Working Stiffs Union Maids Reds and

Riffraff An Expanded Guide to Films

about Labor Zaniello
Visit to download the full and correct content document:
https://textbookfull.com/product/working-stiffs-union-maids-reds-and-riffraff-an-expand
ed-guide-to-films-about-labor-zaniello/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

All About Process The Theory and Discourse of Modern

Artistic Labor 1st Edition Kim Grant

https://textbookfull.com/product/all-about-process-the-theory-
and-discourse-of-modern-artistic-labor-1st-edition-kim-grant/

Closing the Analytics Talent Gap An Executive s Guide

to Working with Universities 1st Edition Jennifer
Priestley Robert Mcgrath

https://textbookfull.com/product/closing-the-analytics-talent-
gap-an-executive-s-guide-to-working-with-universities-1st-
edition-jennifer-priestley-robert-mcgrath/

The No Nonsense Guide To Leadership Management And Team

Working 1st Edition Allan

https://textbookfull.com/product/the-no-nonsense-guide-to-
leadership-management-and-team-working-1st-edition-allan/

Uncopyable How to Create an Unfair Advantage Over Your

Competition Updated and Expanded Edition Steve Miller

https://textbookfull.com/product/uncopyable-how-to-create-an-
unfair-advantage-over-your-competition-updated-and-expanded-
edition-steve-miller/
Union Made Working People and the Rise of Social
Christianity in Chicago 1st Edition Heath W. Carter

https://textbookfull.com/product/union-made-working-people-and-
the-rise-of-social-christianity-in-chicago-1st-edition-heath-w-
carter/

An Introduction to the Design and Behavior of Bolted

Joints, Third Edition, Revised and Expanded John H.
Bickford

https://textbookfull.com/product/an-introduction-to-the-design-
and-behavior-of-bolted-joints-third-edition-revised-and-expanded-
john-h-bickford/

Working-Class Environmentalism: An Agenda for a Just

and Fair Transition to Sustainability Karen Bell

https://textbookfull.com/product/working-class-environmentalism-
an-agenda-for-a-just-and-fair-transition-to-sustainability-karen-
bell/

The CRPG Book Expanded Edition (A Guide to Computer

Role-Playing Games) Felipe Pepe

https://textbookfull.com/product/the-crpg-book-expanded-edition-
a-guide-to-computer-role-playing-games-felipe-pepe/

A Practical Manual to Labor and Delivery Shad Deering

https://textbookfull.com/product/a-practical-manual-to-labor-and-
delivery-shad-deering/
Working Stiffs,
Union Maids,
Reds, and Riffraff
This page intentionally left blank
Working Stiffs,
Union Maids,
Reds, and Riffraff
An Expanded Guide
to Films about Labor

TOM ZANIELLO

ILR PRESS
an imprint of Cornell University Press
Ithaca and London
Copyright © 2003 by Cornell University

All rights reserved. Except for brief quotations in a review, this

book, or parts thereof, must not be reproduced in any form without
permission in writing from the publisher. For information, address
Cornell University Press, Sage House, 512 East State Street, Ithaca,
New York 14850.

First published 2003 by Cornell University Press

First printing, Cornell Paperbacks, 2003

Printed in the United States of America

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data

Zaniello, Tom, 1943-
Working stiffs, union maids, reds, and riffraff : an expanded guide to
films about labor / Tom Zaniello.
p. cm.
Includes bibliographical references and index.
ISBN 0-8014-4009-2 (cloth : alk. paper)—ISBN 0-8014-8851-6 (pbk.:
alk. paper)
1. Working class in motion pictures. I. Title.
PN1995.9.L28 Z36 2003
791.43'655—dc21 2002154816

Cornell University Press strives to use environmentally responsible

suppliers and materials to the fullest extent possible in the publishing
of its books. Such materials include vegetable-based, low-VOC inks
and acid-free papers that are recycled, totally chlorine-free, or partly
composed of nonwood fibers. For further information, visit our
website at www.cornellpress.cornell.edu.

Cloth printing 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

Paperback printing 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
For my uncle,
Christopher Morelli,
who took me to
Radio City Music Hall
a long time ago
This page intentionally left blank
 Contents

Introduction 1 The Blue Eyes of Yonta 59

Select Labor Film Categories 8 Born in East L.A. 61
Tracing the History of Labor Films: Bound for Glory 62
A Chronology 18 Boxcar Bertha 64
Boys from the Blackstuff 65
Ada's Descent into Floristella 24 Brassed Off 68
Act of Vengeance 24 Brass Valley 69
Ådalen '31 25 Bread and Chocolate 70
Alamo Bay 27 Bread and Roses 71
A l'attaque! 28 British Documentary Movement 73
America and Lewis Hine 29 British Sounds 74
American Dream 30 Brother John 76
American Job 33 The Buffalo Creek Flood and Buffalo Creek
An American Romance 34 Revisited 77
American Standoff 35 Burn! 78
And the Earth Did Not Swallow Him 36 Burning Rage 79
Angel City 37 The Burning Season 80
The Angry Silence 38 Business as Usual 82
Año Nuevo 38 The Business of America 83
A. Philip Randolph 39 Cabin in the Cotton 84
At the River I Stand 40 Camera Buff 86
Automation 42 Canada's Sweetheart 87
The Awful Truth 42 Captain Boycott 88
Barbarians at the Gate 44 Carbide and Sorrel 89
Belfast, Maine 45 Cathy Come Home 90
The Bicycle Thief 46 Chance of a Lifetime 92
The Big Flame 47 Chaos 94
The Big One 48 Chemical Valley 95
Bitter Rice 52 Children of Golzow 96
Black Fury 53 Children of the Harvest 97
Black Legion 54 The Churning 98
Bloodbrothers 55 The Citadel 99
Blood Feud 56 The City 100
Blow for Blow 58 Clockwatchers 102
Blue Collar 59 Coal Miner's Daughter 104
Coalmining Women 105 Germinal 160
Collision Course 106 The Gleaners and I 762
Computers in Context 107 God's Little Acre 763
Comrades 108 Goin' Down the Road 765
Controlling Interest 109 Goin' to Chicago 766
Convoy 110 Gold Diggers of 1933 767
A Corner in Wheat 111 The Golden Cage 168
The Corn Is Green 112 The Grapes of Wrath 769
Cradle Will Rock 113 The Great Depression 170
Dadetown 116 Gung Ho 172
Daens 117 Half-Slave, Half-Free 173
Days of Hope 118 Harlan County, U.S.A. 175
A Day's Work, a Day's Pay 779 Harlan County War 176
Deadly Corn and Struggle in the Heartland Harry Bridges 178
120 Harvest of Shame 178
Degrees of Shame 722 Heroes for Sale 181
Desk Set 723 Hester Street 182
The Devil and Miss Jones 725 High Hopes 183
The Dollmaker 725 Hoffa 753
Down and Out in America 726 Homecoming 755
Earth 727 How Green Was My Valley 756
East Side Story 729 Human Resources 757
Edge of the City 130 Hungry Hill 759
Educating Rita 737 Hyenas 759
The Efficiency Expert 732 I Am a Fugitive from a Chain Gang 797
Eight Hours Are Not a Day 733 I Am Cuba 797
The Electric Valley 134 I Can Get It for You Wholesale 792
The End of St. Petersburg 735 Illusion Travels by Streetcar 794
Enthusiasm 736 I'm All Right, Jack 795
Evelyn Williams 737 The Inheritance 796
Fame Is the Spur 138 Inside Detroit 797
Fast Food Women 739 Island in the Sun 797
Female 141 JFK, Hoffa, and the Mob 200
The Fight in the Fields 141 Jimmy Hoffa 201
Finally Got the News 144 Joe 202
Final Offer 145 Joe Hill 203
F.I.S.T. 146 John and the Missus 204
The $5.20 an Hour Dream 146 Justice in the Coalfields 205
Flame in the Streets 747 Kameradschaft 207
The Flickering Flame 148 Keeping On 208
42 Up 749 The Killing Floor 209
Le Franc 150 The Kitchen 272
Free Cinema 752 KuhleWampe 273
Freedom Road 753 Ladies Who Do 276
Free Voice of Labor 755 Land of Promise 27 7
The Full Monty 756 Land without Bread 279
Fury 757 Last Exit to Brooklyn 227
Fury Below 757 The Last Supper 227
The Garment Jungle 158 The Learning Tree 222
The General Line 759 Legacy of Shame 223

viii Contents
Life and Debt 224 One Third of a Nation 284
The Life and Times of Rosie the Riveter On the Waterfront 285
226 On to Ottawa 287
Lightning over Braddock 228 The Organizer 288
A Lion Is in the Streets 229 Other People's Money 289
The Little Girl Who Sold the Sun 230 Our Daily Bread 290
The Long Road Home 231 Our Land Too 292
The Long Voyage Home 232 Out at Work 293
Look Back in Anger 233 Out of Darkness 296
Looks and Smiles 234 The Pajama Game 297
Love on the Dole 235 Perfumed Nightmare 298
Mac 237 Picture Bride 300
Making Steel 238 Portrait of Teresa 301
The Man in the White Suit 238 Power 302
Man of Iron 239 The Price of Coal 302
Man of Marble 240 La Promesse 303
Margaret's Museum 242 The Proud Valley 304
Marty 244 ¡Que viva Mexico! 305
Matewan 245 Quilombo 308
Metropolis 246 The Raid 309
Mickey Mouse Goes to Haiti 248 A Raisin in the Sun 309
The Migrants 249 Ramparts of Clay 377
Miles of Smiles, Years of Struggle 250 Ratcatcher 372
Millions Like Us 250 Red Sorghum 373
Modern Times 252 The Richest Man in The World 374
The Molly Maguires 252 Riding the Rails 375
Mother 255 Riffraff 376
Mother Trucker 256 Riff-Raff 317
Moving Mountains 258 Rising Son 317
Native Land 258 The River Ran Red 378
The Navigators 260 Rocco and His Brothers 379
Net Worth 267 Roger & Me 320
Never Steal Anything Small 262 The Roof 322
New Deal Documentaries 263 Rough Side of the Mountain 323
New Harvest, Old Shame 264 Roving Pickets 324
The New Rulers of the World 265 Sacco and Vanzetti 324
Newsies 266 Salesman 327
Nightsongs 268 Salt of the Earth 328
1900 268 Saturday Night and Sunday Morning 330
9 to 5 270 The Scar 330
Norma Rae 277 Seacoal 331
El Norte 273 Secrets of Silicon Valley 333
Northern Lights 274 Shout Youngstown 334
Nothing But a Man 275 Signal 7 335
October Sky 277 Silkwood 336
Office Space 278 Sit Down and Fight 338
Of Mice and Men 279 Slim 340
Oh Freedom after While 287 The Solid Gold Cadillac 340
Los olvidados 282 Sons of Steel 342
One Day Longer 283 Sounder 342

Contents ix
The Southerner 344 Tucker 384
South Riding 345 Turumba 386
Spices 346 TV Nation 386
Stanley and Iris 348 Uncle Moses 389
The Stars Look Down 349 Uncle Tom's Cabin 390
Startup.com 350 Union Maids 392
Steel 351 The Uprising of '34 392
Street Scene 352 Up to a Certain Point 393
Strike 353 The Valley of Decision 394
Struggles in Steel 354 Voices from a Steeltown 396
Sugar Cane Alley 355 Wall Street 396
Sullivan's Travels 356 Waterfront 397
Sunday Too Far Away 357 We Dig Coal 398
Sun Seekers 358 The Whistle at Eaton Falls 399
Surviving the Good Times 359 The White Rose 400
Swing Shift 360 Who Killed Vincent Chin? 401
Take This Job and Shove It 367 Who's Getting Rich and Why Aren't You?
Tamango 362 403
Taxi Dreams 364 Wild Boys of the Road 404
Taylor Chain 365 Wild River 405
Teamster Boss 367 Wildrose 406
10,000 Black Men Named George 368 The Willmar 8 407
La terra trema 369 With Babies and Banners 409
These Hands 370 Wittstock, Wittstock 409
They Drive by Night 377 The Wobblies 410
35 Up 377 Women of Steel 413
This Sporting Life 372 The Women of Summer 413
Tobacco Road 373 The Worker and the Hairdresser 474
To Kill a Priest 374 The Working Class Goes to Heaven 476
To Save the Land and People 375 Working Girl 476
To Sleep with Anger 376 The Wrath of Grapes 418
Tout va bien 377 Xala 419
Trace of Stones 378 Xica 420
The Triangle Factory Fire Scandal 379 Yellow Earth 422
Trouble on Fashion Avenue 381
Troublesome Creek 383 Thematic Index 424

x Contents
Working Stiffs,
Union Maids,
Reds, and Riffraff
This page intentionally left blank
 Introduction

This guide has been written for viewers looking for films about working people, labor
activism, or labor history and related economic, political, and sociological issues. This is
the second and expanded edition of the only comprehensive, annotated guide available
that includes critical commentary and sources for further reading and research.
Each entry surveys the relevant historical or cultural issues of the film; where appro-
priate, I also explore issues of cinematic tradition and artistic style. Some films, such as
Matewan, may gain an audience not only because the subject is compelling but because
the material is presented with cinematic verve. In feature films, the quality of the acting
sometimes can overshadow other aspects of the production: On the Waterfront became
a classic in large part because of Marlon Brando's acting style, whereas The Killing Floor,
which involves even more complex historical, economic, and political issues, remains
relatively unknown in part because of the low profile of most of its actors.
Working people, their unions, labor issues in general, and political movements involv-
ing the working class have always been a part of Hollywood, independent, and foreign
filmmaking. But some of the most popular films about labor have presented their sub-
jects in an unfavorable light, while lesser-known works with more balanced or even pos-
itive views go unseen and unnoticed. Yet, because we live in a culture that receives so
much of its information and ultimately derives many of its opinions from visual media,
it is especially important to see, to understand, and to study more than the usual selec-
tion of media images.
The differences between the first and second editions of Working Stiffs lie in inten-
tion and scale. The first volume surveyed 150 labor films, the majority of which were
available on videocassette. This expanded volume of 350 films (including most but not
all of the films in the first volume) surveys labor films that were produced and distrib-
uted or broadcast, whether or not they are currently available on videocassette or DVD.
Furthermore, this volume is global in scope, with examples of labor films from every
major country or continent.
Nothing has been lost, I believe, by adding many films not easily available or not cur-
rently available at all. Much will be gained, I hope, in providing readers with a sense of
how many more labor films have been made than we have been aware of or have access
to. Readers will know whether a film that may interest them is available or not, as all
films that are available are clearly listed as such.
The selection of films has been based on, first of all, Images of Labor in Film, my labor
studies course for the National Labor College at the George Meany Center for Labor
Studies. I have also received suggestions over the years as I lectured about labor films
in many other venues. Labor educators and trade unionists over the years have also
reviewed my proposed lists of films. Many other individuals, both by post and e-mail and
on list serves, have been the sources of many other suggestions.
The five criteria for inclusion in the first edition remain operative for the second:

1. Films about unions or labor organizations

2. Films about labor history
3. Films about working-class life in which an economic factor is significant
4. Films about political movements if they are tied closely to organized
labor
5. Films that focus on production or the struggle between labor and capital
from a top-down perspective, either entrepreneurial or managerial

While police officers, cowboys, and professional athletes are certainly working in
virtually every film they appear in, their films are not listed in this guide, with one
exception: Net Worth, about the unionization of Canadian hockey players.
Entries from the first volume have in some instances been rewritten to correct errors
or to reevaluate my assessment if a re-viewing of the film warranted it. I have stream-
lined the old entries in other small but important ways by reducing cast lists to their
essential players, by including the Motion Picture Association rating only (without addi-
tional comment), and by suggesting only the most relevant films for additional viewing
in the "See also" line.
Both the old entries and the new have some significant new features. I have included
relevant Web sites and indicated whether a film is available in DVD format. I have
classified each documentary according to the types explained in the section headed
"Documentaries," under "Select Labor Film Categories."
I have added more than fifty new publicity stills and frame enlargements, while
keeping about fifteen from the first edition.
As in the first volume, the entries are of uneven length. Usually a longer entry and
a more substantial "Further reading" section indicates a film of greater importance or
controversy (whether because of the subject or of the film itself).
I have greatly expanded the "Thematic Index of Films" at the end of the volume and
have added two other sections at the beginning of the book to help the reader discover
labor films either over time ("Tracing the History of Labor Films: A Chronology") or
by cinematic movement or national cinema ("Select Labor Film Categories").
Because of the obvious limits in scale, I regret that I could not include every
labor film whose title crossed my desk. Two areas were of special concern, silent films
and left-affiliated films of the 1930s.
A selection of important silent films that are available on videocassette is included,
but many intriguing silent films, such as The Blacklist (1916), about the Ludlow
Massacre of miners in 1914, and the only film version of Upton Sinclair's The Jungle
(1914), starring Sinclair himself as a radical orator, have not been available, although
they are carefully documented in Steven J. Ross's Working-Class Hollywood: Silent Film
and the Shaping of Class in America (Princeton: Princeton University Press, 1998).
Similarly, I have included documentaries and other films closely allied to the left in
the 1930s, but numerous others, carefully analyzed in William Alexander's Film on the

2 Introduction
Left: American Documentary Film from 1931 to 1942 (Princeton: Princeton University
Press, 1981) are available in archives only and are not included in this volume.
Readers are encouraged to send me additional recommendations for films not covered
here and to make any suggestions or corrections overall by contacting me at
tzaniello@nku.edu.

How to Read the Entries

See also. In this line I point to other films in Working Stiffsrelated to the film of the
entry by subject, theme, or style.
Availability. I have rated the ease of access to VHS videocassettes or DVDs at the
end of every entry according to the following keywords:

Easy: available at major videocassette rental chains.

Not: not available currently in any format.
Selected collections: available at unusually well-stocked rental stores,
public libraries, universities, labor unions, and archives. In addition, most of
the films in this category are available for rental or purchase from the
following: Eddie Brandt's Saturday Matinee, Evergreen Films, Facets, Movies
Unlimited, and Video Library. See the Web sites provided under "Sources
for Rental or Purchase" below. This line may also contain three other
notations:
DVD: the film is also available in DVD format.
UK (PAL standard only): to view this film in the United States, the
videocassette must be translated into NTSC standard.
A specific distributor may be listed: consult "Sources for Rental or
Purchase" below for specific Web sites.

Videocassettes and DVDs go in and out of print quite regularly, and even some titles
listed as "Not" here may become available in the future.
Further reading. A review or article that appears in the "Further reading" section
without a page number may be accessed on the Internet. As a rule, it is simplest to access
any article by using the title of the film in a search engine or at any of the following
general film review Web sites, where multiple reviews of a film are easy to find:

Internet Movie Database (www.imdb.com)

Movie Review Query Engine (www.mrqe.com)
Rotten Tomatoes (www.rottentomatoes.com)

The IMDb is my first choice for locating detailed production and other information
about films.
Alternatively, some of the entries may be found at the Web sites of the following,
although in some cases the archives are limited by year or subscription fee and the sites
are not as easy to use as the general sites:

Austin Chronicle (www.austinchronicle.com)

Boston Globe (www.boston.com/globe)

Introduction 3
 Boston Phoenix (www.bostonphoenix.com)
Chicago Sun-Times (www.suntimes.com/ebert/ebert.html)
Chicago Tribune (www.chicago.tribune.com)
Los Angeles Times (www.calendarlive.com)
New York Times (www.nytimes.com/pages/movies)
San Francisco Chronicle (www.sfchron.com)
San Francisco Examiner (www.examiner.com)
TV Guide (www.tvguide.com/movies)
Variety (www.variety.com)
Washington Post (www.washingtonpost.com/wp-adv/archives)
World Socialist Web (www.wsws.org)

Despite the occasional disappearance of a Web site, I have included specific Web sites
for some citations. If you cannot find the Web site I cite, type some of the key words of
the citation into a search engine and perhaps it may be accessed in a different location,
or at least similar material may be found.
Many citations may of course be accessed in libraries through hardcopy or microfilm
or online (since many libraries subscribe to for-fee services not available on the Web
without payment).
Web sites. These are Web sites I have found helpful. Clearly many others would
provide important information as well and will be found by using your favorite search
engine.
There is a problem with Web sites, however: they are not around forever. As I
write this, the Web sites for two documentaries in this edition, Troublesome Creek
((www.pbs.org/wgbh/pages/amex/trouble)) and The Richest Man in the World
((www.pbs.org/wgbh/pages/amex/carnegie)), are still available. Thus you can have access
not only to a great deal of information about these films but also to the complete tran-
scripts of the narrative voice-overs and characters' speeches, which you can download,
print, and consult at your leisure. These two sites have been up for more than three years,
but there is no way of knowing for sure how much longer they will be there.
When these Web sites are gone, the texts will not be as readily available, although one
helpful development, the Wayback Machine at (www.archive.org) may serve as a
cyberspatial library or archive that would hold on to such documents indefinitely.
Sites that are probably quite stable may not retain material indefinitely. The site
of the director Michael Moore's production company, Dog Eat Dog Films ((www.
dogeatdogfilms.com)), for instance, did not retain the information on The Big One
(clips and transcripts of the 1998 Web site shootout, complete with outtakes, between
Moore's Web site and that of Phil Knight, CEO of Nike ((www.nikebiz.com)) that I
discuss in the entry on The Big One. On the other hand, such sites are likely to have lots
of other interesting tidbits handy.

Sources for Rental or Purchase

For films listed as in "Selected collections" I rely on the following:

4 Introduction
Further reading
Loach, Ken. Loach on Loach. Ed. Graham Fuller. London: Faber & Faber,1998. Interviews with Loach.
McKnight, George. Agent of Challenge and Defiance: The Films of Ken Loach. Westport, Conn.:
Greenwood Press, 1997. Comprehensive collection of excellent essays; a guide to Loach's career
through the mid-1990s; extensive bibliography and videography.

Italian Neorealism
Most influential film: The Bicycle Thief
A neglected film: La terra trema

As a result of the devastation of World War II, Italian filmmakers were left with no
studios, no sound equipment, and often limited access to professional actors. They were
also left with a hollow economy and a country where the black-market law of the streets
ensured or denied an individual's survival. And finally they suffered not only the phys-
ical destruction of the war but also the psychic wounds associated with their country's
Fascist era, its alliance with the Nazis, its subsequent alignment with the Allies, an inva-
sion of German troops, and a fierce partisan struggle directed against both German
troops and their Italian collaborators. (A short course in this history—minus the German
occupiers—may be achieved by watching Bertolucci's 1900; to add the German occu-
piers, see the Taviani brothers' Night of the Shooting Stars.)
But a survey of all the neorealist films would reveal, as George A. Huaco's neglected
but revealing Sociology of Film Art demonstrates, that the explosion of filmmaking in
postwar Italy (as well as in the Soviet era and Germany in the 1920s) was the product
of a variety of social and economic factors, including a film industry and filmmakers dis-
posed politically toward similar ideals, in this case a Marxist belief in the working class
and its allies as the fundamental vehicle for historical change, and dedicated to making
films literally in the streets with as much fidelity to the political and economic struggles
of the workers as possible.
For our purposes the movement splits in subject matter into two major groups—films
focusing on war and occupation (whether by German or Allied troops) and films focus-
ing on the economic survival of workers and other people at the bottom of society. The
former group includes such classics as Germany Year Zero and Paisan and is outside the
reach of this guide.
The second group actually contains working-class people, riffraff, and even street
children (represented most forcefully by the child partisans of Open City and the two
teenagers in Shoeshine). Thus while the neorealist movement certainly emphasizes the
working class, I have included only those films that come closest to emphasizing eco-
nomic issues or, in the case of Bitter Rice, an actual labor dispute.
Further reading
Huaco, George A. The Sociology of Film Art. New York: Basic Books, 1965. A neglected but revealing
study of Italian neorealism that correlates its ideology with the social conditions of both the film indus-
try and its social context.

African Films
Most influential film: Xala
A neglected film: The Blue Eyes of Yonta

16 Select Labor Film Categories

Another random document with
no related content on Scribd:
[Inhoud]
 VERRADERLIJKE ROOK!

De blijde dag is daar.—Wim Bolk komt terug.

Zijn zes makkers staan op het perron en wachten op den trein.

„Hij is te laat,” zegt Chris ongeduldig.

„Weet ie, dat we er allemaal zijn?” vraagt Paul.

„Neen, daar weet ie niks van,” is Ambro’s antwoord.

„Ik heb hem wel geschreven, dat ik hem zou afhalen.”

„’t Duurt lang,” bromt Puckie.

„Kwam ie nou maar.” [183]

„Zou ie z’n puist nog op z’n neus hebben?” vraagt Piet.

„Ik zie hem,” roept Ambro verheugd.

„Z’n puist?” vraagt Piet nog, maar de trein is in aantocht en rolt met
donderend geweld de stationskap binnen.

Een hevig gekrijsch en gepiep van de assen en de trein staat

snuivend en dampend stil.

„Jonge, jonge, wat een menschen! Goed uitkijken, knullen,” zegt

Ambro.

„Laten we ons verdeelen ieder bij een uitgang,” stelt Karel voor. En
juist wil het troepje zich splitsen, als Puckie hard schreeuwt:
„Ik zie ’m, daar heb je ’m, daar heb je ’m!”

Wim heeft de jongens nog niet in de gaten. Hij nadert langzaam,

schuifelend achter de dichte menschen-massa aan.

Ambro begint luidkeels signalen te geven, seinen, die alleen bekend

zijn bij de rooverbende. Hij wordt berispt door een hoofd-conducteur,
die hem verbiedt zoo’n lawaai te maken.

Maar Wim heeft de krijgskreten gehoord en rekt zijn hals uit, om te

zien waar het bekende en geliefde signaal vandaan komt.

Ja, daar zijn ze, hij ziet ze staan z’n oude makkers, alle zes, wat een
verrassing! Hij had wel over de hoofden van de menschen heen
willen springen om maar vlug bij hen te zijn en hij geeft een mijnheer
voor hem hevige duwen in den rug om hem aan te sporen wat
vlugger op te schieten. [184]

Zijn ouders komen een heel eind achteraan, ze vinden echter best,
dat Wim vooruit holt, want ze hebben de bende herkend, die hun
zoon komt verwelkomen en kunnen zich nu zijn ongeduld best
voorstellen.

Eindelijk is hij bij hen en komt aan ’t handen schudden schier geen
einde.

Dan zoeken de jongens naar woorden om hem toch maar te laten

zien hoe blij ze wel zijn, dat de oude makker terug is.

„Adi Wim,” gilt er een. „Hallo jong!” en dit gepaard met een stevigen
slag op z’n schouder.

En Ambro, die oorspronkelijk van plan was geweest, uit naam van
de bende een korte welkomstrede uit te spreken, is deze geheel
vergeten en doet nu niets dan om Wim heen dansen als een hond
die na langen tijd zijn baas terugziet.

Wim is bijna verlegen met al die blijdschap van het wederzien.

„Hè, wat fijn, om weer bij jullie te zijn,” zegt hij. „Wat heb ik naar
Rotterdam verlangd! Allemaal nog dezelfde snuiten …” en lachend
inspecteert hij de bende.

„Wat gaan we doen, jongens?” vraagt Chris. „We zijn vanmiddag

allemaal vrij, jij toch ook, Wim?”

„Natuurlijk,” luidt Wim’s antwoord. „We gaan weer ouderwetsch

keetschoppen, maar dat is waar … ik kan niet in den Dierentuin … ik
ben geen lid … Vader moet het weer worden.”

„Da’s niks,” stelt Ambro hem gerust. „We peesen [185]zoo hard we
kunnen allemaal het hek door, zóó hard, dat die kerel in z’n hok ons
niet eens kan onderscheiden.”

„Ja, ja, da’s goed,” vindt de heele bende.

„Eerst m’n ouwetjes vertellen, dat ik met jullie meega,” en Wim holt
met de jongens naar z’n ouders om hun te zeggen, dat ze hem
vooreerst niet zullen zien, want dat hij eerst met de jongens gaat
spelen.

En nu kuieren ze allen de Kruisstraat in en zijn het hek van den

Dierentuin genaderd.

„Op een draffie, jongens,” schreeuwt Ambro. „Vlug, hij zit binnen.”
Die „hij” is de dikke roodharige portier die als een Cerberus den tuin
bewaakte en er voor zorgde, dat geen vreemdeling dit heiligdom kon
binnentreden.
In vollen ren draafde de bende het hek binnen, Wim tusschen hen in
en de portier, die wel eenige bekende gezichten zag bleef rustig in
zijn kantoortje, terwijl de jongens, uit vrees terug geroepen te
worden, niet rustten voor zij buiten het bereik van den portier waren.

„Het is hier nog niks veranderd,” zei Wim toen het troepje hijgend stil
stond.

„Ik ben erg benieuwd naar het Hol.”

„Nou, dat zal je zien,” zegt Ambro. „De kamer is net aan kant.”

Bij dit gezegde kijken de jongens elkaar met een blik van
verstandhouding aan.

Nu gaat het in gestrekten draf naar het Hol.

Als ze er aangekomen zijn, zegt Ambro met [186]een fraaie buiging

tegen Wim: „Aan n de eer, mijnheer.”

En alsof hij niet weg is geweest, kruipt Wim op handen en voeten

langs het van ouds bekende paadje het geliefde Hol binnen.

Dan slaakt hij een kreet van verrukking.

„Da’s verduiveld aardig van jullie,” roept hij.

Het heele Hol is versierd met vlaggetjes, serpentine en papieren

rozen. In het midden hangt aan een tak een groote lampion te
bengelen waaronder een stoel staat, rijkelijk versierd met
sparregroen ter eere van het feestvarken.

Vlak over den stoel hangt aan een boom een blauw schild, waarop
met vergulde letters de woorden prijken:

„Welkom in het Hol van Kaan.”

Uit angst ontdekt te worden, durfden de jongens geen „lang zal ie
leven’s” te laten schallen en moest de plechtigheid in alle stilte plaats
hebben.

Toch bleef er nog een verrassing. Toen Wim met vereende krachten
op z’n versierde zetel was geheschen, zóó hardhandig, dat de
sparrenaalden hem om de ooren vlogen, haalde Ambro met
gewichtig gebaar een rol papier uit z’n zak en verzocht stilte.

Hij begon:

„Beste Wim, daar zit je weer,

Net zoo als den laatsten keer.
Jôh! we vinden ’t zoo fijn!
Lang mag j’ in ons midden zijn. [187]
Waren wij niet al te bang,
Schreeuwden wij „hij leve lang”.
En dan was ’t met de lol
Gauw geëindigd in ons Hol.
Daarom spreek ik niet te luid
Deze welkomstrede uit.
Fluister het me allen na,
Héél zacht hiep, hiep, hiep hoera!”

(Dit bevel werd stipt opgevolgd en nog nooit was een jubilaris op
zulk een zonderlinge wijze verwelkomd. En Ambro vervolgde:)

Wim, je lijkt wel aangedaan,

Laat je tranen vrij uit gaan.
Veeg die druppel van je neus,
Want hij hangt er, maar niet heusch.
Nog een woordje tot besluit,
En dan is dit pracht-vers uit.
(na deze woorden haalt Ambro een klein pakje uit zijn zak en terwijl
hij het Wim aanbiedt, vervolgt hij:)

Dit geschenk is voor Wim Bolk

Namens heel het roovervolk,
Dat je het gebruiken mag
Ter herinnering aan deez’ dag.”

Na dit schoone vers, dat ook een verrassing voor de andere jongens
was, wilde Puckie, alles vergetend, een luid hoera aanheffen, dat
direct [188]door de jongens gesmoord werd met uitroepen als: hou je
kop, enz.

Intusschen maakt het feestvarken, nog geheel onder den indruk van
de opeenvolgende verrassingen het pakje open en ziet tot z’n groote
vreugde een prachtig zakmes, wel zoo mooi als het veel-benijde van
Ambro.

„Potver …!” roept hij blij.

„En ’n fijn hoor!” zegt Puckie.

„Zweedsch staal, uit Solingen,” pocht Chris.

„En niet goedkoop ook,” zegt Karel.

„’n Reuze-messie!” vindt Paul. Maar al deze loftuigingen op het mes

waren onnoodig, want er was niemand, die het zoo prachtig vond als
Wim; hij wist alleen maar niet hoe ie ze zou bedanken en verlegen
drukte hij, zonder iets te zeggen, de zes vriendenhanden.

„Nou een pijp rooken,” stelt Ambro voor.

„Da’s een idee,” zegt Wim, blij, dat ze weer in hun gewone doen
komen. „Maar ik heb me pijp niet bij me,” zegt hij.
„Da’s niks,” zegt Paul. „Neem de mijne maar, die heb ik toch maar
voor ’t mooi.”

„Durf jij niet te rooken?” vraagt Wim.

„Hij durft wel, maar hij wordt er zeeziek van en hij is ook een jaar
jonger dan wij,” zegt Ambro.

Uit een gat in den grond wordt nu een groote blikken trommel te
voorschijn gehaald. Dit is de provisiekast van de bende; daar
bewaren ze hun detective-romans, hun rookgerei en zelfs kwam het
voor, dat bij feestelijke gelegenheden er versche [189]kadetjes en
chocoladereepen in opgeborgen zijn.

De pijpen werden uit de trommel gehaald en in een doosje vonden

zij nog juist genoeg tabak om zes pijpen te stoppen.

Ambro haalde een lucifersdoosje uit zijn zak, waarin nog slechts één
lucifer zat.

„Oppassen, jongens, als die uitgaat, zijn we zuur,” waarschuwde hij.

En allen bogen zich over hem heen om het aanstaande vlammetje

tegen tocht te beschermen. En terwijl ze den adem inhielden, stak
Ambro moedig z’n pijp aan en trok als een stoomzuiger.

„Hou bij, hij brandt nog,” riep hij.

En bliksemsnel werden de vijf andere pijpen aangestoken. Nu

dampen ze er op los als mooren.

Wim had z’n stekelige feestzetel verlaten en was als de andere

jongens languit op den grond gaan liggen.
Er werd niet veel gesproken, hun volle aandacht was bij de pijp en al
beweerden ze tot elkaar dat rooken toch een genot was, in
werkelijkheid was het rooken van een pijp steeds een heele karwei,
waarvan de eenige bekoring was, dat ’t niet mocht en dat het
mannelijk stond.

—————————————

Twee tuinlui met een kruiwagen komen langs de rots aangeloopen

en naderen het rhododendronbosch.

„Kijk es,” zegt de eene. „’t Lijkt wel of daar wat smeult in dat
bosschie.”

„Waarachtig,” zegt de andere. [190]

„Wat zalle me nou hebbe?”

„Es effetjes kijke.”

Voor een volwassen mensch was het bereiken van het Hol een
heele toer, vooral, zonder bekend te zijn met het door de jongens
gemaakte paadje, dat steeds zorgvuldig bij den ingang werd
afgesloten door enkele takken.

„Daar kom je soo niet in.”

„Stil,” zegt plotseling de ander. „’t Is of ik stemme hoor.”

Nu luisteren ze allebei aandachtig bij het boschje, en ja, ze hooren

duidelijk jongensstemmen.

„Wat motte me doen,” vraagt de eene.

„Weet je wat,” zegt de ander. „We zalle ’t zaakie omsingelen.” In het

groote bloemperk bij de sociëteit zijn drie tuinlui aan het werk en
deze worden te hulp geroepen voor de aanstaande jacht.

Maar de jongens, zijn op hun hoede. Ze hebben het gesprek van de

tuinlui wel terdege gehoord.

„We zijn verraaje, jongens,” zegt Ambro.

„Hoe komen we d’r uit, ze willen ons omsingelen. Maar stil, ik weet
wat! Puckie, Chris en ik zijn de vlugsten, wij kunnen ’t hardst
loopen.”

De jongens hebben de hoofden bijeen gestoken om te vernemen

wat Ambro van plan is te doen om zich uit deze hachelijke positie te
redden.

„Wij drieën kruipen in verschillende richting naar den rand van het
boschje en houden ons zoo goed als het gaat, verscholen. Dan
kijken we uit naar een gaatje om ’m door te piepen, liefst alle drie
tegelijk en dan hollen we uit alle macht den [191]tuin uit, laten we
afspreken dat we elkaar dan weer zien bij den telefoonpaal op de
Diergaardelaan.”

„Alles best,” zegt Piet. „Maar wij dan?”

„Dat zal ik je zeggen. Jullie gaan plat op je buik liggen, dáár, een
eindje verder en houdt je doodstil. Wij verbergen jullie onder de
afgevallen bladeren; als je je maar koest houdt als wij drieën ’m
smeren, dan zullen ze vast denken dat er geen meer in het boschje
zit. Als alles dan veilig is, kunnen jullie ’m ook piepen. Maar gauw
wat, want we hebben weinig tijd.”

De vier jongens volgen stipt het bevel van Ambro op en in minder

dan geen tijd is er niets meer van hen te bespeuren.
Ambro, Puckie en Chris sluipen vlug voort naar den rand van het
boschje. Gelukkig voor hen, heeft het den vorigen dag flink geregend
en hebben ze geen last van krakende takken.

Intusschen houden de tuinlui de wacht om het boschje en twee van

hen turen door de dichte blader-massa om te zien of ze ook iets van
de bengels kunnen ontdekken.

Bliksemsnel springt er iets tusschen de beenen van een ouden

tuinman door en rent in volle vaart weg.

Het is Ambro.

De andere tuinlieden kijken hem verbaasd na, terwijl er een uitroept:

„Heere nog an toe, kan dat jong loope.”

Ambro is al bijna uit het gezicht. Puckie en Chris maken nu van de

gelegenheid gebruik, [192]schieten ook uit het boschje en verdwijnen
eveneens als vluchtende gemzen.

„Wel heb ik me nou!” raast een der tuinlieden. „We worden effetjes
genomen, Piet.”

En zich richtende tot den ouden tuinbaas: „Sijmen, kâ-jij ze inhalen?

Ik niet.”

„Neen,” zegt Sijmen. „Die snuiters ben-me te vlug af.”

„Nou oppasse,” zegt een ander. „D’r kenne d’r nog best meer zijn.”

En met beide handen dringt hij de takken weg en baant zich een
weg door het dichtbegroeide boschje.

Hij heeft heel wat moeite om vooruit te komen, want de geheime

paadjes van de jongens zijn hem onbekend. Maar eindelijk is hij dan
toch het Hol genaderd en slaakt, gelijk Wim Bolk die verrast was
door de versiering ter zijner eere, een kreet van verbazing.

„Neen maar, kom nou d’r es kijke! Je mot ’t zien! ’t Laikent wel
kerremis. De heeren hebben een best plekkie uitgezocht.”

De vier jongens, liggen in doodsangst onder den bladerenhoop. Ze

hebben het benauwd en durven zich toch niet te verroeren.

De tuinman staat nu vlak bij Karel en de volgende stap die hij doet,
is bovenop Karel’s hand; maar de jongen weet zich goed te houden
en de tuinman merkt niets.

Nu de overige tuinlieden geen belang blijken te stellen in de

inrichting van het Hol van Kaan [193]blijft ook hij niet langer talmen en
begint zich weer het boschje uit te werken.

Na verloop van eenigen tijd hooren de jongens niets meer en ze

achten nu het oogenblik gekomen om ook hun biezen te pakken.

Piet is de eerste die beweegt, hij schudt de bladeren van zich af en

roept zacht: „Jongens, de baan is vrij! Kom mee, we smeren ’m!
Gauw wat!”

De heele troep komt nu van onder het bladerendek te voorschijn en

Karel kan niet nalaten den jongens van zijn heldendaad te vertellen.

„Je lijkt wel die soldaat uit ’t turfschip van Breda,” lachte Piet.

„Nou, kijk me poot es,” zegt Karel. „De striemen staan er op!”

„We zullen ’t in de Geschiedenisboeken vermelden,” zegt Wim Bolk.

„Zelfverloochening van Karel Boekers, bij de belegering van ’t Hol
van Kaan op den 17den April van het jaar 1904.”
De jongens zijn nu veilig buiten het Hol gekomen en kijken
behoedzaam rond of er geen onraad meer in de buurt is. Piet
constateert, dat de baan vrij is.

„Vooruit,” zegt Wim. „Den tuin uit en naar den telefoonpaal.”

Daar komt het viertal hijgend aan en wordt er juichend begroet door
de rest van de bende.

„Nou, dat is goed afgeloopen,” zegt Wim opgelucht. „Ik heb ’m

geknepen, hoor! Ik dacht, dat we er bij zouden zijn.” [194]

„Noem jij dat maar goed afloopen,” antwoordt Ambro met een
bedrukt gezicht.

„Nou,” zegt Piet. „Ze hebben ons toch maar niet te grazen gehad.”

„Ons niet,” zegt Ambro. „Maar ’t Hol, dàt hebben ze te grazen, dat
zijn we voor goed kwijt.”

„Ja, da’s waar,” zegt Paul. „Ze hebben ’t Hol ontdekt. We kunnen er
vast niet meer in.”

„Nou,” stelt Chris ze gerust, „’t Is te probeeren. Morgen zijn die

kerels ’t weer vergeten.”

„Ik geloof er niks van,” zegt Karel. „Je zult zien, ’t Hol is voor goed
naar de haaien,” en hij voegt er spijtig aan toe: „Hadden we maar
niet zoo zitten dampen.”

„’t Is wel sneu,” zegt Wim. „Net den eersten dag dat ik er ben
ontnemen ze ons onze vergaderzaal.”

„Waar moeten we nou voortaan zitten om onze geheime

besprekingen te houden?” vraagt Puckie.
„Onder de Hooge Brug,” zegt Piet.

„Een reuzen-plekkie! Ambro, zeg es wat, je staat zoo te suffen.”

„Ja, ik zal me daar ’t Hol laten afkapen,” zegt deze en z’n oogen
schieten vuur.

„An me nooit niet! Ik zàl ’t terug hebben.”

„Als je ons dan maar es verteld hoe!” zegt Wim.

„We moeten beginnen,” zegt Ambro, „met een week buiten het Hol te
blijven, want ik beloof je, dat ze op zullen letten. Als ze dan niets
meer van ons merken, zullen ze misschien denken, dat het maar
een tijdelijke schuilplaats was en geen [195]haan zal er meer naar
kraaien. Die week, zullen we samen komen onder de Hooge Brug,
maar dat is erg gevaarlijk en we mogen ons dan wel heel stil
houden, want daar kunnen ze ons al gauw ontdekken.”

„Ik ga er morgenochtend heen om eens poolshoogte te nemen,” zegt

Wim. „Dan zal ik zoo goed als ’t gaat, den boel in orde maken en
dan komen jullie tusschen 12–1 maar kijken.”

„Moet je dan niet naar school?” vraagt Paul.

„Neen, antwoordt Wim. „Ik word twee maanden thuis bijgewerkt voor
de H.B.S.”

„Nou,” zegt Ambro. „’t Kon wel es gebeuren, dat ik morgen puzzerde
en dan vind ik je wel onder de brug.”

„Hè, willen we allemaal wegblijven?” stelt Chris voor.

„Mij best,” zegt Piet. „Maar als er zes mankeeren en juist wij met z’n
zessen, dan begrijp je wel, dat we voor ’n paar vrije middagen zuur
zijn.”

Dit vonden de anderen ook en ze besloten, geduld te hebben tot na

schooltijd. Ambro moest dan maar zelf weten wat hij deed.

De bende ging uit elkaar en sprak af den volgenden dag op het

bepaalde uur present te zijn op de nieuwe vergaderplaats. [196]
[Inhoud]
 VAN EEN DIEFSTAL OP SCHOOL EN EEN
VUILNISBLIK ALS KOEKEPAN.

Ambro volvoerde dien volgenden morgen zijn plan en puzzerde. Had

hij geweten, hoe ’n belangwekkende dag het op school was, dan zou
hij zeker niet ontbroken hebben.

Toen n.l. de jongens dien morgen in het eerste les-uur waren, ging
plotseling de deur open en trad het Hoofd der school binnen,
gevolgd door een Inspecteur van politie en een agent.

Het ongewone van dit verschijnen bracht even groote stilte als
verbazing.

„Wat hebben we nou aan de hand!” fluisterde Chris, Karel in ’t oor.

„Ze komen Ambro toch niet halen?” Intusschen komt het Hoofd der
school voor de klasse staan, geflankeerd door den Inspecteur en
den ridder van den Heiligen Hermandad.

Hij verzoekt den onderwijzer even de les te staken en richt zich tot
de jongens.

„Jongens, leg je pen eens neer en luistert.

„We hebben een dief op school. Ik zeg een, misschien zijn ’t er meer.
We weten niet, in welke klas de dief zit. Wie dus iets van de zaak
afweet, moet ons nu helpen. De diefstal moet aan ’t licht komen. Ik
schaam me, dat op mijn school zooiets gebeurd is.”

De Inspecteur fluistert het Hoofd der school iets in het oor, waarop
deze den jongens gebiedt één voor één voor de klasse te komen.
[197]

„De Inspecteur vindt het wenschelijk, dat jullie de zakken leeg

maken. Het is zeer onaangenaam voor degenen die geen schuld
hebben, doch als de dader zoo laf is zich schuil te houden, moeten
we hier wel toe over gaan.”

Plotseling weerklinkt een hevig gesnik, dat uit de achterste bank der
klasse komt en een angstig-bevende stem roept:

„Ik heb ’t gedaan, mijnheer, maar ik heb nog maar de helft.”

„Jij Koos,” zegt streng het Hoofd. „Van jou had ik zooiets het
allerminst verwacht. Kom hier, en breng alles mee.”

Schoorvoetend, met beschaamde kaken, schuifelt bolwangige Koos

de bank uit en begeeft zich naar het Gerecht.

Drie paar oogen kijken vol gestrengheid op den knaap voor hen
neer, en die van den agent maken den meesten indruk op hem.

Dan diept de schuldige uit zijn zakken een klein appeltje op, waarin
reeds een hap is gegeven.

Hij legt het met bevende vingers op tafel voor hem neer en snikt:

„M’n moeder koopt … altijd bij ’m … en gisteren … wou ie … er me

nog … een geven … en … dat heef ie niet … gedaan … en nou … heb
ik … ’m … genomen …”

Voor een scherp opmerker is op het gezicht van den Inspecteur een
glimlach te bespeuren.

„Ga maar weer zitten, Koos,” zegt het Hoofd der school. „Het is hier
blijkbaar niet om jou te [198]doen. Wat je deed, is heel verkeerd, maar
daar spreken we elkaar nog nader over.”

Koos stapt, zichtbaar opgelucht, doch nog nasnikkend naar zijn bank
terug.

Puckie kan niet nalaten hem toe te roepen: „Je vergeet je appel!”

Hij wordt door de drie paar voornoemde oogen tot stilte gedwongen.

„Het gaat hier om een ernstiger feit, jongens,” zegt nu weer de

hoofd-onderwijzer. „We zullen van het rijtje afgaan.

„Karel Boekers, kom hier.”

Karel komt geheel onbevangen naar voren en keert z’n zakken om

die een geheel museum van jongens-rariteiten bevatten. Hij kan
weer naar z’n plaats gaan. Plotseling begeeft de Inspecteur, die
totnogtoe niet anders deed, dan rustig rondspeuren, zich naar een
der banken en terwijl hij den daarin zittenden jongen streng aankijkt
zegt hij:

„Wat haalde jij uit je blouse en berg je daar in je kastje?”

Vuurrood, maar ongeroerd kijkt de jongen hem aan en zwijgt.

„Als jij ’t niet zegt, zal ik ’t je zeggen,” en terwijl hij zich voorover
buigt, haalt hij vlug het kastje leeg.

„Net zooals ik dacht,” zegt hij.

Hij legt den inhoud van het kastje op de bank, bestaande uit 15
pijpen kaneel en 12 dropveters.

„Waar is de rest?” vraagt hij streng.

De jongen volhardt in zijn zwijgen. [199]

„Spreek op! Waar heb je de rest gelaten? Ik raad je in je bestwil aan
te bekennen.”

„Weggegeven,” zegt de jongen norsch.

„Aan wie?”

„Zeg ik niet.”

„Weet je wel, dat dit je straf verzwaart?” zegt de Inspecteur om hem

schrik aan te jagen.

„Hier is ’t andere,” klinkt plotseling een stem, niet ver van den dader
af en de rest, bestaande uit dezelfde artikelen, wordt op het kastje
voor hem neergelegd.

„Heb jij die van hem gekregen of ook weggenomen?” vraagt de

Inspecteur.

„Gekregen, mijnheer, maar ik wist, dat ie ze gegapt had.”

Dan richt de Inspecteur zich weer tot het Hoofd en verzoekt hem, nu
alles terecht is, met de twee jongens het lokaal te verlaten.

’t Is een nare stoet, zooals ze zich daar verwijderen. Voorop de

dader en de heler, met gebogen hoofden, gevolgd door de drie
gestrenge rechters. Als de deur zich achter hen sluit, ontspant zich
de stilte, die al dien tijd in de klas geheerscht had.

„Waar hebben ze dat gegapt?” vraagt Chris.

„Nog al wiedes, bij de Hazelip natuurlijk.”

„Zou die ze d’r bij gelapt hebben? Wat een serpent.”