MATURA

M
AT
U
RA
20
24

USTNA
OPRACOWANIE PYTAŃ

BABA OD POLSKIEGO

GLORIA
VICTIS
 03 04 05
Wstęp Ile powinna trwać Co muszę
wypowiedź powiedzieć, aby mój
na maturze ustnej? kontekst został
uznany za
funkcjonalny?

06 07 spis treści
Babo, masz jeszcze Bohaterowie
jakieś porady przed zapomniani przez
egzaminem ustnym? ludzi

09 11
Pamięć o powstaniu Przyroda jako
styczniowym świadek historii

Codzienna Grupa z Kod

powtórka lektur darmowymi
do matury w Story materiałami dla rabatowy
na Instagramie maturzystów na
@babaodpolskiego Facebooku -10%:
@babaodpolskiego
KLUB
 Baba od polskiego
Jestem nauczycielką, oligofrenopedagożką, polonistką,
dydaktyczką, podcasterką - a przede wszystkim tą, która
bardzo lubi się uczyć i nauczać.

Przed Tobą zbiór opracowań tematów z „Glorii victis” na maturę ustną. Opracowanie
nie powstało po to, abyś uczył_a się na pamięć zdania po zdaniu – wiem, że to
niemożliwe. Zamiast wkuwać na pamięć, skorzystaj z moich propozycji odpowiedzi,
aby wiedzieć, o czym możesz powiedzieć w trakcie egzaminu. Chcę Cię zainspirować
do tworzenia własnych wypowiedzi – obecna formuła matury ustnej daje taką
możliwość, ponieważ w realizacji zadania musisz odnieść się do wybranego
kontekstu. Może to być dosłownie wszystko – książka (także spoza listy lektur
obowiązkowych), film, piosenka, dzieło sztuki, zagadnienie z zakresu filozofii lub
psychologii, wydarzenie społeczne czy termin historycznoliteracki.

Każde opracowanie zawiera wszystkie elementy, które powinny się znaleźć

w prawidłowej odpowiedzi:
wstęp z postawioną tezą
odwołanie do „Glorii victis”
odwołanie do kontekstu (niemal wszędzie jest to lektura obowiązkowa)
podsumowanie wypowiedzi

-3-
Po wylosowaniu tematów będziesz
mieć 15 minut na przygotowanie,
a następnie w ciągu 10 minut będziesz
musiał_a omówić oba tematy (jedno
z listy pytań jawnych i drugie z puli
pytań niejawnych). Teoretycznie nie
ma żadnych dodatkowych wytycznych
– tylko od Ciebie zależy, ile czasu
poświęcisz na omówienie obydwu
tematów.
Ile powinna trwać wypowiedź
na maturze ustnej?
Nie przejmuj się, że na papierze Twoja
wypowiedź wydaje się krótka.
Wypowiedź ustna zawsze trwa więcej,
niż może się wydawać (wynika to
z faktu, że umiemy bardzo szybko
czytać).
-4-
Ważne jednak, aby zmieścić się
w czasie 10 minut i odnieść się do
wszystkich elementów polecenia.
Zalecam podzielenie przysługującego
czasu na dwie części trwające
po 5 minut. Przed rozpoczęciem
wypowiedzi spójrz na zegar i zapisz
na kartce godzinę, o której musisz
poruszyć drugi temat.
Lista jawnych zadań w części ustnej
egzaminu maturalnego z języka
polskiego (CKE):
Czym jest kontekst? Najprościej
mówiąc, jest to informacja SPOZA
lektury, która rzuca nowe światło na
omawiany temat lub stanowi
uzupełnienie tego, o czym mówisz.
W moich propozycjach odpowiedzi
szeroko zarysowuję kontekst, aby nikt
nie miał wątpliwości, że został on
zrealizowany.
Co muszę powiedzieć, aby mój
kontekst został uznany za
funkcjonalny?
Równie dobrze kontekst może być
także jednym zdaniem, wówczas jednak
ważne jest, aby wycisnąć z kontekstu
jak najwięcej – Twoje zdanie musi być
mocne i stanowić ISTOTNE
uzupełnienie wypowiedzi.
-5-
Nie chodzi o to, aby powiedzieć, że
podobny motyw pojawił się w lekturze
X – zamiast tego możesz powiedzieć na
przykład, że podobny motyw pojawił
się w lekturze X, ale został inaczej
zrealizowany, później natomiast musisz
powiedzieć, w jaki sposób i co z tego
wynika w kontekście tematu pracy.
Aby uniknąć wątpliwości, możesz
wprowadzić kontekst słowami
„Uważam, że istotnym kontekstem
uzupełniającym omawiany temat jest…”
– dzięki temu zaznaczasz, że
wprowadzasz kontekst (i nikt nie ma
wątpliwości).
 Babo, masz jeszcze jakieś porady przed
egzaminem ustnym?

Jestem tym typem człowieka, który stresuje się ważnymi

wydarzeniami i boi się, że o wszystkim zapomni. Zawsze staram się
zrobić backup na wypadek czarnej dziury – mam milion pomysłów na
minutę, ale dość szybko o nich zapominam, jednak umiem sobie z tym
radzić i podzielę się z Tobą moją metodą.

W trakcie przygotowania do egzaminu napisz na kartce to, co chcesz powiedzieć.

Nie pisz pełnymi zdaniami – będziesz mieć wówczas pokusę, żeby je przeczytać
podczas egzaminu (a nie o to chodzi!). Zawsze rozpisuj sobie poniższy schemat
i uzupełniaj go hasłowo:
Teza:
Argument:
Przykład:
Kontekst:
Refleksja:

W ten sposób zawsze będziesz mieć ściągawkę na Język polski, tak jak
wypadek czarnej dziury. Z takiej kartki możesz matematyka, wymaga
korzystać w trakcie egzaminu i nie wpływa to na stosowania wzorów.
obniżenie oceny!

-6-
 @babaodpolskiego www.babaodpolskiego.pl

Bohaterowie zapomniani przez ludzi

Wstęp Chociaż aktualny kształt świata zawdzięczamy wielu ludziom

(wprowadzenie): gotowym poświęcić swoje życie, tak naprawdę na kartach historii
zapisują się jedynie poszczególne jednostki – zwykle są to przywódcy
lub osoby, które poniosły bohaterską śmierć. Co więcej, pamięć, która
tak mocno łączy się przecież z zapominaniem, jest pielęgnowana
tylko w odniesieniu do tych, którzy zwyciężyli – głównie to właśnie
im się stawia pomniki i o nich się naucza w szkołach.

Upływający czas, w trakcie którego bohaterowie powstania

Przykład z lektury: styczniowego byli całkowicie zapomniani przez naród, niósł w świat
hasło „vae victis” („biada zwyciężonym”). Nowela Elizy Orzeszkowej,
której tytuł parafrazuje to hasło („gloria victis” oznacza bowiem:
„chwała zwyciężonym”), przywracała historyczną pamięć
o postaciach zasłużonych dla Polski, której nośnikiem była przyroda.

Wprawdzie wielka zbiorowa mogiła z wetkniętym krzyżem nie była

przez nikogo odwiedzana, przyroda jednak pamiętała o historii
pochowanych w lesie bohaterów powstania styczniowego. Świerk,
dąb, brzoza, róża i dzwoneczki lilii opowiedzieli wiatrowi historię
powstańców pod wodzą Romualda Traugutta, którzy rozbili tam
obóz. Wśród walczących znajdowali się Maryś Tarłowski, młody
chłopiec, jego siostra Aniela oraz Jagmin. Chociaż najmłodszy
powstaniec uratował nawet życie Trauguttowi, nie czuł, że jego
powołaniem była walka – dostrzegał tragedię wojny, która zawsze
zabija niewinnych. Niedługo później powstańcy zostali zaatakowani
przez oddziały wroga, a Maryś zmarł wskutek odniesionych ran.
Polegli zostali pochowani w zbiorowej mogile, w którą krzyż wetknęła
Aniela. Kobieta długo płakała nad losem brata oraz Jagmina, ale
później już nigdy nie odwiedziła grobu. Miejsce wiecznego spoczynku
bohaterów powstania zostało opuszczone, nikt o nich nie pamiętał –
z tego względu wiatr postanowił nieść w świat informację o chwale
poległych. Huczał „gloria victis”, aby przypominać o waleczności
i poświęceniu dla ojczyzny, tym samym rekompensując zapomnienie.

-7-
 @babaodpolskiego www.babaodpolskiego.pl

Bohaterowie zapomniani przez ludzi

Kontekst: Pamięć o konkretnych postaciach jest uwarunkowana politycznie

i kulturowo. Aby móc oddać hołd bohaterom, ich zasługi muszą być
powszechnie znane – najprostszą drogą do rozpowszechnienia
bohaterskich czynów jest wspominanie o nich w tekstach literackich
(choćby w tym celu Gall Anonim spisał „Kronikę polską”). Często
jednak to działanie nie jest wystarczające. Pamięć może być bowiem
przedmiotem sporów politycznych. Zarówno zaborcy, jak
i nazistowscy okupanci, a później komunistyczne władze dążyły
do wyplenienia ze świadomości zbiorowej faktu istnienia
niewygodnych postaci – czyli tych, które miały odwagę walczyć
z zaborcami. Osoby te bywały wręcz „ewaporowane” (na wzór
działań opisanych w „Roku 1984” George’a Orwella): nie wspominano
o nich w przestrzeni publicznej, unikano uczenia o nich w szkołach.

Eliza Orzeszkowa w noweli „Gloria victis” zwróciła uwagę na losy

bohaterów, których odwaga nigdy nie została należycie doceniona.
Zakończenie
Mogiła, w której spoczywali między innymi Maryś Tarłowski
(podsumowanie):
i Jagmin, została odwiedzona tylko przez Anielę – reszta
społeczeństwa nie miała nawet wiedzy o losach powstańców.
Zapomnienie wybranych postaci przez naród często było kwestią
polityczną i wiązało się z represjami ze strony władzy – z tego
względu hołd zwyciężonym mogła oddawać tylko przyroda: element
świata całkowicie niezależny od reżimów.

-8-
 @babaodpolskiego www.babaodpolskiego.pl

Pamięć o powstaniu styczniowym

Powstanie styczniowe wybuchło 22 stycznia 1863 r. i zakończyło się

Wstęp wielką porażką powstańców – walki trwały aż do jesieni 1864 r.,
(wprowadzenie): według różnych szacunków kosztowały życie ok. 10 – 20 tysięcy osób.
Znacznie poważniejszym skutkiem powstania były jednak represje,
które nastąpiły później – przywódcy powstania zostali skazani na
śmierć, uczestników walk zesłano na Syberię, natomiast całą ludność
– poddano rusyfikacji. W pamięci zbiorowej powstanie styczniowe
jest jednak istotnym wydarzeniem mającym wpływ na kształtowanie
tożsamości narodowej. Jako symbol sprzeciwu wobec rosyjskiego
zaborcy powstanie styczniowe nieraz było opisywane w literaturze
XIX-wiecznej w celu podtrzymania Polaków na duchu.

Upływający czas, w trakcie którego bohaterowie powstania

Przykład z lektury: styczniowego byli całkowicie zapomniani przez naród, niósł w świat
hasło „vae victis” („biada zwyciężonym”). Nowela Elizy Orzeszkowej,
której tytuł parafrazuje to hasło („gloria victis” oznacza bowiem:
„chwała zwyciężonym”), przywracała historyczną pamięć
o postaciach zasłużonych dla Polski, której nośnikiem była przyroda.

Wprawdzie wielka zbiorowa mogiła z wetkniętym krzyżem nie była

przez nikogo odwiedzana, przyroda jednak pamiętała o historii
pochowanych w lesie bohaterów powstania styczniowego. Świerk,
dąb, brzoza, róża i dzwoneczki lilii opowiedzieli wiatrowi historię
powstańców pod wodzą Romualda Traugutta, którzy rozbili tam
obóz. Wśród walczących znajdowali się Maryś Tarłowski, młody
chłopiec, jego siostra Aniela oraz Jagmin. Chociaż najmłodszy
powstaniec uratował nawet życie Trauguttowi, nie czuł, że jego
powołaniem była walka – dostrzegał tragedię wojny, która zawsze
zabija niewinnych. Niedługo później powstańcy zostali zaatakowani
przez oddziały wroga, a Maryś zmarł wskutek odniesionych ran.
Polegli zostali pochowani w zbiorowej mogile, w którą krzyż wetknęła
Aniela. Kobieta długo płakała nad losem brata oraz Jagmina, ale
później już nigdy nie odwiedziła grobu. Miejsce wiecznego spoczynku
bohaterów powstania zostało opuszczone, nikt o nich nie pamiętał –
z tego względu wiatr postanowił nieść w świat informację o chwale
poległych. Huczał „gloria victis”, aby przypominać o waleczności
i poświęceniu dla ojczyzny, tym samym rekompensując zapomnienie.

Orzeszkowa w noweli chciała przekazać, że nawet jeśli fizycznie

-9- Polacy ponieśli klęskę, byli moralnymi zwycięzcami, chociaż nie mogli
liczyć na pamięć ze strony narodu – ich chwałę głosiła przyroda.
 @babaodpolskiego www.babaodpolskiego.pl

Pamięć o powstaniu styczniowym

Kontekst: Powstanie styczniowe zostało również wspomniane w „Lalce”

Bolesława Prusa. Wskutek udziału w walkach Stanisław Wokulski
został zesłany na Syberię, gdzie poznał Suzina, Szumana
i Szlangbauma, później jego najbliższych przyjaciół. Udział
w powstaniu był traktowany z jednej strony jako patriotyczny
obowiązek, z drugiej zaś – prawdziwa szkoła życia, która pozostaje
z człowiekiem na zawsze. Stąd zresztą tak silna więź Wokulskiego
z kompanami oraz czerwone dłonie, które sobie odmroził podczas
pobytu w zimnym klimacie.

Artyści często odnosili się w swoich dziełach do powstania

styczniowego. Uznawali to za swój obowiązek – nie tylko wobec
Zakończenie
historii i ofiar, lecz także wobec wszystkich tych, którzy wciąż
(podsumowanie):
wierzyli w odrodzenie się niepodległej Polski.

-10-
 @babaodpolskiego www.babaodpolskiego.pl

Przyroda jako świadek historii

Wstęp Mówiąc o świadkach, często myślimy jedynie o ludziach, którzy mogą

(wprowadzenie): dać świadectwo tego, co widzą. W antropocentrycznym podejściu
zapominamy o tym, że nie jesteśmy jedyni na Ziemi – i że świadkiem
historii może być także przyroda (rośliny, zwierzęta, żywioły). Co
więcej, przyroda może utrzymywać pamięć o wydarzeniach
i bohaterach nawet wtedy, gdy zostaną oni zapomniani przez
ludzkość.

Przykład „przyrody pamiętającej” stanowią drzewa otaczające mogiłę

Przykład z lektury: powstańców, opisane w noweli „Gloria victis” Elizy Orzeszkowej. Gdy
minęły lata i ludzie pielęgnujący pamięć o powstańcach wymarli, już
tylko las i wiatr pozostały jako świadkowie tamtych wydarzeń.
Przyroda pełniła w utworze funkcję strażniczki pamięci – świerk, dąb,
brzoza, róża i dzwoneczki lilii opowiedzieli wiatrowi historię
powstańców pod wodzą Romualda Traugutta, którzy rozbili tam
obóz. Wśród walczących znajdowali się Maryś Tarłowski, młody
chłopiec, jego siostra Aniela oraz Jagmin. Chociaż najmłodszy
powstaniec uratował nawet życie Trauguttowi, nie czuł, że jego
powołaniem była walka – dostrzegał tragedię wojny, która zawsze
zabija niewinnych. Niedługo później powstańcy zostali zaatakowani
przez oddziały wroga, a Maryś zmarł wskutek odniesionych ran.
Polegli zostali pochowani w zbiorowej mogile, w którą krzyż wetknęła
Aniela. Kobieta długo płakała nad losem brata oraz Jagmina, ale
później już nigdy nie odwiedziła grobu. Miejsce wiecznego spoczynku
bohaterów powstania zostało opuszczone, nikt o nich nie pamiętał –
z tego względu wiatr postanowił nieść w świat informację o chwale
poległych. Huczał „gloria victis”, aby przypominać o waleczności i
poświęceniu dla ojczyzny, tym samym rekompensując zapomnienie.

-11-
 @babaodpolskiego www.babaodpolskiego.pl

Przyroda jako świadek historii

Kontekst: Przyroda jako świadek historii była także tematem „Balladyny”

Juliusza Słowackiego. Wierzba płacząca, w którą zaklęto Grabca,
a także Goplana i Skierka widzieli na własne oczy zabicie Aliny przez
tytułową bohaterkę. Na uwagę zasługuje fakt, że natura nie pozostała
obojętna wobec losu zaatakowanej dziewczyny – zobaczywszy
cierpienie Aliny, Goplana wysłała Skierkę, aby wezwał na pomoc
Pustelnika. Tym samym natura, podobnie jak w noweli Orzeszkowej,
ujęła się za słabszymi, wykazała się człowieczeństwem, którego
zabrakło ludziom. Nie bez znaczenia jest również sam finał dramatu –
gdy Balladyna wydała trzeci wyrok, została rażona piorunem, co
symbolizowało sprawiedliwość przyrody.

Przyroda jest cichym obserwatorem tego, co się dzieje na świecie.

Chociaż często nie zdajemy sobie z tego sprawy, jest ona świadkiem
Zakończenie
każdego zdarzenia. Natura nie może odwrócić biegu historii, ale,
(podsumowanie):
przynajmniej na poziomie metafizycznym, jest nośnikiem pamięci.

-12-
 ebooki
temat lektur - pobierz darmowe
Chcesz pogłębić swoją wiedzę na

Jeśli uważasz, że powinnam

Wszystkie informacje zawarte w tym e-booku są coś dodać - napisz na
babaodpolskiego@gmail.com
chronione prawami autorskimi. Osoby, które wykupiły
dostęp do pliku, mają prawo do korzystania z treści na Moja działalność w sieci
własny użytek. Obowiązuje zakaz dalszego (od 2015 r.):
@babaodpolskiego
rozpowszechniania w części lub w całości treści
znajdujących się w e-booku bez zgody Autorki. Materiały edukacyjne:
www.babaodpolskiego.pl