Modyul 1:

Filipino Sa Humanidades, Agham

Panlipunan at Iba Pang Kaugnay na
Larangan
Aralin 1: Sitwasyong Pangwika sa Humanidades at Agham
Panlipunan.

Mga Layunin:
1. Maipaliwanag ang mahigpit na ugnayan ng pagpapalakas ng wikang
pambansa,pagpapatibay
ng kolektibong identidad,at pambansang kaunlaran.

2. Malinang ang Filipino bilang daluyan ng inter/multidisiplinaring diskurso

at pananaliksik na nakaugat sa mga realidad ng lipunang Pilipino.

3. Makapagpabasa at makapagbuod ng mga impormasyon mula sa ilang

artikulo sa humanidades at agham panlipunan.

Alamin
Panuto: Hulaan ang ibigsabihin ng litrato at ipaliwanag kung ano ang
pagkaka-intindi sa tungkol dito.

H_ _ an_da_s A_gh_am _an_ip_n_n

_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
Pagyamanin
Sa pagtuturo sa larangan ng humanidades at
agham panlipunan batay sa probisyon ng patakaran ng bilinggual, dapat
gamitin ang wikang Filipino bilang wikang panturo sa mga larangang ito.
Subalit, dahil sa pagiging maluwag sa implementasyon nito, maraming
kolehiyo at unibersidad ang hindi sumunod sa polisiya bukod pa sa
katotohanang napakalakas ng kapit ng wikang Ingles sa sistema ng
edukasyon sa bansa. Nabanggit nina San Juan et. al., (2019), (mula kay
Feguson, 2006), na ang kantanyagang taglay ng wikang Ingles sa sistema ng
edukasyon lalo na sa mga kolehiyo at unibersidad ay may kakambal na
sosyo-ekonomiko.
Higit na nauna ang larangan ng Humanidades
kaysa Agham Panlipunan subalit madalas nagkakasalimbayan ng dalawang
larangan sapagkat maraming paksa at isyu na kapwa tinatalakay ng mga ito,
tao at lipunan. Marami sa mga teoretiko at pilosopikong pundasyon ng
agham panlipunan ay nagmumula sa humanidades.
Kahalagahan ng Wika sa Larangan ng Humanidades at Agham Panlipunan
Ang wika ay may mahalagang papel sa pagtuklas at pag-unawa sa
larangan ng Humanidades at Agham Panlipunan.
Sa larangan ng Humanidades, ang wika ay nagbibigay-daan sa
Pagpapahayag ng mga kultural at panlipunang konsepto, paglalarawan ng
mga paniniwala at tradisyon ng lipunan, at pagsasalin ng mga panitikan at
sining. Ito ang instrumento na nagbibigay-kahulugan sa mga karanasan ng
tao, nagpapalalim sa kanilang pag-unawa sa kultura at kasaysayan, at
nagtataglay ng identidad at pagkakakilanlan.
Sa Agham Panlipunan, ang wika ay mahalaga sa pag-aaral ng lipunan
at mga ugnayan nito. Ito ang midyum ng komunikasyon sa pag-aaral ng
lipunang pang-ekonomiya, pulitika, at kultura. Ang wika ay nagbibigay-linaw
sa mga teorya at konsepto sa lipunan, nagpapdali sa pagsasalin ng
impormasyon at datos, at nagpapalakas sa proseso ng pananaliksik at
paglutas ng mga suliranin sa lipunan.
Variasyon ng Wika sa Humanidades at Agham Panlipunan
Ang wika, bilang isang paraan ng komunikasyon, ay may mahalagang
papel sa mga larangan ng humanidades at agham panlipunan. Ang iba't ibang
pagkakaiba at pagkakabahagi ng wika na matatagpuan sa mga larangang ito
ay hindi lamang mga kuwento o anekdota, kundi bahagi ng kanilang
mismong kalikasan. Sa sanaysay na ito, tatalakayin natin ang mga
pagkakaiba na ito sa dalawang magkaibang ngunit magkakaugnay na
larangan: humanidades at agham panlipunan.
Ang humanidades, na sumasaklaw sa mga larangan tulad ng
literatura, pilosopiya, at sining, ay karaniwang gumagamit ng wika bilang
isang kasangkapan para sa pagpapahayag, interpretasyon, at kritikal na
pagsusuri. Ang mga pagkakaiba sa loob ng larangang ito ay malaki ang
impluwensya ng mga kontekstong pangkultura, pangkasaysayan, at
pangheograpiya. Halimbawa, ang isang akdang literatura mula sa ika-17 na
siglo sa Inglatera ay malaki ang pagkakaiba sa isang post-modernong
nobelang Amerikano, hindi lamang sa tema kundi pati na rin sa paggamit ng
wika, estilo, at estruktura. Ang mga pagkakaibang ito ay nagpapalalim at
nagpapayaman sa pagsusuri ng kalagayan ng tao sa pamamagitan ng iba't
ibang perspektiba.
Sa pilosopiya, ginagamit ang mga pagkakaiba sa wika upang
maipahayag ang mga komplikadong ideya at teorya. Ang wika ng
existentialism ay malaki ang pagkakaiba sa wika ng empirismo o
rationalismo, na nagpapakita ng iba't ibang mga pilosopikal na pananaw na
kanilang kinakatawan. Ang mga pagkakaibang ito ay nagbibigay-daan sa mga
pilosopo na makilahok sa mga malalim na talakayan, pagtatalo, at pagsusuri
ng iba't ibang mga pilosopikal na ideolohiya.
Sa kabilang dako, ang mga agham panlipunan, kabilang ang
sosyolohiya, antropolohiya, at siyensya pulitikal, ay gumagamit ng mga
pagkakaiba sa wika upang pag-aralan ang mga istraktura ng lipunan,
kultura, relasyon, at pag-uugali. Ang wika na ginagamit sa mga larangang ito
ay karaniwang nagpapakita ng layunin, analitikal na kalikasan ng kanilang
mga pag-aaral. Halimbawa, ang wika na ginagamit sa isang pag-aaral sa
sosyolohiya ng kahirapan sa lungsod ay magkakaiba sa wika na ginagamit sa
isang pagsusuri ng pulitika ng demokratikong pamamahala. Ang mga
pagkakaibang ito ay mahalaga sa pagpapakita ng detalyadong at
kumprehensibong pagsusuri ng mga kumplikadong pangyayari sa lipunan.
Bukod dito, ang mga pagkakaiba sa wika sa mga agham panlipunan ay
nagpapadali rin sa mga pag-aaral ng mga kultura. Ang mga katangiang
pangwika tulad ng mga diyalekto, aksento, o mga salitang pangkalye ay
madalas na paksa ng pananaliksik sa antropolohiya. Ang pag-unawa sa mga
pagkakaiba na ito ay nagbibigay ng mga kaalaman tungkol sa mga
pagkakakilanlan sa kultura, mga hierarkiya sa lipunan, at mga kasaysayan ng
pag-unlad.
Sa pagtatapos, ang mga pagkakaiba ng wika sa mga larangan ng
humanidades at agham panlipunan ay nagpapakita ng kasaganaan at
kahalagahan ng mga larangang ito. Sila ay nagiging kasangkapan para sa
pagpapahayag, interpretasyon, at pagsusuri, na nagpapahintulot sa mga
iskolar na mas malalim na maunawaan at maapreciate ang iba't ibang aspeto
ng karanasan ng tao. Sa pamamagitan ng mga pilosopikal na talakayan, mga
akdang pampanitikan, o mga pagsusuri sa lipunan, ang mga pagkakaiba sa
wika ay nagpapalalim sa ating pag-unawa at pagpapahalaga sa iba't ibang
aspeto ng karanasan ng tao.
Wika at Identidad sa Akademikong Pamantasan
Sa kursong Humanidades at Agham Panlipunan, ang wika ay
nagpapalarawan ng malaking papel sa pagpapalakas ng identidad ng mga
mag-aaral at guro. Ang paggamit ng wika, partikular na ang wikang
pambansa, ay hindi lamang para sa pagpapahayag ng mga ideya at
komunikasyon, kundi naglalaman din ito ng mga kultural na implikasyon at
pagkakakilanlan ng mga indibidwal sa kanilang larangan.
Ang wika ay isang mahalagang bahagi ng pagkakakilanlan. Sa
pamamagitan ng paggamit ng wikang pambansa sa pagtuturo at pag-aaral ng
mga asignatura sa Humanidades at Agham Panlipunan, ang mga mag-aaral
ay nakakabuo ng mas malalim at personal na koneksyon sa kanilang bansa at
kultura. Ang paggamit ng wikang pambansa ay nagpapakita ng
pagpapahalaga sa sariling wika at kultura, na nagpapalawak ng kaalaman at
pag-unawa sa mga isyu at karanasan ng sariling lipunan.

Ang paggamit ng wikang pambansa ay nagpapalakas din ng kritikal na
pag-iisip at pagsusuri sa mga isyu at karanasan ng lipunan. Sa pamamagitan
ng paggamit ng wikang pambansa, ang mga mag-aaral ay nagkakaroon ng
kakayahang maipahayag ang kanilang mga opinyon at ideya nang malalim at
malikhain. Ito ay nagbibigay-daan sa kanila na maging aktibong bahagi ng
lipunan at magkaroon ng malalim na pag-unawa sa mga isyung panlipunan.
Sa pangkalahatan, ang papel ng wika sa pagpapalakas ng identidad ng
mga mag-aaral at guro sa kursong Humanidades at Agham Panlipunan ay
mahalaga. Ang paggamit ng wikang pambansa ay nagpapahayag ng
pagpapahalaga sa sariling kultura at nagbibigay-daan sa mga indibidwal na
maunawaan at maipahayag ang kanilang mga ideya at pananaw sa mga
isyung panlipunan. Ito ay naglalayong palakasin ang pagka-Pilipino at
pagpapahalaga sa sariling identidad sa larangan ng edukasyon.
Subukin
Panuto: Basahin at unawain ng mabuti ang kwento. Sagutan ang bawat
katanungan ng limang pangungusap lamang. (15 puntos)
"Ang Tagapagligtas ng Kasaysayan"
Sa isang maliit na bayan sa tabi ng ilog, may isang batang babae na
nagngangalang Sofia. Si Sofia ay may natatanging kakayahan na makakita at
makipag-usap sa mga espiritu ng mga dating bayani at lider ng kanyang bayan.
Sa pamamagitan ng kanyang kapangyarihan, siya ay naging tagapagligtas ng
kasaysayan ng kanilang lugar.Isang araw, habang naglalakad si Sofia sa tabi ng
ilog, biglang lumitaw sa kanyang harapan ang espiritu ni Heneral Aguinaldo,
isang kilalang bayani ng Pilipinas. Binigyan siya ng misyon ni Heneral Aguinaldo
na alamin at ipagpatuloy ang kanyang nasimulang laban para sa kalayaan at
katarungan.Sa kanyang paglalakbay sa kasaysayan, nakilala ni Sofia ang iba't
ibang bayani at lider ng nakaraan tulad nina Jose Rizal, Andres Bonifacio, at
Emilio Aguinaldo. Sa bawat pagtatagpo, natutunan niya ang halaga ng
pagmamahal sa bayan at pag-aalay ng buhay para sa kalayaan at dignidad ng
bawat Pilipino.
Sa paglipas ng panahon, naging kilala si Sofia bilang "Tagapagligtas ng
Kasaysayan" sa kanilang bayan. Ginamit niya ang kanyang kaalaman at
kapangyarihan upang itaguyod ang pagpapahalaga sa kasaysayan at kultura ng
kanilang lugar. Sa bawat kwento na kanyang ibinabahagi, nagiging buhay at
makulay ang nakaraan ng kanilang bayan.Sa pamamagitan ng kwentong ito,
ipinapakita ang kahalagahan ng pag-unawa at pagpapahalaga sa kasaysayan at
kultura ng isang bansa. Ang pagtutok sa mga aral at karanasan ng nakaraan ay
nagbibigay daan sa pagpapalalim ng pagkakakilanlan at pagpapahalaga sa
sariling identidad bilang Pilipino.
Mga Katanungan.
1. Ano ang kahalagahan ng pagkakaroon ng kaalaman at pag-unawa sa
kasaysayan at kultura ng isang bansa, tulad ng ipinapakita sa kwento ng "Ang
Tagapagligtas ng Kasaysayan"?

2. Paano naging mahalaga ang papel ni Sofia bilang "Tagapagligtas ng
Kasaysayan" sa pagpapalaganap ng pagpapahalaga sa Humanidades at Agham
Panlipunan?
3. Paano naihahalintulad ang kwento ni Sofia sa kasalukuyang panahon kung
saan ang pagpapahalaga sa kasaysayan at kultura ay nagbibigay daan sa
pagpapalalim ng pagkakakilanlan at pagpapahalaga sa sariling bansa?
Aralin 2: Filipino Bilang Wika ng Pagtuturo at Pananaliksik sa
Humanidades at Agham Panlipunan.
Mga Layunin:
1. Palalimin ang kaalaman at pag-unawa ng mga mag-aaral sa kahalagahan
ng wikang Filipino bilang wika ng paggtuturo at pananaliksik sa mga
larangan ng Humanidades at Agham Panlipunan,
2. Gabayan ang mga mag-aaral sa wastong paggamit ng wikang Filipino sa
pagsulat ng akademikong mga sanaysay, pananaliksik, at iba pang
akademikong sulatin na may kaugnayan sa Humanidades at Agham
Panlipunan.
3. Mapalawak ang kaalaman at pag-unawa ng mga mag-aaral sa kultura,
tradisyon, at kasaysayan ng Pilipinas sa pamamagitan ng wikang Filipino sa
pagtuturo at pananaliksik.
Punan Mo.
Panuto: Punan ang venn diagram sa ibaba.
Tuklasin.
Agam-agam ng maraming akademiko at maging mga estudyante kung
posible nga bang magamit ang Filipino sa pagtuturo at pananaliksik. Bagama't
may mga sumubok na, nananatiling palaisipan o sadyang ayaw tanggapin kung
magiging epektibo ba ito. Kadalasang dahilan ng ilan, posible naman na magamit
ang Filipino sa mga talakayan na tila ba pantulong na wika lamang ito at hindi
ang pangunahing instrumento sa pagtuturo. Maari daw ito sa mga pasalitang
pagkakataon tulad ng mga panayam at talakayan sa klase, subalit bumabalik na
sa nakasanayang Ingles kung ito'y pasulat na. Ano nga ba ang ipinapakita ng
karanasan ng mga sumubok nang walang alinlangan sa paggamit ng Filipino sa
kanilang mga pananaliksik at pagtuturo?
Maraming kaso ng paggamit ng Filipino upang ituro ang mga kurso sa
agham panlipunan at humanidades. Si Manuel Dy Jr. ay isang propesor ng
Pilosopiya sa Pamantasang Ateneo de Manila. Sa kanyang personal na
sanaysay ay nagsimula na siyang magturo ng Pilosopiya sa Filipino noon pang
1975. Impluwensya ito ang kanyang mga kaibigan at kasamahan na nagturo din
ng katulad na kurso hindi sa Ingles kundi sa Filipino. Hindi lamang iisang kurso
sa Pilosopiya ang itinuro ni G. Dy sa Filipino kung hindi tatlo pa. Ang mga ito ay
ang Pilosopiya ng tao, pilosopiyang Moral, at Pilosopiya ng relihiyon. Naging
mapanghamon ang desisyong iyon dahil siya'y isang Cebuano at pagtanggap at
kooperasyon ng mga estudyante niya. Subalit hindi naglaon ay nagiging maayos
na ang daloy ng mga talakayan sa kanyang mga klase. Sa karanasang ito n'ya
napagtanto na marapat lamang na gamitin ang Filipino sa pagtuturo ng
Pilosopiya sapagkat may mga kaalaman, halimbawa sa Pilosopiya ng Tao, na
higit na maipapaliwanag gamit ang wikang ito. Partikular na tinukoy niya ang
existential phenomenology kung saan ipinaliwanag niyang " ang
pinakamahalagang kaalaman sa penomenolohiya ang pagka-intensyonal ng
kamalayan, ibig sabihin,na ang kamalayan ay may laging tinutunguhang bagay
bukod sa kamalayan mismo, na ang suheto ay laging suheto ng isang obheto, o
na ang tao ay laging may mundo. Sa madaling salita, walang kamalayan kung
walang namamalayan; walang mundo kung walang taong malay-tao
" at ito ayon sa kanya ay mas maipaliliwanag gamit ang Filipino (Dy,2003).
Ngunit hindi natapos sa paggamit ng Filipino sa loob ng klasrum ang inisyatiba
niyang ito. Nagsalin siya ng pinakamahahalagang teksto sa mga kursong tinuturo
niya. Nagsulat din siya ng sariling mga panayam at inilimbag para sa kapakanan
ng kanyang mga klase. Nailimbag niya noong 1979,kasama sina Padre Roque
Ferriols at G. Eduardo Calasanz, ang Magpakatao, Ilang Babasahing Pilosopiko.
Sinundan pa ito noong 1985 ng kanyang Mga Babasahin sa Pilosopiyang Moral
na maituturing na kauna-unahang antolohiya ng Pilosopiyang Moral na naisulat
sa Filipino.
Hindi rin nagtapos ang paggamit ng Filipino sa kanilang mga talakayan,
sapagkat pinasulat din niya sa Filipino ang mga papel sa kurso ng mga
mag-aaral. Nagmungkahi rin si G. Dy ng mga praktikal na gagawin sa pagtuturo
ng Pilosopiya sa Filipino. Ito ay ang:
1. Huwag matakot na simulan ang paggamit ng Filipino.
2. Iwasan ang Taglish.
3. Huwag matakot magkamali. Mas matuto sa pagkakamali.
4. Matuto sa mga mag-aaral at kapwa guro.
5. Huwag mag-alinlangang humiram ng mga dayuhang salita kung walang
mahanap na salin sa Filipino. Napapayaman ang isang wika sa pamamagitan ng
paghiram mula sa ibang wika.
6. Magbabad sa kulturang Pilipino.
7. Isulat ang mga panayam sa Filipino at ipalathala ang mga ito.
 Walang pinag-iba ang mga karanasan nina Tereso Tullao ng La
Salle at Agustin Arcenas ng UP na nagturo naman ng mga kurso sa Ekonomiks
gamit ang Filipino.Hindi rin naiiba ang naging karanasan ni Generoso Benter na
gumamit naman ng Filipino sa pagtuturo ng Lohika. Nagkakaisa ang mga ito na
sa pagpapatunay na epektibo at magagamit nang lubusan ang Filipino sa
pagtuturo ng anumang kurso sa humanidades at agham panlipunan kung
pagpupursige lamang at huwag tamarin dahil sa mga nakaambang hamon at
kakulangan.
Isa sa mga palasak at di-siyentipikong argumento sa paggamit ng Filipino
sa mga intelektuwal na diskurso ay ang pagrarasong hanggang sa pasalitang
talakayan lamang magagamit ito at hindi sa mga pasulat na sitwasyon, partikular
sa mga pananaliksik at iba pang kaugnay na publikasyon. Subalit dapat tandaan
naang totoong kulang sa ganitong sitwasyon ay hindi ang kakayahan ng wika
kung hindi ang kakayahan ng taong gumagamit nito. Hanggat may mataas na
antas nakarunungan ang gumagamit nito, kakayanin ng wika ang anomang
pagdidiskursong gagawin, pasulat man yan o pasalita. Sa larangan ng
edukasyon, tinalakay nina Jane K. Lartec(2014) at mga kasamahang
mananaliksik mula sa Saint Louis University ang paggamit ng wikang Filipino
bilang inklusibong wika ng edukasyon. Narito ang abstrak ng kanilang
pananaliksik. Ang inklusibong edukasyon ay tumutukoy sa kagustuhang
malampasan ang mga hadlang sa partisipasyon at pagkatuto ng lahat ng mga
mag-aaral sa paaralan ‒ anuman ang kanilang wika, politikal na paninindigan o
uring kinabibilangan. Upang matamo ito, mahalaga ang papel na ginagampanan
ng inklusibongwika, Kung kaya, layon ng pag-aaral na suriin ang paggamit ng
inklusibong wika sa Filipino ng mga guro sa Paaralan ng Edukasyong Pangguro
ng Saint Louis University,Baguio City. Ginamit ang deskriptibong pamamaraan
upang makuha ang mga datos mula sa labing-anim na respondente. Lumabas sa
resulta ng pag-aaral na ang paggamit ng mga guro ng inklusibong wika sa
Filipino ay kalimitang ukol sa mga katawagan sa kapansanang pisikal at mental.
Natuklasan ding nangungunang salik ang ugnayan ng wika at kultura sa
paggamit ng inklusibong wika tungo sa pagpapatupad ng inklusibong edukasyon.
Sa huli, ang mga mungkahing pamantayan mula sa mga guro ay nagbibigay ng
pansin sa lahat ng domeyn ng hlistikong pagkatuto gaya ng pagkakaroon ng
kaalaman , pagpapahalaga, at pagsasagawa. Samakatwid,kailangang
bigyang-pansin ang ugnayan ng wika at edukasyon sa pagtatamo ng inklusibong
edukasyon sa lahat ng aspekto at larangan.
Pagyamanin.
Panuto:Isulat ang letrang T kung ang pahayag ay TAMA at isulat naman ang
tamang sagot kung ang pahayag ay MALI. Pagkatapos ay salungguhhitan ang
maling salita. (dalawang puntos sa isang numero)
___1. Ang inklusibong edukasyon ay tumutukoy sa kagustuhang malampasan
ang mga hadlang sa partisipasyon at pagkatuto ng lahat ng mga mag-aaral sa
paaralan ‒ anuman ang kanilang wika, politikal na paninindigan o uring
kinabibilangan.
___ 2. Hindi kailangang bigyang-pansin ang ugnayan ng wika at edukasyon sa
pagtatamo ng inklusibong edukasyon sa lahat ng aspekto at larangan.
___ 3. Epektibo at magagamit nang lubusan ang Filipino sa pagtuturo ng
anumang kurso sa humanidades at agham panlipunan.
___ 4. Si Manuel Dy Jr. ay isang propesor ng Pilosopiya sa Pamantasang
Ateneo de Manila.
___ 5. Nagmungkahi rin si G. Dy ng mga praktikal na gagawin sa pagtuturo ng
Pilosopiya sa Filipino.