Αρχές φορολόγησης

Το φορολογικό σύστημα μιας χώρας είναι το αποτέλεσμα ιστορικών αλλά και

οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών επιδιώξεων και δοξασιών. Οι ιστορικοί λόγοι
πάντοτε έπαιξαν ένα σπουδαίο ρόλο, αφού ισχύοντες φόροι σπάνια καταργούνται έστω
και αν έπαυσε να υφίσταται η δικαιολογητική τους βάση. Εξ, άλλου, οικονομικές,
πολιτικές και κοινωνικές επιδιώξεις και θεωρήσεις έπαιξαν και παίζουν σημαντικό ρόλο
στη διαμόρφωση του φορολογικού συστήματος μιας χώρας.

Το φορολογικό σύστημα μιας χώρας σπάνια εξετάζεται ex nihilo -επί μηδενικής δηλ.
βάσεως- ως να μην υπήρχε κανένας φόρος. Αντίθετα, συνήθως οριακές μεταβολές στο
υπάρχον σύστημα γίνονται κάθε χρόνο. Παρά ταύτα, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε, ποια
είναι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός καλού, αν όχι αρίστου, φορολογικού συστήματος.

Ήδη ο Adam Smith με τον Πλούτο των Εθνών το 1776 στο περί φόρων ειδικό κεφάλαιο
εκθέτει τους περίφημους «κανόνες της φορολογίας» (canons of taxation), σύμφωνα με
τους οποίους :

Η φορολογία πρέπει να είναι «ίση» για όλους τους πολίτες («ίση» φορολογία κατά τον
Smith σήμαινε αναλογική φορολογία ως προς το εισόδημα).
Οι φόροι δεν πρέπει να είναι αυθαίρετοι ή αβέβαιοι για τους φορολογούμενους.
Οι φόροι δεν πρέπει να είναι απρόσφοροι (inconvenient) για τους φορολογούμενους. δηλ.
η είσπραξή τους πρέπει να λαμβάνει χώρα κατά τον πλέον πρόσφορο για τους
φορολογούμενους τρόπο,
Η συλλογή των φόρων πρέπει να είναι «οικονομική», δηλ. τα έξοδα για τη συλλογή των
φόρων δεν πρέπει να είναι δυσανάλογα προς τα έσοδα που αποφέρουν.

Μια πιο συστηματική αλλά και πλήρης ταξινόμηση των βασικών αρχών μια καλής
φορολόγησης μπορεί να περιλαμβάνει τις εξής αρχές :

1. Επάρκεια (efficiency)

Η επάρκεια αναφέρεται στην επίπτωση που έχει ένας φόρος πάνω στη λειτουργία
της οικονομίας. Συνεπώς ένας φόρος αξιολογείται με βάση το κατά πόσο
λειτουργεί στρεβλωτικά ως προς την οικονομική αποτελεσματικότητα και τον
βαθμό στον οποίο επηρεάζει τις οικονομικές αποφάσεις των συμμετεχόντων στην
οικονομική ζωή.

2. Δικαιοσύνη

Η έννοια της δικαιοσύνης όταν αξιολογείται ένας φόρος μπορεί να λάβει διάφορες
διαστάσεις . Η λογική της οριζόντιας ισότητας (horizontal equity) έχει μια τέτοια
 έννοια καθώς συνεπάγεται ότι οι φορολογούμενοι οι οποίοι βρίσκονται υπό
παρόμοιες συνθήκες, αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο. Μια άλλη διάσταση
αφορά την κάθετη ισότητα βάσει της οποίας η φορολογική μεταχείριση είναι
δίκαιη όταν οι φορολογούμενη οι οποίοι έχουν περισσότερα , συνεισφέρουν
(πληρώνουν) και περισσότερα.

3. Απλότητα

Ένας απλός φόρος είναι γενικά επιθυμητός καθώς τείνει να μειώνει τα διοικητικά κόστη
και να ενισχύει την φορολογική συμμόρφωση

4. Ευελιξία

Ένας φόρος θεωρείται ότι είναι ευέλικτος εάν προσαρμόζεται αυτόματα στις αλλαγές του
οικονομικού περιβάλλοντος. Ένας προοδευτικός φόρος εισοδήματος μπορεί να θεωρεί
ευέλικτος καθώς ένα μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος πληρώνεται σε φόρους κατά
τις περιόδους οικονομικής ανάπτυξης (όταν το εισόδημα αυξάνεται) ενώ ένα μικρότερο
ποσοστό πληρώνεται στις περιόδους υφέσεων (όταν το εισόδημα μειώνεται).

5. Διαφάνεια

Η διαφάνεια γενικά μπορεί να περιγραφεί ως η δυνατότητα ενός φορολογούμενου

να έχει πρόσβαση στην πληροφόρηση και την ευκολία με την οποία αυτή η
δυνατότητα εξασφαλίζεται ώστε να κατανοήσει τη λειτουργία του φορολογικού
συστήματος.

6. Αποτελεσματικότητα

Ο βασικός στόχος της φορολογίας είναι να δημιουργήσει έσοδα για το κράτος. Συνεπώς,
η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας ενός φόρου βάσει αυτού του στόχου είναι
σημαντικός.

Οι κανόνες αυτοί του Adam Smith αλλά και η συστηματική ταξινόμηση των βασικών
αρχών που παρουσιάσαμε συνιστούν κανόνες και αρχές που απολαμβάνουν της γενικής
αποδοχής και παραδοχής. Δεν βοηθούν όμως στον προσδιορισμό ενός πρακτικού
συστήματος φορολογίας και δεν βοηθούν επίσης στην δικαιολόγηση τους ύψους της
φορολογικής υποχρέωσης ενός πολίτη με βάση την οικονομική θεωρία. Για το λόγο αυτό,
οι οικονομολόγοι έχουν προτείνει δύο βασικές θεωρίες για την επιβολή φορολογίας : Την
θεωρία του ανταλλάγματος και τη θεωρία της φοροδοτικής ικανότητας.
Θέμα :
Φορολογία και φορολογική πολιτική

α. αναπτύξτε τις βασικές αρχές για την επιβολή ενός φόρου. Ποια είναι τα
χαρακτηριστικά γνωρίσματα της «καλής» φορολόγησης ;

β. με βάση ποιες οικονομικές θεωρίες δικαιολογείται η επιβολή φορολογίας ;

γ. ποια τα προβλήματα του ελληνικού φορολογικού συστήματος ; ποια μέτρα θα

προτείνατε στην ελληνική Κυβέρνηση για την βελτίωση της οικονομικής
αποτελεσματικότητας του.

• Διεύρυνση φορολογικής βάσης με πάταξη φοροδιαφυγής. Αποτύπωση της

οικονομικής δραστηριότητας σε πιο ρεαλιστική βάση θα δώσει την δυνατότητα
ενίσχυσης της φορολογικής δικαιοσύνης αλλά και τη δυνατότητα μείωσης των
φορολογικών συντελεστών. (Πληρώνουν πολλοί από λίγο, παρά λίγοι από πολύ) .
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 20% των φορολογούμενων συνεισφέρει στο 80% των
φορολογικών εσόδων. (Έρευνα Δια-Νέοσις, στοιχεία ΟΟΣΑ).

- Ηλεκτρονικές διασταυρώσεις
- Εκτεταμένη εφαρμογή πόθεν έσχες ιδιαίτερα για αγορές διαρκών
αγαθών μεγάλης αξίας
- Στοχευμένοι φορολογικοί έλεγχοι
- Αυξημένα πρόστιμα
- Υποχρεωτική χρήση ηλεκτρονικών μέσω πληρωμής ακόμα και σε
συναλλαγές μικρής αξίας (π.χ. πάνω από 50χιλιάδες ευρώ)
- Διασύνδεση ταμειακών μηχανών με pos και την ΑΑΔΕ για την άμεση
παρακράτηση του ΦΠΑ

• Απλοποίηση φορολογικών διαδικασιών

• Εξορθολογισμός φορολογικών απαλλαγών και ειδικών φορολογικών
μεταχειρίσεων
• Αξιολόγηση φορολογικών συντελεστών και επανεξέταση του ύψους των
ανώτατων ορίων των οριακών συντελεστών.
• Πολιτική – διακομματική συμφωνία για την διατήρηση ενός σταθερού
φορολογικού περιβάλλοντος σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Το σύστημα φορολογίας εισοδήματος στην Ελλάδα παραμένει πολύπλοκο και
ασταθές, όπως προκύπτει από τις συνεχείς αλλαγές συντελεστών, και από το πλήθος
των εκπτώσεων και φοροαπαλλαγών για διαφορετικές κατηγορίες φορολογουμένων.
Έτσι «την περίοδο 2002-2015 ψηφίστηκαν 36 αμιγώς φορολογικοί νόμοι (2,6 νόμοι ανά
έτος), με μέσο όρο 78 άρθρα και 68 σελίδες ανά νόμο. Οι νομοθετικές παρεμβάσεις δεν
περιορίστηκαν όμως στους αμιγώς φορολογικούς νόμους, καθώς ψηφίστηκαν επιπλέον
περίπου 40, συναφείς με τη φορολογία, διατάξεις διάσπαρτες σε άλλους νόμους ανά έτος

Σύνδεσμος για την έρευνα της δια-νέοσις :

https://www.dianeosis.org/2018/04/to-forologiko-provlima-tis-elladas/