Chương 1: Tổng quan về Độc học môi trường

Nội dung
1.1 Khái niệm
1.2 Phân loại
1.3 Độc tính

2
1.1 Khái niệm
 Độc chất học: là ngành học nghiên cứu về lượng về chất các
tác động bất lợi của các tác chất hóa học, vật lý, sinh học lên
hệ thống sinh học của sinh vật sống
 Độc học môi trường (độc học sinh thái) là ngành khoa học
chuyên nghiên cứu các tác động gây hại của độc chất, độc tố
trong môi trường với các sinh vật sống và con người đặc biệt
là tác động lên các quần thể và cộng đồng trong hệ sinh thái
 Độc học môi trường: nghiên cứu sự biến đổi, tồn lưu và tác
động của tác nhân gây độc vốn có trong thiên nhiên và các tác
nhân nhân tạo ảnh hưởng đến các hoạt động sống của sinh
vật trong hệ sinh thái, các tác động có hại đến con người.

3
1.1 Khái niệm
 Chất độc là những chất gây nên hiện tượng ngộ độc cho con
người, thực vật, độc vật
 Ngưỡng độc là liều lượng chất độc thấp nhất gây ra ngộ độc,
thường tính theo đơn vị mg/kg trọng lượng cơ thể
Ngưỡng độc khác nhau ở các loài sinh vật khác nhau và ở
những môi trường khác nhau, ngưỡng độc cũng khác nhau.
Cùng một chất độc nhưng ngưỡng độc của người khác của thực
vật, động vật và vi sinh vật
 Tác nhân gây độc: là bất kỳ một chất nào gây nên những
hiệu ứng xấu cho sức khỏe hoặc gây chết.

4
1.2 Phân loại
1. Phaân theo ñaëc tính sinh hoïc:
 Ñoäc chaát (toxicant) ñeå chæ vai troø taùc nhaân hoùa hoïc gaây ñoäc cuûa
noù.
 Ñoäc toá (toxin) ñeå chæ vai troø vaø baûn chaát sinh hoïc cuûa chaát ñoäc ñoù
2. Phaân theo baûn chaát
 Ñoäc baûn chaát (Natural Toxicity): Coù nhöõng chaát ñoäc vôùi moät lieàu
löôïng raát nhoû cuõng gaây ñoäc.
 Ñoäc lieàu löôïng (Dose Toxicity): Coù nhöõng chaát ôû moät lieàu löôïng
nhoû khoâng gaây ñoäc thaäm chí coøn laø dinh döôõng. Nhöng khi vöôït quaù
moät lieàu löôïng nhaát ñònh ñoái vôùi moät sinh vaät trong moät thôøi kyø nhaát
ñònh seõ gaây hieäu öùng ñoäc.

5
1.2 Phân loại
3. Phaân loaïi theo tieàm naêng hoaït tính
 Loaïi caùc taùc nhaân gaây ñoäc tieàm taøng: chæ bieåu hieän ñoäc tính khi coù
ñieàu kieän moâi tröôøng thích hôïp.
 Loaïi caùc taùc nhaân gaây ñoäc hoaït tính (Actual Toxicity): cuõng goàm
taát caû nhöõng taùc nhaân gaây ñoäc nhö treân nhöng ñang ôû daïng hoaït
ñoäng theå hieän ñoäc tính, hieän taïi gaây haïi sinh vaät.
4. Phaân loaïi theo daïng, theå toàn taïi:
Caùc daïng theå hieän cuûa taùc nhaân ñoäc coù theå laø khoâng khí, nöôùc, thöïc
phaåm, döôïc phaåm, myõ phaåm vaø saûn phaåm tieâu thuï, qua tieáp xuùc ôû
da.

6
1.2 Phân loại
5. Phaân loaïi theo tính naêng:
 Daïng caáp tính: Nguy caáp, coù theå gaây cheát tuùc thôøi, ngaén haïn,
thöôøng ñoái vôùi lieàu cao hoaëc noàng ñoä cao vaø soá ít ngöôøi bò aûnh
höôûng nhö khi laøm ñoå hoùa chaát, thoaùt chaát thaûi ñoäc haïi ra khoâng
khí.
 Daïng maõn tính: AÂm æ toàn taïi trong cô theå sinh vaät vaø quaàn theå, daøi
haïn, thöôøng ñoái vôùi lieàu löôïng vaø noàng ñoâï thaáp, xaûy ra cho soá
ngöôøi ñoâng hôn, hoaëc raát laâu

7
1.3 Độc tính - Độc tính phụ thuộc vào nồng độ

8
1.3 Độc tính – liều lượng độc
• Liều lượng độc: là một đơn vị biểu hiện độ lớn sự xuất hiện
các tác nhân hóa học, vật lý hay sinh học. Liều lượng có thể
được diễn tả qua đơn vị khối lượng hay thể tích trên một trọng
lượng cơ thể (mg, g, mg/kg trọng lượng cơ thể) hay đơn vị
khối lượng hay thể tích trên một đơn vị diện tích bề mặt cơ thể
(mg, g, ml/m2 bề mặt cơ thể).

9
1.3 Độc tính - Độc tính được đo lường như thế nào?
LD50 : median lethal dose
Liều lượng gây chết 50 % động vật thí nghiệm, đơn vị mg/kg
động vật sống trên cạn

10
1.3 Độc tính - Độc tính được đo lường như thế nào?
LC50 : median lethal concentration
Nồng độ gây chết 50% động vật thí nghiệm, đơn vị mg/l dung
dịch hóa chất
Thường dùng để đánh giá độc tính của chất độc dạng lỏng hòa
tan trong nước sông, suối hay nồng độ hơi hoặc bụi trong môi
trường không khí ô nhiễm có thể gây chết 50% số độc vật thí
nghiệm

11