I-SO SÁNH TẤT NHIÊN VÀ NGẪU NHIÊN

- Giống nhau:
o Cả 2 phạm trù đều phản ánh những mối liên hệ đặc biệt về vật chất của thế giới
khách quan.
o Cả tất nhiên và ngẫu nhiên đều do những nguyên nhân xác định quy định
- Khác nhau:
o Tất nhiên là do chính bản chất của quá trình quy định, còn ngẫu nhiên là một yếu
tố thứ yếu, không trực tiếp được quy định bởi bản chất của quá trình đó.
VD: Trong xã hội tư bản, tổ chức sản xuất và bóc lột lao động là tất nhiên, nhưng loại
hình sản xuất và bóc lột cụ thể là ngẫu nhiên.
o Cái tất nhiên có tính phổ biến còn cái ngẫu nhiên nhiều khi được thể hiện ở cái
đơn nhất. V.I Lênin viết “Cái tất nhiên không tách rời cải phổ biến”.
VD: Sự trao đổi chất là tất nhiên trong cơ thể sống, nhưng đấu tranh giai cấp là ngẫu
nhiên và chỉ là biểu hiện cụ thể của mối quan hệ.

o Cái ngẫu nhiên thể hiện sự đơn nhất bằng cách mối liên hệ không ổn định
và không định rõ hướng phát triển, chỉ là biểu hiện cụ thể, riêng lẻ của quá
trình. Điều này thường xảy ra khi có sự giao nhau của các quá trình khác
nhau về chất. Dù trong điều kiện giống nhau, mỗi hiện tượng ngẫu nhiên
cũng có thể biểu hiện theo cách khác nhau.

VD: Trong môi trường học thuận lợi, việc sinh viên học tốt là điều tất nhiên và
tuân theo các quy luật. Tuy nhiên, việc một sinh viên không thể học tốt có thể được coi
là ngẫu nhiên, do những nguyên nhân không liên quan đến bản chất của sinh viên mà
gây ra.
o Cái tất nhiên và cái ngẫu nhiên đều có nguyên nhân, nhưng cái tất nhiên là do
nguyên nhân bên trong cơ bản và chủ yếu gây nên. Còn ngẫu nhiên là do những
nguyên nhân thứ yếu khác nhau gây nên
II-MỘT VÀI QUAN ĐIỂM SAI LẦM VỀ TẤT NHIÊN-NGẪU NHIÊN

- Trong tự nhiên và xã hội, thường chỉ chấp nhận cái tất nhiên và từ chối sự tồn tại khách
quan của cái ngẫu nhiên. Điều này dẫn đến quan điểm rằng mọi sự kiện đều tuân theo
một kế hoạch đã định sẵn, và con người không có vai trò trong việc thay đổi thế giới.
- Quan điểm này làm mất đi sự sáng tạo và tác động của con người. Nếu mọi điều chỉ là
sự tất nhiên, không có chỗ cho sự đổi mới và cải tiến.
- Thậm chí, quan điểm này còn hạ thấp tính tất nhiên và tăng cường tính ngẫu nhiên,
khiến cho sự ngẫu nhiên trở nên quan trọng hơn sự tự nhiên.
VD: Giả sử bạn đang chơi một trò chơi bắn bi với bạn bè. Trong quá trình chơi, bạn thấy
mình thường bắn trúng các bi màu đỏ hơn là các bi màu xanh. Bằng cách suy luận, bạn
kết luận rằng bắn trúng các bi màu đỏ là điều tất nhiên, vì chúng có một đặc điểm nào
đó làm cho chúng dễ bắn hơn.
Tuy nhiên, sau một thời gian, bạn nhận ra rằng việc bắn trúng các bi màu đỏ nhiều hơn
có thể chỉ là ngẫu nhiên. Có thể có nhiều yếu tố khác như khoảng cách, góc bắn, hoặc
người chơi cũng đóng vai trò quan trọng. Bằng cách này, việc suy luận rằng bắn trúng
các bi màu đỏ là điều tất nhiên là một sự hiểu lầm về tương quan giữa tất nhiên và ngẫu
nhiên.