ،
ﯚ3وڵ د`$ﯿ1وو ،$م )ﯿaدا ,ژ $ن ﯚ ﯚﯾ ن ژران م 73 2و د3ﯚر 4Oود
4Zن د$ر"ون وڕ$ز& رﯾ ن وu) .وا 6و )ﯿ aﯚ 73 2 13
زدراو هردوو2ﯾ ن ڕ$وات د$ﯾ ن &ت G545 :ﯚ ه 5ﯚ ﯾ
) Xو6 73 2 ،$وا د$ﯾ وﯾ ,ژن ﯚ > ر د )وﯾ3وﯾ ﯾﯿ
و$ﯾ 6اق و رن(2م ش و هوا 43 ﯾ &ڵ &ﯚڕﯾ1و $دور 4د#$و
ﯿ= 6ﯚر& " ) dZو Oﯿز د4ا رد 3ن ﯿ ﯾ زۆر
رزد$ﯚو.$
36 73 2داو$د ز ) $#رو $دﯾ ,ر6و6ﯿ 34زا او ا7ﯿ 1b
11ر )1970دا ازﯾ رزدﯚو .$هﯚ د$ﯾوﯾ ه وهز6 ) $اق
رد 3ن 15,و،$و 1را رد وڕا 7ر $#ﯾ 6ﯿab1ب و 6ڕش
و$ر&ﯿ6 .Yم داواﯾ دور و ,"،د$وت ڕﯾ$ر ﯾ ر $ڕا 7ر #ﯾ 6ﯿab1ب
و .ه $6د$و و6 #$وﯚ رد $ن [دراون هﯿ tد$ﯿ ن #ا
و . dZ S .وا >ر 5ور)7ر و$ﯾ( زوور و #ار
د 4وﯿ 3ن و رد $ن &ڵ dZو و د$وO،$ﯿز د4ا رد 3ن
ر$ت م 0ر$ﯾ و S$وت` 6:ﯿ $#واو dZڕا3ﯿ#ا ازﯾ ر #ار
ر$7وا . S
1972 ﯚ هر دوو $7 2دان و 7ﯾو و 73 2 :د3$ر ﯚ Zل دو:
&#ا 1ور &ڵ دوژ 6 1اق،ﯾ 6ﯿان ﯚ ردو ،و هروا ه " 1و "ﯚڵ
رد$وام >و ،ڕ .ه ت و "ﯚ 6زادا ر&ا دووت و" ژ -GOﯚ
>و6 .و 1971ﯚ و$ر& 1ﯾ ر د3$و داوﯾ 6 1ﯾ> ,و6م داواﯾ ر
1972دوو) ت دو 73 2 .دواﯾ 6و) $ﯿ aو دﯿ ن ﯚ داڕ=را،و3ﯿ
ﯚ Oق د$دا را >ر )15ﯿ ر& $ور$ﯾ Yدوژ 6 1اق دژد$و $ﯿ 5ن
#ات ،م 6م ر, 6 $ا ) ﯾ ت و 43ﯾو 6وڕا ,و( و
ر& د$د.
) ش 6ﯿ4زا )ﯾ 4دۆ 3ﯾ 6اق و وڕ$و 6ورﯾ6 73 2 ،fم ﯾ ر د$ر$
رد S $و دوا Zوداڵ و و$د $ه( ) . 1ڕ,,و 1رد $ن و 6اق
ڕﯾ1ﯿ>35و و 6ﯿ4زا )ﯾ6 4ﯿاق و ﯾﯿ ﯚvﯿت #زڕ و 6 ،ﯿ ,رﯾ ﯚ
ز$#د ,"،رد $ن 6ازێ 1ڕ $ون د 3$وان د$ا د$و6 اق 2وازن.
389
6 1972 .ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,ه ر6م ﯾ ر6 $ﯿان را >رﯾY
,ر ڕوو ز$#و وڕ$و و" داﯚ ,ت 635) .ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,
هﯚ ر,ر Oز 6م 0ر$ﯾ واو ر ﯚ .رد رﯿ و
6ان)هردوو ه و)ﯾ 4و ون(هﯾ> داﯚ رد6 $اق 6ﯿ3-ﯿ دو.
36ڕاﯿ#3ا وو)زا (Yر د$د) :د3$ر د$و رۆ د$و د$ر)$ﯾ
(ﯚڕ.ا رد و ره ت(.
-1ژو6ﯿ61972 Yاق " 2و $و هر ﯚﯾ ڕا&ﯾ )،#ﯾ وﯾ(و ﯚر $
ر" وﯾ 6ور Zزﯾ Gد $وا&ﯾ6 .م د $و 0و #ﯿ.را
ردا ز$#دا :رد $ن ﯚ7ﯿ ن د$د و )رد(رو )و Zڕ($
.ردرێ6 .م 0ر$ﯾ هﯚ ر ) 3ﯚ Oول و ` aدان , د dZد3$
6ﯾ ,دا ,"،هرو6 $م ,Oو ت و ) uڕ=ﯾ 4ێ ,4ﯿ 46 1ﯚ " و $
و .ڕ31و(.$
73 2هر6و وﯾ,+ﯾﯿ )ﯾ& #$ڵ 6ﯿ+.1ﯿ 3ن ﯿ 5دا و ڕاﯿ&3ڵ
6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ- ,ش ﯿ 5دا 46 ):ازﯾ ر د3$ر 6ﯾ ,ﯾ ن وﯾ .Y
6ﯿا 4ن 43و&6 .ر واد 6 $ﯾ ,اﯾ6 46 ،و0ﯚر $ن Zل د$د(.
.و S#د $داﯿﯿ ه ﯿ 5ن #ا 6و ڕ 6م & 6دارو6 $ﯾ 2
ﯾ.و 6ﯾ- ,ش و$و &،ڵ 0ﯿ وو $رد 3ن هﯚ ررﯾ
رواو و6 ﯿاق وهروا ررد6 $ان ورﯿ د$ﯾ>و ﯾ دژ و .هرو$
دواﯾ دا دﯾ ر دا ﯿ 6ﯾ- ,ش هرواو:$
6ان و 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,هﯿادارون م و$ز " Zر$راو 6اق
و $ﯚ،هﯚ دوور) $رزﯾ دا )ﯿ $د 3رﯾ( رد $ن د 3$وان 2واز
د $رهم و$ر&ن6 .ان و 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,ﯾ وێ 6م .ژ$
0ﯚر " Sر $ر,ێ.
390
. $ڕا> 3[ 3ر را >ر 2واز dZو2دا ڕوو و 6ﯿا6ﯿf
50000دو2ر 6ﯾ ,ﯾ و واو و$رد&$ت.
6 15ﯚ3ﯚر) رزا( ﯾ#ا و$رۆ و & 6دارﯾ واد$د $داﯿﯿ ﯿ 1ر
د $از" ﯚ دژ ) ﯾ& 6ﯿاق د $هﯿ, 35& ,ن ...ﯿ16 1
6ﯚ3ﯚر ﯾ ﯚڕۆژداواﯾ ڕ Zڕ$ب و6ﯿا6ﯿ fد $ژ$ڕاڵ رزا و$م $#و6 $و
6م ه .وO $ت زا)...ﯾ dﯚ"ا،زو1و $وﯾ رد،و$ر&او 7 $ر
)2ڕ(360 $
73 2ه و ر دوژ & 1ور6 $اق،هر0ﯚر . $وهﯚ ر دام داو.
.ژو6ﯿ دوو `و#,ان #ان رزاﯿ ن وهز6 $اق رو و 1ر
ڕووﯾ#ا .و .دا Oﯿز د4ا رد 3ن ر$ت 6ﯚ دا ﯚﯾ ﯿ
ڕوو 6و ا7ﯿ) 0 1970 1bﯿ ﯚ &ﯾY ڕوو ودو $ﯿ
:$3) ,3
O 6ﯿز د4ا رد 3ن و زو1و $ڕز& رﯾ_از ,رد ﯚ Oزر
) 7 رد , .0د د 3رﯾﯿ ...د 3ر &ڕا و$ڕا
" ر$وس(ﯿﯿ...م ڕا3ﯾ ر" و )ﯿﯾ د$زا Yدور 4د 3ر ه.ﯾY
ه و$ﯿ +ه وش دژ دوو )و o 6 ($ر$و) pرﯾ.Y
> 3[ .ر dZو$ﯿه 1و $ﯚOﯿز د4ا رد 3ن رد د$وﯾ#ا ڕاﯿ3
Oزر ان 2ﯾ 6ﯿ4زا ڕ,,و 1970 1م 2و " $و)#اد15 $
ور 6ﯚ د3$ر 7و $رد و)3ود ﯾ[ ر"ﯾ 6اق
) #د$د .ر$ت دواﯾ 6ژ)$ﯿ,او$د$ﯾ.ت):را 3و $دوور وﯾS ،Y
د$ﯿ $6 Yه ه .وﯾ 3,ن م ڕا 3ﯾﯿ ه&1و ($و$ﯿه 1و $ڕ >رد
)36 5ور )ﯾ& #$ڵ 6ﯿان ،دوژ 6 1ﯿا`،ﯚ > ر د$د و 23وا
د$ژ ردن،و&ڵ )ﯿ S3ه .وهﯿ 1ن Oﯿز د4ات د$اﯾ ڕ رو ن
دا 6م ﯿاز $ر 1Xاﯾ ﯚ ﯾ )$#ه ت.
36ﯚر $رد $ن و `ور, ` dZ $نO.ﯿز د4ا رد 3ن
ﯚ ﯾ ا >ر )ر7 gڕ م ﯾ ددا 3داو .$م و $دا د&$ا) :ه و د#$ارا
&ﯾ,O .1و و 6ڕ) $6 (dZﯚ ) وان دوO(.$ﯿز د4ا رد 3ن
ﯿ# 5ا ﯿوڕا Oزو وﯾ dZ 1دژوارﯾ ه $#1و :ﯿ Zڕ$ب
د رد 3ن ،دوور ڕا& 1رد $ن ` =ون دا ن ور ڕ =دو) ،ﯿaن
داڕژ Yﯚ 73 2 13و 6وا دﯾ.5) ،,ﯿ ر6ژ ﯿ و &_ #ن و ،و$دوا 13
و ،د$رد رد7 $ﯾ ،+ﯚ > ردو ن و وا و )ور 6واﯾ ﯾ رد 3ن .
ﯾ داد 3و# او$دا و ه .وا 7 Z .0رﯾ Yدن و ) س او :زS
&ا7ﯿ 1bڕﯾ"$وون ،م `رو 3ر ڕﯾ$د دد $
391
8و) 14ﯾ#$ار &ڕاو$#& $ﯾ رد)ﯚ و" #اﯿ 135ﯚﯾ ن(وزو Gو3م وزور
و" رد 3ن )ڕ ڕا&ﯾ #راو دژ ,رد( اﯚو.$
م ﯿاز ,6 $ﯚ 6 ﯿ 3-ر ر 0ﯿ 6 11د$و6 .م 0ر$ﯾ د $و 0
ڕوێ دا ،رﯾ م هﯚﯾ هﯿ tم دوو2ﯾ ن ه O 35زر ڕوو ڕوو ون ﯾ#ا
ڕو)#,ادان ون O .ﯿ#,ا #jا د$اﯾ `و داﯾ 6م ﯾ +و
ڕﯾ$د &ا7ﯿ 1bو - 73 2وادار دوو ر$دو) $ﯾ#$
&ڵ دۆ 3د$ر $د$و،$رد $ن-ﯾ pد$اﯾ `وﯿ ن داﯾ ڕاﯿ, 6 3اﯾ ن
&ڵ )ﯚ)ر 3ن( ﯚ 6وان و 6ﯿاق ﯾ ﯾ` ،رس واو و) .ﯾ#$ﯾ
6وه ڕژ 6 4ژاو Z "$زۆر 0ران ر$ت ﯾ را د$ر# $و6 .م
)ﯾ#$ﯾﯿO،ﯿز د4ا رد 3ﯾﯿﯿ رﯾ 3ﯚ ،ﯾ 4وﯿ 3ن
و&و) دﯾ )" ,ر$ت و 6وات و 6ر$زو ,رد ه3ﯿ ن
ڕ$زا #و ه و د$رد د$د .،د6 :م 6 ,ﯿ O #زر ون 6م ه و د$ردﯾ ﯾ
ﯾﯿ Oﯿز د4ا رد 3ن &ڵ 6ﯿان و 6ﯾ ,و 6ﯿا6ﯿ fد$ر>ن6 .م )ﯾ$#ﯾﯿ
&و) ,ﯿ ﯿ ` 3رد-ش ر 73 2 &$دوورد.
[ڕﯾ1973 . 1ه " و ،رو #ا )ﯾ #$ﯿ+& +ﯚرﯚوdZ .$
ازﯾ ر ه و ر رد $ن و ،م ﯾ$#وﯾ 6وان ,Oو ت #ار ,ت .ﯿ
ڕووداو,،و "+ﯚ ﯾ ڕ$ﯿ pد 4وﯿ 3ن ﯚ) X0واﯾ( ش 1972
ڕا&ﯾ #را ﯿ,دو6 $م "ۆ و6 dZ :وا وارد د$م ود$ز& د$و دو م
هر0ﯚر6$ﯿ_3ﯿ#ار !" ,د$ره 1ون .ر 6وO $ﯿز د4ات .ﯿ135
dZﯚ ,ن ) X0واﯾ() دا& Yر 6م و :د $ه 1
ڕ$زا #ﯚ دﯾ رﯾ,د ر$7وا j0ا7ﯿ ﯾ و" د 3ر1،ور 6ﯿ_3ﯿ رود$
Oﯿزب ود$وت،د#.$ا 6زاد و $ﯿ و .م ﯿ$دا Oﯿز دﯾ4ا رد 3ن
ه و ڕۆژێ ﯾ ه .وهﯿ 1زۆر ,Oو ت #,ا ه .ﯾ `و و 0و$ر
و" و :رو و$`6و _ن و `ﯿ $#& Yﯿ ن زۆر" ) + $ﯚل د$دن.
392
دام ﯚ ﯚڕا& .و هﯚ ر زۆرهو :و Oﯿزب ،ﯿزا ه 3 " 35
`ﯾ#ور ﯚ 5 1) 43ﯿ>و،وڕ رد 3ن واو ﯚ 6م ﯿ>,
و$و ﯿ> 1963و$د .1دام ﯚ ﯚڕا& هﯚ ر &ﯾ3.1ﯾ 5هو> 3[ :ر
ڕادوو & 6دار د $ه 1و 6ﯿان Oزر#, O $ا 6ﯿاق و `رارداد
)ﯾ 6#Z 4د 6وڕ .ﯾ و Zڕ $ن `وڵ ,ت 6،ﯿان Oزر $د $رد $ن
ه.ێ 6وان ر , $ت،م داوا م ر$و9 $د رزا ﯚ ڕ " .ر$
45ﯿ -G5ه2و$او ﯚ #jا وات & ,uﯚ fا .ر 6ﯾ ﯚ
73 2و و د$و#ا )ﯾ #$ڕا3و ﯚ ﯾ و Zڕ& $ڵ
رد &،و ه ، 5,و و ر 6م #jا " ر$ﯾ & ﯿ 6 Yﯚ
ﯚ ﯾ ه 1ن ردان ز )$#رو) $ﯾ1 3ور #ات.
73 2دﯾ ن و $داو.$# .$ﯿ 6 ,ژ,) $او )ﯾ #$ان 2ﯾ ن
ﯿ 5ن د$دات :دۆ3ﯚر 4Oود 4Zن و ه و را دوا ,5زو1و $
ردا"وو، $م & 6ﯾ6 Y35م ر& $ور$ﯾ Yه_ ﯿ
73 2و 73 2 .$و Oﯿز د4ا رد 3ن0 ،ﯿ ,ن )X0
واﯾ( )15ﯿ ر $ز$ﯾ ن ﯚ 4uﯚهڕان ) د&ردا ر7 1ﯿ#ڕاڵ
د$وت دا6 .م ﯚ هڕا ﯚ و" رد5ﯿ15) Yﯿ ر او ) ڕﯾز& د$وا#ا
زۆراﯾ 0و$ر ردو د&$و6 .$م #ن و دو$ﯾ )،ڕﯾز& رو،
ﯾ $#& 3ن و و" ردﯾ),، 5دv$ر( Oﯿ ب د$ه73 2 . 1
رو و)) ﯾ (3 3رد 3ن )15ﯿ رد.
دوو دﯾ,ش هو ﯿ 5د$دا 73 2داوا رﯾ "+ﯚن رز د $و36 :$
د 3ر 0ﯿ 0 ,) 6ﯿ او ($و6 اق )ﯾﯿ و"
ﯚ ( 5ﯿان دوو رد و Zڕ $وت و# 6 .ا ` S ،و
و"ﯾ &ڵ ﯾ و،p) 3 5 #$ﯿ و)اوﯾ( ` و و"ﯾ و .و$ن
د 3ر ,و د$و,ﯿ ن )+رز dZ ,م ر$و):&$رد $ن
د$وێ) 7وق( رو $د$وت O(.ﯿ#,ا ﯿو ﯚ"و دام Oﯿ15))Yﯿ ر وان &ڵ
د 3ر ﯾ 1زۆر(.$
6 .ﯚ3ﯚ dZﯿﯿ ﯚ رد$وام د & د 3ر ڕا&ﯾ ،#و م
&ڵ 600س 1را ڕا3و ﯚ و ﯿ nرزا،هروا Oﯿز د4ا
رد 3ن ،رﯾ ,دار س و ووﯾ= و 6 .ﯿ 5ﯾ , 6ا و ر36 6
dZﯾ ر& $ر&6 6ر )ﯾ O ﯿز د4ا رد 3ن وZ .2$ﯾ1
# Oا دام ﯿوڕا ﯚ ر$ت Oﯿز د4ا رد 3ن و ++رد
ﯾ Sﯿ Yو هز $زﯾ6 #ﯿab1ب Oﯿز د4ات دا 1ﯿ ن دا و $ڕ .ڕادﯾ
ڕا&ﯾ .#د$م و د$ز& 1 6ﯿ Oﯿز د4ا رد 3ن ،و ) ڕا Y3د$
ﯾ , #)ت، )رو$رد $وا ) (و و$و و b6 $وﯾ6 >3م
4وﯿ Y& 3و 6ﯿ#9ام دن،و وڕ $ﯚO # ,ﯿز 4وﯿ وڕووژاو د
393
و $ه وﯾ, Yﯚ و ه و ر ﯿان Oﯿز د4ا رد 3ن و )X0 واو
واﯾ( .5_> ) 43
73 2ﯚ ﯚ ڕ Oزر د$د .م و 6م ه ز> و م ڕ$دا )35ﯿا
6ﯿا ،ه #&#ا و36 5) .ور و 6ﯿ 4ن و 43ﯿ 3ز7 #ۆ ),5وو
و 6ﯿاﯿ ن ﯚ ر& 0داﯿ 135و 6 0 Oﯚ راﯿ ن دا زرا #و،و
)45ر& 0ﯚر Sڕاه 1و ڕ $ڕ 6ﯾ و X0ﯾ) 93رف(
ر$و) pرن.
ﯾ د 3ر 1974
دواﯾﯿO Yول و `2و ,ﯚ ن ﯚ ڕﯾ$د ووﯾ= ان Oﯿز د4ات و dZ
ر &ت ،ژاﯾﯿ ور $ر 1974و .ﯚ ﯾ هو$ﯿO Yوو رس6،ﯿ#رﯾd
رزا دام 43 -دا 3و ڕﯾ,,و ,1واو ر.ێ،رد $ن )ﯾ #$ﯚﯾ ن
&ڵ 6ان د.Y1)$
م ڕ رو ڕﯾ,,و Yدن ه و و 1958 .م 2و $د$وت Oول و
` 2د0 $ر ﯚ &ز1و $رد $رو د$ور$و) 35و د,) $دو ،و ڕادو$
را) و$دﯾ 1Xو .هر ﯚﯾ)وﯾ(د ) 5وت ﯾ رو ﯚ هردوو
2ﯾ ن 6ﯿ ,ررزدو .ر " 1974 $و$ڕوان د$ا ره وت د ` $
. 1872 ت `) 36 .ر ,ﯾ ر &ور$و 37O .ر 0و 6ﯿاق
رو داﯿ Yد$ا،و 6 73 2ر ﯚ د$زا هم ر $داوا ,ت و هروا
) , ,5ش ره و وێ .
ﯚ dZو رﯾ Sو ه و 4وﯿ 3و ) X0واﯾ(6م داواﯾ
6و رد 3ن د$ﯾوێ و0دﯾ 6ور ر ﯚ -و 6م 0ﯿ و& $ڵ 6ﯿ 4ن
و ` 6ﯿ 6 $#ور ر 1ﯾ ر داڕ=راو و #$و . .ژاﯾ ه43ﯿY
ﯚ $.و"ﯾ dZﯿ و )اوﯾ( )ر#)$ا 6ور داو ،وو رو ﯚ
و$د $ه 1ن ﯚ 6م 2 6ﯾ Oﯾ وژﯾ هو.
د$وت ه 35د$ﯾوﯾ )ﯿ ر6ژ ﯿ Z 1957 ل ,ت u " ،ڵ
د 3ر+ﯿ , Gت،و 6 =ﯿ#ار ,و)ﯾZ 3ڕ$ب وaر دv$ر
ورد(و$# $ر #jا دا .م 73 2د$ﯾ.ت6 :م =ﯾ ،د $و$# $ر
د$و ﯚد 3ر .هﯿ tم دوو 2ﯾ ن Oزر ) .ز ﯿوڕا ﯚ"و ﯚﯾ ن
ون 73 2 .ه 35د$ﯾوﯾ رو ) ﯾ 3 3و" د 3ر#, O ،ا ﯚ
) ﯾ 3 3رد 3ن .0د 3 $هو .دواﯾ ن Zﯿ4ت رﯾ xدا1،+ر 73 2
6ﯚڕو) ) :،هو و+ﯿ 4ﯿ دوو ر &ور $رد 0 Y 3و$رﯾ ن ر0م
ردن،و هردووﯿ ن &ﯾ3.1ﯾ Yو7 #$ره .و$ﯾ ردن(.رد $ن د$ﯾ ن ا
394
داوا,ن ) رز& رو زۆراﯾ 0و$ر وا،م داوا ر رو و
) ﯾ 3 3رد 3ن & ن داواﯾ دور و.
ڕۆژ دواﯾ،ﯾ 11ر #j 1974ا ﯾ ﯚد و 3ر ڕا&ﯾ #و - 73 2دوو
Oوو و" #ا و و$ﯾدا 6م ` و `وڵ ,ت و ) X0واﯾ( .,+ڕS
و) ` ,و د 3ر هﯾ Z 3ﯿ$# 5دا و ه و` و دﯾ ,ڕادوو
ڕا&ﯾ #راو ر$7وا 3و،م دا ازﯾ رد $ڕرو،و) و #$وا`9
د$ت() Sد$ه 1و و$ش د&$ت5 .0 & .و ﯚ ﯾ 3ون :
-1رد 3ن ﯾ 6 :و دv$را ) ر6ژ 1957 د$وا#ا زۆراﯾ 0و$ر
رد ، $و 6ﯿ 3-ر 6م ا7ﯿ 1bﯾﯾ ڕﯾ,وت 11ر 1970و$و و"ﯾ
0ﯿ ﯚو" $ار" $و6 ﯿاق ﯚد 3ر Sو$رد&$ێ و و6 #$ﯿ#ار و ر
هو6)رﯿ (fد.$
-5و -6و" وا 6 #Oور و د 3ر "ار" $ﯿ 6 3ور وت داد .$د0
و Sد 0وت د.$
-13رﯚ ر وت ﯾ#6 Sا )ه=>دراو($وڕا ` ون 6ﯚ ) 1X,
ڕا ڕ$ر داد .$رﯚ رد $ر) ڕا ڕﯾ$ر هر ت وز#, $ا
ر ر و 2$ت .و Oدا وڕا ڕ$ر ه$#و3$و.$
)-17هز)( $ﯚﯿ dو ,ﯿ aو$ﯾ)واﯾ( و" 6ﯿ`aدار 6ﯿ#ارا &35
)ﯾ#$ار و$زاڕ $وت و ر د 3$ﯿ ن ` ",+ون و د3$ور $ڕ"$و
و6 ﯿاق د.Y$
-18و$ن )+و) ﯾ ن د$ز& و #$ژ Zو$زاڕ _$ن )ﯾ#$ار و ",+
ڕ6 11وان د.Y$
"-19و$د ر` و و ﯾ ر $ن ` = ،و#اروڕﯾ$دن )` ون
داروڕﯾ$دن( و" #>د 3ر دا رز 4ﯿز)) و)ﯿ S dدو($
6ﯿاق د$ﯿ.
+Z 6و 6م #j &ا 6ﯿ ز $د$دا د$ت هروا د $ﯚﯾ#اڕا،.
Sو$ر& ` 6 1م د $د$ا ه و 6ﯿ_3ﯿ ر $ن و" د 3ر د$
)وش ت S3 6 .و رد $ن و ﯚ7ﯿ ن د$د،و S3و د$و $ه ).p
73 2ه و ,3داﯚﯿ >3ﯚو6 $ﯿان و 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,و
واد $داو . .رس 6ﯾ ,ﯾ &ت)&6ر " $6و "ﯚ6 ,وه ن $#
&ڵ " 6ﯿاق و $ﯾ 3و 46 ،$ردﯾﯿ .Yد 3 6 ، $د$ﯾ Yو &ڵ ﯾ ن
) Sد Yوێ وuﯿ )(.Yن &)&6رواد 6 $ﯾ ,ﯾ ن اﯾ 46ڕﯾو ,1
دﯾ ,ن د&$ر&6 .ر واد 6 $ﯾ ,اﯾ 46ﯚر $د&$ﯿ د$وﯿ .Yو م
ر$7واﯿ د$ر&ﯿﯾ) Yﯾ#ا د$د( ۆڤ م 6د &$ت )uوا 6ز وﯿS
1943دﯾﯾ هﯚش هروا وﯾ,+و ر ﯚو .$ه 35و$ر& Yو Oو
395
د 3ر رد 3ن ﯿ ن 6م ﯾ &ﯾ>و هﯿ tم )35ﯿان وداﯚ را،
ﯾ و ه ﯾوێ >ﯿ Y1رد 3ن د 3ر .
ڕ .$ز $#و )ﯾ و ژ ر,ر =ﯿزا و 6ﯾ ,و 6ان و
6ﯿا6ﯿ fﯚ ﯾ ر ﯿ ن د $رد S .ﯚ دوو Oووﯾ واوو15) 73 2 ،ﯿ ر$
دوو) ت د ،رﯾ ,ڕۆژ 6وا 6ﯿ ز$د$دا " و $و رو Sو$ر&ن،و
ر 1و#,او$ﯾ ﯾو ر $ﯚ ﯚ &ﯾ .1ﯾ 6ﯿ3اﯿ= رد 3ن
هو &):رد 3ن ه .ﯿ ڕۆژه و$ڕا رر ,ﯿزا &ﯾ!1
&ڕاو6 6 .$ر زXﯿز $ڕۆژ 6واﯾ ﯾ 46 ،ڕ, 11ن چ ڕۆﯿ. ,ﯾ (.Yهروا
واد $دا )ﯿ.5ﯿ د $ت رد6 $ﯿان و رﯿ ﯚ ر ﯚﯾ 6ژاو11$و-$
6واد$ﯾ و و"$#و هرو $ڕ .$ﯚ د#$ارا 6ﯾ ,ﯾ-ش روون و،
ﯾ$#ا # 6ات15) .ﯿ ر 6م د3$رﯾ را>ر ﯾ ر 6ﯾO ,ﯿ ,ﯾ
د$د ز $م م Oد$و 6ان و 6ﯾ ,هﯿ tم .0هﯚ داﯿ,1د
` زا ﯚﯾ ن و داﯚ ن.
#, Oا 73 2و Oﯿز د4ا رد 3ن 7ڕ ﯾ رﯾ ن &ت ` و
د 3ر ڕ$ت ,ن6،ﯿ#ﯾ ,ه3ﯿ ن ),د 6ﯿ #ا& Yڵ 6وان ه وه .و .Y
س #6ا ) ﯾرز Oﯿزب،ﯾ :ه `Z GاوZ2 ،زﯾز #6ا ﯚ ﯿ 3و،#$
و Zزﯾز`Zاو#6،ا د37$ر ﯿ ،وﯾ7 Sر $#را ﯿزا م ﯾﯿﯿﯿ&،ڵ
دوژ [ 6 1ڕﯾ ﯿ6 3ﯿاق،وڕووڕووون &ڵ Oﯿز 4ﯿ،ه3ﯿ ن ر زار
وروﯾ ﯾ د$د6 .م &و) . Sد> $ر ڕادوو م ﯾ ن ر1 $
&ت7،ر رۆ رزا Oﯿزب د$ران6 .واﯿ- 73 2 ،pﯾ ن ه .و هﯿ 1
ز #د4اﯿ Sﯚ > رد6 .وﯾ ن هﯚ ۆڤ ڕ# 7ن و S 13ڕ>را رد
,Oوم د6 .م &و) و ه ,#1دﯾ2& X0) ,ﯾ(#jا ,ن ،د$ﯾ .ت6 :م
` و د 3ر 3ﯾ Yﯾ ﯾ 6وان " و$اڕﯾ ن د$د و هﯿاﯾ ن ) و و د$
و داﯚ .,رد )" $دﯾ,ش ` 6ﯿ$#ﯾ ن واو دام Oﯿ6 Yﯿ#
6ﯿ`aﯾ و$د $ه 1ا7ﯿbت ﯿﯿ .ﯿوڕا وان ` و د 3ر 7ر ,
ﯿزا و& .ور$ﯾ Yڕ زار ﯚ 73 2د$و $ڕ& $ورZ،$ﯾ#و و
6و :5X0
6و داوا د$د ) و ه &6ر رو و واو وت-ﯾ ،pو $#ن Oزر
ڕﯾ$د ` و د 3ر ﯿﯿ` .و ﯾ د 3ر 2ﯾ ن و،ه و S3
د $و د$رد6 .1و د$ﯾوێ هروا -G Oق 14ﯿ3و .$و و ر$ت `ر
ڕﯾ$د ` و 6ﯿ Oaت 6رز)دا,د ز$وﯾزار(رﯚ د$د.
ڕ ،1975-1974
396
6 .ورﯾ 73 2 1974 +ڕ .$زﯾ45)50000 ,ر& ڕاه1او،وﯿزﯾ,
.050000و$را هﯿز ر& هو S .ڕد) 3$ﯿ,د$و $رد $ن،ﯾ وان
هو 6ڕ 6ﯿاق ژﯾ#ا و ﯚوو .$هز $ﯚ ڕ 7ڕ د$ور$دﯾ$#
ون،م ڕ" و "ﯚ` رس .داون .را >رهز#j $ا د$ﯾ3ا
90000ر ز داﯚ ! و زر[ﯚش و7200ۆ ﯚ ﯾ#ان .1
36 73 2ا=ﯾ )دوو 2ﯾ( ز$ر&ت :ه ر6م ﯾ ر $وا و" و
زا ﯚ ه,وو در=اﯾ Sزا ﯚ #ﯾ_ ن د ,$ڕا.ێ .هرواهﯿارو 3ا
" و $و رو $ﯚ)_ دوورڕا ..ه و$ﯿ +و 3ا
6ﯾ ,ﯾ ن ﯿ 5ن #ات د$و $د 3$و$رو ڕاد &$ت .م ﯚ د$و$ه6 1م
6ﯚ)_ دووررد 6ﯿ_3ﯿ رداو.
6ڕ 6اق ا ﯿ Guو ا ﯾ ﯚ 3ﯿ ,ن و ڕاه 1ن و وز ﯿ# 5ا .ر$
) د & &$رۆدراو ه,وو دv$ر $ژ GOو" و$دb 6 73 2
& رۆﯾ ن ،# ,ﯾ ن ) 5ﯾ ن د )،ن b 6ﯾ Z +6ﯿ ت ر" p)$ون
وه ) ﯾﯿز Zﯿ 4دﯾو$`Zو ڕ$وا#ز و ڕاﯿو `دز $ﯾ ن &ت .د$وت 36ر,
&ور $رد 3ن دا زاڵ و د $ردا&و 1961م 2و $ڕادوو و:
6، .0ڕش )uوا ڕادوو 3 .) Sﯿ Sﯾ & رۆ 7
ر ﯿ 5ﯾ ) 5د$دﯾ3ا .ﯚرد $ن 6م د$وت 5 )،د$د6،
ﯾو 6ﯿ #و" ن و ﯚت رداﯿﯿ ه ه ر Sﯚ د1$و$و د11 $و.$
هز6 $ا` ﯚ .ﯿ ن ڕ$وا#ز ورار &" ﯚ ن ڕ .ه و"ﯚ
دار& $ﯾ .1رد $ن و ،و و#ا )$#ڕ و 6ان د، ,$هڕ$# $د.
6ان هﯿادار و ڕ رد 3ن ڕ .$و$و 1963 ڕوو dZواو ،
م را >رهﯚ ﯚ هڵ و ر S0دا دﯾ3و $د$اﯾ , 6ا هز $
رد داﯚ ,داﯾ 6 .ان ﯿ رد6 $ا ﯚ 6ﯿ ,ر هز45) $ر&
د $رد ,و هز $زﯾ f0 5و ر& )45ر& ن ﯚ و" رێ د$د6 .و هروا
ﯚ)_ و و م و75)#$و 130ﯿ+ﯿ (34و ﯚ)_ دوور 175) $.6ﯿ+ﯿ(34
و 6ﯿان دا>3و ﯾ د$ﯾ3ا `دزێ _ ژ ،& 6 ﯾ ر رد $ن رد.
ڕ ر& زﯾ7 #ۆ-ش ه و 6 -ﯾ ,ﯾ اﯿ ن ﯾ7 Sو ﯿ!-
23ز6 $ﯿ_3ﯿ ر6ڕ 6ﯿاق و ردو.$
ﯿ>ﯿ6-1:1ﯿان `ت رد رد 3ڕۆژه 2ﯚ 6رﯾ ,ر رزا ردو - ،$د
ڕ$زا 6،وﯾ ر ﯿ رزا د$دم ر 0و ).5ﯿ رد ڕۆژهت
397
,ت دا و )ﯿ aر &ت،ه رد $ڕ.ﯿﯾ pد&$ﯿان و+ﯿ 4وا
د$او ،$ور 3ﯿ Qه6 و 3و$ر&و6، ،ورد 0 $ﯚ ﯾ ر :
ڕ$ﯿ #ﯚ د $رد dZ 0 ،و& 6،و 4-دڕ$زا ،رد ) Sژدان و.
رد 0$ن ﯾ - : 3د 6ﯿ O Yاو "ﯿ4O6 ،uد& ﯿ 49وا
د3$ﯿ... وه).#3و$ر& رد(
ﯾ ر ﯿ 6وه &ﯚڕا &+ﯚرو $ڕ رﯿ,رو6 :ان ﯾ$#ا ,5
رد $ن ).5ﯿ ,ت$ .ڕا7 3ﯚرﯾ هز $رد واو و" دﯾ 1ن
) 5ﯾ ن د$د .دﯾ #رو،د3ﯚرﯾ Sز ت )#1و` ڕز& ر #1ان(و ،ڕوو ڕوو
و ﯚ &ڵ ﯾ7 Sر $#را ﯿ و ڕ& _ن ر& د$د 6وه
ڕا)ﯚرت د $ت:
ڕ .ﯾ ﯚ )+ﯿ (د"$و و و ﯾ&-Yو)76 Sرا ) ﯾ رز ه وڕێ ون.
ۆ Svو ن ﯿ ،ژن رز،زو دا.ﯚ S ،د S ..$
ﯚ &46او $ر ه ﯿ #ڕۆ " #و د$ڕژا 46 ) :ﯿ " [ #ر $ه و =ﯚن
ن هو , ` .ه 4$#1ن ) و ،ﯚ رر $ و`دﯾ 4وڕ $ش
را >ر `دڕ6 . +& $ا` و ﯚ > ردو )ﯾ) 3ﯾ7 3ۆ ڕاو"
ز ﯾ م د7$ﯾ Yر، Sد$ا .ﯚ ڕوون ﯚو $رﯚر رد دواﯾ ) Xو.$
398
" #ت ژ دواﯾ 6م ڕﯾ,و 1هز6 $ان ﯚ ﯚ.و ,1ﯚﯾ ن ﯚ و
6ان &ڕاو،$و دار $هز , O 73 2 $ه [رد $و .$هز $
6اق & و دۆ" ﯚ ن د3$ﯿ ن ر$و)u5ون د،و )6 0 Oﯚ ران(ﯾ ن 3
ر $هڕ6 ،$ﯿاق ) ڕ,و& ,1ڵ 6ا دو 13رس ه 6و$
6ورﯾ & 6 fڕا&ﯾ #ه د$و$دا هز6 732 $و د$ر $ﯿ ن ﯚ $ﯚ
6ان ) , 5ن ﯾ ن ﯚﯾ ن هز6 $ﯿا` د3$و$# $ن.
73 2و Oﯿز د4وا رد6 3اق هﯚ 6م &ﯚڕا ,رﯾ و"ون23 .
رس ه 1ر 6م ﯾ ر $ڕ د15, $و $و ﯾ#ان ڵ ,ن& .و) S
ڕازﯾﯿ ن ﯾ ران &ت ت رد$وام ن .زﯾ100000 ,رد45) -ر& و 1ﯿ ن و
6ﯿ#ﯾ1 - ,ور )ڕﯾ1و $و )100000ر دﯾ ,,ن ) ) 35ﯾ ن ﯚ 6ان دو.
هزاران دﯾ ,ڕ ) O .$ر$ﯾ را >ر Oﯾ Sداو " $ﯿ ن
واد$ﯾ ن داو ﯚﯾ ن هز6 $ﯿا` د3$و$دا.
رج و ر6 0م ڕ $ا,ر6،$ﯿ ,ر`رس و6 .م ڕ " $و& 6ور ڕۆژا
ﯚ 6ﯿاق 2/5ﯿ+ﯿن دۆر وﯚ رد $ن 61/8م ) ر$ﯾو .هردوو 2ژ ر$ﯾ زۆرﯾ ن
7ﯿ &ﯿ ﯿ 5ن د$دا ،م 4ﯿ Yو ر 6ورد ) " ور( ` .0و.
ر 6ر 6رد 7ﯿ 6ڕ 6ﯿاق 7000ژراو 10000ﯾ#1ارو ،و7ﯿ
ردان ه 3 S#1و.
dZو د $ر ڕﯾ$د ﯾ ﯾ د 3ر و و$دﯾ 1Xرو دۆخ و)ش
وهوا ر$و)u5ون( رد 3ن و .ر $ڕ o)،و$زﯾ - 73 2ﯿ1
د$رد و 6 .0وان ) o1س دژ را او وێ دا و .ر #ان ,4ﯿY
ر 0ڕ،ه 3ردﯾ ن #6ا )وڕا ` ون د#.$ان هڵ و و
دا ن(ه=>ارد و ه `Z Gاو و$و ر)س 7ر 1ر ) 1X,وڕاﯾ ڕﯾ$ر د.
ه `Z Gاو #6ا )5و د37$ر ﯿ Oﯿز د4ا رد 3ن و،م ﯚ ﯾ
0 73 2 1973 دا >و .$رد ,دﯾ ,و ه 6 -دﯾ Yرف.0،
رﯚ ر دا.
399
ڕژﯾ Gدواﯾ ود ر .$ر و ﯚڕا& هز $رد ز ر # ) ,د$
ﯿ#ار ﯚردان د$ورا ,و 6و ﯚ ررد 3ن و.
و$دﯾ. 1X و,"،ڕ=ﯾ )Gر 6 ,#ﯾ (5در=اﯾ 1ور&ڵ 6ﯿان ورﯿ
م )35ﯿ $#1ر o1) $ﯿ+ﯚ 3و ) ن زﯾ .0 Sﯿ+ﯚ 3رز
ﯚو .$ڕژﯾ Gﯚ ڕﯾ$د 6م هو$ڵ #&500وان و )ورو &ڵ هرد
د،ژ ر6 $م &#ا &1500 1978ﯾ 2 .م 600000س وژ ر$ﯾ دﯾ,ش
ﯾ) 3ﯿ و ژن و #1اڵ )6ﯚدو& ن( &ﯚزراو6 .$م &#ا )ﯚ ( .ڕا3ﯿ#ا
رۆ"Z ,ڕ $ون د$ورو) 35ر& $ور $زدراون ` ،
ر$7وان .ن و زر[$ﯚ د$ﯾ 3ا د$وا#ا ) ﯚڕ($#ن .هرس ﯚ ب
و )ﯿ ﯚ د&$ڕاو - $و ر" و& 6 6 1ﯚ ژ-ﯾ ن ) -و 6ﯿ#9ام د$ا.
ز,4O$ێ 3, ,7و $ڕژﯾ Gم &ز&$ز 6 3 $و6 م
,ر ﯚﯾ ن وو 6ﯿ 1ﯿت وﯿ 3ش ودوور ت.
د3$ﯾ دﯾ ,ﯚ ور 6اق رد :دﯾاﯿ،ﯾﯿ،و 6 .+76زور 1
6و ون " 2وڕا ,و رزاﯿ ن داﯚ دو ،ﯾ ن ) را Sون
و $رد S $ﯚ 7 Zو دااو ﯚ 6اق &ڕاوو6)$م ﯚ ه 1975 20
و( زﯾ210000 ,رد ﯚ 6ﯿان ) ﯾ ن دو ﯿ 140000س و $ﯚ
دااو ﯚ 6اق &ڕاو.$
د$وت م $دا م ه ﯚ " ر$ر ) 0و$ر( 6و د$و$ر$ا 5ﯾ ن
رو ,و$ر&ت .ر & 6ر" و $رد،د$وت ﯾ +ﯿن
`ﯿ Yو رو و $#و _ن و زا ﯚو 1ر - داﯿ35ا $#>
و" ﯿ5ﯾ ن #او د$ردن و ڕاو ن و 1وان ه 0ﯿ و Zڕ $و
6ا` ,035 د6 .م ه .و $د$وت ه وﯾ 1965 1ڕاو6 ، 3$وﯾ pهﯚﯾ
ﯚ 6د&$او $د#$اران و ر&ا رد ودو $د !$و )ﯾ#$ار م
د$و, $ﯿ ن وڕووژا #ر$وڕ "ﯾ ,ه .وه.ن.
.0ﯚ رد $داﯿ35و رو و$د $ه , . 1ﯾ ،و1ﯾ
دژوار Xت ,"،ز 6ﯿ#ار د$اﯾ $ﯾ ه dووت داﯾ
) رز& ن زۆراﯾ داﯿ35ان Zڕ $ن ﯚاﯾ)ﯾ f90و ز$ور( ر $زۆراﯾ
داﯿ35ا ردان ),ﯿ ن د$ه 1و$وa :ر 30000داﯿ35و 50000 n،داﯿ،35
" uڵ 50000داﯿ ،35و ﯚز ر 80000داﯿ35و ) -رز& رو 0ﯿ او$
ه وﯾ35ا ر ) رز& +ﯿ 4ﯿو دﯾاﯿ ﯾ ن ) رز& ز X,)$و 2ح 6دﯾ.Y
ﯾ Sم ه .وا Oز ڕژﯾ ) Gر $د_3$ﯚ و Zڕ $و ﯿ= ردﯾ ن
ر$د و ه 1اﯾ, 6 ،ا او $رد ور ڕZ "$ڕ$ب داو.
&ز1و $ر&ان و ر زان و ) وا رد ﯚ د$ر$و $رد 3ن و &ز1و$
زا .3ز1 $ﯿ ت او +ﯿ 4ﯿ،و&ﯚڕا و & Sﯾ 1ن و و Zڕ $
400
ردا ﯿ ن ﯾ Sم ه .وا ,Oو ت و .ﯿ ن "#j ا ڕﯾ$د
6م )ﯿ Y& aو Y3و ,6و 0زر$و 6ﯿ#9ا ر$7وان ,و$رد&$ت.
د3ﯚر رو& ،ڕاو $ﯚ ﯾ 3ﯿ و$زﯾ و رد $ن & د $ﯾ و ﯚ
و$زاڕ $د$ر$و $ڕا)ﯚرت د .وێ 6وﯾ ن &ت 46) :ه و + 500000000 Sﯿن )ﯚ#
&ڵ 6ﯿاق `رارداد د3$ﯿ-Yهﯿ tد$و6 ,3 Sوه ﯚ هﯚ ﯾﯿ & ,u
و`ر ت (.و$زاڕ $د$ر$و $د$و دﯾ ,د4ا ڕۆژ 6وا هرم 0ر$ﯾ ن
و# اﯾو .$چ د$و Sﯚ م .ژ$دا د$ر&ﯿ د$د).ﯾ :دﯾ4ا ﯿ$هS1
زﯾ$#ﯿﯿ 6ور و " وا و ﯚ 6ﯚڕو) &ﯾ& .1ﯿ ۆڤ .و$ر&ﯿ(
ه >ڕژﯾ Gﯚ داﯿ Yد د$ر0$ﯾ 6ﯾ 6 5ور و 4ود Y3و 2وازد
6م ﯿ زو Gو 3م و رت )،ر$ﯾ زۆر و" رف دو .و$دﯾ 1X
ر &,5) $#وو زﯾ 90 ,ﯿ+ﯿن دۆر ﯚ 6و ورا ز 30000 $#ڵ
رج د ،د$وت 336ﯿ+ﯿن دﯾ 1رﯾ 5ﯚ )ر#)$ا و"و ،و$دﯾXﯿ&5) 1ر و
دور,3د ڕ` .ﯿ $و _ ` ،ن و ﯚ_ ن ر ن د1974 .و
1975ژ ر _ ` $ن "ار` ت ز$#و ،و ر $هو6)رﯿ(fو ڕ$وا#ز و
+ﯿ 4ﯿ و 2ح 6دﯾ#" Yﯾ Yﯚ_ زدران و ,1د $رﯾ) 3رﯾ ن )#را .
ڕا3ﯿ#ا $دوو$م د$ﯾ 1970د$و6 اق ،ر` را 0و$ر رد 3ن
ز $#هر ,1دﯾ ,وت هزﯾ1د
6و 1975دام Oﯿ Yﯚ رز وو+) $و) ﯾ ﯚ رﯚ ر6اق> ،رد
ﯾ> .0و$را رد د$ر$و6 $اق )5ﯿ رد،و زﯾ10000 ,س ﯚ 6اق
و$ن )+و) ﯾ وڕا ` و#ا ن وڕﯾ$ر ...و" &ڕاو -1 .$ژاﯾ 1980
د 3ر و$زاڕ$ت رزد$و ،$ﯚر $ر)6ﯿ_3ﯿ#ارو) ﯾ ز$#دن ،ژو6ﯿ Yﯚ
6و$ﯿ Yڕ$ت دواﯾ 6ﯿ 1958 ab1د#.$ا +0ﯿ وﯾ 6ﯿاق ر) ا. ،
[> 3ر دا#.ا)وڕا ` ون دار(دv$ر د 3ر 6م و ،و6م $#د3$ورا
` و د 3ر ڕﯾ"$و :ه و ) واو $ن ورد د Y"3$ان .ه و د$ﯾ زا
دژاﯾ &ڵ هر0ﯚر $ﯿ ,ڕژﯾ& # Gل 3م ڕوو ڕوو و$ﯾ 6 .
,3ڕ$وا و ڵ و و$رۆ2 .0 ،واز او ﯚ ڕز& رون س.
ر" و $ن:
401
#ر ،ژ رة،57 1 (،78-،1976ورﯾ1 D3l problema curdo negli svilppi
و$ر ﯿ Y3 f، j،1978ﯾ ،Qرد 6ﯿاق،دﯾ 7 $#ۆڤ-د $#
6ﯿاق Z،ﯿ 0ﯿ 1ﯾ n6)#ل(دژ رد $ن)ﯿر0(1993واد6،ﯿاق و
رد،ﯾ dﯚ"ا6)،ﯿاق ﯚ #وت(7 6ﯾ0 bوان 137،ژو6ﯿ 1971و) ﯿ ول7-،ﯿf
و&ز dZ-$ورد $ن(7 6ﯾ0 bوان 21 ،ژو6ﯿ 6،1973ﯿ -3دﯾ ﯾ6 ،Xﯿab1ب
رد 3ن& . :ﯾ6 !1ﯿ -3دﯾ ﯾ Xرد 3ن)ﯿﯾر،ژاﯾ ،1977رﯿ Yرت
و 3 6و، $رد $ن)#1نZ(1975،ﯿ4ت ` ) ،+رد 3ن 6ﯿاق( ﯿ ن , ،
د$وت.
¯واو :$دﯾﯾ #رو)،ﯾ ر رد6 $ﯿاق&) (1975-1974،ﯾ>ﯿ dڕووداو S
ودن ڕ,و و ،ر$ت ر) ﯾ =ردراو)#1و` ﯾ ر #1اإن(
رد6 3ﯿاق(
) ن؛
402
-12ڕﯾ,وت 28د> $ر j 73 2 1976رﯾ ،Qرد )2ڕ.1 $
-13ڕ,وت 25ا >ر 1976رق 6ﯿاق )2ڕ.89 $
-14 6زﯾز jرﯾ Qرد 6ﯿاق)2،ڕ.92 $
-15وا3.1ن )ﯚ 13،د> $ر ﯾ4ز4،ژو6ﯿ .1970
،102 رد)2،ڕ$ jرﯾ ،Q ` ،1971
6-16م Z ،,ﯿ$ﯾ ورﯾ رو>Zﯿj -#رﯾ ،Qرد6ﯿاق)2،ڕ $
-17ﯚ"ا6)،ﯿاق ﯚ #وت( 7 6ﯾ b ،107 ،106
-18ه وا$#ر 0وان 13،ژو6ﯿ .1971
6ﯿاق6 2،ﯚ3ﯚر j ` ،1971رﯾ ،Qرد 6ﯿاق )2ڕ.108 $
-19د7،#& .$ﯚرﯾ j ` ،1976رﯾ Qرد 6ﯿاق)2 ،ڕ.140 $
6-20رون X3م S ،ﯿ )) 1ﯾ ) Sﯾ( د) $ﯿﯾر6 4،ﯚ3ﯚر
،60 6ﯿاق)2،ڕ$ رد jرﯾ ،Q ` 1976
-21ڕﯾ,وت > 3[ 13ر j 73 2 1976رﯾ ،Qرد 6ﯿاق)2،ڕ$
-22ڕا)ﯚر 4ﯿﯿن)) ﯾ ) Sﯾ( )ڕ1 ران)19 .141
ژاﯾ ` ،1976د)#& .$ﯿﯾر( 7 23ﯚرﯾ 6 ،1976م وﯿ 1وا+
-23ا#bﯾ6)15-14،وت `(1972 ) و رد 3ن 6ﯿاق(ﯾ pه و.$
-24 اور$ا9ﯿ610،ﯚ ، 1972 3وjرﯾ ،Qرد)2،ڕ.134 $
j `-25رﯾ ،Q jرﯾ ،Qرد2،ڕ.116 $
,`-26د دووهم $ 73 2ڕا3 رد)2ڕ120 $
ژو6ﯿ .1972وا 1ﯿ 1ﯾ dﯚ"ا ،و) ﯿ ول ،dZ،ورد $ن( 7 6ﯾ b
`-27ﯾd 0وان 21،ژو6ﯿ .1973
-28دام Oﯿ$# Yق ام ﯚ"ا،زو1و $وﯾ ر$د)2،ڕ.286 $
#j) `$#ا )2 (1977ڕ6،+&+ `،21 $ﯿاق 1958م 2و)2،$ڕ$
،66ر$ت داوا Oﯿز د4ا رد 3ن ر,O $و ت 7ﯿ#را "،و,>ن
-29وا)،+رد 3ن 6ﯿاق( jرﯾ 5،Qرد)2،ڕ.148 $
7-30روق +&+و6 +&+ﯿاق م 2و)2،$ڕ$ )2ڕ.158 $
،168هروا واﯿ Yﯾ dﯚ"ا ،زو1و $وﯾ رد)2،ڕ -295 $و.7
X3-31م S )،ﯿ )) 1ﯾ) Sﯿﯿ( و د)2 ( $ڕ ` ،68$
jرﯾ 5،Qرد)2،ڕ،159 $ﯚ"ا،زو1و $وﯾ رد)2،ڕ-292-291 $
.-185-184 6ﯿاق()2ڕ $ وا)+رد 3ن
-32ڕﯾ,وت > 3[ 13ر j 73 2رﯾ 5،Qرد)2،ڕ.159 $
-33ﯿﯾر ﯾ4ز 6،ورﯾj `$ ،fرﯾ 5،Qرد)2،ڕ -34 ،161 $ڕﯾ,وت 19
.155 )2ڕ$ رد jرﯾ ،Q رزا Z1974ﯾ#و¯ ژو6ﯿ
-35د وﯾ #رو)ﯾ ر ﯿ) ,زﯾ ,5رد $ن 6ﯿاق()1975-1974ڕا)ﯚر ﯿ ،1
.33 )2ڕ$ 6ﯿاق( #1اإ ﯾ ر #1و` رداراو ڕﯾ,وت=،
-36رف رد S $ه و ر و ) ،ن ﯾ Sﯿ 3ﯾ ر ﯚ و .
403
-37رو )،ﯾ ر ﯿ )ز, ﯚو.$ ﯚ 1993ه b 35
رد $ن( )2ر41 $
) ژ ،16
،1988 -1975
دوور$و 2واز.
و$د$رو 732 1و ڕ6، $ﯿ#رﯾ dو 9ود6 ،ﯚ ,ت و رر $
زو1و $رد 6ا` و 6ﯚز و ) 5دO .ﯿز د4ا-ش ڕ$وات
رﯾ ه $و .ﯾ ﯿ Yس ه .و م ﯚ ﯾ 20ل ، دوژ 1ﯚ
رزا و20 .ڵ دواﯾ ڕ,,و6 1970 1ﯿ ز $و$ر&>و ﯚ Oﯿز
د4ات .ڕﯾ3و،$م و 1ر Oﯿزب ﯚ وت ردراو 6 ،ﯚ ﯚ دا
0ﯚر $دوور او$ﯾ .5) 3ﯿ ,ﯚ ن دژ 73 2و6 .و وت ﯚ
د 54ڕۆﯾ ،و وێ د$و ورﯾﯿ 6و )36 5ورد رر $دژ Z
1Zرد$وام ت.
-1ژو6ﯿ 1975و ژ ر$ﯾ ه و را دا ﯚﯾ ﯿ ن د 54ود$و $
) 1 X,ر$ﯾ 35ﯿ 4رد 3ڕاد&$ﯾ .#ﯾﯿ 35ﯿ 4رد 3ن
)رد$ردا ه S 5,و ﯚ دوو &وپ :ﯚ & ،و) 1Xرﯿ1 -ﯿ 1و
ڕ>ر ﯚﯿ$وان 6 73ﯿ ،Yوزو1و $ﯿ ﯿ 3رد 3ن ڕ>ر Z
,Zر .0 ،و$ر ,دو Sو 1964م 2و& $ڵ 6 ﯿ ,ر
6 .#م دا ﯚﯾ رﯾ ه $ن و ه 3ﯚڕ ﯚ) )[ﯚر دو ،وڕ$و
ڕ>ر Zﯿ$ﯾ و رژوا 7ﯿداڵ و ازﯾ ر ﯚد3$ودا و(د&$ڕا$#و$و .د$ه 1و،$
و د3$ر ﯾﯿ 35ﯿ 4رد 43 3ﯚد 3ر ﯚ رد $ن و د4ا
ﯚ 6ﯿاق ڕاد&$ﯾ ،#و هز,5) $وو از "پ داوا د$د )ڕوو ڕژﯾ4
دﯾ 3,وڕو ﯾ_1ﯚر( #ار ,ن.
ﯾﯿ 35ﯿ 4رد 3ن Z 1976ﯿ ﯚ د,) $د,Z Z .ر ,-وم
و $زور) + $ڕ د(و )ﯾ & ) ,ﯾ،5و&ڵ ه و .+ا ﯚ
"ﯿ 5,ن,Z .ر و ه vور ،د$ر$و $ادۆ ،ﯿ ن د$د O ،ﯿ#,ا
وﯿ$وان 73و" +ﯿ 4ﯿ و.
404
م و$ﯾدا ,ﯚرا )5و Oﯿز د4ا رد- 3ش ورد$ورد $و ز $$روO
ﯚڕش و $ﯚ د$ه 1و6 .$و 6 1976ﯿ#رﯾ dو 9ود رزا &ڵ ) 4 -د
4Oد #Zو 4Oن( 1974 -1970ﯿ 1و$زﯾا و" ورو،و ه,#1
دﯾ,ش6 ،ڕو) رداﯿ ن د و)Oﯿز د4ا رد 3ن`-ﯿ د $و`$ت(ﯾ ن و$ڕ._
- .ﯾ ﯿ Z Yﯿ ﯚ ڕﯾ$دوO .ﯿزب 6ﯿ3 6م Oﯿز )-35
6ز و 6 ,ﯾ ,و 6ﯿان هو ر ﯾ 7ڕ ") ه=>اردو.
,ﯚ ﯿ ن &ڵ .ژ$ﯾ 6اﯿ رﯾ #ا داد# )$ن واو ر Sو.
6ﯿ#رﯾ6 dان و,) ،ﯿ &O 35ﯿزب و( 6ﯚڕو) و ،و 9ود ه دواﯾ
و 7$و 1979 5ﯚ 6ان &ڕاو.$
ﯿ $ﯿ& Yوپ ﯚ ﯾ#ان ه ت &و) ژ ڕ>ر دو3ﯚر 4Oود 4Zن و ،ردS $
د37$ر ڕﯾ$ر Oﯿز د4ات و ،ه6 S#1وﯾ ن 73 2 .0رزا د$زا.
دو3ﯚر 4Oود 4Zن .ر ا& 1975ڵ 6ش ڵ د$ژاﯾ دو.
ﯚ ﯿ 3ر $ﯾ)Oﯿز د4وا رد 3ن(6و 6و$ﯿ Yدا ﯚﯾ زﯾ ,ﯚ ﯾ
43 1976 ﯾ د#5)$ا رد $د$ر $او ڕ>& 1 $و-د3ﯚر
4Oود 4Zن ﯚ م `ور $وان زا.
# 6ا ) ﯚ Oﯿز+Z ,وم و 1959د, 3$ﯚ ن دو $و
د> $ر 1976ز ﯿO 4uﯿز )ﯿ ﯿ 3رد( ێ د$و ،$و ﯚر ﯚ
ه ت6 .م Oﯿز ازﯾ ر ر ﯚﯾ رد& 3ور $و ،م د$ﯾوﯾ د#5)$ا هر م
) ر" رد 3ن ﯚ و$د $ه 1د 3ر ه .وه Y1و ت ن.
,Z Zر
2واز 1ڕ $و " ر $ر او ﯿ Sو ﯚ .رد 3ﯿ Sز $#
دوژ 1و ﯿ1ﯾ و 1ﯿ & 6 5و رێ ﯿان رزاﯿ ن و
&ﯾ.ت G5 45 6 .و دj$ز # 6ا 1978 ڕووداو ,د3زﯾ Yواو و.
,Z Zر د$ﯾزا ، ه 35د 54و6 ،ﯿ ,ر رزا دj$زا,Z .#ر
ﯚ ﯚ )& 35ڵ Oﯿز د4ات`-ﯿ د $و`$ت )ﯾ #$ڕا3و ﯚ هو ،و ﯚ
و $رد ﯿ دوژ ,1هﯾ و 6و دام Oﯿ،1و دوژ 1و $ﯚ ﯚ .
رد د $ﯿ >در1و .$م ﯾ ر&و ر& 6و) )ﯾ#$ار
Oﯿز د4ا رد 3ن و ه.ێ ,"،ﯾ0 1ﯿ .0 3,و$را ﯾﯿ
435ﯿ ن ﯚ >3و وژوﯿ ن :ژو6ﯿ 1974و ژاﯾ 1977و و $زﯾ,
50س "#ار 6واون 1ور رﯿ و وارد ون ﯚ 6ﯿاق ر0م و
"وون ،و S.دواﯾ دﯾ ن د3$ﯾ دﯾ ,ژران.
405
6م ڕووڕوو ووا 1و ب و هﯚ ر زۆرﯾ ن هو ،و 6ش Oﯿز
د4ا رد 3ن ازﯾ ر دﯾ Y& fو هﯚ ر و7 .ر $#ر Oﯿز د4ا
رد 3ن#Z ،و 4Oن ،د$ﯾزا 45) ر& د3$ورداو $
هر S1و )45ر& Oﯿز د4ا رد 3ن Yرﯾ #ا ) ڕن و
وﯾ ن رن) S 6-و) & $#ﯾﯿ ﯿ 435و د 54و د$او.$
م و و 6 3و &ڵ دوژ 6 1وه ر ﯚﯿ3و6،$ﯿ#رﯾ-d
ش )دڵ ز ه 3$#وم 2ﯾ د&$ت .د3$
Zﯾر و" 1ور رﯿ ،ﯾ>ت &ﯚﯾ ن و ژﯾ ﯾ ن و ﯿا ن )
ژ ر$ﯾ وان 6ﯿا`ﯿ pون( د ﯾﯿ ﯿ & 6 435دارو6 .وان .ﯿاو
ون O،زر و را >ر ) ر $هرس ر ن nۆ .Yم واد 3ر" و
)ﯾ& 3 #$ڵ 6وان هو $و ر ڕا 33و$رد&$تO ,1 .ﯿز
رﯿ هو O :ر 6،د$ر$و ،ڕ .هز1 6 $ﯿ رﯿ واﯿ هﯿا
و$ڕ 13_ﯿ G545ان &و) .0و$ر رد 6م ,1ﯾ ن `ت د$ه. 1
,Z Z .+ 1977 ر ﯚ رد 3ن ه ت ," ،ور .0 $و$ران
هﯚ 6رادا و ڕ>ر Oﯿزب ه $#1رز و6 .و `رار& ﯚ و 6ان،
ڕ$خ 1ور ،و ن ،ه,وو ڕۆژ 6واو رد $دا زرا6 .#م .0 ﯾ ش
43و وﯾا د$ا Zﯿ وﯿ$وا 2ڕۆژ 6وا و ور ،و ,ﯚ Z
,Zر 2ور ڕﯾ$ر$ن6 .و 6- -ورﯾ,Z Z 1978 -fر و.0
ﯚ9 # ،ﯿ -#رۆ ﯾ 800س ﯚ 7ر >رﯾ &ﯾ !1ور رد7 :ر >ر
6 Zم &و) 6و ,زۆر " و"ﯚڵ و` ` ﯿ +5ﯚ
& $#رد5ﯿ1 1ور رﯿ ردراوO،ﯾ fو$ر.ێ .وﯿZ Y
,Zر 7ر #ارڕ .ﯚ ﯚ و" 4Z 0ورتO ,1،ﯿز)د4ات-
`ﯿ د $و`$ت( ورێ .م وا ز$رد &$ت ,Z Zر 3و ﯚ 6م
د3$ور ,u& $ه _ت6 .و زور دv$ر ادۆ &ڵ Oﯿز د4ا رد 3ن-
`ﯿ د $و`$ت()ﯾ #$ردﯿ ن ڕا" #و 2 .ڕ ,1$م د3$ور $ڕﯾ .
ﯾO Sﯿز رد رﯿ د& 3$ﯾ .5م 3Z .ر $
و$د 3$و>و ه ر6م ﯿوڕاﯾ د$و$ﯾ #ﯿ 5ن #ات.
&و) ,Z Zر Oﯿ#,ا هردو هوا ره6 ﯿان و 6ﯿاق داون ،ڕ .
ﯚﯾ ن ﯚ 2ور ارد$و $و رد$وام ون ) .ن دوو &وپ داش ون,Z،ر و
د3ﯚر ،#هرﯾ ر) &و) ﯚ ،ﯚ 0 2ژوا دﯾ رﯾ,او ه,وو و
رﯿ ڕ .ﯚﯾ ن رد$وام د,Z .ر &ڵ Oﯿز د4ا رد 3ن`-ﯿ د$
و`$ت()ﯾ& #$ت "،واڕوا دوژ 1ﯾ ون .م ر $ﯾ ژو6ﯿ`2 S Yﯿ ن
و رﯿ ،هز $ﯿ ن ﯚ هزO $ﯿز د4ا رد 3ن`-ﯿ د$
و`$ت،و Zﯿ $ن وت 6-ڕ750 .$س د$ون .ژ ر$ﯾ )45ر& ر
406
5او و ڕدن،ڕﯾ .ﯾ ن ﯚ 2ور د$و،$د3$ﯾ ﯚ و ن&،ڕاو ،$وه S#1
` 6ﯿ$#ﯾ ن 6واو 6 b6واﯿ ن ﯚ دوو ،$ﯚﯾ ن هز6 $ﯿاق د3$و$دا.
) 7 4ر $#ر ,Z Zر دواﯾ 7ﯿ ` ,رس +ﯿ Gون .هز $
د3ﯚر ﯿZ #ﯿ-#ﯾ pو " ر$و6 ,وه ون,Z Z .ر و ﯿZ #ﯿ،#
د3$ور 6ﯿ#9ام ان،دﯿ ﯾ و دوژ 1ﯾ ان &و) ن ) _ﯚﯾ #ا
ﯿات .5X0
ر " ر$و,Z Z Sر و و` ` $ز) ,رد$
ره#او $ﯚ د37$ر د 54رد6) :اق و 6ان و Oﯿز د4ا رد 3ن`-ﯿ د$
و`$ت،ه و ,اﯾ دوژ Yو ﯾ ر 6(.46و د$و ﯾدا `ور,Z Sر
ر,د `ﯿ د $و`$ت6 ،و$ﯿ7 Yرت ڕ 1 $د&$ت6 .م ` `زu) $وا
ﯿ 4uزاهﯿ ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ﯚﯾ $د&$ت و ڕO # 1 $ﯿز
د4ا رد 3ن`-ﯿ د $و`$ت ،ﯚ )ﯾ& #$ڵ 6ﯿان Zد$ه، 1
)ﯾ #$د و &ڵ وا )رد2 $د$دا_ .ر 6 $و #, Oا وا
6ﯿ # `aو Oﯿز د4ا رد 3ن`-ﯿ د $و`$ت ،و ﯾﯿ ﯿ 435
رد 3ن وﯾ,ا ه و ر ,ن ه م از $ر Zﯿ دژ 6ﯿاق
ز ,$#ت ،د$ﯾ.ت :ﯿ O Sزر ه و ر &ڵ وا ،وا
)ﯾ#$ﯾ &ڵ 6ﯿ#رﯾ dرزا و Oﯿز د4ا رد 3ن`-ﯿ د $و`$ت [.1
م و$ز Zد $و ز$ر$ر زۆر دوور 1د$ا:هﯚ ر )ﯚ=.اوﯾ و را Oهر
,Z Zر و ،ﯿ>ر Sو&ﯚ ر`زاو$ت و داو$ر و #,او $
د$د .م دواﯾ ڕ$ڵ #ه$#) 3د زۆر ر 6وڕداو2 $
دۆ 3ﯚوﯾ3ﯿ،3د$داو .$ر 6و ورۆز #" 1979ار $ﯚ
ﯾ ))45ر& زو1و $ﯿ ﯿ 3رد 3ن( زور )45ر& ﯾﯿ
ﯿ 435ﯾ ن )` ، 1#,ڕ و$د$ر Y3و &ڵ 4Oود 4Zن )Oﯿز
د4اﯿ ,رد-وOﯿز 4وﯿ( ﯾ.و و6 ,1 .م د3$ﯾش زﯾ Sو ن و.
6م ژ ر$ﯾ 6 .وت 7ڕ )O 1X,ﯿز ,ﯿ ن و)Oﯿز ﯿ ﯿ3
رد 3ن( ڕا&ﯾ .#
6ﯿ6 3ﯿان 6ﯿ6 ab1ﯿ aڕووﯾ#او .ﯾﯿ ﯿ6 435ﯿ#ۆﯚژ "پ و ` 6ﯿ$#
0ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ,هﯾ>و ،ﯾ$#ا م ه,وت و دۆخ و و`9ﯿ S
و$ر.ێ 6 .ﯾوﯾ ن و$و -د ڕ$زا &،ڵ رزاﯿ ن ه3ﯿ ن 43و
6ود$ﯾ زۆر د$د.
407
ﯚ ﯚﯾ ﯾ ن
م Oﯿز د4ا رد 3ن`-ﯿ د $و`$ت،ه. 35ژ ﯚ هو ،ﯚه ﯿY
ﯚ $.ا >ر 6 1979ان ڕ"$و ،دﯾ ن و)Oﯿز د4ا رد 3ن(
ﯚ ،ژ ر$ﯾ ڕۆ>1ﯿان ڕﯾ>ر #Zو 4Oن 1X,) ،رﯾ 3د$ز&
ڕ>ر رزا و 2ﯾ .ا ،وهروا )ﯾ6 #$ﯿ#رﯾ& dڵ ڕژﯾ 4ﯾ 1و ڕوو ڕوو
و و &ڵ Oﯿز د4ا رد6 3ﯿان ،ازﯾ ر د 3ر و ،ڕاز
ون،ورد $ورد $ﯚﯾ ن و دوور د$و6 6 .$م )ﯾ#$ﯾ Oﯿز د4وا رزا
هﯚ 2 .0ﯾ ن 6ان ،رﯾO ,5, ,ﯿز د4ا رد6 3ﯿان و.
.0و$ش 6ﯿ#رﯾ dر))) را (Y3و د$ز& )ﯚﯿ O 1Xﯿزب و ،و ه و
#6ا ﯾ وان و ه و را د37$ر ﯿ و ژ " و$د داو،و
د$ﯾزا &6ر Oﯿز د4ا رزا 314و $د $ﯚرو & b 6ﯚش و د$
7ر رزاﯿ ن 6 .و و ه و را ڕاز و7 ،رت Oﯿزب د$ر"ون و
O)1981ﯿز د4ا ,رد 3ﯿ ن( ) Sه. 1
م ڕﯾو > 3[ 1ر 6 S 1980اق ه ﯚر6ان د،دوژ 1ڕژﯾ6 4اق
د$اﯾ 2ﯾ.1و ه و)ﯾ 4ﯚﯾ ن ﯿان &و) 0ﯚراو0ﯚر رد ه=>ارداﯾ .
$ڕا 3ا >ر&،و) 0ﯚراو0ﯚر ,1ﯿ ن د 54و )) 1X,ر$
د4اﯿ35 ,ﯿ6 4ﯿاق(ﯾ ن 6ڕوو ڕژﯾ dZ 4و ڕا&ﯾ 6 .#ﯿ4زارا
ر6 30م دا ﯚﯾ ﯾ 3ون :ﯾﯿ 35ﯿ 4رد 3نO،ﯿز 4وﯿ3
6اقO،ﯿز ﯚﯿ ﯿ 3رد 3ن و 2 Zﯾ .رﯾﯿ .ﯾﯿ ﯿ35ﯿ 4رد 3ن
ﯚ -ڵ و ڕﯾ>ر رﯾ و& $وO $ﯿز د4ا رد6 3ﯿا` #ا
ﯿﯿ ).زوور ) رﯿﯿ(
408
د$زاﯿ ،Yو ر oﯾ ن ﯚ 6ڕاد$ﯿ5ا Oﯿز د4ا رد6 3ﯿاق چ ڕﯾ>ر
73 2و چ ڕﯾ>ر ر6 $ﯿ#رﯾ dرا >ر ) 43داﯚ 6ان(&ڵ Oﯿز
د4ا 6ﯿان ڕ ه >ون وڕﯾ ن د$د6 .م د$وO $ﯿز د4ا رزا
دڵ S& 56رد $ن و ه3ﯿ ن )$#د 1 +6رر $و
ت و $رد 6ﯾ#,) ،ر ﯾ ت ن.
2ﯾ دﯾ ،,ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن $#ﯚ زO $ﯿز د4ا رد 3
رزا #ا Oﯿز د4ا رد6 3ا ﯾ ر د$د،ه 6و ر&
ه د ،را >ر هز6 $ﯿا 6ﯿ ,ر د .ﯚر O ،$ﯿ#,ا ورﯾﯿ و 6ان
ڕ 6ﯿان و 6ﯿاق ﯾ.و ڕا&ﯾ #راو ﯾ #ون >ر5ﯿ 1ﯿ ن-ﯾ :ﯾﯿ
ﯿ 435رد 3ن ،و Oﯿز د4وا رزا-هروا دوژ 1 1ﯾ 3ون.
ر #ان Sد$اﯾ دژ دا رد$وام د$و 6م 0 45 45ﯚر$
ر&ر ﯾﯿ ن د$ا .#و1980 $ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن ) ر$
ورﯾﯿ وﯿ>-و ) ن 6ان -ﯚ )ﯚ 3و ,د$و6 ،$م هز $ز$ﯾ ڕ دژ Oﯿز
د4ا رزا)) ر( رد .و Oو د$دا د#2$ار ﯚ ر دv$ر $
ﯚرا زوان. ` ،ﯿ ,ت و 6م ) &ﯚڕاﯾ ر$7وان ,ت#, O ،ا Oﯿز د4ا
رزا 6م ﯿ و" ز ن ﯾ :دﯾ 1ن د$د .هر و>5) .0 $ﯿ1
ﯾ6،م دوو ر $و 45 45ر,ر ڕ" $ﯾ ,دژ ڕژﯾ Gه ڕاد$ﯾ n
ه 1اروم د$و.$
#, Oا 6م دوو Oﯿز داواﯾ ن د$د و $دوو ڵ ڕ 6ﯿان و 6اق &S
رو1ﯿ ن دژ هز $د$و و$د $ه 1و ،$دام Oﯿ> Yو jور
د$ﯾ.ت ):ز رد $ن ا Yچ ز ," Y1$ S$و $ﯚﯾ #ا `$7ﯾ ن
,وو $و ﯚرو ﯚ7و د$و ﯿ ﯿ6 (Yو ه ڕاﯾ.ﯾ O #زوور ﯿزا
د$وت رد 3ن م د $و،$و و" هز $رد 2ﯾ .ا د$وت،ﯾ
) 0ن( د[$ێ ،ژ ر$ﯾ ن رد$وام ز $#ون دا و.
7ﯚ و 6ﯚر,u& $دو $دژ را رد ﯚ و .1 دام
$ڕا 3ه وﯾ 1982 1دوو Oﯿز ڕ`$ﯿ> ﯾ،3ر6م ﯚ ون &و)
)45ر& ﯾ6 #ﯿ ز$# $ن 6زاد و" رد 3ن ه ت و"ﯚ ,ن ،م
ﯾ 3ا ,ﯚ ﯚﯾ ن ه وه .ون6 .م ﯾ ر $دژد$و$ﯾ ﯾو را >ر
#jا ﯿ 5ﯿ ن د$دا7 .ﯚرﯾ 1983ورﯾﯿو ﯿ> ﯚزد& $و) دژ ر 6ﯿا`ﯿ ن 6ﯿ 1bع دن
دژ #jا ﯾ.و،Yم 6م د3$رﯾﯿ& ،و) ﯾﯿ
[6ردو& ،ڕاو$ﯾ ن اﯚس ﯚ Z ,6ﯿ ت ﯚ ﯾ ) Xت.
&و) ،9ﯿ ﯿ 3رد و Zڕ $ز $و ﯿ ﯿ6 3ﯿاق .0،
زارﯾ دام Oﯿ Yو زﯾ Sت زار ﯾ 3ڕﯾ .ه و ه& $#1ڵ
409
ﯾ وu) .وا `و 3ر$ت )دا د 3ر وا`9
ﯚرد 3ن(او .0،د رد $ن ﯿ 4وﯿ 3ن ون 7رد $ﯿ ن ڕ
د 3ر ڕا 3و$رد&$ت.
،2هuو ان ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن و دژ ران و،هروا و )ڕ #وﯿ=
ﯚ داو 6 . .ورﯾO fﯿز 4وﯿ و Oﯿز د4وا رزا و Oﯿز ﯿ ﯿ3
رد 3ن ﯚ ر.ر $ﯾﯿ ﯿ ) 435رز& هو،هﯿش د . .دواﯾ
ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن د 3$ز ﯿ$ﯾ ه وم را >رو و دا ،و 7ﯿ ,
`ر 4وﯿ 3ن دا Y3 50 :و 70دﯾ .Y& fزﯾ Sﯚرو ﯚ ڵ
` 6ﯿ $#واو ﯾﯿ ﯿ& 435ڵ #jا ،وه &ڵ , 6ڕا و ا هﯾ.
هڕ$ﯾ د$ر$
و هﯚ و رد $ن )و$ﯿه 1و$ﯾ( #ﯾ ن و$ر&ت،م و$ڕۆ :واو
داﯚﯿ ﯚ #j ,5ا )ﯿ $#ێ ،ه ود .$د#2$ارا و" ر6م ﯚ
)ر # 36$وان ).5ﯿ ,ن :ﯚ ﯾ ، .رﯿ Zﯿ ,ررﯾ1
ڕ$وات 3رر& $ڵ رد $ﯚڕ ﯚ-)-م 1 2ور
د) $ﯿ,د :هز $رﯿ ) ڕ 1,,ﯾ & 1978ڵ 6ا` او ،
6ﯿاق ون .رﯿ م Zﯿ دا ا7ﯿ6 bﯿاق وﯿ ن )ڕا #وارد
هز $هردو 4 6ن Sو$ر&ت 1500،دﯾ& +ت ،زورﯾ ن وuو زۆر
),-و 6 ,ﯾ و" ون .هز $ر ز# ,$ﯾ ن دوژ #j 1ا
وO ,1 :# $ﯿز د4ڕا رزا و Oﯿز 4وﯿ3ﯿ ن Sو)ﯿ Sدان،وزﯾ,
45)300ر&ﯾ ن &6 . .وت رﯿ دﯾ ن د#3$ر =د،م هﯚ ڕوو ڕوو
و& # ,ڵ Oﯿز ) ر د4ا رد 3ن# ) ،ا&ڕاو.$
) ن 6ان دوا 6هز6 $ﯿا` ) ,) 5د ه .و ﯚ ه ر`
ه . 1هر" #ڕوو& &ور $ڕوو,د 6ﯿان 9ور 6ﯿاق و،م دﯾ ن
ه ر6م ﯾ ر $ڕ&ﯾ دﯾ,ش رد 3ن ,و . .$ژو6ﯿ ر
1ور 6 0 Oﯚ را ه و ر ) ر د4ات د $ردا&ت .هر" #دv$ر ژ
د $ر,ر Oﯿز د4ا رد 3ن)) ر( و &ڵ 6م ه و6 $ﯿان و
)ژ6 ,3ﯿ#وﯚژﯾ(Sوا ش زا ر) ﯾ 6ن رO ،$ﯿز ﯿ9
)ا .[($Z$#ورﯾ6،3و رزاﯾ د$ﯾ واﯿ `دزێ،و) ن 6ﯚ3ﯚ
) 1ﯾ 1دا&ﯿد.
م هﯚ ر 6ان م 0ر$ﯾ دا ڕوون و2 :ﯾ 6 6م Zﯿ #jاو
2ﯾ دﯾ ,دژ Oﯿز د4ا رد6 3ان و 6و د 3$رد $
410
6ا` ،ﯾ>ت ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن و م Oﯿزﯾ ن داﯚ د$د .ﯚر6 $م
ه .و6 $ان،هﯚ ر س و ﯚ#j 7ا و .د $ا 5) د#3$ر =ه و
6ان و رد $ن .ێ2 .ﯾ دﯾ6 ,م د $در=ﯾ هڕ$ﯾ ﯚ ﯾﯿ ﯿ 435
رد 3ن و ،هﯿ tت زار ﯚ ﯚ ر 6ﯿ6 aان ردﯚو.$
ر,د ) و$5) $و هز6 $ان 6و ,1ﯾﯿ 35ﯿ 4
رد 3ن ار 1ور د$ر)ڕا #و هز6 $ا` زﯾ Sد .دا&ﯿد )"ار (و
)) 1ﯾ2 (Yﯾ ن هز6 $ان ،ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن 36ﯚ Sد$ﯿ1
ان دوو ردا #jاو ران وردو راش 1976 .م 2و7 .0 ،$ﯿ S
ﯚ .د$و ڕ &ڵ Oﯿز ڕ`$ﯿ> ردو هش ﯚر
وﯿ,و>و1400،س #6ا و د 3$هز#j $ا دﯾ& fﯿاون و ﯾ ن #96ام
اون6،ﯿ ,ر 0 6ﯚ Sﯚ ز$دو5) $و و.
دام Oﯿ) Yﯾ#ا و ه و ر 6ان و رد p) $ﯿ 1دو .ه ر
د#3$ر6 =ان >0ور و ﯚ هزد 0و"ﯾ 50000س رد 3ن
` .ﯿ ,ت .ر 1983 $ه48000 1رد زور 6وان ر$و"ﯿ
ه 5,ون د#) $اه 1و .ﯚر $ردان هﯚ & ,ور& $ﯚڕاو.
ﯾ ﯿ6 Yر دام 36د#اوو 2وا#و , $رد و 35) .رد6 $ﯿ ز$
داو 0ﯿ ز ت ڕ& ﯿ#ار ور ،ز ر ز ﯚﯾ ن رد 3ن
6م $#ن .و ﯚ ڕا&) 1ﯚ هان ز ت ،ﯚ 6وا ه>و 7 Zو
د$ردو و دوور اوا رد 6ﯿ ز $داو ور ﯚ ﯚﯾ ن .ڕ1و .$هﯚ
ﯚ ز$#د ﯚوﯾ 3ﯚ دار $د#.$ا وڕا ` ون دا ن) 6 .وت(
ر` ڵ و.
دام د$ﯾوﯾ هر $و از Sان 6ان و ﯚڕ.ﯿا رد 0 `$7ﯿ ﯾ
و6 :و ) pﯿ 1دو ه وﯾ2 1983 1ﯿ .1رازوو ڕ ` زا
6ان `رس >و د $و )ﯿ ﯚ و$ر&) 1ﯾ0 #$ﯿ واز &ڵ اﯾ رزا و
ڕﯾ>را دﯾO ,ﯿز ن د $ردو6 .و ﯾ>ت د#3$ر =در=اﯾ ڕ .
ﯚ ه 3+ﯿ6 0 O،Yﯚ ران ﯚ ڕ$وا#ز ﯚ` 2و ،$ﯚ 7د$د&6 .ر `و $د$
د$ر"و ﯾ ،هوو د 3$هو6،ﯿ 6 #ﯿ Yد$ون.
ووﯾ= &ڵ رزاﯿ ن 1 6وو6 ,"،$وان Oزﯾ ن ه .و Sو
و 1ازﯾ ر 6و .دام ) ر د4ا رد 3ن ﯚ و$ڕا.3ڕا ﯿﯿت
ڕ .$م & 6ﯾ>و ) ر د4ا رد 3ن 6و 6 $#$د $ران و6 $ﯿ#
411
6زاد ﯚ وو =رهم و$ر&ﯿﯿ .ﯾ ر ) ر د4ا رد 3ن 6ان د$
ردا&6 0 O 1ﯚ ران`،و ﯾ Sدﯾ[ +د$ر $ر Sو
)35و$را دام دراو،و دام هﯿ tت 6م ز $$ﯿد$د .دام ﯚ6 م
رZ $ﯿ $رزا د$و6 :$م ,ر & 1975 $رزان ﯚ
وردور ا ون،و ) ن 1980ﯚ `) .ش )(ه,وو ور > 035ون.
ﯾ1 و$رون،ر 0 "اردﯾار$ ر زان ڕۆژS ﯾ زﯾ$
زور 13ﯾ ن &ت.
داﯾ S,د$ﯾ.ت :ﯚڕ ,uﯚم , 1م 30و خ و&ﯿ ن ...رﯾ ن
) ڕا و ):G&،$ڕ دﯾ ,ﯿ ن &ون ودون،ڕﯾ داﯾ#ا 6ﯚ 1X Yو&(.$ﯿ ن:
)وﯾ دﯾ,ت د$م 3د$ر د,$ژﯾ-Yهر )( 6ن `ﯚ#ا !nﯿ.1ﯿ ن م...
ڕ $ﯿ ن د 1) .ر $ﯾ و.
8000رزا ﯾ وان Zﯾ#و ڕ - 73 2ﯾ ن 0-ش و و 35) Zﯿا
دو ﯚ `) .ﯚش )(و ﯚ ) ,دﯾ13& ,و6 .$م ژ ر $ۆ vﯾ ن ر 6ﯿ#9ام
دن ` #jا دا&ا .و دام)ﯚ 0هم ڕوﯾ.5) 6(Y35
3ر ,ﯚ ڵ و&ور $دﯾ ,و ڕ $و.
م $دا ` +4و،ڕ>ر Oﯿز د4ا رد6 3ان) ،ﯾ#$ار
داﯚ 6اق و ،ﯚ " 3ﯾ ڕﯾ,,و& Yڵ #jا د 3$د$ه6 ، 1ﯿ 1bع
د و .ﯾ, Yر ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن و" 36،زۆر ز, Y $#ر
ﯾ روا &ڵ 6اق ) ر د4ا رد 3ن و&6 .ر اﯿ>اﯾ
6م &ﯾ #اﯾ،و Oدا 1 ر 6 ﯿ39از Sد&$ﯚڕا .ر ، 6ﯚ
43و ` ﯾ Gڕا& 1ﯿ و ﯚ رد 3ن ،ر $ﯚ Oﯿز 4وﯿ و ) ن .
ﯚ Oﯿز ﯿ ﯿ 3رد 3هش د ،و &و) 0اواد ،و ﯚر$
ا ﯾ ﯾﯿ ﯿ 435رد 3دام ﯿ# 5ا.
د> $ر ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن و دام & 6ﯾ ن ڕا&ﯾ ،#ه 6ﯿ ,4وو =ﯚ
و$دﯾ) 1Xد$و ,ﯾ.و و$ﯾ( #ار Oﯿز 4وﯿ و ﯿ ﯿ3
رد 3ن ،وهروا &#ا ا7ﯿ 1bﯾ ﯚ )ر#)$ا د 3ر ر 1
د#.$ا وا`ﯿ9ن 6زاد و)6 1X,ڕ 40000 ,رد ﯚ ر& رد 3ن
را >ر ه دوژ 1د$ر6)$ان( و ر ,د 30ت و 0وت ﯚ
ر$7وا و 6و$دا,دو $و" رد5ﯿ1X S) ،Yێ.
ڕا&ﯾ & 6 #هﯚ ر وڕ$ﯾ و راپ ,د #ﯾ.وا )5و ﯾﯿ
ﯿ ، 435ﯾ>ت Oﯿز د4ا 4وﯿ و ه . ﯾﯿ
412
435ﯿ د و ،و , 3ن )د$و ﯾ.و واﯾ( هو& .ڵ
6م ه و " $ $و ﯾﯿ 3 "& 6 435ﯾ Yو ،ﯾ :ه ,ڕ $و
ﯚ )5و ز$دو ،$و$د $د$ه ، 1د$ا و#ا ﯚ ,دو $ز ن ،و و$ر&" 1
و "ﯚڵ و ` 6ﯿا` ﯚ ر& و" ﯚرا زوان را >ر ه6 ان ،و ه
#ا رو ` Sو د 3ر S 1974 و$ر&&6 .ر ,م 6
ﯾﯿ 435رد 3ن اﯿ>اﯾ د 3$م 6ڕا .ت ،د$ﯾ3ا رزا
ﯾ ﯚ ،و$و ` ر $دﯾ nع ر ﯿ ﯿ -Gرد ،ﯾ#ان ڕاو& .1ڵ
6م ه و $ر .ﯾ &>ور 6ﯿ ,ر دارو `رروهو Sو زۆر
6ود$وﯾ .هر ﯚر ) $ر د4ا رد 3ن هﯚ داﯚ 6ان،دژ Oﯿز
د4ا 6ان2،ﯾ .ان و )35ﯿا ﯚ د $داو 36ﯾﯿ 435رد 3ﯿp
2ﯾ .و 0ﯿ_1ازا ﯚ د $دا .ڕ .$زﯾ3000 ,س )45ر& ڕﯾز و
ﯾ ن 5X0و ) ر د4ا رد 3ن ,ن.
دام د$ﯾ ," .# _1.ه0 S#1ر$ﯾ ن هو ر$ت 6وان چ ڕﯾ,,و 6 S1رادا
و .ﯾ Sم " 2ر$و دv$ر 5 $رو ﯾ :ﯾ>ت رو
و&6 .ر دام رو " و)ﯚ داﯾ و رودخدا ڕاﯿ#ا ) $5
73 2د$ﯾو ،$و 6و 4ودو ﯿ 3د . $م هﯚﯾو" $ون و دام
د وت رو و د $ه.ێ) .ﯿ ڕا)ﯚر ن ،دام & ت) 6و
ڕ ردو رو 2ق دا &46 ،$ش ررد و )#ا &ﯾ(Yه>
Oزر Oﯿ ب ه f0 1و 1رو $#و `ﯿ-Yﯾ pد 3ردا و،
"0 ,ﯚر ,ﯿ#ار 1ور $ورﯾﯿو 6ﯿان زﯾ Sون .م دا ازﯾ
دام ﯿ ه و) tد $`Zو nو" د 3ر ڕ$زا #ﯿ 5ن دا.
ر$ت ه $و& $و) رد 2ﯾ .د$وت هO $#1ز ﯿ 5ن دا :
Oزرﯾ " pدا ﯿ 0 Yن و 6د $ه $وO $ﯿز د4ا رد 3
0ﯿ_1از د$وت و.
413
[ر و ڕ& .ور $دﯾ,ش هو &ﯾ " 3.1ر$و رو ﯾ ن 2ﯾ .ان
و ﯾ.وا dZو6 ،و )ڕﯾ$د( د4ﯿ Sرار 6اق و،
ﯚ"ون و ` 6ﯿ $#ﯾﯿ 435رد 3ن ﯚ ) 1X,د$و ,ﯾ.و
و$ﯾ ر1 0ڕ $و .هﯿ0 tﯚر $وuو Sوا ,7ﯚ د"$و دام 6 ,3وه
`وڵ ,ت ," .هر $د#.$ا 6 ,زاد ،از ر$د ڕ 2دام6،و
`دڕ$ت و د$ت د 1ار,7 ، .0 .وهزر دا,د د$ت &ڵ 6ﯿ#ﯾ ,
و 3زا وﯾ#ا .و.
6 36ﯿ #ه و ر و 6ﯿ ,ر ﯾﯿ 435رد 3ن 6و ڕاد5) $و دا
هو&،ﯾ !1و:د> $ر 1983ردراو $ﯾ> 6ﯾ ,ﯚ ڕۆژه و$ڕا
&ڵ دام `aدو و و &>و6 3, :اق ڕ،دژ ` زا د$
و" د . .$ر6 1984 $م ﯿوﯚ"و 43ﯾ ر ﯿ
6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,و و 5) ز ،ﯾ>ت ﯾﯿ ﯚ 7وڕ$و و
7ڕا ﯚ ا ،#دواڕۆژو ر,ر رو6 1ان ر 6را و"
ه1رون .دام و$ر&6 1م 43ﯾ ڕ ,5 .و د$ن6،ﯿ 0 6 #
ڕ,,و& Yڵ رد $ن و . .رس دوا 6ﯿ#9ام د ﯿ ر ز ه2و
ﯿ 4ﯿ ﯿ $وان #6ا ﯾﯿ 435ون ،وهروا`دن ,1را
ڕ &1 $هو6) رﯿ(fوو` =ﯿ 1975 .م 2و 1400 $س #6ا
ﯾﯿ #96 435ام >ون ) .ن او دوو ازا 0 ش 3ﯿ ن) .و" (S
دوا 6م 0ر$ﯾ ه ).p
2ﯾ ن Oزﯾ ن د,) $دو $ڕ و6 . .ﯚ3ﯚ ﯿوڕا ﯾﯿ
6 435وه د&$ﯾ ر,,و Yزﯾ .,م هرو .دا و$زﯾ د$ر$و $رﯿ
#jا ردا د ،و 6ﯚر $ﯾﯿ & 6 435دارو#j ،ا وﯿ رد$و $
هر0ﯚر $ڕﯾ,,و& S1ڵ ﯾﯿ 435رد 3ن د 3$هﯚ ر &#ا ﯿ و
&ز1و $وت ،رﯿدا )$#ڕێ 6 & 6،2 .م و،$ﯾﯿ 435
رد 3ن ژاﯾ 1985ﯚ ,6ڕ &ڕاو & 6 .$ﯚ #jا ` زا oوا>و-و و$
رد$وام و #jا ا "ار ,ش ,هو رد 3ن ﯚ ڕ& وڕ
.ز3و.$
ﯾﯿ 435رد 3ن & 36ڵ هل و رج زۆر ه ار ڕوو روو ون :ه 6و
.0ﯾ وو& =ڵ 6اق داﯚ ورﯾﯿو ﯿ> د $داو .ڕووڕوو و &ڵ
&و) ڕ`$ﯿ Qر`ﯾ ﯾ )" و ه .ن( ت دژ دام ز> $#و.
6و 6 36ﯿ2 u,رﯾ Sﯚو $ر ,زﯾ ,دن 6ان ،و 6م Oﯿز
د4ا رد 3ن &ان ه ت#6 .ا ر $د4ا ,ﯿ35ﯿ) 4ر $دژ ر ڕﯾ>ر
) ر د4ا رد 3ن(Oز `و,د &و)6 ,وه ,) 43او د$د.
414
) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435رد 3ن #, Oا هروا ﯾ
و $و>ون و ﯾ3ﯾ ن 6ﯿ#او ,Oوم د$د .ﯾ>ون 6ﯿ ` #ڕو )#,ان
و45ﯿ6 -G5وه ﯾ ن و ﯚ دا ﯿﯿ .ڕا3ﯿ#ا ﯚ ﯾ 6 1983 و ت
& ڵ #jا وو =داو،ه S#1ڕۆ>1ﯿ رد ڕۆ ڕﯾاﯿ ن &ا و،م
هﯿاﯾ واﯾ 3 6و زﯾ S5ﯿان 6م دوو &و) &ﯾ .1رد ) .Y1>,وو=
6م ,ﯚ 6داو) Y ،$رد $ڕ 1 $د $ڕ$وا 1986 ،دا ﯚﯾ 2 Sﯾ ن
) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435وOﯿز ﯿ ﯿ 3رد 3ن و Oﯿز
4وﯿ 3وو $ازﯾ ر ر$ﯾ ت دژ ڕژ Gو.
Z ﯾ# O 1ا &ڵ >6ر ڕ ، 17$ر) ) ڕ 6ان-ﯾ 3 6 pد،و
`و دا ﯾ ر Oﯿز د4ا 6ان [ 1986 .1ﯾﯿ ﯿ 435
رد 3ن و$و ) ر د4ا رد 3ن ﯚ د$ر)ڕا #هز6 $ﯿاق X0ور،
6ان ﯾ ر و " و "ﯚڵ و ` ﯿ ن و$رد&$ت .م 3هز6 $اق
X0ور دوور ,ن و ر 6اق ﯚ رد 3ن ڕ p$ن ،ه 6ان 3ا
ر& $ X0ﯿ _> Yت و ڕ ،رووﯾ ڕ$و ﯚ ﯾ > ت.
رد 3ن 6 6م )ر#)$ا Zﯿ هز $رد و .ور ) ر
د4ا رد 3ن د$و $و" 1ور ﯚ 2ڕۆژهت ،و ه S#1ڵ ه
`ﯾ +75ﯚ 2 3ور ،رد $و ژد$ت داو1986 . .
هز6 $م Oﯿز ﯿ pﯾ ن د $ردا&ت ،و #$ه و"ﯚ &ﯾ ،.1ان
زا ﯚو 4Zدﯾ و ،و دهﯚ ﯾ ن & رۆدا .ور،ﯾﯿ ﯿ 435دv$ر $و
زﯾ Sڕ$وا#ز ﯚ 2ور ه د ) 1ﯾ -Yژ GO ود$ت داو ،و د$ورو)35
+ﯿ 4ﯿ رﯾ ,ڕ د`$رس و.
د$ر$و $ر $ن ﯿ ڕۆژ ژ ﯚ3ۆ هز,O $و ت و .هر د$و ) ش
$ڕۆ 6ﯿ 0 #د $ن 6ﯿ Yون ،و ﯚڕ.ان 7ا #ر&ان د$ر $ر $
و$و +ﯿ 4ﯿ و رو و ڕﯾ$د Zﯿ ت دv$ر $و$و 3 6ون
)و،رو ،ز ر ،و nا ﯾ و $7وا و Z 1ﯿ ﯚﯾ ن ﯿ 5ن د$دا.
6 .ﯚ3ﯚر وت ﯾﯿ 435و ﯚ) 6ان 6ﯿ_3ﯿ ر ون
) ))ﯾ ($ .5رو-ﯾ ن & +ران د.
415
وا >ر 1986رزا و 1X,) 3 ﯾ.ووﯾ 6،م ران
)ﯿ,و $وو=ﯾ ن د S. .دواﯾ ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435ﯚ
#ارﯾ,دن ﯚnا &و) دژ را 6اق ران1،ر $ﯿ ن ﯚ ﯚnاd
ردن.
7 .ﯚرﯾ ) 1987ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435رد 3ن دا ﯚﯾ
ه وﯿ ن د$رد6 3 ،وا Oوڵ و `) 1X,) 2ر$ﯾ و$ﯾ
رد 3ن( و X0ﯾ و$ﯾ دژ 6اق(ڕاد&$ﯾ .#ﯾ#ا ﯿزا د3$ر ون
هز45) $ر& ,ڵ ,ن6 . .م ﯿﯿت و 1X,) 3ر$ﯾ
رد)( 3ﯿ X,و )& o1و) د $رد)ﯾ ) ر د4ا رد 3ن،ﯾﯿ
435رد 3نO،ﯿز ﯿ ﯿ 3رد 3نO ،ﯿز د4ا ,رد 3ن )،ﯚ،
Oﯿز ڕ> $رانO،ﯿز 4وﯿ و زو1و $د4اﯿ 6 ,ﯚڕﯾ ن( و$ڕا &ڕا .ﯚ
" و$د ر Oول و ` 2ﯿ و ﯿزا 7ر $#ﯾ ه وش ) X,ت .هر"#
6م 0ر$ﯾ ه ڕاد$ﯾ , 6ا 6 0 6ان ﯾ ر ڕازﯾ 6اق و ،ﯚ 6اق-
ﯾ pه #6از$ﯾ ر$و ز $#و #و ﯿ= و.
ﯾ ،هڕ $د $دام Oﯿ Yد$د،هﯿ 3 tﯿ
ر و5O$ﯿ و ۆ 36 vر$ت 6 ,ﯾ رد &>وﯾ ر،و1
S& 35) .5ت و 3ر ﯚ دو $و6ﯿ#9ام د د $ﯿا ڕووﯾ ن
داو،م هﯚ رودۆخ 6ﯿ ,ر 1و .دواﯾ ) #وو& =ڵ ﯾﯿ
#&78 435زﯾ+ Sﯿ 4ﯿ &ڵ هردڕا او .$م د$و, 6 $او:
و$دﯾ 1Xش و هواﯾ ﯿزا و"ﯾ 6ان و ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن
ﯿوڕاﯾ ن داو Zﯿ Sوێ ڕﯾ $رن . .ا >ر6م ژ ر$ﯾ 199ز$#و ،و
55000س ڵ و Oڵ و هو ه$داو )رواز $ون .را)> 3[ ،3رهز $
ﯿزا 6اق،زﯾ#1 500 ,ا10 ه 14ﯾ ن +ﯿ 4ﯿ & .Yه S#1واﯿ ن
,6دن و ) ن .Y3ڕ$وات &6 1م ژ ر$ﯾ م 3و 0زر$و
& 6 ,6دار Sر$ت زم وس و رﯾ ن و هز45) $ر&دان و$د$
،Y1و6و 0ﯚر $زم و >0ور ,ن ﯚﯾ ن هز,O $و د3$و$#$ن ،و
).5ﯿ 6 ,ﯿ#ﯾ ,هز45) $ر& ,ن .ژاﯾ 1987ر 57س
و 1985 ڕ#17راون زﯾ3,ﯾ Yزم وﯿ ن +ﯿ Gدو " .$و $
6م &و)ﯾ ن د$ره 1ون ،و ر وان ﯾ ,6 1دﯾ رو6 .ﯚ3ﯚر 1985
"#ت 2وو & -15ه 30هو&ﯿان6 .واش ,6داران و ژران.
416
ه و ر ﯿزا ران ان &و) ﯚڕﯿ 43 .دارو .و داﯚ ڕا3و ﯚ
6ان 6وان،و 3ڕ رد 3ن & 6ﯚڕد .و$و 36 5) 1974 ورون
داﯚ د$ر ،$و " `رس ﯾ وان م 7-ﯚ ر&
,1ن ڕوون و ر" و و&،ڕا ,ر ,ه ),او 3ﯿ ,ڕ "ﯾ ,ه& 1ﯚڕ.
ه 6و ت ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435ر6و ه و 6ز و
ڕ" $ﯾ ,هﯾ >و Oزﯾ ن دا&ﯿد ر $ن و )-را6 13م و#ﯾ 6ﯿ#
0ﯚ هو.
36هو 6ه .و ه وه .و &ڵ هز6 $ان6،وه` ر
و#$ﯾ ﯿزا د$درا .ﯚ 4و 6 :ورﯾ 1978 +هز $رد و ر
+ﯿ 4ﯿﯾ ن ر& د$ت هش د و7ﯿ ` ,رﯿ ن #ان#1 .اﯾ ` ﯾG
و ,Oد$وراد$ور رﯾ ن د $ردا&ت . .ڕ$وا#ز وOووﯾ دواﯾ و
`و$ﯾ ن &ت،و .ژو6ﯿ Yر 6ﯾ pه,وو ور ) و7 $ﯿ Yد$
ردا&ت6 .و 1987هز6 $ان ر0م دv$ر $ن 1ور رد ن د3$ﯿ ن
ردا&>و. ` ،ﯿون.
"$و #jا رد $ن ﯚ رو6 1ان >ون )ه[ دارﯾ 1اوا(6 .م
ر,د ` 73 0وﯿوان 6ﯿ ،Yڕ>ر ﯚ و #6ا ﯾﯿ
435رد 3ن# ،وﯿ= و 46 ):&،زو1و $رد ﯚ 6م 6د ،$د$ﯾY
ه زا 36 Yرد $ر ﯚﯾ ه و (.$ﯚر $رد $ن و$و دژ ر دام
Oﯿ, Yو و$و 6ﯿ 1ن وت و1ﯾ ن ه.ﯿاو،$ﯾ ن ﯿ 6 Yزا 3ان.
>ﯿ 73 `-1:1وﯿ$وان 6ﯿ6 Yﯿ ,ر )[ﯚرا و،رد"7 4د $
داوا vر ﯚﯾ ,ت 351 6،ﯚ 7 ,ﯿ 3ر و Zڕب و 7ر،
&ڵ " ,و ﯚراﯿ ن 6ﯚ رد ﯚ ت د$زا،Yر ﯚﯾ 7رد&6،$رهڵ $
)ﯾ 3ر )#ا&و ,ڕﯿ.Yو$ر& رد(
ﯚ ژ$ڕاڵ O Zن 0ﯿ4 O # .رس دام Oﯿ Yڕ
وردا و .دام 6ﯿ_3ﯿ رات و ` ﯿ#و ر 0 Zﯿ #دا )،او Z
ﯿ4ﯿ ﯾ(6و ا و 6ﯿ_3ﯿ را Sو$ر&ت 6 . .ورﯾ Z 24 ،fت دوا د$
ردا&. 1ر $ﯿ ن & دوو ن،ه,وو زﯾ Sﯿ 4ﯿ 2ﯾ ن ﯾﯿ
0 Z ، 435ﯿ #ه ﯿ4ﯿ ﯾ ﯚ & $#ه,وو & ﯿ ن ،
و7 #$ر $#ﯾ ﯾﯿ - 435ش وێ و ،دژد$و $ﯿ# 5ا .دوا `ﯿ1و$
`ﯿ ژ & ز،دوو [ ,ﯚو و وڕ ڕ !$و ﯚ ﯿو ﯿ د$دا
دﯾ Xدا&ت .ﯾ Sد$ر زوا 6م & ز0 ،$ر$ﯾ ﯚر $د3&$و:$
417
ره و S1 ))ه و S13رﯾ Sو ،ر ﯾ ﯿ و رﯾ ,
داﯿ 5و3،ﯿ 4,ن د$دﯾ...و$و ه Gو م و =و ) .ن ه و وﯾ(Yه#1ﯾ,ﯿ ن
ه 1ن ،ڕ" .$و " وﯾ ن ڕ$ش ه.ڕاو ،ن ه +.دو $ن و , Yژ ن
)1ﯚﯿ p6و ڕ !$ز$رد د$دﯾ3ا،اﯾ 6و $ز$رد و$و ز ,و " و $ن و
)ﯚ ﯿ ن د$ه ار S& .وان دن زﯾ S. ,و " و[ز$ﯾ و ﯿ1
و ون...د3$ﯾ وان ﯚ "ﯿ ن ه Yهر وێ دن6 .وا ﯾY
ﯚ > ن زﯾ Sون هرو 0ڕاو 3$ون دون(.
) 4و $ن ﯚ د $وا&ﯾ & 6 Yدار د3ﯚر ﯚ هو" وون زﯾ#1ا ان،ه وﯾ ن
ر دد$ر،ر 0ﯾ 1ﯿ ن 6ﯿ#9ام دن 6-د$و$ﯾ و ,O Sو ت
ﯾ ر ود ﯚ .ﯾ دﯾ Xرد &ت و 1ر 6 ,ﯾ ڕۆژا > Xو.
046ﯿ #ر ,د Sو ز $#دام د $ن .ﯚ رر& $ڵ
)45ر& ن ﯿ )هر ( ه وه .و &ڵ دوور او$ﯾ ﯚ ڵ &ر .
7ر #,ا ژو6ﯿ 1987 1د$ر "وا #دv$ر $ر$7وا رد 3ن ﯾ خ
ڕا&ﯾ )(#هز#" $ار ،هر&ﯿ رﯾ ,و دv$را ﯿ1اا د$اﯾ 2و"و ( و
#, O 6او Sه 35م و" ﯾ ن ژﯾ ن د$د .ڕا3ﯿ#ا ڕﯾ$د GO
) 35د) 3$ﯿ,او .ان 6 .ورﯾ fو[> 3ر ﯚ , د )45ر& ن
ارد6 $ا O 0ردان#&500ﯾ ن &ڵ هرد ڕا د$و6 .$وهروا Zﯿ
ﯚو$ر&1و$ﯾ ن دژ & & $#ﯾ ر داﯿ ن ﯚ )45ر& $#اد ﯾ ن 6وا
ڕ1 $ﯾ ن دور او $هو#) ،د_ . 12 .ر $ﯿزا
ڕ .ﯿان +ﯿ 4ﯿ ورداش ه و "ﯚﯾ ن د$د Y&،و 6ﯿ#9ام دن6 .و 1
دوور او$ﯾ )#ز$ﯾ ن د$د 7ڕ Sو Oﯿ ب د$ان 3ﯿ ن
6وو )45ر& ن Y,+و وﯾ ن د$دن7 .ر #ار ه6 و&$#ﯾﯾ
دوور او$ﯾ ن ر1 $د&$ت و$ر& +را ﯚ)_ ﯾ #ان و ه وﯾ ن Y3و دوو
&ڕ $ر ه) >وران .وﯚ ﯾ ا >ر & #ﯿ 4ن ه,وو زﯾ Sرو
2ﯾ ن هز6 $ڕش & رۆدران وﯚ > ردو ن ان6 .وا ﯚ > ردو
ڕ$ز& رﯾ ن >و د $و6 0ﯿ#9ام انO .ن 0ﯿ #ر ) 1 0را ,ران(-
)45ر&ﯾ.-ﯿ Yودوور_1و 6 .$ڕا3ﯿ#ا 6و 1ون زم وس
و رﯾ ن و 6ڕش ﯾ ن و &و) 0ش و& .ڵ 6م ه و $ه S
هز $ﯚ دا&ﯿدن و) 6رام دو ($رد 3ن رد $و،د3 3او#j .ا
ه و از ر و ا7ﯿ ون ) .ڕ 6اق ﯚ دو $ر,ر
ه .و $د$وت ` ،و Sﯚ دا د 3ر ز $#رد $ن `و رو.
م #ڕ$و $ن ﯾ ن ود .0 .$رﯚ رZ،ﯿزت اﯾ ،Gﯿ6) $ﯿ 1
5ﯿ Yو .هو 7 ح .0 ( د$دوا ،و ﯚرﯿ داﯚ د$د
رﯚ رور) +0ﯿ د 3رو ردار )5و +ﯿ 4ﯿ )15ﯿ ر د د$وت
418
&6ر ازﯾ ر 3 6رد ، 3د$ا& ڵ Oﯿز ﯿ وو , =ت .ه#ﯾS
دواﯾ ون و و1وارﯾ1 ,وار و$د $ه ت.
دواﯾ ,وو =ﯾﯿ ﯿ 435ر$ت & 6م 2و#j،$ا ه و
" 2ﯿو $ر ,و$دﯾ 0 1Xش)7ر ن( و .ه وﯾ 1986 1ژ ر#" $ار 6م هزا
)50000و"$#وزﯾ250000 ,س د-ﯾ را >ر هز $زو1و$
رد ،د$ﯾ3ا ﯚ 6ﯚ,ﯾ ن 1ﯿ .ﯚ ,م ژ ر$ﯾ ر و&$و) ﯾ>ت ون.
)ﯾ#$ﯾ#ار 6ﯿ >_3رات ﯾ ن 6 Oﯾ ،ر $ن 6ر 6ﯿ >_3راﯿ ن 6م
د$دان .م زۆراﯾ 0ن ر و& $ردا ر& و$ﯾ ون ،زۆر )ﯚ3ون
و ﯚ 6زادد ر ) 6ﯿاق ﯚ ڕ &ڵ 6ان ) رز& ر ڕ .ن و
ڕﯾ$د 6م 0ﯚر $ر$و ر $دااون.
م ﯚ #,او$و ه,ا ,#و ) 0ن(د$ێ و د#$ا وﯿ ن و ه ود3$
,Oو ت ﯾ ﯚﯾ ن داد) ،Y $ﯾ 3ر$ت و6 3م هﯿز $ه#1ﯾS
`,ﯾ9 .Yد رزا د:$
ر 1975 د$ا 0ش . Sێ دڵ و&ﯿ ن ,Oو ﯿ ن را >ر
و $ازا رد داﯚ د$د 1983 .ڕ 6ان و6اق ،رودۆخ زۆر&ڕا و و7ﯿ
&ڵ )5و هو$# 46 .ا ه وس ﯾ ﯚ ڕﯾز ﯚ ن و$ر&ﯾ,, .Y
زۆر)ﯿ[ ( ,ون6 46 .وا 4ن ,ن م &ردا وادارد 0 S& .ن
& 1Xڵ 46ه ود $ون.
.0رژ ﯾ ﯚ 0ن د$ێ و $#ێ ` اﯚو .$هﯚﯾ
ه >ﯚ رزدو $ژ ر$ﯾ د$وت م 0ﯚر 3$ﯚ ).و, ،و 6
0ر$ﯾ $ڕۆ و $#& 3د ز # 0ا ردراو$و6 1 .$م
ﯿاز $ر1ڕ $ﯿ $ر رۆ Zﯿ $ن و ڕ>را "ﯾ و :دv$ر $
و & Sرۆ Zﯿ $ن ﯚ -ڵ ون u.nد$وت $#ن6 ,"،م
0ر$ﯾ ,دو $ژﯾ ن و ڕۆ داﯚ 6وان و 1958 ،م 2و2$واز>و.
6م u) ,وا ﯚ Zﯾر ﯚﯾ ن )35ﯿا دو 1960 .و#و" 60
-و$و ازﯾ ر هو )ﯾZ #$ﯿ$ﯾ ون .ه#1ێ رد $ن
ادۆ 3ن ،ﯚ 1و $ن ،ر"ﯿ ن ،هرﯿ ن ،و ز >رﯾ ن -هﯚ رو .و د +$زۆر و
=ﯾ1ﯾ ﯚ دژاﯾ &ڵ رزاﯿ ن &ڕێ و.
Zﯾر $دﯾ -,ﯚ 4و 7 0،ن )=د$رو >س -هﯾ & S1رو دۆخ وه,و
2ﯾ .اﯿ ن را >ر دوژ 1و"ﯾ 5 ) 43ﯿ>و6 .واﯿ#ﯾ ,ژوژ
419
ڕ >0ور ون ن ﯚ دوور ) 0ورد & $#ﯿ ن &ڵ 0ن ه و ر
,ن&6،رچ 6م دﯾ ن ڕ .وش ون م " ر$و و ," .و ژ ر$
.0و$را د$ﯾ 3ا ﯚﯾ ن ,و $د$وﯿ ن ) ر $و$رد&$ت ر 6ژ رﯾ
ز$#ﯾ ن درو د 3 $رﯿ ) 3ر$ﯾ زۆر و$ر&ن دﯾ ر6 $و) ر$ﯾ ﯾ> رۆ
0ش و،ﯾ Sرۆ 0ش 6وه د:$
46و$ز Zڕا 4Oن و 46 .ڵ &ڵ 0ن وﯾ .Yد $وﯾ ,ن
[ رزﯾ Y 6 .YوZﯿ$م u.n1500ﯿ Gهو ) G, .رز& ر و ر& د$د.
د$هزارس م ,واﯿ 3 6 Y 3و 6را داون .رد 3ن ر Sو،
ڕ ) .ر $د $ه 1ن و .د$وت ودان ,ر د$ه ، 1م رد $
رد$دا .رد $ن &ڵ و و هز 0 $ش هر 15 S.ڕۆژ 6ر ﯚﯾ ن 0
د$ه S& . 1وان 6ڕش ه>2ون .ه و 1ﯿ ن د$وﯾ ر ,وا,م ﯚ ڕ
" .Yو رێ 6ان و 6اق ژرﯾ .Yر 46 6وﯿ ن هز 0ش وا 4ن
ر& د…زور وان ﯚ ﯿ ن &ڕاو،$و ر,ﯿ ن د$د Y 6 .ﯚ ر$د 6ر
ﯿ ) S Gو$رد&$ت .د37$ر و و G1500هو ،وﯚ G1500
د$وت ) ر$و$رد&$ت-م S G50و$رد&$ت،و 6م &و)م 0ﯿ 6وا دﯾ,
واو و6 $ﯿ n3د $د$د.
ه _ن ه و د$م و د$ز& ,Oو و ز $#و0ودﯾ ن
G Oوداو$ر ﯚ،ز ر$و اوژ ه#ﯾان &+ﯚرد$وو6 ،$م هﯾ ن `ﯚزو $وﯚ
زﯾ#1ودو ) $ر$ﯾ زاﯾ )5و ,ﯿ ن و$ر&ت6 .ز و 1958 Sم 2و $
ﯚ ﯚﯾ ن دﯚو ,` ،$دﯾ ,ر6م 2ﯾ )ﯾ,O #$و ت &ڵ ﯚ .
رد د$داﯾ1958 .زور 6م د3$ﯾ ﯚ دوور وژ ` Gﯚ 6ان ڕوﯾ،Y35م
G ` S 1961د $ررد 3ن د $دا ،ﯚ وت &ڕاو .$ژ ر$ﯾ م _
ه 3د$هزار ﯿ,ﯿ ن ﯾ #هو .و $د$ﯾ 1960ڕ$وات ﯾ#ان
و$د$رو،Yو ,7وز ﯚﯾ ن _ دور د ﯿو ` ﯾ $#ﯿ ن د ،م
رد $دا ),5ووﯾ ر" وﯾ ن ﯚو $د .د$وتu) ،وا j 6ن ،ر $وان
و ," ،ڕ$وات هڕ$ﯾ ﯚ د$وت ون ،و هﯚ رﯾ ,و ﯚڕا 6وان ﯚ
و 73 2 $د$ر)ڕ .1و#$ﯾ ز $هو وﯚ و 1ق و رو و
+ﯿ 4ﯿ ز $#ون .زور ,ڕاز و $#1وار ﯾnﯾ و ،و$رزان وﯾ ,را
Zﯿ$ﯾ "و ) ڵ ﯾ Sو دوو رﯾ ` bدر و -#>5هرو $د$ﯾ
) , ،35د6$وه ڕ$ﯿ pو 6ود $ﯿ _رزان >ون.
1968 dZ Sﯚ رد$ت &ڕاو&،$ﯾ `$7 .1وﯿ Sازاو رد $ن
,ﯾ ،5د $ر , ,ت ﯾﯿ و اﯾ زو1و $رد دا ،ه د$ا
5 و داوا و رو رهم و$ر&ێ .ر 6ورد $ورد $ﯿو ` ن
420
ﯾ ر د و 6 _ﯿ ز$دا و )واﯿ(3ﯚ ,O ,1و ت ه و "ﯚ
,ن ،ﯚر $د$ت و$د6 .Y1 $م 0ر$ﯾ &ڵ دا Zﯿز$ت اﯾ Gو$زﯾ
و $ﯚ ،1974ﯚ ﯚ Zڕ ` $در و و &ڵ )ﯿو ` ن( 1 6و،
ه ,ر ا .دواﯾ 6ﯿ6 ab1ان _ ،ن و$و )ر دژ 6ﯿ6 aﯿ ،ab1و
و$و))د(Sﯚ , Yر دv$ر 1 $ز6 $ان ,و$ر&ت .و ! و
د.$ﯿ6 Yم #>5 4Z :، _ﯿ ر$و6 1958 ،اق هت و
& 1980ڕاﯚو.$
6و ڕزو Oر 3ﯾ #>5 _ Yرد $ﯚ و6 .و،و ڕ $واو
د$ت و ﯾ Yﯿ,ر ز $ﯚﯾ ن ز رر $دژ ﯿ 9ن رد.
_دﯾ ,ر 6 $ور ,ﯚرون و 0ﯿ ن دژ $ازا رد ،ﯾ>ت
دژ ﯾﯿ 435ڕﯾو ﯾ 1رﯿ) 3و) & #ﯚ رد$د ،ڕ>ر
د$د .ﯚر _ S& $ن )ول و) ر $د$وت )& ﯾ>ون ))35ﯿا( و"ﯾ
& Sڕاون.
ر $ن و دv$ر $د Xوا Z 3ﯾر S&،و$ن ,ن و
ز.$ﯿ 1و"ﯾ ) 53ر( و &ﯿ ن د$ردو 2j ،ﯿ ن #& ,ﯾ ن ر $ن
ﯚ ﯚﯾ ن ڕاد&$ت ،زﯾ Sوان )[ﯚرو و و$ن )،5ﯾ د3ﯚر $ن ون ﯚر $ﯚﯾ ن
د$ﯾ 3ا ,1ﯾ ﯿ>ر5ﯿ 1ﯚ ﯚﯾ ن )& .Y1 Sﯾ3.1ﯾ Yهﯚ ر و 6و ,
م $ﯾ م &و) دا وﯿ ن د،ه 2ن ز ر ز و دن X0
ڕ و ,& .دﯾ ,ڕااو ز ت ،ر 0ز ت &و) 0ش 7 Zو د$ان.
6وان د"$و) ڵ 0ن،د$ﯾ 3ا ,ﯚ 6ور ﯚﯾ ن رو ن و رد$وام
ن و $#>ﯚﯾ ن 114و6 .$م ,و$و هر هز ,دﯾ ,و"ﯾ )داوا از(
ه و د$ور $ن ز ت داون .ﯚر6 $وا هز 0) $ش( وﯾ ن د$وﯿY
ڕ 6ور،و$و و$رزﯾو دوو #ارو وه, #3ﯚرون .رو 6 0ﯾ ن
و$ر&>ون زۆر و" .ﯾ ن د $اردن،م هﯚ ر, 6 $ا وﯿ 1وﯾ ن
وﯚ 0 ن ز 6ڕش 7 Zود$ان .زور 6م S ,هز $
) 0ش( ون ﯚ -ﯿو $و" .ﯾ ن " و )ﯚ د$د ه ﯚﯾ ن
و ڵ و #1ا ن ژﯾ 6 را ﯚﯾ ن رد$وام ن.
هرو& 35) $ا6 :م Oز,د &) 35رۆ 0ن(داو 0ن )
دا ز 6 $#د $ز ت ،و" ﯚﯾ ن ر,Oو ت ز,$#ن -م ر$و& $ڵ
76را 6ڕ ر)ﯿ ر رو ر 0ن )$#,ه .Yهﯿ tم م د$وا .0
رڕ ن ﯿ .Yرد $ڕ 6ﯚر 2 $و$و ز$#د ر6ژ 0 ن
Oزر ﯚ ز ت 6 $ ،ﯾ و راو .ﯚر $ﯿ ,زور 76 ،Sرا
6ڕش $.ه ڕﯾ>را و"ﯾ ردو 6 ,ﯾ6 ،ﯿ # `aون&6،رز _ات
د $ڕ [ رزرﯾ .Yم ﯿ 3ﯾ ن Sو$رد$ت .ڕژﯾ Gرﯾ 6م &$#ﯿ
421
`وڵ د$د 0،ر 0ر ﯚ م دن ﯾ ر & ن ﯚ"و 0ن )45ر&،
6واﯿ ن " 1ﯚر $م و"ﯾ ﯚ دv$ر ,$دﯾ ,د $رد.
ه >وا ,,7و 0 $ن ڕا3ﯿ#ا 6وه ﯾ ن د$د .ه S#1وان ،ه وان
ر 3ز >رﯾ ن،ڕ &ڵ و $ازا و `د $ﯾ>ﯿ ن هو:
2ﯚ و6ڕد ز >ر وﯿ ن >3 73 2و ،رزاﯿ ن وان د6 .ﯿ $#دﯾ,ش و
` ه و 1ن د$ﯿ1ﯿ،Yد$ﯾ وﯾ رژﯾ Gز ت ,ن ،و ﯚﯾ ن ر" و 6و
ﯿﯾ, Yن .دا Sو & ن ﯿﯿ ڕژﯾ Gزﯾ Sو رۆ Zﯾر $دژ را
رزا ،را >ر S 2jد$ﯾ ,د د_3$ﯚ ﯾ ن د$دا6 .م د3$ﯾ 6ﯿ ز$
) 1X,ن و 1ﯿ 1ر ﯾ ن و$رد6 ،Y&$ﯿ ,ر ` زا ﯚوان هو ،د$وت هردﯾ ن
nو ﯚراﯾ و 2ش و$رد&$ت ،ر زر& ﯿ ن و$رد&$ت ...د3$ﯾ ...ﯚ 4و-ﯾ
وان ور"ﯿ ن هرﯿ ن و ز >رﯾ ن -رێ #ارون 36ز.$ﯿ> 31ون،
ﯾ Sوان ه ا Sو ,زۆر ) ﯿ$# (nن .,
&ڵ 6و $ه و،زۆراﯾ 0ن Oزﯾ ن م ر $د$د .ز Sوان ه د$ﯾ وﯾ
ڕﯾز و $ازان دژ ,Oو ت ،Y.م &ﯿ Sهﯚ ر ه #ون .چ ) ر
د4ا رد 3ن و چ ﯾﯿ 435ا ﯾ و$ر& 6 1و هز$ﯾ ن و," ،
ﯾ $#وﯾ ر د$م ود$ز& زو1و `رس ,ن و " 2هز $ﯿ ن م ,و.$
# 6ا د3$ﯾ 0ن و$و) ره1ر( ﯚ Oﯿز ﯚوﯾ 3ﯚﯾ ن
رد$د .د3$ﯾ )45ر& ﯾ#1ارﯾ ن Oرد$دا .د3$ﯾ ز $#ه .وﯾ ن
ه . 1#ﯚ 4و ) 1986 .ر د4ا رد 3ن Sا 1ﯿp
دا&ﯿ ,ت رۆ Zﯿ) $دۆ#j (,ا ه.ڕاو $ﯚ و ) ر د4ا رد 3ن
ه ت.
م و ) $ن دﯾ رﯾ#ا 0 ،ﯿ) pﯿ aدوور او` $در زﯾ ن و .دواﯾ
,5ﯚڕ $.ن S& ،وان و" ﯚﯾ ن ڕاوان 0 .ﯿ -
و"$#و .ژ $و$دﯾ> ،Y1ر $ﯚ 1دﯾ,ﯾ ن &13و $دواﯾ 1 pﯿ5ﯿ ن ﯚ
ﯚ .ن ردن6 .م ,035د رێ،ﯿزا Zﯿ$ﯾ 0ود ،
)ﯿuوا 6و ﯚڕا&و رد$وا 3د& .و) Zﯿ$ﯾ ن ),و ) رۆ" ,ن( 035
دن ،وێ هﯚ و ر&ر Sو6ﯿ ,5دﯾ ,رۆ Zﯾر وا 3و،$
ﯚ ﯚﯾ ن وا,O 3و ت ون -و هر 6م ر $ﯚ هﯚ ر 0ﯚر) $ﯾ#$ﯾ ﯾ>
Zﯿ$ﯾ 6 15 0د$ﯾ و ﯚوﯾ 6 3و.> $
422
Zﯿ n6ڵ)10ﯚ ﯾ(#
ژاﯾ S " 1988هز6 $ان رزاﯾ 5,د$واﯿ) و$ت( د$
ردا&ت ،و " `ر"$ﯚن )ڕﯾ1و#j ،$ا و ر $هر $ڕا3و ﯚ
وا`, Y،9ر هز $ردو 6ا رد 3ن و$رز ه ر،و ر$و)" pو
6وان ﯚ& ) 2ﯚڕاﯾ دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ،(Yﯚ ) 2ﯾﯿز دﯾ , 36،ﯿﯿ
#و&$ڕا .دام )ﯾ 1X ,ﯚ ﯾﯿ 435رد 3ن رد و ازﯾ ر د$
),دو $وو =و ،م 6 م رج وازه 1د دام
,Oو ت د.
6 6ﯾO Yول و `6 2ان ﯚ 6 ,5اق و 1 .دﯾ, ,ﯚ 6ان چ
6و>ﯚو6 .$و هڕ6 $اق & 36ڵ و ڕوو ڕوو و ه ڕ $و
هز0 Z $ﯿ #ﯚ ڕ " .ر ,"[& 6 $رد وان 0 6هو 6ﯿ_3ﯿ رو
6 .و ﯚ ,دا هز $رد ه .و ﯚ Zﯿ n6ڵ ه . 1و 6و ﯾ 3و
ز ﯿ $ه Sﯚ و" ژ GOوﯚ3ۆ45) ر& ن ،و Sو$ر& Y
4ﯿ ﯾ و ﯚ > ردو #وﯿ= ، 4 6ر د $ردا& 1دv$ر $ن 2
هز $هرد 0 , .وڕ` $ر 6ن و.
ﯚ ﯾ 7رﯾﯿ20،ل 7 ڕ ڕژﯾ 4ڕ $ژ) fژ( ﯚ > ر د :ڕژﯾG
رۆ",و ،ز#&3000 $# 1/5ﯿ+ﯿن دوور 3ﯚو9>)،$ﯿ #دو( 12رو
)ورو ،وان دو& .ڵ 6وه $ڕۆژ 6وا،چ م هﯚﯾ 6م داواﯾ ڕ ﯿ 0ر
و $ون وﯾ ن م هﯚﯾ # ,7او $درۆ ز S3 $#ﯿﯿ O ،زر `وڵ دﯿ ن
و .ﯿ ﯚ ﯾ ڕ #او و) ﯿ, -(oﯚﯿ1و$و ه .ﯾت و .و
1وار) ،دﯾ $#و$ر ﯿ ( ,ﯚﯿ1و $ر دو،ﯿ 5دا داوا )5و
هر ڕا و دور دوور Sو & ن و Oه&1ون ,و & S
د$ردوZزاب و $و$رﯾ رد6 $ﯿاق رﯾ > Xو زۆر ز $#و $و د
,و"6 ،و ت ,7ﯾ ن $#د$و.$
6 15ورﯾ 1988 +هز $ﯾﯿ 435و 6ان ر ه ﯾ ن ه,وت ودۆخ
و و`9ﯿ 5, ,هﯾ ،و رز &ﯚ د د$ر#ﯾ_ ن ه,وو،$د$
423
ردا&ت،و 7ﯿ ` ,ر &ﯿ ﯿ ن هز6 $ﯿا` دا>5) .ﯿ 1د$ا ﯚ2
د د $ر$و)ﯿ .Yu pڕۆژ دواﯾ هز6 $ا` ه .وﯾ ن ﯚ دو $ه: 1
رﯾ ن ﯚ وا " #ت ژ +& ران د ) .ش $ڕۆ 6وڕۆژ 6وا
ﯚ > ردو ن ) & ﯾ ن داون ﯚ ﯿو ﯿﯾ ن ه ),د ," .ﯾ $#ا )5
"و & ز ﯚ و ) & ﯾ ن .ن ` ن و$رون:
رم 0...ز $ۆڤ & 2 ...وو&ﯚل و ت"...و &ڕ $و ` م و>و_...ر $ن
)7 5ر ﯿ 1ن ) ﯿ ن داﯚو $دون6 .وا دون رو, ) $ون
)2د 6م 2و6و 2د$وڕان,)،ﯿ 3 1ﯾ ن د$د S ...و [ڕ ،ﯾY
و6 4وا ڕا3و ﯚ و>و ر دو & ز را)3و 1 .ن &ر$
و` ن دون ،هرو .0و>و ار وو.$
س و ﯚف و و#j S5O$ا ه ﯿ# 5ا،ز"& ,$و و ر و$ر$
رد $ن .ه و د$ﯾ زا " ﯿ4ﯿ ﯾ ه چ ڕاد $د$ا Yرگ ه1ر ،Yم
36ﯚ دﯿ ڕوون و دام Oﯿ Yﯚ ود 6وان ،هو هڕ$د$ن
و 3ر د $ه S .د$دا ه )35هﯿ tس 1 ,7د$دو$و ` 6
د$د.
Oوو Sدواﯾ0 Z ،ﯿ #ﯚ ود هر0ور $و رد $ن `ر$داغ.ه,وو
ور +ﯿ 4ﯿ ،ز ﯿ & 35) ,$رۆ هز6 $اق داو ه .و ﯚ
Zﯿ -2ه . 1ا )ﯚ ,ن ژ S,ون ه$#ه .Yزۆر 6م
,ﯚ ور و ﯚ + 2ﯿ 4ﯿ ه$#ه ،Yﯚ دو$و ﯚ و #$ﯚ .ﯾ ن دن ،و
وێ وﯾ ن وﯿ ،Yل و ) ﯿ ن # 36 ن 1) ،ﯿ ن ز$وت دن .دواﯾ
ژن و )ﯿ وﯾ ن 03,ﯿ دو) .$ﯿ و $ﯿ ن ﯚ 1اود و ه وﯾ ن ودن .
`راخ ور `ر$داغ $ﯾ & 3ﯚڕێ و :دان ژن و )ﯿ و #1اڵ 6 و$
1وار وان 314و،$ون ان.
$ڕا 6 3ورﯾ fڕ Z &$ﯿ – 3 n6ﯚ &ر ﯿ ن &زراﯾو،$ﯾ ﯚ و"
ور رو و د$ورو)` 35را ڕۆژ 6وا `ر$داغ)،دژ( ﯾﯿ 35ﯿ 4رد 3ن-
ﯾ pو 0 .ر ,دﯾ o& ,و2و $دﯾ& fﯿاون 7ر و ﯚﯾ ن ﯚ,1) 2
6ﯿ#9ا ن(د,) $د& .ر ﯿ ور-وێ رر $ﯾﯿ # 435و-
هزاران ژن و )ﯿ و #1اﯿ ن & Yو 6ﯿ#9ام دن.
ڵ 0 ،ن ژن و #1ا ﯿزا و 6ﯾ ﯾ ن ﯚ د$دو $و ﯚ ) د &$ﯿ ن زور
د$دن .زۆر ت 0ن ژن و #1اﯿ ن 6ﯿ ز $د$دان رﯾ ,و Sو$ر&ن و
ه 6 .Yن6 ،و $د$ﯾ ﯾ 6 ،زادﯾ واو Sو$ر&ون` .و
ﯾ Sر) )):dZﯿ و $ن و$# $ن و روت و ﯾ ن ﯚ ($6رﯾ
424
0ن 2jم و & b 6ﯚ 6ر n6 1ڵ ون-واش و ﯾ زا6 >م
ﯚدو S $ﯚ ردن )ﯚ , ( .و ﯚ 6ﯿ#9ا ,د ﯚ 6 وا.
ر Z . $ﯿ ،4 n6ﯚ رﯾ Sون ﯚ دv$ر $ان رو،
هو و 1ق ڕوو ورد .دﯾ ن دان س هﯚ ه ﯿ4ﯿ ﯾ `راخ
زاو && ,uﯿ ﯿ ن د $دا $ .واﯾ ,30000ﯿ ن و دن .دv$ر $
#و ژن و #1ا ﯿ ﯿ5ﯿ ن ﯚ 3ر& دن . 1 .ه وﯾ Z Yﯿ
دﯾ ,ﯚر5 n6)$و6و (7ﯚ ود هز $رد ﯿ ن و $#>
دﯾ ,و ڕۆژه` و $ڕﯾ" $و .زۆر 0ر ,ﯿ ن )و) & $#دروو د$
7 Zو وادار ﯚ د3$و$دان د$د 6 2 .و7ﯿ " ر $وﯿ ن د$د.
هﯚ 6ان Oول و` 2ﯚ 3و"و ڕژﯾ) S4ﯿو$ﯾ(
)35ﯿا $#د ،هز ڵ >و 6 . .ورﯾ fهز 7) $و( و د$ورو)$ 35
ڕاواون .ﯿ6 $و $ژو6ﯿ ورداش و زﯿ#ات و و $د $دا،و ه و Oج
6ﯚ ران ) 5د 22 .ژو6ﯿ ڕاﯾ.ﯾ #ﯿ 598 11و$
ﯾ.و $ن)وڕا ز ن ` (#-3 f+وڵ د $ت ،و 6 .وت & 6ڕﯾ"$و.
و" $ار ڕۆژ دواﯾ و هز $ﯿزا د$ورو) 35دﯾ 1ن دا زران6 25 .وت
-8 n6ه ﯿ 4ﯾ و ﯚ > ردوو $#& # ,ن و دۆڵ ود$ڕ $ن ,
6ﯾ و )45ر& ن د$وﯾ#ا ﯚ>وو،$د,) $د.6 ،ﯿز=$ﯾ ,u.ن ه ڵ،
6و ڕووﯾ#او ،و$ﯿ و6 .م ﯿ=,u $ﯚ & و&ﯚ ) 1ﯚ 6 ,واﯾ
د$و$ڕا #ﯿ7 1و ن ه Yو ﯚ > ﯿ ن رداو ،$ﯾ Sوﯚ > زﯾS
ﯾ ن و ار :دوو د ،دوو ز$رد و[ .ﯚ و$و ددت و6 ،و ﯚز $
pو)5و )$#ژن ...ﯚ # ,هو .ﯚم " 6 5و )ﯚم ز$و
،و" و G $رﯾ Sون6 ،ﯿ G,3 #د$د "،وم 6وﯾ ن $#ه ت...و و و داﯾ G,
دواﯾ ﯚ > ردو ن &ڵ ام و>و رهر ﯿ1ﯿ&-Gﯿ ن دوو " .وم ) 3ﯿ ن
د3)،ﯿ ن ڕ$ش >و ،ﯚﯾ ن د$زاوت ...ڕا # 3ن& ،ﯾ م ،م $#زا چ ,م ر.$
ﯿ ن ڕ$ش ه.ڕاو ،$و ﯾ)) Yﯚو د $ﯿ ن د$ه ت .د $وﯾ ﯿ ن زﯾ, ،G S
ﯾ ،5Xدﯾ ن د& G3$ﯾ ن د.
هزاران س م &ﯿو دۆڵ و د$را رهورازو راوژﯾ )ﯿ #ا ه$#ه Yو
,ن >ون6 29 ،وت &رو ) ز( 2980هو ه$دا و )ڕﯾ $هﯚ
& ز $ﯿ4ﯿ ﯾ ,1ون ) ،ن هز $ﯿزا ر ﯿ ن >& 6ردان و #ن .
1دﯾ,ش ه و ﯾ 1ن دﯾ& fﯿاون و درا ون ،و ڕا)ﯚر ن
425
Oﯿ ,ﯾﯿ ن و 3ر 3b6هزاران 6 ,ﯾ د$د ﯚ زا 7 Zو
د$و ز$وﯾ ن .
هﯿ tت ژ ر$ﯾ رڕا6 3و Zﯿ n6ل و "ون زاێ-
و "$#ژ ر$ﯾ ن 150000 .ه 200000س .زۆرﯾ ،Yد$ﯾ ن &$#ﯾ و )ﯿ45ر&ﯾ ن
7 ﯿ ودا ن ),و د ،Y3$م زورﯾ ن ﯚ )ﯚزاوا( ردن.) ،ﯾ ﯿزا
&ور $ور ڕۆژ 6وا رو هو 0 `$ ،و$ر ,زﯾ5000 S
د $ﯚﯾ#ا 0د$دا .ۆو و ﯿ Yو هودن ﯾ 0ﯿ دو) $ﯿ و ژن زور+ $
ﯿ$و$ر 6ﯚردو& ه+3ر ز و ،ڕ $د"$و o& .و2و $ن و )ﯿ و&$ور $ﯿ ن
) 5ر ﯾ ڕز د$دن ،ه و 3ﯿ ن و$رد0-Y&$ﯿ f0ورگ-دواﯾ واﯿ ن
)ﯿ رد) $ﯿ$#د .ق #ان ر 6 ,ﯾ و $) .د Sد$ﯾ.او $و د$ﯾ.ت)ﯿ1ﯿ 4ن
ا )ﯿ واﯿ ن رد$رد 1ن و`2ﯿ ن $#دان،دوو دوو ﯾ ن ),و د $د،Y3$
)و $ﯿ ن ) د$رد 1ن6 .م 0ر$ﯾ ه وڕۆژێ ت ژ ه 3ﯾ ه ﯿڕۆ
رد$وام و (.دواﯾ دوو ﯾ ن ڕۆژ )ﯚزاوا( ه و ﯾ 1ﯿ ن ار ﯿ ن دو
دو 6ﯿ #س ﯾ#ﯾ13و$و و &ﯚم و رو Yون.
Z ,ﯿ n6ل ﯾ ش ) 4و 36،$ﯚ ﯾ ڕﯾ6 .م
&ﯿاون،د$زاﯿ 6 :Yﯚ & 3ر& ڕ $د،ه $3و .0دﯾ,ﯾ ن دن6،م ,ﯾ ن
ف د$ر=اﯾ ` `$#وڵ 0 , Oاو ),و $د `$# S .Y3$ن
)د$ون ﯿ ن ردا د$دن.
)ﯿ $د $ن و " #ژن و #1اإﯿ ن 6و وس ﯚ 6ﯚردو& )$bا 4+ن( ه,وو
را -ور ڕۆژ 6وا 6اق،د$دن .ﯾ Sد 6و ) وا> ر( د$اﯾ ﯚ
و $دوو Zت 0 و $ر"ﯚ داﯿ>35اﯾ6 ،وﯾ ن ﯚﯾ Y 6
د3$و ،$ور و ﯿڕۆﯾ ن ڕاد&$ت . .ژو6ﯿ Yم 2و $رگ و ﯿ 6
ژ&ر ه و Gوزۆخ ,و 1ش )$bا 4+ن( ر 6 ,ﯾ و،ه و ڕۆژێ
4ه 5س د $دن .و6 Svم 0ﯚر $د ت 5ن ژ ر$دو517 :س ه
ڕۆژ6 Sو [> 3ر 6زادو .م دوا ڕوﯾ 1و ژ ر6 $م 0ﯚر 13 $ز$#ﯾ
داو 0 S& .ز $ن رو $و Y$هردﯾ ن _ن هر `,ﯾ 40 .0رم و
b6د$ﯾ ،# _.ه هرو .0ون ،ﯚ&ن >.Y
زور ژ ﯿ ن ﯚ 6ﯚردو& )دﯾ> (dد$دن ،ه,وو زﯾ Sﯚ رو -و6 .م
دوو 0ر $زﯾ#1اﯿ ن "ار ه ) ! o1دواﯾ ﯚ ﯾ رر45) $ر& ن
ر> 3[ $ر،ڕاد .Y&$هزارا س م ,م ز#1ا دا &ﯿ ﯿ ن د $دا.
426
دن. زور 1ن )دﯾ> (dهﯚ ارد $راب وش و ﯚ ز&ﯚر$
زﯾ $ ,ژ ﯿ ن ﯚ ﯚ ﯾ n6ل دن-ﯚ 4و ﯚ " و $د 4وا.
ر $و $ڕژﯾ Gواو )ﯿ ر $ن و ر$ت م `ر ﯿ د$ا 6 .
و 6):و Z $ﯿ ,روا n6ل &ﯿان ،و 36زﯾ#1ا#ان( م
و $دوو ڵ دواﯾ " Sد 3$زم و س و ر ون $ن دوا روراخ دا"ون
زﯾ$#و ،و $ڕژﯾ& Gﯚڕا) & 6 46دارﯾ 4,ن " ر$و 6وان ﯿﯿ(م ڕو 1
)ﯿuوا )ﯿ 3و `ر ﯿ ن ،دام Oﯿ Yڕا3ﯿ زۆر ﯾ راو$ژو ڕوو
داو ه وار&ﯚڕ د$م و د$ز& دا و6 $ﯿ #چ & 6دارﯾ " ر$و ون
و $ن و!
ه ﯚ ﯾ ڕ `ﯾ>ن #&4000و ﯚخ و "وو ،و 2م 1/5ﯿ+ﯿن س زور +
1دﯾ 035 ,ان& .ڵ 6م ه و $د$وت ه 35ڕوﯾ 1ز $
ﯚرد 3ن ) pﯿ 1دو واو >و . .د> $ر 3ﯚ و$دﯾ 1X
22رۆ" ,ێ هرﯾ 15 .0ه 20هزار 0و$ر ه،ڕا&ﯾ .#ر$
)ورورو د ) .ن ژو6ﯿ1 .ر رۆ",ﯾ 12000داﯿ35و و
` 1989دز $وان د ،و داﯿ35ا وێ 100000س ون `رار& ﯾ دﯾ ,د$
ﯿ 5ن د 100000 .دﯾ ,و"و د$ورو) 35وێ ژﯾ ﯿ ن [ڕد$د وﯿ9
ڕاو ن و د$ر)ڕا#ن رهم و$ر&ون .ڕاﯿ-ش رۆ" 25000 ,و 6م
.ژو6ﯿ 75000ﯿ+ﯚ هڕ$ﯾ ڕوو ڕوو و .ر 6داوا ) X0رد 3ن(ه
رد 3ن+45000ﯚ 3و ردان ) >ﯚو6 6 .$ﯿ# " 3ار`ﯿSu1
6ﯾ pو, ،و و دن و او $ﯚ .رد0،ﯿ و
د3$ﯾ و ز ت ڕژﯾ Gداون.
ر ﯚ ﯾ 6و 1988هزار رد ﯚ رﯿ 5,ون ﯾ 6وان 6و ﯿ=و
ن ه ﯾ ،و .6ﯿز $و ،وهزارا س ) 4و $ﯚ > ردو
4ﯾ 6 .ش ﯿ 5ڕوو,د &ﯚ vروڕۆژ ن ڕۆژ 6وا رﯿ و )5ﯿ
) ر $رﯿ زور " ) ﯿ دﯿ 6و 1ﯾ Yو O،ﯿ#,ا ژ ر$
) ر $ن ﯚ رﯿ ) 3 +د S 3$و ﯚ 6ان ) ﯾ ن دو.
) هزار ) ر ڕ 1975ه 35هر 6ان ون ،و و$ش 2م 50000رد
7ﯾ +دﯾ 6 1970اق د$راون6 ،ﯿان و$ر&ا ون .ه 2 1987
و 50000 $دﯾ1 ,ور 6وا >ون و ﯚ 6ﯿاﯿ ن ) دو .ه 6و 1988ڕ.$
100000دﯾ1 ,ور )ڕﯾ1و ،$وژ ر ) $راﯿ ن & 250000ﯾ .#
427
رﯿ هر ر $ڕاﯾ.ﯾ ) #ر و$ر &ێ و 6وا 1ور 6واY
داﯾ &$#ڕ31و :$رز وو $ه و 6ﯿ$ -ﯾ رد $ور رﯿ
#ﯿ 4ﯾ و ه و هرد ،ڕاد$ﯾ و هو .م ه
هز $ر ﯿ `دن ) ر ن اﯿ ن 6وان ﯚ ه )دن ﯚ و
)رﯿ(.و .$م $دا ر&ت 6ﯚز$ل،رۆ و$زﯾ رﯿ،د$اﯾ ﯿت )
ﯿ 5ن دااﯾ6 :م 0ﯚو$ﯾش ﯚ 43ﯿت ) و $ﯚ )ﯾ 6ﯚ ڕۆژهت( و
وﯾ 1د$ر ،$ﯾ>ت ﯚ واردو رﯿ ﯚ ﯚ . هروا ﯚ ڕ p$د ﯿوڕا
6ﯚڕو) ،ز$ر$ر هو> .ﯚو , 6 $ڕار ﯿ# 5ا ،م دا)) رﯾ( 6وان
وش،دﯾ ر ،و 1ور 6وا>ون ارد،و6وا 6ﯚردو& ن )ﯾ 6 S5وا(
ردﯾ Yزﯾ#1ا د ،هروا )ﯾ #$ه وا$#ر $ر ر &ڵ 6وان ).5ﯿ
د.
Sر دﯿ م م ﯚو،$رﯿ ه .و ﯚ ,دو ) $ران ه. 1
" > 3[ -6 Sر 6ﯿاق >رد ڕا&ﯾ ،#رد $ن و ز f+هﯿ tم
>) 43و 6وﯾ ن و$ڕ د .ر 6ش را د#$ارا ر وژ ﯿ ن
3ررد $ن ﯚ 6اق .ڕ1و،$و 6و " #هزار &ڕا#راو $رو
ﯾ" Yون و )ون( ون .ڕا3ﯿ#ا ,6و 6ﯿ#9ام .ن 6ﯚردو& دن رد$وام
و .رﯿ هروا زﯾ 20000 ,م ) را ﯚ 6ان )د$ر)ڕا6 (#ﯿان ر
رڕ 1 $و 6ﯿ39از #وﯿ= م 6 ،م ,و$ش $7وا و$ر&ت و
6ﯚردو& زﯾ Sﯚ و ور و 1ﯚ .0 ،ﯚ دۆزﯾ$#1و.$
) ر $ن ژﯾ " ) ,ر رو ر,ﯿ ن هو،ﯿ ره#ا )ژ$هاوﯾ>و(
ارد $ژو6ﯿ 1989 1و ژاﯾ 1990م 2و& $ﯚڕا ,ر Sو#ا دﯾ,د .هر دوو
ت و$ڕا &ڕا ارد $ﯿ ژ$هاوﯾﯾ ن b6 ,3و،$واﯾ ه .و S
ﯚ #j : 6ا ﯿXوێ ﯾ ر و ) ،ر $ن ﯚ وت .ڕ1و S. .$دواﯾ #jا
دﯾ ن $7 Zدﯾ ,ﯚ 6وا د&$ڕﯾ1و $ڕا&ﯾ 0 .#ر 3,د3$ﯾ م &ڕاو،$
6واﯿ 3هل و ر 0ژ &$و$ر و "ر ر 6ﯚردوو& رﯿﯾ ن ه 35س
و ﯚف 6ﯿاق 3د$زا.
دژد$و $دﯿ
د $ﯿ1ﯿ 1رد $هﯿ tروو 3و ` 3ور و$ﯾ ه .و هﯿ 1ن
د$و$ﯾ 6ﯿا` هﯿ ﯿ 4ﯾ وان 3.و،$ﯿ 5ن دا.
, دﯿ ه ن ر، -YهرOوو هو$ڵ 6اق & ز $
ﯿ4ﯿ ﯾ دژ رد $ن Sو$ر&ت،ﯾﯿ 435رد 3ن د$رد دا ﯚﯾ
428
" ) ،ڕووداو & 6دار دﯿ ،ڕا&ﯾ #و 7ر و$ﯾ.و $ن )ﯾ#$
&ت .و" S#د $دﯾ $ن ﯚ د$ر ن دن ﯚ 6ﯚڕو) ه .Yﯾت و .و
دﯾ,ﯚ O ،#ه&1و .ه S#1ڕا)ﯚرﯿ ) " pﯿ دﯿ وﯚو،$م چ
ه .و ,دو $ه1ه . 1دﯿ )&5ر Oز د$د 6ﯿاق ر6ان دا روێ،
)ﯿ_ﯚش و 6م 3ره 1ن و ڕﯾ$د)1اﯿن( دﯿ
و=ێ.
) ن ﯚر $ه و ،را)3ﯾ Yودو $ﯿ 1925 11ژﯚ
S 13و$ر& " Yﯿ 4ﯾ رد S $و 6 1م "
1935 هش ) (Oره . 1هر ﯚر 7 $ﯾ f511ﯾ4ز 23رس
ڕا)ﯚر د):دژد$و $ﯚ .د$و ه وار رزوو $ره#او
رد $ن ه ` .$# , 36ﯾ#ورت و( 26رس 6اق ڕا ,و
Sو$ر& " Yﯿ 4ﯾ د$م )#اه 6 . . 1ورﯾ& fو)3Z ,ر
زا ﯾخ و زاﯿ را 6ﯿ+.1ﯿز د $رون ﯚ ): 6ﯾ Yه.ان( و )ﯚران ،د$ر زﯾ#
و 5) $ز $ﯿ ن 6د$ﯾ ﯚ رد 3ن 1ن،م د3$ور د$و ﯾ 3ﯿ
ه .و هﯿ 1ن ﯚ 6م ر ~ $د.
م .ژو6ﯿ6 ،Yو ت ڕوون ﯚو6 $ان هزو ا ﯾ رد$وام د ڕ
ﯿﯿ،ﯾ 3ﯿ ازﯾ ر),ﯚﯿ1و ($د S (0 $و د$و > ر S
و$ر&ﯾ Yم " د$د 6 -ز .$ﯿﯿ ﯚ 6ﯿاق و6 36 ،و $ڕ ﯚ ﯾ
) Xو،$د $ڕ ﯿ4ﯿ ﯾ ڕا.ێ .ﯾ 3ﯿ و $دا ڕا ﯿو$ﯾ ن)وڕا
ز (#-3 f+و وزد ﯿ 4 11ر620$ڕا 6 26وت )#ا،ڕۆ
ڕ>ر ڕﯾ$د6 :م ﯿ 11ﯾ ره " 1ﯿ4ﯿ ﯾ 6ﯿ#او ,Oوم د$د
و) ازﯾ ر ه .وهﯿ X 1و #و رﯿ,ر( S Oو$ر& ،Yوان و O ،ﯿ#,ا
ڕۆژ p) Sو9 ،د رزا وو$ﯾ داوا دو).5ﯿ ه
ﯿ 4ﯾ 6اق ﯚ دﯾ 1ن ,ن6 ،و .0ﯾ 6ﯿاق ز $#هزاران & ز $
ﯿ4ﯿ ﯾ و -وه 6 .ﯚ3ﯚرش هروا) ر ﯚ( رد$وام و.
429
رێ Oهر0ﯚر $ﯾ و 1وارﯾ Sڕ Sو$ر&6 1اق "
ﯿ4ﯿ ﯾ دو & .ردﯾ Yﯿوڕاو ز$ر ﯚ 6وه ڕا&ﯾ :#
و$زاڕ $د$ر$و 6 $ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ6، ,ا` ﯚ > ر Sو$ر&" Y
ﯿ4ﯿ ﯾ د،م Oووﯾ دواﯾ و و ر زار و 0و،و ﯿ# 5ا
ﯚ f& د،و )15ﯿ ر د ز .و د م ر$و $هﯾ>و
و$ﯾ.و $ن ر$ت ,ﯚﯿ1و, $ن -وuو زۆر داﯾزا رﯿ )35
ﯾ ر &و $هﯿ& tو) Sز 6 f+ﯿ ز$دا ردا ) ر035 $
رﯿ,ن.
دﯾ رو ﯾ 3ﯿ و هﯿ tوO Sز ت م وb5) $د$م .دواﯾ
د_ر) , 6ا 6و د$و ﯾ $#وﯾ وو6 3 6 =ان و 6اق ,Oوم
و 6اق ,و ،ﯿ.را وا`9ﯿ3و .و ) 6ۆژ& $ور, $دو$
دوا ڕ) ) $ﯿ+ﯿ رد دۆرراورد د$ا و 6اق ڕا3ﯿ#ا ڕ `$
داد, ( $وێ.
م ه>ون ,ڕا ت و " وس و )ﯿ وا ووﯾ=دان $#ﯚ ن و Oوﯿ $#دا
ر$ت 6و $ڕووﯾ#او ﯚ و$و و ,و .$دوو 6 ,1ﯾ ,ﯾ ،ﯾ ﯚ ﯿ3
)ﯾ#دار د$ر $و و ز ﯾ> د3ﯚر $ن 7ر O .،ه &1ڕ
ره ," 1ﯿ4ﯿ ﯾﯿ ن 6 2ﯿاق ود$و .$ڕا)ﯚر ﯚ ﯾ دا د$ﯾ.ت:
.0هﯿ #زا #ار $ﯿ4ﯿ ﯾ و0ود3 ،ر و &ێ ه Y3 1
ڕا)ﯚر ن و 1وار ر" و.
)ﯾ د $ت ۆڤ `وڵ ,ت )65000ر رد )6 o1ﯚردو&
0ﯚراو0ﯚر د $رو ،اﯿﯾ و15 $ڕۆژ )ﯿ Saﯚ د ود 6اق
ڕﯾ_>,ن،و 6م ) را ﯿ ون )ﯿ aﯚﯾ ن ﯿ ) " ،46دﯿ ش
و$و.$
430
دد$ﯾ د$د " #دواﯾ &ﯾ Yرا،dڕۆژ س4،و 6و ﯚO ﯿ ,ﯾﯿ ن
م 0ﯚر$ه, ﯿ ن $رد&$ﯿێ&،ڵ ﯚ ه 1ﯚو.$
ر6وه و .و S& ،$#و ﯚ 6 .ﯚرو) 6 ،ا`ﯿ ن رﯚد،م
ر,ﯿ ن د 6و0ﯚر) 3$ﯾ #$ﯿ و 6ورﯾ ن .ژﯾ 31د .ﯚ
4و،ﯾ 3ﯿ 6ﯿ 3-ر ل و) ردراو $ﯚ ﯚ 6اق دوو رارد S3 6،و
`ت &ڵ ` و$زﯾ د$ر$و $ﯾ 3ﯿ ﯾ د&$و6 .$و&>و 46 ):ه
),دن ﯿ.را #م ﯚ > رﯾ)ﯾ :ڕ4 $ﯿ ﯾ( )5و $ه وﯾ ن
, 61993او ا ,ت( ,ﯚﯿ1و$ هو0($ر$ﯾ (&و) .0ن
و$زاڕ _$ﯾ 3ﯿ ﯾ رﯾ ن &و $دواﯾ 6 & 6ان و 6اق زۆراﯾ
ر Sوو $ردراو ،$ﯚ 6اق م و،$ه 3ا Yڕا[ رد ێ 6ﯿاق و$ر&ن)،
م 70ر)ه و( ه,) 3د #, Oا هزاران ` `ز و$زاڕ _$د &$ت
د$وا#ا ر$ت ه6 ﯿاق رد $ن 6ﯿ39از د$ێ6 ،م ر $زۆر ﯚ ﯿ 1و #ور
-ﯿ>ت و ﯿ6 Xﯿ 1د.$
6ﯾ2 .ﯾ-ﯾ )15ﯿ را ) و ڕﯾ.ﯾ د$اﯾ ر6اق
ره >اﯾ و 6ﯿ 3-ر 800ﯿ+ﯿن دور ﯚ ل و) Oس 6ﯿاق
دراو،ه>ااﯾ .م ` زا 6 ,ﯿ ,رزۆر ﯾ Yداو،ود$وت &ڵ 6و2ﯾ -دژاﯾ
د ،ر2 6ﯾ -ﯿ 4uﯾ ﯾ ﯚ$و& $ت 4 6 .ن) ز ﯾ>( دوازد$
رﯾ ,ﯿ4ﯿ ﯾ 4 6ﯚ > ر 6د$دن و ره 1Xدد$و ڵ و)) ﯾ
ﯚ دور د " 4ﯾ ﯚ 6اق د ،و د$و 4 6 ﯿ ﯚ > ر داﯚ م
ه .وا و 3و 3ر ,ﯚﯿ1و $ر$ت ,د3$ورا Sد ﯚ ﯚ
م ر$و #) $دو .ژو6ﯿ9 1988 1د رزا 7راو 6ﯿ 3ﯿ وه #
ﯾ ر 6ﯿاق ،ر ڕ ﯿ4ﯿ ﯾ ﯚ > ردو.
+Zوم و & Sو 5) ز دد O $ﯿ ن 6ﯿاق د7$ۆ،و Oزﯾ ن
د$د هﯚ ﯾ ر 620ڕا 1 6ﯿت ﯾ ن `و 1925 1
7ۆ " 13ﯚﯾ ن ﯚ 6اق م و .$ه 35ﯿ Sڕووداو ه[ ڕ >و
ﯾ 3ﯿ و 7او و6ﯿ 3ﯿ و ﯾﯚ ن و ) ڵ و رﯿ ،هروا و6 ﯚڕو) ﯾ ڕۆژهت و
6 +ﯾ2 ,ﯿ . 5) Yﯾ ﯿ و$ﯾ رهم ه 1ﯿزا #jا
#ارﯾ ن د 6 .ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ S& 35)، ,ل و) 6 Oاق 7ۆ>3و.
و 7و6 13وه ر ( 0 6) 1داﯿ Yد ) 5ن ووت و ) را13
6را و" و 6زا 3د$ا -و 6ه,ا S#و , 6اﯾ 6ن وڕز& ر
ﯿ 4uهزاران 6 ,ﯾ و" "ار"ﯿ#, $او $ﯚ ا #و.
ر" و $ن؛
431
دن :ڕ ﯿ4ﯿ ﯾ دام Oﯿ Yدژ ¯و ﯚو :$د2و$ر 62Zدﯾ ،Yهور $
رد $ن)$#ن (1991،رﯿ Yوان و)،Y Y6رد $ان 6ﯿان و6اق( &ﯚ vر ڕا)ﯚر
ڕۆژه و$ڕا،ژ رة ،141ژو6ﯿ6 -وت X،1986ام ">ﯿ Yو " رزﯾ6،ان و6اق
(sviluppda del problema ڕ)$#ن،3 &(1988،
4 6curdo)gesellschaft fur bedrohte-volker.ن و ور $ژ 6ﯿاق6:زﯾت و ود
رد $ن و 6ﯚڕﯾ ﯿ&) 1990- 1986،-ﯿj (1991 Y.1رﯾ5،Qرد 6اق ،ان
`ر$دا)،jڕ #او،رد $ن ,6دﯿ دا( ﯿ ن , ،د$وت)$#ن(1993،
>4ا_+ﯿ،fﯚ ر س ورز :ﯿ 6ا` ێ)،+س ا (1989،d+دﯾ $#
ڕۆژه$ ڕا -دﯾbO $#و` ر f،ژ 6ﯿاق Z :ﯿ n6ل دژ
رد $ن )ﯿﯾر(1993،وروا رت :د$و6 اق ڕﯾاﯾ ﯚد و)ﯿﯾر
وا3.1ﯚن7،رﯾ - (1994د )S+رد 3ن ﯿ45ﯿ 5ڕۆژه$ ڕا(&ار
"پ ێ ژ ر - ،175$ژو6ﯿ 1989 Yڕ،رد 6 $ۆ d )،ﯾ اﯾ ،f1531د#.$ان
رد6 3اق)و6،fوت (1992د3ﯚرbO $و` ر) ﯾ دن(S
و$ر&6 1ﯿاق & ز $ژ$هاو دژ ) (Sوﯾ7،fرﯾ (1961ﯾﯿ 35ﯿ 4
رد 3ن6،ﯿab1ب رد 3ن& ،ﯾ Yڕا ) ،dﯾ دن()ﯾ ردراو ،ڵ 4
7+ﯿزﯾون 23 ،ا >ر ،1988ڕا)ﯚر ﯚ ﯿ) 3ﯾ#$ﯾ#ار د$ر 6 $ﯾ 2
ﯾ.و 6ﯾ ، ,ر&ر " 4ﯾ رد 3ن 6 :ﯾ Yه و 6اق(
)وا3.1ﯚن> 3[ 21،ر (.1988
ڕۆژ ن &ﯚ vر $ن وه، ...#3ر د !$و دﯿ 7،ﯾ f511ﯾ4ز & ،ردﯾ، Y
اﯾ f1531ها#ﯾ>ﯿن،ردﯾ 6 pزرور،ﯚ ،#ﯿ#ل اﯾ اﯾ ،f1531رﯿ !1ا 3ر 6،زرور 7رن
وﯾ45)،dر& ،ﯾ4ز،
¯و او :$ﯚڕش)ه,وت ودۆخ و و`9ﯿ 6ۆ دﯾ Yو رد6 $ﯿاق(
ﯚ ﯾ #1ن$#،ن .(1993
دا ﯚﯾ " ) X>0 :رد6 3اق،ه ﯿ 4ﯾ ر$د 3ن ڕ$دﯾx
ڕﯾ,و ڕووداو) ڕﯾ,و ¯ودو ($ﯚ ﯾ (1988 دا ﯚﯾ " )
رد6 3اق،ﯾ ﯿ " ) ﯾﯿ 435رد 3ن ،دا ﯚﯾ 7 Zو
د$و.
432
)$#ن7 9،ﯚرﯾ (1990هﯿ ر ز >ر)$#ن 18ژو6ﯿ (1990و" #س رۆ
0ش داواﯾ ن د وﯾ ن ه#1رێ)+ﯿ 4ﯿ6 12-9ﯚ3ﯚر(1991
ﯾ ددا 3ن:
433
[> 3ر `،1983د $#ڕۆژه و$ڕا f،ژ 6ﯿاق )2ر .41
رزاﯿ ن و$و زور ) زﯾ ڕژﯾ Gور 6اق 3ران.
-20هﯚ ژ ر$ﯾ 6 15-14،# -19ﯚ3ﯚر .1984
#6ا Oﯿز 4وﯿ دوا ﯾ درو)د4ا ڕﯾز Oﯿزﯿ ن رداو-،$و$دوا
-21 ¯و اروون &-ردﯾ7 3،Yﯚرﯾ .1984
ڕا3ﯿهر" ،ر&ت 6زل 6 17ﯚ3ﯚ 6ﯿ#bا ه و دژ ﯚر.ان ڕا&ﯾ .#
-22ڕووداو Sهﯚ ر ه.ﯿ و & 6 $ڕ رێ و،ﯚ Y3و13
ڕ$ش7،ر $#ر هز $ﯾﯿ ﯿ ) 435رز& رو و> 3[ .ر
ڕادووش ﯾ دﯾ7 ,ر $#ر ) $ﯾرز و ﯾ#رﯾ 0 ،Gن ﯚﯾ ن
-23ه 6و إ 1988 و >3وﯾ ن.
20ل ه& 35و) دﯾ,u&137 6 ,د$د)Oﯿز دﯾ ,ﯾY
,رﯾ 6وه ﯾ ن رد 3ن ﯿ ،رزاﯿ ن &و),u ,ﯚإ6 ،Yﯿان
3او1$و&6،$ر Zﯿ$ﯾ ن و$ر&ﯾو ،$وﯚ ر $ن و دﯾ Xن و د$ﯿ 1
هﯚ راو رﯾ دژ Sدوﯾ &و) ,u& ,زﯾ$#ﯿ (Yڕ$و و&=ڵ
-24ﯚ 4و6،ﯿ#9ا ه و داﯿ35ا ه وا$#ر7 $راو .1986
&` $#زا ن ڕاﯿ دواﯾ `و#,ا Sد> $ر 1976زﯾ ,و
.و$را ﯾﯿ 435ڕووﯾ#ا6،ﯿ#9ا 300ر رز هو ز ت &ڵ
ود3$ﯾ ,و ون هر"45) #ر&ن) .ا >ر و د> $ر
-26 6 16،# -25ورﯾ.1987 f .(1985
-27دﯾ $#ڕۆژه دد 4$ﯾ ﯾ ن ﯾ 3و & :ز دل ،ن،و رﯾ.Y
386 ،1987 . -28س زا #ارا و$ڕا f،ژ 6ﯿاق)2،ڕ.62 $
ه ﯿ 4و )ﯿ :وﯾ 1ن() ) رز& هو ﯚاو6 $ﯿ#9ام ان .ر $
7ﯚرﯾﯿ 426 ،1988س د $دﯾ $3ن ﯚ د$ر ,دن دراون ون ون . ،دواﯾ
400س زا #ارا ﯿ 4ﯾ 1 150ڵ ون 6 2ورﯾ+ fﯿ 4ﯿ 6ﯿ#9ام ان .وا1
4 6ن و fژ)2،ڕ 48-48 $و fژ 6ﯿاق)2،ڕ)69-62 $دﯾ $#
7 6 &-29ر ن ڕ,و 3ژو6ﯿ ڕۆژه و$ڕا(.
1987ﯚ د3$ورا )ﯾ fژ وا¯ 1واو $دﯾ $#ڕۆژه و$ڕا
و fژ 6ﯿاق)2،ڕ 84-79 $و)را رت( و ز ن)2،ڕ $
6-30م ر6 1و ووﯾ=اﯾ jڵ .72-70
ڕﯾ>را 0ش دواﯾ ,ﯿ ن زو1و $و$ﯾ ر & 6 1991و،$
-31 , 6 .ا زورﯾ ن )ﯿ ن ۆش و وﯾ ن و3ﯿ314 Qو.$
.1991 6ﯚ3ﯚ 6دﯾ10،Y ور2،ح &ڵ 9د رزا،وﯾ=
-32ووﯾ= &ڵ رۆ Zﯿ )$وه 1ن( ﯿ 4ﯿ6 ،ﯚ3ﯚ .1991
Z-33ﯿزت اﯾ S Gو )ﯾ) 3ﯾ ) 3رز& رو ردان د$د6 .و ر)
6ﯾ 5رد 3ن و ) ،ن .0 1979ڕا 7ر #ﯾ 6ﯿab1ب &ﯾ.
4Z :-34ن دواﯾ ن زﯾ> 36 Sﯚل 035و و و#$ﯾ زن ﯚ
)-35ﯾ 3ر$# o #>5ﯾ رﯿ و +دﯾ ,دﯿ &را.
434
Oﯿ#,ا د$وت ور 6ﯿاق )و) & $#ﯚ ر و$ڕۆ Zڕ– $
0Zرر 6 ) $ژ $ه Z ڕ$ب ﯚ ر ﯿ ن( دو ) ڵ )،5
9و1و. ررر $ 6م ) 35) رد 3ن
6-36م &و) و$و "ﯾ Sرﯾ ن د$دد$اﯾ ژ $ﯾ ان ﯿ و 6ﯿ#ار$اﯾ .ﯚ
رد$وام د ڕ ﯿ4Z 4uو " `رس و هﯿز 6ﯿ 1زۆر 6ج و.
9 -37د رزا ،ووﯾ= &ڵ ور2 ،ح 6دﯾ6 10 ،Yﯚ3ﯚ .1991
-38ر" و3Z $ر ه وان ﯾ 3ون f :ژ 6اق وروا
36-39ر #ان ڕووداو رت ،دﯾ $#ڕۆژه و$ڕا.
ه هﯿ tڕﯾ>ر ,ردﯾ$#ا ﯚ 7و 1ه و O Sزر
-40ڕ n6 $ل )ﯾ #$هﯾ ڕ در... وﯾ=.
-41دﯾ +ﯿ.+اف 4 ،ر 6 1988و رۆ" ,وا Gو ه1او $ﯾ 3و:+
`ت، `إ"ﯚإن`،رداغ .1،و،ور ،1،u` 6رز ،رۆ"،ار ،رز ،$ر ل،
`دﯾ 4ڕ$وا#ز& .ﯿ ﯿ ن و 7 0ﯿ pه4 ﯿ ﯾ او.
-43دﯾ $#ڕۆژه -42دﯾ $#ڕۆژه و$ڕا f،ژ 6اق)2،ڕ.106 $
-44د3ﯚرbO $و` ر ،ﯾ و$ڕا ژ 6ﯿاق)2،ڕ.161 $
#&77-45و" دن)2،ڕ.3 $
زا ﯚ 4Z،دﯾ،$`Z،دهﯚ،ر! ،ﯿ& ﯚر وڕ$وا#ز 6 25وت ه > 3[-1ر
ه ﯿ 4ﯾ `رارﯾ ن &ت .و 6م &#ا ژ ر 18 $ڕﯾ,وت ر 1989
)45ر&داه و :$وا6 1ﯿ#1)#1ﯾ،1ژ ر> 3[ 3 $ر -46 .1988د $#ڕۆژه
-47دﯾ $#رۆژه و$ڕا،روا و$ڕا f،ژ 6ﯿاق)2،ڕ.217 $
)-48ڕا)ﯚر ﯾﯿ ﯿ 435ژ ر $واﯿ ن 6وه و-1: رت)2،ر.116 $
)ورو 2457، _ `1757،#&3839ز&وت 271،ﯚ_ ود$ر 1-2، .
دوور او ،219828 :$اد$ﯾ 1/5:ﯿ+ﯿن س،هر واد$ﯾ Oوت س 6 .ﯾ 2
ﯾ.و 6ﯾ :& ,م وﯾاﯿ م $ﯾ & 6دار و .$م ڕا3ﯿ#ا وا3
وار $ﯿ_ر م & 6دارو5_ .ﯾ ڕ #او) ﯿ¯ (oو
)ور ون( دﯾ ر اون. د$و0 ،$ارم & $#رد 3ن )27
-49زۆر 6ﯚردوو& `راخ ر$ج،زﯾ Sران و 0هم زﯾ ,ﯿاز،د$ژﯾ ن.
و" 1ور –ش 6ردو& ) ﯚ و$ر& ) 1ران 6د$او6 .ﯿان
ﯿ$ﯾ ر Sر&ﯿا #ور 3ز 6.......................f+ﯿ ز $د$
وا&ﯾ ) 1ران دا .إم ز د$ر $دﯾ6 ,ﯿ رز $ردان 6ﯚردوو& ن
دا.
6-50و ﯚ ڕ7ا#ۆم > 3[ 25ر 0 6داﯚ هو6 .وهروا ﯚ ,دن د$
ﯿ 3ن 6ڕش 35) 0 6ﯿا رد $ن هو .رﯿ داوا #6ا
-51رﯿ " ﯾ6 Sﯿ1زارا )4اﯿن( ﯚ 6 .ﯚڕو) ڕ$ت د.
) 1959ران و `و 1ﯾ ,دو ) $رﯾ د$ر6 $ﯚڕو)
-52ﯾﯿ 435 ر$7وان د$د ا7ﯿbت د.
435
16و17و23و 6ورﯾ fو 15و19و 25و 0ر,ﯿ> 3[ 4 3ر 1987ڕوو ﯚ .
ﯿد$و د،ڕا)ﯚر " ) ڕۆژ 3Zر ڕۆژ 6وا،ﯚ 4و د+
ﯿ.+اف 6 24،ورﯾ &،1987 +ردﯾ 1987 2 ،Yﯿﯾر ﯾ4ز> 3[ 15 ،ر
6-53و )[ﯚرا &و) ر) ،ﯾ#$ار ،1988اﯾ 1531ها#ﯾ>ﯿن.1987 12،
" ﯿ4ﯿ ﯾ و ﯿ,ۆ ون ،د$وت ل و) ڕﯾ ,ﯚ د$ر$و ` ) $و
ڕﯾ" .ود$ر " ن وڵ و)ل و 6از رو ر ﯿزا ,و$رد&$ﯿا
&-54ردﯾ> 3[7،Yر .1988 وداوا رو دژ 6ﯿا` ره 1و $ﯾ خ دو.
,u&-55ه_ Y3ه و"ﯚ ﯿزا 6ﯿاق،ﯿﯾر ﯾ4ز> 3[ 15،ر .1988
وا1هروا 7ﯾ f511ﯾ4ز9،و> 3[ 15ر،اﯾ f1531ها#ﯾ>ﯿن> 3[ 14،ر &،ردﯾ15،Y
-56ڕا)ﯚر ﯚ ﯿ) 3ﯾ#$ [> 3ر.1988،
د$ر S) $و$ر& " Yﯿ4ﯿ ﯾ رد 3ن( :ه 6 :
6ﯿاق)وا3.1ﯚن> 3[ 21،ر (1988د3ﯚرا bOو` ر،دا ﯚﯾ " ) 6 22ﯚ3ﯚ
(1988وڕا)ﯚر &ﯾ .1و ،و ) ﯾ دن S :و$ر&6 1ﯿاق & ز $ژ$هاو
-57هرو $ﯾ Sدﯾ[+ﯚ رو ر دژ ,رد(7ﯚرﯾ .1991
6اق و ﯿ oر د$د ا >ر & 1 1989ت ):د$وت ﯿوڕا داو
" و$اڕ ﯿ و 6ور ﯚ 6ﯿاق و ﯿ oﯚ ﯚ رد $ن _ ت.
175-58ﯿ+ﯿن )ﯚ #ﯚ 340 88 -1987 ﯿ+ﯿن )ﯚ #ﯚ .89 -1988
-60ﯾ4ز 30،ژو6ﯿ .1993 -59اﯾ> 3[ 10،#1)#1ر .1988
800 .0-61ﯿ+ﯿن دوإر 6ﯿ 3-ر ﯚ د$ر$و ،$و$رزﯾان 6ﯾوا &ڵ .ژ$ﯾ زۆر ڕوو
رداﯾ. ﯚ6ﯿاق ﯚﯾ ن &4 د$اﯾ ون، ڕوو
gesellschaft fur bedrohte voiker -62
4 6ن و fژ 6ﯿاق)2،ڕ .4-3 $ﯾ ﯿ Yه .و $ن 1984هﯿ >.و ،
دوا رد$وام و 28 .ا >ر & 1987ردﯾ .1: Yد$ر ز 4 6ن
)ﯚﯿ S5ﯚ ه ورد دد $و )ﯾ ڕ $ﯿ4ﯿ ﯾ ﯚ #jا د$ێ،وا`9ﯿﯾ
&ﯾ .1ﯾ 6 Sز ﯾ .5وت ڕووﯾ#او&،زارش د،ڕ6 `$ﯿ 3-رS
j 4 6ر 6 1987ﯿا` داو 167ﯿ+ﯿن دوإر &ﯾ>و،اﯾ6 15،#1)#1ﯚ3ﯚ
.1988
) ژ ،17
ر,ر 1988 ,5ڕ ڕ$وا،زۆر 3و ﯚ1975 ,5 3
و .ڕ&$زﯾ1و $و fژ،ه) ڕ $ز(و و،ورد $ورد, 6 $ا د$و .دام ،
ﯿو ز$#ڕۆﯾ و ڕا ،3و $رد 3ردو.
436
1975ﯾ ر& ,1رزز$را و ا )ﯾ& #$ڵ د 3ر رد 3ن و7رت
و ڕ $ن و 5ﯿ 1ر)ﯿ ﯾﯿﯿ ڕﯾ>را ) ر د4ا رد 3ن ،وuو
زۆر ﯚڕ رد $ر$و ﯚ ﯾ د$د6 .ﯿ #رد $ن و #jا،هﯿ tﯿ ن S
و& ,ﯿ ن ر$ت د$ت و `دڕ#j $ا و .هڵ و ر6 ,0وه دا )15ﯿ ر
ﯿ #1ز$را و ,ﯚ #ا2 ،ﯾ ن #jا،ﯚ .رد ,-م د b 6
ﯾ.وﯾ ` زا oو رهم ه1ر&ڵ ه و ,وت ڕاد 5$و د3$و .$م
6 ,3وه هوﯾ ه5ﯿaو زا و و 3دام دا و.
م ﯿ ﯚر $ﯾ1و$و fژ ,Oو ت &>وﯾ ر6،ﯿ #ﯚ ڕ>را رد
6 ,3وه $#1ﯚو $د$# 3$ن .ژو6ﯿ 6 ،1988و ت دﯾ ,5ن
"و" و 6و ڕ>را د$راو $ﯚ ﯿ 3و ) #$ر د4ا رد 3ن ﯾ ر &ت،
هر" د ،> $ﯚرا& رد$وام ت ،و6م ﯾ ر $ﯚ $.د$ه ) 4ر
د4ا رد 3ن د> $ر 1989ران ) X,ت#)،ا .ﯾﯿ 35ﯿ 4
رد 3ن ) ڕ"ﯾ & ,uار 1ور و$و ،و وا ه ﯚ رد$وام د،
هﯿ tم م دوو Oﯿز و$ر& 1ﯾ ر دوژ & 1ور6 $اق،ﯾ ورﯾﯿ&،ڵ
.ژ $ڕوو روو ون .م ﯿاز ) $ر د4ات و ﯾﯿ 435د3$ﯿ ن ز ﯿ$
Zﯿ Sد ه د 3$هو و ه و ر رو د$ر =د$ﯚو .$ﯚ 4و،
ﯾ Sم Zﯿ 6ﯚو ,د$وﯿ ن ﯚ و722ۆواﯿ ن .م
از ر & Sو7ﯿ &ڵ ﯿ$ﯾ و 0ر$ﯾ ڕ 6ان و 6اق ڕﯾ$ﯾ ن
د$د& :ڵ هڕ# $وﯿ= ه ﯿ4ﯿ ﯾ و و Oر& و) & ﯾ)ر$
رد 3ن( 36ڕﯾ ن ڕووﯿ,د )ه( 2 " و ﯚ دا و$و ز#$ان و
ه Yرد$وام د$د6 ،و1 $ﯿ Sد $ردا.ێ .هردوو Oﯿزب &S
Oر& ﯾ ن وﯾ ن ﯚ و $ردو 6 $زو`و " و ` )ﯾ ﯚ دان
)ﯿ45ر& ه 6 35ر$زو #رد$وا ڕ ون ،زداو .ڕ ﯿ ﯚ رز ڕا&1
ور) S $ﯾ و ,ﯚ ڕ "ﯾ ,ڕا 3ﯾ دا#j ا ا
`Oﯿ bرد$وا رر $و ﯿ ن ر" و ,ر&ﯚ ز$و 35و.$
ز# .$ا ر$7وان د داوﯾ Z 1ﯿ ت ﯚ دv$ر Z $ڕ$ب
5ﯿ 1وت) ،ر$#)$دات .ه.ا #و 3م 0ر$ﯾ 6و Zﯿ 6 ,وه
ژ ر$ﯾ زۆر هز $د$و رد 3ن ز رت د $ت،و ر,ر دوورو در=
د$ﯿ.
&ڵ 6و ه و 6،$ﯚ)ر $رد O( 3زرو &ڵ دام ووﯾ= ,ت؟ 137 6
9وه #رزا Oﯿ ,ﯾ م ﯾ د$د) رد ،ﯾ ﯿ ﯿﯿ ،ڕ .
ﯿزا " ر$ر (.م ﯿ 5ﯾ ه $#1و ز $ﯿ 1ه(,#.
6وه ،ر,ر ر#jا د,O .و ت هر" 0 #ر ` ,6دڕ$ت ڕا3و ﯚ،
0وﯾ م 3ﯿ 1د$د،م ه>0 ,3ور م د$د6،و $#ه
) $7 Zن(ﯾ1989-1988 pدا0 ،ﯿ د ﯚو .$د ر) #jا ﯿ
437
هو)ر $رد 3ن( و6،وﯾ O pﯿ#,ا ﯿ &ور $دﯾ ,ڕژ 4هڕ$
,داﯾ.
1990م 2و،$ر" و 6 ,3وه واد $د$داu) .وا ) 6،ر د4ا
رد 3ن و ژ ﯿ.را ر$ت دواڕۆژ و ,"،ﯚ ﯾ ژو6ﯿ9 Yد
زرا &ڵ ڕ>را 6ان " و ),,وت و&ل 6م ر,د م ردا &راﯚو $
ڕ>را 6ان ﯿوڕاﯾ ن داﯾ &ڵ 6اق , 3 6ن6 .م 0ر$ﯾ Zﯿaج
&ﯾ#ا 1ور و )ﯿ .5ﯿ,ﯚ "ﯾ ,دژ هر دوو ,Oو ت و.
هل و رج و رودۆ 6 ,وه دا ه ه&1ﯿ#1راو 6اق ﯚ رو$ﯾ ﯾ ر)
ﯚ .دﯿ (ﯚ ڕﯾ$د ڕ.و Oﯾ 4ن و هڕ $ر` ﯿزا ﯚ ) 5
#ا )ر $رد,5) ( 3ﯿp 6 م 6 2و2و ` ﯾ#و ر 6اق 7ر6 ,
د.
و ،و$ﯾ " و$ڕوان او 5)،ت د3$ﯿ ن و$د 3$ﯾ3داو ،ه
و1ﯾ ن ﯚ ر $رد 3ڕ S .# $رﯿ ﯾ ر &ت &ڵ 6م ڕ.ﯾ دﯿ دژ
6اق ،,+دام هز0 $ﯿ و هزا و" "ﯚO ﯾ ،و$و
`ﯚز6 $ﯿان و 6اق ورﯿ و ڕ .ه و"ﯚ زا ﯚ هﯾ>و ،زور رد 3ن 5د$ر .هروا
,م ﯿ 5ﯚ )ﯾ& Y& #$ڵ ﯾﯿ 435رد 3ن و Oﯿز 4وﯿ ،
و # 6 6ا ووﯾ= ،3 6ﯚ رد 3ن رد .م هﯿ tم م دوو O $زر
ون م دا ﯚ .دﯿ ﯚ رر $دژ و .واز,او& $ڵ و
)ﯾ. #$ن.
2ﯾ دﯾ ,رد $ن هﯿ,3 tﯿ ن ) ﯿ35) 3ﯿا , 6ا ر$ﯾ و
ڕﯾ>راﯾ 6ﯾ ,دژ 6اق )> X,و،و) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435هر
دوو $#ﯚ ن 6م Sو& S ,5د$ر وﯾ Yو 3و 6 $د $
رر $ﯿ 6ﯾ ,ﯚ ڕو ڕژﯾ 4دام د,) 3$دو# $ار ,ن6 .واﯿp
و$و 6ان هﯿا از ,5دام ون،م د $ن , 6ا ﯚ 2ڕۆژ 6وا ژۆن .ر$
رد 3ن د$اﯾ چ و 6اق وچ دﯿ Zڕ$ب و دﯿ 6ﯿO aوﯿ ن دااﯾ ر,
ن ) ﯾ ﯿ ن #ن .د#6 54ا او ر $رد 3ﯾ.وﯾ ن
&ڵ dZو ﯾ ن و د$ژ را دام Oﯿ Yڕا&ﯾ & .#ڵ 6و ه و7 $ر,$
ژ هراوهرﯾ و 6 وا3.1ﯚن $ڕا6 3وت و ردا 7ر
ڕ>را ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 7 435ڕا [> 3ر ،وS$
و ،Yرزﯚو.$
438
دام 6ﯿ ,ر رﯾ ,دار Z $ﯿ ت و$ﯾ و 6و ڕاد$ﯾ هڕ$
رد $ن هو 6 .ﯚ3ﯚر ر $رد 3ن )15ﯿ ر 3 6د ،م ر$
رد 3ن Oز د$د و هل و ر+Z 0وم& ،ڵ و
,ت).ر 36($ﯚ ,6ه45)3000 1ر& و )ﯾ#$ﯾ &ڵ هز $
) X,و 0ش و رد 6ڕ ),ﯿ، 1Xد$و $هزود 3$و`دڕ) 3$ﯿ5و
و .ر $رد 3ن ا و$ز6 Zر ﯿ 1و +Zوم و 5) 6ﯿﯾ S
و$ر&ێ و 0ن # 43ات &6ر 6ﯿ ,ر ),>ن واو د$و $ڕادووﯾ ن
" و)ﯚ د $ت،وڕادوو ﯿد $و .$ﯚر $وم ڕ .ﯾ ﯿ ,1ﯾ
6ﯿ >_3ڕا ) ن ورﯾ, Yو ه و ر $ن و رۆ" , ,رد وا#ا
د $رون)ﯾ :و$ﯿ+و ر&ﯿا ﯾ ت( د $وﯾا .ت .ڕا3ﯿ#ا هﯚ
د$ﯾ3ا داوا ,ت د$ا و د45) $ر& د$و $ﯚ و ر $ن و رۆ" ,ن
ڕ ,ت.
&ڵ 6م ه و#, O$ا هز) $ﯾ.و( ڕ>ر 6ﯾZ ,ڕ9 3$د
` .ﯿ د$ون و 6ژاو$و ) 5ﯿ oڕووڕوو و , 6ا زﯾ Sد$و)ر$
رد 3ن( هروا ) داد&$ت رد $ن ڕ 2 ﯾ ن د11 $و .$ر $رد 3ن
ه .و د $در#, O ،=ا دام 36ا ﯾ Sو$ر&4 " Yﯿ ﯾ
هﯾ ،هوZ .ز$ت اﯾ7 .0 ،Gر $#ر وراﯾ 6ﯿab1ب ،ﯚ + ,ﯿ 4ﯿ
ز .$ﯿ#او )&6ر ه ن ﯿدو،$د $وێ و$ﯿ ن 41و46 $
دﯾ ن 6د$ﯾ6 Yم 0ر$ﯾ دوو) ت ﯾ1و(.$ر $رد 3ن 6ژ$ﯾ ڕ>را
ﯾ.و دژ دام و$ر&>و Oﯿ ,ﯾت ,ت ر 6 $د$ﯾ ڕووڕوو
ون &ڵ دام )35ﯿا ﯿزا و Sو$ر&ێ،هر") #ر ($ه ,
6ڕش و 0100000هرد ز رت دو.
ﯚ 6م Oز ,د)ﯾ.و $ن( دژ دام داﯚ , 6ا ر $رد 3ن،د$ﯿ fو
.و 2ﯾ ردن &ﯚڕ و )ﯾ.و $ن( ڕ رﯾ ه $ن و ) ر") ر"
ون و ,ﯚ 6اق و هو ر) #هز $و 6ﯿاق و د$ر$و $ﯚ د $ردا& Y
ر و" وت ،ﯚ7ﯿ ن هو .و 6اق و رد $ن و 9ن
واﯾ واو6 $اق ورن وهر م 6ﯿ_3ﯿ ر دv$ر ﯚﯾ ن و$د .ن.
ڕ د$ر -$د,O $و ت رﯾ ه $اﯾ 6ﯿان و رﯿ دا ﯿ ن
د$د6 :ان ` زا و 6ﯿ= `aووﯾ و ز $ور 6اق هو ،رﯿ-ش
) رز& )5و و6 ﯿ= `aووﯾ و 6ور هو .د3و $ﯿم 6و-رﯿ )-رز&
و) -ﯿ Oﯿﯿ و $ﯾ.و $ن ،د و6$اق داﯚو :$راOت و
6م و"ﯾ )#XZ) و)ﯾ 4ن( 1923 داوا رو ور" و $و
د$وﯾ )ر 6 $ور و داﯿ , Yت،د# $ات .رﯿ زۆر م و
439
د$م )#ا ه7 1) 1ره .رد6 ،اق داﯾ Gو د$رهم 6زاد و ،ﯚ .
و $ﯚ رﯿ و _ f`$ت و د#ات&6 .ر 6م ) ڕﯾز& ﯾ د $ردا&>اﯾ د$ﯾ3ا
هر6و ڕ .و .ژ$و ! و" و زور + $و G3وزو Gور ,ررد
ﯚ –رد ور رد 3ن-دا و $ررد6 $ﯿاق ڕﯾ $ر .و $ڕ
6ان و 6اق زار )و ) &#و S $و& ن ر$ت و ﯿﯿ رﯿ ،ﯾ>ت
6اق 1983و دواﯾ و زۆر ) ش دواﯾ Zﯿ 6ڕ رﯿ
Zﯿ 6 1986 و0ﯚر ڕا)ﯚرت د$درا 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,ڕا&ﯾ #و
&6ر3و ,Oو 6اق و و رﯾ ه6 $و ازﯾ ر ) ڕﯾز& و
د$،$و $زۆر ﯚو>&$و.
>ﯿ-1:1رﯿ 6و,Oو 7ﯿ،3و $رد Sم ) رز& ﯾ ه و6م ) ڕﯾز& ﯾ
رد5ﯿ#XZ ... Yو)ﯾ 4ن و ﯿ ق وﯾ و !" $
5) Sو 6ﯚز `3و رﯚ ر6ﯚز$ل ڕاﯾ.ﯾ #رﯿو 6ان و ورﯾﯿ ﯾY.$#
ر : 6و رد م )5ﯾ #او ر و$د$ر & .ڵ 6 6ﯚز$ل ﯚ ﯚ
ﯾ ﯿ Yه .و &ﯾ 1X,) !1ﯚ ر رﯿم 2و-$ش ڕ) ﯿ , (Yرد
هﯿ.ت :و 6د$ژد$وﯾ )ﯾ& #$ڵ و و ﯾ Sوان 6و
و 43د$دا رد6 $اق ازﯾ ر 0ﯿ وو6 $اق ﯿ #" .Yڕۆژ دواﯾ
و Oﯿ Yدز$ﯾ )و) ر د4ا رد 3ن(ﯚ ردا و ﯚ , 6ڕا "ون .م
" و),و 1دا 6ﯚز$ل دژد$و$ﯾ و رﯿ ه$#) 3د 6وه
&ت S3 6):ﯿﯿ & 1و ه ,ﯾ 46 .Yد& $ڵ 6م
),رد $ن(دۆ ﯿ&6 .Yردوژ Yﯿ6 Yو ت 6ﯿ #د$ا6 Yوان دژ S 46
و$ر&ن6(.ﯚز$ل ڕا3ﯿ#ا ,7دواڕۆژ وZ ،ﯾ O 1ڵ ﯚ دواڕۆژ و و =دواڕۆژ ) O
رﯾ ه6 $اق(ز $ﯿ 1ﯚش د$د و $#ﯚ ر هﯾ , 6 3ڕا
ر$ت رد $ﯚد رﯿ و$د )1وا ) 1ژ .(20
زو1و:$
,5ر 0هز6 $اق 7 28ﯚرﯾﯿ 3` ،ڕووداو و 6اق وﯾ.ت.
`ﯾ>ن د 0 $دواﯾ 6م ڕووداو ،$زور ﯿ6 9اق د.ر ه1
440
ﯚ ر ز $ن 6ڕش ،ڕا)ڕﯾ& .Yڵ & 37ر و و>و زۆر هز $
) 4و $دام ﯚ و$د $ه 1ر ﯚ3ۆ ر& $ور $ور ،هو.
Zﯿ )45ر& ن ،ﯚ رهز $ﯿزا 40O ،ﯿ 1و رد 3ن وﯾ.ت.
ڕۆ1 ڕ $م رد $ن) 0ن( &ﯿاﯾ ن6 .م 29 0ژاﯾ
دا ﯚﯾ 7 ,ر )ر $رد 3ن(ﯾ ن )ﯾ7 Z #$و >ردن ﯚ ﯚﯾ ن &ێ >>و.
، j 6#دا زر1ر ڕا)ڕﯾ1 هرو $زﯾ& Sوﯾ و 6 0 "$#ﯚ Z
ڕاﯿ و .Yد3$ﯾ دﯾ ,ﯿوﯚ"ﯿ ن واو ) aڕا)ڕﯾ 1د 3$ﯾ دﯾ,
رۆ 0ن و $6رﯿ3ا و،م هر " ڕا3ﯿ 6ﯾ
هﯚ `دڕ$ت ود$ت د 0) $و"داو و 6وان ون &ڵ هز $
6ﯿا` Oزﯾ ن ,ن ﯚڕش و وو=ﯾ ن د$د .ﯚ 4و،زا ﯚ Zر #1رۆ
Zﯿ $ورۆ $` 0دv$ر و ه و )ل ود6 3$ڕ )15ﯿ رد
هر ت ﯿ وێ د$ا Yﯚ وهز6 $ا` Yuم م ر " 0ﯿ ن +ﯿG
وان ,ن و&ﯿ ﯿ ن د )$را 4Z .3دﯾ)رۆ 0ش( 7ر $#ر ﯿزا و"
)15ﯿ رد ﯚ ).5ﯿ ﯚڕ Sر ﯿزا رﯚ ر ز دا&ﯿو$
و ر داﯿ Yد زم 0ن [ن7 S .ر ،$#وا د،د3$ور
ﯚد3$و$دا هﯿز $ﯿ) 5ﯿ#ا .ه "1ﯿ ﯚ` و 1 ` S.nه ت .ﯿ
&و) ,م 0ن دام و 7$دار و.$
ﯚر $زور رۆ 0ش ،ﯚ" Sۆ) vﯿ dوه و ر #jا ` ر $و$ﯾ
و0ده .Yو #" $ڕۆژ هز $رد 15000ﯚ 100000س ر$7وان ﯚو .$ه$#1
)" و Oﯿز #6ا )ر $رد 3ن(رێ ر ,ڕ 5$وه و ر رۆ
0ن ون :هرﯾ $#ﯚ ڕ p$د 6م ,رو ودۆخ و و`9ﯿ ﯚ
ﯚ ت. ,Oم )ر($ دﯾ, ورا >ر#6ا ڕ ﯾ#ا
ﯚ ﯚ Oﯿز ﯿ ﯿ 3رد 3ن ه. 1 4و$6،رﯿ3و 10000ﯚ 1و &ڵ
Zرر" _،4هﯚ Oت ر6ﯿاد $ﯾ#ا `و,د ڕ>راﯾ رزا
jد و &ڵ ﯚ 15000ﯚ ) ر د4ا رد 3ن د .رﯾG
ادۆ ،هﯚ دوژ #1ارﯾ &ڵ رزا هﯾ>و ﯾﯿ ﯿ . , 435و#" $
! زور 0ن ون ون O ،ﯿ#,ا رۆ 0ن دوا 3ﯾ 35 Yد&$ڕان.
441
م $دا رد $ن د.ر رو 1ڕ$وا ﯚڕ 9ن و ز .$
6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,ر$ت Sو$ر& " Yﯿ4ﯿ ﯾ دژ ه ووﯿ
6اق دا داو،ه .و $ﯚﯾ ن رد$وام دن) .ر , ($را >ر &ڵ
رو#j-ا ﯾa : 3ر و nو ز ر و " uڵ ،و1 ) 0ﯿ5ﯿ ن
رو د $ردا&ت ،د3$ﯿ ن ه و ,ررﯾ Yدژ رو،ﯾ &وهر
رد 3ن د 19 .رس ر ﯚ د3$و$دا.
رو 1رد $ن ن رت و .دام )35ﯾ pﯚ 5,ﯚڕش 3ﯚ
ز#$ا 7ﯿ `رس 6 ,ﯾ ﯿ 5ن داو 13 .رس " ,هڕ$
رو 2ﯾ ن ﯚڕ.ﯿان ز$#ﯾ دا 5000ژن و )ﯿ و زارۆﯿ ن ر &3ت .م
ر د 3$هز $د$و و ,ﯿ ن &ﯚد$و$و 36 .Y3ﯚڕ ور
ﯚ ﯾ & رد رﯚ ر 6اق واو دام ز و و 3ﯾ Yهز $
داﯚ 7ۆو ن و " `رس و ! ﯚ ور رد .ﯚڕ.ان " و "ﯚ 6وه ﯾ ن
و &ڵ 6م 1,ﯚﯚژﯾ رر, $ن.
36وا ز$رد &$ت )ﯾ.و $ن( دژ دام ڕﯾ>ر 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ,
Oز ن وت د,O $و #jا د$ر, Y1و ،هر ﯚر $ڕا)ﯚڕ
" ) ) ودن ر" و $ر( و$د$ر د$وێ ،ﯾ.و $ن زۆر ڕو
ڕژﯾ 4دامO ،زﯾ ن ,5ﯚڕ.ان د$د .هروا ڕوون و , 6او 6ﯾ,
د$ﯾوﯾ رﯿ و Zر9 3$د # 43ات رد $ن و ﯿ 9ن
ﯾ ر ت#, O .ا 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ` ,راردا 7 ،& 6ﯾ7 1ۆ
ﯾ خ دو7،ﯾ 1ه+ﯿ,ﯚ)ﯿر $ژرا زۆر )45ر& و 6 ,ﯾ $#وو،$
6زاد دو.
6ز و ,ڵ و .و رزا ),و $رﯚ ر ﯚش ﯾ ن ﯚ > رد6 ):ﯚ
ﯚ ﯚت 6 ,ا` داواد دژ دﯾ 3,وڕ و5O$ﯿ دام ڕا)ڕن (.ڕا3ﯿ ن د&$ت:
وش ر د,) $د Zﯿ ز $ﯿ 1ڕاﯾ.ﯾ #و )ڕ .ﯾ دﯾ ,ﯚ ).5ﯿ
ﯾ =1هﯾ ،و6و 6ﯾ ﯿزا ﯿ ن و 6 ,ﯿاق ر $ن د $و.$ن و دام
Oﯿ 1دﯾ 3,ور >0ر,ن د$ت و6 (u2$م دا ﯚﯾ دوا د 6 .$ﯾ ,
ڕوو ` &ڵ 6 ,ﯿاق و و ﯚو .$ز) $#د6 .$ا` 6زاد( ژ "و$د
442
9ودﯾ ن ڕ$د"$و & Sدا ﯚﯾ ه و و 1ڕوو 6 , 137 6اق و
زوا رد وZڕ $و د$د$و#, O .$ا وش و ه و)ﯾ 4ﯚﯾ ن وان د$زا
"ون و م & 6ﯾ )ﯾ.و $ن( ڕا3ﯿ#ا ,ﯚ ون 6ا`ﯿ ن ڕاز
,ن،م 0ﯚر ,ڕ 37$رد$د و$دا 3ا6 م 0ر$ﯾ , Oت!
28رس ه ر` و را >ر 6ﯿاق د$وﯾ#ا " `رس و هز 4 6 $
,ﯿ ن و$ر&ﯿاو ﯚڕ.ا وادار "ﯚ,د ر رو د ،و ) ن 6واﯿ ن
ر $و هوو دهﯚ و زا ﯚ ،و$د$ر ن .هز $د$و " ر$و)" pون
زﯾ100000 ,س ,ردو ر 4د$ورو) 35رو و دهﯚ وﯚز ر ﯾ ن
& .Yه وه .و &ڵ و وو" $ۆ و&او $دا 3ن و 4Oوزو G
ز$ﯾ ،و5O$ت وس و رز ،و ) $هور ,ڕ " Y,ره و S1ه، 5,
زﯾ20000 ,ردو ر 4ن ه دا ژران.
ر , $د3زﯾ Yو ) ﯚف و & 35رار رد 3و ) د3$
ﯚ &ت .ز 1/5 $#ﯿ+ﯿن رد ڵ و Oڵ و ژﯾ ﯚﯾ ن 5X0س و رز$و
)رﯾ 5ور5او و 2واز دوا ﯾ 6 ,1ﯿ Yﯚ 4وZ $وداڵ ور&ردان ون
و ڕووﯾ ن 6ان ورﯿ د،ه وڕ .و $ڕ .ن 1ورد ,ن و$ﯾ
زۆر #ا هﯚ و 0 3و$ر &ﯾ#ران .ر ڕ .ر$و رﯿ ڕۆژ وS
& :ﯿ1ﯿﯾ زﯾ 500 ,هو ه$دا ﯚ > )n7ﯾ( هﯿ+ﯿ,ﯚ)3ﯿ $ن
رﯾ $#داو $ژراون, ).ﯿ ن و ﯿ 1ﯿ ن د$و #ن،ﯚ) $3ن ) و, $
ﯿزا و 6ﯾ ﯾ ن ﯚ > ردوو ن د$د6 (.و ڕ .ﯾ 6ان د ,$ن ،ڕوداو 6وه
وﯾu,و `و ن .زور هز $ﯚڕ رﯾ ه $ن و وون45) ,"،ر& ن
ڕوﯾ>ون ژن و #1ا ﯿ ن ﯚ 6 1ﯿ Yرن.
و ﯚو $د !$و 6م و GOو زﯾ و ﯿ> " ) ﯿ
دﯿ ،ڕ 35& 1 $ڕﯾ>ر)ﯾ.و $ن( ر)ﯿ ر6 $م ڕووداو ر ﯚ
7ﯾ#او،رز ﯚو .$ان 6د $و )ﯾ $.ن( ﯚ ڕ هﯚ وت و ` .ﯿ
دوو ر $ڕژﯾ 4رڕۆ و$ﯾ و Oزدن داﯚ رد $ن و 9ن ﯾ1و
ﯾ, 6 1ا د$ه ر" و .ﯾ Sڕۆژ ن و j 6 :ﯿ )رۆ و$زﯾا
6ﯿ+.1ﯿز( رم و Oﯿ ﯚ ت و د :$و$ﯿ 3و $رد $داواد)ڕا)ر,1
6وه ور_,ن(و$و و$ﯾ 6م ﯚڕ ڕووداو ,هو> زا چ )ﯾ#$
46ﯿﯿ6...و اﯾ)وش( )ﯿ ڕا)ﯚر ن ) ز ﯿ ﯾ(د3$ردا رد $ن ﯚ
443
ڕش هﯾ ن ورووژاو ت ،و .0ڕ #او) ﯿ , (oﯚ ﯚڕش دد$دا ،هﯚ
0ﯚر ,دﯾ ,د0$ﯚ3و $د $و ﯿ"وو $و.$
و $واو ) 5و 6ﯚز د$و 6 ﯾZ ,ﯾ O 1ڵ دا ڕورﯾY
دﯾ 3,ﯚر =وو > #و ،و ,ﯚ ڕوو ڕژﯾ 4و ه #او ) و ه ) د$
ردان رو ر و ﯚﯾ 6اق(! )ﯾ& Y& #$ڵ &و) دژ ر دام ﯚ
اردو .ﯿ 28رس 6و ت هز $دام دژ راﯿ ن رت دون 6 ،ﯾ 2
ﯾ.و 6ﯾ# 6 ,ا ه ر6و وڕاﯾ &ڵ ڕ>را ﯿ nدام وو=
,ت.
)ڕا ت و 6و( $# 6ا3 ،ر داﯚ رد $ن 36
روا ڕ ﯿZ)oﯾ>#ار( ت 6 5 .ورﯾ#6 fا ڕا و $ﯾ $.ن ﯚ
).5ﯿ و ڕ .ز $#و #و ﯿ= د$و#j $ا ﯾ ر ژ ر#) 688 $د.
ﯾ ر و >دوو)ر ,ﯿزا و 6ﯾ زور دv$ر6 $اق ،ﯾS
وان و 0 #$و$ر رد 3ن6 ،ﯿ#او ,Oوم د ،و 6ا` داواد)ﯚ , 6ر و
ود هڕ 3 6 $و 6ﯾ 5دﯿ و" ،د 0 $م ر,د دواﯾ
.1و ,1ر دۆ 3دﯿ 7ر د $وا&ﯾ Y35ر 0
6و دv$ر6 $اق 0 6ﯿ ن ﯾ ر هﯾ#،ات6(.م ﯾ ر ﯾ دوو
2ﯾ ن ﯾ ر ﯾ =ووﯾ و4 .ﯿﯿ داو$ر ﯚ .و$ﯾ 1926م
2و 6،$ﯾ ﯿ 0 Yرو رد $ن و ﯿ $#د ،و ﯚر $ر و دۆخ و ه,و
6وا ڕ و$ﯾ رزد .دوو $ن 6هو$ﯿ Yڕ$ت و ز و$ﯾ
$.ن ،ڕ 7د$ $ردان رو ر و ﯚ #6ام `2د6 .# `$م دوو
Oﯿ ,ﯾﯿ ن هو و $ﯾ.و $ن ،ورد $ورد $م ڕ$وﯾ pوﯿاز 35& $د$
$ردان ﯿوڕا د&$ﯚڕ-و 3 6ﯿ Sو ﯚ دواڕۆژ رد $ن و ﯾﯿ `و
دﯾ,ش داون .0هﯿادار و .م ڕا 1 6ﯿت وردﯚو $
ﯾ ر و>دوو ) ) ژ 7ز 7ر و$ﯾ )36 5ور
د3$رﯾ ڕﯾ$دن ت.
و م Zﯿ ز$وﯾ 1م >و ،هر" خ #jا د$ﯾزا رر $
را >ر ر$و)u5و هز $چ ڕاد2 $واز & ،$ن هروا ر$و )u5ﯚو رد$وام
د$د .م ﯚ ڕ$وا#ز هز6 $ا` &ڵ رر # , $و ﯿ= و زا
ڕووڕوو ونO ،ﯿ ,ﯾ و هز& ,ﯾ !1د$د#, O ،ا 6م هز $ﯿ 150
)45ر& و 9د رزا 2ح 6دﯾ Yرد 3$داو#j .ا ر #ان م
رر $و ﯚڕا&ﯾ و 0 6ﯚدو $هز#, O،ا $#ﯚ ) 5هڕ$
رد $ن و 9ن .ێO،وﯿ$#دا ر ,ت )ﯾ.و $ن(رێ دا ل ,ن-و
ر$و)u5و زور ڕا&ت.
444
ه ﯚ ﯾ هو$ﯿO Yوو 6ورﯾ fزﯾ250000 ,رد &ﯾ>و 1ور رﯿ#, O .ا
ژ ر$ﯾ 6وه ش ،ه 35ڕ .ون ,, .زۆر ل و )ل و$ڕﯾ,و>ون و ر$
رر& $ڵ 7و ر و$رز ز 3ﯿ ن ) و& .ڵ 6م ه وu) $وا
ردور ﯾ زۆر ﯿزا ﯿ رﯿڕ,ﯾ ن 6واون ﯚ و رد 3رﯿ
$#دن.
ژ ن 1ﯿ $ﯚر$ﯾ ن وش &>و &ڵ ر زا رﯿ ڕووڕوو ون…
د )$ڕاو6…$ﯿ#ﯾ& ,ور$و ),ﯿ $ﯿ ن ﯚ,دو ﯾ ن ر دار $ز ،درﯾ=دو
دn $و )وﯾ ن و$ر) uون ،ن د$ﯾ >دن .م هرس د$ﯾوﯾ 1ور[ڕﯾ،3
ر ز $ر ن `ﯚ#ا 35) !nو$ﯾ #ا د&$او.$
زور 6م ,هرو Sو $#ﯚ ن م "ﯿ رزا رف &و Oر&ﯾ
ﯚ ﯚﯾ ن #ۆزو.$
6ان )uوا رﯿ 1ور $ﯚ ڕوو ) ران & دا و,ود$و،$
رد $ﯚ 6ﯿ ز$دا ڵ و ` _ و ز&و ﯚﯾ ن ڕوو 6و) رادا
,و .$ﯚ 4و)،ﯿا 5ر ﯚ ﯚ 25000/داﯿ35و هو 75000/د $ﯚﯾ#ا
) دا .م ژ ر ) $ران زۆر و3) $و ,ێ م ﯿاز .0 $ﯾ ن >3و .$ﯚ زﯾ,
ﯾ +ﯿن ) ر 6ﯚرد& ) زدرا،چ 1ور رﯿ و چ 1ور 6ان &S
)ﯿو ) وو زارۆ و #1اڵ 6 اﯾ و 0 وڕﯿ و " Sه 1
ڕ_ﯚ ﯾ ن ز "ون ون و دن.
م `ﯾا ون و 1ور رﯿ ر زۆر ورووژا#و ،و$ر&ا،و 6م ر زۆر
م هﯚﯾو رﯿ ) را 6ﯿ ز) $ڕﯾ1و _وب د$دا،و زۆرﯾ pم هﯚ ر $
رﯿ ﯚ ﯚ #6ا )ﯾ.و $ن(و دژ دام و هروا #6ا ,ﯚ و6 .ﯚز$ل
ﯿ.را رز وو $وژم و 57ر و$ﯾ و ،ورد $ورد6 $ﯿ ز $دا ژ ر$ﯾ
_وب 6وا ،Yو ازﯾ ر ) و"ﯾ 6ﯿ(Yو1 2ور 6اق و 6 .هزر Sو
ر$# $ن و ) ن وا3.1ﯚن 6وﯾ ن Oز,دن و ﯾ+و $و$و و$ﯿ+ﯾ ﯚ دوور ون
ڕووڕ $و 6 ووﯾ 6ﯚ ,دﯿ رد$وام د.
6اق $ڕا 6 3ورﯾ)fﯾ.و $ن( و$دﯾ ) 1Xو"ﯾ 6ﯿ (Yﯾ ن و
ڕا&ﯾ ،#و 7ۆ 6ا` هnﯾ 4 6 Yور دار 36د$ر 0$ﯾ خ د.
و 6 28ورﯾ fﯾ ﯿ& Yوپ رد $ﯿ ن و و" و$ﯚ" زۆر + $د"$و،
1ورﯚ 6م و" ڕا&6 .Y3م Z،ﯿ ﯾ ر و 6ﯿ ,ر &ﯾ #
ز دﯿ و د$و ﯾ> د3$ﯿ ن ),دو د6 .م 0ر$ﯾ ر $
)ڕﯾ,,و X,) (S1ت ان , Oﯾ 2ﯾ و ) ن ) ﯾ ددا3
6ﯿ4زا د$وﯾ.و $ن) ز (#-3 f+ود$و6 3اق 6 18ورﯾ1991 +
ا.وو =دوو ر)،$ﯾ#$ار د و 3ر
445
م $دا ،ﯚ)# bXﯾ.و $ن( ).5ﯿ ,5هز $رد ،و ه1
ﯚ ڵ و& 6 , 35ﯾ و ﯿزا )،ر $رد 3ن( هرو $ﯚ ﯚ 6 -1ورﯾf
ڕاﯾ.ﯾ #و>0 ،ور و Zﯿaج وو& =ڵ دام دO .وو Sر وS $
هز6 $ا` رو ﯾ ن ر ێ دا&ﯿد)،ر15) ($ﯿ ر دام ﯚ ڕ " .ر$
ر 7 ) 1ﯿ#ڕاﯿ (Gو$ر&>و.
هر دوو $# 2ﯚ ن م هڵ و رج و رودۆخ و "و &ڵ و د $ﯾ ون
7ر Sﯚ )5و ه , 5,ز) $ﯾ#ا,ن :رد $ن د$ﯾ وﯾ و$رز ز 3ن و
ر ژ nوﯾ ن هو ر&ردان وو $ڕ .ﯾ #ۆزو ،$و دام
د$ﯾوﯾ ژوژ ﯿ وﯿزا و $ﯚو د$ر$و $و >و و ز4O$ت
ﯚ د$ا ﯚ رڕا.ێ ،ﯚ 0ت #ات .ڕ>را )ر $رد 3ن( ﯾ وان 20ل
، ڕ 43و و$ڕ),دن و 7و و" 6ﯿ Yڕ$ش ﯿ Yون 3
ر$7وا و د 3ر و 6ا` 7ﯿ#راڵ ،د4وا وژ ر$ﯾ Oﯿزب و,Oو
ۆ #ا , 0و،$ﯚ #jا"ون9 .د رزا `2داد&$ت و ` ﯚ
)36 5ورد$د )ر ($ازﯾ ر وازه 1دام ﯾ ن ر ﯚﯾ ﯿ ﯿﯿ, ،و
ﯿ و ﯿ ) ازﯾ ر د4ا ﯚ 6اق و د و 3ر ﯚ رد(، 3م ،د4ا
ڕا 3ڕا3ﯿ#ا ر هر S3ڕوو دام و .م $دا
د $و$ش & 1دام ر" و ،Sڕا3ﯿ#ا ,ر&ﯚ ز$و 0Zﯾ Qو
رڕ ن ڕوو روود :دام م دﯾ#ار :& $ڕ$زا #د$رﯾ)$وڕا 7ر $#ﯾ
6ﯿab1ب( ه3$و $و وا ش ! د#.$ا 6زاد "O #ﯿز ) .>,م ,
و$ن 6و$ز و ` 6د$ﯾ زا دام ﯿوﯚ"و داﯿﯿ ه .و6 ,وه ر$و)p
ه.1
&ڵ 6م ه و $ه دوو O ووان وا ز$ر د&$ﯾ )ر $رد 3ن(و$و 6و،$
6وه د$ﯾوﯾ ،ﯾ :ﯾ وان دﯾ رﯾ,د رو و ) ﯾ 3 3و"
ر ڕﯾ>راﯾ =دووهم6 ، 9 د 3ر و$د $ه 1و.$
9د رزا#j،ا ڕاﯾ.ﯾ #د$وت ڕا3ﯿ#ا رو و$وان د$داو .$م
ون و ﯾ Sز $#و .ڕ$زا #د$رﯾ) 1د$و(ش &ڵ
د3$رﯾ و$ﯾ ر $رد 3ن ازﯾ ر 6و و 6وه و 17 .
رزا وق و ز$وق و د_ﯚ ڕ$زا #هر" #زﯾ 3,م ر$و $ڕا&ﯾ .#م ڕوون
و, 6او #jا Oز و#او $رو و `ﯿ Yو ) $#ر ($دا از و
د$د،ﯿﯿ) .ر ($م ر$و O $زر ﯾ و .ڕاﯾ.ﯾ O #زر $ﯚ3ۆ وت
را>ر ڕﯾ$ر ر رو د 3$رد $ن و$د$وت #ات#j .ا رد $
داواد ر) 0ﯾ#$ﯾﯿ ﯚﯾ ن &ڵ د$ر$و $ه>ن،و 6 6و1 1
#jا ه و ر رد $ن &ڵ دوژ 1ن و ﯾ را د$ر $و 6ﯿ `aو و
رد $ن #j .0ا ) & ﯾﯿ ن .
446
م $داﯾ.و 6ا` رد $ن،و $ﯚ ﯚﯾ ن ﯾ رد $ﯿ ن ر$
دژ ر)دام( $#,داو $و:Yر $دژ ر رد $ن )" ،ن ،و $از $
Zڕ$ب و 6ﯿ aﯿ ن ون ،د> $ر 1990د> X,) 54و 7 .رﯾ ،G
ڕ>را 4وﯿ ،اﯾ 4وﯿ 3رد و)ر $رد 3ن( ون` 6 ،ﯿ $#واو
وو& =ڵ دام ﯿ 6 6ﯾ ،دۆخ و ه,و ﯚ ` ﯾ Gت .د4ا ﯾ ن
ﯚد 3ر رد 3ن،هر ﯾ #و ڕا 3و د` ،ﯚ ڕژﯾ Gژ$ه ه2ه.+
م .0ﯿ 9ن ورد $ن ﯚ ون و و $ﯚﯾ ن د.0$ﯿ6 ) ،Yﯚ)زﯾﯿ
ه وش(2واز و .هﯿ tم 1داﯿ35و 6اق 0ﯚو$ﯾ ،د) 3$
او )" .ن و $از $ن 6ﯿ #چ ) ﯾ& ﯾ د$ﯿ ن و 6اق دا و6 .م
& ,ڵ و$زع و رودۆ ,ه ار وژ ﯿ>ت رد $ن & د$
ﯾ ون ڕوو ڕوو ون .م رد Oﯿز 4وﯿ-هر" #ڕ>$ﯿ 1و
& و و ڕاز Oﯿز 4وﯿ6 3اق ه وش و O ز ,دن ه ر6م ﯾ ر $
هروا )ر314 ($و.$
$ڕا 3ژو6ﯿ6 Yﯿ #ڕوون و, 6ا و وو& Y =ﯾ#j .$ا دام OﯿY
9د رزا وو& =ڵ دن ﯾ و 3دﯾ>و س و&3nو&ﯚ
&ﯚڕا ` و ) 6د3$ور(ه و$د $ه 1ڕﯾ,,و Yر د 3ر ﯚ ارد.
رد 3ن دژاﯾ د$ز& ڕ>ر , 6او ، .ڕ .$وڕ !$ون
ﯾ Sﯚو ز 4و +>0و و 3وﯾﯿ 36 ،ز $#رزا و$د$
ه 1ڕﯾ,,و Yد& ن و ڕ>$ﯿ Yو6 .و & 1984ڵ $و از &# _1ن
دام ﯚ داودۆز وو# =ا هﯿ=$#ارد & 6دارو 1 6و،ز .$
&ڵ دام _ وب دﯾ رﯾ,د 1ور $ن و" ﯚد و 3ر و هژا#و
د3$ر و$ﯾ ﯚ `وڵ دن ،و 6و ﯾ ر&) " ،$ﯾ ،د $ڕ
,و .$دو3ﯚر 4Oود 4Zن )ڕ>ر Oﯿز ﯿ ﯿ 3رد( 3ش ﯿوڕا و
)#د` 6 .ﯿ $#واو د) $ﯾ.و $ن( زﯾ #دام 6ﯿ 1bع ,ت
د3$ر و داﯚﯿ 6و داواﯾ,دون داﯿ, Yن 6 ,"،ﯾ 2ﯾ.و
6ﯾ ,و #6ا )ﯚ 6 .ﯚڕو) ( ﯿوڕاﯾ ش ،ڕو) 1ﯾ#$ار
د 3ر `ﯾ ن دو.
م رزا ` 6ﯿ$#و ﯚ"و 6و 0ﯿ Oزر ون ﯚ ر ,ژ
ﯾ `وڵ ن رد $ن 6م ه 1 ر ێ $3 ،
ﯿ 435ﯚﯾ ن 1> 035و .$ڕ>$ﯿ 1رزا ر$ت داﯚ )ﯾ.و $ن( ز#
دام Sو$ڕا &ڕا ،هز) $ﯾ.و( ر . $ژو6ﯿ6 Yاق و ) ن
.ر 5) $ڕ& ،رﯿ ،د$ر"ون و داﯚ )ﯾ.واﯿ ن( ر Sهز $
447
رج ڕ$زا # 4 6د ) ،ﯾ& ) 6ﯿﯿ. `(Sﯿو و رد$وا وﯾp
هرش ! 0ر ,رﯿ و.
م 6ﯚ رزا 6و 0ﯚر4O $ود 4Zن د$ﯾ.ت :زور ر ﯿ$# 5دا؟ رزا
&ڵ وا`9ﯿ Sدﯾ>ﯾو 6ز و داو 6ﯿ ,ر ر,ر و :و"و 6و ه و
رزاﯿ ﯿ 1و) Z (1983ﯿ n6ﯿ1ﯿ 1و ،وا و )ور 6وه و &#ا
رد ﯿ 1و .د هزاران رد دواﯾﯿ Yد$ور $ت ﯿ 1و .د,) $دو$
ڕ هو ﯚ 7د$د .ڕ .$و>3ژ ر,ر 6و ڕ>را 0ش-
ه و$و Oﯿ Yور", -دو $ه و ر ﯚ &ڵ دام د$ﯾ .تO :ﯿ Yر"
ڕق و`ﯿ1و $ڕ>را Oﯿز د4ا &>و:
& Y $#ه 35خ و ر) ڕاو 3$ون ،وه 35ن و ز.$ﯿ , ،Y1ه35
f0ور& رد د$رد$ن ،زوا رد دا ﯚن و `د$ن ،وژﯾ ,ﯿ ن هﯾ،
د$ﯿ6 Y1و ﯿ ﯿ $6 -Gچ ﯚ ن دو،$د 3 Xن وﯾان و )راو) ،$ﯿ و $ﯿ ن
زۆر د$ردوو و 1دﯾ,ﯾ ن 035دوون $6ﯾ ن دااوﯾ،Yﯚ ﯚ ن
دوور او $رد$ن6 ,3 ،وه ﯾ ن $6ه35وو .$ﯚ" Yد$ﯿ6 :YﯿY؟
>ﯿ&6 :1ر 0$6ش ن وڕ&$ڵ ﯚڕش و> ن دام ﯾ$#ا 6وه و ﯾ
ررد رد 3ور ) 6 ،1ﯿaن و ﯚ7و 0ن وO،ﯿ Yر"
وه و ﯚ7وش و ﯚ دۆڕاو $هر"ار) " رد 3ن.> ،ن 6 .0 0وو
ﯚ ﯚﯾ ن و 1ﯿ ن چ S3دﯾ ر ه#1 ،1ا ﯚﯿ ن ه ه ﯾ و و$
Zﯾ>#ارد$ن6 ،و $ﯚﯾ ن =وو د331 $و $ﯿ و ڕوو ڕ$ﯿﯿوس .و$ر& رد(
Sڕ>را )ر ($زﯾ ,ﯚ ﯾ ژو6ﯿ Yردا ﯾ3ﯾ ن د#j،ا داوا ﯚ
ز$#دو :دا از +ﯿ Gدو` " $رس و ه>ﯾ 1ر
ڕادﯾ$ﯾ )ر ($و ه و )ﯾ #$و ڕاﯿ) 3ر& ($ڵ د$ر> $و .دام OﯿY
ازﯾ ر ,رد د$و و و.
رزا ﯿوڕا زۆراﯾ )ر` ($و,د ) ،واو د` $وڵ د 6م
دا ازﯾ ﯚ >ن4O .ود 4Zن & 46 ) :د$اﯿ& Yڵ 3 6ا7ﯿbت ,ﯾ،Y
م 6رﯾ ,ﯾ &ڵ , dZﯾ .Yدام د$ﯾوێ رد $ن دۆ 3ﯿ ن
ه>ێ ﯿ 3و$و 2رﯾ,ﯿ ن ,ت ،و" و$ڕواوان ه 2واز د ،Y$و 6و ت Oﯿ ﯿ ن
&ڵ ,ت) (.ڕ ($رد 3ن داﯚ واو 7ر 0 $#ش رهم و$ر&و,"،
6م #& ,ا هر0ﯚر) $ﯾ 4د و 3ر ﯿ ن هو و ﯚ7ﯿ ن د$د،
د$ﯾ زا دام Sﯿﯿ ﯾ وا " Sو)ﯚ ,ت .ر $
448
ﯚ ژو6ﯿ)ر7 ($ر ڕاﯾ.ﯾ #چ ڕ,,و S1د$ر$و $ڕۆ)د4ا
ه و6اق( ڕﯾ " $و 0 6ﯿ و ر و د3$ور ر 3 Sو $دﯾ ر
ێ و ر &.
هز $د$و ه #و , S ﯚ ن ڕﯾ ن ێ د$دو.$
هر"7)#ر (ر ر $ن دا G Oون م ﯾ $#ا و )45ر& ن
ر $هوو ﯿ 4ﯿ و$ر" و &ن .ر6و$ش را هز#" $ار د3$ور
دراو &6ر2ﯾ ن هررد 6 ,ﯾ ﯾ ن "#ار و ﯾﯿ ن ), ێ `ﯾ ن , ن(
و$ز Zه ار ه ) 20 .pژو6ﯿ " 45) Sر& ن د6 $م دوو ر$ﯾ ن
د $و&$ت6 ،ﯿ,) #وO$واو $ﯿu,و) .ﯿ ڕﯾ,,و 1ێ هز $ﯿزا
د$ر$و $ر .رﯾ ن &تZ،ﯾ# O 1ا هز#" $ار ردو ر ﯿ ن
دv$ر $ژ GO ود $د$وت و$د$ر ن و و$رزان و ر Z 15ڕ$ﯿ ن .0
6وان دا ن و 035دن.
> 3[ .ر و6ﯚ3ﯚ ڕ &ﯿ،# Sر $د$ورو ) 35رو و) ن
ر6 $ﯚ3ﯚ د$ورو)a n 35ر و+ﯿ 4ﯿ ڕووﯾ#ا -دوو 2ﯾ ن ڕاد $رر $
و ﯚڕا& و .ر $ر& و ڕاد $د3$ر)ﯾ $.ﯿ ن( Oدا .دام
هﯿادارو )ﯾ.و $ن(د $ر د $دا 1و " و$ڕوان و )ﯾ.و $ن(ﯚ
دا ل د دات وڕۆژاو ,ت .هز $ز$وﯾ 1د$وn ﯾ ن رێ دا&ﯿد$و،$و
+ﯿ 4ﯿﯾ ن & +ران د ،و دان ردﯾ ن ﯚ 1 2ور ڕاو ن& .ڵ 6م ه و6،$م
رو 1ﯾﯿ هرزان و$د $ه ت :هرﯾ م . ،ژو6ﯿ و
6ﯚ3ﯚ،ا6 ،ڕ 6اق 5000س ﯾ ,,واو 7ﯿ &ﯿ دا.
36ڕوون و , 6او زۆر ` 6دوور $ڕﯾ,,و Yڕ د 3ر و$د . $ﯿ
دام و$و و6 .و ڕ .$ز $#ه و را رزا و 6
و ژ ر$ﯾ زۆر S ,وا) 3دv$ر 6 $زاداو( ون & 6دارو،و
.ﯾ>و دام &ڵ 6م ,و هروا و$ﯿ ر&ا د$و ه 1ﯚو $ﯚ و"و
ر $و 1زﯾ 1ﯚڕاﯾ و وا3ن و و رﯾ ن ر & .م 6وا دﯾ& ,ڵ
ﯾ دا از 1ڕ $وا د$ه 1د ،دژ رون. هر0ﯚر$
449
Sو ,و د$ﯾوﯾ 6 ,ﯾ ﯿ 5ن دا وﯿ ن .ﯾ) 1ر$
رد 3ن(ژﯾ وان & 3 Sو 6د$و ڕا 3Oد .$د$ﯾوﯾ د و 3ر &ڵ
هل و ر S0ﯚ د$ﯾوﯾ ر 6وا#ا دا) . .1ا >ر ڕ زۆر
د$ورو) 35هو ڕووﯾ#ا و ژ ر , $ه و ه$دا ﯚ 200000/س رزﯚو.$
هرو $دام د$ﯾوﯾ 3ﯾ Yرد$م ﯚ ڕ$د وژ 6ور و$رز ز 3ن و .
ژاﯾ ﯚ دور,3د ر& ` ﯾ Gو ز$ڕ$ت ه 1و ر Sو ,
وﯾ ن ر& ودﯾ nع د$د .ﯾ#ا ) ﯿ (Yﯿ 5د$دا ﯚ داﯾ Gد Y$زدرانS& .
ﯾ fاﯿ ن &ڵ ﯾ هو،م aر 300 Yدوو ڕ& ﯾ دوو
3ز #,$#ﯾ1ﯿ ن و .ارد $و 6و د$ه 1و
رد 3ن و$رد ،Y&$ارد $و" 1/4ڕاد5) $و 3ﯚو.$
ارد $داﯾ Gو د$رهم رد $داو , 1200000/.دv$ر +ﯿ 4ﯿ .
6ﯚ3ﯚر ﯿ د3$ﯿ ن 1/10ارد $دﯾ رﯾ,او ڕاد&$ﯾ .و" م 6ﯿ ,ر [ز$
و ,"،ڕ .دار $رﯿ دوور ون .و ارد $رر $و ﯚڕا&
&ڵ ر و ﯚڵ وﯾ O ر&و 6ا ﯚ ,دن ه و و& .ڵ 6م
ه و $هﯚ & رۆ 6ور و )ورد ن و 6واﯾﯿ ن ه tم م دوو $ر
د $و.
& ن دام هروا هﯿادارو )ر ($د$ر6 `$م .ژ$ﯾ ﯾ ،و ا ڕﯾ .ﯚ
, و ر دوو 6ر$زوﯾ ن 6ﯾ "ﯾ م Zزا 1-و،$
د $د$دات .ڕا3ﯿ#ا ڕ$د ﯚ)# 5ان ر $دهﯚ و +ﯿ 4ﯿ و ) 1ﯾY
و ه دژد$و $ﯿ Xوﯾ و ز )ر ($و د$رد زﯾ Sد#$اران
و ر&ﯿا و ،زﯾ Y Sهﯚ ﯾ ` و )[ﯚر و & S ،$#م هﯿاﯾ
و$ڕا & او ه د ` S .ن و$رون#, O ،ا دور4ﯿ ن د$دا ) 46ن
ور $ن &ر ،&$دام و ر $رد 3ن( 9د رزا د#) $اه0 ): 1ر$ﯾ
6ﯿ#ار 6 46ﯿ+nﯿ ...ر $رد 3ن و $ﯚ &ڵ )5ﯿو و 6ﯚز ڕوو ڕووو.($
450
د$و ه=>ارد $رد 3ن
ڕا3ﯿ#ا)ر ($و )5ﯾ و 6ﯚز و) .ر ($و ﯿ دا .ﯾ>و
د$ﯾوﯾ 6وان +ﯿ Gر>0 0ور ,ت،م م & 6ﯾ & رۆ
6ور ت ڕ ,# $ﯚ رد $ن ﯚ ﯚﯾ ن و ,ﯾ 2ﯾ دواڕۆژ ﯚﯾ ن
&,ن و دا=ن-و ر 6هزرو & ,7ﯾ Y35ڕ,,و Yو 6هر0ﯚر$
دام`-و ش د$ره وﯾ.5 ر دا ﯿ ن &ڵ ﯾ
هﯿ رز >ر`،ر ) ر د4ا رد 3ن)-داو $رڕ .ﯾ ن دا و & 6دارو.
Sد$اﯾ رد 3ڕ$داﯾ ،م )ر ($و د$م ود$ز& ,Oو
و،#$د$ز& ﯾ ر ﯚ ه$#دا6 ،م 0ر$ﯾ رﯿو ورﯾﯿو 6ﯿان و ڕۆژ 6وا
ز$#$ق د"$ا.#
د$اﯾ ر2 0ﯾ ن ه وش ` زا 43 oدرااﯾ واو Oﯿز
رد 3ن Oز د$ن و 6اق 114و .$ﯾ 6اق )3ون 14ﯿ3و .$ر $
ژاﯾ 1را ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435رد 3ن د 54
Gو 1ﯾ ﯚ ) 1X, 1را &و) دﯾ)6) ,زﯾﯿن( 6ﯿاق ,ن ،ه
د$و6 اق دوور او$ﯾ ) (#9دا=ن.
)ر $رد 3ن( 7 36ر ﯚ وو =د و 3ر 2رﯾ Sد 3 ،ﯚ
.0ﯿو 6و ﯾ دا )5و و" د و 3ر)ه 35ژ ﯿ1
دااو دام و( &ڵ ) ڕ S 4ر 1ه=>ارد 6زاد دا زراو ڕا&ﯾ .#
)15ﯿ ر ا د#.$ان 6 3ورﯾ fر) ,ێ .م هﯿاﯾ د#.$ا6 ,وه ڕ>ر ,دﯾ ر
او ،هﯾ S,د$وت رu1ﯿ 1ه=>اردن د# $ات،و 6ﯿ+nﯿ ﯿ 6ود$
زورﯾ Yو" رد 3ن رد $ڕا)ڕﯾ Yم 2و $و ،د$ر ن ,ت .ه 36
$ر)ر 6 ($و هرOﯿز6 ,ﯿ ,4د$دا و ه د$ڕ # $ڕا3و ﯚ
ر ,ت،م م $دا ازﯾ ر 6و ه و ه .و $ن و ﯾ ر $ر،$
ر 1ﯾ#6 .$#ا )ر . ($ه 6ﯿ 3ه ` Oﯿز,u& ,ش د$ﯾ3ا
ر ,(3v)$ت .و )ﯾ #$ﯾ,O،nو ت 2ﯾ ن ر) $ﯾ 3ه و"ﯚ
>او $ردراوا Oﯿز ن ﯚ `رار& )ر )($ﯿ nن(و &ڕا#و $ت و
ﯚ ` ،ﯿ #ﯚ `رار& O6زا #6ام و .م ڕ$و و $ﯾ د$ا و"
6زاداو ڕﯾ$رن6 .م هﯿادارﯾش هو ,Oو X ,و 3ا هز $
)45ر& ،زﯾ80000 ,س و هز $ڕاه1او a Oو ز ن د. $#ﯾ ،3و هز
) 20000ﯚﯿ .0 dزﯾ .040000 ,و$ر ,ت ` د $ر $ن و>و.
6م د#.$اش و$و د#.$ا 1دﯾ ,ر ﯿ 1و0 .ر$ﯾ ن
)ﯾ6) #$ﯿ#ۆﯚژ, (Sو )ﯾ #$و 7$دار ر$ت ڕﯾ>را ﯾ>
و .رزا ﯿ.را س و رزو و& 5O$ر 0ﯿ 1ر6 $ا` و )ﯾ 3ڕﯾ,,وY
&ڵ #jا `2داد&$ت،و 6م دور 4ز $ز $د$د ) :د و 3ر ﯚ رد 3ن،
451
د4وا ﯚ 6اق( 7 دﯾ رﯾ,د " ر$و ﯚ و $رد "ار"ﯿ$
6ا` 7ﯿ#ڕاڵ ود$دو-$و 6دور S4و )uوا 43ر$ت ﯾ
) ر" و 6اق د$درا ،ر ,3زﯾ3,ر ﯚﯾ 6ژ $هو.
&ڵ 6م ه و Sر ﯿ ن ﯚ 6ﯚر 3$ڕ p$و .زور زﯾS 35& S
)ﯿ ه 3ﯿ 1ﯚﯾ ن ڕ>را 6ژ,)$او د.$ﯿ ن د$دا .زور ،Sڕا3و ﯚ
ﯾ ن ڕا3و ﯚ ،ڕ .ڕاﯿ 3ﯿ ن د3$ﯿ ن و $ارد $و 6ﯿ ,ر ﯾ ر وان
6ﯿ 4,هو ﯿ>ر5ﯿ6 1م ﯾ ن 6و ڕ>ر ﯿ ون و وان رهم و$ر& ون.
ه#1ﯾ,ﯿO pزﯾ ن وOﯿز د$د زور #6ا 1ﯾ ن #6ا 6و ون 6 ،
ﯚ ﯚ هﯾ ,,ێ ه و)ﯾ #$ﯚ ﯾ و .زور 0ن د$ﯾ 3ا ز
ﯚﯾ ن زار 7و Y3دا ،Y1دوا 35ه$#وڕان-ودﯾ>3ﯾ 1و .$د3$ﯾ وا
) ر $ﯚ وOﯿز ن ڕ p$اون ،ﯚ 4وO ،ﯿز 6ﯿ ) aر$ﯾ ن 2ﯾ ن
3ﯚ و Oﯿز دﯾ, 6ان و Zڕ9 3$د ﯚ داﯿ Yد$ا ،ﯾ ن ﯚ
"وون& .و) ,دﯾ ,ه ﯿ> #ون S& .رۆ 0ن Oﯿز د4ات ﯾ ن
ازﯾ رون ﯾﯿ 435ﯾ ن Oﯿز ﯿ ﯿ 3رد 3ن ,ون 36
ﯾnو`ﯿ&+ر – هﯾ 1) S,و واﯾ ﯿ رد $ن و
6ﯿ -Y# `aرا>ر 6وه &ﯚڕا ,ر و ﯿ وﯚ ﯾ رد 3ﯿ ن د$زا و
0ر$ﯾ Sو Oﯿز ﯿ هڕﯾ1ر زن و&ﯾ .1ون ،دﯾ nع و ر&
,ن.
د#.$ان # 6ا 19ر 1د .$و $ﯾ داا .رد$را ه .و ن
6و ن و د $ه 1ر 1راﯾ ﯚ Oﯿز ن 7ر 0د .$ن
دﯾ رﯾ,اO .ﯿز ,uﯚش &ڵ 6م 0ر$ﯾ ڕ$زا #ﯾ ن د$ر ," ،د1ﯿ ون
6م ﯾﯿ ه و$د $د) .Y1ر&($ڵ ه=>ارد ڕ>رﯾ pڕ$زا #د$ر.
)ر ($ورد د$ﯚو $هل و رج د#.$ان را>ر &ڵ د3$ورا ڕﯾ,,و 11
د و 3ر #j 1970 ا 6ﯿ4زا &ﯾ>و .ژ ر$ﯾ Oﯿز ن زۆر ﯚ 43
ﯚﯾ ن د#.$ا#ا ),و )O):Y X,ﯿز ڕ> $ران( را>ر و$ر& 1ر
1راﯾ ،ﯾﯿ 435رد 3ن ، ,و )) و( &ڵ Oﯿز)ﯚﯿ ﯿ3
رد 3ن( ) X,ت& .و) 0ﯚراو0ﯚر دﯾ6 ,ﯿ aژ و )زو1و6 $ﯿ( a
ڕﯾ>ر 4Z2ن #Zو9زﯾز -ه ، ﯾ #ﯾ.و ون)وا S Y
دێ(6ﯿ ،#ه وان &ﯾ)3.1ﯚ Z .ﯾر رد( و Oﯿز uو و ﯿ $دﯾ رو
6)1Xزاد رد 3ن( ر و ())$و #ار د#.$ان ﯚﯾ ن دوور) $رزد.
452
ژ ر$ﯾ +Zوم رﯿ +0ﯿ dﯚ دوو ﯾ و$ﯾ زن،ﯾ
ر 4ن و 6ﯚڕﯾ ﯿ -ر ن ان 0 .و$ر ر6 4اق ڕ .$زﯾ,
300000س و6 6 .وه $#1دام زو Gو 6زارﯾ ن ﯿ 1و 2ﯾ ن رد $ﯿp
زو4ﯿ ن ,او ،ودواﯾ S.هﯿروو $و $د$ﯾ ,` 1980ت و>ون.
6 6ﯾ ن )_ﯚش و رو "ار"ﯿ $د 3ر 314و،$م د$ﯾ وﯾ
ر$ت وزع و دۆخ و و`9ﯿ ورد و دواﯾ &ڵ رد $ن وو, =ن.
)ﯾ#$ﯾ ﯿ ن &ڵ رد $ن ﯾ 3ڕ &$ڕ$ش و [ و ،م دواﯾ ڕوو
ڕژﯾ> 3 G ` 4و .د3$ﯾ ﯚ 4و،ژ$ڕاڵ ڵ , 73 2 ، 73ون،م
دوا 6ﯿ4زا ا7ﯿ 1bد 3ر 1970 اﯿ ن ﯚش و ،و S 6و
د$وت b6و )35ﯿا ر ن 6م دوو =& $ﯾ#ا د$ت .ﯿ &و) ﯿ
)Oﯿز وﯾ ر 4ن( و &6ر " هز $ڕا3و ﯚ &ڵ)ر $رد( 3
ه و ر د$د ﯚ ﯚ #6ا )ر ($و6 .م Oﯿز هﯚ ر 4
هڕ $د$د ﯾ ر &ت د#.$ان #ار ت ," ،زۆراﯾ ر 4ن ه35
ژ GO و ر,ر د$وت ون .0 ،واش )ﯿ ن ﯚش و , 6ڕا-ش &ڵ وان
)ﯾ #$زورزﯾ ,هو ﯚﯾ دڵ , p6ن.
6ﯚڕﯾ ن 0ﯿ رداﯿ ن د !$دا 6 .ﯚڕﯾ ن د$ﯾ 1960م 2و $و زو1و$
وﯾ رد ,ﯚ ﯿ ن هو .ﯾ Sو 3.ﯾ45) Yر& زو1و $رد،
6 ,=ﯚڕ و ) ر&ت ژرژ Sو1966 (،ژرا 6 .ﯚڕﯾ ن رﯾ
دوو&وپ داش د$ون& :و) Sد Xت د$ژﯾ ن ﯚﯾ ن رد د$زا و&و) دﯾ ,
داﯿ35و رون د$ﯾ وﯾ Z Sڕ$ﯿ ن Oﯿ ب ,ن .دام زاﯿ Yدوا
و$ر& 6 1ﯚڕﯾ ن و ,"،زوو ` ر $#دن ر 6ر 5و 6دﯾ Yوو$
دوور ون .دوو هزار 6 0ﯚڕ هو زر& زا ﯚ ),ﯿ ن ه 1ون ،و ,1ﯾ ن
ر! و S .زو1و $د,) 3$د 6م 0ڕا Oﯚ ﯚﯾ ن &ڕاو.$
ﯿ Oﯿز 6ﯚڕ Xو ) ﯾخ )زو1و $د4اﯿ 6 ,ﯚڕﯾ ن( و 1979
)> X,و .ﯿ 6وا ڕ1 $ﯾ ن م Oﯿز هوO،ﯿز وردﯾ +ﯿ>ر5ﯿO 1ﯿز
&ور $ردون.
د#.$ا رد 3ن ر6و ه و )و وﯾ ﯚ # 6ا و ا و ر
اوڕا زوﯾو د$وO $ز و ڕووﯾ#ا ،ڕووداو= ,وو و .0 .رﯿ و
6ﯿا6ﯿ fدﯿ ﯿ# 5ا ﯚ .ﯾ ڕۆژهت د$اO#" ﯿز 3 6از ه.
6م ڕووداو $ﯿ هڕ$ﯾ)>4ﯿ(Sﯚ دام ﯚ ه و ڕژﯾ 4ه=>ارد$
و"و.
6د .$ن ﯿ 5ﯿ#ا ﯿ ) ر د4وا رد 3ن و ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن
)35ﯿا زۆراﯾ ,ﯿ ن & ) .ر د4وا رد 3ن وﯾﯿ 435
رد 3ن ڕز45و 43/6د .$ﯿ ن د $ه " ، 1و)ﯚ ه#1ﯾ Sرورﯾزۆرﯾp
Sزﯾ SونO .ﯿز دﯾ ,ه 7ﯿ5ﯿ ن ﯚ ه .و ن ) ڕ ن و$د $ه. 1
453
ﯿ )زو1و6 $ﯿ ( aا 5د .$ن دO .1 $ﯿز ﯿ ﯿ3
رد 3ن ڕز 2/6و 2/د .$د $ه#, O، 1ا دO .$ﯿزب)د4ا
رد 3ن( ز $#ﯾ ت و6 .م 0ر$ﯾ ﯚ دۆ3ﯚر 4Oود 4Zن)د$ر$و$
رد 3ن 6و ز و)[ﯚرﯾ Yﯿ 4دار رد 3ن د$زا (Yوهروا
#Zو 4Oن 6ز و ,ڵ وO).ﯿز د4ا ,رد 3ن( وOﯿز ﯿ ﯿ3
رد 3ن و)) ﯚ( ون ون ،ر . $ژو6ﯿ,) Yو $ڕﯾ,,و YوOﯿز ),ﯾ.وﯾ ن(
)ﯿ، 1X,م ه وﯾ S 1993 1وون-زور #6ا ﯿ ن ) ر د4ا رد 3ن
" ،#و) ڵ ,ن2 ،م ) 4وO $ﯿز ﯿ ﯿ 3رد 3ن ڕ>ر ڕ$ڵ
ﯾﯿ 435رد 3ن.
ه=>ارد ڕ>ر ،رزا 48ت و 45 د .$ﯿ ن ه 1و .$د3ﯚر
4Oود 4Zن ﯿ 2د .$ه 1ﯚو .$ﯾ ر 6وه &ﯿا ر" و&1
د .$ن ،رزا و ,) و $ڕ>ر زو1و,،$ن.
و م زۆر ڕوون و &ڵ 6د#.$ان چ د$ن .د$ر$و $رد 3ن 6م د#.$ا
ﯚ هﯚ ڕا Oو ه و ﯾ 6اق .هﯿ tم ه و ﯾ 6ﯿاق Oزر ﯿ1
+0ﯿ" Sار ژو6ﯿ Y35. Yداﯿ Y35او،ﯾ ) د$و و"ﯾ رد( و-
د$و+0 Sﯿ S. dدواﯾ د#.$ان ),ﯿ ، 1Xم و $ودا .ورد 3ن
د4وا)دووOﯿز( "و ر د$د+0 .ﯿ dﯾ105 3ر و :ﯾﯿ
435و ) ر د4وا رد 3ن هرﯾ50ر،و5رﯿ pﯚ 6ﯚڕﯾ ن
ر" و&ﯿاو "ار ر و ﯚ)زو1و $د4اﯿ 6 ,ﯚڕﯾ ن( ور ﯾ 4 ،و$
)Oﯿز و $#O$ﯿ-ﯿ رد 3ن( درا = .د$وت-ﯾ pو$و ﯾ ان دوو
Oﯿز &ور $دا,ا،م رۆ دوو Oﯿزب د$وت دا #ارﯾ ن د.
ڕ 6ور دام ڕۆژ ڕۆژ ز 1رد 3زور ڵ د$د6 .و 1992
& رۆ 6ور 6و ررد 3دا و &ڵ ڕ .ژو6ﯿ ڕﯾ"$و
د$و & $رۆﯾ واو ه و 2ﯾ و6 .ﯚ3ﯚ `ﯿ 4وت دوت را>ر
`ﯿ 4ژو6ﯿ & 1990 ﯾ و ﯾ oه ` ت رز >و6 , ،ﯿ #ورد $ورد $ل
و) ﯿ ن د7$ۆ.
454
13ن(و0د د$ه . 1ژو6ﯿ 1992هﯿ ﯚ ر ر&ا ﯿو$ﯾ و ,1
ﯾ ر د$ر ﯾ> د,) $د :و ﯾ ر ،ﯚ Qدا و6…$م Oو#ا
ه 1993 رد$وام و .رد $داﯾ Gو د$رهم رد $ون6 ،و د$ﯾ3ا
6وان ﯚ # 6ا 6م 0ﯚر Z $ﯿ Sو$ر&ێ6 .و + 1992ﯿ 4ﯿ ﯿ
ت و هو ﯿ 0 16ﯿ $ارد $دﯾ رﯾ,او و$رد&$ت -و 6م ڕاد $
ه ر 1994ه 35ز> $#و.
رد $ن وﯿﯿ 3ر و ،و#& 5)$ا ڕوو ز $#و ﯚ ) .
و$ﯾ(ش ز$ﯾ ن زور و,وت .ر 6 $ز و$ﯾ.و $ن داﯿ Yدن
و 43رو ر ﯾ ر د$ر )ﯿ)ﯾ ددا O S 3ﯿ>ون(&ڵ #jا6 ،ﯿ, ,4
ر$7وا ﯚ $#,ر Zﯿ ﯾ ر و$ﯾ 6ﯿ_3ﯿ ر دام .ر6م
ووڕ "وﯿ .ژ$ﯾ >و د 0ﯚ 6و$دا,دو $و ود م
ز د $ر )ﯿو$ﯾ(ش ز$#و و 6م ز ﯾ ر ﯿ$#ر
رد د$ر$و $وت و ز دﯾ ,ﯾ> &ڵ .ژ $و ,ﯿ+ﯾ زۆر ڕوو
روو د .ر5) $وﯾ و 6ژاو$و `ﯾان) 6ژا )ر)$ﯿ#ان و 6و$دا,دو $ز
و$ﯾ(ڕا)ﯚر 6 ,د$دو 6ﯿ3ا =ر ¯`6ﯚ 6و$دا,دو $در =ﯾن و
وﯾ Yدو$ م و #$رد 3ن )15ﯿ رد$د ،داﯿ Yودازﯾ 6 1ﯾ pو
,6ﯿ Yد,) 3$د و زﯾ#1وودو 6 $ور & $#رد$وام د .دوو ڵ
دواﯾ) 6ژا) dر$و 6و$دا,دو $و$ﯾ( ه,5) 35وو $ر" و ڕ
ڕﯾ$د )15ﯿ ر $ڕوون و, 6ا دو 6 .د$و Oزرد د $ﯾ،ﯾ ﯚ
4 1ﯿ ﯾ و ﯾ 1و$رزاو و و و ) و$رز ر Sو . .
S14ز و$ﯾ ﯚ ارد $و و دو 6ﯿ ,ر 3ڕاد$
ڕا 3و6 .م راو$ردu) ،$وا و ﯾت،رu1ﯿ6 1م ﯚ"ون #,او$و
دام دووﯿ6 $م 0 6ﯿ داﯿ Yد $ت.
دواﯾ د#.$ا رد 3ن ،ز و$ﯾ 6دا 6م ر $
7 1ر )د$و و"ﯾ رد( 6زا 3و 3,و ،$ردن ڕ .د$ز& ﯾ ن و
) ,1ﯾ#$ار و ،ﯚﯾ ن ارد .ﯚر)$د$و و" رد(ﯾ ن &ﯾ31ﯾ ! Yو
" ﯾ& Sڵ و ڕوو روو و-ﯾ 6و$دا,دو $و ز رد 3ن -ﯿ1ﯿ
`# ا .دوور ,د GOو " و$د رد $ن #40 6ﯾ ﯚد 6وان،
ﯿ& xڵ ازو ` Zﯿ $#ﯾ ر و )ر#) $ان و -و$زﯾ ر oز ﯾ 6ر
ز 6وه و .زور 5و ڵ دﯾ Xت د$ﯾ )) " pور>و .زۆر & Yڕاو$
ﯚ & #هﯚ) Zﯿ n6ل("و> 3و .ر6ژ دv$ر 1) $ﯾ Yا،
ﯿ 5دا ه 10ر)ر 1 3ن $ژ ن ),ﯿ ن د$ه . 1زﯾ,
455
35000س ر)ر 1 3ن ))ﯿ و( ),ﯿ ن د$ه Z ، 1ﯿ n6ل ژراون-
ﯿﯾ 1ن و2داﯿ -Yو" رزان،رژ $#& ن ﯿ ژن و #1اڵ ),ﯿ ن د$ه. 1
هل و ر6 ,0وه دا .0رڕ ن ﯿﯿ &6ر ) ﯾﯿز 1992ﯿ 43
ز$وﯾ 5و رد 3ن د$و $دا"ﯿ#1راو.
م د$م و د$ز& ڕ>ر رد-ﯾ pﯚ ﯚ ر)ﯿ ر ه S#1م ووڕ و Z ` ﯿ$#ﯾ
وO .ول و` 2د$و و"ﯾ ﯚ ز$#د رهم ،رﯾ )36 5ور
و$ر& 1ج و ) ) 3زر& ن( ﯾ 6و ل و ) و ﯚ رد 3ن د$ه ت6 .م
,ﯚ O ،ﯿز ﯿ و ﯾ ن j 6و"ﯾ ,5ن ڕوو ڕوو د$د 6 :ش
$#ﯚ ن ره ﯚﯾ ن م ر" و$ﯾ داﯿ, Yن :ه و & 35د$ﯾ وﯾ ه ل
و ) ﯾ ر ﯿ pج و) 3و$ر.ن! # 6ا د$ر 6د 6و "،
و" ﯚران ,ت6،ﯿ #ﯚ ڕﯾ$د ر 6و$دا,دو $ز S3د $و.$
ز` 6 $#ﯿ $#و ﯚ"ون 6و Oﯿز ﯿ و ﯿ 1ن و ز.$ﯿ1
و"ﯾ ,دن ودازا #ل و) 1داڕﯾ= وت " و)$#ﯚ .Yرﯾ
ه $زو1و $م 2و S&$رد $ن ﯚ ز$#د ره ﯿ 1ﯚﯾ ن
ر و ل و ) `رﯿﯿ ن رﯾ ه # $و7و3ﯿ -Yرﯾ 6ﯿان-ﯚ 4و،
وو .$ڕووداو و 6و 700 1992دڕ$و ردار هو ﯿ 92د$ز&
6م $ﯾ ﯾ Sه) $ر ،4 (#$ه,وو زﯾ Sڕ$وا#ز و .رﯾ
ه6 $م ل و) زور ر و$ن ,و"ﯾ و j 6و)رۆ ( 0
)5و و .ڕ>را ﯿ را>ر داﯚ 6م و6 vم راﯾ ن " و)$#ﯚ.
ﯚر $د$و2 وازو هڕ$ر،هر" , #و ،ﯚ و$زع و دۆخ و ه,وت و
و`9ﯿ ,دۆزﯾ>ﯚو 35[ ) $ڕ =ﯿ>ر5ﯿ 1رێ و.
و .0ﯾو $م را ).5ﯿ د$ا " ` ،خ ،ﯾ ر دژ ` و د$ه &ﯚڕ
)ﯾ #$ﯿ و ﯚ ﯾ دv$ر 6زاداو Sو)#,او .واﯾ ز$ر$رﯾ " ` Yخ،
` " داوﯾ و 7و 13و د$و#j ا و ) ،ر $ز $#و) $ر $رد 3ن(
ا ﯾ هو و #اتu " `،ﯿ د$دا ) 1992 .و" 6زاداو(زﯾ200000 Sن
& 4رهم ه6 . 1م ڕاد$ﯾ ﯿ Sز $#ﯿ 0 6 .0 4& $و"و،م
#6از$ﯾ ر" و و ` " خ ڕووﯾ6 .م 0ر$ﯾ 1993 دوو ) ت ﯚو،$و 6
Sو ) د$و #> رد( ﯚ ﯾ 1زﯾ400000 ,ﯚن د f $ودان و"$#و
رد 3ن رهم ه >-و 6ردا ,3ش و 50 0 6-ﯿ+ﯿن دۆرهو#j .ا
`ﯿ ,4زۆر )15ﯿ رد،و ڕا 3ﯾ ﯚز ﯚ ﯾ و د3$ر ﯿ Oﯿز ن و
ڕاد$ﯾ داو 3ا j 6 5) ن .ێ ﯾ ن ڕ .زار ڕ$ش ,ت ،2 .دام
> O و :و$د$ر 6 13ور 6ﯿ_3ﯿ ر)د$و و"ﯾ رد( # 6ا
وا 3و رد $ﯚ #jا ز $#د$د.
456
ﯿوڕا رﯿ
ﯿا `ﯚزﯿو" 6 $ر دواڕۆژ رد6 3اق د $رﯿ داﯾ . .و
ر 6م `ﯾ ﯾ و ` ﯾ Gو) :ﯾ 4د و 3ر &ڵ دام ﯾ و 6و
` `ز ه 1ر د$وێ ,"،چ ز ن و ,1ﯾ د$ر 6 $د$ﯿﯿ 6و
د3$ر ,ت ﯾ ن )ﯾ& #$ڵ و و$و داو$ر ر ,ت .رد6 3اق د$ێ ڕ .
رﯿو [ $رزرێ و داﯚ , ێ)ر #ان )ﯾ6 #$ان و ڕۆژ 6وا
$ه .ر ,د Xو و 6ان 5و$و راﯿ ﯾ ن و$ﯿ +ﯚ ﯾ ر و داﯚ
ر ,ت(و 6ﯿ $رﯚ ر6ز$ل " 35) #ﯿ 5داو Oز د $ت ﯿا
ﯿ 3ن )ﯾ#$ار رد 3ن ر , $ت و د 3$ه.>ێ) ) ژ 20وا(Y
ر&ا Sم ` ﯿ ن ه 1ر 6م ﯿوڕاﯾ )ﯾ #$ﯚ &ل , 6ڕا
ر$7وان ,ت .رزا )ﯾ& #$ڵ د$ر 15) $ه&$#ت،و هر دوو
Oﯿزب ا ﯿ.1ﯾ ن , 6ڕا د$و ," ، .$داﯾ Gود$رهم ﯾ و$و
[ڕا& .#ڵ و د3$ر ﯚ رداوا داﯚ ه ﯿ5ﯾ 2 4 6ﯾ ن
)ﯾ.و $ن( دژ دام ،ژو6ﯿ "1992و رۆ و$زﯾان د ﯿل،وت،و
داوا ر رﯿ ر) ڕﯾز& و ه 1ر س6 .و ) ن , 6ا د j 6):د ﯿڵ ﯿ
) 6 :,م ر$و د $س و&&3nﯚ,ێ6 .اق 6ود3$را 1926و 1932
و>&$و # ,و و 1ﯿ ن د$ر"و Y 6 .$رﯿ و 6 ,ر$زو رز)اﯾ#ڵ( زا.G
6 Y 6و &ڵ 6اق ه)$ .G1.$#رﯿ( & Sڕۆژ ه د$و Y
, 6ا،پ ...داﯚ د$ن .ﯿ6 $ﯚ د$ا `،,ه وار0 $ ... ,ر$ﯾ ,
د4ا Sو هﯾ( ڕا3ﯿ#ا 6و رﯿ .ﯿ Y35د$د رد6 3ﯿاق رﯿ
ه و)ﯿ , tت.
م ﯿ 6م ه .و-$ﯾ ﯿ د ڕۆژ 6وا،هﯾ دووژ #1ار &ڵ
ورﯾﯿو6ان و6اق ،وڕووداو #وﯿ= و و ﯚ وت -ه و 6م ر " و& 1
رﯿﯾ ن ه .و ه 1ن ﯚ 6م ر& $ﯿاﯾو . .$ا >ر رﯿ &ڵ 6ان
وورﯾﯿ د3$ر ﯚ ﯚ ) را 13واوﯾ 6ﯿاق ڕا&ﯾ ،#و 6ﯚ3ﯚ ڕا ,و
و ,Oو رد 6ا` 7ﯿ#ڕاڵ دژاﯾ د$ر.
457
ر 6ش ڕا و )ﯿuوا هل و رج , 6 ،ڕا وا3ﯾ ڕﯾ>را رد ﯚ
#ارﯾ ن Zﯿ ر$7وا 1ور و6 . $ﯚ3ﯚر و ا >ر 1992
Sو$ر&ت)) ژ 20وا .(Yچ ) ر د4ا رد 3ن و چ ﯾﯿ 435
رد 3ن &ڵ پ)،...ﯾ= #$ﯾ1ﯾ ن هو6 "،م )ﯾ#$ﯾ &ڵ ﯾﯿ
435وا .ژ$و .هر")#ر $رد 3ن(زۆر 6وا دﯾ>& fو 0ﯿ
6رﯿﯾ ن +ﯿ Gت و" ڕا&ز&،Yڵ 6م ه و، $
هراوهراﯾ #ﯚ .رد هﯾ , 6 .#ڕا-ش &ل 6د$و
رد 3وO3 ,ق را >ر دوو3 7ور 7ر &ڵ 6 6ﯿ 4
رد $ن ﯿ)1دوو3 7ﯚر( ڕا3ﯿ ن و .هرو $رور 6زاد
د)$د$و7 ﯿ#ڕا رد ڕۆژ ڕۆژ ﯚ , 6ڕا ` وﯿ 3د$و (.ڕا3ﯿ#ا د$و رﯿ
6و 1993د$و رد ، 3هو 13/5 ،ﯿ+ﯿن دۆرﯾ ر د -و 6
و3ﯿد$و $د$و Sﯿﯿ د$و دﯾ7 ,ر ﯿ.$
458
) ﯾ 3 3دﯿ د$ڕۆﯾ# 6 .Y35ا وا3.1ﯚن >0ور و داواﯾ ن , ت ردا
ﯾ, #ن` .و ﯾ Sﯿ 4دارا ﯚ رو 6ز و رد:
6وان) رزا و ( و$ڕو 43ﯾ ن )#,ر و&6 .ر6و ردا ﯾﯿ ن
,7،,ﯾ ن د$د 6وه $د 35& $ر$ت 2ﯾ دﯾ,ﯾ6 .وا
,7و#,،او$و رو)5ﯾ ن ﯿ,اﯾ ڕ>`$ڕ`و رO ﯿز ﯾ… 6م و ,7
6ﯿ3اﯿ= ه وش ﯿ …Yﯾ 6ﯿ3ا=ﯾ و ﯿﯿ .0،و $هر ﯾ د$ﯾوێ
وﯾ#ﯾ ,و, p)$وێ.
م م &ور $ز $و)$د$و و"ﯾ رد( وت .ره 1د$ت
د$ر$و ،$ﯿ 3دا#.ان "ون د$ا ﯚ رو)u5ون و )ر#)$ا ,1
د4اﯿ Sﯾ ر #ات6 .ﯿ )5د$و و"ﯾ( ﯚ ` 6وڵ د
ر)ﯿ ر ،$ﯾ ر $ڕﯾ>ران ڕﯾ$رێ#, O ،ا 6ﯿ_3ﯿ ر د6 $ﯿ#ﯾ ,داو.
Sر$ت 3uﯾ S Yو& و رد 3ن 36د$وت
ﯾ.و,،و `رار& 6م دوو Oﯿز ه$#وڕا#و ڕﯾ$ﯾ ن د$د7 .اد Zوم
#6ا ود$ر ﯾﯿ 435و رۆ و$زﯾان داا ،م 6و ڕ Y&1 $م
.رس واز )ﯚ 3ه. 1
&6ر 6م دوو ڕ>ر ﯾﯿ 435و ) ر د4ا رد 3ن وارد ) ڕ ن
>& ,،Yور. $ژ $ود 36 .Y"$هرﯾ ر 0 6 Sﯾ رO ,ﯿز هﯾ.
&6ر ڕ>ران د$وت 6 Y,+م رورﯾو + ﯿnﯿ دواﯾ ).#
ﯚ 6را>ر ﯾ ان 6م دوو Oﯿز ر`رار b ،م د$و و$و
ﯾ دا,ان .ﯚ 4و&6 ،ر و$زﯾ Sم Oﯿز وO $.0،ﯿز دﯾ,و6 .م
,Oو )ه وش و رﯾ&(Sڵ د$م ود$ز& و $ﯾ،ه )ﯚﯿ ` م و
ﯚ 3د&$و , .$ن ﯾ Sم دوو Oﯿز ،ر) 0ﯾ ﯚ رو)u5ون &ﯚڕدرا.
ڕو داﯚ 6م دوو Oﯿز ،م د$م د$ز& 6ﯿ#ار ز $و$ر) وو و&$و& ڵ وو
0ﯚ د$و ،$و 6ﯿ ,4ن و و هر 0ﯚر $د4ا ز ن واو
و د.
م ڕو 1دوا و"و ,Oو ﯿ$ﯾ و ﯾ&nر و Zﯿ$ﯾ b ،
هﯾ6 ,وﯿﯿ ز ن،ﯚ ﯾ-ﯿ ،د$ﯾ ،1970و د$ﯾ 1990
" و,ر وڕ`>ڕ` و ر ان 6م دوو)ﯾ.و& $ورو$ﯾ(-ﯾ ) ر د4ا
رد 3ن و ﯾﯿ - 435د $ه 1د$ت،رد6 3ﯿاق ﯾ
ره#ا 0ر$ﯾ ) ,ﯾ&nر ێ(ﯾ ن ﯾ> ﯿ (Gو .و #$هرOﯿز ،Sو$و
رZ $ﯿ$ﯾ رﯾ> 3ر 6م ژ ر $ﯾ و ڕ>ر & 35زﯾ Sون.
459
د$ر$و& 6 $و) ر$7وا 3هوم ﯾ ن و ر$ﯾ ،و1ﯾ زۆرم
ڕا3و ﯚو ،داﯚ د$د .ﯚر$ﯿ 3داﯚ و ڕﯾ$د د$ت ڕ .
واﯿ 3ن ﯚ ﯚﯾ ن د $و )ﯿ ﯿ ن د$ور ﯚﯾ ن ﯚد$دو" $وﯚن ` م
و$رد$د6 .م ) j 6ﯾ ز$ره#او( 7ر $#را )45ر& ﯾ ن 2 Y 0ﯾ .ان و
0ﯿ_1ازا ﯚﯾ ن دوا ﯚﯾ #ا د$ﯿ.Y1
&ﯚڕا ,ر هڵ و رج واﯿ هﯚ ر رۆ د6$وه و$و )5و م) ز ( ﯚ
6و) ز ن( .Y,+دواﯾ رﯾ ه $ن Oز & ,uد#.$ا ،1992
ژ ر$ﯾ زۆر 6وه ﯾ ن د .ﯾ Sاوﯾ6 Yم ) 0ڕا ازا( -د 0 O
4Oود و7 ،ر $# $و O .ﯿز ﯿ ﯿ 3رد 3ن و و"
+ﯿ 4ﯿ 7ر $#ر ﯿ هزار )ﯿ45ر& و و ﯿان ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ
435و 6ﯿان دوا رودۆخ وه,وت و و`9ﯿت و ن وو Sﯚ ﯚ و.
) 1994 .ﯚ و0د ان 6م دوو)ﯾ.و ($ر ه#ا 6 .ڕ
ﯚ ﯚﯾ &ڕا6 & 6 .م ڕ$ﯾ#6 Sا ) ر د4ا رد 3ن `دزێ
و$ن ,ﯾ ) ر" ز$وﯾ د Xﯿ د$د هﯿ.ﯿ 6 .#م اﯾ داوا ر
2ﯾ ن ﯾﯿ 435رد 3ن داﯚ $#ا6 .م 5ﯾ )ﯚ =ﯾ1
ﯚ .رد )رد $ر2دا) :ﯚ ان 6و دوو Zﯿ)،$ﯚل ان Zﯿ$و
Zﯿ$ﯾ ،و ان ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435رد 3ن .0 .
رڕ ن 6و هردوو &وپ ﯚ > ر ون دﯾ +ن ﯾ 3د&$ن د$ﯾ ,ژن.
رزا و د$ﯿ ن رهز $ﯚﯾ #ا د، ,$ڕ ه ﯚ ﯾ 6وت
) و $ڕ$وا#ز و `و $و `دز $و 1دﯾ ,رد$وام و ،زﯾ 1000 ,س
ژران و70000س ل وژﯾ ﯚﯾ ن هو )ڕﯾ$و 2وازو 6وار $ون,& 6 .
) ﯾدارا-رد 3ن 36ڕ ﯿ وﯿزا داش او.$
6م 45 45دا )زو1و6 $ﯿ aرد 3ن( ر$ﯾ ) X,و
&و) 6ﯿ aﯾ,"[& ،و .دا#.ا 1992 ﯿ 5دا ه6 3ﯿ a
دv$رZ $ﯿ$ﯾ ر` ﯾ 7 - ) Gر( و$و ) رز& هو و دهﯚ2 ،وازو
و" ),5وو و$و +ﯿ 4ﯿ و رو زو1و $وا#ا ڕﯾ=8 $و 6
د.$ﯿ ن و$د $ه 1و هز 6 .$ﯿ 5دا رﯾ ` bدر و #>5و
و" روو ) ر د4ا رد 3ن ﯚ ﯚ 7 -ﯿز $ر،$د $ﯿﯿ.
ڕﯾ>ر زو1و6 $ﯿ 4Z2 ، aن #Zو9زﯾز -ه د#.$ا 1992ﯚ
) واو $رۆ ﯚ ر دو "ار د !$ه 1و 6 .$و ڕادوﯾﯿ و
0ش هﯾ>و ردۆ ,ر" وو` .و ﯾ Sﯿ ت )ﯿ) 5و$زﯾ3
460
رد 3ن ﯚ زﯾ#1ودو $ز$ب ر S .($ه ن و & ) $#ر د4ا
رد 3ن و ﯾﯿ 435رد 3ن د$ﯿ ،Y1و 6ان ),5ﯿ pدن ارد $و "
و` م &و) داﯚ د $ت (.ژو6ﯿ #Z Z2 1993و9زﯾز،ا
ﯾ ﯚ 4Z2ن& ،ڵ 4O 0 Oود ﯚ ردا Oاa2م ڕ 17$و 6و
ران "و -را >ر و رزا و )5ودا 6م ر$ت و " 3ﯾ ﯿ ن
وزاﯾbو درﯾ Êاو.
ر$و)" pو)زو1و6 $ﯿ aرد 3ن( ر ه .0 ، داﯾ Sو
35)، 4Z2د> $ر ` 1993و #,ا& # ,ڵ ﯾﯿ 435
او6 .م رووڕوو ووا زور ره#او دوژ #1ار ان) رﯾ,7 Sو(
و) ا ن( و2-ﯾ ن ﯾ3ﯾ ن م 0ﯚر $وا ودد$د-م زور هﯚ ر$
6و زو1و6 $ﯿ aرد 3ن و"ﯾ و ﯚ ڕا&ﯾ #و ﯾﯿ
6 435و دv$ر $ه ﯚ د$زا .م `و#ا رووﯾ ﯾﯿ 435
و،م ﯾﯿ 435رد 3ن داو$ر ) ر د4ا رد ، 3زو1و$
)ﯾ #$و 6وﯚ دۆ& 3ڵ و هو `وڵ د.
د,) $د ڕ ﯿان ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435رد 3ن
1994زو1و6 $ﯿ aرد 3ن ر $ه و ) 1ﯾ Yو ر دا&ﯿد. ،رو
) ﯾ& ﯾﯿ # 435و 1ره وم و هﯿ ن ا ر ) .ﯾﯿز 1994
ڕ دا ،زو1و6 $ﯿ aرد 3ن ه 35زۆر د$ورو)6 35م ر$
ڕوون و م ڕادا زو1و6 $ﯿ aرد 3ن و ) ر رد $داو6 .م
د4وا رد 3ن ﯚ ,5ﯾﯿ & 435ڵ ﯾ 3ه و رﯾ ن دو ،و
زو1و6 $ﯿ aرد 3ن 6ان ﯾ ر ﯿ زۆرو ز$و#و ر" و و$رد&$ت.
ر" و
د> $ر ) 1994ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435رد 3ن 0ر ,دﯾ,
و ڕ, 6 ,ا ون500 ،ژراو وو $و هزاران س داﯿ5و ر $ن
ڕاوان :هو د $ﯾﯿ 435داو ،ود$ز& ڕﯾ>ر 6ﯿ+nﯿ oو .هﯚ ر 6م
ڕ$ش 0ر ,دﯾ ,5 ,رودۆ ﯿ# 5اZ S :ﯿ $هر ) ر
د4ا ز ت دو ،و هﯿادارو ) ر د4ا رد 3ن 6م ز
ڕ " .ر -G545 $ز$وﯾ ن ` زا و واو ت ) S .ر د4ا رد 3ن
6م داواﯾ ﯚ 0ه&، 1و) واو ﯾﯿ 435د3$وداوﯾ Yو ،و ﯾﯿ
435دا&ﯿد 6م ) ر" ز$وﯾ &و) واو داوا و$ن ,ﯾ د$د6،وا
6ﯿ ,ر د6 .م 0ر$ﯾ ،هﯚ ر ڕ &ڵ ) ر د4ا رد, 3و$و ،ز
)ر& $ت و و" و ﯚو.$
461
6ﯚ ﯿ ڵ و رد6 $اق ﯚ ڕ$ز& ر Yﯿ ﯾ,O +و Zڕ$ب
د$ﯾ ن ڕ #ﯾ ن ڕادوو دو 36 ،د$اﯾ " وﯾ ن ,ﯚ ﯾاuﯿ )ﯚ$.
و$ﯾ 6اق( اﯾ& ،و) X,) ,و Zڕ $دژ ,Oو ت .ﯚر 1995 $
#, Oا و$ر&ڕا 45ﯿ G5ﯿان ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435رد 3ن
" ر $راو ﯚو ،$و دv$ر ڕ ﯿ ﯿان 6م دوو)Oﯿز( و)زو1و6 $ﯿ a
رد 3ن( دا,او 1995 .د$اﯾ دا#.ا ,ز $ر &>اﯾ6 .م 0ر$ﯾ
&ڕاو $ﯚ ر 6ز و د4ا "O #ﯿز ،د Xو 2واز ﯿ$# 5دا،م
وuو زﯾ Sﯾ`ﯿ 6 Yو هﯿزﯾO Yﯿزب،ڕ`$ﯿ Qو ڕازﯾ ن ﯚ `راخ ڕاو 1و
,Oو O ,ﯿز ر , 1داﯚ ﯾ> و$د &6 .1ر ) ر
د4ات روو اﯾ ,7 -ﯚ د"$و -داو ﯾﯿ & 435ڵ
د#.$ا ێ دژاﯾ ,ت ،ﯾ ن # 6ا ڕاز و د#.$ا6 ,وه دژ ر و
ه .و ﯿزا ر ت ," ،د$ﯾزا &6ر 6وه ت ﯿ"وو$
ﯿ ڕوو ڕوو .0 .وuو ,Oو Oﯿز – 2ﯾ ن هر م م دوو Oﯿزب-
و ﯾ ن ڕو دا,د $#>ن2،ﯾ 6 .م دوو Oﯿزب6،م ﯿﯿش &ڕﯾ>و
Oﯿز دۆڕاو د#.$ان واﯾ 3ر6م ﯿوڕاﯾ &ڵ #jا )ﯾ. #$ێ و و
زﯾ3 Sو ,"،$ﯿ ﯿ Gر` 1و ﯿﯿت ،ڕ =واو )36 5ر
داﯚ ر Sت6 356 .م د$رواز$ﯾ ه و $و 6م ﯾ ن 6و Oﯿز رد&ڵ #jا
،و ﯿ ))$ڕﯾز& ر(و ﯚ ,رد هﯾ,ﯿ ن .ﯚڕێ#, O .ا وارد
ﯚ .ردهروا ر ﯚ ر , 1ﯿزا ).35ﯿ ,دن رد$وام و
" و$اڕ د4اﯿﯿ روو ) ڕ و` ` 1ﯾ6 ,ﯿ ,5رۆ ﯿ ,ڕزﯾ `
و- $هروا ﯚ ) 4و6 $ﯿا`ﯿ ن و.
#ﯾ Yو زﯾ Yﯚ 7د$ر ،$س م و ) را) 4 6 13ﯾ.وان(
دژ دام )35ﯿا د ,رد ﯚ ﯾ 6 .ﯿ6 ,4و# $ا داﯚ چ م
هﯚ ر $رﯾ) ,ﯾ.و( 36ه3ﯿ ن )$#د د$ا Yر)ﯿ ر$ﯿ
S 7و$ر&Y ردۆ 3ﯚﯾ ن د$ر زن ،ﯾ ن م هﯚﯾ رﯿ ﯾوێ
) ﯾ& 6ﯿ (Sﯚ ,دﯾ. ,ﯚڕ&6،ر" 6م داﯚﯿ داﯚﯿﯿ ﯿ
,و داﯚ 6ﯿ #ۆ 3و ` 6 ،دوور و 6ﯿ `aو د3$ر
رﯾ) ,ﯾ.وو( هﯚ 6ﯚزﯾ ﯿ ورد 3ن j 6زو )>35ﯿ3 f #1و.$
هزﯾ . Yﯚ ) را 3هز 4 6 $ﯿ.را ڕﯾ>را ڕۆژ 6وا و رﯿ م
و دا 0ر $دﯾ ,ژ ر$ﯾ زۆر م ,ﯚ1 2ور رﯿ ` ﯿ .Y1رﯿ
Oز د$د هودا )ﯾ#$ﯾ &ڵ #jا ڕا"،1ه 1ور 6ﯾ 5زۆر
ه ،و ز$ر$ر هو ر ) bد و 3ر رد $ﯚ ﯿ 5ن #ات
م ﯾ ه,5[و Yوﯿو ه & ,$0ور $دﯾ.,
462
6ﯚ دام ` وﯿﯿت و 6ﯿ_3ﯿ#ار)ﯾ.و $ن( ر& رد 3ن 6ز و#ا و،
و&6ر 6وه داﯾ 6چ د$و؟ Sد3$ر $ڕ$ر ﯚ ﯾ ن )$#ه ت
S .0و& ن و )ﯾ.و(م ڕاد$ﯾ هز 4 6 $رد $اﯾ اﯿ>اﯾ
) 5ه ﯾ ر& ،ﯚرد 3ن د$#) 3$د..،
ه &6ر دام د$ت 2رﯾ Sو،و2$ااﯾ ,رد دﯾ ن و.ژ
ڕادووﯾ ن &ڵ #jا د$و .هﯿ tم ه و ﯾ 6اق و ،و ڕۆژ 6وا-شO ،زﯾ ن
ﯿ1ﯿ 1رد , 3ر ﯚ و. .و هﯚ ر Sﯚچ ڕۆژ 6وا ره#ا رد 3
ر ﯚ 6اق )_ﯚش و ڕوون و , 6او .ر #ان دوژ #1ار ه و
ه و ﯾ 6اق ،ﯾ وان Zڕ9 3$د0 ،ر$ﯾ 6 ,وه ﯿ 6ﯚز و
)5ﯿو زور واد $د$دا 0ر$ﯾ و دوور و و ه و ﯾ ),و $و ڕو
` 6ﯿاق-ش رﯾ ه $ﯾ ن هuو # 45ﯿ , pت،واو
9ن ڕوو ڕوو 0 .ر$ﯾ ن و#1 -$و`ﯚ ) و#$ڕا د"$و-ڕۆژ 6وا هﯿ tوO Sز
د$د " 6ر _ ر ` nو ﯿ ,و $ .$ﯿ1ﯿ#j 1ا ،ﯿ ﯿ -Gرد
ش دا .و هڕ $د$د .و ) ه[ وا( `دڕ #4$ﯚ دوژ 6 1اق و.
داوا ر رو -د 0$رZﯿ )#ا 6م داواﯾ ،هر ڕاد$ﯾ و&6 -ر م ﯾ و
6اق " و$د ﯚ ر" و 1ڕ $وت " و)ﯚ ,ت`،وڵ و .هر
د$و#j Sا وuو زۆر ﯾ رو ﯿ 6و ردا هر0ﯚر$
د 3رﯾ رد $ن GOو " و$د6 م 6 2و 2ﯚ ررد 3ن دا[.1
a 1932 و $هﯾ 3ه و د$و#j ا .0و.$
واﯿ Yو ! و " د$ر[-$ڕﯾ Yﯚ و ا 1ﯚ ` و
ﯚ .رد -و , $رد 1995ه 35ڕ .ﯾ در =رو
د$اﯾ ﯿ[ااﯾ.
>ﯿ#1:1و`ﯚ# ) وڕا-1-ﯾ ﯿ Yژن و ,ن 7 6ا #و ﯿ1وا & f` 6 37ﯿ و$ر ،و
ژو)ﯿ#1 3و`ﯚﯾ وﯾ#ا ه و را) دوﯿ #او .د $ڕوو وردﯿ1
#1و`ﯚ د$و ،$را) ن 6زاد ون و دﯿ و ﯚو$و ،و #1و`,دا 6.0ﯿ#
) 6ﯿ ﯾﯚ ن(
ر" و $ن:
463
:$#531ﯾ،3 f,ده Zاق:اژد وا ﯿ)#ﯿﯾر .(1992د ﯿ ،Yرده Zاق¤b£1 :
ﯾ f,ﯿ#و ا 7و رﯿ Yن)ا _3ب د 3ن ا 51ن ا1ن " ا#از $ا Yا؟ )#1ن(1993،
&-زارش +ده وره> p>10ڕه ﯾ _ pد( 19>1 ا ا _3ب
#1) #bن،ژو6ﯿ.(1992 Yدﯾ $#ن ور ﯿ Z،اب ) ﯾ ن :ﯿزش Z 1991اق و)ﯿ #ه
ن)ﯿﯾر d )(1992ﯾ 3اﯾ )،f1531ا _3ت درد 3ن Zاق( )و.(1992 f
ڕۆژ ن وjﯿ :$ا3ﯿ 3د )،رﯾ Y3،dار> ¢و >،ﯾ Yuﯾ3 d1ﯿر 7،ﯾf511
اﯾ ﯿ>اﯿن ،ﯿ#ل ﯾ>ﯿن، ها# اﯾ،#1)#1اﯾf1531 ﯾ4ز &،ردﯾ،Y
ا6ﯿ،# ،f1531ﯿﯾر ﯾ4ز ،زورد ،ا > ر ﯿ ،وال ا3ﯾ .f0
¯وﯚو X>0 :$د 3ن) 5وع ا,د 3ﯿ ا9ا`ﯿ G,-+اا +`aﯿ Gد 3ن( 12
0 ،(1991ن راگ) &زار در رة ا ,ن ◌ّoد دم وار $و ◌ُ 0 Xرد در ¤b£1د 3ر
د 3ن در دراز ◌ّ#ت و ﯿ ن ◌ّ#ت( &زارش Xﯿ $#ا) 9و 4Zان ز ن f+
ﯿ ، 3وﯾ،!) 1ژو6ﯿ1 (1991 ¤ر ) #0و ~°ا` 3د د 3ن)اس ،#-3دا$ .5
اُ◌اِ◌اس#1،ن،ورﯾ (1991 fا -دﯾ ¤ﯿ 1Xد 3ن)ﯿ ﯿا در رة 0ﯾ ت ا ﯿ درد 3ن
Zاق() ) ،(1994 29ر د4ا رد 3ن)،دررد 3ن Zاق " رو داد؟) ژو6ﯿ1
.(1994
>Oه #>Z :ا#1)Y4Oن21 ،ژاﯾ،1991 ¤ڕ$وا#ز 12ا (1991 >3ﯿ ◌ّY #1ا)زا ( -1
ن ادو3 ا9، (1991>3د رزا)#1ن 21،ژو6ﯿa8،1989 ¤ح ا#ﯾ(1991>31 10،YﯾG
)#1ن718،رﯾ (1992 ¤م ه رد 7ر ﯾ)ا،10 ،+ا7 (1992>3اد 9م )abو-10،$
ا #Z(1991>3ن ab)3nو+-$ﯿ 4ﯿ3و – 9ا Z(1991 >3دل اد)#1ن26،و 29ژو6ﯿ و2اوت
،1991ﯿوان 73ا ﯿ#1)Yن 12،ا >ر (1991ه#1) 8 Gن 4،ورﯾ (1991 f
7رﯾ¤ )#1ن18، ر" OﯿY (1993 ا >ر رش)#1ن11،
،(1992د4- 3د 4Zن)#1ن11،ا >ر ( 992ه5ﯿ رزﯾ> ر )#1ن 18،ژو6ﯿ و 30اوت ،1990
13ژو6ﯿ.1993 ¤
ﯿ ن:
464
رد 050ر ﯚر ) .ن و6 6ﯿا` هﯿﯿ ن د ،ژا7 dا) dس 4،ر
137 6-8ه ن -7 .1991اﯾ 6 24،#1)#1ورﯾ.1991 +
-9وو& =ڵ Oﯿ Yر" ورﯾ Gن 0ف 6ژا 7ا) dس 4،ر .1991
#ﯚڕ # 1961ار ادۆ$#،3ن7 18،رﯾ 1992و$ﯿم دێ Zس
هو6 .و 36ۆ ,vﯿوو و،م ر#6 .$ا 2و رb5) $د$م ون.
-10اوﯾ Yوان ﯾ3ﯿ 2 Yو 6رد ز >ر .و ون ﯚ #jا ه ،Yﯾ-S
ﯾ 1- j 6 G ` pق و د ژ ر$ﯾ زۆر )45ر& ن >و و 43
-11وال ا3ﯾ ، 14 ،f0ارس.و 7ﯾ f511ﯾ4ز 6 3 ،ورﯾf م $7 Zو.
-13ڕ97$ت O-12 .1991ﯿ f1531ها #ﯾ1ﯿن 30،ر .1991
-14اﯾ 67،#1)#1ورﯾ.1991 f ،+در اﯾ 6 3،#1)#1ورﯾ.1991 f
-16ه ،100000اﯾ#1)#1 -15اﯾ 611،#1)#1ورﯾ.1991 f
-17ه 6، 8 Gزرود 621،ورﯾ.f 6رﯾ.1991 f
-18ﯚ & 6دار داوا )ر $رد 3ن( ) 5وع ا >, Xد 3ن(وا 12…Y
-19زۆر ﯾﯿ 435رد 3ن و ر داوا .1991
رو و `ﯿ `2 Yداد&$ت6 ,"،م و"ﯾ #>ﯿ 6و و 1 .ر.0
ر #ا ) ر د4ا رد 3ن ﯾ>ت)Oﯿز 4ا #>Z (,ا 4Oن
"-20ر$و 1ر _ ،$`Z ،ن و رو هروا و ،ﯚ ﯚ 1 ,رو.
-21داd. " ر$او ﯚو.$
هرد،و$زﯾ د$ر$و )،$ازﯾ ر د و 3رﯾ ,ش ۆرد $ن "ار"ﯿ1 $ور6 $اق
داو( م Oزرو ﯾ ر م ,ت ،ﯾ4ز،1991 3،وا6 1م ﯾ ددا 3
6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,ر$ت ) و"داﯾ Y 6 4و 6ﯾ pو د 3ر رد(
ﯚ .ه و 6ﯚڕو) ،وا1 1991ر$ت اﯾ4،#1)#1
.1991 61991زرد30،ژو6ﯿY ژو6ﯿY 11و20و24 6ورﯾ،f اﯾ30،#1)#1
" -22و),و ,1ر ڕ =او S 9رد $ن ز $وارد و"
6ﯾ (pد$ون ژ$ڕاڵ ﯾ +ڕاﯾ.ﯾ 6 #ﯾ ,ﯿوڕا داﯾ د $ر $ژو6ﯿ Yو"
"ﯚل ت6 .م هﯚ ,إو ورڕ 76را 6ﯿ+.1ﯿز و # 6ا اﯿ ن
6م 0ر$ﯾ Oوو د$دوا Y_ه و $و ﯿ35) 4ﯿا ,و0$ﯚإو ) .Y1>,ووﯾ=
-23اﯾ 26،#1)#1ژو6ﯿ.1991 Y &ڵ ه رد 7ر ﯾ ،ا ،+د6 $ﯚ3ﯚ .1993
-25اﯾ25،#1)#1ﯾ=و6ﯿY -24ووﯾ= &ڵ ﯿ ، 1 #زا ﯚ6 ،ﯚ.1991 3
-26دﯾ $#ڕۆژه و$ڕا،روا .1991
-27اﯾ20 ،13،#1)#1و> 3[ 24ر 6 9ﯚ3ﯚر 1991و 25 رت)2،ڕ.125 $
1000-28ﯚن 6رد ژاﯾ 6،1991زرور6 29،ﯚ3ﯚ .1991
ه .ن &ڵ 9600ﯚن 0ﯿ . $ر 6ﯚ>ﯚر-اﯾ19،#1)#1و 25ژاﯾ .1991
-30ا-ﯿ ت 22،د> $ر -29ووﯾ= &ڵ Oﯿ Yر"$#،ن7 18،ﯚرﯾ .1992
.89 6ﯿاق)2،ڕ$ رد $ &3 `1991
-32ﯚ4وO،ﯿY -31اﯾ 25،#1)#1ژاﯾ .1992
ر"،رﯾ Gن ادۆ - ،3د 96د 7ح j 6هر و 7ر Zن # j 6 0 OﯾY
465
هو. =ﯾ1ﯾ ن دوژ #1ار رزاﯿ ن &ڵ ﯿا،
-33ﯾO 3ﯿزا +رد ڕﯾ>ر - :د #رزا)ڕ 4O6 :د و ڕ $
# O2ر!. 6 6 2ﯿ 1رد 3ن( ڕﯾ>ر 9د( و)ﯾﯿ
O)-34ﯿز وﯾ ر 4ن( داواد $ت 6ﯿاق 2/5ﯿ+ﯿن ر 4ن 6ﯿاق داﯿ35ون،
)-35ﯾﯿ ﯿ-ﯿ رد 3ن()) ر 50000س دوور او$ﯾ دان.
د4ا رد 3ن()زو1و $د4اﯿ Sﯿ-ﯿ ن( )ﯾﯿ O ( 435ﯿز د4ا
-36دواﯾ ر$دﯾ xد د .$ن 6-$#+ر)Oﯿز 4وﯿ6 3ﯿاق(.
ﯚ Oﯿز وردﯾ7 3 +ﯿ ن د) .$ﯿﯾ ﯚ واردون ) ر ن د$
ه 1و )،ر د4ا رد 3ن و 50/8ت و ﯾﯿ 49/2 435و$د$
ه2 . 1ﯾ ن هر دوو ` Zﯿ$#ﯾ دﯾ3ا ،م د&$ا &6ر ه و داﯿ35ا ) رز&
و د$و. رو #ارﯾ ن د#.$ان داﯾ د .$دوو Oﯿزب
-37ﯿ،Yرد $ن 6ﯿاق)2،ر33 $و` d j 6وان ا3ل،ڕا)ﯚر$#ر ﯾ>
.1994 `bOر7 28،رﯾ 4ﯿﯿ ) ه4ﯿ Yداﯿ135 6ﯿاق
#j-39ا ﯚ ﯚ 6ﯿ ,ر -38وا1رد6 $ﯿاق،ﯿ 1ﯿ)2،Yڕ.52-34 $
0 6م د fj$ودا هو و 6ﯿ م هﯚﯾ و 6ﯿاق ﯚ ﯚ 2ﯾ ن ﯚ .دﯿ
ژﯾ& رۆ 6ور و ,و م هﯚﯾش رد 3ن زﯾ6 ,م &0 1/3 4ﯚ
-40ﯚ4و،هﯿز $ رهم د. 1
6ﯿا` 6ورﯾ $#& 1992 +ن و ر $ه,وو `رخ زاو &ور $ن & +ران د
رﯿﯾ$#وﯾ و" . 6م , 40000س ه1 هﯚ ﯚ
هز) $ﯾ3.وو(داﯚ ﯿزا ﯿ رد 6م & +ران و$م $#و-41 .$اﯾ25،#1)#1
-42ﯚ4و#>Z ،ا 4Oن ,7و#,او$ ژو6ﯿ .1992
ه و) ) uڕﯾز& و رﯿ 6و)ڕ ) 5ﯿ6 oﯿ ,ر دژاﯾ د$د،ووﯾ=
-43و$ر& Y &ڵ ور$#،ن 21،ژاﯾ .1991
O-44ز د4ا رد 3ن 86 اﯾ 16،#1)#1ا >ر .1992
د .$ده د $ه، 1ﯾﯿ 435هر دوو ) ڕﯾز& +ﯿ 4ﯿ ورو
60د .$و$د $ه O، 1ﯿ#,ا د ) .$ر د4ا رد 3ن
27ت و ) .رز& هو$5 ﯾ و $ﯾ ﯿان دوو Oﯿزب دا,اوO .ﯿز
ﯿ ﯿ زۆرﯾ Yد+ .$ﯿ 4ﯿ د $ه .0 ، 1دﯾ ,د .$ن زورم
وO).ﯿز د4ا #>Z (,ا 4Oن ﯿ دهﯚ د .$د $هO . 1ﯿز
4وﯿ ا رو وهو 3 د .$ن د 1 $م د$هﯚ
-45 7 -ر 3ﯾ ت ﯾ ن د $ه. 1
-46ه و ر،ژ ر.8،1993$ 4Oود 4Zن،ووﯾ=#1،ن 11،ا >ر .1992
- : -47د #ڕ>ر Oﯿزا +رد9 ،د رزا ﯾ.
466
1) >3م
) ژ ،18
م &ڵ 6م ه و , 6 $ڕا ﯿ.ران و ،و 6م دڕاوﯾ &ڵ 135.وڕ$وﯾ ن
ا >ر 1941ژ ر$ﯾ `2ن و &ور)$ﯿ وا رد ﯚ ﯚ،و )ڕ ﯚ &ﯾ.5
ه وﯾ 1946 1د$وت دﯾ ن رد $ﯚ ڕۆژ 6وا ،و ه ﯚ ور،ﯾ ` رس و
ارده ن&،ا13و .$د3$ور ڕۆژ ،د$ر)ڕا#ن و دوور او$ﯾ و , Oدن و .و رﯾ Sون
) 3ڕﯾ,و 6 11ورﯾ 1946 +ز$ر د .3$د$د 1 6 $إ ).Yرﯿ
ﯾ رد،چ داﯿ35و داﯾ 4و چ & ،ڵ #& 6ار و$ﯾ هﯿ tت و
و(.$
&ڵ 6و ه و،$د$و رﯿ &ل `ﯾا 6ور و ﯿ & Sزۆر1945 ،
aو6،$و هر2و) $رژﯾ>3 Yو ،ﯚ ﯚ هل و ر) ,0ﯾ 3ﯚ رو)u5و
دواڕۆژ,7 ،و وهزر $و$ﯾ و ﯚ ﯾ رد 3ن ). 1X,
467
ه 1946 ﯿO 3ﯿز 73ڵ ﯿات ﯚو ،$وﯿ 3د#.$ان
ڕا3و ﯚ ) ،و)ﯚ .ﯾ( ه=>اردراو $ن1 ،را +0ﯿ ا وﯾ
ﯾ ن ه=$#ارد وOﯿز )ﯚ رﯾ_از وﯾ ﯾ ن(و ه S#1ه=>اردراو $و"ﯾ
هل ڕ # $ه د$ت هروا د3ﯿ ن دا .م 6 1945م ﯿ 3ر$ڕۆ 6ﯿ#
ژ وژم وز 30$ڕوو زورو د$ر$و$و و $ﯚ Oﯿزب ،و 6ﯚز و.
ز$ﯾ ن و$ر&ت Oﯿز, ژاﯾ & 1946و)ﯿ0 Sﯿ ﯚوO $ﯿز ﯚ رﯾ_از 6ﯿ
ﯿ6 :Y1>,) xم Oﯿز )Oﯿز د4ات( و.
د4ا ن Oﯿ#,ا ﯿوڕاﯾ ن رد#.$ا Sو داﯾ 1950ر >.اﯾ و ﯚ
و$د ه 1د .$ن ر ﯚﯾ ن ڕ 6زادﯾ د $زۆر ﯚد$و $د.
ﯾ>ت د$ﯾ زا زار & رۆدراو ر$ت رو #ا ز 3 $ن
ر" و $د ,$ش ﯚ و$د $ه 1د ، .$و 6م ر" و $دv$ر $دﯾ Xت
و ) 6 80ر $وت وێ د$ژﯾ ن S+ .دوا ه $و72 $ت ور
رﯾ bن) 6ﯿ7 aر ( ڕ$وات 5 ) Oو،م 0ر$ﯾ ن ر$ت
)6ﯿ aود6 ($وه و .ﯚ 4و ،ه و د$ﯾ زا رﯾ bد$رو1X 5
,ﯚرن ،و 6م ت و,ﯚ هﯿ Y tو $رد 3ن #وﯿ= و.
Oﯿز د4ات دواﯾ رو Yوردﯿ Yو هﯾ ,3ه=>ێ &ڵ ﯾ
و ﯿ 3ڕﯾ, Sوێ،م 6زادﯾ 6ﯿ ز)$ﯿ#ا6 .م Oﯿز د$ﯾ3ا ﯚ
4uر& ﯿ ﯿ -Gر ه _>ڕﯾ= 5ووﯾ ودﯾ 1و رڕا
#ۆزﯾ$و .$وه .و هﯿ 1وان ه6 1ﯿaم ﯚ و د 1) و$ﯾ
ﯚﯾ#ا .و د 0 $دواﯾ و ،د_3$ﯚ 2ﯾ .ا ) ,) 43او(
468
رو 526 &،Yﯾ زا رو ن )#ا و $#.ر $ن 6ﯿ ز$ﯾ ن و$ر&ت
Zڕ$# ! $ن#" .ڕۆژداواﯾ ر دﯾ 1ڕادﯾ و ﯚو ،$وﯚ ﯾ ﯿ 0 Yر د.$
`ڕ 6ن ڕادﯾ رﯿ &ﯾ & Sﯾ6 .5ﯚ3ﯚ 7 1950ﯿدن و ڕاه 1دﯾ 1
` _ ن ﯚز )#ا ) 1960 ،ر $دور د 500 1ز&وت داﯿ Yو.
&ڵ 6م ه و ،$ا3ا6 =م Oﯿز S و& ن ,دو& $ﯿ ﯾ
رﯾ6 3ﯿaم و وت ﯾ ر د " .و)ﯚ دv$ر $د$ورو)7 6 35ﯿن-ا[ ر-
,6ر،رد 3ن و هوڕا & $ان ه و)ﯾ #$ز $و ﯿ `3
1دﯾ& ,ﯿ ز $و$ره ت .م ﯿاز $#> $دﯾ Xرد 3ن دﯾ ن
`ﯾ6 uﯿaم &ڕدڕان،و 6ﯾ S1و ﯚ 1دارا "پ ،رو 6ﯿ Yو
و 6وا دj$زا.#ﯿ 0ﯿ وو6 $م ﯿاز $درﯿ Gو Z ,ﯾ ز $
زو1و $ز 1 $ﯚ7ﯿ ن د$د 6 .ش ﯾو Oﯿ#,ا 6ﯿان و 6ﯿاق
,1ز $رد 3ن د$ﯾ 2 1950واز>ون و د$و $د$وت وا )35ﯿا
د$د رﯿﯾ دﯾ Yﯿ ت 0ﯿ و د$وت ,دو& $ﯿ ﯿ و ز$
6م 6 ,1ﯿ ,ر د$د و _داﯚ دد1Z $و Zل د . 1زور
رد 1 $ز$ب &ل ر 1ز$ب زZ $#وﯾ ن ه3ﯿ ن
6وﯚو زﯾ ,ﯾ د$د-و S3 6و هﯚ ر 43و د1ﯿ ﯾ زۆر ر&ﯿا
,Oو ت و.
وﯾ دﯾO ,ﯿز د4ا Zودا د$ت ،ﯿان 1946و 1950دوا
6ه$#وڕا دﯾ ن د و" دﯾ Xو6 .م Oﯿز د$ﯾوﯾ ,ن
و ڕازﯾ هو دژ Oﯿز ﯚ رﯾ_از 73 ,ڵ Sو$ر.ێ،ه ر6م
ﯿوڕاﯾ "ﯿ j 6 1و) $ﯿ5و 1923م 2و$ $و$ر زۆرﯾ ن 5و ﯚ ز ت
و$ر.ێ .ه 6م ژ ر j 6 $دوور او$ﯾ داون ه , 35ن رد 3ن
و$ن ,ﯾ 6م د3$ﯾ ر ,ﯿ ن رد $ هو،1926 ,"،ﯚ ر
4Zﯿاﯿ ن ) &ﯾ>35و )#د و 6 .و ) ر" ز$وﯾﯾ j 6ن و
&$#ﯾ ن 7ر ,ﯿ ن وان و$ر&>و 6وان داﯚو.$
469
j 6ه ,+ 35و" ,ﯿان &$#ﯾ ﯿات و دﯿ د$ر $و .ه $و$
ﯿ و "ﯿ 1ﯾ j 6ن و & ن و _ن ،رﯿ,ر م 0ر$ﯾ دو j 6 :ن
هروا ﯿا_ &$#ﯾ ن و #$ژﯾ و$رزﯾ و رد $داو،ه 35هروا
و ! و" ﯚ ﯾ و ﯿ 2 #& , 1ر&ﯿا د$وت و$و
و"` ,و ڕا uه$#وڕان .د) p) $زﯾ ء && (6م #,او$
j 6داو د6 ,3 ،$وه &ﯚڕاو )) ژ 6وا(Y
هO >ﯿز ﯚ رﯾ_از -Sش j 6واو ر" و دوور ,دو 6 .ڕا3
ژ ر$ﯾ زۆر دوور >3وو ،$م &و) ) ` (2رو $ﯚ،هروا رد$
ڕا&>و -ﯾ 6وا را >ر دوژ 1ن ڕژﯾ Gز ﯿ ن د$د6 .م 1
ڕژﯾ Gز ﯿ ن د$د 6م ر$ﯾ ن ﯚ 6 -GOﯿ#وﯚژ ,و 3و$د$
ه 3 " 1دد ﯾ ن ﯾ#ان د$ر)ڕا #ڕ`$ﯿ> و"ﯾ ن د$د .ﯚ 4و
رد 5) $و 6ﯚز ) 1،1922 -1920 ﯾ6 o1ﯚ +jدﯾ ر ،
و ﯿ 3ﯿ ن 6د$ون ز ت د،ه م هﯚﯾو3 $ا 1 Y
هز 0ﯿ6 fﯚ -jه 3و$ﯾ ﯾ ن هو م $ﯾ ه و ر &ڵ
73ڵ ﯿز ه ، 3$#ﯾ#ان و$د$ر ت .ره#ا Oﯿز دژ ر 1046
Oﯿز ﯚ رﯾ_از Sﯚ 7دوور او$ﯾ "ﯿ& 1ور)$ﯿ وان `ﯚ3و .$
1947دوو هزار j 6 1دوور او6 $ﯿ ز$درا ﯚ ر Sو 5) وﯾ ن
.ڕ1و .$هر ﯚرO $ﯿز ﯚ رﯾ_از p) ,ﯿ 1دو د4ا ن
ﯿ$و$ر و ه 3زور 6م , ,ﯿ ن و$ر&ت ،و ﯾ>ت دوا ڕ p$د
-ﯿ> Sون 2ﯾ .ان و 0ﯿ_1ازا دﯾ Xو Zﯿ$ﯾ ر" وﯾ ن هو6 .م
Oﯿز 1950 Sد$ت &ﯾ ,زۆر د .$د $ه 1وه 6م
,و ،و ) ن j 6دوور او )) $ڕ ا وﯾ( هڕﯾ1رو
ر&& ﯾ& !1ڕدران.
6ﯿ ,ر "ﯿ j 6)1و$ت(ﯿوڕاﯾ دﯾ ,هو :ژ ر$ﯾ زۆر 6م ) ,ﯾ$
زﯾ ,ن &ڵ _ن هو ,"،ﯾ ن ﯚ ﯚﯾ ن ﯾ6 #م _ون ﯾ ن هﯚ ,و
ژن دان وژ_ا& Y3ڵ 6م _ﯚ ﯚﯿ ن و$ن Sون )ﯾ#$ﯾ ن &ﯾ#راو .ﯚ
4و ،ان 6ﯿ 1ن 2 1964ﯾ ن Oﯿز د4ات 1ر +0ﯿ dه=>درا،ڕ
62Z :دﯾ Yﯿزان و ،دوا ڕا)ڕﯾZ : 1ﯿ #ا4 .وﯾ دﯾ1 ,ﯿ1و:$
ﯿ1ﯿ ش j 6،fو)رۆ Zﯿ($و دوور اوﯾ ﯾ #ﯾ#ر و،و
د$ﯾ ) 1960وان( ﯾ1ر +0ﯿ dه=>ﯾدرا.
د4ا ن 1ﯿ ﯚﯾ ن ﯿ ر 6زادﯾ د $زۆر ,و
ڕا3و ﯚ) 6ﯿ-G رﯿ>ااﯿ 6 -Gور-ش داڕ 6 .و"ﯾ و
6ﯿ Oa3ت) 6ور و ﯿ و ﯚ ﯾ( -ﯿ 3ﯚ ت .ﯿ Y35د$د.
ه 1945 دv$ر $دﯾ , Xزۆر ﯿ د$ $ردا د$وت
رو ر 6ور دواوو وو ،$و ﯾ>ت ڕ & Sو$ن ,ن
470
)) ,ﯿ و ر $ﯚﯾ ن ن ورو ,$زۆرﯾ ن و$رﯾ و .هرو ﯿ#ا
Oﯿز ﯚ رﯾ_از Sر ﯚ ,ن وردﯿ Yد،و2ﯾ Oدا,د
ز$وﯾوزار ﯚ +0ﯿ dرد o 6 .م 2ﯾ S -و$ر& 1واو و زوﯾ >،
),5ﯿ pد ز$و ش Oﯿ ن و و$رزﯾا ز$وﯾ ﯿ ن ﯚﯾ ن د$د ﯾ ن
هر1ﯿ ت زو$ﯾ ن و .را3ﯿ#ا زور 6و ز$وﯾ ﯚ دا,دن ان و$رزﯾان
ﯿوڕا داو ز$وﯾ و`و 7رێ ﯾ ن S,ون ز50$#هﯿ 3,ر ون .م
و$ن ,ن ) ور ڕۆژهت( 6م ڕاد $ز$وﯾﯾ ن هو زۆرون6 .م 2ﯾ- ژ ر$
و$ن ز$و و,) j 6ﯿ ن د$ه 1ڕاد$ﯾ +0ﯿ ،dژ ر$ﯾ زۆر ﯾ1ران
ر oوﯿ ﯚز Oﯿز هﯚ ر و ),#ێ،وOﯿز ﯚ رﯾ_از S
ڕﯾ$د و ﯚ ارد ،و 1950 ژﯾوژم وز 3 $ﯿ "O #ﯿز و
و$ن ,ن د .$و" دﯾ Xﯿ ن 6ﯿ_3ﯿ رداو 6و ﯚ ) را Y3و داﯚ
6ﯿaح د.
ه $ رﯾ &ﯾ.1 ڕۆﯿ, ز$وﯾوزار دا,د هر Oڵ
)ا 95ب(د4ا دواڕۆژ Oﯿز ﯚ رﯾ_از ،Sهو 1946 .م 2وO $ﯿز
و$ن ,ﯾ> د،# $و 5و ژﯿ 1و Gو د4ات ﯚ و Oﯿز
u1ﯿ Q0 1د د#.$ان `راردا ،وداوا رو 5و ڵ ر 1ر$7وا
ڕﯾ=$وو ` زا 3د،$وم و $ﯿ ڕ ` و 6ﯿ Oaت 6رز Oﯿز
ﯚ رﯾ_ازا 6 Sژ $هو ,و 2وازﯾ 6وﯾ 5ﯿ 5ن د$دا .ﯚ 4و.،
د 1و $زۆر هرد $د$و 1950 -1945 و$رزﯾان دراو ﯾ رو ﯚو
و$ن هرد و 6وهرداﯾ ن و ه و & $#ن و و6و و$رزا ز$ﯾ
و$ر&و ﯚ 5و ڵ رﯿ O،1ﯿ#,ا 6ﯿ#ﯾ S 7 ,و$ر& Y
و$ڕ& ن ش وو.$
و$ن ,ﯾ ڕا S 5ر0 ,ون و .د4ا ن ر$ت Oڕ
ﯾ> 6ﯿaم _ن 37اﯾ ن و$ر&ت .ردۆخ 6ﯚز و د4ا ن وﯾ ن
رهم و$ر&ت O ،ﯿ#,ا j 6ﯿ ن وردﯿ 1ﯿوڕاداو6 .م د3$ﯾﯾ uو م
),و#&$راو ون .ﯚ 4و ) ڕﯾز& دﯾ ر ڕ د#.$ا6 Sﯿ_3ﯿ ر 20 3و$ن
Sداو .د#.$ا 1953د4ا ن 34ر ر40 0ر رد 3ﯿ ن
و $د.
&6رﯚ .ﯾ و$رز ﯿات هاﯾ ڕووڕوو `د 35& ,د$ﯾ3ا ڕا3
.د4ا ن ﯚ Oڕ ت و ڕز 1و$ن ,ﯾ وﯾ ﯾ 2ﯾ ن
ﯚﯿ ﯾ 6 6ﯿ 4 1ن رار وت )#او )#ا& Yر" 3و
` زا ﯚ ﯾ و 6ور و$رز هu .و4 ،3ود ._م
و$رزا رد 3ن 6ﯿ ,ر )ﯾ#$ار و 6ود $و$ن ,ن ون .ڕا3ﯿ#ا و 3و
و$رزا رد دا,د ز$وﯾوزار )ﯿ15ﯿ ر Oﯿز 4وﯿ 3ﯿ ن 3ﯾ Yڕ .و
" و ڕ>$ﯿ " 1و,>ن و را)3ﯾ O Yت6 ،و داودۆز و ,7دﯾ ,ﯚ و
471
د ه و)ﯾ= 4ﯾ 1رد 3ن `م $#ن .رO S 6ﯿز د4ات
و$ن & ,ور $ڕا&ﯾ ،#و$رزا رد 6ﯿ Oaت 6رز واد $داﯚ
ر ` ` 6زا ,ﯿ ن د$د j 6 Zن ر Oﯿز د4اﯿ ن د#.$ا.
د$و د4ات " ) 2ر#)$ا و$رز داﯚ د$د،م 6م )ر#) $ا
ز$ر و زﯾ#1ودو $ز$وﯾ ﯾ رو" ڕو و$دﯾ 1Xزرا > 7ت
و$7وان و ` زا# oاو ،ﯿ 1د 5و و .ﯿ 1د 5و ڵ ه .و
دواﯾ 0ر$ﯾ Sو 6 $ور وﯚ ﯾ )ﯾ 3ﯚ `ﯿ1و $ﯿ ﯿ-G
رد ) . 1X,ﯾ ر ﯿ ر ڵ 6-1-ژ0 $ﯚرج ر ڵ،و$زﯾ د$ر$و 6 $ﯾ ,ﯾ ﯚ
6ﯿ ,ر زﯾ#1ودو 6 $ور دوا ڕ 6ڕو) & ،ﯾ زﯾ Gدو ﯚ ڕﯾ$د
دا 6-ﯿ ,4د$وت دا ر oڕوداو $ﯚ ﯾ ، Zا3ﯚڕ وارد وت ,ت.
1948ﯿ 1750ا3ﯚڕ رار وت و[ 1950 .ر $ن ,ن ودوازد! $
دواﯾ6،م ژ ر&10000/$ﯾ0 . ،ﯿ ) Xﯾ& و 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,ﯾ
)>5ﯿ 1د واردو ا3ﯚڕ زۆر &ز1و $و$رزﯾان & ,uو6ﯿ ر$داران واو.
م دﯾ ن زۆر واردان،ڕاد $ژ ر $ا3ﯚڕ $ن 30000 1953ودواﯾ 40000
د$ز& &ﯾﯿ.5
ﯿ 2 6 Yو$رزﯾ Sو$ر&ﯿا .و$رزﯾان و هﯿ` Y tرا رد 3ن
6ﯿ ر$دارا & ,uر ,و ر$7وا ﯿ ن وا 6ﯿ ز $ﯾ 1ا3ﯚر
د$دا ﯚﯾ ن #, Oا دۆزﯾو>0 $ور ون را >ر دا ه#1ﯾ Sداوﯾ ،و$ن
& ,ور $و" ا3ڕ 6ﯿ ر,$ن` .و ﯾ ر ر ڵ،ڕۆ ن و ا
رد0 ،ر$ﯾ ن م ﯿ X 4uت):و$رز،د$ﯾ ن 6و ز$وﯾ د$وت رﯾ#ا داروش
دون ،ه ن ر ڕادوو :$ز$و ه وﯾﯿ،ا3ﯚڕ ه 6، j 6وا اﯿ ن
را >ر ر،د $ﯾ ڕﯾuون و$د Y1 $و ز$وﯾ ﯿ5ﯿ ن [ رزن ڕ$وات
ﯚ> 33ون S& .و$رزﯾا &# 6 ,uا ز$وﯾ ﯿ ن j 6ن و$ن ا3ﯚڕ
7ۆ،و ﯚڵ و6 .Yو د3$ﯾ dو ﯾ ر دن و$و ﯾ ,ر و$رز
ﯾ ن) ﯿ6 (u1م ﯿ0 1ه ﯿ 6وا ر$و هژار و .ر ) ڵ )ﯿ $و` ،
و.$
م j 6ن Sو$ر& Yا3رﯾ ن )ر ) $دا ،وا&ر Yو د 2jم
وﯚرا ڕاد$د$ر 6 ،د$ون6-م 2jو$رزﯾا #ار رون .زۆر ت
5) Sو زو> $ون ) ر" ز$وﯾ ,uﯾ ن دا،م ڕاد3 $ا Yژﯾ
هژارا ﯚﯾ ن داﯿ, Yن و ڕ , .ت ﯚ ر $ن .ﯾزو $و زار ر
1+و .$هﯚ ر 6م ﯚ ﯾ و j 6 :ن هﯿ& 35ﯾ .1ﯾﯿﯿ ن ﯚ Oﯿز $
ﯿ هو م هز $د$#.$ر 0 6 $وOو 0هوO :ﯿز ﯿ د$ﯾ 3ا
),5ﯿ6 3 " 5ﯿ3-و ر ر ﯾ ,ن ،ر ﯾ ﯚ د $وا&ﯾ1, Yﯚژ و دو
472
وﯾ ) و وﯾ ،Yو دور,3د $ڕﯾ .ن ﯚﯾ ن ) .Y1>,ﯚ 6وان ﯾ و ود$ﯾ 3ا
دا د !$ڕ 11د#.$ان م , O ,ن،م هر 0ر 0ر )د$م
ﯿﯾ Yد(Sو$و واد $دور د ` _ و ه ,ر 6و&ﯾ #ن و ر- $ش ,ﯿ ن
و$رد&$ت 6 .ورﯾ fد$ﯾ ) 1960ر&ر ,د( &$#ﯾ ن ڕا3ﯿ#ا ,ر #و$رز
ز$ر د $رد$و 0 80 ,"،$و$ر و 6 $را ڵ -ﯚ 4و
.ژاﯾ -هﯿ0 tﯚر, $ﯚ ,ﯿ ن و O ،ﯿ#,ا ,ر و$رز &ر ر) .
ژو6ﯿ( د $ت زۆر و.
2واز و 6ور $ڕا 3د$ﯾ O 1950ﯿز ﯚ رﯾ_از Sو Oﯿز
& ,uو 2ﯾ .ا د#.$ا Oﯿز د4ا رد 3ن ﯾ, Yر ون ،و ژ ر$ﯾ
j 6ن و د$ورو)35ﯿ ن و 0ﯿ دوO .$ﯿز د4ات ان 1961 و 1957
ز $#ﯾ "ار$م ﯾ +ﯿن د .$رد 3ن د $دا .ڕ`$ﯿ> Oﯿز د4ا
م ت و ﯿ,ﯚ هرم $ﯾ د3$وداوﯾ Yون Oﯿز د4ات د3$وداوﯾ1
>و :واد $دور د ڕﯾ، .ه 1ا3ﯚر،داﯿ Yد ر، $دور د ` _ ن،و
)& #$ڵ زهﯿ ن و ڕا)Oﯿز ﯚ رﯾ_از وﯾ و$رزﯾان( دور
د ز&و ن.
و3ﯿ Oﯿز ) ﯾ& ﯾﯾ ن , 6ڕاو هuو ن ر& ﯚڕ#او
0ﯚراو0ﯚر-ﯾ S pو$ر.ن&6 .ر O S 1ﯿز د4ات داﯚ داﯾ
ه و .و ڕوو Oﯿز ,دﯾ ,د$د .ڕا3ﯿ#ا رO ﯿز 6وه $#1ر,ر
`$7و )4ﯿ 3و $#O$و$ﯾ( دوا د $ﯿردان و دا ﯿزا 27
1960ر0م ,1و"ﯾ Oﯿز & $دا6 ,"،م Oﯿز 0ﯚر$#& Sﯾ ﯿ ن ﯚ
) رد $را >ر ڕاو ون " ﯾ_ ن و و#ﯾ دﯾ ,ﯚ ﯾ د Xن
ﯿ) Zﯾر ﯿ ( ﯾ> &ڕدراونO ،زور وا#ا ﯚ 2ﯾ .ا ﯾ راﯿ ن
, Zدار و).ﯿل Sو 6و ز$وﯾ د2 Y$ﯾ ن ) `دﯾS G
د$درا(.
473
)ﯚ ﯿ 3و $#O$وﯾ( ,O 1961و د$و X,) و ﯿزا +ﯿG
د6،م j 6ﯾ 6ﯿ ز$ﯾ ن و$ر&ت ﯚ رد 3ن .ڕﯾ1و،$و ,ﯿ ن د$و $ر ﯚرو
د $وﯾ1وو و#او .$و S 6و&ﯾ ﯾ.وﯾ هز ان Oﯿز ن
ﯿ , 6ڕا و j 6رد 3ن و ڕاﯾ ﯾﯿ را>ر 6م دوو,) ،و $و .
ڕا3ﯿ#ا j 6ن 6ﯿ #دوو 2ﯾ ن u1ﯿ 1رد ون 6 :هﯿرهر) $رو$رد $و> ره 1ن
و ﯚر $رداﯾ ﯚﯾ ن ﯿد$د$و$و 7ا ﯚ د [$رد و ڕاﯾ) ﯾ#$ﯾ ن &ڵ
و$رزان و$و ر $ﯚ و$د $ه 1ر ﯚﯾ و ،#$ڕو رو ﯿS4u
رێ ڕ$وا و Zد$ت و ,و زۆرم ڕا 3ﯾ ,ﯿ ن و$رد$ت هر" #زۆر &ڵ
د$م و د$ز& 4Oا رﯿ ﯿ,و Yو 13و.$
و $دوو د$ﯾ دواﯾ j 6ن و _ن هروا ڕﯾ$د ڕۆ, ﯚرا زﯾ#1و
دو $ﯿ و 6ور و" رد$وام ون .دواﯾ &راو $ﯚ ,Oو ﯿزا 6و
ﯾ35) fﯿا Oﯿز Zدات د5) 3$و د4ا ن داﯚﯿ ن دو 6ﯿ3
ون&6،ر" " S#و$دوا &و) ڕا 33و$وOﯿز) ++ر(و.Y
Oﯿز ن هروا و$و ڕادوو ر د $ه35) 1ﯿا 1و$ن ز$وﯾ Yو
, Yر& #،ڵ ﯾ #ڕ`>ڕ` داون ،و 0ر,ﯿ 3و" رو & $#ن
ﯾ3اﯿ ن &ت .ﯚ 4و ﯿر 1ﯚ2 ، 0ﯾ O .ﯿز Zدات و
Oﯿ#,ا 1ردار35)،ﯿا Oﯿز ﯚ رﯾ_از Sو+O .ان)زﯾ6 Sﯚر(7
دا +ﯿ 4ن ،داﯚ Oﯿز Zدات و #, Oا ) ﯾدار $ن2 ،ﯾ O .ﯿز
ﯚ رﯾ_از Sون.
و$زﯾ 3و$رزان ڕوو را) ڕۆﯾ .د$ر 6د را و ﯿات رد 3ن
`ﯾ>ن اررو $هر Yو .رﯾ 6 ,واﯾ &` $#ﯾ>ن &,u
د$ژﯾ ن 6وﯾ 1 1ﯿ Xدو و 0 3و$رو ) .ر6ژ ﯾ
(#&)36000رد 3ن هو هرﯾ 2000 3س داﯿ35و هو1937 .
ﯾ Sه وا$#ران وا & 3ردﯾ Yﯾﯿ Sم )&#ا( د$ر$و $ﯿا ردان
د،و6م و 1و" و$د $دا:
474
1ﯚ ، 0داZ ,ﯿ$ﯾ و و$ن S+ون و $د$ﯾ .ت :و ) 60 $ر"
& #ون#, O .ا ﯾ6 fردن 6ﯚراڵ،ﯚ 6 j 6 0زو ،ﯿا رو ر
1ڕاد&$ﯾ.
و و $ﯚڕ , 6ڕا ` زا و" و & 6 1دار د$د ...و$ن ,
و$و ﯾ b 6 fﯾا uﯿان Oﯿز)Zدات( و &#ﯾ ،Yو وان 6م &#ا
د3$ﯿ ن واد&$ﯾ ...ڕۆژ د#.$ان ،ﯾ_ ن و و$ن ,ن &$#ﯾ ﯿ ن ﯚد$و$
و6وان ﯚ #1 Yو` ن د$ن .ﯚ 0ن رﯚ ﯾ ن ) د$ن د$ا8000 Yد$#.$ر
ﯚو .$هو , Yرﯾ 6وه 1 ،د$و , 6 $ڕا ر&ﯿا و"
د Y"3$د$ن.
ﯚ ﯾ د$ﯾ ) S& 1980ه و ن(-ڕا3ﯿ#ا ه و ز$و د&$ور ) $ﯚ
دj$ﯿ -Yﯚﯾ ن هل و ر#,0ا دۆزﯾو $ره $ 3ره د$ﯾ )ﯿp
را>ر د $ت ژ ر ڕۆژا و$د $د.Y1
د$ﯾ 1950دان هزاررد 6ﯿ 1و 5و ڵ ر 0$ﯿ ن ر$
دن و و &و) ﯚر د$ﯾ 1920و 1930ﯾ 1دﯾ ,داﯿ35واون و
هروا م د 3$و $د$ﯾ 1930ژﯾ اﯿﯿ ن د$وت b6
ﯿ#,اون ,،ن .زور 6م -,ﯚ 4و،دوور اوا درﯿ-Gﯚ )و 3رﯾ )&5ر
2ﯿ 6 ،دڕ،ﯿاس،و `ﯾرﯾ،ڕاﯿ5اون ` S& .زا ز ت واو-ش
Zد$ن ﯚ [ڕد 6ر ر ز ﯚ 6ڕۆژ 6وا د $ردران دواﯾ واوو
6رﯾ ن 3ﯚﯾ ن ۆ ` د$د$و .$ڕا3ﯿ#ا هر" #ز ` زا S3
و Sر0م ﯚﯾ ن د$ارد & Sرد $ن م 3ﯚ ر ز د"$ون
زوا ر )ر ز #ا( 7ﯿ> Yو م ڕﯾ .ﯾ ﯚﯾ ن ﯚ ز ت ڕۆژ 6وا د$وﯾ#ا،
دۆزﯾ1و $ﯚڵ ﯾ و )ﯚ,3ن.
زور Sد$ﯾ 1950و دواﯾ و $#>دﯾ Xﯿ ن 5X0ﯾS
ر $دv$ر دوا دۆزﯾ1و $ﯚڵ ه$#وڕان ،و ) ن واﯾ X+ت رد 3ن
475
و$د$رو .Yﯚر$ $ڕا 3د$ﯾ 0 1960ﯚر& ,ﯿﯾ !1ڕووﯾ ن م و" و:
دﯾ ر) 25ت(،ا2زﯾ!) 16ت(ﯿ$ت 15ت( و6ﯚر 8 7ت() 6 .ر $دﯾ ر
و6 $م ڕاد$ﯾ ر" و ز $#د30000 :س د$ﯾ 65000 1930
1956و1970140000و .1990400000و&و) ﯚ د$ر$و $رد 3ن ﯚ"ﯿ ن دو$
زﯾ 41 ,ت > 36ﯚڵ18 ،ت , 6ڕا 15،ت 6دا و 4ت ﯚ
6ز ﯿ"ون .و6 $م ر6ژ 0 X ان زۆر زﯾ$#ﯾ دا ،و 6م
6م ,ازﯾ رون و Oزﯾ ن د$د ڕ$خ ﯾ= #ﯾ )Yدار) ,ﯚ هز(
رار رﯿ د$ورﯾ#ا ، 5و 1) #$رد ون[ .ڕ و ز $ن و
6م 0و$ر $رد ڕا3ﯿ ,ر" و ،و , 6ا،ه ﯚ ر5ﯿ 1ن > 36ﯚڵ&،ڕ
800/ﯾ& fڵ رد 3ن ﯿ 1هﯾ.
ڕ !$وا 3,> ,7و $د,) $د ﯚ"> ر ,زن رد 3ن ﯚ و" دﯾ,
رﯿ،واﯾ م وو $ز $#و ه ),او 0و$ر د رد 3ن وا.
م ،واﯿﯿ! ر 6ژ $و0د ﯿ 5ن د$د$ن ﯚ .رد ﯾ زاوزو،
ز $#ﯚ .ر Sو$ر& 6 .$هو$ﯿ Yڕ$ت ه .ن دوو ر6ژ
1927 و 1935وت +Zوم و .ان 1940 و 01965و$ر 6م
ژ ر$ﯾ ) رز& ن وا#ا زۆراﯾ رد $دوو ` ت >و O ،ﯿ#,ا ز $#و
ﯾ ر 6م ) رز& ﯾ 80ت زۆر و) .ﯿ 3د$و ﯚ 1965
ﯿ 5ن د$د$ن #, Oا 0 41و$ر وت ژ 15 ڵ )Y1#,
رد 3ن 6م ژ ر$ﯾ 48ت و.$
و 6م و Sﯾ رد$ر 1) $رد واو nو 1وﯾ Yڕێ
313و ،$و3ﯿﯿ هﯚ ر ڕا 3دواڕۆژ ) . 1X,ﯚرu) $وا !
و" و .ژ $ز $#و 0و$ر ﯚ و رﯿ وش داﯾ،د$وت .0
و1ﯾ 6ﯿ ,ر ر& Sڵ ڕﯾ,و) ,ر واد $دژاﯾ د $ت ," ،د$زا
#, Oا ر ﯾ 6وه 31ﯾ ،وuو زۆر ڕۆژ 6وا وت ڕﯾ$د،"$
ر 6ڕاد $ه .ن 0و$ر ` زا رد $ن $#,دا.
& 6ﯚڕا ,ر ﯚ ﯾ 6-ور ون دار ڵ ڕۆ& ﯾ) .1ﯾ#او زو1و$
و$ﯾ 1980 ڕﯾ$د6 .م زو1و, $د 6ور و زو Gوزۆر
ﯚ ﯾ و &ز1و 0 $و$ر وهروا هزرو #,او` 1) $و 6م و6 .م
476
,دو هﯚ را ﯚ ﯾ د$ﯾ 1970د3$ﯿ ن و د 3$ﯾ و &ﯚڕ )$ﯿ ن ﯚ ﯚڕش
). 1X,
هر Oڵ،زﯾ$#1دو $ه و )ﯿ 1و$ﯾ ر $ن د) 3$ﯿ,ا رد $ن ﯚ
6وﯾ ن ﯚچ د .ﯾ ﯿ) S Yردﯾﯿ ن( ه& 1ﯚڕو uﯾ ن د$و6 $وان
ون )او$ﯾ ن( ﯿوڕا داو .ﯚ 4و-3 6 ،ﯾ ن ردﯾ Yﯚ ` _ ﯾ
وڕۆژ ﯚ 6د ردو6 .و 6دا و ﯿ رد ` _ ڕ,) & .دن
) 1ردﯾ 1ﯚ & 6دار و -و 6 6ز و Sو ه و دوور او $ن ﯚ
` _ و"ﯾ د$ڕوﯾ & Y35د $و) ﯾ ن رم د$د4O .ود 3 6ن ر،
Oﯿز )ڕ`O .ﯿbت( 6ز و ,و$و و و$ﯿد 1و:$
ه ﯚ ) هﯿ( "وم $#زا ردم .ڕادو دﯾ ر و 46ﯾ ن
و رد و د$ه ، 1رد ن .Y&$#ﯚ ﯚ هﯿ ه ﯿ Yو 46ﯾ ن و رد ! د:
46ﯾ ن 6زﯾ د$د & ،ﯾ ن )$#دﯾ7 ،Yﯾ ن د$ه وﯾ=،1د$ﯾ .ت6 ):د ا 3,+ ن؟(
ڕۆﯾ Y35ﯚ ` _ ,6و دردرو .دواﯾ Oوﯾ Yد Xﯿ 4ن ڕا3ﯿ ن
د&$ت -رد ﯾ(.Y
،3 6ﯾ ن 1941ﯚ رد$وا ,د ﯾ#1ن ﯚ > 36ﯚڵ رد6 .و ﯾ Sو " ` #
ه,وو و ) nﯿ 5ه 35و" )(1ﯾ 3زور رد 3ن و(د"3$ﯿ1
دو ه ه و رﯾ ر ش .ڕدرێ6 .و 0و S1ﯾ> ` ﯿ
ڕۆژهت و 0ﯿ ن ﯚ دﯚو :$وێ &ڵ ) س ` ﯿ ن ر0م و"
رد 3ن ه >ون ﯿ وو 1 6و :ﯾ وان رق زﯾ ء اﯿ 1دواﯾ ن ,
&O)35ﯿز ,را رﯿ(و ،و ﯾZ xزﯾز 6ﯚ1،+jر د4ات و 1ﯿ 1ر )Oﯿز
++ر( و 7ﯾ ﯚ ، 0دا زر1ر )Oﯿز د4ا رد 3رﯿ( ﯚر $
, 6را و > 36ﯚڵ ،ڕ$خ ﯾ ,را ﯚ"ر &و) & ,1 ,uر د $و$ر راﯾ ن
ه#ا )ﯿ 1) .5رد ون.
ﯚ ﯾ د$ﯾ 6 1950م &و)& ,uﯾ ,1ر،$ورد $ورد $ڕووداو $ن و 0ر$ﯾ ت د.رم
ون ` .هﯿ $و $6وان،ر رد و"ﯾ ن داد)$ﯚ 6 :ر ن رد
ڕادﯾ ` هﯿ 6 $رام و 6ﯚزد و$زﯾ #jا و و 6ڕادﯾ $6وان ،ڕاOت د
477
رﯿ و 6ان و .م هز Sه و 6ﯿ -رد رﯿ و $ن 6ﯿab1
ژو6ﯿ 6اق و &ڕاو 73 2 $رزا دوور او$ﯾ و& .ﯿ Sردان د$ﯾ زا
6و و$و د وان دﯾ 1و زوا) ﯾ(.
ر6 $و ،3 6 ،و 6وا دﯾ ,دﯾ ر د3$ﯿ ن ودو& $ﯚ vرﯾ Sدا
د,) $د `ﯾ>ن د$ﯾﯾ واو$ و)اﯾ ++ﯾرت(د6 .م واو$ﯾ
رد وﯾ ﯿ Yواو$ﯾ و ﯚڕ درﯿ Gم 2و $رﯿ ت
رد ` د$د6 .م واو$ﯾ ر $دوو& ) 0ڕق &ڕاﯾ( و،و S 6
و ﯚ )ر#)$ان و ر$7وا و 6و$دا ) رز& ن رد5ﯿ 1رﯿ$ ،ﯾ ز$گ )
و ز$ر دوور وو6 .$م )ڕۆژهﯿ( ﯾ1را ) ڕ ﯿ pوان ون واو
Oوﯿ ن د$دا 6ژ $ڕا3و ﯚ رد $ن ﯾ ن رد 3ن ﯚﯾ ن [ ڕﯾزن ،م هرس
3ﯾ & 6 Yدار &ڵ و$ز Zو" هاﯾ ر دا)ﯚ3او و o 6و داواﯾ
3ﯿ ن "ﯿﯿ؟.
ڕووداو 6اق ورد $ورد $ر )ﯾ #$ر -ورد ر,ر و .دوا 3ر
ر 6 1959رﯿ6 Gرﯾ1،Yر ر 4ن رو د 3$رد $ن
ﯿ،$#.ڕا ,و ازﯾ ر ﯚ و$ر&1و $و ):رد $ن ا 46ﯾ ن 46،Y3ش د$
و ڕاد$ﯾ 6وان ر 4ﯿ ن ،Y3ردان ,ژﯾX .Yوێ 6م `رز& $ڵ رهم
$#و$؟(ز 80 $#ﯾ ,1ر رد ،د$د رOدbO،ق دان ،ڕﯾ,و)ﯿ>3 ,ون
6ﯿ39از و ڕ Y&1 $م 137 6ﯚ )# 5ا,ﯿ ن ڕﯾ$د،و 6م 0ر$ﯾ ﯚر $ﯚ
و هﯚ رو & Yو زﯾ#1ا د ,1 49ر او رد .اﯾ ++ﯾرت &،درا-
3 6و ه & S vﯿاو $ن ون .رﯚ ر ﯾ رو رۆ و$زﯾان #1رس،و ر &$
6ﯿ >_3رات) ز ن 1 6ﯿت( د$ﯾ وﯾ هر 49س #ار$#$ن ،م وuو
دژد$و $دﯿ [رو ڕ .م و .ڕووداو 6 49ﯿ -س و ه و & 6دار
و$ﯾ ,1 را رد #د ،ﯾ>ت 6و ت ﯾﯿ Sم ،49و
Zﯿ#اﯾ 7 ,O ،u+و ﯚ ﯾ ,رد دﯾ nع و ر& د.
د#$اران و ر&ا ,Oو ﯚڕ رد $ن 6اق و ڕ#.$او $و ،دﯾ#او$
رد $رﯿ -د.رم دو6 $ﯿ ,ر ڕاOت ون 1960 .ه j 6 S#1ن
و$رز $ﯿ ن 396از &ێ 1 6 ﯿ 1د$وت وﯾ ,5و" و >و
ر) د ﯚ)# 5ا Sد$دا" .و 3ا ﯿ 6م ،ه چ ڕاد$ﯾ ڕ.$
ﯿ ﯿ 3هو،$م د#$اران ﯿ ن ڕﯾ1ﯿ 5و 6واﯿ ن ﯚ > ر ڕﯾ$د
ددان ﯚ ) 1X,رد 6 3زد دن6 .وا ,7ﯚ د"$و ڕ>را 0و$رن و
ر0م 284س ون ﯚ 6ﯚردو& ﯾ ﯿاﯿ ن دن .زور 6م &و) ا >ر )ﯿ
7ر 7 Zو)ﯚ ﯿ 3و #Oوﯾ( 6زادون55 .0 ،س j 6ن و
_د.$ﯿ Yو او ﯚ ر7 6 $ﯿن و ا[ ر و £6ﯿ دوور او ،$و ` وﯿ,
ز $ﯚ دوور او$ﯾ 6 .ﯚ3ﯚ )#ا) .ﯚ ﯿ 3و $#Oوﯾ( دا ﯚﯾ
478
7ر ,5,ﯿ7 3دا ` د$د#, O ،ا م د 3$ﯿ ش س
و$ن & ,ور $ون -و هﯚ ر ر $هروا Sو& 4وﯾ#ا و.
وا 0و د$ر"و رد $ن 6ﯿ_3ﯿ رO ،ﯿز د4ات ه ﯾ .5ﯚ ر رﯿ
و1ﯾ _ر $داوا د)د$و) ﯿ5و ر Z :ﯿ6 #ﯿ ز$دا 0ﯿ>
ﯿزا ڕوو ﯚ ڕۆژه ت وا و د) $و) & , $#ت 1X,) o 6 .رد 3ێ
و(ه S3 6 >و )ﯚ 3و $#O$وﯾ( و د ، $و چ وﯿS
ﯾ$#وﯾ زاﯿ "ﯿ j 6 1و$ت ڕۆژ ڕۆژ ز $#ﯚ `راخ زو1و $ڕاود$ێ.
وڕووژاو 6ﯿ -س هردوو 2ڕووداو $ﯿ ن &ور$ﯾ Yﯚا 1) #رد و$
& S+ﯚڕ) .ﯚ ﯿ 3و $#O$و$ﯾ( ر &ڕﯾ 1و6،و 1و ردﯾ ن
هو )ﯿ ﯾ ژ ر 1587 $د,) $دو ):و $ﯚ 0 Sﯿ .ﯿزار ،Yو &ڵ
7ره .و$ﯾ و ﯾ `a 6و ڕ G$و 6داب ورﯾ 46 3ر ز& رﯾ ن
ﯿﯿ و & ﯿ.(Yژاﯾ 1961ﯚ ﯿ ` 3و ,ز #) $د ) و
` _ Z 24رد 3ن و" رد 3ن )#,ﯾ،Yو `د ) 1X,ن
و$وو 1935 ر , 5$ردو .رﯚ ر &ر)#" fﯿ pر $ﯾ ﯚ
" ) دوو3 $ﯿ> رﯾ7 xات و)دوو&اﯾ ++وار رﯾ , 6)Xڕا 1948و (1962
وﯿ>و .م 3ﯿ> داواد$ا رد $ن "1و $ر،Yو S3و و $رد
و ﯿﯿ3 .ﯿ> 7رات))(35& #1و " .0 ,ه و6ﯿ -او
د$وﯾ#ا ر )#1د رﯚ ر )$و7،ڕات ﯚ ﯚ ردو .رﯚ ر&ر36 f
و ﯿﯿ،و ڕاﯾ&$#ﯾ S++ #و رد ﯿ 3و 0
د$ﯾ.ت:رد $ن ﯿ ه وو ر , Yو ا ﯿ=اد وڕ"$ﯾ 6وا.Y
8ﯾ " #ڕۆژ دواﯾ Oدن ) 1رد)2ﯾ ن رﯚ ر( ﯚ)# 5اﯿ,
ردﯾ،Y 6ﯿ39از وڕ 1 $م Y37 6و `و و را ر $ &ور$
دﯾ ر،ﯿ$ر+3،ﯿ ،dوان،د,) 3$ا2 .و $ن ﯾ#ا ﯿ ن ه#او ر 6م
7و$ﯾ 46 دور 4او)46ر ﯿ46،Yردﯾ...Yد$و رﯿ د$
7ر ) ( 1ﯿ ر" و $رد م ﯚ )ﯿ# 5ا 315س ژران و 754س
و$ن ز$را " و " #و د$ﯾ 3ا ڕواﯿ Yو د 6م ﯾ#1ارون .ﯿ
ه ود .$ان Oد ,Oو ت و داوا ) 1و$ﯾ وان د$ر $ن 114و.$
479
&ڵ 6م ه و)$ﯚ ﯿ 3و $#O$وﯾ( ﯾ !$#و ر و :و ﯚﯾ #ا ت
ان #ڕ$و $ن و م و#$ﯾ ن 0ر$ﯾ ن داو& .رu) fوا ڕووڕوو و
&ڵ رد $ن &ڕاو $ﯚ ,Oو ﯿزا )35ﯿا د$د ،و 6د$ﯾ ﯚ 6ﯿ ,ر
دن م $ Zرﯿ 6ﯿ ,4ن #ات و> ,اڵ .ﯚڕدرێ ،ڕاﯾ.ﯾ 6 .#و 6ر ڕﯾS
و) ` ,ون & 6و) Sڕوو >ﯿان [6رد6 ,3 -وه ﯚ هر
ژ$ڕا Sﯚ ,ﯾ و 1961 27 .ﯿ ﯚزد $ڕۆژ دواﯾ ڕووداو ,ڵ
=1رد 3ن)ﯚ 3و $#O$و$ﯾ( ),5ووﯾ ` Yون 6ﯿ=وو
رﯿ 6 ،زاد `دن و ,7و#,او$و ¯ودو$و ) 1X,ﯚ .و 7ﯚ ﯾ
و 6ور 6ﯿ ز$دا،و )#د6 .م ` و 7ر Sد 1.ﯚ ,1
,ران 7ر .
و3ﯿ ﯾ ,1را رد-ﯾZ pﯾ ر 6م ﯾ ﯾ ﯿ ن رد 6 Oز و#ا .م
6م ` و &6ر" ),5وو ` ون 6و &ڵ 6م ه و,0 0 ،$د
واد $داو&،ﯿ د.
> 36ﯚڵ و 36ر 6 36 ،زاد و ،ودو& $ﯚ vر ,دوو زوا و
د7-+0ات ،د,) $د ،و ،1963-62 $ر ﯾ خ دن ،ه ژ ر $و
و ﯚو .$ﯾ دﯾ ,1 ,ران و ﯾ ر ﯾ ر&،ڵ دد رOد ،هردوو و$و
36ر &و) 49وﯾ ن دراو)د (!$ودو .$رOد دواﯾ و دو$
ژ ر $دووه &ﯚ vر ﯚ > ر )0دا از(و،ﯚ Sد$ﯾ .ت رد $ﯿ p
رﯿ د$ژﯾ Yﯚ ,دﯾ رﯾ,او و& .ﯚ vر $دﯾ,ش ن رت ون،و ه وﯾ1963 1
روران و ر $ﯿ ن زﯾ#1ا ان،و ر 0ﯿ واز ازﯾ ن #را.
480
رﯿش و$و 6اق و 6ان 6وردا .ﯾ 1ﯿ ﯾ ن هو &ڵ 6م .ژ$
ڕوو ڕوو ون د$اﯾ )"ار"ﯿ $ﯿ (وت Y+j5ﯾ ن &ڵ و دژاﯾ ڕا.Y
و و رو 137 6ن ر6، $و ردا د$دۆزر1و $و 2ﯾ ﯿ ونZ .ﯿ4ت
6ﯿ1ﯚ ،د 6ر ه رو 1د4ا ن 1950رﯚ ر وت
و،د&$ێ رد و .$هروا هون د$رﯾ 2ر 7ه 4رور دواﯾ ﯚد
ﯿزا ﯿ ن 1971و رﯚ ر ،وژ$راڵ 4ﯿ~ $ 1ڕا 3د$ﯾ 1970ر)
3د 6ڕش و6 .وا دﯾ ,ڕو ﯾ 1ﯿ-Gﯾ ن 2د$دا ،وﯚ ڕا ﯾ ن "پ
ﯾ $#داو :$ﯚ 4و ﯾ 6 xزﯾز 6ﯚ+jﯚ )دﯾ ر(ﯾ j 6 Sدوور او $و
1940د4ا ن 6واﯿ ن دوور او& $ڕا$#و ،$و$6م Zﯿ_ ن) 6رز ن(و G ` :
nو) ` رس( ه و د4ا ﯿ ن ﯾو $وژ ر$ﯾ زۆرﯾ ن رد &ڵ ﯚﯾ ن دن
وOﯿز) 6زاد(ﯾ ن دا زرا (1955-1958) #ون.
دواﯾ ه $وO $ﯿز د4ات ) ،1960ڕا( ه 6و 1960و و.
Oزﯾز6ﯚjﯚ وZﯿ_ نO،ﯿز )رﯿ ێ(ﯾ ن ڕ>ر د )،ش د X,) 1960ت.
6زﯾز 6ﯚ +jه " دن دوا د#.$ا ` 1963 و ،رو) $ڕا(و .م
6وﯾ pو$و ڕ>را Oﯿز Zدات ﯚ &ڕاو6 $و j 655ﯾ 1963
دوور اووO،$ول و` 2د،م هﯿاﯾ د .$وان د1 $ﯿ6 .و رد 3ن
2ﯾ ,.زۆر هو و و$و و$زﯾ ش و#ور 3ﯿ1
ﯾ.و $ن)6ﯿa3ف(دوو 1962-61 $ن رت و6،ﯿ)) `aر$دا
ڕۆژهت( ﯿ# 5ا6 .و و $و$زاڕ $ﯚﯾ#ا ڕاد $ه و د$و ڕادوو د$ر .و
ﯚ_ رد 3ن دور د .ا و )uوا ) ,وو رد 3ن ﯚ > ر
) و")ر(3و >0ور وازه 1ن ا .د#.$ا 1965 دO .$ﯿز
رﯿ و$د 3$ه` 1ﯾ>ن ه و رد 3ن و.
"ﯿ j 6 1و$ت واو روO$ﯿز Zدات و ،ڕ$دا )د4ا( ن ﯿات ﯚ ﯚو.$
م ر $د$ﯾ O 1960ﯿز ﯚ رﯾ_از ) Sﯿuوا و$ر"ر زۆر
و2،#$ﯾ .و 0ﯿ_1از و 1ن د.$ﯿ Yرد 3ن را د $ه 1و.$
ﯾ ﯿO Yﯿز دﯾ رﯾ,او رد ،ﯾ Oﯿز)د4ا رد 3رﯿ( 3ﯿ,1
ﯚ) ﯾز) 7 -ر( داﯾ Sو6 .م Oﯿز و3ﯿ 1Xو ," ،هرOﯿز ,رد
)#, او ` $و وO .ﯿز د4ا رد 3رﯿ ،ڕ 6ﯿ#وﯚژ و$و)) ر
د4ا رد 3ن( 73 2وO .ﯿز Sو واو و$ﯾ ،وهuوﯿ +>0 ,وزا
ان ﯿ ﯿ Gر2& 1ﯾ ورﯾ 3و ر7روا و)ر)$ﯿ#ا ﯚ ﯾ #ا
د د$ا& .ڵ 6وه و6 $م Oﯿز )ﯿuوا ) ر د4ا ر6 3اق
د$ت و 6 و $چ ) Yﯚ X 0ﯿ،ر" و ون و .ڕ$وات هﯚ ر
6م $ Zژرا 7ﯾ 35& , 0و 1دار و و 7 .ﯾ ﯚ"
1ﯾ & j 6ور $ﯿر$ر و6 .و ژو6ﯿ 1966ه ! دواﯾ
481
)O 1X,ﯿزب ،ژرا .ه و ر زﯾ Sو Z،.0ﯿ#ا،uش د 3$ﯾﯿ) Sا 95ﯿن(
"پ 1971ژرا.
&ڵ 6م ه و $دواﯾ 6م [راو رو6 1م ڕا3ﯿ و هو
1965ه O)1971 ﯿز د4ا رد 3رﯿ( ﯾ3ا و ,1 1
Oﯿز وﯿ ن هﯾ ڕﯾ 5دا 3و ڕ$گ 6ژۆ ,ت .واﯾ هﯚ ر
ﯚ)ر) رز) 7 -ﯿز $ر( 6ﯿ#ۆﯚژ و و 0 .وا )ﯿ 35ﯾ ڕا &را
رﯿ داﯚﯿ ن دو،ر 6ش , 6ڕا دوا ` زا ﯚ ه$#وڕا .ش
وهواﯾ 6وه )Oﯿز د4ا رﯿ(6 ,3وه ﯚ ),5ﯿ pدن و.
` ون ) 6د3$ور( 1961 ﯚ هوﯿ Yر$ت =وو ﯚ ر 6ﯿ ز 1X,) $
Oﯿز ,ﯿ ﯿ 3دا6-م OﯿزO)،ﯿز ﯾ ,را رﯿ( وO .ﯿز ﯾ ,را رﯿ
ژﯾڕﯾ>راﯾ -د 6 Zﯿ ر Oﯿز& ,ﯾ& !1ﯚڕدرا ،و 1965
د .$د $ه . 1هرو) $ﯿ>5ﯿ 1د$ا Oﯿز ﯾ ,را رﯿ ر 1,و رﯿ!1
)) 1.ﯚﯿﯿ 5ﯚ 2ﯚ ڕاO . 5ﯿز ﯾ ,را رﯿ ) &ﯚڕاﯾ Oز,د
ﯾ+وڕا 3د$وﯾ#ا #د$و،ﯚ & Sردان ﯚ 2ﯚ 5ن و ڕا , 5زۆر هو.
ڕا& Yو ﯾ خ د ﯾ دوا ﯾ &ﯚ vر $رد و"پ 5ﯾ و $
هر و$ن ز$ران و زاﯾ رد دوور د $و#, O .$ا ,Oو ت Oو
رد $ن 0 S3ﯿ ر S&،Yر ن ه 6م "ۆﯾ ن `وڵ و
ورد $ﯿ ن `وڵ د$د .رد ون،و$و د ر ون د$ﯾ ) ،pﯾ
دﯾ Xو را)& 3ﯿ ن ر Gu ,ۆڤ)6ﯿ 1ن ( 4و -.ﯾ 15
[,ﯿ ،و ﯚ 7ن#1 -ا` ﯚ $ڕا _ ` 3ﯚ هﯿ 1930
& ﯾ ن -د 3 6ن ردو )ﯿ ن &>و)6د ا,+ ؟(&ێ >و وس و اo
و)aر6 ,وه ﯚ هرردﯾ ,دوور او 6 ,3 $ﯾ و ڕۆژا و .د$ﯾ 1960ﯾp
)ﯿ=اد)ر, 6 ,3(3ا و و #وﯿ= و م >ﯚو .$ﯚڕ 7ر ڕۆژه
2ﯿ )د$ژﯾ ن " و $# .ڕواﯿ (Yﯚ vر Sو او Yد$ﯾ.ت)ڕو ر ردان
و$و ڕو ر 6ﯿ 1ن ﯿﯿ( و ﯚ"ر 6وا ﯚ 7 6ﯾ bداﯚ د$د ،ﯚ وێ ۆن و
6 $ﯿ 1ن و 0 $و$را Sوێ د$ژﯾ6 .Y,+،Y1م &ﯚ vر ` $رد$وام
$#دا)د$ا Yه وڕ"$ﯾ ن6-ر ﯿ ن Y[-ه زاY و،ز.$
ر ن 6ﯿ ,ر ر $ﯚن ،م &6ر ووڕ Y$هﯿ3 tﯿ) Sﯿ& ) 5ﯿﯾ6 (Yﯿ #زۆر
ڕا ,و fژ 6ژ$ﯾ ن د$د 46):ﯚ رد(ڕ " .ر$ﯾ 4ن 0 6
هﯾ ﯿ= و54 $ﯿ .ﯚ"ر` $زاق و ``ﯿزان &ڵ " ﯚﯾ ن 6 .Y1م ر$
&ﯿو& 37ﯚ 0ر Sو ﯚ ه ﯿ " 5ر $ر د $ت (.ﯿ ") ن ون ه3ﯿ ن
د$د&ڵ 6وان زۆروم و $را1ر د0$ﯚﯿ1و.$
O 2ﯿز ﯾ ,را رﯿ م ر$و $ﯚ رد $ن دڵ ڕا pو ڕ6 .ﯿ -3دﯾ
Oﯿز و وا , 3ﯚ رو #ا 6 ,ﯾ و$د $د$داO .ﯿزب ﯚ ﯚ
)ﯿ_ﯚش و ﯚ , 6اﯾ &ڵ رد وش ,ت،م &ڵ 6م
482
ه و S&$رد $ن و ,ن،م و $زۆر هرﯾ Oﯿز دﯾ O ,زر
&ێ >ون 6و ﯾ )ﯾ#$ار 7ﯿ ن و .ژ ر$ﯾ ه vرد $
ﯾ ,1ر , 3 6 1942-41 ﯚرا Oﯿز ,را رﯿ &ﯚڕدران،ﯾS
وان رق زﯾ ءا1ﯿ و6 ،و 1965ﯾﯿ Sو "ار ردا و 15 S
) واوO $ﯿز ﯾ ,را رﯿ 1راﯾ +ﯿ ﯚا و$ﯾ ه=>دران .و
و $ﯚ ﯾ د$ﯾ 1960رد6 Z $ﯾ O 35) $ﯿز
,را رﯿ &ﯚڕان S& .هﯚ ر ,ﯾ ز $ﯿ ،Yو د" $ﯿ j 6 1و$ت
ڕO p$ﯿز ﯾ ,را رﯿ ون6 ،ﯿ#ﯾ ,ڕ p$و,ل و 6د $هزروO )" ,7ﯿز
>ون.
6ﯿ 1و ه vدﯾ ,ﯚ) رز Yو و.$#ﯿﯿ Oﯿزب )ﯾ& #$ڵ
رد د$ﯾ,د ،ه ﯿ #ونa 1966 .و $ﯚ ﯚﯾ ن ) ,1د $ر ﯚﯾ ن و
Oﯿزب ) . 1X,دواﯾ 6 6و6-ﯿ, 1968 - 1ﯿ &O 35ﯿزب &ﯾ ورد$
دﯾ ,و - -د 6 Zن-ڕ>راﯾ Oﯿزب ه=>دراO،ول و`2ﯾ زۆرﯾ#ا
ه Oﯿز 6ﯿ 1bع ,ت رد ڕا3و ﯚ و ڕا ,و و6 .$ن
و$و )دﯿﯾ 1ﯿ, 6 (pا ﯿ 7 1و$ﯾ ,رد دﯾ nع د ،و ,.
و$د $ه 1وO .ﯿزب ,را رﯿ ﯚ" $.ار ﯚ 6ﯚ3ﯚ 1970راﯾ.ﯾ :#
,رد ڕۆژه رﯿ و هﯾ ...د#$ارا 7ﯿ 1ر "ﯿ 1
, ،Y4 Oردﯾ ن `) uﯿ او$و س و رز دو ،$زۆرڕ$ت
رﯾ ن ڕ&$ڵ 1و ه وه .و و.$
Oﯿز ,را رﯿ م د$و $ز .$د ﯚﯾ ن هژا#و و$د !$ه . 1دوا
دا ﯚ ﯿزا ﯿ ن دواﯾO ،ﯿز ﯾ ,را رﯿ ` و ڕا&ﯾ #را .م ه
6و .0ﯾ 0ر$ﯾ ن رد $ن )ﯾ #$هو 6م Oﯿز و$و ر $ر,ر
ڕا" ن و و ڕا)ڕﯾ& 1و) ,زۆر ,1را رد ،ﯾ>ت , 6ڕا و > 3 6ﯚڵ،
ر,رو :هر6م ,1را ون د$اﯾ دواڕۆژ دا د ڕ>ر زو1و$
و$ﯾ ﯚﯾ ن داﯿ Yو ) 1X,اﯾ.
زو1و" $پ ر هO $ﯿز ,را رﯿ روو ر$7وان و1967 .
&و), Sﯚرا "پ )ﯚ $.ﯾﯿ ,ر( ژ " و$د د$وت ڕﯾ$
د"$و ز وا 0ﯿ وو $و)#n1راﯿ ﯾﯿ ,را 6ﯿabﯿ ن( ). 1X,
+ن 6ن و ﯚ " .پ زا .3ن ر$و)" pون .زور 6م
& 6ڵ)7ﯿ#ڕاﯿ 2وا 6ﯿ 1969 (ab1دا زراو S,2و زور
483
زو1و )" $د$ﯾ 1970و #ا )رو$رد$و ڕاهﯿ1او )ﯾ#$
هو) د 7ﯿ#ڕاﯿ 2وا 6ﯿ ab1دوا د ،دا ا ،م 2ﯾ .ا رڕا 3,ﯚ
وو(.$
1968 ژ ر$ﯾ رد $ن #n1راﯿن)ﯾﯿ ,را 6ﯿ (ab1و)Oﯿز
ﯾ ,را رﯿ( و) #7ڕاﯿن 2وا 6ﯿ (ab1ﯾ ن 6و ﯾ ,1ران د$ﯾ ن 3ﯿ.1ﯿ ن
ر$ت 6ﯿ39از زو Gو زۆر ور رد $ن و داوا ر 7د4اﯿ Sﯾ ن
ر) د :ﯿ+ان و دﯾ ر ڕﯾ=10000$و25000س م 3ﯿ# .1ارﯾ ن د .
1938م 2و 6 $ﯾ ﯿ 0 Yر و ,Oو ت م 0ﯚر $ﯚ رر. $واز ،$#
م &ﯾ 6 3.1ﯾ ﯿ Yرووڕوو و ) 6ﯚر $ر &ڵ ﯚ رو ﯿ$# 5ر
& 6ﯚڕﯾ Sو ﯚدو $هز $ﯚ ﯾ ڕووﯾ#او :زو1و j 6 $ن و
و$رزﯾا ﯿ` $ﯿ+ﯾ دوور >و و ﯾ ,1ران و )ﯿ5ﯾ و2وان ڕووﯾ,دو و#$ﯾﯾ ن
رو .ﯾﯿ Sو 2وا ڕ 1 $د j 6$و$ت ون 6 36و ﯾ
ﯿاﯿ ن دو زاراﯾ$# Yرد6 .$م 1 ,و ) ﯾو u1ﯿ 1ﯚ ڕ>ر ,ﯚرژاوا
زو1و $ردﯾ ن ) 1X,ر$7وا Oز,د ") را>ر و و هو.
)uوا ز $و وژ Sد$ﯾ 1960ه &ﯚڕ ،و د$وﯾ#ا زور ز ن و
" ) ﯿ ن و ه $ن و & دان ون ،رد $ن هروا ز رد ور و
ودو$و ت و ن )ﯾ#$ار 7ره .رد رد$وام ون :رد $
ڕۆ>1ﯿﯾ pو$و ,Oو ت .ﯾ>ون و 6د$ﯿ رد ﯚ ) 1X,و$ﯾ
1 , Zڕ$ﯿ .د$وت دژد$و ( 3) $واردون 1967 وا دا ) ه 1
هر ت و Sزوا رد د$ر$و $ﯚ و وت ،و ﯾ ن ودو $و ،هر
Guو,ﯿ ،Sچ و 1او $ﯾ ن ز )$دن روار )،ﯿ( ﯾ ن ڕ .دﯾ,دا
ﯾ .ﯾ دوو س ڕو >ﯿان هروا رهم ه6 1م ﯾ ن ه .و ه.ت.
7،3 6ره .ر-رد -ﯚ ﯾ 6و ﯿ#ا و د$و - 1969 .$د
6ﯿ Yز 6رaن ﯚ ودو ,>3 $د$ر د$ور $ر $ﯾ و هروا
و$ر&ا & Oور $م وزﯾ 6 ،Yد $ودو$و ،زﯾ#1ا ا.
)uوا 6م ﯿ 5دا1ﯿ Yو 40Oﯿ 1.X Yڕۆ>1ﯿان و$ر" و
د$وت ،ه 35ﯚ د3$ﯾ &ڵ ) ﯚرهت( ش & 6دارون 6ﯿ 6 ,4هو
6م 0ر$ﯾ و$و د$و$ﯾ ﯾ ﯚ ﯚﯾ ن ,و ،$ه .ن &ڵ 6و
ه 3ز$ﯿ رار رد 3ﯿ>ﯚو1 ،$ر ﯚ .و .ﯚ ﯾ
1968رﯾ : 4
دﯾ ن ﯚ رﯿ .0ﯚ> 3ﯿﯿ6 ،ﯿ`aو )ﯾ #$ز $هروا &ﯾ) 3.1ﯾ#$
ز ﯿ&6 .Yر )ﯾ#$ﯾ ز2 $واز د$ون وuو زۆر ڕﯾ .ﯚ ڕووڕووون و
0ﯿ از زور رد $ن و ر ن د$و6 .م 1دﯾ ر م و1ﯾ هﯾ
,1د $زۆرو ز$و) #$د$و) $ﯾ#$ﯾ ز $ﯾ #ا ڕﯾ $د$ن.
484
&ڵ 6م ه و $و 1971-1969 $رﯿ ه .و و 6 Sﯚز و
6را #وﯿ= a O .وڕاهﯿ1وا ردو ر 6ﯚردو& 1> n6ن ﯚ وت
&ڕاو ،$و ڕ>ر ")ﯿ ن د $و&$ت .ﯚوو )" $ن ڕۆژه
),ﯿ ن ده 1ن هرڕ$ت زور ڕ !$و ڕوو و$ﯾ ﯚو $د&$ت 1969 .ﯾ
6و 7ره .رار رد 3ن ،و هروا , 6ڕا و > 36ﯚڵ،
دا زرﯾ#1ران ,") 6 .ور ﯾ ن دا 7ره .و 6ﯿ ab1ڕۆژهت( او ون.
زۆر Sم )" ,ورا(دا ﯿ,ﯚ ﯿ ن د$د ﯾ ن #6ا Oﯿز ,ر رﯿ
ون ﯾ ن و Oﯿز ﯿزﯾ ,ﯾﯿ ن هو ,") ،ور $ن(2ﯾ 6 .زادﯾ د $و & 6دار
و, $ﯿﯿ ن ر" و دوور و $ڕۆژهت و ،و $#ﯚ و Oوﯿ$#دا ر
)رو$رد$و7ﯿدن ﯚ &$#ﯾﯿ ن و ژ ن )#.1 ) 1 Sان و ) 35[ﯿ ن ڕ 7ﯿ
و د $و 6ور و 6 .ﯚ ﯚ 6ﯿ Oaت و رو #ا ﯚ ﯾ و،
ﯾ>ت دv$ر $د6 Xم ﯚ ) ﯿ ﯚ ﯚ وان د$د .و&ﯾ 3.1هر،
هرو $دواﯾ +Zوم و)،ا 0ق( ر& ,ر زو1و $و$ﯾ رد و ،و ا
6ڕا 3د$روت " ،و)ﯚ ,Oو ت رد $ت.
ژاﯾ 6و ﯿ#ا , 6را #ۆﯾ ﯚ و" رد6 .م #ۆﯾ & $#
رﯾ ,دۆزﯾ1و0)$ﯿ وازﯾ_ازان( و د13و $ﯿ, S& 5ﯚ 0ﯿ وازﯾ_ازا ون.
Zﯿ 6ﯾ6 5م #ۆﯾ زۆر ,6 +ﯾ ﯾ>#4ﯾ
ر رد $ن "ار د$ﯾ ) pو&،ﯾ#را .ﯾ Sڕا)ﯚر )ﯾ#$ار
Zﯿ 6م ﯚ #ۆﯾ 6وه د&$ت:
ﯚ ﯾ ژاﯾ م 2و $هز $ﯾ>ت،ڕ هردﯾ ن و" دﯾ ر و ردﯾY
وﯿ$ت و ,Oر ) و ﯾ و دوا"و ڕﯾ.ان د,) $دو $#& .$ن
& رۆد$د$ن،و &#ﯾﯿ ن ﯚ د$و6 .$م هزا ژ ن و )ﯿ وان ﯾ 3ه#اون،
)ﯿ و $ن داواد$ن " ﯿ ن +ﯿ, Gو6،$وا د$ﯿ" Yﯿ ن ﯿﯿ ،ﯿ ن د$د$ن
ﯾ ن &$#ﯾﯿ ن Zد$ن &ڵ 6وان د $ﯾ ) .Yﯿ و ژ ن ڕووت د$و،$
د $در =ژ ﯿ ن د$ن& .ﯿ0 S Sر$ﯾ 6م Zﯿ &ﯿ ﯿ ن د$
داو،$د3$ﯾ ﯚﯾ ن 3و 6 .$و ژن و ) و روو,او $داد$ن دواﯾ `ﯿ ن
ﯿ$#د$ن 0 .ر واﯾ ژ ن >0ر د$ن #ڕﯾ Sﯿ د $ﯿ ن > Y3و 6وان
و & #دا دوا ﯚﯾ #ا .ن .ژ ن >0ور د$ن ﯚﯾ ن ڕووت و $د$ورو)35
& #ڕ $=ۆن6 .م هزا &$#ﯾﯿ ن داوا د$ن ﯚ ﯚش &ز$را ژ ﯿ ن ﯚ ،Y1
&6ر ` ﯿ ن د$ر" Yواو 6 ,و$دا دار ر د$ن.
ڕ,,و 1ر 1970رزا و dZس و رز , 6ڕا ڕ رد $ﯚ 6ﯿ ,ر
ز$#د ،هﯚ ر )ﯚ وڕ$ون و زو Gو 3م زۆر 6و .ڕ زۆر ,
ر،زو 4ﯚ #ۆ ن ه .و .0 ,داخ م ))ﯾ( و) .ﯾ> 36 1ﯚڵ( ز ﯿ$ﯾ
و ر 6 .ﯚ3ﯚ و ا >ر ژ و) ) $ 5ن چ د&$ز$رێ( ود$و ،$
و6 $وان ازﯾ ر >و و$زع و)رو$رد$و 7ﯿدن و 6ور)ه >ﯿ )ﯾ#$
485
&ڵ ﯚ)ر7 3ره (.و و د ﯿ Z 3ﯾر و ,035د 0و$رS
ر ن ڕۆژهت ،ﯚ 6و$ژودو $و 3و و.
6ﯚ3ﯚ 1970ڕﯾ>را)ا 0ق( د $ران،و , 4 -زن > 36ﯚڵ و
دﯾ ر دا زرا6 .وا زﯾ#1ا ان ،3 6رق زﯾ ء 6ﯿZ، 1ﯿ #ا و
ﯚ 2 1و ر6،ﯿ 4ﯾ5 fﯿ u,و هﯚ داﯚ داوا ر رد $ن د$ﯾ ن 0ر
زﯾ#1ا ,Oو ت وت ﯾ$#ا 6زاد ر$ت ﯾ و` وڵ
,ت& .ﯿاو $ن ڕ>ر u,5دﯾZ nﯿﯾﯿ ن )2150ڕ $ر$ت ) 1س و 7
,رد و ﯿ=وو زوا ﯚ .رد ڕﯾ Sو) Sد 0ر ﯚﯾ#ا ﯾ ﯿ Yدا ﯚﯾ
زن م ر$و و .و3ﯿ ,Oوم ان و "#س وان ز#1ا در =ﯾ Yز$#
د $ڵ ,Oوم ون6) .ﯚ 0ق( & درا.
Oﯿ#,ا ردۆخ رد 3ن هروا ڕوو را) 3د$رۆﯾ دوو &و) ز $ره#او
"پ،ﯾ )6ڕ ڕز& ر , 5رﯿ( و) 6 X>0زادر 6 (Sواﯾ f
1971ر$ﯾ ن ڕوو ڕوو و , . 5ﯿ ن هﯿش د ،و ﯿزا ﯿ 6ﯾ6 ,ﯿ ن
ر &3ت 12 .رس 6ڕش دا ﯚ د و 0و ,Oو و$د& $ت12 .
) ڕﯾز& )68ڕﯾز& ﯚ ر هروا زا& .3ور $و ر 5) $ز و $دﯾ ر
و ﯿ$ت و$ز 6 Zﯾ ڕا&ﯾ #را ),Oو ت ﯿزا ( .رد 3ن هزاران &ﯿان و
#ﯾ_ دﯾ رو 1دﯾ ,زﯾ#1ا ان .ر oڕاﯿ 6 pو
& 75ﯿاو $ن &$#ﯾﯿ ن ),ﯿ ن د$ه، 1و 6ﯚ ﯚ ﯿ 5ﯿ$#دا ر$
ر,د Oول و`6) 2ﯚ 0ق( و ,1و"ﯾ Oﯿز ﯾ ,را رﯿ &$#ﯾﯿ ن
ه چ ڕاد $ﯿ ت 6د $و.
و$زﯾ و $ﯚ ،هﯚ ر ﯚ دا ﯚ ﯿزا ه& 1ﯚڕو ` رد :ره#ا
") ز$#ڕۆ ،و "ﯾ ,ر ،دژد$و $را >ر ڕا 3ز$#ڕۆ ،و)6وا
ازﯾ ر دﯾ 3,ﯚڕ ون( و # 6ا0 ،ﯿ وازﯾ_از)رۆژهت( ` و
ه " S#1و "ﯚڵ وێ دۆزراﯚو6 .$و 73 ﯚ > رد 0ﯿ وازﯾ_ازان
ﯾ ر د $ت ،و داوا د &و) Sو درا)Oﯿز ر ﯚ رد 3ن( ) 1X,و.$
O 1973ﯿ#,ا 6را ﯿﯿ ﯚ وت &ڕاﯚو $م هﯿ tم د$ﯿ fو هﯚ ر 6را
و "و و 6ڕش د#.$ا و &ڕاو $ﯚ ,Oو ﯿزا 6ﯿ ز$دا .م
و$ن , Yرو ﯾ+و"پ1 ، د#.$ادا Oﯿز ﯚ رﯾ_از Sڕ>ر
06ﯾ،زۆرﯾ Yد .$رد 3ﯿ او د $ه ، 1ﯾ>ت م هﯚﯾ
ڕ`$ﯿ> -د $ﯿاڵ -هﯾ 3را >ر رد 3ن ڕوو د$رﯾ>و ):هرس )ﯿ
واﯾ ر ﯿﯿ ،ﯾ ن ه ) $#ت وت ﯚ &ز$رێ و ڕاOت ﯿﯿ ﯚ هر Y
Oز د $ت وات(.م ڕو ر 06ﯾ و$و "پ ڕ$وZ Sﯾ# O 1ا و ب
486
Oﯿز ﯾ ﯿ د& .$ور) $ﯿ وا رد ر 1969ه Oﯿز و و ،
د# $ات.
رد 3ن ان رو & #دا,ا :ر $ن زۆراﯾ Oﯿز ﯚ رﯾ_از Sو ،و
6واﯾ ﯾ ن j 6ن و _ن 2ﯾ .و 0ﯿ_1ازاﯿ ن د3$وردا Oﯿز Zدات
ﯾ ن)Oﯿز ڕ ( 7د$# !$نO .ﯿز ڕ ، 7ڕا ,و Oﯿز6 ,ﯿ aێ و ،و ڕﯾ>ر و –
د3ﯚر 6 G0دﯾ6 Yر ,ن#5 -ﯾ و06 .ﯾ روو و زۆراﯾ رﯿﯿ
+0ﯿ dد ،1 $و ﯚ ) 1X,د$وت &ل Oﯿز ڕ X,)، 7ت 6 .ﯾ ﯿ Yﯿ1
د $ﯿ 1ر دا ل ر ﯿزا ﯿ ن 1980و ،وم د $ﯿ 1ﯿ )o1
ﯿ ) 1ڕ ن O3ق ه زۆراﯾ )) (Y X,ون.
د 1971و ره 1زو Gو6 3ڕش رد 3ن ،س و دXر$ﯾ #
&و) "پ و و $ازا رد و$دﯾ 1Xو .هﯚ ر Zزﯾ 6 Sو 6م
&و) >0ور Oول و `> 1X 2ون و زﯾ Sم هﯚ ر0 $ر$ﯾ &ﯾ" .1پ
) ر" ) ر" >و ،وهروا م هﯚ ر $ﯾﯿ ﯚvﯿت ﯾ ر 6وا داو .و$
د$ﯾ 1970د $ود$ﯾ ر$ﯾ " #رو)u5ون و و و$ﯾ
ز 0ر$ﯾ "پ و ره#ا زو1و $رد و) ،ﯾ #$د$زﯾ& ,ڵ و
هو.
ژو6ﯿ 06 1974ﯾ هزاران س ,ﯚران و ,را 2و رد $
دا ﯿزا ﯿ ن زﯾ#1ا >ون 7 Zود6 .وا 9ﯿ#دﯾ pدوور او $زۆر+ $
&ڕا#راو .$ﯿا و 7ﯿ#ڕاﯿ 2وا 6ﯿ ab1د$ﯾ ن &وپ رﯾ ن و$د$ر .ژ ر$ﯾ
66ﯿ 3ﯾ ن هو. م &و) رﯿ11-ﯿ ون ،م & Sوان ﯾ>#4
د3$ﯾ دﯾ ,و$و)#n1ڕاﯿ ,را 6ﯿ& (ab1و) ` و ون ،و ژ ر$ﯾ
دﯾ ,ز ژO Z ﯿز ` و ون.
ڕز 6م ,1و ز ،و هﯚ ر ز $#و ژ ر & $ڕاز و &و) ه#ا.
ژ ر $ﯾ ,1را زا150000 100000 .3ﯿ ﯾ Yو ان 1965 ه
و$ن 6ر ن)ﯾ ن 1969ر" و& $ور $ﯚ 6ﯿ ,ر &و) "پ و2وا
وﯾ . 1X,)(,+و & ﯾ 6 .1ژ ر$ﯾ 1و0ود زا .3ن ﯚ
د $ﯚدا,0دو$و و$ر& 1ﯿ ,1را از ر "ون ﯚ زا .3هﯿ tو Sواو
س و .ﯚ 4و 1977ﯚ 360000ازﯾ ر "ون ﯚ زا .3ﯿ .060000هو.
) 5ﯚ,ﯚڕ),1ر( و $ن ه & #ڵ دڕاو ,ر ﯾ ن رو6ﯿ pو د $ﯾ،
ڕوو ڕوو ون ) 36رو $ش ﯚ ,7و هزر 6ﯿ ab1ون و زوو `وت د$دران .ﯚ &ﯿ S
2وا ر ,u& $و دواوو رد 3ن ه >ون ،ژﯾ ن , 6ڕا ﯾ ن > 36ﯚڵ
و3ﯿﯿ ﯚﯾ ن 6ز و ,ر 3و).ه 1979 ش ر $و $دﯾ ر،
ژ ر & )$رﯾ ن( ه[ ه 35ژ ر $ﯿ 1ار ) 3و( ) 6 ر $
7ر ژ ر , $ران 600000س 1/5 1967 ﯿ+ﯿن س &1977ﯾ .ژ ر$
487
7ر زۆر ز $#و 2 .ﯿ 40ت و ,را زار ر 6وار$
د$ون رﯾ ن د$دۆزﯾو6 .$م د3$ﯾ داوا را واردون زا- .3ش روو ون
و ﯿا & 6دار "ﯚ ﯾ ر 7ﯿدن ون ﯿ 1وﯾ ن ،و ر 6را>ر
6ﯿ#و 6ﯚﯚژ) ﯾ د$و ($وان )ﯿ,5ﯿ pد$ا6،ﯿ ,ر Oﯿﯿﯿ ن ﯿ$# 5دا6 .و
د 3$و ردا &و) "پ ,ن )ﯾ #$ڕوو& ز$ﯿ ن و .
ﯚ"و 6وان ﯿ ﯿ0 Gﯿ دﯾ0 Yﯿ .ﯚ ) , +4د ان 1و
Zو)6وا و$ڕﯾ ن - Zد )($3و.
م و3ﯿﯿ ه و "پ ,ن .د3$ﯾ ر" و 6وان "و) ڵ &و) ڕا3
ز$#ڕۆ)،ا7ا (¢و$و )اﯾ$#ﯿ 3ن( )او20,ر(ﯾ ن د3$واژ$ﯾ دﯾ&),ر&
ﯿ)Yزر(ن ،واO 3ﯿز)Oڕ $وﯾ(6 6ر2ن ر و6 .م
137 6 ون،و 4وﯿ 3ن و رد $ن ﯾ1 دوژ 1 6ﯿ 6$#ﯿ 3
`راﯿ ن ،و$ڕﯾ ن ) Xڵ 6ز،و د$ﯾ.ت S):ﯾ 1ر د $ر $ﯿ#ا
&ڕێ ر ﯿﯿ! ه &6ر چ زوا .0 Sر ` ت O(.ﯿ#,ا
4وﯿ 3ن S ,ون) ز$ر ﯿ=ادو ڕ "$ڕزﯾ،ڕا`" ،ر$ﯾ ن +Zوم
و،و رﯿ pون&(.ر& ﯿO (,1ودو$و ود دوژ 1ﯿ ن و وت
6ر ر ﯚﯾ ن د$زا.
زور)ڕا (3ن ،رﯾ 3ﯿ0 3ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ﯿ ن `ول و،م ه و 6وه
ون1965 .ه 1969و و ` _ ز6)$ﯿ 4م -ﯿ10000 (Q
50000س &ﯾ ,1 S& .5ران ﯾ Yو 1ﯿ ن د$ژﯾ ن ﯾ>ت ﯚ
و 1ﯚدو$ Sدور اون و" دوور ه >ون ،و 6م .0
& 6دار ﯚ 1 Sﯿ ن ﯾ ر د .ژ ر$ﯾ م ﯾ ,1را )Oﯿز ڕ( 7ﯾ ن
,1و ,و"ﯾ و ,ن .و $د$ﯾ O 1970ز,د)ڕا (3و
6ﯿ aورد $ورد $ﯾ #زﯾ Sون)&ر& ﯿ6 S&(,1ﯿ aﯿ ﯿ ن ﯾ>ت
رد 3ن ﯚ 2ﯚ ﯿ 5ن.
&و) ڕا & ﯾ& !1ڵ &و) "پ و7ﯿﯾ ن هو :ﯾ.و
رور &و) "پ ون،وه وان &ﯾ 6 3.1دژ 4وﯿ و دژ رد
ون،د,O 0$و ت و 6وا ﯚ ﯚ ` زا oد$زا.
488
ر& $ﯾز1و $وهروا و$و )رد$ﯾ ﯚ $ ,ر&ﯿا :ر دژ رد 1،دژ
Zو 1 ،دژ دﯾ 1ﯾ ,ر/ودا&ر دژ ﯚ"ر دﯾ Xو )و 3ر .ﯿان ) ﯾﯿز
وه وﯾ" 1977 1ارت و" fو Oوت ﯾ ,1ر ڕوو روو و$دا ژران1977 .
دوو ! و ﯚ د#.$ا ژو6ﯿ 70 ،Yدﯾ ,ژران.
ﯚ ﯾ 06 1974 ﯾ دوا هﯾ ﯾ Oﯿ ,د& ,ﯿ Sﯿ >0و
وازه 1ن و،و +ﯿ 4ن د $ﯿاڵ Oﯿز Zدات 0و داﯿ 5و) X0وﯾ(
) ، 1X,ﯾ.وﯾ و ﯾO 3ﯿز Zدات و Oﯿز ڕ 7و Oﯿز Oڕ$
وﯾ, 6 ،ا ر))ﯾ 3ر د 6م و" 0 ,ﯿ ﯚو++ $
ر)ﯾ رد 3ن(2ق داد&$ت(
و $ $دوو$م د$ﯾ 1970ژ ر$ﯾ زۆر رد" $پ "+ﯚ ﯾ ڕوو
ڕوو د$م و د$ز& & G Oڵ .ژ $ﯿ ن ه ﯿ #ون# )" .ڕۆ د$ﯾ ن
ﯿO 1ﯿز ﯚ رﯾ_از & Sڵ 6م ه و $د3$ر دو)$ﯚ )ر#)$ان و
6و$دا ڕۆژهت و `ر$ﯚ ) ,ووﯾﯿ ن ﯿ ڵ ،رﯾ 3و و
ه .و X ,ا ه(1و " 2هر0ﯚر 6 $ژ$ﯾ رد $ن دوور د $ت .
رﯾ 3ه &و) #ڕۆ ر &6رچ ردﯾ ن #ﯾ د$د م 6وﯾ ن
ﯿ و &ﯾ .1ﯾ د$ﯿ 1و ڕﯾ " .ر6 $وﯾ ن ﯚ 6ﯿ> abﯿ ﯿO 3وا& وا
د$د.
# 6ا Oﯿز د 1X ,u& $رد )O )" , .Y X,ﯿز )د4اﯿ ,رد 3
رﯿ( &_اردوو د3ﯚرا ا_ﯚ>و, ،ﯚ ﯚ رد$وام د 36 ،
رد#6 $ا )5و)Oﯿز ,را رﯿ( O 1974ﯿز 1X ,ﯿ ﯿ3
رد 3رﯿﯾ ن )O . 1X,ﯿز ﯿ ﯿ 3رد 3رﯿ-ش ڕۆ>1ﯿان و ) 6ر$
,رد ﯚ د$و" :$ﯿ 1ڕوو >ﯿان هﯚ &ﯚ vر ,دوو زوا ﯚ و ڕ .
6زاد6)-ﯚز& ر ﯾO (،و د$دا )ﯾ #$رد و ڕۆ>1ﯿا ر
ورد وڕووژاو ت ،هﯚ ر و $ره) 6 1ر , $رد)ڕۆژا وت( و& ،ﯚ vر Sو
)O ،S #ﯿزب و$ﯿ +و رد , $رت 6م &ﯚ vر $د$رد"$و)-1977
(1978و ! و 6واز$ﯾ زۆر هو& .و) د3ﯚر ان و Oﯿز ﯿ ﯿ 3رد 3
رﯿ و$و &ﯿ Sز ر ،ڕﯾ ,1 .د ` $و & ﯿ ن رد$د
ڕوو&و ڕو رو دا)ﯚرﯾ ن ون ،و$و )7 6ره .د4اﯿ Sو 6ﯿ(ab1
و)7 6ره , .و 6ﯿ6 .(ab1م دوو ز ودو $هزرو $,7
"پ و ) 1رد دv$ر $د Xت و ر $ن د3$ﯿ ن ),د ،و م #>ا
و3ﯿﯿ &ڵ ﯾ رﯾ Z 3ﯾر و ﯾnﯾ و 6ﯿ aو & 1$ون.
و $ $دوو $د$ﯾ & 1970ڵ ه& و) ڕا ،ﯾ>ت &ر&
ﯿ،,1ﯚ ر ") ن#،و ﯿ= رو & $#ن رز ﯚو " .$و)ﯚ 13
زا .3ن و 6وا > 36ﯚڵ و , 6ڕا ،و6 #م و,,و 1رد 3ن و و"
489
ﯿ,و 0و$ر ،و$و ﯿاس و 6رز$ڕۆم و ڕZش و 2ﯿ و هروا `ﯾ رد 3ن و،
د$وﯾ#ا 1ن و j 6ن &ﯚڕا ,ر ﯚ ﯾ و 6ور ") ن `2ﯿ ن ﯚ و"
د$او ،$ﯚ7ﯿ ن هو.
هز 6 $ﯾ,O 5و ﯿ Z pﯿ ﯚﯾ ن رد 3ن د) $ﯿ,د ،ڕ$وات م
) 3ﯿ# 5وﯿ= .ن،م د$و $ﯿ,ﯚ )ڕا (3ﯿ ن " و)ﯚ $#د.
6ڕش دوا )")( ن ه$#وڕا .ﯚ ﯾ 1978 ه و ڕۆژێ ﯿان 20ه
30س )ڕۆژهت( د$ژران .م #,او6 $م رر $ﯿ و رر $ﯿان
)ڕا( و)"پ( و ﯾ ه ﯾ 6م رر $ﯿ ﯿان)رد( و)ر( ر #ان م
هuو د $م ﯿ ،$ﯾ>ت د$ورو) 35رد 3ن, ،ﯚ ﯿ ن هﯾ 6 .ورﯾ+
# 1978وﯿ= 2ﯿ ر ه#ا . ،د> $ر ،ڕZش و 6ﯚز و) .ﯿ
ڕا)ﯚر 7ر م 6ﯚز و )5ﯾ 109س ژران و 175س ﯾ#1ار ون و 500
دوو ن وان و )ر و 6 .ژاو $هﯾرا 6م &ر& ﯿ ،,1و و
`ر ﯿ ﯿ 3) pردZ $و و & ,ڕ $هژار5ﯿ Yون6 .م 0ر$ﯾ
ڕا3ﯿ#ا ه ڕا 3ن ﯚ ر") ن،ر ن ﯚ ررد $ن ،و 1ن) و"$#و ﯚ
ر ردو ر ,ڵ(ﯚ رZوﯾ ن و 2 .ه Sو 2ﯾ ن ر$ﯾ ن ﯚ ر
ﯚ"ر 6 $ور ،و" و درﯿ Gو 1دﯾZ ,و 5ﯿ Yه >ون،
و 2 36وا#ا د$ژﯾ ن،و ﯚ دۆزﯾ1و $ر م ر& $ور $ر 5ﯿ Yو 1ز$ب و
د $ر&ژ ،م و $ڕۆژ ڕوون , 6او&،ڵ ر ن رﯿ ن د$د .ﯚر$
`ر ﯿ رZش ڕا3ﯿ#ا ) !5و )" # 1ﯿ 1ڕوو ز$#و ,را ﯚ"ر
ون Oﯿ 6وا و 5) #$ز رﯿ د$ژﯾ ن.
06ﯾ ژاﯾ 1978رێ ﯚ رد , $رت ﯚ رۆ و$زﯾان ،را >ر
3ر ڕZش ڕا&ﯾ #و$ز 6 Zﯾ ),Oو ت ﯿزا (واو رد 3ن
دژد$و $ﯿ# 5ا،م 6م ه .و 6 $ﯚز و ) 1 $5دﯾ ,ر $د .
6ورﯾ6 1979 +ڕش O " 370ر& ﯾ ر وان،دۆزﯾو&6 .$رچ +Zوم و
6 " 6ان و &ڵ 6م ه و 6م دۆزﯾ1و $ڕ$ﯾ6 Sاق
&ﯚڕﯾ#او 6ﯿ ,ر ﯚ6 7ڕ ز$#د06 .ﯾ )ددا د$ر 3 $و$دﯾ 1X
زو1و$ﯾ 0ﯿ وازﯾ_ازا(` هو.
هر6و و$زﯾ رد-رف 6دﯾ - 6 Yڕا ,و ڕاﯾ.ﯾ #و)رد $ن رﯿ وﯿ ن
هﯾ Y 6-ﯚ ﯚم ردم6(.م ﯚ , 7ﯿ 1ه # 3ﯿ دواﯾ
داﯿ Z 71 ,135دا . .ژو6ﯿ و = $هﯾ 1ﯚ > Sزﯾ Sز&وS
)0ر$م(`ﯿو .$د.$ﯚ ر6 6م ر . $ن 4وﯿ 3ن دوﯾ ز ر
Z وﯾ ن و2ﯾ .ان Oﯿز ﯚ رﯾ_از S 6واز $داو .$ڕۆژ 6وا 6وڕۆژ
490
و) ن( و،و18س م دا ژران& S& 36 .ڕ $هژار5ﯿ Yچ
رد 1 $و چ Zوﯾ ن &و),ﯿ ن ﯚ دﯾ nع ور& ﯚﯾ ن ) 1X,و.
# 6ا Oوو هو> 3[ $ر ﯚ ﯚو$ﯾ &ور6 $ﯿ` aﯚﯿ ) ﯿات(
0ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ 6ر و ر$و ڕۆژ 6واﯾ , 6ا 3ر هش> 3[ 12 .ر
! و ﯿ Sڕووداو ڕZش [ڕﯾ>و زﯾ$# و $ه راورد د$ا
3856س ژراون .و ڕۆژﯾ#ا ه S#1ژ$ڕا ن ڕﯾ>ر ژ$ڕاڵ اورن ﯚ ﯿ 0 Yر
دا ﯚﯿ ن د و ,Oو ﯿزا ﯿ ن ه [رد6 .م د3$ﯾ و $ﯚ ﯚﯾ ن #,او
,ﯚ ﯾ u1ﯿ 1ﯿا 6رﯿ ن د$زا 6ﯿ ,ر ور $ون :ﯾﯿ
و$ﯾ،رﯿ Gر` 1و ﯿﯿت)) ،ﯿ ،Gو 0ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت6 6 -ﯿ3
ه وﯾ ن ڕ ان &و) )را( و)"پ( و هروا ﯿ ﯿ 3رد،
رﯿ 3ن و 2ﯾ .ان زﯾ#1ودو6 $ﯿaم o 6هﯿش `رارﯾ ن &>و.
ﯿزا ﯿ ن و,O $و ڕا3و ﯚ ﯚ &ڕا#و GO $و 6ﯿ_3ﯿ#ار ,Oو ت
6ﯾ# Yوﯿ=ﯾ ن رد .ه &ڕاو,O $و ت ﯿزا ﯿ ن 6ورﯾ1983 +
6ﯚر7 $ر ڕا&ﯾ #را ﯿ 592س ژراون .م ڕا3ﯿ#ا 6م 6ر زﯾ
`ﯿ& ,4ان و$د $ه ت .و $د$ورا 4Oا ﯿزا ﯿ ن )ﯿ 6م 6را
ﯚ ﯚﯾ ن وﯾ ن دوو60000 $س زﯾ#1ا اون .م د3$ﯾ 54ت ")،
14ت ڕا ،وﯿ 7ت رد0 $ﯿ وازﯾ_از ون.
#, Oا 6م ژ رﯾ ﯚ ﯚ ﯾت ر6م داواﯾ ون ژ$را ن-ﯾ pو$و ه و
د$و رﯿ ") ﯿ ن ) 3ڕا# 3وﯿ= د$د"،ون و 6وژ ر$ﯾ
ت رد $ن ﯿ 5ﯿ $#دا `وڵ ,ێ .ﯚ , 6ڕا &ﯾ 6 !1و 2ﯾ
0ﯿ ازا رد $ن ) #ت و 2ﯾ دﯾ ,ر$7وا و ڕاد $ڕا 3و
,> Oت6 .ﯿ -3دﯾ و$ﯾ 7ر #,او$ﯾ واو 0 Sﯿ وازﯾ ن م
هو6 :و داوا رو ﯿان [> 3ر 1980و [> 3ر 1982ز $#
1000رد زﯾ#1ا و 6 .ﯿ 5د$دا داوﯾ 1ڕ$زاﯾ رد $ن زۆر ر$7وا 3
ﯾ ژ$ڕا ن Oزر د$م )#اه 1ن ون .م ڕا3ﯿ 62/3ڕ رﯿ ﯚ
` .ﯿ د 6را رد 3ن 035و د$م دا )uێ و `ﯾ &ێ.
" Sژ$ڕا,O و ﯿزا ﯿ ن ﯚ ﯚ ر&ڕا#و6 $م ر$ﯾ ن &ڵ ` ون
6ﯾ د&$و $ه و 6زادﯾ ردا "وو 1971 $ڕز& رﯾ ن
>و ،ڵ >ون.
ڕوو& ز$ر ` و 1961 6ه#1ﯾO Sﯿزب ور$7وان دو 6 $زادﯾ د$
و O،ﯿ#,ا ` ون 1982 6ﯾ )ﯚ3ڵ(و :ر د $ر) `و$
491
6ﯿ_3ﯿ رداو وو وﯾ#ا +0ﯿ ه $ ز$#او7 ، ڕﯾ$دن
&ڵ)),O ( #و ت ,ت .ﯿ 3دوو +0ﯿ 1961 ﯿ 3
Oﯿز &ﯚڕا #و ڕۆO ﯿز ﯿ م دﯚو .$ه وان &ﯾ 3.1دد0) $ﯿ Xن
4ول(و ﯾ دد14 $و 6زادﯾ ۆڤ و ز ر Sد$د و ,ﯚ
ﯿ ر 1") 1ﯾ( و) د3$و&وپ( و ز ن وﯿ=اد وڕ "$ﯾ خ د$د 6 .
وﯿ ردو$ﯾ , 6ا ﯚ 6ﯿ aﯿ ن و رﯿ 3ن و و $از $ن و.
م د#.$ان ا >ر 1983ڕاد, Y $ر و د$ت و 4Oژ$ڕا ﯿ# 5ا:
د$#.$ر $ن رواﯿO Yز,د ژ$ڕاڵ اورن Oﯿز ز X,) $و)داﯾ35 ,ﯿ 4ن(
ڕﯾ>ر ر&ت 6ﯚز$ل،د.$ﯿ ن دا6 .ﯚز$ل )uوا ڕادووا ﯚ)1,اﯿ(Sو
,Oو ژ$ڕا ن و$و .0رۆ و$زﯾا 6ور و ڕﯾ$د$د و6 .و
ه S#1و0دﯾ#ا هو ژ$ڕا ن واﯿ ن ﯚف د$د6 :و ` 6ﯿ$#
)ا ﯿ> 6 +6 )(Gور ﯿ Gو( و و )ﯾ#$ﯾ ﯿ.ران ر &ڵ ڕا3
6ﯿ aهو :د$ﯾ 6 1970و ﯚ ﯚ ﯚ رد , $رت ﯾ ) Sواو $ر
وو Oﯿز ڕ 7و و &ڵ #>5ﯾ ن )ﯾ #$زﯾ ,هو.
ﯚر $رﯿ ڕ>ر رۆ و$زﯾان ﯾ ر&و 6ور وت & )ﯿ>#ا 6 ،و $
ار ﯚ دۆزراو# $او إو ﯿ>ت و$ڕ,وت .م 6و " S 3 $و$ڕواﯿ ن
د$د ره#ا رد و $د$ﯾ دواﯾ و$و &ور$ﯾ. Yژ $و
و $ﯚ وت و.
ر" و $ن؛
492
ر.1405 ،258/2950ه وزارت ﯾ 3ﯿ >ﯿ:$#5 531 .ادارة ﯾ : 4Z .وزارت
ر 4371 0ر$ه ،130176 ،72540 ،67299 ،52369 ،45503 ،31388 ،27245 ،24560
.523369 ،163861 ،153093
روز ه اﯾ ,ﯿ 1دو &و 7،ﯾ f511ﯾ4ز &،ردﯾ،Yدﯾ.+ +اف،اﯾ f1531ها #ﯾ>ﯿن،ﯿﯾر
ﯾ4ز،وﯾ dر 0زرور.
ﯿ ن:
b5)-1د$م) ﯿ ﯿ -Gێ( 1946م 2و $ﯾ& ) Sد $ن( زﯾ ء& ،و
¯# Oﯚ 7ر اوورو ر)ﯿ6 1ﯿ aو 4Zﯿ) داد&$ت.
7-2ﯚز )ﯾ6 o1ﯚ))+jﯾ u1زاد($ه $#1روو و ﯿ -7 1اوﯿ ر 1924
و$زاڕ $ر ﯚ دا1ێ G5 45 .ان دوو 1ه د$ﯾ 1930
، 5هر" 0 #ﯿ fزاد $ن >0ور 035ورﯾﯿ ون .اﯾ ,ﯿ 1دوو&وپ#+0 ،
493
&-3ﯾ3.1ﯾ ن ﯾ 3ون ،4ژ ر 19 $ڕ,وت .1990 20
د3ﯚر ﯾ 6 xزﯾز 6ﯚ +jدواﯾ #ا و و$زﯾ 73 .اﯿ) 1ﯿ (،ادﯾ3 Qن
ر)دﯾ ر( -د ﯚ7ﯿ ) 0ﯿ$ر( و=اد 40ﯿ6 fﯚ+jﯚ)دﯾ ر( وا 1اﯾ ,ﯿ1
6-4ﯿ 1ن( دوو&و 4 #+0،ژ ر.1990 20-19 $
7$#ر ,ﯾ> ه 0 .و$ر و0 5O$ر$ﯾ دوور او$ﯾ داﯾ Sو6 .و
و$ن Sو .دواﯾﯿ ن Oﯿز Zدات 1ر +0ﯿd 1ﯾ 6 6ﯿ 1و
ه>=درا6 .و ﯚڕ +3ﯿ dو ،وه ڕﯾ>ر Oﯿزب 1978ڕ`$ﯿ> &ﯾ.1
د$ﯿاڵ و ،م رد و ز$ر$ر واو،هروا ه 1ژ ﯾ .د$ﯾ 1980ﯚ
) ڵ Oﯿز داﯾ ,ﯿ 435ن ڕۆﯾ،هروا و و$زﯾ ر)ﯿ ر ڕﯾ$د ر
)ر#)$ا ور ڕۆژهت ،ودوا د 6ﯚز$ل ﯚ و$د $ه b 1رﯚ ر
f-5 رووا &ڵ د $ﯿا ڕ `$ت د.
X 0-6رﯾت 23ژو6ﯿ1955 Y دواﯾ و ر) +0ﯿ ﯿ.
.124 )2ڕ$ ﯿ، $ 4O6د، `f
-7م د3$ﯾ Zﯿ$زا ڕ Z :ﯿ ،#و و $و)Z :ﯿ (#و 7 ,ڕات
و ،زﯾ 96 Yﯿ#ﯾ& Yﯿ ،#ا ان 6ﯿ 1ن،ﯿ1ﯿ ش ،fو" #س . 0 1
0 -9ﯿ# &-8ردﯾ 12،Yرس .1973
-10وا Yو$زاڕ $د$ر$و/371$ nZ0ر،زﯾ9ﯿ ).37ه)2 (1976 ,13+ڕ.88 $
6 52369ﯿ#ار, $ﯚﯿ1ﯿ1و $ن) ،رد $رﯿ( 1946 5د$ﯾ.ت و .0
ڕ7 `$ڕ ﯿ ژ ر $رد 3 $ڕا 3ﯿ 5ن د$دا ﯚ و"د
ه$#ا. دراو ﯿ 53ن و وزﯾ رووز$#ﯾ
-11و$زاڕ $د$ر$و.1-130176 /371$د ).ر ز)ڕا)ﯚرت ﯿ Oت ر ڕۆژه
-12اﯾ ,ﯿ1دو&و،4 #+0،ژ ر 19،20$ رﯿ> 3[ 29،ر6 19 -ﯚ3ﯚر(.
6-13رﯿ Gرن،ﯾ1ر ﯿ،$#,ﯿ ﯿزم و ) +ل)2 ،ڕ،2111 $ .1990
4ا-ﯾ ++ﯾرت ز ! 18$#د$وا د> 3[ .ر 1961دوا 6ﯿ39ازاﯿ S
") ﯿ ن دژ ¯ودو $ﯚ 9 وﯾ و$ﯿ +و 3 6ا & درا.
-15و$زﯾ د$ر$و37 $ﯿ Yرو 3زور،ڕ$وات وا و ﯚ )$9ﯿ4ﯿ(fو.
ه#اردا ﯚ .ﯿو$ﯾ fژ 6ر ﯿ ن و إ و" ﯾﯚ
X 0-16رﯾ fb 31 1956ﯿ "و ،$ﯿ ﯿزم و ))a4 +ر،2111 $
د ﯿ#)+,ﯾ) > 36ﯚڵ )2 19909ڕ.2110 $ ﯿ ﯿ Gو) +ل
Z f`-17ﯿ4ت رﯾ xوا +وﯾ رﯿ)2،ڕ.41 $
-18ه _ ` 37O1970ﯚر $دور او60 ،د$ز& و رد 3ن و 6وا
دﯾ ,و دv$را ون 0و$ر رد د$ر$و $رد 3ن د$وا#ا د$ژﯾ ن.
-19رﯾ7 xڕات` ،ﯿZ +و ز$ب ه ،Sﯿ ) 3و.وان و6ﯿY
-20رد 3ن ز ڕ`$م و 6ر `،در :، j 6 ،Yو د$وت)2،ڕ،300 $
-21 ﯿ 1ن،رد $ن و رد 3ن)nرد)2(1964،ڕ.23 $
دﯾ رﯾ,د ڕا ودرۆ 6م ڕ6 `$ﯿ` ,و ﯿ ,"،زور و" 6ﯚ
ڕۆژهت ه ,1966و" ﯾ خ اوون و 2ق د$وا 1ن د $داو
494
و. ﯾخ د$ر$ ﯚ ﯾ>ت 6ﯿ ز $ ر&
-،22ﯚ 4و)،ڕ .ﯾ (د$ﯿ دو& ن +ﯿ+ﯿ oﯿ f1&،+ 1O :ﯾ ﯾﯿO،Yن
ﯿ+ان. ود.$ 6ﯚ+jﯚ ڕا(زﯾ ءرا _7ن اﯾ )،+ڕ . ﯿ ,u+ﯾ ،ﯾ ز
X,) 1962 -24ت. -23ﯿ زم وﯚ) +ڵ)2،ڕ.2126 $
O-25ﯿز د4ا رد 3رﯿ( .0ﯾ &ﯾ .1رد $رﯿ
و&،ڵ 6م ه و .0 $ﯾ ﯚﯾ رﯾ ڕادو و ﯿ 5ن #رێ 7 .ﯾ 6 0م
Oﯿز د> $ر 1 1965ﯿ ت و )6 . 1X,م Oﯿز , 6ا " وازﯾ_از و .هز $
6ﯾ & 6 5دار و و ون 0ژو6ﯿ 1966د) 3$ﯚﯿ dژراZ .ﯿ#ا 0
5ﯿ 1و و ،ﯿ 1ﯿ7 - 3ﯿز $رو )ﯿ 35ر داﯾ Sو ﯾ
ﯿ.1ﯚل،ﯾ, Sﯚرا Oﯿز د4ات و6 .و و $دوو ل 2ﯾ .ا ﯚ Oﯿزب
ﯿ+ان و دﯾ رو 4ن وﯿر 6د$د .م &1968ﯿا .زﯾ#1ان &ڵ Zﯿ #ز
)ا رد )" $درﯿ Gو دۆ 3ﯾ )ﯾ#اد .ز )ا دوا 6زاد
زﯾ#1ان 1969ﯚ )35ﯿا ) ر د4ا رد 3ن ﯚ 6اق ڕۆﯾ .ز و د3ران
و .دوا & 6ر O 1970ﯿز د4ات و O )" ,1 ،dZﯿز د4ا
رد 3زا ﯚ ) . 1X,ا و ان 36دوو دژ Oﯿزب ون S .ا
1971وارد رد6 3ﯿاق و ان 6و &ت و6ﯿ#9ام د .اﯿ pﯚر $ﯚ Z
73 2رزا ژرا6 .م 0ر$ﯾ Oﯿز د4ا رد 3رﯿ ﯚ ﯾ
ه . 1و ,ان و Oﯿز ),5وو ﯾ ,را رد 3ن)پ (راه .,6
495
)+& -38ڕۆژ $ #1-37ال)،رد 3رﯿ()2ر.96 $
#1 f`،Sاڵ)رد 3رﯿ( )2ر.95 $ ﯚش(دا ﯚﯾ ﯚ رﯾ_ازا
6-39م Oﯿز 1977و ﯚ Oﯿز ,را رد 3ن &ﯚڕ .دواﯾ 6
))ﯚ از $ن(6م و$ﯾ ن ه=>ارد Oﯿز ,را رد 3ن ،و Oﯿزب وڕا &ﯚڕ
و6و Oﯿز ) .5ﯾ ,را رد 3ن ﯾ ن)) رﯿ ) , .5را رد 3ن)پ (
6-40 &ﯚڕ ،ر ،رد 6 $ۆ)2،ر.193 $
7ره .د4اﯿ Sو 6ﯿ) abدورﯾ د4اﯿ3, Sر در (.و7 6ره.
)Sدورﯾ ه3 S+ر ور (.ر ،رد 6 $ۆ)2،ڕ.194-182 $ 6ﯿab
-41ردار 2ﯿ و و و&ڵ دوو #1ا ﯚ > 3دا )ﯚ داﯚﯾ ن
ردو ژران .رد $ن ر و$رون ,O 1و ﯿ ن هش د .ڕا 3وان ,ن
و") ن `ڕ Oﯿز ﯚ رﯾ_از ,ﯾ ن هش د$ر .م ڕوداو$دا 9س ژران
و 500و وان ون .ه uان ردو ر ،ڕا و"پ و 9و 1ه و م
6-42م داواﯾ ه ڕاد$ﯾ دور و ,"،رد $ن رووداوادا ڕۆﯿ ن &ا.
-43اﯾ +دواﯾ 6ﯚردۆ& n6و 2 6د$ور$ﯾ ن د$دﯾ.
هﯚ 6م د$م )#اه 1رد و ﯚ دو دوو ڵ و"ار ! زﯾ#1ان ر
) f`-44ﯚ&،3ﯚڕا ,ر ﯿ رﯿ)2،ڕ.98 $ ,Oوم ا.
-45ا ر&ت 6ﯚز$ل او رت ﯾ#ا ود$ر - :د زاه, #
#>5و 1980د .دوورﯿ 6م و$د $ه 1د .$ن رد 3ن
ر,ر و.
) ژ ،19
1983 ﯚ"و & 35ر 6ﯚ >ﯚو $رر $و ﯚڕا& و 6ﯿ39از S
# ,راو،$ژ ر $ژراو $ﯿ 456 1981و دوا و 124م >و.
م 6 6را ﯿ 7ﯾ دوو و6 .و O 1984ﯿز Sو)Oﯿز ,را
رد 3رﯿ( ه 35& 36او ﯚو ،$رد 3ن دژ هز $ﯿزا
و $د$ﯾ دواﯾ رﯿ د 3$ز ﯿ Z $ﯿ ,ﯿزا و ﯚدا ن د .
ﯿ,ﯚ 6م Oﯿز ،و هﯚ ژرا زﯾ،12000 ,س ،و ﯿ 5ﯾ
2وز> ﯿ 5ن دا .م ﯿ$دا ,Oو رﯿ و$ﯾ رت ﯿ& 5ﯿ ,د$رد$
Oﯿ ,ﯾﯿ ن د$د ﯿو ﯚ"و داﯾ ) 1رد و -93
71990ر و $ﯚ ﯚ ر` .ﯿ ,ت ،هﯾ , 6) 3را( ڕ$وات 6ﯿ #ڕز& ر
و و &ڕاو.$
496
ره#ا پ ...ر 6 ,رام و و !$#و دوور هراوهرﯾ و6 .م ﯿ
هزرو ,7ﯿ،Sﯾ Zو6 ﯚ20ن & 35ز و)) 6ﯚ( او 6 ،$و$ر&ت.
6ﯚ20ن د , 6 1970ڕا ﯾ ,1رو ،و #7راﯿ 2وا 6ﯿ ab1و &و))" ,
دﯾ ,و)7 6ﯿد ﯿ , 6 #1ڕا(ﯿ,ﯚ هو6 .و دو 3ﯚ هﯿ
0ﯾ ن )،م( ڕ>را ") ر $د$ﯾ 1970و6 ،ﯿ X+م و$ر&ت .دv$ر داﯾS
و و +Oان-ﯿ$ر و6،وﯾ pو$و زور رد $داﯿ35و ر زوا ر
د .7 6$دوا 7 Zو 6 1974 ﯚ20ن ﯚ 1ﯿ ت ن و ) 1X,زو1و$ﯾ
6زادﯾ_از واو رد رu1ﯿ 1رﯿ1-Gﯿ1ﯿ ،Gش س ه ,) vو$
ﯚد$و6 .$م &و) ه 1ر6م ﯾ ر $ه و )ﯾ#$ﯾ ﯚﯾ ن &ڵ &و)
") رﯿ [61975 .Y1ﯚ20ن و ه vو رﯿ ﯚ `راخ رد 3ن ه ،Yو
واو ,ﯚ ﯚﯾ ن ﯚ 6ﯿ ,ر و" داﯾ Sو ر ن د:
6ﯚر26،7ز! & ،+ ،ز ،3 6ڕZش.
ر6 $م &و) &,uﯾ ،ﯾ ر ) رز& رد 3ن د,) 3$د او
)2ﯾ .ا ) 6ﯚ( و6 .م 2ﯾ .ان و 0ﯿ_1ازا ) 6ﯚ&،ڵ &و) دﯾ ,رد رﯿ
ﯾ 1دﯾ ,م ر$و $و7ﯿﯾ ن هو 2ﯾ .ا ﯚﯾ ن واو و "ﯿ1
ﯾ ,ر ))و 3رﯾ ( ڕوو ),5وو و$رد&$ت .و 6م 2وا )او) و داڕ ڵ وڕ$ﯾ و
زار ر$ت "و و" $ﯿ , 1را د Xو ر 2ﯾ ن j 6و$ت و
ودا&ران و ز G Oو .هوادارا ) 6ﯚ`،ﯾ>ن ز6 $#ﯿ -3دﯾﯿ ﯾﯿ
ﯿ6 435اق ﯾ ن ﯚ 6 ان, ،و ه 3و$ﯾ و هزر ڕ "ﯿ 1ﯾ و.
2)1977ﯾ .ا ) 6ﯚ(6م د3$ﯾ ن دوژ 1رد د$زاﯿ 7 :Yﯿ 3ن)&و)
&ر& ﯿ (,1د $و),O و و 6وا و ﯚ7ۆش و " ,و ﯚراﯿ ن )35ﯿاﯿ ن
د$د )" ،رﯿ ،ردﯾ ن 6 ",+ﯿ" ab1پ ه 1و Oﯿ ب` ،رار
497
,ﯿ ن ,رد و$ن و دواڕۆژدا ره#ا،و 6م" ،ﯿ j 6 1و$ت
د"$و $#و.$
پ0 ...ﯿ " 35& 6ﯿ j 6 1و$ت و$رهش #ات &ڵ Oﯿ ,ز$رﯾx
د $رو :دۆژ , 1 1و$ر&ت ،و و .0ﯾ دوژ 1ﯾ 1اﯾ
ﯚ و$دﯾ 1Xو ﯾ ر ﯿ$#رو ر`و ر" وﯾ ,د .$ڕۆژ 6وا)),5ﯿ pد
6ﯿ ,ر ﯚ ﯿ ت ) 5و , Y 1ر دv$ر و" 6ﯚر 7و
ﯿ و"ﯾ و (.ﯾ Sه و ر و ه vزﯾ6 ,ﯚ20ن دواﯾ ن &6 ):و ت
ﯾ (1978 هر" خ ﯾ#6 Sا ، 1ﯾ ن ﯿ$ﯾ 4ن ﯚ 2ﯚ ن
ڕاد، 5$ه و ، 1ﯾ ن ﯾ nﯚ 46 2د$ه ت( 2ﯾ .ا ) 6ﯚ& ،و)
")ﯿ5ﯿ ن "،و)ﯚ رد ﯾ ن ر ،هش د$د$ر و ) ڕﯾز& 6ﯚر7ﯾ ن ڕاود $ن.
0ﯿ_1ازا ) 6ﯚ ،ﯾ>ت &و)` ,ه ،.ﯾ 3ۆ vد $و$ر و ` 6ﯿ) 6 $#ﯚ ،و
+ﯿ dون.
م ر $ﯾ6،ﯚ20ن ه و ,7وز ﯚ و" داﯾ Sو ره، 1و j 6ن و
7ﯿ 3د 6 $ر $ﯚ6 .و .0 1979و$رO $وﯿ #ا -د
#, ، 0ار هز و" و 1ر Oﯿز Zدات ﯿ$ر ,وژن،م م )a
روو ون 6-ر $د$ژ 1ﯾ وjرزو jز & 1=ڵ 6 1م
ﯿ 1و #&20، 0 .و د ﯿ$ر ژ GO و د$ت و , Yر داو.
ﯾ$#& Sﯾﯿ ن د$ﯾ.ت&6):ر ` ر)ﯿ،Y, uو 2jن د$ێ
ر > & 6 46رد$دا (.دوا &ﯾ 135د $ﯿاڵ د$ت 1979و 3و
د$و دژ 6م &و) ﯾ& Sﯾ3.1ﯾ) Yد !$ه وردO ($ﯿز >3و
ژهڕ،$ه .و ﯚد$و $ه1>ﯿ6 .م ر0 6 $ﯿ ` ﯾ 5, pهuون
ﯿ$ر و ،و و" دv$ر Sدا,ا د6 $م ﯾ ن 6و و .واد3ر" و
پ&...ڵ 6م هﯾ 3دژ >& #) j 6و ﯚوﯾ >و وڕۆژ ڕۆژ
498
6م ﯚوﯾ 3ز$#ﯾ د$دا :م هﯾ 3ڕوو ` زۆراﯾ &ڵ +ێ و
ﯚرﯿ nو S+ڕاو# $ن 6ﯿ ,ر زار و.
دوا ﯚد ،1980هزارو Oوت و و$د س Sو& ﯿ ن $#ا #6ا
پ،Y ...زﯾ#1ا ان-ژ ر6 $م &و) ز& $#ﯿاو $هرﯾ &و) دﯾ,
رد و .و 6م د3$ﯾ "#س #6ا ﯚ ﯿ 3و #$پ ...د$دﯾ3ا.
ڕ>را &ﯾ .1پ1 ...ور 6وا ون و ﯚ ورﯾﯿ ڕۆﯾ ،Y35و وێ )#د
7ر 6د& $ڕاو $ﯚ ,6رر $و ت ون.
و $د$ورا ,Oو ت ﯿزا 1983 -1980 پ ...ﯚ داﯿ،5ﯿ
" Z #ﯿ ت 0ر 0ر وژ #" 1ر ز د .ﯾ ﯿ Yﯚ 1981 $.
ڕوو ڕوو و &ڵ &و) رد،ﯚ &،4و) .ﯾ .ﯾ+ووڕ$و ،ﯚ داخ و.
$دا ه ر6م ﯿوڕاﯾ ,1 1X,) 3و ) ﯾ& 0ﯿ 43 .
ور 6اق ،وێ )ڕﯾ1و_ $وب،زۆر ﯾ 6وا ون و رﯿ ﯾ ن
ورﯾﯿ و& ،ڵ رد6 $اق )ﯾ #$ر`رار ,ت6 .م u) $ Zوا
ﯚ) رز و)+ﯿ Gاز(Oﯿز د4ا رد6 3اق ازﯾ ر ر ﯚﯾ،
,و ازﯾ ر د 3ر و )ﯾ 3و$د $هﯿ 1ن ڕ,,و& Yڵ Oﯿز واو
و 1986 . .هز $رﯿ ﯚ6 و ه و" 1ور
ڕووﯾ#او،ه .و ﯚ ه& ,ور $ﯚ ور 6اق د ،م `ر3ﯾ7 Yﯿ ت ه
رد6 $اق و .و دا ز$ر د&$ﯾ , 6ڕا و #jا دژ رد $ن ﯾ.و
و ،رزا 6ﯿ4زا `و 1ﯾ &ڵ پ . ...ژو6ﯿ S ،و& ن و
6ﯿ ز$دا رد 3ن Sو$ر&ێ -ﯿ م ر 0هﯿ tم م دوو Oﯿز ز$ر$رS
3,د$ن و ز$ڕ$ت ) 36 .Y1& Sور 6اق و و" 1ور رد 3
رﯿ و _و ورﯾﯿ و 6ان 6ﯚ, ,ﯚ ن و پ& ...ﯚڕدڕان .ه=>ارد
ت d ،پ ...و.0 ,"،ﯾ#ا و رد $ن6 ،ان و 6ا`ﯿ ن
.واز د$د و رﯿ ڕا ,و و , 6ا 2ﯾ را و #jا د&$ت.
پ ...ﯚ &ڕاو $ﯚ رﯿ 6د $و .دوو ﯿ Yﯚ $.ﯚ 3 1982ا=ﯾ
ﯚ &د:ر& ،ه .ن 2) ،ر .هﯿادارو #وادا"و 6م &ڵ
ڕ" $ﯾ ,د$#) 3$د و ڕ 6ﯾ دواﯾ د$ه ت3،ا هز $رﯿﯾ
رد 3ن د$ر)ڕﯾ 1و ڕاو& .1ﯾ 6وه ،واﯾ وو &ﯾو ز$ر .ت،م
پ6 ...و و 6وه زاﯿ Yو )[ﯚر ڕ$د ,Oو )uوا
6وهز $زۆرا رد 3ن هﯾ>و >0ور هﯾ 3ر& ﯚ د$ .
ر $م ،دوور)$رز رو )#,ادا ڕا3و ﯚ &ڵ هز $دو و
ﯿ# 5ا ر GO ,و , Yر ,Oو ت و.
499
6م زو1و $زﯾ $و" ، 2و ه وه .و &ڵ ه و 6ﯿ -س و O6اﯿ Sو
ر $#>دﯾ Xد$ت ردا ,و X :ڵ و ،Sڕۆژ ڕۆژ و
j 6ﯾ ر زور ر $ﯿ ن و ژﯾ دﯾ Xد#$ارون ،ﯿزار و ڕ$زاﯾ
زۆر و$د $د$ه6 . 1م &و) هروا و$و ڕﯾا ،uواﯿ 3ان و" و ,Oو ت
رﯾ ن د$د6 .م ﯿ 3د4ا ن و Oﯿز Zدات " ) 2رورد $دون
36روژ و"ون و& .ڵ 6م ه و" ،$ﯿ 1ر! ,7و د $ر&ژ j 6و$ت،
ه6 35ﯿ ,ر هﯿزو `دڕ$ت و د$ت و , 3 ،د` ، Xﯾ>ن
و j , $ﯾ Qد ون 33،ه و ز$و$ﯾ ﯿ ن 6ﯿ_3ﯿ رداو . ه و
) ڕﯾز& Oر،و 6و و$ن ,واو د ) .$رز& ﯾ ن
3_6ﯿ ردا 6 ,3 ﯾ و .د#.$ا 1983ﯾ Sو$ن 500 ,س
ڕZ$ﯿ 7ر #ا Oﯿز)داﯾ 435 ,ن(د$# !$ن ،و و , Yد ا
زﯾ5000 ,د .$دﯾ ،,ﯾ -9واو د ) .$رز& ﯚ Oﯿزب ﯚ و.$
هرو $ﯚد 6م ﯿ 1د$ﯾ.ت :ﯿ 11س )ﯿuوا ز$ر و د.$ﯿ ن دا,"،
ڕ> $ران د$ﯾ زا6،وا ه=$#درﯾ ` Yزا و" ر" و د&$ن :دور
د ڕ .ن ،ﯚ_ و ` _ ن وه...#3
و$رز ،ڕۆژ ڕۆژ ڕاز د$ون ،م &ڵ 6م ه و $د $ن &ڵ , j 6و
رﯾ ،ﯚ 4و& 1979 ،و) ,وﯾ و) 6ڕز& ر( دv$ر ژ د$ت و
ﯾ, Yر ، 0ﯿ$ر ,ﯚ هو6 .م &و) # 6ا ا S#& ،د.$
ڕازﯾ>و ﯚ ڵ و$ڕ _>ت .ڕۆژ ،Sه وﯾ #" Yت &$#ﯾ ( j 6) ,
د3$ﯿ ن ﯚ )ﯿ# 5ان د .م " دا# ،س 1زﯾ Sرد$م ﯚ)$# 5ر $ن ر ز
#ا j 6،ﯿ Yداز و )ﯿ ر د):ڕﯾ>را 3ن Y؟( "س &$#ﯾﯿ ن ﯾواش
ﯾواش ر$و) pه 7 0 .Yداڵ .6ﯾ 6 Sژ$د و&):ﯚچ
م ﯚ ﯿ .1ر $ن Sو$ر &ن؟ 02و ﯿزو ر #اد$ﯿ Yوێ
ﯚ)# 5ان وێ د$ور $ﯾ 3ﯚ د1>$و ،$و د 3$ن و 6و S17ڕاد &$ت.
ڕﯾ$ر$ن6،ﯿ) #ﯾ ت ﯚ )ﯿ# 5ان ڕێ #ان )6-Y1>,وﯾ pڕۆژ6 ,وه
&رم ر 6م ور $و .$وێ د$ور $ﯾ 3ﯚ>1و&6 ،$ر ,3دﯾ ,ن )ﯿﯾ
& 6دارم ,ن( & 6ت و ڕۆﯾ .ﯚ)$# 5ران ،رﯾ ن رداو ،$و$و ه 5
6م 7ر ﯾ ن ڕﯾ$د.
و$ن ,ن6،م 0ر$ﯾ ﯾ uو واو &ﯚڕ ،و ﯚر$ پ13 ...
ﯿ 5ﯿ#ا ﯚ رﯾ Sون دووژ " 1ﯿ 1ﯾ ڕ .دﯾ,ش هﯾ2 ،واز و Xز
,Oو داﯚ دن 6ﯿ ,را ﯚ +,ﯿ ,ز$رﯾ xﯿ# 5ا .0 .ش،ﯚ د$
دا 5ﯚ هﯿز $د$و دا و6 .$ﯚ 1984 3ﯾ ﯿ Yه6 . وت د$
),د6 -وڵ 13س #6ا هزﯾ Sر)ﯿ ر ) $راﯾز& رد رﯚ ر
اور )ﯾ 6 Sوا( و>&$و ،و ) ن ﯚ دا و $ﯚ 8ر ز )"ر O 0ر.
500
1985دﯾ ن &ڵ ڕﯾ # ,ﯿ$ر ڕوودا ود$وﯾ#ا " 60ﯾ Sور ز و ﯿزا
ژران ،ر ,و ﯚ 2ﯚ ڕا 5و ه 6و 1985زﯾ200 ,س ،
70ڕوو روو و "#ارا ژراون6 .م 0ر$ﯾ ه .ن &ڵ 6ﯚز )5ﯾ
ﯚ ﯾ د$ﯾ 1970ه3 35ﯿ ,ه& $#1ﯾ !1و ،و ر) د#$ار Zﯿ ت
و6ﯿ 3 Za3د &6 35ڕش د$ﯾ 3ا داوا,ن 0ﯿ ازان 6ﯿ ,ر # ,5,راون.
م 6م د#$ارا ر 6را د$ﯾ 3ا و ڕا)ﯚڕ 6و ڕووڕوو ﯚوا
& 6دار & 35د&$ﯾ ،5داوا رو, Yن،دﯾ ن ژرا هر" 0 #ر $و$ن ,ن
و ر زان !0و #0اﯿ Sﯚ GOو 6ﯿ_3ﯿ#ار ,Oو ت و ،م م ز$ر ڕ$وا
ر و" ر,ر ڕا 3داد. $
پ ,13 ...س و رز و0ود ه# . 1وﯿ=ﯾ هر " #زۆر
`>) 7 -ﯿز $ران( رد 3ن د$دا،و 6ﯚر +Zوم و د 1و nو 6ﯿab1
ﯚ ﯾ وZﯿز $د$د و ڕاد&$ﯾ .#و 6 ,ﯾ ر5ﯿاو ﯾ ڕوو Oو
ز$ﯾ 1و$دﯾ 1Xو :زور رد $ن و ﯿ ن هو،د3$ﯾ و زار و 0ڕز
ون ,"،و$زﯾ و دۆخ و ه,وت و و`9ﯿﯾ 6را و 43وا "ار"ﯿ$ﯾ
" و$اڕ رﯾ>3 3و رهڕ .$م &و) )1X Sهر" #ه$#1ش (1X
$jت و0ا ﯿو و" و و و ) #د$د6 .م 6ﯿ ، -ﯾ و5O$ت
و$7ت و) -Y&Xورد $ورد $و6،1988-1987 $و" خ پ...ر
6و د$#& 3$ﯾﯾ د,) $د ,Oو ت ﯚ ).5ﯿ رو$و)u5و و
"#ار دو1 ،وار ,ڕا 3و" .5X0
و .0ﯾو $پ2 ...ﯾ .ا و"ﯾ ,Oو ت هش د$د,O،و ت ﯾ ر &ت ﯚ
#& 6ﯾﯿ ن 3ا Yﯚﯾ ن ر& ,ن 6وان "#ار ,ت 6 .ورﯾ 1985 +ﯾ
د Xت )3ڕا& 1و & `$رد $د Xت( ر 0د$وت ،رو #ا 6 .
"ﯾ #& ,و$ﯿه 1و $ار O) $ﯿ#ﯾ(ون ,1ﯾ و) 0ش(ڕۆژ $
) 1X,ﯚ ر,،ﯿ ن و$ر&ﯿا6 0 -اق ه 6م دواﯾ وا S
و$رد&$ت .ﯾ ﯿ Z Yﯾر Sﯚ دا ۆڤ ,Oت Oزر ز ت ون هر6وا
ون ﯾﯿ Oﯿز ڕا و ڕا 3ز$#ڕۆ د$ه O 1ﯿ ب ﯾ ن ڕا3و ﯚ &ڵ
پ ...ﯾ ن Zﯾر $وﯾ ن داﯚ د$د ڕو)#,اداﯿ ن هو Z .ﯾر
د$ر&ﯿ&ڵ پ...ه ان د.$ﯿ Yو ﯿ و ﯾ nژﯾ))1ﯿ 1ﯿ&(pﯾ ن و ,ران ون.
$ش و$و 0ر$ﯾ Oﯿ#ﯾ د$وت زۆر 6ﯿ S # `aو$ر& Yﯿ$و ﯾnو وهﯚزو
Zﯿ ` $ون ,ﯿ Yو .ه ان و 3.ژﯾ ,Oر و رد$ﯾ ن
هﯿ 6د ﯿ ن ﯚ 13ش ژا#ارم 1975ژﯾ Y3n Yو 7ﯿار و 6 .د ﯿ ن
و ﯚ " وو S #ﯚ داد& ،#و) ن &ڵ ,Oو ت رﯾ,
501
هز ,ژﯾ ن و & رد دﯾ Xت) 0ش( د$ورو) 35ﯿ ا >5ب ﯚد$و .$ﯾ
دﯾ ,رۆ Zﯾر ,Oر 6ﯿ ,ر ﯚ ر 6 0زاد و ڕ $زﯾ#1ان
ڕا&ﯾ 0 .#ش و$ر&$ Yو & .و)6 ,م 1990 0زﯾ20000 ,س و و
35000 1993س &ﯾ.5
Oﯿ#,ا 6اق )م دواﯾﯿ دا( 0ن زور ﯚ دوورﯾ,د ز ر ز
ر& ڕ 6ﯿان و 6اق د"$و) ڵ ,Oو ت ،رﯿش هﯚ ر 6م 6ﯿ 5
6ور و .ر6و ه و ,رﯾﯿ و م رﯾﯿ،و د$ر 6د6 ,ﯿ ,رم ،م و#$
0 .دﯾ Xت د$ر 6د را داﯿ Yد$د " #را>ر و"
د$ر 6د را و"و 1992 .و" هژارو .ز رد 3ن د$ر 6د
را ه S#1زﯾ400 $#دۆر #او و" " .د Xزﯾ230 ,
دۆڕ و " .د Xه و و"ﯾ ن )1د&$ﯾ$ .5ش و$و6ﯿاق j 6ن
) ر $ﯿ Sﯿ 3و" و$را و،و$رد&$ت و Z $د$ت و ر 5 0ن
) 5ن و ا#ار وان " واارد$ا د$د ) .ﯾﯿز #Z 1992ون ﯿaن ،رۆ
Zﯿ2 6 $ن ) ،رز& )وان( و 626 $واﯾ و "500ﯚددو&6 ،$ر)ﯾ
اﯾ د$ﯾ3ا ش را>ر 6م ژ ر$ﯾ ز ,$#ت#Z .ون ﯚ 6م . 500
115000دۆر و$رد&$ت.
و$رۆ ﯚ&ن و `ر)و و&$#ڵ و ﯿ3م،و3ﯿ رﯿ fدان و رﯿ fو$ر& Yو.
$ش و$و 6اق زﯾ Sد#$اران &ڵ j 6دv$ر،د $زن وڕﯾ$#,,و Yو ﯿ3
و" `+ب و ز$وﯾﯾ ن زد$د 6 .ه .0 >ڕو = 1ﯾ 1وﯚن و
` " & ujر و زۆر ار ژ ` زا oم ` و ﯿان د#$اران و ر&ﯿا
,Oو ت و j 6ن &ﯚڕ>و .د3$ﯾ " د Xت و ﯚﯾ ن ﯾ ر )ڕ
` (2د$د$و ،$وداوا ز$ر$رو زﯾ ﯿ ن د$وت د$د &ﯾ و, وو،$
د$رد$ﯿ5ﯿ ن م ) ر$ﯾ و د$م ه1ﯾ Yپ...د$دا.
$ش و$و Oﯿ#ﯾ ،زﯾ j 6 Sن م و$زﯾ و دۆخ وه,و هﯾ >و ﯚ و$ر&1
Sو Sر"[ﯿ ن )ﯿ$د$و Sو$ردر&ت .د3$ﯾ )د$ﯿf
ردﯾ Yر S+وز$وﯾوزار ه 1و6 $ﯿaم( 6ﯚڕﯾ ن و ﯾزﯾ#ﯾ ﯿ ن زﯾS
د$رد)$ڕا#ن .ز ,دﯾ6 ,م د$و$ﯾ ن &ڵ Zوﯾ زﯾ SڕZش د$د .زوG
,او $ن د$ﯾ زا ,داد& ,ﯿﯿ j 6 .ن و" د$وت
رد 3$دا ون ،ﯚ Oﯿ ب ڕوو,دو $ﯿ=ﯾ, 1ﯿ ن و$رد&$ت .ﯚ 4و ) ،ڕﯾز&
ردﯾ Yژ ر$ﯾ ) pﯿ 1ﯚ Sه 7ﯿ #اﯾ د&$ن و هره ،
د$ژن .ه و )ﯿ ن واو 6ر پ...ﯾ،ه و داو$ر ,ﯚﯿ1و $ۆ 2 " ,vو
هﯿ ر و 6ر 1س و و$ڕا& 3ڕا6 #وا 6م 10ﯾﯾ ن دو 0) $د Xت(
و.
502
j 6ن م 6وﯚو )ﯾ& #$ڵ ر&ا ,Oو ت ﯚ ر$و)" pو ` زا oو ار
و$رد&$ت. و",-ﯿ ن ور$ )ﯾ , 4ر و$ر&1 ﯚﯾ ن-ﯚ 6ور
هﯿ 6د ﯿ ن)،ﯾ , 4ر ﯚ Sﯿ 1ﯚ )ﯚﯿ dو ` _ د_3$ﯚ و$ر&ت .د 6 0$
ﯾ Sو & 6دار & Sﯾ>و .ﯚر $ﯿ & 3رد 6و$دا ,3
Zn1ت و ` زا& oﯚڕدڕا،و Sد$وﯾ#ا #ار$و ه وش و رﯾ Sون ،ه و0ﯚر$
.دﯾ# ,ﯾ,ﯿ ن هو ه 6م 6 $,7د ن وﯿ ن ﯚ 6ﯾ 5وت )ﯿﯾ و
Oه$&1و دوور 1ێ .ﯚر,O $و ﯿ pﯚ هل و ر#,0ا دۆزﯾو $
)ﯿuوا ﯿا 6رو )ﯿuوا &ڵ )ﯿﯾ3ﯿ 6ور و ﯚ ﯾ .0ﯿ زو
3 6 0 6و 6ﯾ 5وت ) ،ر $ﯚ ﯚ زﯾ#1ودو $از Zﯿ$ﯾ و رﯿ fو
ج # 36ن ﯾ ر 6د.
6م د Z 3$ﯾر .ﯿ Y35و .واز ,Oو ت ﯚ ,ن & رد 6 $و$دا
0اب .0ﯿ ن د$د ﯚ, دو $ﯚ7ﯿ ن د$د .د3$ﯾ $#& Sﯿ ن
د$ر)ڕا#ران و & $#ﯿ ن وان و) 0وران .م هز 6 $ﯾ6) pﯿ >_3رات(رۆ
Zﯾر>0 $ورد 13ا ر" و ) ،$#& ,و$زﯾ3
ﯚﯾ#ا &ﯚڕا ,ر و$دﯾ>#" !(1ﯾZ Yﯿ $ﯚ دوور ژ ز 13 $ن چ 2ﯾ ن ,Oو ت ﯾ ن
پ ...و" ﯚ"ﯿ ن د.
ر.5) 6ﯿ و$ڕا.3ڕا 6م ﯚ پ6 ...ﯿ ,ر &ﯾ !1و .ر $
1978 پ ...دژ 6م)ﯿ(G3د Z 3$ﯿ # ,وﯿ=د .و $دوو ڵ
دواﯾ ) رز& ردﯾ Yو ﯿ$ت و Oر 1د 0$ن &$#ﯾ و j 6ن-ﯾ3
ژن و )ﯿ و و زارۆ -و$ر" و& 1چ ڕو GOوز$ﯾ ود6 .م و 3را
ر,ر6 ,ﯿ ,ر هو،م Zﯾ# O 1ا هﯚ ر هش در& $#
دار $پ...و،و و6 $م Zﯿ ﯚ136 و 0 $د Xﯿ 5ﯿ #ا
#و ﯿ= و ز$ﯾ ")ﯿ ن د$ر پ...داﯿﯿ.
503
پ ...ا 2واز )ﯿ ) 3رز& ر د Xت(, 6ا ,ت :زور 1ن
د3$ﯾ #6ا ) 0دێ( ) o1ش س ز $#و،و 6م &و) ",
7ن ﯾ ن ڕادﯾﯾ ن و ﯾ ه وﯾ ن ﯚرد$ا# 6 .ا 6م ڕ$ت
هز 6 $ﯾ pد$اﯾ و 0ﯾ ن داﯚ و)35ﯿا ) رز& ر داﯾ .و $
6 1987وه د$ا #پ3...ا6 م ﯿزا واو و > ت6 ," ،ژ ر$
ﯚ 5ن 6000 20000م >و .$م ,Oو ت Zﯾر زۆر ﯚ ,ن م ﯿزا
)6ﯿ 1bع(د> 3[ .ر 1989پ ...و زدZ $ﯿ$و ﯿ$و هﯚز ڕا&ﯾ ،#و هڕ$
,دن هﯿ ن د $ر .ه S#1ت 1،رۆ 0و د .
) ڕﯾز& )وان(ڕ$و دوو ڕ#Z $ون ﯿ،aرۆ Zﯿ2 6 $ن . -ز S
0د Xت ﯿ ن ڕ1ﯿ،5م +ﯿ Gدو " $د$وت چ د3$رﯾ
و&ر3ﯿ را>ر ﯚ# 36 و $پ ...و .ه Y S#1ﯚ 6و $
&$#ﯾﯿ ن 3ا Yرا >ر ه30 ﯾ ن زۆر .0و$را پ ...ﯚ ڕا&ر د$
و$ر ,ت ه و داﯿ35ا &#ﯾ ن "#ار د$د.
پ` ...ﯿ# 4وﯿ=ﯾ داو9 .$د رزا ه ر6م ﯾ ر $ه 6و ڕ,,و1
&ڵ و دو ڵ و , :7ت6 .و&) :پ ...د$ﯾوێ وڕ$ون زار
ه و ,رد وڕووژاو ,ت( م ﯿ Sم 137 6دور و .ﯿازو
ڕ 37$رود$و $پ ...هرچ و Sز .ﯾ Y35وﯿ1ﯿﯿ ن هز 6 $ﯾp
د ,3$ﯿ ن پ ...ﯿﯿ 6 .م 45ﯿ،45دوو 2ﯾ ن ر& 6 $
داون ورد $ورد $ڕ .ر $ﯿ ن &ر.
پ)0 ...ز $#ڕۆﯾ و 3ر(ﯾ pداو .$رد#, $ا ز$ر د&$ﯾ
ه .و $رو1ﯿ ن و$د $ه 1و $و هﯾ &ور$و :ردراو $هﯿ 6د ﯿ
ﯚ داوا >وردن ﯚ 2پ ...ردو O ،ﯿ#,ا )$=6ﯾ ن( ڕﯾز 0ن
)) رز& رد د Xت( و$د$رو>ون .د$و$ﯾ 6وه ،ۆZ vﯿ $ﯚ و
ز)ﯿ& " ( 3ڕا$#و S .$پ ...ژاﯾ 1991ر 37$رو ﯿاز ﯚ &ﯚڕ
و 7 Zو ڕا&ﯾ ،#ر رازاو ،ت و و .ﯾ داون 6و م 7 Zو
ڕا&ﯾ #راو, 43 $ن،و ﯿ )) 0 3ڕﯾز& ر د Xت( هروا ژﯾ ﯚ رد$وام
و.
ڕ .ﯾ دﯾ ,ت و رر $پ ...دوو) ت دو$و ` ﯾ 5, pه .و $
6ﯾ 5در=اﯾ 1ورو 1985 .پ 6 X0)...زاد , 5رد 3ن(
)` 1X,ود و و 6و رد 3ن $و #$ﯚ دا زران
و) 1X,دار.) ، $و ,1و ڕ رو ﯚدو $هوا ن ر ,ت ،و
# 6ا و#$ﯾﯿ ﯚ رو #ا ) 6ر 6 X0)$زدد ,رد 3ن(م
و . زو هژار& ،$ژ زو Gو زۆر و ر ,Oو ت داو ز &
504
Sو ،پ ...ﯚ د$ز& ,Oو ت دو )ر ،# 36 $و6م داﯚ و)35ﯿاﯿ زۆر
ر$ﯾ Oزو ﯿ#ار &ﯚرا.#
د$وت Oوﯿ$#دا 6م س و رز $پ ...هﯚ ر و و رێ ،س و$م
#او .$ڕ$وات ﯚ"ون و ` 6ﯿ6 $#وه و &6ررد $ن , 6ڕا پ ...ﯚف
,ن د$ا هuون و ﯚ 7ن دا .1ﯚ .ﯾ 6ﯾ pو 6را ﯿ#ا
4545د , 3 $زۆر د $د"$ون،دوا 137ر ﯾ 6وه
و"$#و Yدارو ر,ر ،م هڵ و رج و ردۆ .ز رد 3ن
داﯿ35ا چ هﯿا 6وا,ﯿ ن ر " و و ،و ﯿاز ڕ$ﯿ pد Sڕ .و$ن
,ن $#& O ،رزﯾﯾ و راو ژ ود دا و ،و ﯿ$و ڕ6 1وه
را3ﯿ#ا وت & 6دادن و.
د ﯿزا 35) 1980 ڕژﯾ ,4ﯿ" وان &ژوو ڕوو ﯚ Yو #وﯿ= و )jز $ﯚ
رد 3ن ه 1و6 .ڕش رر $ان)ڕا( و)"پ( "اردﯾار زا .3ن
و&ر $وﯚ هژار5ﯿ Yر6 ,وه و،و 0ﯿ ڕﯾ ر (1952-1950)$و
`>س) (1974و ڕۆﯿ ) Sﯚ(هﯾ>و و $ﯿ د6،$ز و &ور$و و ﯿ,دو$
هﯚ ر و ر رد 3ن و .ر 6ﯚ ) , Zو 3و ,7وز
ﯚ ڕ رد 3ن , ت .م ڕو 1ه د=$ارد هر دور
ه 1د 6و 3ﯾ ر و 6ﯿ ,ر د$د ﯚ ﯚ واو ڵ و د)$ﯾ .1و$و
و 5O$هو.
رO $ول و ` 2د$د 7ره .رد و رێ6 .ﯚ3ﯚ 1983ﯾ ژ ر$
#) 2932د ره 1زوا رد ﯾ خ د$د) .رد( ﯿ Guو
هﯾ ),,ﯾ و(6وه د$ره >و 6م ` و ﯚ 6و $ره6 1م 7ز
ش دوور ,ت و Zﯾ O 1ﯿ#5ا >0 ،1. 3ور ره 1
ز ﯿ$ﯾ و و )ﯿ 3دﯾ>,و[ .رو `د $و `ﯚر 6 ,وه ر ، $ر"ﯿ1
ﯾ ,1روڕۆ>ﯿو ,ﯚڕا ﯿ وﯚ ﯾ ر,رو ،م د$ز& ,Oو ت ﯚ 6
و$ﯿ ,ﯿاد وت 31و1 5& $وار ) 1رد د $ﯾ خ ,ێ
ش ز $5) $#ﯾو .$د> $ر 1982و$زﯾ )رو$رد$و 7دن د,u&$
) رز& ر ﯾا&) #ﯚرا ,ر ,ڕۆژهت و ور ڕۆژه 6 ﯚ(واﯾ
) o 6و ` 3و &2ﯾ(ﯾ ن 0ﯿ از ,و$ر.ﯿێ و د$ﯿ ﯿ و ﯿ
زوا ر uن .هر" #چ ,u& Sم f 137 6د$د 0،رو ر
6وا ر)ﯿuﯿ ن م ﯾ ر $د$د ﯾ ر داد& ﯾ ن و$رد&$ت S .و ردﯾ ن
#1ا ﯚﯾ ن و ﯿ1ﯿﯿ ن 6و وا &ڵ 7ره! و a 6ق و رﯾ3
505
وﯾﯾ ن ڕ 1,ون و ﯾ ﯚ ر `م د$درێ و ا)2 Yڕ )# 1ا
1و `) Yژ ر S .(1587 $ه ) pزارۆ ﯿ ن رێ و 1و.$
&ڕﯾ 1و 1ن ﯾ و .ه 3 1986ڕ,$دو$و و د ) 1
رد 6د ﯿ ن &،ز 6 ، 6ﯚر ،7ردﯾ،Yﯿ$ت ،و دﯾ ر و #& 2842واو 3524
&& #ڕاو .ه tرد Sو $وێ د&$ز$را رو & 6و .و3ﯿ 6ڕش-ﯾp
ڕۆڵ و 6ر ﯚ ﯚ داﯿ Yد 6ﯾ 5و 3و" د$زا .و $د$ﯾ
1980ر 6ژ #6 ا هز $ر& ﯚ3ۆ رد 3ن ) 3) 3ز $#د و
ر $د$ﯾ 200000 1990س &ﯾ.
7 1978ر #ار & 35ﯚ ه ) ڕز& رد 3ن د$وا#ا و$ز 6 Zﯾ ),Oو ت
ﯿزا ( ڕا$ﯾ #راو،دﯾ رﯾ,ا .د$ت و 6ﯿ_3ﯿ ر 6م 7ر #ار6 35& $ﯿ ,ررﯾ Yو
ر$7وان و 6وه&6 $#1ر )ﯾ وز$رور زا>اﯾ & $#ن و ﯾ رو "ﯿ4ن
و" Z 5&ڵ ون و"ﯚ,دن د$دا6 .ر 6و ﯿان ز
0ﯚراو0ﯚر&ڵ "ﯾ ,ن د.0$ﯿ-Yﯾ ان 6ڕش و ژا#ار ر و 0د Xت و
6ﯿ >_3را 6م د$م ود$ز& ﯾ -ه وه .و ه و 6ه) .ﯾ و$دﯾ>.1
رت و 57رو ز $و وژ ,Oو ت ،ﯾ>ت ,6و 0زر $ود#3$ر 6 =وو
ڕا 6 ،Sﯿ ,ر ) ن ور و .ﯿ &$#ﯾﯿ ر و,O$و ت د$و$ﯾ
0ر$ﯾ Zﯿ 1 6ﯿ و 6ﯾ 5و uدن و ڕاو داﯿ 1دژ ران و"
ڕووﯾ$#دا ود$وﯾ#ا دان س ﯚرا د $ر د$ون و د&$ﯿان و ,6د$ان ه
ﯾ ر پ...د$م )#ا & 6 ،Y1ون S .و& ن د$و$داﯿﯿ & S S
پ...ﯾ ن ﯾ ر دو :د3$ﯾ ر6م ﯚ"ون ` 6ﯿ$#ﯾ ،واﯿ ن ارد $داو
و ﯾ ن Oرﯾ ن داون،د3$ﯾ ﯿ1ﯿ6 1وان دv$ر ﯚﯾ ن ﯿ1ﯿ Yداو .م
$د$و $هز6 $ﯿ >_3را 6ﯿ39اف و$ر& Yد $ر $ن 0ﯚر Sو
3ﯾ6 1ﯿ ,4ﯚ ڕ p$د Sو ﯾ ر 6ﯿ_3ﯿ ر پ ...دا و.
م س هو ز$و ز .$د Z $ﯿ 6ﯿ >_3ڕات دوور ﯿ3و .$هS#1
ت 6 Zو هرﯿ ن د&$ت د $و 0د .$ﯾ Sو
6وا ) داو د$ﯾ.ت) S ):ﯚﯿ dﯚ S د"$و #1ا ن 6وه س د$ﯾY.
د 0 $ﯿ 5ﯚ د3$ودان د 3$ﯿ ن ررﯾ ن داد (. $ز#1اﯿ ﯿ ن
هل و 6 ,0ﯿ 1ڕاد&$ت،زور 6واﯿ ن ) (`27د$دن ،ﯾ ن )ز ($ر $ﯾﯿ ن
$#دان،ﯾ و د#3$ر=ﯾ ن )$#دن .ﯾ$#& Sﯾﯿ ن د$ﯾ.ت O):زروم ﯚرا د$م
دا G1ت 3 Gو،$ﯚ 6و $زا Gو 4,ﯿ ن ه 1و ڕووﯿ ن دو،$
وهڕ$ﯾ ن د هر وێ )ر" و &(Yﯿ ن 1ون(7ر ڕا&ﯾ #را ﯿان
1984 -1981ز#1ا دﯾ ر32س دوون .ر" و7 $ر ژ ر$
506
دوو $ﯿ ن دوو` 6م ڕ4 `$ﯿ Yو ر 6و$رد د$دن .و 6م &و) "ارس ﯚ
ڕ$ز& ر د ,6 $د$ر $ن ،ﯚﯾ ن >3و.
ﯚر $هر &$#ﯾﯿ رد. ،ﯾ) 6را و ` ون( چ ﯾ هﯾ1987 .
ﯾ1 Sرا د$و_از رد +0ﯿ،dوڕاو ﯚ"ون و` 6ﯿ$#ﯾ ن ) ﯿ رد.
6و& :وا ,7د $ت )" Sﯿزا ﯿ ن 1980 د$ﯿ ن د3$و&$ت ،رد $ن
ﯚ -ڵ ون .م دواﯾ ﯿزا ﯿﯿ ن ورد $ورد $را) 3ۆڕﯾ 3ن ون،و 0 36ﯚر,
زﯾ$#& 40 ,ﯾ د $دv$ر1 $ور وڕﯾ 3ن داﯚ د$ن(.
#وﯿ= و `و#,ان هڵ و ر 0ژﯾ ن هروا ه ار زۆر د#6 $از
و$ر&ا .ر 1989 $ه S#1ڕا)ﯚرت رﯿ ¯و ﯚوj $ز$ب و`هو 6ڕش
و ) 6 1.ور$ﯾ ﯿ$ت و 1دﯾ `,د$د ,7ﯚ د"$وز#1اﯿ
هﯿ tو ﯚرا . و هﯚ ر&ﯿاون ز#1ا ,Oو ت دوون .ژو1988 16
) #ژ ر = 285$د$وت ڕاد6 $ﯿ_3ﯿ را 7ر $#ر & 35ر$7وا,دو
6ﯿ_3ﯿ ر داﯾ ﯿ رﯾ 0ﯿ دو$و Oت زاﯿ Yو ﯿ ازﯾ_ﯚ
هر&) S#ﯿﯾ " ﯚل و , ت ,و د$ا داﯿ35ا & #و"
دوور و.$ژ ر#& $وﯚ دv$ر 1ور "ﯚ,ان ﯚ ﯾ &400 1989ﯾ،
و و $دواﯾ وا,د & $#ن 1دﯾ,داوﯾ ) 1ن ورﯾY
ﯚو6،$وه $#1ﯚ ﯾ 1994 ژ ر6 $م &#ا ڵ و"ﯚ,او و )ورو
2000و2وازو هوه$داو ڵ و Oڵ ود$راو)ڕﯾ $ﯚ 750000س دا.
ﯿوڕا ﯿو$ﯾ
507
رﯿ ﯚرﯾ.وا و،ﯾ ) ر د4ا رد6 3اق دو و Oر&
دژ را ﯚ ر 6ﯿ aداو ڕاOت و.
رﯿ ر6م ﯿو و$ڕ $و داﯚ 6اق ه fvر6 ,"،$اق 6و 7و
6اق .1ڕ.$ د$دا )&ر &ر (دوا1 Y37ور 6وا و2ق
& 6دار پ ...هوا ن ر$ت ,ﯚ ) ر د4ا رد 3
6اق و ڕﯾ Y3_,و ددا هز $رﯿ دv$ر1 $ور رد#j $ا
60000س داد .0 .$ش،رﯿ دوو د& 3$ور ) $را و$ر&>و:
6و 1988و زﯾ ,ﯿ ﯿ+ﯿن س 6 .1991م دوو روا ه و 6ﯿ -رد $
رﯿﯾ 6ﯿ ,ر وڕووژاود ،و , 6ڕا >0ورد ﯿ رﯾ 3ﯚ &ﯚڕا ,ر ,ت
و 6و ه و! و ه و و$زن و و ,ت.
" و)ﯚ واز $د$و،$ه dوو پ ...و,Oو ت ،ﯚ .رد #
ﯚ ﯿ ت ڕا . 5د$وت ه 35د$ﯾ3ا )35ﯿا و داﯚ زور 1ڕا و
ز $هﯿادار ،م #6ا & 6م 1رد$وام وان دوور د$ون .هﯚ ر
ڕاو 3$هل و ر 6 0ور ﯾ ن زارﯾ و #6ا 2و 6م 2 1
،هﯾ ن و 6 .م ڕاد) $رو$رد$و ڕاه1اون _ ",+ن و GOو
, Yر j 6ن _ ر) b 6ﯿ رو ,ﯚﯿ1و و 6زا, 3ن2 .ﯾ دﯾ,ش 6م
,رد $ﯿ ,دوورودر =د$ر$و $#& $ن ژﯾ ون و ﯿ 1وﯾ ن ﯚ +" .ﯚن
508
ﯚﯾ ن +0د$و$ ڕاﯾ6 م )ﯾ#$ﯾ ﯚ .د Xر) د$ن6 ،ر
داد)$ﯚ.Y
6م ل وڕو & 6ﯚڕو &ﯚڕا ,رﯾ رﯾ ﯾخ ) دان ﯚ , .رﯿ،
&را و-ه 6 ،1990 و ت & 6ڕ "+ﯚ ﯾ ت ﯚ ) را 13رد 3
رﯿﯾ 6ﯿ #د$ا ر" وان و$ن .ر 6و ﯚڕا& ود $و$ر ڕوو
Sرا>ر هز $ﯿزا ،د#3$ر =پ -...ژڕۆ ﯾ ),5وو
`رارداو .ﯚ هوﯿ Yڕ$ت ` 1ر Zﯿ پ>...ون jﯿ$ﯿ ن
و$ر ﯚ ،ه ور ژراو ﯿ ن ﯚ [6ردن ر&ﯿا )ﯾ#$ار و$ر&و،$
وڕﯾوڕ,4$ﯿ ن ر) د ﯿا ڕ !$و ڕوو 6ﯿ39ازﯾ& ,ور) 6 $ور& , $ﯚڕدرا.
ﯚ)# 5ا,ﯿ ن زدا ،و هز ) $را 11 Y3ر 20رس 10000رد )0زﯾ($
) رز& ردﯾ Yو ﯿ$ت و$ز 6 Zﯾ ),Oو ت ﯿزا ﯿ ن( ڕا&ﯾ .#ژ ر$ﯾ زۆر
6 ,ﯾ ﯿزا د 3$هز1 6 $ﯿ ژران .ژ ر $ژراوا ﯿزا ﯿ ن
.رس 100س &ﯾ#, O،5ا 6م ژ ر$ﯾ . هو1989
زد$س و .ردار )ﯿ>ﯿ (Yد$رﯾ6 1م ،ه و$#ر ڕۆﯾ 3زﯾ,
, 95ر و 6 ،ر$زو ﯚﯾ ن پ35) ...ﯿا د$ن ﯚ -ورووژا,
ه ،# 3و ه) >ﯚ 3ﯚ د $دا .پ-...ش ﯚر $ﯚ ﯚ ﯾ 1990
هش ﯚ ر 6 Sﯾ د 5 $و،$ه ﯿ 5ن #ات 6ﯚ ﯚ د$ز& ,Oو
هﯚ ر ` ,و bOو` ر )6 .1#,و Oﯿ#,ا ﯚ ه و) 0
د "( Xو"ﯚ ﯚﯾ ن +ﯿ, Gو7 Z $و ڕا&ﯾ ،#م Sدﯾ3ا د$وﯾ#ا
6وا ﯚ ﯚ 7ر داو ڕز & ت.
ﯚ هوﯿ 0 Yر ت ﯚڕش و ,+چ د رد $ن Sﯚڕ $ر ا.
ﯿوﯚ"و & 35ر 6و ﯿ ز Sرد $ن د$اﯿ Yﯿ>.ن وY O
ز ﯿ ,هز $ﯿزا ` )ﯿ$#ن ،و ه ه .و #وﯿ=ﯾ pم 3ﯿ1دا
)ﯾ .3م و ﯿ ت ) 5ن 6م ﯾ +رز د$ﯚو $را >ر 6ودڵ و ,5
هر"و د$م زۆر ور ڕۆژهت د $د Y"$و, $ﯿ ن ﯿﯿ،و2ﯾ دﯾ,ش
د$اﯾ ﯿ 5ﯿ ن دااﯾ د$ﯿ Yود$ا& Yڵ 6م &=و رو"`و .ژا
Oڕوو ڕوو وو $ﯿزا -ش رر, $ن.
ر,O ، 6و ت $ه dوو ,ه=>ارد هرد$م زO$#ﯿ ,ﯾ 0ﯿ ﯾ
ان هزرو د$و $هو2 :ﯾﯿ pﯚ )35ﯿا ﯿزا ﯿ ن ه .و ,هو #د$ه1
6را،هرو 6 $ورﯾ fداﯿ ,135ز$رور 2ر ژ ر#) 413$د 7ر #ار
&6 35ﯿ_#3ارو 6ﯿ_3ﯿ رر$7وان د$دا :ڕا3ﯿ#ا و 6ﯿ_3ﯿ رد$دا )& دا هر ,1ﯾ
" ) -هر Yو .0وت -ڕووداو $ن ﯿ$ﯾ ڕا 6 ,و1
ﯾ،Yﯾ ن ڕا)ﯚرت ﯾ و #,او) $ﯿuوا ڕا 3ڕووداو $ن ﯿ 5ن #ا،را[ێ و
د$وت _از 6(ﯚڕ Sو `ود و و رڕا&S 1
ڕووداو $ن و0ر$ﯾ ت و .و6م ) " #ﯿ د$ه د،و ڕ ڕ$وا
509
6و ,Oو ت ڕ 6ﯿ >_3را دۆڕا#وو،$و هز 6 $ﯾ pد$ﯾ وێ
هڕاﯿ ن ر" وان 1Xو و $ر$و4 $ﯿ1ﯿ3و .$ودن و دا,د " ) 1X
ر $چ زا Yچ پ ...و)ر $ﯚون( ز$#ﯾ دا .ه و د$ﯾ وﯾ
د&$ز$رێ ).ر ( 413هروا , 6هل و رج و ردۆ #وﯿ=و " و$اڕ
رد $ن و7 ,"،ر #ار &6 35ﯿ_3ﯿ را ,ر$7وا 13 3دوور او$ﯾ
زۆر + $د$دا):دوور او$ﯾ 6و&وپ ) Sﯾ 3د$زا...و دا1ﯿ 1وان و
1و$زاڕ $وت دﯾ ر د$د (.و . #" $داواﯾ ژ ر6 $و&#ا
)وراون 6و ,دوور اوو0 $ﯚڕﯾ ,و 1رزﯚو 6 . .$ورﯾf
619واﯾ درﯿ Gوﯾان ا،و81ﯚخ " ﯚل ان و 6 .وت و [> 3ر &ڵ
هرد ڕا او،$وز30000 $#س ڵ و Oڵ ون .ه .ا >ر ﯿ ﯚ ن
#&300وﯚخ ڵ ان و 50000س ﯚﯾ ن 2واز$و )رواز$و ه وه$دا و
6وار$ون :هﯚ ر 6و &ﯿ Sم `ر ﯿ ڕا3و ﯚ و) ﯿ tو) و ق ,ن
) رز& رد 0)#& $د0 ( Xاب .0ﯿ ن دو و ,+چ >ون.
رد ) $ر ( 314وuو ,زۆر ژ$ڕا6 ڕش ڕﯾ Sو),ﯿ ن >3و،م
رﯚ ر 6ﯚز$ل ﯚ 6و $ﯿ 5ن #ات د $ر و$زﯾ وت دا د6 ,$و و
ﯚ ﯿ# 5ا` .و ﯾ, Sﯚﯿ1رو $=ر و و$ران)" Sد 3$ن
د#1 $ر1و ،$د$ﯿ 1هﯿ tﯿ 4دار ,ر ازﯾ ر ه dوو ر &3ڵ
رد $ن ﯿﯿ(6ﯿ39ازا2 Sﯾ ن ﯚڕ $ﯿ ه ﯾO S :ﯿز ﯿ ل د4ات
وﯾ 3داد& ` ون ` ، 6ون و 6م 0ر$ﯾ 6ﯿ39از ,ت،د$وت 6و
ر ێ ڕ Sو )ﯿ Sو &ڵ ` و دﯾ, ,ڵ د و ر 424ﯚ +0ﯿ رد.
ه 1را Oﯿز )داﯾ 435 ,ن(ﯾ pو ز6 S$م 0ر$ﯾ )ﯾ$#
&ل د$#.$ران وا د$دا ،وﯾ ن 6ﯿ39از د.
Oﯿز ﯿ ﯿ د4ات Oول و ` 2داو)ه وان ڕاز ,ت( 1986 .داوا
دو ) ور ڕۆژهت( وت6 ،ﯚردۆ& ﯾ ﯾ ﯿا ڕﯾ ،و وێ ه وس
" و Sو& ن د$ڕوا ،Yو رت و ,6و و ﯾ ),دن ره و
ﯿ Yو`ژ S1دا 5و $و7 GOر ﯾ (.ر 6ش ڕا 1988ژ ر$ﯾ رد $
#6ا Oﯿز ،هﯚ ه ﯿ.را ت ﯿ ,Oو ت را>ررد 3ن
Oﯿز د$ردن و #6ا ﯾ1 Sرا م ﯚو $رد +0ﯿd
ه 1و&ﯚڕ ،ه [رد .ﯚ ﯾ O 1989 وت دﯾ ,هﯚ #ار
nا و$ﯾ ) رﯾ dر$ت رد ر_,او Oﯿزب و$د$ران.
1ر $دﯾ ,رد ڕ Y&1 $م Oﯿزب و$د$رو .Yو 36م ه و
6ﯿ, -اﯾ ,ور ڕۆژه ) د>& $وO ،ﯿز ﯿ ل
د4ات ه 3د$د ،دوورﯿﯿ د .$رد 3ن د# $ات6 .م
510
Oﯿز ورد ه و ز $و وژم و 6ﯚز و )رﯾ 5و ز$رورﯾ 6ز ون د$د
د$ﯾﯾ )O pﯿز ﯚ رﯾ_از 06 Sﯾ 6ز و داو ،و ه,) 3دو.
ژو6ﯿ O 1990ﯿز ﯿ ل 4ات ڕا)ﯚر ,دوورو درﯾ= ر$ت هڵ و رج و
و$ز Zور ڕۆژهت ودو،$و ﯚ ه 1ار 6ﯚز و ) 5ڕا[ رد $دڵ ڕا"
ﯿ# 5ا 6 :زد د$رﯾ 1) 1س و 6زاد Y37 6ز داﯾ ،Sه $و 0)$
&$#ﯾ( و7ر #ار & 35و ه $و $و$ز 6 Zﯾ),Oو ت ﯿزا ( و ڕ$د
ر ﯾ 6و$دا ه و2ﯾ .رد 3ن 6م ڕا)ﯚر ڕ>$ﯿ 1و ﯚ 4و ڕ .و
,رد `م درا .ه ود$ﯾ زا ﯚ ڕ$وﯾ S5ﯚ و$د $ه 1د.$
4و،ر) O ,ﯿزب )وان( ﯚ ﯚ ﯾ7 Sر $#را &ﯾ#& 0 .1ﯾﯿ.
&ڵ 6م ه و6 $م ڕا)ﯚر ﯿ$# 5ر ر $وژ ن و هuو , 6او
و #$ﯿ Oﯿز رﯿ ه$#) 3او .زۆر 6م ڕا)ﯚر Oﯿ4,ت
"ﯿ1،Y3ر دﯾ ر وﯿ>و ه واڵ وه ود$م ه وڕاز )دﯿز ﯾ ,ل(,ﯿ Oﯿزب و.
# 6ا ه , 3رد ورد $ورد $هﯚ ر 137 6د$ه 1د،و 6م ب Y37 6
و 6زا 3و$د $د6، 1م و$ﯿ 137 6 +ر") Sپ( ﯾ pو.
م ز ﯿ) 137 6 $ﯾ) 3ﯾ 3ﯚڕو داﯿ 135ﯾ> و & 35و$ر&,u
د$وت) .0رڕ ن( 2ﯾ ن ڕا و .ر9 1991 $د ﯾ 4+ز S
ز $#دا رۆ و$زﯾان & :ز رد د $ز 7ر دوو $وت -
و S137 6 6و &و) ,ه و را Oﯿز و ` 3ﯿ dدZ .ﯾ O 1ڵ
رﯚ ر ڕاﯾ.ﯾ #و" د 3ر رد ور 6اق `وڵ د $ت.
ﯿ ,Oو رﯿ و "$و ﯿ د1,5)$ﯿو #" .$ڕۆژر ڕا&ﯾ #ن و
ودو $ر ژ ر6 ،413 $ﯚ20ن =1زۆر واد $دا و Zﯾ# O 1ا
ڕاﯾ.ﯾ #و) 0ﯿ ﯾ رﯿ &ڕێ ﯿﯿ 2 46 ،و $ه " fدﯾ,
اﯿ Yرﯿ 0ﯿ >ﯿ1و 6(.$ﯾ ﯿ Yﯿ 5و 2Zت و Oﯿ ,ﯾ د$د
6ﯚ20ن ڕ " .رu) ، $وا د3$وداوﯾ Yه .و ﯿزا ،ڕ .ﯿ
)5از د $ت .م 7زا ﯿ , 6ڕا 6وه و هﯿ tﯿ 4دار ,د.$ﯿ Yو
ود$ر و او ﯾ$#ا را >ر و دژد$و $ش د$ر>ێ و دواڕۆژ ﯿ ﯚ
وێ 4 ) .و 1990 $س ورز و و 5Oزۆر ,6ڕ ،و "
ر$وا هز $د$و ڕ ﯚڕﯿ.ان ﯚ ﯾ ) Xت.
م ڕ$وا ,ڕووش و 7ﯾ دوو و ,"،ڕ و$ﯾ ن ڕاد$ﯾ 0ر$ﯾ S
رد 3ن ڕووﯾ$#دا و ) 6ور , $رد ڕ ڕ$وا ,Oو ت 0ﯿ د$د$و ،$
د$ر 0$دووم & .1داو .هﯿ tس ر$ت Sو& و رد
#ﯾ Yو ﯚ ر و $ﯚﯾو & $د $ﯾ و ڕوو روو و .ﯿ
دوو ڵ رد)$# S $ڕ د3$واژ( ) $رد ﯚ هوﯿ Yڕ$ت
" ) ﯿ ن ﯚﯾ ن ا .#رﯚ ر6ﯚز$ل 36ﯿ )ﯾ3ﯿ ﯿزا ,5
511
پ ...و 6ج 3 6دا دوازد $ﯿ+ﯿن ,رد ڕاز &ڵ ﯚ ر &ﯿ دو.
ڕا)ﯚر 1Xﯚ 1990 د$ﯾ.ت :پ 36 ...زور ر د ) $رز& ن ﯚ ن و
دﯾ ر داﯚ ر$7وا Sرهم و$ر&6 ،$م ﯚوﯾ3ﯿﯿ ر) $وان(
و)6 (& 6ڕش وا#ا #وﯿ= 3ﯿ# 5او م ڕاد$و.
ه ر 1991 ﯾ ز ﯿ $ه .وﯾ Sو ﯚ ﯚ هﯚ ر , 6ا 6ﯚز و) 5ون
و $و , 6را Oو د$دا رد رﯾ7 . . Sﯚرﯾ 6ﯚز$ل
2ﯾ-ﯾ ﯚ ه $و ` $و ژ ر,5) 2923 $ﯿ) pڕ ن د) ،ﯿ و$رۆ
و Sو$ر& Yز رد .0ر رادﯾﯾ و") و)رو$رد$و7ﯿدن
6زادو6 .م 2ﯾ-ﯾ ڕا3ﯿ#ا 6وه ` 36ﯚڵ ڕووﯾ$#دا وﯾ ` 1و
)ﯿ$#دا6،ﯿ #و& $رﯾ Yﯚد رد 3ن وێ 6 Sزاد ),و $زوا رد
د ،Y37 6$و ﯿ& 3ﯚرا رد ه و S1رد $داو& .ڵ 6م
ه و6،$و هراو هرﯾ ﯾ ر ن م ر$و $و$ڕﯿ _>3و ﯚ هﯚ ر 6ﯚزل 6م
0ر$ﯾ و$دوا _ ت .و ﯾ 6و Oﯿز ﯿ ل د4ات) ،ﯿuوا ڕا[ رد $
ﯚ ﯚ Oوت ! )ﯿ 35دو ﯾ وان ﯚڕ Sو 6ﯚز$ل ﯚ د$ر"ون
رﯾ 6 3ر ,Oوم د.
م هﯚ رد ر$7واﯿ #ﯚو>&$و 1984 .م 2و $زﯾ,
2500س &ﯿ ﯿ ن د $داو .د$م )#اه6 1ﯚز$ل " #ڕۆژ ر وێ &ڵ
ڕﯾ>را رد 6اق " و),و 1دو ،$ﯚر $ﯾ دﯾ ,رﯾ 6 3ر ق
#Xاو،وڕ$و # ,ﯚڕو 6و ,Oو ت ه6 .# 3م 0ر$ﯾ
) (و)اﯾ#ﯾ(f و رد هزاران د رد هﯚ ر ه>
و)0زﯾ($و) ﯿ#ات(و) 6دا(و)6ز ﯿ(و)> 36ﯚڵ( ﯚ ر) د ورۆز ڕژا ` ن.
) 2ﯾ 3و ز$رورﯾ ﯿ وو& =ڵ رد6 $اق و هراوهراﯾ 6م
" و),و , 6 1ڕا ه ،# 36 ور 1ور &ر ,د ه S 3ﯾ ر
د 6 12 .ورﯾ6 fﯚز$ل +0ﯿ 6ﯿ 1bع د ﯾ ژ ر , 2923 $ت6 .و هر و
ڕۆژﯾ#ا ﯚ ,دن 6 م ه .و2 $ﯾ -دژ ﯿۆر +ﯿ ) 4ڕ ن د6 .م 2ﯾ-
ﯿورﯾ -Gو$و)هر 0ر $د$و& 6...$ﯚڕا ,ر و ﯾ>ﯿ ﯚ ر($#,داو.$
و 6ﯿ#,او$ﯾ و هر0ﯚر $ه .و د4اﯿ،,ﯚ 4و -Guﯚ )# 5ان،ﯾ ن
د$ور ﯾ ﯚوو ،$ﯾ ن " G 3دن #وﯿ= و,O 3و
د $و$ش د&$ت.
) ن د> $ر 1991ﯾ ﯿ Yرۆژ رد و )ڕۆژ ( 6ﯿ ز $ووو$
درا ) " .ﯿ ن دﯾ,ش ﯚ ,6ه ،Yم رد$وام .6 $و 1و 6زار ر&ا
! ,Oو ت داون .ﯚ 4و)ﯾ 1او (,رور و )ر ( 0 #Oو $ﯚ
ڕ,و وو& $ﯾ 44ت ﯚ > را ،زور ژ ر6 $م & vر$
)5ﯿ ن ).ﯿاو وز$وت ان.
512
م م ﯿ$دا ﯿ ﯿ+ﯿن رد رهﯿز $دام )رواز> $ون 1ور ور
ڕۆژه رﯿ ﯚ >وو ،$و د$وت ﯚ هڵ و ر0ﯿ Sدادۆزﯾو ،$دوو ﯿ دژ
ﯾ &>ور،دواﯾ#ا د"$و2 :ﯾ ` و دژ ۆڕ $ﯚ وژم و #وﯿ= زۆر
ﯿزا ﯿ ن رردان ه ارو 0 0دو2 ،ﯾ دﯾ ,ﯚ #, Oا ﯿ 1
وو, 6 =ا ڕا" #هودا )ﯾ7 #$ر &ڵ دوو Oﯿز &ﯾ .1رد ور
6اق،ﯾ ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ 435رد 3ن ڕ p$دو ،هر
دوو ﯿ.1ﯾ ن , 6ڕا د$و.$
پ 36...ز ,رم و 3 6ﯿ 6ژ $د$د . .رس،و )ڕ
زو1و $رد6 $اق` ،ر :& Sپ ...ڕ .$ڕﯾ " .ر7 $ﯿ#ڕا و
رﯿ )5از ,ت .ش ! دواﯾ ا >ر ،1991ه 6و ت ژ ر& $ژراوان
3000س &ﯾ>وZ،ﯿ4ت 5 6ت،ه وا$#ر وڕۆژ وان 6ﯚ) 20ﯿ رد 6 :ﯚ Oزر$
ڕﯾ " .ر7 $ﯿ#ڕا` وڵ ,ت؟ 6و و# $ا & 46 ,3 6 ):داوا
د$ﯾ(.Yو6 , $وه 2ﯾ ن ڕﯾ>رﯾ Sه ه) `+ 3ﯾ 3و$دﯾ 1X
رد 3ر ﯚ ` دو ﯿ$# 5ر Oز,دن 3 6و ڕ .وو=
هو6.ﯚز$ل 6م 6 137 6و 6د$ﯾ ،و$و ﯚ دژاﯾ &ڵ و ،ر$ت
ﯿ7 3ﯿ#ڕا وو ,=ت , 6،ڕا و &ﯿ=و رڕ ن د S. .دوا و6 ،ﯚ20ن
, 6را )15ﯿ ر & 6د،ه >م ر , 6 0ڕا &ﯿاو $پ 6...زاد ,ت،
)ڕ (1Xرد 3ن ﯚ ﯾ ،1ﯿ,ﯚ 6زد ﯿ رﯿ 6ﯿ ز#$ات و ,
ﯚ 7 & 6ر ڕا 6 .1.ژ6 $ﯚ20ن ﯿ ڕ ﯿزا ﯿ ن و" د$
& $#ن ,و ,ﯿ pو ون د$ان ،ﯾ ن دوا &1ﯿ ن 2ﯾ ن )ﯚﯿ d
ڕا&ﯾ #هﯚ ر رگ د $دن -و ﯾ 6ﯾ `ر ﯿ 6م 0ر$ﯾ &35
ﯿ,ﯚرا رد ون .ﯚ 4و .ژو6ﯿ)داد 6ﯾ#ﯾ (Yڕﯾ>ر Oﯿز ز1$ﯿ ت او
) , ,ر( و$ر"ر رد هو 2ﯾ ن )ﯚﯿ dد $را #" ،ڕۆژ دواﯾ
ر ز#ان )26زﯾ!(دۆزﯾو.$
6داوا رﯾ ون هﯿ tڕ>ر ﯿ ر ﯾ$#ا `وڵ ,ت ،ﯾ>ت م
هﯚ ز$رد&$ﯾ پ 1X ...و ﯿزا ﯿ رﯿ زاوO .$ﯿز
) , ,ر( 1را رد ),ﯿ 1Xو دوو ڵ ر Oﯿز ﯿ ل د4ات
7 و$د$راون ،دا زرا #و, 6،ا ,ﯚ ن ڕ .رزدو$
ﯿ و 7ره .و6ﯿ , 1ردو .رﯿ 6و ,ﯿ پ...د$زا.
د#.$ا & . 35ا >رO)،ﯿز ڕ`O .ﯿbت(زۆرﯾ Yر +0ﯿ د $ه1
وڕ>ر+-$ﯿ 4ن د $ﯿاڵ-ا ﯿ1ﯾ ر$ﯾ &ڵ Oﯿز ﯿ ل د4ات ).1>,
م ور ڕۆژه رﯿ د#.$ا & ،35د $پ -...ﯿ# 5ا و .ﯚ
4و )،رز& د3$ور پ 70 ..،د .$ﯿ>)Oﯿز ,
,ر(>و .ڕ>را Oﯿز)ڕ`O .ﯿbت( وﯿ ل د4ات-ﯾ د $ﯿاڵ و6ردل اﯾ-1
د $و ) 0ش د#.$ان ﯚ ور ڕۆژه وت "ون ،واد$ﯾ ن دا 7رداﯚ
513
,ن .و` و دژ ﯿۆڕ و و$ز 6 Zﯾ),Oو ت ﯿزا ( و) رز& رد) 0
دﯾ "( Xو )#ا_115و.$
هر0ﯚر> $ﯿ 1و&>ﯿ 1و $دواﯾ د#.$ا 1991ه ﯿ& #ﯚڕدرا .وور
ڕۆژهت Oﯿز ﯿ ل د4ات د#.$ان &ل) Oﯿز , ,ر( 122ر ﯚ
+0ﯿ dردو ﯾ.و و .و 3و Oﯿز ﯿ ل د4ات -ڵ و
, ,ر( ﯚ ژ ﯾ#ا ﯚ 1و ر +0ﯿ dدا زاڵ . )Oﯿز
م...دووس 1را)Oﯿز , ,ر(ﯾ#1ﯾ ن زوا رد ارد ،و ازﯾ ر
اﯾ ردو ر ون .ﯚر O $ﯿ#,ا ڕ .$رد $ن م $jت و 0ڕ $
ه& 1ڕ ) 1رد `> ﯿ ﯚ ر رﯿ ﯚ -ڵ ون ،ر ن 6م `ﯚ
`ﯚﯾﯾ 0وراﯾ ن O ر `م دا .هردوو 1ر Oﯿز ﯿ ل د4ات
ﯾ ن د$ردن ،م ڕووداو Sد$اﯾ ڕووﯾ#ااﯾ ڕووﯾ#او-و ﯾﯿ &ڵ)Oﯿز ,
ﯾ ,ر( u,و .ر 6زادﯾ_از +0ﯿ Sﯾ.وا و 3رد $ن ون و
هﯿادارون 0ر$ﯾ ڕ $و 3ﯾ و و5O$ت ون و ﯚﯾ ن 0ر$ﯾ ن 2رﯾ Sد.
Oﯿ#,ا رد $ن " وﯾ ن 2ﯾ .و )35ﯿاﯿ ن +0ﯿ dﯾ>و S&،ر ن،
زﯾ Sزۆراﯾ 6وان،ورد $وردO)$ﯿز , ,ر(ﯾ ن " و د $و ) ﯿۆڕﯾ 3ن
د$ڕوا .ر .0 6رڕ ن و &6ر د$و) ﯿ_ﯚش و ه
+0ﯿ , dر$ت د ,>) $ت6،ﯿ #چ 6 .ﯿXوێ &ڵ 6ﯚ20ن و
ه vد $ووﯾ= ,ت.
&ڵ 6م ه و $هﯚ ار رو ر +0ﯿO ،dزوور رد ,د$رد
و و$ﯿه 1و $رو 1ﯿ ﯿ -Gر او $ﯾ ڕوو ڕ`$
و ,6 .ت و رر 36 $ڕوون و , 6او هز#" $ار زو
و 6ﯿ_3ﯿ ر ر Sد $د$د$ن.
ر" و Sڕ>$ﯿ 1ردﯾ ن د$ڕوا6،م ڕ$ش ﯿ1ﯿ ت
S3د$وت د S3$د$ﯾ#او د 3$دﯾ ,و$رﯾ&$#و ،$ر ,و 3و& .ڵ
6واﯿ ﯿ &ﯚڕا و . .ر 1987ه 35ﯚ و$زﯾ 6رد د$وت
6ﯿ 6 ,4هو )ﯿ ر ,ت 6 :ﯚ S3و رد و هﯾ؟...ﯿ S
Oزرن ﯚﯾ ن رد زا .0 Yو$ر ،Y $ر6 $ﯿ#ۆ6ﯚﯚژ د 3$ﯿ ﯿ1992 (Y
6ﯚز$ل )ﯾ& 3ﯚرا ,ر ه dو وت 7 Z :7 6و "ﯾ ,ن و `و پ ...و
Oﯿز3 Sا ﯿ 3ﯿ وت #ار ,ت6 .ﯚز$ل 1ر ,7 3
ڕادﯾ ,ڵ و .ﯚ) رﯾزان) 7 -ﯿز $ران( ڕ>ر د $ﯿال 3ﯿ ن 6و 6 ,3وه
6ﯿ ز$#$ن6،وﯾ pم هﯚ ر $رد $ن وﯿ ن و, ،و م د f$و هﯚ ر $
6و6 $ﯚز$ل ﯿو ﯚ"و داو)دژاﯾ &ڵ ` ون ( 6و .م د $ﯿاﯿS p
514
و رۆ و$زﯾان6 ،م و وu 15O$د$و) $رﯿ وا`9ﯿ و
ردان د$م )#اد 6 (.1ش &ﯚﯾ )دژ ` ون ( 6و.
ﯿوڕا ز$ب
ﯚ ﯾ د$ﯾ 1980و $ازا رد ﯚﯾ ن ڕوو ڕوو &ڵ 6و ﯿﯿ ﯿ،1
2ﯾ ن د$#.$ر $ن ڕووڕووﯾ ن >ﯚو،$و$ر"ر 6م ,ﯚ)ڕا( و .و هﯚ ر ز$
داﯾ Gو د$رهم u) ,3او $و ،و$ن ز$را رد 1ز$ب ه3ﯿ ن
د$د دار ر$7وا6 3ﯿ 1 aز $رﯿ ڕ p$اون ،و را >ر
6زاد ز$ب Oﯿز ڕا 3رﯿ د$ﯾ 1950ه 1ﯾ ﯾ دژد$و$ﯾ ن د$ر.
و $ز6 1980 $#ﯿ -ز $رد 3ن ڕ$وات Oهوﯿ Yو
ه [ردن و 6ر ﯿ Yداو 6 S .ود $ز$ب ون د$ﯾ وﯾ )Oﯿز
داﯾ ,ﯿ 435ن( ﯾ ن)ڕ`O .ﯿbت( د$# !$ن#, O .ا داﯿ35ا ر Oﯿز
ﯿ ل د4اﯿ ن داﯚ د$د.
6ﯿ6 -ﯿ aد$ﯾ & 1980د ،و 6م &ڵ د )ﯾ #$رد 3ن و،
,و رﯿ و .و6 $م د$ﯾ 6ﯿ 3-ر د$و ،ﯾ>ت 3ز $
ز$#ﯾ دا ،و 1990د 0رو ر ز $ز $#دوو را1ر &ﯾ .ڕا 3ﯾ
,Oو ت ،ز ﯾ و زﯾ ,ﯾ ان #>5ﯾ& -ور$ﯾ Yرﯾ bرد 3ن و -و
Oﯿز داﯾ 435 ,ن ر $د$ﯾ 1980ز ررﯾ Yﯚو،$و 6م $ ZزS
ر,ر ز ﯾ 6 #>5ﯚز$ل و6 .ﯿaم ﯾ ﯾ> ﯚ هو .ز$
7Oز7 $ر رﯿﯾ 4Zو داﯾ S ",+ Gﯚ ,Oو ت )#
دو.
&ڵ 6م ه و $ﯿ 3ن ه 5زو1و 6ﯿ aﯚ7ﯿ ن هو&6 .رچ ر
,1 200 3 1980ز $وت هو )ر$و ر$7وا د$م و د$ز& ن و ﯾ
ر ژ ر$ﯾ و هروا ﯿ$# 5ر رز و & 35ه 3ز $و6 .م
د$م ود$ز& ﯾ 350-1983و 1987-1985 ڕز 850و & 1128ﯾ .5
2 1990ﯾ .ا 0ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت ،ﯿ1ﯿ 1ﯿ هزار =ر را-G
)ور( ,0ن ﯾ 2ﯾ .ا –ﯾ#ر , 6 -ڕا #ارﯾ ن دو ﯿ ن ارد.
515
ر$7وا ﯿ ﯿ0 Gﯿ دﯾ & Yد .# 3$زو1و6 $ﯿ aهرهر
u1ﯿ,O 1وﯿ pﯾ, Yرو ز SزO $وﯿ $#دا د$م ود$ز& -
" 6ر ,Oو ت –و$و هز#" $ار و )ﯚﯿ dو )رورد$و 7دن Y-دار .Y
ڕا3ﯿ#ا 1990هﯿز#" $ار 43ﯾ ) Yز& ردو ) وا و 6ر$زو $
ز $ﯚ ر،$دان س ﯿزا ﯿ ﯚ هﯚ ر )ﯾ& #$ڵ ز ن و ﯚ .
6ﯿ aز ت د$رد .رد $رۆ و$زﯾان 6ﯚز$ل،و$زﯾ و $ﯚ #Zو bدر ، 6
هردووﯾ ن هو ,7وهزرو 6ﯿ6 -ﯿ aد.$ﯿ Yون،ڕز) $ﯚﯿ dو
ژا#ار ر رد 3ن 76را 3 Sﯿو و$ڕو ` 6ﯿ$#ﯾ ز$ﯾ ن
ز $هز ) $را 4u Y3ر 6 ,ﯾ هو ،ود$و$و ﯿ ن 6ر
ﯚو&$ت S3 6-و ﯿ ڵ ) 35ڕادوو و.
$ڕا 3د$ﯾ 1980زو1و a6 $ڕا ,وﯾ و , 6ا دژ `و ﯿﯿت و
0 77ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت و ،و)ﯚ"O Sﯿزب (ورد$ورد $دﯾ ر 6م
0ر$ﯾ ر ه#ا و "`ر د .ره#ا 6م زو1و$ $ڕا 1991 3
دا ر) )ﯚﯿ ،dش وها 6ﯿ ,5 aداو & د .زﯾ Sم
Oﯿزaﯾ ،ﯚ ﯿ1ﯿ 1د$ور+Z $و دﯾ 1وڕاه 1زۆر ر$و 6ﯿان ﯿ 5,ن6 .م &و)
ﯚ 9و 1ﯾ ن ارو & 6ور ،$ﯾ n ,و 37و د
`رارداو .وuو زۆر زﯾ Sﯾ`ﯿ)Yﯚ"O Sﯿز&(ڵ دﯾ6 ,ﯿ a
ﯾ.و و6 .م &و) ڕا3و ﯚ ﯚ ر Sدﯾ 1ﯿ ت 0ﯿ دﯚو $هش
د$ر،م هﯿرهر رﯾ ,ﯿ S 1و 2ﯾ .م ﯿ ،د.$ﯿY
و ود$ر ون،ه 6وان ,ژێ.
6م &و) $هزرو ,7ﯚ ﯚ ررد 3ن و ﯚد$و6 .$م د3$ﯾ زو1و$
وﯾ رد2 3ﯾ 0 .ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت و " ،و دوژ +6 1ﯚ
$#ڕوا،ﯾم م هﯚ ر& $ڵ 4ﯿ7 3و #ﯾ Yهودا ڕاﯾ ڕاﯿ3و )ﯾ#$
ڕا" #و دوو ن م د$ﯿ fو .و هﯚ ر $ﯚ)ڕا( رﯿ و ،ﯚ ﯚ &ڵ
و )ﯾ #$د$زﯾ,ﯿ ن هو6 1991 .م)ﯚ"O Sﯿز (ﯾ ن)Oﯿزن 31ا( دژد$و $
)ﯚ رو 1پ ...د 3$ز ﯿ$ﯾ 2ن و و 3رو ﯚ Qدا و$
د :ه وا$#ران و ڕۆژ و ن و ,ﯚرا رو $پ ...و #6ا 6ﯿ -3دﯾﯿ ,ر
و )ﯿ5و$ران ڕ$دﯾ nو $ازا ﯾ+و"پ "ﯿ # Yان و ون 6هﯿ
Oﯿزا .+ه O 1993 ﯿزب ا 500 +ﯿ,ﯚران و ،ه وان او
و ،3 6 3.و و " $و),و 1دﯾ ر د> $ر & 1992ژرا.
6وڕۆژ وا ﯚ )اﯾ ,ﯿ1دوو(،و)ﯾ 1او(,و)اوز&ر&#م(ﯾ ن واو $دﯾ ,ا7
&ڵ رد $ن ,3ﯿ ن د$و،ه و ) , Oﯿﯿ ن رد$د ,"،د$ﯾ #
ه و راﯿ ن د$دزن د Y17$ود$ﯾ ,ژن .ه 6وا 6و&ﯚ vراﯿ ن د7$و 6 Y3
هﯿ Oﯿزب ا +ڕز& رﯾ ن د$و و# 6ا د Oﯿز +د$ژران.
516
&ڵ 6م ه و $هز1 6 $ﯿ)6ﯿ >_3رات( ﯾ 3ا رهودا هﯿ tم ڕاﯾ
6م 10ﯾت و ﯾ=1ﯾ #ۆزوu) .$وا ،رۆ و$زﯾان د $ﯿاڵ دواﯾ ژرا
6):&،3 6وا ژراون ه وا$#رو ڕۆژ و ڕا 3ون 6 .ﯚڕ
ون...ﯾ#ﯾ ن د .0 . $و ﯚد د$وﯿ pد $رو :ه S#1ڕۆژ و
&ﯚ vر & $دان وو &ﯿ ڕۆژ وا ن6 .م و 3رو & دا ڕۆژ ن
6زﯾت و ,6و 6زار هوا$#ر $ن د3$ﯿ ن و $د 3$ﯾ دا ،وڕۆژ )اوز&ر&#م(
ﯾ1ر زۆر هو >0ور Y3د .ه ﯚ ﯾ 1963 چ & ن ,اوﯾS
&ﯿاو،چ ,- .و زا رداﯾ .Yو $ازا رد >0ورم & 6ﯾ Y
Oﯿزا +و"،ڕ .$و#$ﯾ& ،pڵ ,Oو ت ه ود .3$ر& ﯚ ڵ 7زا س
ورزو و 3ر و 5O$رد 3ن و$دﯾ. 1X
ﯚ ﯾ د$ﯾ 1980پ. ...ﯾ Sو$ر&,O 1و ت ه و 6ﯿ -
ز $دژ و &ڵ 6م )و) &$#ﯾ پ ...ﯿوڕا داﯾ دﯾ Yرت ,ت،
ر$و)u5و ﯚ ز $و# $وو#, O .$ا زۆراﯾ 0و$ر 1ز$ب ڕووﯾ ن
)ڕا( و پ ...و 2ﯾ .ا و هﯿادار ون 3ا 5) ) Yر 2ﯾ
ﯚ &ڵ)را( رﯿ ڕ$گ ود $ر و و ,دﯾ6) ,ﯿ aرد(
ژ ر,ردا1ﯿ .Yﯚ4و ،پ) ...ﯾ 6 3زاد ﯚ ﯾ 6ﯿaم
)#دو ،و 6 2وه دۆزﯾ>وو$ $و از ,7دو$ﯾ ن و$و هزرو
#,اوZ : $ﯿز$دﯾO Yﯿ6 1ان و ،و&و) ,u& ,ڕ>ر 6 6 2ﯿ1
"2و +3ﯿ و0وده6 . 1م 2ﯾ 6م ﯿوﯚ"ون و ز$ر$ﯾ ن uد$و) :$
دﯿ 6ﯿaم(و ) 1و$ﯾ رد دژﯾﯿ ن ),و ﯿﯿ .د3$ﯾ د$ﯾ 3ا 6ﯾﯾ
`ر 6ن داوا ﯾ ,ن& ،و) ﯾ وﯾﯿﯿ `و ) #د $ت) :وG 1+90
`> a6و 93 9ر7ا(...و ﯚ 4و ر30و " 3و "+ﯚ ﯾ `و ﯚﯾ ن ﯚ
2ﯾ .اﯿ ن ,و 6 $زا 3ن،ﯚ 4و :Yز 97 $رد 3ن 6و
Oر 7Oﯿ ن ﯚ ,Oو ت هﯾ 6 ` ،ﯿ fﯿﯿ .و د$ﯾ 3ا " 3و "ﯚ ﯾ
7ره .ڕ .رد زﯾ Yو ,7وا#ا .ڕﯾ Y1دﯾ1ﯿ ن ) را>3و O ،ﯿ#,ا
6ﯿ aﯿ ر ر$7وا +ﯿ 4ﯿ 3ن >ون-و 6ﯚ ﯚ را >ر
و#$ﯾ ر$ڕۆ ،هﯚ ر7ﯿاز و Sو ) ڕا&ﯾ>ون و ز$ﯾ &ڵ او.
1923م 2و6،$م و#$ﯾﯿ 0ﯿ او $دﯾ& Yڵ 6و ز 1وێ
دو jزا #و دوژ 1ﯾ دو .رد $ن داوا رون د$ا Yو د $
ڕا)ڕﯾZ : 1ﯿ6 #ﯿ3nﯿ_ ر,ن.
&و) ) Sو& ن ,او( &ڵ پ)...ﯾ#$ﯾ ن هو ه 1د .ﯚ 4و)) رﯿ
6ﯿ aرد 3ن(ز ﯿ$ﯾ ﯚ Qدا و> 36 $ﯚڵ و , 6ڕا و 2ﯿ ر 1990
ڕوو & 35ﯚ 2ﯚ ڕاO) . 5ﯿز 6ﯿ aرد 3ن( واو $هزرو6 ,7م Oﯿز ه
6و .0ﯾ "و )ﯿ pڕوو,د 6ﯿ aﯚ دژاﯾ `و رد $ن &ڵ ر ن
517
ه& 1ﯚڕ،و ﯿان ﯿ ﯿ Gو$و )6 6ﯿ (Yو) 1اداد ،د$اﯾ ڕﯾز . ێ Oر
ﯚ دا f6 `،و7ﯿو 0ﯿ دو $ﯾ #و .پ ...ر. 6و هﯚ را
ازﯾ ر `bOد $ﯚ رد $ن و& 1991 .و) ,دﯾ),وان( و)Oر$
6ﯿ ( aر ه#ا.
6پ ...ﯾ#اخ ه#ان و )رو$رد6 $م &و) ڕووڕوو ون &ڵ Oول و
`,O 2و ت و $#ﯚ پ -...ﯿ Guو ڕو ر $ﯾ 3ڕ , G$ت ،و
&6ر ﯚ +ێ +0و د$و $ﯚ .د Xو اد ،رڕا 3.د .$زﯾS
دv$ر $ن ر 6و$رد د$ا ه 50د .$ن ژﯾ, Yر _ن
و"ﯾ ،و ڕا _ 5ن و 2 2و & oداﯚ 3پ ...ر,
6ﯿ ,ر&ﯾ !1و.
م پZ ...ﯾ O 1ڵ ر,ر ر" و&6 1ﯿ3ا=ﯾ-Sﯾ pو :د$ﯾوﯾ &ڵ
6زادﯾ زۆر و 6ان ر ,تZ .ﯾ O 1ڵ د$ﯾزا 6ان د$ﯿ fو 2ﯾ
O+د$ﯾوێ راOﯿ ﯿوڕا رﯿ ) 6،1>,د$زا د$اﯾ ﯚ
).2ﯾ+و( 6ﯿaم ﯿ 5ن #ات 4Z 1989 .ن،ا 6ﯚ20ن ،ﯿ) .1ﯾ #$
6ان د$و،$و داوا ت ) 1X,ﯿ ) ﯾ& Zﯿ وێ 3ا و
) 6 5رﯾز& وان و & 6و ` رس هش ,ر& ،ڵ د$دارا
6ان وو =د6 .ﯚ20ن ` ﯿ#ا ﯚ و$ر&ڕا ڵ و 0ژ ورۆز د
2ﯾ 6ﯿ6 ab1ﯿ6 aا )#د.
)ۆژ) $ر#)$ان و 6و$دا 6ﯚ ور ڕۆژهت و و ڕ " .ر$ﯾ 6ور و.
ڕۆ>1ﯿا رﯿ ش .ﯾ>ون " 6ر .ژ $ڕوو ڕوو و ان 2ﯾ ن ،زS
ﯿ و ڕ0 .$ﯚڕ ,زن 6ورﯾﯿ .ه و د$ﯾ زا ره را ور
ڕۆژه وت ﯿ 42م و #$د$ر 6د را وﯾ و و3 "$#
ﯾ "ارم ن وز.$ﯿ Yﯾ Yدv$ر $وت ،و$و و" 6ژ $و ڕ ڕ،$ﯾ.
6ﯿ ن د$زا هﯿ tد$و Sه هﯚ ﯚ و د 6م ﯿا 6ور
ڕۆژهت و ڕۆژ 6وا وت ﯾ0 3ﯿ د $و3 $ﯾ Yه .و ه1ه 1و ) .$رز&
رد5ﯿ & Yن ،هژارو .زﯾ ) Yرز& وت ون ﯿ د $ت
د 6 0و$دا,دو $وﯿ ن و$رد&$ت.
ر ، 6د$و6 ﯚز$ل ﯚق وڕ) & $ر#)$ان و 6و$دا 6ﯚ ور
ڕۆژه و)& پ( ڕا&ﯾ .#ر& 6ﯾ زن ﯿوڕا داو 6و د +0$و
7ات ﯚ و$دﯾ 1Xر $ﯾ هز )ﯾ ﯚ )ر#)$ا ) 5ز وت
518
ر $ﯾ د $ﯿ وﯾم داﯿ Yد$ێ و ر$و)" pو 5و ڵ ز$وﯾ
د$ورو) 5و ) 5ز 5و وا 6 3ﯿ ,ر د $ت و ,ﯾ6 ) .Yم &ﯾ
د&$ا داﯿ35ا و" م 0ر$ﯾ ` زا 6ور زۆرﯾ ن )$#ێ .ر
داڕ$=ران د$ﯾ .ت :ڕ$د 6م &ﯾ،ره را و" 55ت
م و #$د$ر 6د وﯾ د،$ﯾ د$ت ز$#د.$
6م &ﯾ ،ڕا3ﯿ#ا ﯿ 5دا د$وت ﯾ ن ﯿوڕا ﯿ رد & 6دارﯿﯿ
و ﯾ ن &6ر & 6دار o 6 ،$و 3م ه .و هﯿ1 1ڕ#$ا 6ﯾ ور
ڕۆژه وت uو1ﯿ3و $و 6و $هﯾ 313 و ` $و# ات،
" ,هر و $داڕ$=را & د$ﯾ .ت :و د $ﯿ ن )#ا د$ه ، 1م و" 8
1و$رز ،و 50 $ز$وﯾ ن ون #, Oا 41ت10،ه 50
دۆ4ﯿ ن هرد هو 38 ،و$رزﯾ $ن هر ز$و >ﯿ ن و،و Oزﯾ ن 5و ڵ
و$ن & ,ور #& $د$ژﯾ ن و ﯚ -ل ون د$د , .زۆر
,3ﯿ ن ره .>)،ت ژﯾ رﯾ ن ) داﯿ, Yن .د 0$ڕ$د
ر ﯾ ڕ,و)6 ,ﯿ Oaت 6رز)دا,د ز$وﯾو زار( ,7،ﯚ د"$و ،زور
,و$رزﯾ 3ا Yم &ﯾ ره ﯿ ن )> ێ .دواﯾﯿ6 Yﯿ Oaت 6رز،
6ﯿ 1978 Oaو رO $ﯿز &ور , 6 $ڕا م ر$و $
و .$و$دﯾ 1X ڕﯾ$د 6و ﯿ3م ،دا,د د .$ن Sو)ﯿ$#,دا،زۆ
ر $زراﯾ ر$7وا د$و# ار و$ن #,ار ،,u& $واو ژ ر$ﯾ
زۆر و$رزا رز$وﯾوزار د$رد)$ڕا#اﯾ.
. fﯾ Yو Oو 6م ﯾ "ون و "+ﯚن ﯚ .ﯾ ﯿاد د$ا
5و Z ﯿ 6 4+ج ر ﯾ و واﯿ 1زۆر S $و$ر.ێ،چ .
7ر Zد $ﯚ ز ت و و$د .رد $ن ر ﯾ و د 43$ﯾ 6م ر$ﯾ ن
هو و 7ﯿون وڕاه6 S 1و 6ج )>و .ر ﯾ ڕۆژ 6وا رﯿ ﯾ ن &6ر و$زع
ش اﯾ د$ر$و $وت د$ه ت .م رودۆ رو ه ار ،ڕاه 1ن رد 3ن ،
ﯚ 3ﯾ ر Oز را ﯿ ن ن و دﯿ ن ) در 6 $ﯚزو )) 6ر $و
و 6 2 ...ﯚ ﯚ دو" $ۆ ,و" )$#ڕ 1990 .ﯾ
ﯿاد ) رز& ردﯾ Yهﯿ tڕﯾ .ﯾ م ر$و $را)3ﯾ ) Yرز& وت ﯿﯿ،
ه .ن &ڵ 77ت ﯾ م و #$وﯾ 48 ،ت و .0 $ .
رڕ ن و7 ," ،ﯿدن و ڕاه 1ن زوا Sو ﯚ زۆڕاﯾ ,و" .
و :ﯾ و وو ` ﯿ ن ` _ ﯚ ﯚ `ر رودۆخ و .ﯿ 70ت
#1ن ﯿ و ڕاه 1ن ` _ #ا Oزورﯾ ن و ،و م ژ ر$ﯾش ﯿ 18ت ﯚ
ﯾ #1م و #$د"$ون ،و م ژ ر $دﯾ ن ﯿ 9د$ور $دووه م
و#$ﯾ ن ﯚ ﯾ )$#ه. 1
ﯚر $دوو ر1 0ڕ $ﯚ )ر#)$ا 6ور دv$ر،ﯾ Yه 6 Y.ﯾ" Yﯿ1
و$ن Sو Sو$ر& Yز رد و ر7 $ﯿون وڕاه Yڕﯾ$
519
د"$ون ,"،هر دوو 6م ه .و $دژاﯾ &ڵ ﯿ Sو ,Oو ت
ﯚ)ڕﯾ$دن( رد 3ن &>وﯾر , 6 1944 .ڕا ڕاﯾڵ و)ﯚ دژ ﯾ 3ﯚ ﯚ
ﯚ ﯚ " 1و )` ژ# $اد$د ورد 3ن و هژارﯾ و داﯾ Sو `ورو،
و,O 5O$و ت و.
6 .و 1992دوا &زار 3ڕا ودور ,ﯚ پ ...
&ﯾ،هز 6 $ﯾ pﯚ 6و ر$ﯾ ن ه وم د .ر 0داﯿ35ا رﯾ ن20000 ،س
ر 6ورد د$ا،ﯚ رهﯾ،Yو&ﯿ Sورو 1ن 0ﯚر4Z ,ﯿاو
د $ﯾ ن و,و>و .ڕووداو6 ,وه ش 1دﯾ -,دار&ﯿ و "ر -0ڕووﯾ#ا.
زﯾ2000 ,س &ژران .پ ...ا ا ﯾ ﯚ ود GOو6ﯿ_3ﯿ#ار ,Oو ت
ﯿ# 5ا .ﯚ ﯾ [> 3ر#640،ا ) & ( 1رد د 0) Xن( زﯾ Sوان
ود .زور وان ژ ن و 1ڵ ون .ڕۆژ Sدواﯾ و 25ﯿزا ﯚ ،و ه و
.Y3رد6 $ا`ﯿ : 5ﯚ ﯾ ژو6ﯿ ،رد6 3ا` & رۆ
6ور دا6،م ر $ﯚ6 1X,) م .ر$و .ژ$ﯾ و ر ,ﯚ
و$ن ﯿ را>ر #ا : ﯚ ا و6 .م د$و6 $ﯿ ,ر ﯾ 6
6واون 1ور ه#اردا 6،ﯚ و$دﯾ 1Xس Sﯚ رد 6اق ل و)ل
و 6زو`ﯾ ن د$د س و.
ڕواﯿ Yڕق ووڕ $و رد6 $اق م د$و،$وا 3ژﯾ وان , 6ڕا ،ﯚ
3د 6ڕ رﯿ 6ﯿ 1bع د د$و و"ﯾ رد 3ن ،ه و ر و 6ﯿ ,ر &ڵ
هز $رﯿ ،ه .و ه 1ن ﯚ ) 2رو د $در =دژ هز $پ ...زﯾ,
5000س ر 6وردد$ان و دۆڵ و &ﯿ دﯾ 1ن ﯚﯾ ن Oرداو ،ر ,ه $#1د$ژوار
6 .ﯚ3ﯚ و ا >ر ڕﯾ"$و ،هزاران س و Z .ﯿ S
520
ر زا ر د$وﯾ#ا #ارﯾ ن هو ،و و$ﯾ دا "ﯿ ن و دۆڵ و د$ر $ور
6ا`ﯿ ن ل و ڕدا،دان س )45ر& پ& ...ژران .زور
.0و$ران ،$Z ,6د$ر زﯾ ن و ﯾ ن ﯚﯾ ن رد6 $اق د3$و$دا،ﯾ ن
وارد 6ان ون.
دواﯾ 6م 0ر$ﯾ د.$ﯚﯾ ورزارو زوا ن د$ﯾ.ت :ت ڕ>راﯾ
6ﯚ20ن و 6ﯿ3ا6 =و و پ ...دژاﯾ رﯾ ن ه#او ,"،$ڕوون و , 6او
ﯚدو$و & .05000 و$ر دژ 6رﯿ &ﯚڕا ,رﯾ ) ﯿ>ت و
6ﯿ3ا =پ ...ڕووﯾ#او6 .م ر2 $دان ر ڕ" $ﯾ ,و د$و#ا
&و)" ,u& ,ﯾ ,ن،ژ ر$ﯾ زۆر هز $دوژ Yهر ز رت د$ن6 .م ر$
ڕوودن ڕ ڕا3و ﯚو `و ڕ X0ﯾ و o 6و د$ر)ڕا#
هز $رﯿ ه S#1ش رد 3ن و6 .م 6ﯿ3ا=ﯾ دوو 2و $دور و6 .وڵ
6پ ...هﯿ tت 6م ا ﯾﯿ و هز $رﯿ ڕX0 ,ﯾ
ﯿ6 ,"،1,5 Sڕ رﯿ د$ﯿ +هو ه+ﯿ,ﯚ) $3ڕا&ﯾز Yوﯚ)#ار
ﯚ)_ و هز $زر` دڕ$ت & 6را ,زۆر ,و$رد&$ت .0 .ش , 6ڕا
وﯾuو زﯾ Sﯾ`ﯿ6 Yﯿ Za3هار$ﯾ 6ﯾ 2ﯾ.و 6ﯾ ,و$رد&$ت .ه
دووهم 6و م د$و $و G545 #$ﯚ دو 6 , $ﯾ ﯿزا
دوورد$و#, O -ا و$د$رو6 1ﯿ_3ﯿ ر و" د,O $و ت ڕا3ﯿ#ا &ڵ
ﯚدو , $ﯿزا 6ﯿ ,4هو.
و $ز 3ن وﯚ"و و Sو& ن زۆرو،م ر$و $پ6...ﯿ , 35) #و.$
ه ر ) 2ر 6 .ﯚ3ﯚ رﯿ پ...ز 3 $زۆر رو> 3[ . :ر
ورﯾﯿ ) ﯾ& ڕاه `) & 1ع( Sو$ر) uو،و 6ﯚ20ن ﯚ ﯚ ﯚ) 2ﯿ(
&ﯾز>و .$دوا ,5دﯾ 1ن 6ﯚ20ن ﯾ>ت 2ﯾ ن ا 4Z،ن #ڕ1 $
رو،ود.$ﯚ د$ﯾ.ت :هز $پ 2 ...ون .دواﯾ و ر Sژ ر $ڕ,وت
13ر & 1993ﯚ vر ح وﯚو $د$وﯾ#ا د$ﯾ.ت :دواﯾ " و),وS1
6و 7ورﯾﯿ &ڵ 6ﯚ20ن هﯾ>و6 ،$و 6 36د$ﯾ "#ارا و 1 2$و
)15ﯿ ر ر 15) 3ﯿ ر $ڕادوو ﯾ وان ,Oوم د ۆرﯾ Gو د$
ه Y.دوژ #1ار و6 .م )ﯿ15ﯿ ر $هروا &ر2 3$ﯾ ,& .دو ، $
ڕ .وو،=ڕ$ت و 0 7ﯿ ﯾﯿ_از و د3$ر 0ر$ﯾ د4اﯿ Sو ` و وت
و .پ ...ه )ﯿ15ﯿ ر د$د 6م ووﯾ= $ه د$ا# ار ڕا3و ﯚ
ﯚد پ, ...و &ڵ واﯿ1 3را رد +ﯿ رﯿ ڕ.u$
521
17ر 6 1993ﯚ20ن ﯾaﯾ & 6ورۆز) 21رس( ه 6 15ورﯾf
ڕا&ﯾ ،#و` ﯚ )36 5ورد د$وﯾ#ا هز $و ﯿ #, Oا هﯿﯿ ن
3,ر ﯚﯾ ن ر& د$ن6 .ﯚ20ن &&6 :رد$و رﯿ ز$ر ,ا7
د$ر.)ﯾ ﯿﯿ اﯿ6 Yم $& 6در =ﯾ1و6 ...$م ﯿ 1د Gد$ﯾوێ)هل
و ر3(p)3 S0ا " Gﯚ ور رۆژهت .ڕ4و ،$و رﯾ, ,ﯚ
ﯿ (Gرﯿ 6م 137 6وا 6زا 3ا 6ﯚ20ن هﯚ ر ﯿزا ,5و،$
و$#ﯚ هر ون و ڕاد$ﯾ ﯚ +ێ ) رو $ﯿ و$د1 $ﯿ 6 16 .ورﯾf
6ﯚ20ن $& 6ﯚ رد , $دﯾ رﯾ,او ێ دو) S .$ﯿﯿ ن واو 6ﯿj #ﯿ$ت
وور $ڕد ﯿﯿ .داوا رﯾ , 3زۆر وا ،و ﯚڕو 6و ﯿ
رﯿ ر اﯚو) $د 6 46 $زاد 7ره .و 7ودو $ر
ڕادﯾﯾ زوا رد $#ن & .رد $دﯾ Xت) 0ن( د $ه#1$ڕﯾ1و O،$
6ﯾ),Oو ت ﯿزا ( رد 3ن ﯚ ﯾ .ر&ا رﯿ د $ﯚ ).5ﯿ
و 3ر) $دز و 1Xو(ه .و )ﯿﯾ هﯿ Y1و 7ﯿ ز
رد 1و ر" و.ێ(ﯾ 6و 6ﯚ20ن چ و 7 ) ,دﯾ ر د
" ر$و( د$م 1داو.
م `زاو `د$ر،ڕۆژ دواﯾ رﯚ ر 6ﯚز$ل هﯚ >` + Oد7 . .ﯚرﯾﯿ 6ﯚز$ل
` `ز $ش )2ڕ $ر$ت ) ( .ڕوو رو)u5و ﯚ .رد
,Oو ت و , Yر زۆر پ ...و هڕ $واو $و رﯿ در =ﯾن ﯚ
رۆ و$زﯾان د $ﯿاڵ ،و و .ڕ " .ر$ﯾ )ﯿ15ﯿ ر د$د ڕ S1_,وو =و
ڕووڕوو 6 137 6زاد و دوور او$ﯾ زﯾ200000 ,رد ﯚ ).5ﯿ د $وا&13
پ S ...ه ودڵ و ه وه .و و" Zﯿ و .ژ ر$ﯾ 6وه )35
دوور اوو ،$م 6 6ر$زو #ا د $هﯿ 1و-ﯿ 6 6م ر$
ودو2 $ﯾ .و 0ﯿ_1ازا پ 1 ...دﯾ ,وت و.
ﯿوﯚ"ون م ر$و&6 $ر 6ﯚز$ل داﯾ =وو ڕ 3 .$دﯾ ,اﯾ
هﯾ ،ر ,ره ،2 .رﯿ و 6ﯚ20ن،ﯿ ﯿ 4دار ,ﯿ# 5او د$ﯾ3ا
,3ز،$هر" #م)،ﯾ& #$ڵ ردو ڕووڕوو ون &ڵ ردان
&31ﯚڕ،د3$ﯿ ن داو .ﯾ 4ن د $اڵ و$و رﯚ ر 510ﯿ6 1ﯚزل داا ،وڕ`$ﯿ>
+6ﯚ ،ان 6ﯿ 1ﯚ ﯚ ردو ڕ$=ﯾ زۆر) 5ر .5X0د $اڵ
)uوا `رم وOﯿ 6 4رام 5دل ود$رون ون رد $رۆ
و$زﯾ 1991 و$ر د$دان هO $#1زو ازﯾ ر " ر$ر رد
ڕ .ﯿ ﯿ 5ن داو .هﯚش د 3$رد $دا و و 6ڕ هل
ڕ# $و ه 6 & 6ﯚ 20هﯚ ر 2واز و 6ز , 3$ت6 .ڕش و"
,ﯚ .07000و$ر 6ﯚ20ن د$ﯾ.ت دv$رو ﯚو #ۆز3و وﯿ .ێ .و $ش
Oوو دواﯾ هز $ﯿزا زﯾ45)100 ,ر& و 6 ,ﯾ ن ،دان ﯿ ن
522
زﯾ#1ا د،و )ورد $ﯿ ن د,) $د$و .$د $ﯿاڵ و6ڕش ﯚ ه وﯿ ن ڕوون
د$و $ووﯾ= ﯾ ن چ 0ر 7 $و_5)$ان وﯿ وون )6ﯿ34ﯿ ز( رداﯿﯿ-ر$
پ6 -..ﯿ ,ر و د )،Y$ن ﯿ د$وت ،ر$ت رد $ن رێ
د$د $ر,ﯚﯿ1و "،$و )#ا د115 $و ،$و هﯿ Y1.$#و 6و$د $د.Y1
دﯾ ن رد 3رﯿ 1و ڕﯾ#ا ` Gو .رۆ و$زﯾان"1 ،ﯿ ++ﯾ ر
3د 6ڕش د,) $دو $د $در =د3$ر هش ﯚ ر ر $و
ﯿ -ش و،دژاﯾ ﯿ# 5ا .ڕۆژ . ,ژو6ﯿ 6 , 75 Yﯾ و ر زو "ﯾS
ژران6 .و !) 1984م 2و($ژ ر $ژراوان زﯾ6500 ,س د.
هﯚ 2ﯾ دوژ )Yد$وت و پ$#(...ﯚ ن ڕاد $ﯿ45ﯿ 45ن ر$7وان ,ن
و)ر$#>) $ن.وڕ ﯚ 1دﯾ ,رﯿ ڕا , 6 .Y5,ڕا)Oﯿز , ,ر(
ﯿ 5دژاﯾ &ڵ ه 3و$ﯾ ,رد ه $و$را&ﯾ #را .د3$ﯾ
Oﯿزب رێ )& 35و) ,ز$ﯾ ن ژ و) Oﯿز د4اﯿ, ﯾ1را
ڕ> $ران() 1X,و -م ر S, $د و ود ه .و د$وت و .ﯚ
6 ` و رد $ن،داد& ر$ت زۆر #وﯿ= د$رﯾ1
وت )،رﯾزراو) ﯿ( #6ا ) ڕ ﯾ Sﯿ ڕ$وﯾ1 Yرا رد +ﯿ
ه $و$ڕا&ﯾ #و د.
523
ر" و 6ور پ # -...هڕ, $د ،د&$ا ڕ .س و رز
ﯚ"را رد داﯿ Yد$ا.
پ ...م ﯿ$دا د $ر ور ڕۆژ ه وت ﯿ# 5ا&6 .ر)ﯚ"O Sﯿزب ا(+
د$ﯾ3ا " ) ﯿ ن 13ﯿ،پ-...ش د$ﯿ 6م ر ,$ت6 18 .ﯚ3ﯚ ه 1
ر 0ه و$#$را ر و 6ﯚڕو) ﯾ ﯚ رد 3ن ﯾ خ د ،روO Yزوور ه و
1را " ) ر رد 3ن ﯚ ﯾ ه ",+ . 1م 7ر ﯿ$# 5ر &
, 6ا پ GO ...و ﯾ, Yر ,Oو ت و" و .ه ﯚ ﯾ 1993 ژ ر$
ژراوان 10000/س &ﯾ،5و ,Oو ت ) ڕز& ور ڕۆژهت ا1ﯿ,
د$ڕاو ڕووڕوو و :د$ﯾ>ﯿ 1دv$ر و$و و$ﯾ ` GO uو, Yر
و د$رد."$
1994رودۆخ 0ﯚر ,ر" و ر$و .ژ+& $ﯚر ﯚو .$د$وت هز300000/ ,
#>ﯚد$و $ه پ 0 ...ر Sوﯚ ه 5ﯿ1,5 SﯿO .و#ان ﯚ 6ﯿ#او
,Oوم د "ﯾ ,ن د $وا&ﯾ $#& Yن0،ر$ﯾ ڵ دن و ،وا
6واﯾ و )$و ) و .ڵ و$ر&او د&$ا 1984م 2و $زﯾ,
20000س &ﯿ ﯿ ن د $دا ،و م Oول و`,O 2و ت ﯚ ڕ 5د$ره 1ﯾ ران
)ور و ,6 .دن و 13د Xﯿ 6ﯾ ز" #&2000/ $#ﯚل و
ڕاد$ﯾ رزﯚو $و ،رو و &$#& Sﯾﯿ ن 6ﯿ& #ﯿ ﯚﯾ ن ڵ و
Oﯚﯾ ن ر $د هو ه$داو 2وازو 6وار$ون .ر,ر ڕا3و ﯚ 6م
6و &ﯿ , Sڵ و ه$دا ﯚ رو رۆ" ,رد 3ن ڕ$واد .ر
دﯾ ر ﯚ ﯾ 1990 ر6ژ 7 ر داﯿ35ا و 350000/
راد&$ﯾ ،#واﯾ 500000/س 0و$ر هو ،ه ﯚ ﯾ 1994 زﯾ Sﯾ
+ﯿن ) ر و" د ، Xم ر$دا &ﯿ وو ،$و 0 6ر$ﯾ Sو
ر $رد 3ن ﯾ دوا ﯾ دوو) ت د$ﯚو .$زﯾ20000/ ,س-ش 1ور 6واون
و ﯚ ) و" 6ﯿ (Yرد6 3اق ) ﯾ ن د.
ﯿ د$وت " ر ر 7زا ﯿ ر,روO) .ﯿز د4اﯿ ,ڕ> $را
رد 3ن( 0ر$ﯾ د#.$ا و" 1994 دوا ۆڕ د ژ ر$ﯾ
#6ا و و ﯚ Qدا و $وO #$ﯿزب و ,وا ،3و& 1ژ ر$ﯾ زۆر
# 6ا ن7،ر #ار د د#.$ان 2رﯾ Sو .م ون #6ا Sم
Sو&ﯚ ﯿ ن ه6 م 0ر$ﯾ , ،ڕﯾ_,او$ﯾ و #و ﯚ د$وت
رس ﯚ > پ ...داﯾ 1ﯚو6 $س دژ Oﯿزب ر د1ﯿ .ﯿ$ڕا3
,1را زا76 .3ر > 36ﯚڵ ,O .وو ت م )#,او$و ﯚ"و(
Oﯿز د4اﯿ , ,را ,رد(و$و ﯿ پ ...رد $ت،ش ﯾ1ر
رد زﯾ#1ا د،و ) رﯾزراو ) ڕ 6واﯿ f 5د ،و 6وا ﯚ > ر 0ﯾﯿ_از
.ژو6ﯿO)Yﯿز د4ا (Sه $و $ڕا&ﯾ #را .هر"O #ﯿز ,ێ د .
و)Oﯿز د4ا (Sدا زرا#را،ڕوون و , 6او ,Oو ت ﯾ ر& $هر0ﯚر$
524
ﯚد رد $ن "`ر$دا#ا رد د3$ Y37ر$ت س و 6
ت.
ﯿ ,Oو ت را >ر رد هرهر 6ﯚ ,ﯿ رد 3ن 6و$ژو
دﯚو .$داﯾ Gود$رهم ژ ر$ﯾ ر" و رد $ن ،ﯾ وان ر&ﯾ,ران , 7
رد , ،و$و ردار0 $زﯾ،$و وانO ،ﯿز ڕ40 7دﯾ6 Yر ,ن ،داﯚﯿ ن
دو .م زۆراﯾ ,رد،ڕ 7ﯾ ن " و Sو& ن $#ڕوا ،وهﯚ ر 6م
زﯾ Sﯿاز ز $وه#1ﯾ Sﯾﯿ 6م Oﯿز &ڵ Oﯿز ڕاO)-ڕ$
و$ﯾ( و .ر S " 6ڕO) 1992 ، 7ڕ $و$ﯾ( ﯚ 2رﯾ Sد
وڕا ,و &ڵ `زﯾ ﯾ ر رد $ن دﯚز ﯿ# 5ا ز رد 35) $
Oﯿز) $داﯾ ,ﯿ 435ن(و)ڕ`O .ﯿbت( وه Oﯿز ﯚﯿ ڵ د4ات د.$ﯿ ن داو ﯚ2
ﯚ ڕا6 . 5م Oﯿز ڕۆ ,ه 1ﯾ `bO :ر ور ڕۆژهت
"[ و 6 #ڕش و د$وت ڕ& 1 $ت،و و$ﯿ ,ه 1ﯾو $ر
,Oو ﯚ ر 0ﯿ ﯾ دﯾ،Yرد 4Z 7 $ردو ر و$و دوو ا ),و$
ژﯾ ون6 .و Oو د$دا ڕ ڕ " .ر $ﯿ ﯿ 3رد 2ق دا&ێ ,و
هﯾ ,ر& bOو` 6ﯿ 1ﯚﯾو. $ێ .ﯚnا . Sا >ر
.ﯿ)135ڕ( 7و) 6زوم bOو` ر() X,ت و دا ﯚﯾ & ,ﯾ, .1وو:$
)7و ( $دﯾ , O ,ت،و, 0ﯿ هو و) و$ﯾ(
")#و$ﯾ( د $و0ود .
د#.$ا و"ﯾ ر O 1994ﯿز ڕ 19، 7د .$و" د Xد$
ه 1و Oﯿز ﯚﯿ ل د4ا ﯚ ` "ار$م ڕاو O ،ﯿ#,ا د .$
رد 3ن زۆرز $#و .و .0ﯾو $ﯿز )داﯾ 435 ,ن( و)ڕ`O .ﯿbت(
و$ز ,Zﯿ 6وه ﯾ ن هوO،ﯿز )ڕ ( 7هﯚ و 3ﯾO Yﯿز))6ﯚزﯾن( و.
1995وا د$ا #د.$ت ڕوو ڕوو و ڕا و"پ ،ز $و 2ﯾ 0 .ﯿ ﯾ دﯾ Y
ﯿ ت ،دﯾ رﯾ,او ,+واو ﯿ و هﯚ و &ﯚڕا ,ر و.$
ڕ#.$او6 $م &ﯚڕا ,رﯾ زﯾ Sز$#و د#.$ا Sو )ڕ ( 7د$درا6 36 ،و
ڕ # .$ز $ﯾ دوو ڵ ) 5وZ .ﯾ# O 1ا )5ﯿﯾ و 6ﯚز
6ﯿ#ۆ6ﯚﯚژ ر,ر 0ر$ﯾ #ا ر ه#او ر $هزر & 1 35دا :ﯚﯿ
دوور و6 $ﯿ ,ر زۆر ﯿ S Gو& ن و دوو د ر$ت ه dووت و ڕووڕوو
و $د $ر&ژ &ڵ دﯾ Yو 0ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت وڕووژاود و#, O ،ا
و"و 4ﯿ + Gوڕ$و 6 1م ﯚ"و 6زاد واﯾ ﯚد ﯚد
" ,پ و 0ﯿ دﯾ ،Yواو #,ا .واﯿ Yور #ان رو 1
پ ...هﯚ ﯾ#ا ڕ 6ز و داو$و 6وO) )" ,5ﯿز
,را ,رد( و Oﯿز د4اﯿ ,ڕ> $ران( ,6ﯿ ت ،دوﯾ ن 36
ﯚ هو$ﯿ Yڕ$ت د$ﯾ 1950م 2و6 $ﯿ6 ,4م ﯚ"و &ﯚڕێ و د $و
525
)ﯾ #$ز $و ز $زو1و $رد3 ،ا. S Yﯾ 135زۆر &ڵ ﯾ#
ر,ن و ,Oو ت ﯿ 7 1ﯚﯾ ن وادار,ن .م 6م $ 6واﯾ هﯚ ر
#6ا Zو ز $ﯚ .رد ﯚﯾ ن زو1و $و$ﯾ دﯾ Yو ز$ب ڕ.$
6 #ﯿ 1 aﯚو.$ێ،هون.
و 3و رد$وا 45ﯿ،G5هuو ڕوو ز$#و ﯿان دوو ﯚ .
ر و رد ﯚ ڕا 3ﯾ 1و , 6ا ,ت .ڕادوو5) ،ﯿ6 1م هuو
`ور)"پ( داﯚ رد $ن د$ﯾ 1970د&$ڕ3و .$ه 3ﯾخ د
ڕ)"$ﯿ=اد( ه#1ﯾ Sﯚڕوﯚ ڵ و 6ن و و .رار در=اﯾ د$ﯾ
, 35& 1980ر ,7 $دو $ڕﯾ>راﯿ ن داﯚ د$د ` 6ﯿ$#ﯾ ن
واو)0ﯿ از رد(6),3ﯿ X+م و bﯿ Yاو ﯿ ﯿ ن( .ر $د$ﯾ 6 1980م
6 $-ﯿ -3د وڕ$و و )،ن رﯾﯿ 0و &ت ،و دواﯾ 6ان و6اق 1990 .م 2و$
&ﯚڕا ,ر ش رد 3ن `و ،و ﯾ 1و ،زو1و$ﯾ , 6ا 0و$ر و ،و
و ه .و $دوود , 6 ڕا ڕ ﯿ 1ڕا ودور 3ﯾ رد
هﯿ.ت،زۆراﯾ ,ر ،ﯾ ردﯾ ن " و هڕ$ﯾ ڕا$# 3ڕوا.
ز Sر ن )ڕ " .ر $درﯿ، (4ﯿ$و$ر 6م ﯿازو ﯿاو د$ﯾ
1930ﯚ دن وڕ&$زﯾ1و $و $رد ر ه 1و `ﯾ ن زد و)ﯿﯾ3
زاﯿ 1د$ر Zﯿ> ,$ش رد $و$ﯿد$ه$ 1و .$ه و 6ﯿ6 , -وه
ڕ .$ر,ر )) و)ﯿ, dدو` ($و و دوو 2رﯿ )$#ڕ :
ﯾ&و )ﯿ5و وﯿان دوو ﯚ ر 6ر 3ن و 6ز$ر ﯾ ن .م ه >ا
)ر(ش رد $ﯿ ن " و ڕﯾزوOڕ ت د$ڕوا .ﯚ 4و1990 ،
`و داﯚ 4ن3))،وﯿم ﯾﯿن(داواو "`وﯿ5ﯾ ،هﯚ
ﯚ 0ا .د .ڕووڕوو 6وه 6و وaو ,را و"ﯾ
6و #6ازﯾ ران و )د3ﯚرا(ش و$ر" ود$وت)bO 6و` ر(ه
)ﯿ.5ﯿ د 1ر (+ ) $ز داﯾ ,ﯚ ` ,ت6 ,")،م ر$
دژ ` ون و(.
>ﯿ1:1ر درﯿ Gو )ورد & $#ن و دوور او$ﯾ ،Sو #هان
$وار$و .0ن و nو # ,1ﯿ ن ,6و ن هﯚ دووڵ ,دن و` #.ان.
6م 0ﯿ ﯾﯿﯿ،ان ﯚ .ﯚ"ر ردو ه و ﯾ ﯿ ن ،ﯾ>ت و#$ﯾﯿ ژ
0و$ر 1،و$و , 6ڕا و > 36ﯚڵ و6ز ﯿ،ز$#و .ر6ژ ﯾ &ﯚ vر
ح ه ر 1992 ه S#1ر ڕووداو و،1993 135O$م 0ر$ﯾ
و$د $ه 1ﯿ 5د$دا ﯿ 23ت ر ن ه )$#ن د$ا& Yڵ
526
رد $ن )$اﯾ (),و=$ﯾ6 .Yم ر6ژ ﯾ Oﯿ ,ﯾ و$ڕ و 43ﯾ
#د$د ر$ت 6ر ن و و 6ر$زو $ﯿ ,رد و و#, O.ا
70رد $ن د$ڕﯾ $#ازﯾ ر ) 1X,و ,ر ﯚ ﯿ 89،Y
++ر )ﯿ ن واو رد $ن 6ر$زو 1X,) #و ,ر ﯚن 6 .ﯚ
ڕۆژ 6وا 0ﯿ 1ر $ن،هڕ$ﯾ ن و$رزان د$د ﯚ ﯚدو $رهم،ﯾ ,ر و$رز
رد ) &ن ) .ﯾﯿز 1992ر2 6،-37 $ﯿ،ر ،دا ،و6رز$ڕۆم
ﯚ)# 5اﯿ Sدژ رد $ن ) X,ت 0،و$ر هﯿ ن ﯚررد $ن د .ڕووداو6 ,وه
دواﯾ ه پ...ﯚر& 6ڕﯾ1993 $#و 6 ,3 4u 1994ﯾ
ه وڕۆژ X $ت .هر ت 1ﯾ ر$ر ز $ور ڕۆژهت د$
د$دا)د$ژرا( 6 & 6ﯿ -دژ رد دﯾ ن ه#اﯾ .م ﯿ$دا .0ر&ا
,Oو ت و د $و)ﯾ6 #$ﯿ >_3رات S& ،ر ن ر 6 ,ون رد 3ن
،Y 0و ﯚر, $ﯚ ,Oو3 $ﯿ ن #,ا ه و 0 .و$ر ` زا ر ن
و b $ر 6و )و" $#و.$
0ﯿ ﯾ ش و &ﯿ 6م دوو ﯚ ،+6 .ﯚ ر ﯿ.را رد$وا ﯚ .ر ،
رز وو 0 $و$ر رد $ن د$د) ) 1989 .ﯿ 3ر 6ژ ﯾ
م و #$زاو زۆ،رد 3رﯿ 2/75ت و، 7ر ﯾ ) ﯿ(d
ه .ن &ڵ ﯾ Gو" ر 5ﯿ Yو 1/49ت رار وت.
زﯾ 0 50/ ,و$ر رد 3ن ژ 15ڵ و ،ه .ن &ڵ 35 3
و X7و واو ڕوون و , 6او : ت 0و$ر ,ڕ"$ر.
ﯾﯿ زﯾ 0 20 ,و$ر 6ۆ و& 1#,) ڵ ز$#و زﯾ
0و$ر ه ووت ز$#د& ،$ﯿ 6 Yڕاد $زاو زۆ 3 #ار2 .ﯾ
0و$ر دﯾ ,داه و )ﯾ #$د $ﯚ",د 0و$ر ,زۆر $هﯚ ه
وﯿ 5و"ﯾ ر$و ڕۆژ 6وا،ﯾ > 36ﯚڵ و ر $دﯾ ,د O .Y"$ﯿ#,ا د$ﯾ
1960ﯚ"را رد ه و Yو$ر" و د$و Yو م ره#ا , 6اﯾ رو
ون$ ،ڕا 3د$ﯾ 1990دv$ر $ﯾ 3$#رد5ﯿ Yو 6و) رۆ" ( ,و
ر& $ور $رﯿ وﯿ ن هو.
و رد 3ﯿ& pﯚڕا ,رﯾ #وﯿ= ڕووﯾ#او .ه 1980 ه 35د$ا 6ﯿ#ار$
رد 3ن &ڵ واﯿ 3ﯾﯿ ` زا ﯿزا ﯿ ن ود$ز& 6ﯿ#ار و" و و$ن ,ن
`,ێ" 1990 .ﯿ ,1ز $و$ر) وت6،م "ﯿ )1و5) vﯾ( ون،زورﯾ ن
j 6 1و$ت ون،و6م "ﯿ& 1ڵ "ﯿ4O 1ا )ﯿ5و )ﯾ#$ﯾ ن ه>>و6 .م
),و$ن )5ﯾ(وژ ر$ﯾ ڕوو ),5وو $ ,د$رس ﯾ Yوڕۆ>1ﯿ و ,رو
هر , 6 S3را )رو$رد $د$د و &ﯿ )،5 $#و ه ان زۆر ر
77ﯚچ ),د زۆر و دوور او $ﯿ " ،3و Sو& ن و ﯿزار
و$ڕ و 43ﯾ $#ڕوا .د$ز& ,Oو , 6ڕا &ڵ 6ﯚ ڕ p$دن و
S++و د $ه 1ه و د , .$رد،هﯚ ڕﯾ$د
527
ﯚ .ﯚ ر هر ڕۆژ ز $#رێ ﯿ .زۆر &+ﯚر د$وو 4،$و،و&ﯿ
دو.
6م د $و)ﯾ #$ﯚ ﯾ ه و Oﯿ ,ﯾﯿ ن هو Zﯿ پ ...
وﯾ ن &6ر&ڵ Oول و` 2ﯾ uوژﯿ 1ﯾ هﯚ 3 6ﯾ
رد،چ 3ﯿ 1و$ﯾ وچ 3ﯿ 6 1ور ،ه وه .و .0،ت د$
دان ,3دﯾ ,و3و .$رد $د#$ار ر&ت 6ﯚز$ل ر د , $رت
وم ﯾ#ا ڕو ر رﯿ ژ 6ﯾ 1) ،pڕازﯾ رد د$م )#اه 1و 6وا
هﯚ زاوزۆ &ڵ ﯚ .ر ددا،ﯚ Sدﯾ رﯾ#ا .م 1994ه 1ر ر
"1ﯿ ++رۆ و$زﯾان و ) و& 1ر 6ڕش رد 3ن6-وﯾ pﯾ 8ﯿ+ﯿ رد
دور ڵ-ود$رد 1را #ڕ$و رد +0ﯿ6 dم ڕوو ر $وﯾ ,5وﯾ Xت وون و.
م ﯿ$دا b 6د#.$ا رﯿ 3.و) .ڕا, 6 #ا هرﯾbO 4و` ر،
دوژ 1و ﯿزار ,ر&ﯚ ز$و وڕووژا .#ره#ا `ﯾا 6ور و رز
وو $رد$وا ه6 3ﯿ ، aهﯚ ﯿا .ﯿ 3زﯾ $#ر ﯚ از
رد $ن هڕ$# $د،و رودۆ S& ,را) 3ڕوو ڕوو د .ڕا3ﯿ#ا
ﯚ",د 4ﯿ) 6 ،Gهزرو($,7دﯾ 1 ,و &>3و6 ،$و ز $ووژ
)هرد هژ 1ﯚ ﯾ( ر 6ﯚزل و،هروا دا و $و رد$وا .Y
ر" و $ن:
ر 4ﯿ ،ز ن رﯾز وا _ 3وزﯾ 9 ¤ ،و4Zان 10ب
`)& پ(& :زارش ط ¢ح ,)1 #+0،را ¤ (1989،ر5ر ¤ 1 ،1991،ر
ﯿ) ,را ،19929،
:$531
زارaن،ﯿ Yا و ﯿ 1ﯿ،Gدﯾ #ن ه1+ﯿ،,ا#Xام هﯾ ` ) وا (1990-1988،Y3.1ا
Zدل ¤ 1, :د ن درﯿ)ﯿرﯾر و وا 4Z(1991،Y3.1ا )،Q5پ7 (...ﯾ&#>1
ور،در & aزارش ) ,را،ژاﯾ(19889 -1987 ¤و)پ& :...زارش در رة 5ت #0اﯾ
راﯿ،Y1ﯿ 7ﯿ+ﯿ ا وز، ر،ده اه ))(1992-1973ا ,را(1992
ا رﯿY د( و ¤ ﯿ ﯿ و ور ﯿ )#1ن(1991،و)5ر 7وا
ا1وﯾ 4،69#+0،رة 4ا 2،1993 >3ﯾ uﯿ Yه 4,ن>`،ﯿ +و ﯾ 5و #در ﯿ ن
528
(+-در ¤3ا#رو7ﯿf,1 ده )7اn,رت (1991،و ) ز ن `>ﯿ+ا د و0ﯾ ت ﯿ
و X,ﯿ ن 1م 5رﯿ#1) ¤9 0 ،ن وﯿﯾر.(1990،
( 7ﯾ f511ﯾ4ز،ا-ﯿ ت، و aت:دﯾ.+ +اف،ا0ﯿ[ & Y5زت) ¤+ رۆژ ه
اﯾ 43#1)#1ﯾ f1531ها #ﯾ>ﯿن،ا > ر و nﯿ د 3ن& ،زارش د 3ن ،ﯿ#ڵ اﯾ
> زرور ،ﯾ4ز&،زار Xﯿ> ،ه روز اﯾ،1531ﯚ ،#ﯿﯾر ﯾ4ز،وﯾd
ﯿ،ر f6ﯿ#8،ا د 3ن&،زار Xوﯿ ﯿه دﯾ #ن ه1+ﯿ ,و ز ن nZﯿY
ا1وﯾ.
>Oه
ازاﯾ>O Yه .ا ان >Oاﯾ $#Z Yﯾ د د)3 :ا> 3ل،
#(1990 > 3[18ات ﯿ ر)#1ن 3 ،ن (1993اZ 4ﯿ fﯿ ,)u,را(1990 > 3[ 24،
£ﯿ Qد) +0دﯾ ر 12،,ا0(1990>3ﯿY ( 0 #Oا> 3ل(1990> 3[ 17،
ه وارد( ,را 4Z(1990> 3[،26،ا ,)Q5را (1990 > 3[ 25،ان اﯾ 1ن) ,را25
[# (1990> 3د)#Oا> 3ل ) (1990> 3[20و7رﯾ#ﯾ Yﯾ uﯿ ,)Yڕا> 3[ 24،
.،(1990
ﯿ ن:
529
.1984 ر ﯚ ﯚ13،# 6ﯿان: رد $ د$ر هﯿﯿ ورد$
و ` 6ﯿ$# ر$ت )ڕز& ر( و &,u ڕز& ر(, 6)-9إ
ه,ا)#ڕز& ر( ڕﯾ ﯿ &و)4 ,وﯿ 3ﯚ د$ا ر ﯚﯾ
رد 3ن و$ر.ێ ،ڕ>$ﯿ Yو و ا>b7ه و ر &ڵ &و) دﯾ 6 ,زادﯾ_از و.
-10ﯚ 4و 23ژاﯾ 1987د$س ) >رت ا ) (7ردﯾ 20 (Yژاﯾ 1987
ه$#vس ) 1ر" )!1ردﯾ 22 (Yژو6ﯿ11س -ش د ,O)-Yر( 28ر 1988
6-11ﯾ 3ون ﯚس #17ﯾ زﯾﯾ )ﯿت( ژران.
)ا )(xرز& وان :ر ،ﯿ ، 4،, ،aه را ،+و رو)ڕﯾ>ر ﯿ1ﯿ ش
)(fب( ) ڕﯾز& ﯿت :ﯚ ن ،ر3،گ)،ج() ڕﯾز& Oر7، :ﯾ ن)،ﯿ1ﯿ ﯿ،pو
-12ﯾ 2932ڕ,وت 19 هر.Q5 6-پ)2 ...ڕ.113 $
6ﯚ3ﯚ م 3داد$ێ) :ه ﯾﯿ 0ﯿ وو $وت&،ڵ و ,
داﯚ ,ت4 O .ﯿﯿ و$ﯾ1 6 ،ﯿت و 6ﯾ 5وﯾ،زم و 6را &&)(.35
)(1ﯚ Y37 6و ¯ودو $هزرو.0،,7زوا 7ر هو وت هﯿ tز ,دﯾ ,
,و$ر.ێ و ر>درێ()زاهﯿان ور$ا 6م ` و6،م ﯾ ن ﯿS5
وز$ﯾ Yداو $ز رد ز دوو7 $ر و6 ﯿا`(ز داﯾ ,ه ووﯿ
ر،رﯿ)ا(xهره .و Sهر Guو,،f,ﯚ Sد$وﯾ#ا ز 0 Sﯿ زوا
ر ه1ێ و و$و ز داﯾ¯ Sو 3,و،$ﯾ )ب(ﯚووو ﯾ ن ﯚ)ﯿ# 5ان،
ه) 1.ﯚ3ﯿ،ﯾ ن 3دﯾ ,ر6وان ز ,دﯾ),دور (Gا وهروا
ز $و ﯾ ن ت روار،ر ﯿ وﯾ6#ﯚ،ﯾ ن ل و) دﯾ) ,ﯾ #$ز ﯿ,
.(3 و )Z14دد$ ﯾخ bم &ور$ﯾY 6ﯿ ز$ دﯾ،,
-13ﯾ 6ﯾ) ﯾ )(#1دن&،ﯿاو S $داول :رد $ن Y,++ :
-14دﯾ $#ن ه+ﯿO ،,1ودو 1) $ وﯿ ن Oﯿ$#ێ)2،ڕ.61 $
`و ))2 (1988ر -15 ،12 $دﯾ $#ن ه+ﯿO ,1ودو) $ﯿ` 1و ))2 (1899ر.21$
-16وا& 1زار 3اﯾ،#1)#1ڕﯾ,و 24و 31ژاﯾ و 6ژو.1989 Y6
, 6-17ڕا ر 1985م 2وO $ول و`2ﯾ 6ﯿ ,ر زۆر ﯚ ر$ﯿ pد ورﯾ دژ
پ ...د .ورﯾ6ﯿ 3ر رﯿﯾ ﯚ ود ) 6 1.5و 7ات وڕ $و.
&-18ﯿاو $و$ر&ﯿاو $ر ڕاۆر) Sﯾ#$ار رﯿ)ﯾnﯿ،4 #+0 (!1ژ ر 3 $ژوY6
.1990ﯚ & 6دار زۆر ` ون) ر ( ژ ر " 413$و,>ن ود ) 1
Y-19 `و ،دﯾ $#ن ه+ﯿ.(1990 )،,1
1,ز ،ﯿ#ل اﯾ اﯾ 4،f1531ر 6 27-374$ورﯾ-20 .1990 +د> $ر 1990ژ ر6 $م
ڕا. 6 ` ون داد& و ا7ﯿb 43 ﯚ ` و
-21ﯚ 4و،ر$دﯾ Yدﯾ،S+ﯾ1ر و ردار )ﯿ5و دﯾ ر 0#"،ر 6م
X 0-22رﯾ12، و$ﯿ 6ﯚز$ل ه 1ﯾو.$
7ﯚرﯾﯿ & ،1986او $وﯿ 1رﯿ Yوان و ،Y Y6ژﯾ و )ﯿان ڕ "ﯾ ,و
3ر ﯿ (O :ﯿز ,را رد 3ن& ،ﯚ vر ڕا)ﯚر ڕۆژه و$ڕا،ژ ر$
6-23 ، 153ژو6ﯿ6 -و )2،1988ر.42 $
530
د3$واژ$ﯾ ون -د6 Zرن4 9،ز4O6،در - ، ،د #Zن
6-24م ا6،Y4ﯿZ 4ﯿ `O fاو ل - ،د ﯿ. 1
-25اﯾ 7،#1)#1ﯾ ورﯾ+ ﯿ#Z 1و 4Oن ﯾر)رۆ( Zﯿ6 $زدﯾ 1ن و.
-26ﯚ 1و Yوﯿ Yژ و)رﯿ: ،1990
-27 ` و دژ ﯿۆڕ و ) #-ود ز#ة #0ﯾ-(#دﯾ $#ن ه+ﯿ 10-,1ژو6ﯿ.1991 1
-28ﯾaزا و ﯿ Qد.+0$ ،Q5 6پ)2 ...ڕ.342 $
-29اﯾ#+رم +ث،و$زﯾ و $ﯚ)Oﯿز داﯾ 435 ,ن(ڕۆژه و$ڕا اﯾ،1531ژ رة
-30ﯿ#ل اﯾ اﯾ،f1531ژ ر 415 ،414 $ڕﯾ,و 20 ،296ر .1987
S&-31 6و 12د.> $
ون. ﯿ 435ن( Oﯿز)داﯾ, )35ﯿا و` درﯾ ن #>5_Xﯾ ن
زۆر)ر ,0ن(روO)$ﯿز ڕ`O .ﯿbت( ون ،هر"# #ڕ$و $ﯿ ن )Oﯿز
د$د. ر،pداﯚﯿ ن 6ر2ن 6 وﯾ( Oڕ$
-32هو$ﯿ6 1م &و) ڕ) .$ۆ7ﯚر -د ، 6ر) 1ﯿ د bOو` رﯿ و
ز Sو ﯿ ،3وژاﯾﯿ & 1960ژرا -33 .ﯿ#ل اﯾ اﯾ f1531ژ ر،533$
6-34م &و) او )ﯾرت وردﯾ 1دام ﯿ).و > 3[11ر .1992
6-35ﯾ 13 دۆ 3دﯾ#1ار(وا،Q5 6 1پ)2 ...ڕ.141 $
0-36د،ژ رO،4$دﯾ )> ر &اﯚو:$ ور n6 $ل.
د$ﯾ.ت 6 :ز $ن)ر ن ،را ران " ،و د,u&$و ڕو ر ) $ﯿ ن هﯾ،
ﯚ `راخ د +0$دﯾ .Yداﯿ35ا و")` 0د رد (Y $د& Y$وپ.
&و) Sﯿ ,7إن د Y$و ود ,")Y"$زا د3$ﯿ ن ﯿ 5و$و&($و) دوو$م
) ﯚ ر ن د)Y$ﯾ ڕژﯾ (Gر6 6ﯿ 4ن د 6 .Y$ﯾ& Yوپ &ڵ ژن و 1ﯿ ن
زا)0ه د(د6 .Y,$وا )وهدا ز O f` (Yﯿ #ز6ر2ن ﯿ6 Yﯚ ت
و ﯿ ﯿ)2،Gڕ-1 $هروا)2ر -37 -3 $ان 6م ڕ 3 `$د 6ڕ رﯿ
ڕاد1&$ﯿ )1056س(ور 6ورد Sر" و $رد م 7ﯿ د$ن ﯚ
-38ر ڕا)ﯚرت )ﯾ#$ زۆر)$ر 6ورد ر" و $رد:ﯿان 50ه 200س.
.1993 6رﯾf - 1 ژ ر$ ،7 #+0 رﯿ)ﯾnﯿ(!1
.1993 ،2ه وﯾ1 رﯿ)ﯾnﯿ،7#"(!1ژ ر$ )ﯾ# -39رڕا)ﯚرت
6-41م ۆ7،vه 4اﯾ5ﯿ+, -40اﯾ 13،#1)#1ا >ر .1993
-42هش ﯚ 27 Qژو6ﯿ Yو 17ﯾ=و6ﯿ )ا 3ﯿ( و.
-43 25ژو6ﯿ > 36ﯚڵ ،و 30ژو6ﯿ `ش دا.
-44ﯿ#ل اﯾ ,ﯚﯿ1و6 $وزا Zرﯿ -1 #+0،ژ ر ،3$د.1992 > $
اﯾ،f1531ژ ر 6 19 ،423 $ورﯾ.1992 +
531
دوا و:
ه .ن &ڵ هل و رج و "+ﯚ ﯾﯿﯿ 1925 ،ر و" G Oو
د$ا .ێ ﯿ$ڕا 3د$ﯾ , 1990رد و ه و دv$ر $رد 3ن
ت ﯚ و$د $ه 1د 3ر ر$و)u5وﯿ ن دو.
6اق ) S+ﯿ،pﯾ u1 1970ﯿ 1د 3ر و , 1 7رد
) #ا و6 .م S " 6ﯾ ردراو #ﯾ ا 6ﯿ #و$ر&1و $دوورو
دن ه و و،م ه 35ڕوون و , 6ا و ڕﯾ$د 6م 7چ ت 2ﯾ ن
#jا د#) $اد .هر Oڵ 6م د 3رﯾ 6اق و$ر&ﯿاو 1991م 2و$
ڕا3و ﯚ ا7ﯿ#j bا و،$م د$م )#اه 1و ه و ﯾ و )#
ﯾ.ا ڕۆژ 6وا ،هﯿ tﯿ ن رهم و$ر&و ،ر 6ره ) ,ﯾدارو.
ر 6م رد 3ن د$اﯾ &ڵ #jا O Sﯿ>ون و ڕ,,و& Yﯾ>اﯾ .رد $ن
دام Oﯿ Yﯾ ن هر 7ر واﯾ دﯾ#j ,ا jﯾ ` ` fڵ د$زا ،م Oﯿز
وﯾ pڕازﯾ>ون دا د 3ر د$و،$ڕا3و ﯚ ڕ .ڕادواﯿ#ا د 6$ژۆت .
ر 6رد $ن ه 35د$اﯾ `و ﯿ ن داﯾ و ت د"$ون
و$و ر$7وا د 3ر و "+ﯚ ﯾ رو و ڕاد $د$ت و 6ﯿ_3ﯿ را د$ز&
د 3ر &ل #jا ﯚ ووﯾ= داد$ﯿ>35ا و"ﯾ ن #ااﯾ ه د&$ﯾ1
" ر$ر ڕﯾ,,و6 .Yم 6و) $#$ﯾ #$ﯚ ه,ا#ن و و$ر&1
هu[او$ﯾ ,Oو ت هﯚ " و$د ردv$ر د 3ر هو،وا 3ﯿ$
دام #jا `و,دن ڕووڕوو Zڕ $ن ر$ت ,رد و.
ﯿ 3داﯚ و #$د 3$د 5$و $و ڕوو ,O 2و ,ه و$
د$د،وﯾuو زۆر رد $ن ﯿ د$ﯾ 3ا د$ز& ﯾ ر$ر ﯿ>ر5ﯿ Yو$دﯾ>Y1
ڕ$وات ﯿ Guو و ﯚد 3ر هو م ڕا3ﯿ#ا ﯚر ڕژﯾ#j 4او .هل
و ر6 ,0وه دا #jا واو ﯚر )) #د#.$ا و"(#ات،و ه=>دراو$
و" و$و ر) دv$ر `وڵ ,ت،م م ر6 0م ر) ،هل و رج و
"+ﯚ ﯾ و دۆخ و ه,و #jا د3$ر ,ت .ڕﯾ>ر6 ,وه `ﯾ>ن و7ﯿ,
ه& $#1ڵ رۆ Zﯾر )ﯿ5و و .0 ،و$زع ودۆخ و ه,وت و و`9ﯿ
2واز و$زع و`9ﯿ 6وان و.
ورو .ﯿ 6ان واﯿ 1دواڕۆژ ﯿ ﯿ -Gرد ش د ردو
u,ون و nو و ,Oو و #$و ) 1ﯾ#او و،ﯾ &ڕاو,3 $
و$و هڵ و ر 0د $هژد$هم,4 ،ﯿ Yوﯿاز&31 Sﯚڕێ د$وﯾ#ا د 3ر
رد $ن و$ڕا .ڕێ6 ,3 .وه ﯿ Oل و O6ا#,ا 6ﯿ ,4ه 1د
&$رد$و و$ز 6 Zور رﯾ ه $و)5ﯿوﯾ و 6ﯚز ﯿ ره#ا
532
ﯚﯾ ن د. $ن 6- و0ر$ﯾ دا 0و$ر وﯿ0 pو ڕﯾ$د رو ر
S3و د$ﯾ 1990ه6 35ﯿ` ,4و زۆرو.
واﯿ 1و رد د$ﯾ 1990رﯿ ه و Yڕوو 3وu) .وا
ه .و ر د$ووت ،رد & Sار و رﯿ ڕ .دﯚو.$
ڕا ,وﯾ6 1م ڕ .ﯾ پ ...و& .ﯾ .1ﯾ ڕ "ﯾ ,ڕ .$ﯿ Yم
>و،م 6ر ﯚ 1X0و6 .م ل و , 6ڕا ر$7وا) 3رو)ﯚ ه وﯾ>35و،
و ` .0ول و &,"[و .ژ$و ! و " ێ د3$وداوﯾ Yر$
واو ﯿزا " ر$ر,ێ ،هر" #ه` 6 35ﯿ$#و ﯿو ﯚ"ون ر 6ﯚ و
,5ﯿزا )پ (...د5) $و $ڕ " .ر $ﯿ .
ڕ .دوو $ار ﯿ و .د$رد 1را رد +0ﯿ وت
و ,6 #$ﯿ ت 7ێ د$دا,،و ﯚ .ﯾ داوﯾ 5د$ر"و و ،
وuو زۆر .0د $دا ه 6 S#1وو ڕا ت 6ﯿ ,4و.
ﯿ ﯿ Yڕ ، .ار 6ور و .د$ﯾ 6 1990ور رﯿ ﯚ 6و3 $ا
ر ﯾ د$ر $ﯚ وت ڕ , p$ت و &ڵ د$ر$و#>) & $ا و م ڕﯾ .ﯾو$
6ور زاڕ ڕ>را دوا 6ون 6ﯿ, ,4ﯚ ن #ا) ،ﯾ #$ڕۆژڕۆژ
زﯾ د4اﯿ رزۆ و ) ﯾدارهو .د4ا دا 6م ` رد $ن
د !$و `رو وﯾ=$ر$ﯿ ن , 6را ه ه1د$وڕا .ﯾ ر دوور ڕا& 1رد $ن
م ﯾ#ا ،ور پ ...ﯚ د$وت د3$ر ﯾ 6ورﯾ `رس و` :ر ر،
)ﯿ هO S#1ﯿ ت 40ﯚد 0و وZ $زﯾ ه$#و .رد$وام
و ز$#و هژار 6ﯚ ڕۆژهت 2 > ،د$و د$ر$و $ﯚ ر ﯾ دا ن.
ر ,Oو ت ﯿ ر 0هزﯾ1ﯾ 6ور وت ز$ڕ ,$زۆر د&$ﯾ #
دن ه وو.
دوور 13و" $ار$م دوور 13و 0 $و$ر Sو,O .و ت رد$وام و ڕ هزاران
س ڕازﯾ &>0 $#ور ﯚ",دن ﯚ ر $وت د$د#, O ،ا ڕاز
ڕا&6 1م ,و"ﯾ ر Sزۆر 3ود وان ر ر# $ا و
ووو $رازﯾ>وﯿ ن رار وت و& .ز$رﯾﯿ ،Yز$#دا 0و$ر
ﯚ .رد و3ﯿ ﯚ د $وا&ﯾ Yد$ت ،ﯚ ره ﯿ ن و$رد1&$
Oﯿز $ن د$و،و 6م Oﯿز د$ت د&$ﯾ Yﯚ ) را6 13م د>0 .$ور د$اﯾ
رداﯿ ن د_3$ﯚ دااﯾ.
ه د$ﯾ 1990زو1و $رد 6اق و رﯿ ر 6ﯿ#و6ﯚﯚژﯾ ,Oو ت
ر,ر هو6 ،اق ﯿ ﯿZ 3ڕ$ب # $وﯿ= $ ڕا3
533
د$ﯾ ن `راخ دا و و ) 1و$ﯾ ردﯾ ن د$م )#اه 1و .رﯿ ر $
` .ﯿو X 0ر ,ﯚ و 6ﯿaم هز& ,ﯾ$#ر و ﯾ#ان و$د$ر_ ت
و)ر510 (ﯿ 1و ,ت،م هزرو& رد6 p $م & 6ﯚڕ` $وڵ د$ن.
)ﯿ ت دارا(رﯿ هز )ﯾ #$دار $دﯾ 1ﯚن و =ﯾ 1و رز وو$
)` 1و ﯿ ن زۆر 3ڕا6 3رزﯾ و ر 6ورد دون6 .ﯿaم و 0 6
رد $ن ) 1و$ﯾ ،دوو هز ر و+6ﯿ Yاﯾ6#ﯚﯚژ ﯿ 3ﯾ ن و
دوو ،$هر" #زۆر Yژ ر6 $ور 0ر6ت و 0ڕ$ت ﯚﯾ ن $#ن 6و
دوو زا0 .Yر$ﯾ 6 ,وه ﯚ ﯾ ﯿ Yو $ازا رد)ﯾ ن ر( 4ﯿ1ن
90ڵ )> 3 6 35ﯚڵ ),و $ﯚ وو "،$و$ڕوا,او ) pﯿ 1و.
و $ازا رد-ﯾ$ pڕا 3د $و 6م هﯾ ون 6ﯿ a
` زا ﯿ ﯿ0 -Gﯿ دﯾ Yد $ه.ت .د$ﯾ 6 1990ﯿ #ڕوون و
, 6او & Sرد $ن ﯿ ﯿ0 -Gﯿ دﯾ1ﯿ ن 5 0ﯿ 1س ﯚ ) 1
6ﯿ aزا Yو ر 6رﯾ ,دۆزﯾ1و$و )ﯾ#اد اﯾ6#ﯚﯚژﯾ Sون هردوو ﯿ ن
وش .ێ.
Oﯿ#,ا ه ﯿ$ڕا 3د$ﯾ 1990و$د $ه 1ﯿ 1) 1وﯾ رد
2ﯾ ن د$ر,5) $ووﯾ 6وه $#1دو) ،$هﯾ,ل و ﯿ (-Guو$ﯾ و
ﯚ .ردﯾ pرu5)$و ,ﯿ 5ن داو ) .ﯚﯾ>ون(ﯾ -ر ﯚﯾ6-و)ڕ
,ﯚ )) ن رد( و ) .ن ردﯾ` 6 Gﯿ$#ﯾ ﯿ و ﯿ ه#1ﯾS
رد $هو $ه$داو2 $واز ژﯾ ﯚ ر$وام د$د 6 .ﯿ ,ر و ه و ر Oﯿز ن
دوو 1 2ور $ن،هروا 2وازو ,ل Sو& ن و دوو د و6 ،اق ﯿ ﯾﯿ
ﯿ 435رد 3ن و ﯾ +رو ﯚ داﯚ "ﯾ ,رد رﯿ و
6ان 0ﯾ# 4ات.
6ﯿ# $ا 6ﯿ #هزر ﯿ ﯚ .رد2،ﯾ .ان و 0ﯿ_1ازان و هوادارا
ر ﯚﯾ رد 3ن 5 ) Oون .داﯾ Gود$رهم -چ رﯿ چ 6اق6-م $
534
هزرو2 $,7ﯾ .اﯿ ن ه .$زۆر 6م 6 ,م هﯾ3ﯾ ن و$و 3 6ﯿb
u1ﯿ 1د 3ر ،وهروا و$و دژد$و $را>رر ,Oو ت ﯾ رد&$ت .م
)ﯾ وز$رور$ﯾ Zﯿ، 4+چ ) &ﯚڕاﯾ ﯿ ت و چ 6ﯚ 6 ,ور# 6 ،ا
0ﯿ ﯾﯿ_ازا #وﯿ= و $ڕﯾ>ر پ " -...ر هﯾ 3د 3ر و ﯿزا ,
,Oو و"ﯾ ) ,) 5ت .هرو $ڕاد0 $ر$ﯾ د$ﯾ 1920داو$ر ,ﯾY
6م ڕا3ﯿ#ا رو 1هزر #Z : 3و bدر ر & ,7 $و)
2ﯾ .ا در 6 .م 0ر$ﯾ هرهر ڕوون ﯚو6 ,3 $وه ،ﯾ ر ﯚ
رد 3ن ،رز $ﯿ S1ڕ .ﯚ د$رﯾ ﯿﯿ ،ﯚ .رد &ڵ .ژ$
د$ر$7وان و ێ ڕووڕوو د $ت :ﯚ 4ون&6 :ر ,را رد >0ور ر ر $
و$و > 3 6ﯚڵ و , 6ڕا و 6ز ﯿ و ران ﯾ ن #jا .Y
ڕ$خ 6م 0ﯚر $ﯚﯿ ﯿ ﯚ د= $ﯾ6 1ﯿ#ﯾ pهو .ڕ1994 S
رد6 3ﯿاق ان ) ر د4ا رد 3ن و ﯾﯿ ﯿ 435رد 3ن و زو1و$
6ﯿ aد,) 3$د ﯿ Oﯿ ,ﯾ هuو ﯿ ,و ﯾ 3هuو
7ره-.ش و .هuون ﯿان ر oزوا ن ورا زوا ن ،و 6ﯿان +Zوم و
6ﯚ رد 5 $ﯾ و oه و 6ﯿ , 1) -واﯾ ه وش )ﯿ,و$
#اران هﯾ ﯾ ن ،هﯚ رﯿ هuو ﯿان Zوﯾ ن و 1د $ر&ژ،و
ان 1د $ر&ژ و ") 2ﯾ 0 .ﯿ ﯾ دﯾ Yﯿ ت ه 35هروا `$
ڕادو ﯚو ،$زﯾ#1ودو $ه 3ز $و رد $رﯿ Oﯿ ,ﯾ د$د
ه S#1و ﯾ ﯚر Z :ﯿ 1925 #هﯿ.ﯿ ،#هروا داه و
رد 3ن &ﯾ .1ﯾ` ,دڕ$ت رهم و$ر&د6 .$ﯿ aﯿ ن وuو ,زۆر
هردوو 2د .Y$ﯾ `راخ 6ﯿ_3ﯿ#ار ,Oو ت و و ﯿ ﯿ 3رد6 .م 0ﯚر$
هu[او$ﯾ و ) tارد ) ﯿ=ادو ڕ ("$رد دوورو رﯾ (7)3ت،م S
و$ڕا &ڕا و د$ژوارو "ون د$ن.
م [ر د$رو ه ن هu[او$ﯾ د ﯚ .رد .$ﯾ&nر Zﯿ&$ر
د$ﯾ 1940ﯿ ﯿ -Gهوﯿ ر u1ﯿ` 1و ﯿﯿت &ل و د$ژاﯾ
ڕا)ڕ 5 ) Oداو .م 6م 0ر$ﯾ از p6 ,و 6ﯚف هر د&$ﯚڕا.
هر6م ا ﯾ رۆ Zﯾر رد 3رﯿ و 6اق ﯚدو $دان
هزارس ﯿ$# 5ر +ڕ6 `$ﯿZ -ﯿ$ﯾﯿ .و هر6 . 6م ڕا3ﯿﯿﯾ
ﯾ&nر و Zﯿ&$ر د$ا ﯚ داوا و$ﯾ و &ﯚڕا ,ر ﯚ ﯾ و 6ور
ه و! و را>ر ,ت .رﯿ و 6اق &6ر3و 2ﯾ ),و $ﯿ5و ﯚﯿ ن
هﯾ،ﯾ ,Oو ت و و $ازان6،م ,ﯾ ن ﯚ ز ت &>اﯾ
ه و)ﯿ #$ﯾnﯾ ﯾ ن )Zﯿ $ێ( & ن زۆر 2واز د$و6 .م
ت) Oﯿ#ﯾ( و j 6داﯚ ,ر 6ﯿ+.1ﯿ 3ن 6ﯿاق ،وهروا Oﯾ ﯿ رﯿ
دواﯾ 1945و 6 0اق و)) رز& ڕد $د Xت( رﯿ #6از$ﯾ
ڕا و دور و.
535
ه و $ﯚ 6ز وﯿ ,ڕ$وات د4ا ,رد6 3اق
0ر$ﯾ #اO،ﯿز& $ور $رد و &ﯿO Sﯿز وردﯾ +ن و &و) ﯚ 0ﯚش ،ڕ .
داﯚﯿ,ر ێ Zﯾر 2ﯾ.1و و 0ﯿ_1ازاﯿ ن ﯚ ﯚﯾ ن 6د$دون.
`7ز6 $وه &ڵ و$دﯾ 1Xز ڕا3ﯿ#ا و$ﯾﯿ ،Yز& رن،و )ﯾ 4ن
6 1,ﯿ#وﯚژﯾ ڕ$وات ")ﯿ ،YزO Sﯿز ن،ﯚ 4و ﯾﯿ ﯿ 435
رد 3ن،ﯾ ر&وﯾ 6 .Yم ﯚڕ6)# $د د( ﯿ Z 3ﯾرﯾ 6 :Yد$د
ﯚ ن و ل و)ل و $#ت را>ر ﯿزا و ﯿ 2ﯾ ن &و) ,u& ,
ر 1ز ﯾ ﯾ ن )ﯾ #$و"ﯾ ڕاو 3$و .$د$ﯾ 6 1990م &و)
3ﯿ 1ر $ن ه ن $ر د$ن وﯾ ن رﯾ ن دو .0،
$را>ر ز `ﯿ+ﯾ ز$و .و ﯾ ر ,و داﯿ Yد 6ﯿ 5ن و.
)ﯾ#$ﯾ 6وه ر 1ﯿ>ر5ﯿ 1و داﯚ ،ڕ$وات ﯿ ز S $و
د "$ا7اد ﯾ ن #6ا 1ن 3ا Yڕ ﯿ و 6ور ڕا3و ﯚ ر,ن ،و
ﯿ زو 0 6د` $دڕ$ت .ﯚ 4و،هر6م ,را 6وار $رد -رﯿو
6ﯿان 13ﯿ 6 ,ور هu[او $رد$ن،ا ﯾ و 6م هز$ﯾ ن هو 6م 6ﯚﯚو
)ﯾ #$ر 1داﯚ و ﯿ>ر5ﯿ 1و ه.ن6 ,3 .وه ێ ر$ت
رد6 3اق ،و ﯿوڕا 6وار $دواهڕان ر, u ،$ﯾ1و.$
)uوا 6م 0ر$ﯾ ،رد هروا 6اق و رﯿ و1و ﯿ 4uو
! و " ﯾ #وﯿ= دوو وت ` و .$ﯚڕا& ﯚو 3$ن و ) ﯾدار و
رد$وا هزرو ,7ﯿ و ا ﯾ ر,رﯾ ن ر ژ ر$ﯾ زۆر ،Sوuو
زۆر ڕ .رو,O 1و ت ,6ڕ د .$ﯿ ﯿ 4رد7 ،رز ,5
ﯿزا " ،رهودا , 6ا ه#وﯾز و و ز 3د $#) $ت-ه ه ر )داه و(
م وuو زﯾ Sﯾ`ﯿ. Y
د) $ﯿ ر,ﯾ Yﯚچ ,Oو ت 6 $وه ﯿ ﯿ -Gرد دور دو$؟ داوا
6ﯾ ,Oو ت 6 ، 6ر$زوو 6ڵ و ,رد ،واوﯾﯿ رز $ﯿ1
وت هڕ $د $ت3 ،ﯾ Yڕ .و ﯿ ه ڕاد$ﯾ 6ﯿ 1bع ر ,"،$ژ ر$
د 3ر ازان ﯚ .رد و ه وش` ،ﯾ>ن ز0 $#ﯿ ﯾ ازا.
هﯚ ر `و 6 3ﯾ د$و ,ر$ڕۆ ا,O و Sرu1ﯿ1ﯾ و
و` #$وڵ ,ت،د 0$د$ﯾوێ ه و ` > , Sت )) 1وت(و 7$دار.Y
,Oو 6وه ﯚف د$ن دا ر" و 2 Sواز GO،Y11و 6ﯿ_3ﯿ#ارﯾ ن
د $هم)وا` (9و هم ڕ$وا،هز#" $ارﯾ ن ر,د رد $ن
هﯿزو)ز و$ر" و ,ون،هر" #ﯿ 0 6و 6 رﯾ (> )3ه .و $
ﯿ و 6ور ز&ﯿ 1ه1ر.
&ڵ 6م ه و) $ﯾ 3ڕ " .ر $ﯿزا هرﯚ ﯚ زور ﯿ2 5وازﯾﯿ ه
`دڕ$ت,O ,"،و ت ا3 ﯿ Yو ) &ﯚڕاﯾ ﯿ و 6ور . SﯾY
و ﯾﯿ .ت ,5,،و ز$ڕ$ت ر,ر،$و داﯾ Gو د$رهم هuون ان `دڕ$
536
هز#" $ار و 6ﯿ -ڕاز و `) ,ژ$د $ت .و رﯿ و 6ان و
6اق وﯾuو زۆر&6ر ,ﯾ ن 6ﯿ ز $دااﯾ . Sﯾ Y&` ،Yو
&,uه_ 3, Y3ژﯾ ن ,ن ،زۆرهز Sد$ون )ﯾﯿ( S ,
و$ر&# Yوﯿ= و ز " $داﯿ Yن-و 6م ﯾﯾ5_ ،ﯿ 6 1زاد
7ره .و ﯿ ,رد6،وان &ڵ ر و دۆخ و ه,وت و و`9ﯿ ﯚﯾ ن 3 6
د$دات .ه 6و ت ،رد و$و ﯾ ,1ﯚر ر 6م و د31 $و.$
)(2007/3/11
ه و)t
)ﯾ 4ور
دد،62 $
4ﯿﯿ33` Sﯿ داﯿ 135د $و ز ﯿ $ﯾ#6 3ام دااو
د$و ﯾ 3ﯿ و 7ا و 6ﯿ 3ﯿ د ،$و $ش ! )ڕ,و( ڕ" $و
)ﯾ O 4زر&،ﯾ ﯚ د 3ر دv$ر $رد5ﯿ Yه,وو ڕۆژه
7ات ،ور 1ور ور 6ر 3ن ،دواﯾ دﯾ ر د$ێ،و هروا 6و دv$را،
ه,وو ور _و رﯿ &ڵ رﯾﯿو دوو"ﯚ ن)ﯿ YاX1ﯾ0 ،(Yﯚڕﯾ S
دد(211-27 $و (3دﯾ ر او 6،$د$و ڕ Sو ) Sد .$هر #,ا ﯚ د .$ن
و$د $ه 6 ،Yژ,)$او د#6 3$ا 4ﯿﯿن ﯚ د$و) ﯾ#$ار
د$درﯾ 6 & .Yژ,)$او ه .ر0م ) pﯿ1ﯿﯿ )ﯾ هﯚ داﯚ
ﯾﯿ 6ﯚڕ#+-ا و ﯾﯿ دﯾ ,ز $داﯿ35و 6م دv$را
د ،$ر oم 4 3ﯿﯿ Sﯾ1 3را ﯾ 3ﯿ و 7او 6ﯿ 3ﯿ و 6ان
و رد $ن ﯿ,ﯚﯿ1و $و و$ر& 1ﯾ ر ر$ت رو #ا Sهر ت )ﯾ
1ور رﯿ6 -و 6 .0م 1ور)،$ﯿ )ﯾ& 4ﯚڕ#او& ،ڵ 1ور 6ﯿان
ﯾ د $د -1ر,ن ،و" ردان د $ت.
دد63 $
د$و رﯿ 6 3م )ﯾ 4ڕ$زا #د$رد $ﯾ ر هردوو 4ﯿﯿن ڕۆن و
, 6ا دد ،62 $و ! $ڕ,و ڕا&ﯾ #ن د$وت او ،ڕﯾ $ڕ.
64 &
537
هر" خ و S $ڕ,و ڕﯾ$د 6م )ﯾ , ، 4رد داﯿ35و 6و
دv$را دد 62 $دﯾ رﯾ,اون ،وڕا ﯚ .ﯿد$و ره ،Y1و
0ﯚر 6 Sو$ڕا و&$ڕﯾ Y1زۆراﯾ 0و$ر 6م و" د$ﯾ و $رﯿ 0ﯿ
>1و،$و هر ت وڕا ) و)ﯿ 0 Sﯿ د$و $وﯿ.ﯾ 6م X ,وﯾ 6م
ر ﯚﯾﯿﯿ،ﯾ ن هﯾ ڕا[ێ 6م ر ﯚﯾﯿﯿ6 ،وان #رێ،رﯿ )6 م
)ﯾ 4ا7ﯿbت د $ت ڕا[ رد$ﯾ 6وه Zل ,ت و ر0م ف و bOق و
ز )$#رو" 3ﯿ و ﯚ م دv$را " و)ﯚ ,ت و د $ه..
ف ،وزو) Zﯾ , 4دﯾ0 ,ﯿ واز ﯿان ر 0دووروودر6 =م د $ه Y.
زXﯿز $ن ﯾ.و و د$و رﯿ د.$
#ا 6م " و)ﯚ ور bOق ،زXز $ﯾ.و &ڵ , Oﯿ#,ا 6
ﯚ 5رد $داﯿ35و 6و رد 3ن هﯚ ﯿ ) Sرز& و
ت. دژاﯾ رد، ر ﯚ 6وه و, و$
واوو2007/3/11.راﯾ36.1ڕاﯿ ،ر ﯿ O .#ﯿ#ڕ$ﯿ #ز$رزا.
538
539