ST-IGG-1001:2010 1

Izba Gospodarcza Gazownictwa Standard Techniczny

Gazociągi ST-IGG-1001:2010
Symbol graficzny
Oznakowanie trasy gazociągów
Wymagania ogólne
Pipelines
Marking gas pipeline Wersja ostateczna
General requirements Zamiast

Przedmowa

Gazociągi oraz przyłącza gazowe są w większości zlokalizowane pod ziemią, a więc są przewodami
niewidocznymi. Ze względu na ich bezpieczne funkcjonowanie należy stosować elementy
oznakowania, mające na celu informowanie oraz ostrzeganie osób postronnych i służb
eksploatacyjnych o obecności gazociągu. Rozmieszczenie elementów oznakowania pomaga również
operatorowi sieci gazowej w prowadzeniu nadzoru nad strefą kontrolowaną oraz prowadzenia bieżącej
eksploatacji.
Standard został opracowany poprzez aktualizację normy zakładowej ZN-G-3001 „Gazociągi.
Oznakowanie trasy gazociągu. Wymagania ogólne”.
W Standardzie określono wymagania ogólne dotyczące oznakowania trasy gazociągu za pomocą
taśm ostrzegających, siatek ostrzegających, taśm lokalizacyjnych lub przewodów lokalizacyjnych,
znaczników elektromagnetycznych, słupków oznaczeniowych i oznaczeniowo-pomiarowych oraz tablic
orientacyjnych.
Postanowienia Standardu opracowano w oparciu o doświadczenia przedsiębiorstw gazowniczych w
podziemnym i naziemnym oznakowaniu trasy gazociągu i/lub jego punktu charakterystycznego.
Standard sporządzono zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001r.
„W sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe,” Dz.U. Nr 97 poz.1055
§ 8.1. pkt.4 w którym Ustawodawca zobowiązuje operatora sieci gazowej do trwałego oznakowania
trasy gazociągu w terenie.
Wymagania szczegółowe dotyczące oznakowania gazociągu określono w standardach:
− ST-IGG-1002:2010 Gazociągi – Oznakowanie ostrzegające i lokalizacyjne – Wymagania
i badania,
− ST-IGG-1003:2010 Gazociągi – Słupki oznaczeniowe i oznaczeniowo-pomiarowe –
Wymagania i badania,
− ST-IGG-1004:2010 Gazociągi – Tablice orientacyjne – Wymagania i badania.
Standard dotyczy gazociągów rozprowadzających paliwa gazowe wg PN-C-04750.
Standard zawiera dwa załączniki normatywne i cztery informacyjne
załącznik A (normatywny) – Przewody lokalizacyjne,
załącznik B (normatywny) – Znaczniki elektromagnetyczne dla gazociągów,
załącznik C (informacyjny) – Oznakowanie gazociągu taśmą lub siatką ostrzegającą ,
załącznik D (informacyjny) – Przykład rozmieszczenia elementów systemu oznakowania,
załącznik E (informacyjny) – Wykrywanie trasy gazociągów,
załącznik F (informacyjny) – Bibliografia

Ustanowiony przez Prezesa Zarządu Izby
Gospodarczej Gazownictwa na podstawie
uchwały Nr XX/2009 Zarządu Izby
Gospodarczej Gazownictwa w Warszawie
z dnia 2011 r.
Żadna część niniejszego standardu technicznego nie
może być przedrukowywana ani kopiowana
jakąkolwiek techniką bez pisemnej zgody Prezesa
Izby Gospodarczej Gazownictwa
 ST-IGG-1001:2010 2

Spis treści

1 Zakres standardu ......................................................................................................................... 3

2 Normy i dokumenty powołane.................................................................................................... 3
3 Terminy i definicje ....................................................................................................................... 4
4 Symbole i skróty .......................................................................................................................... 5
5 Wymagania. .................................................................................................................................. 6
5.1 Ogólne zasady oznakowania trasy gazociągu .......................................................................... 6
5.2 Układanie taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego .............................................. 6
5.3 Układanie oznakowania ostrzegającego ................................................................................... 7
5.4 Usytuowanie słupków ................................................................................................................. 7
5.5 Umieszczenie znaczników elektromagnetycznych .................................................................. 8
5.6 Mocowanie tablic orientacyjnych............................................................................................... 8
6 Wykrywanie trasy gazociągu ...................................................................................................... 8
7 Odbiór systemu oznakowania trasy gazociągu........................................................................ 8

Załącznik A (normatywny) – Przewody lokalizacyjne ..................................................................... 10

Załącznik B (normatywny) – Znaczniki elektromagnetyczne dla gazociągów ............................. 12
Załącznik C (informacyjny) – Oznakowanie gazociągu taśmą lub siatką ostrzegającą ............... 14
Załącznik D (informacyjny) – Przykład rozmieszczenia elementów systemu oznakowania ....... 16
Załącznik E (informacyjny) – Wykrywanie trasy gazociągów ......................................................... 17
Załącznik F (informacyjny) – Bibliografia ......................................................................................... 23
 ST-IGG-1001:2010 3

1 Zakres standardu

W Standardzie określono zasady oznakowania trasy gazociągu za pomocą:

− oznakowania ostrzegającego,
− taśm lokalizacyjnych lub przewodów lokalizacyjnych,
− znaczników elektromagnetycznych,
− słupków oznaczeniowych i oznaczeniowo-pomiarowych,
− tablic orientacyjnych.

Postanowienia Standardu stosuje się przy projektowaniu, budowie i eksploatacji gazociągów

rozprowadzających paliwa gazowe wg PN-C-04750.
Standard nie dotyczy oznakowania trasy gazociągów wybudowanych przed jego ustanowieniem.
Zaleca się stosowanie postanowień niniejszego Standardu przy uzupełnianiu lub odtwarzaniu
oznakowania trasy już istniejących/eksploatowanych gazociągów.

2 Normy i dokumenty powołane

PN-C-04750:2002 Paliwa gazowe. Klasyfikacja, oznaczanie i wymagania

Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa

PN-76/E-05125
Norma wycofana

PN-EN ISO/IEC 17050- Ogólne kryteria deklaracji zgodności składanej przez dostawcę - Część 1;
1:2005 Wymagania ogólne
Oznakowanie wizualnie ostrzegające z tworzyw sztucznych stosowanie
PN-EN 12613
podczas układania kabli i rurociągów podziemnych
ST-IGG-1002:2010 Gazociągi. Oznakowanie ostrzegające i lokalizacyjne

ST-IGG-1003:2010 Gazociągi. Słupki oznaczeniowe i oznaczeniowo-pomiarowe

ST-IGG-1004:2010 Gazociągi. Tablice orientacyjne

Oznakowanie trasy gazociągów. Wymagania ogólne

ZN-G-3001
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001r. „w sprawie
Dz.U. Nr 97 poz.1055 warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe,” Dz.U. Nr
97 poz.1055
 ST-IGG-1001:2010 4

3 Terminy i definicje

Dla potrzeb niniejszego standardu stosuje się niżej wymienione definicje

3.1
oznakowanie ostrzegające

3.1.1
taśma ostrzegająca (oznakowanie ostrzegające typu 1)
taśma wytworzona z tworzywa sztucznego, stosowana podczas wykonywania prac ziemnych do
ostrzegania o obecności w ziemi gazociągów
[PN-EN 12613]

3.1.2
siatka ostrzegająca (oznakowanie ostrzegające typu 2)
siatka wytworzona z tworzywa sztucznego, stosowana podczas wykonywania prac ziemnych do
ostrzegania o obecności w ziemi gazociągów
[PN-EN 12613]

3.2
taśma lokalizacyjna
dwuwarstwowa taśma z polietylenu zawierająca między warstwami czynnik lokalizacyjny,
umieszczana w ziemi wzdłuż gazociągu w celu ustalenia trasy i głębokości jego ułożenia,

3.3
przewód lokalizacyjny
czynnik lokalizacyjny pokryty izolacją z tworzywa sztucznego, umieszczany w ziemi wzdłuż
gazociągu z tworzywa sztucznego w celu ustalenia trasy i głębokości jego ułożenia

3.4
czynnik lokalizacyjny
metalowa taśma lub drut umieszczone w taśmie lokalizacyjnej lub przewodzie lokalizacyjnym dla
umożliwienia ich wykrycia za pomocą lokalizatora

3.5
lokalizator
przyrząd do wykrywania i ustalenia położenia czynnika lokalizacyjnego lub znacznika
elektromagnetycznego

3.6
słupek oznaczeniowy
słupek stosowany do oznakowania trasy gazociągu i/lub jego punktu charakterystycznego
[ZN-G-3001]

3.7
słupek oznaczeniowo-pomiarowy
słupek stosowany do oznakowania trasy gazociągu i/lub jego punktu charakterystycznego oraz do
umieszczenia w nim końcówek taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego
[ZN-G-3001]

3.8
znacznik elektromagnetyczny
bierny układ rezonansowy indukcyjno-pojemnościowy (LC) o ustalonej częstotliwości, w trwałej
obudowie, umieszczany nad lub pod punktem charakterystycznym gazociągu w celu jego wykrywania
z powierzchni terenu
[ZN-G-3001]

3.9
tablica orientacyjna
płyta na której w trwały sposób umieszczono informację o punkcie charakterystycznym gazociągu
 ST-IGG-1001:2010 5

[ZN-G-3001]

3.10
punkt charakterystyczny gazociągu
miejsce zainstalowania elementu uzbrojenia gazociągu lub charakterystyczne miejsce na trasie
gazociągu
[ZN-G-3001]

PRZYKŁADY:
− skrzyżowanie z przeszkodą terenową lub elementem infrastruktury podziemnej,
− rozgałęzienie, zmiana kierunku trasy, zmiana średnicy gazociągu, zaślepienie,
− armatura zaporowa i upustowa,
− złącze izolujące,
− odwadniacz,
− sączek węchowy,
− punkt pomiarowy ochrony katodowej,
− kompensator.

3.11
system oznakowania trasy gazociągu
zestaw podziemnych i nadziemnych elementów oznakowania umożliwiający ustalenie trasy i
głębokości ułożenia gazociągu oraz identyfikację jego punktów charakterystycznych
[ZN-G-3001]

3.12
Klasa lokalizacji
Klasyfikacja terenu według stopnia urbanizacji obszaru położonego geograficznie wzdłuż gazociągu
[Dz.U.01.97.1055]

3.13
Pierwsza klasa lokalizacji
Tereny o zabudowie jedno- lub wielorodzinnej, intensywnym ruchu kołowym, rozwiniętej
infrastrukturze podziemnej - takie jak sieci wodociągowe, cieplne i kanalizacyjne, przewody
energetyczne i telekomunikacyjne - oraz ulice, drogi i tereny górnicze.
[Dz.U.01.97.1055]

3.14
Druga klasa lokalizacji
Inne tereny nie wymienione w 3.13.
[Dz.U.01.97.1055]

4 Symbole i skróty

ZEG znacznik elektromagnetyczny dla gazociągów

ZEG-iD znacznik elektromagnetyczny zapisywalny dla gazociągów

 ST-IGG-1001:2010 6

5 Wymagania.

5.1 Ogólne zasady oznakowania trasy gazociągu

W systemie oznakowania gazociągu stosuje się niżej wymienione elementy nadziemne:
− słupki oznaczeniowe wg ST-IGG-1003:2010,
− słupki oznaczeniowo-pomiarowe wg ST-IGG-1003:2010,
− tablice orientacyjne wg ST-IGG-1004:2010,
oraz elementy podziemne:
− oznakowanie ostrzegające wg ST-IGG-1002:2010,
− taśmy lokalizacyjne wg ST-IGG-1002:2010,
− przewody lokalizacyjne wg załącznika A (normatywny),
− znaczniki elektromagnetyczne wg załącznika B (normatywny).
Systemy oznakowania trasy gazociągów należy projektować i wykonywać z uwzględnieniem
następujących zasad:
a) elementy systemu oznakowania należy dobierać w zależności od rodzaju materiału, z którego
jest wykonany gazociąg (stal, tworzywo sztuczne) oraz od rodzaju terenu, przez który
przebiega jego trasa (pierwsza i druga klasa lokalizacji),
b) dobrane elementy oznakowania i ich rozmieszczenie należy ustalić w projekcie budowlanym
lub w dokumentacji wykonawczej stanowiącej element dokumentacji budowy, po
wcześniejszych oględzinach projektowanej trasy gazociągu w terenie i przeanalizowaniu
uwarunkowań takich jak: głębokość ułożenia gazociągu, rodzaj i rozmieszczenie jego punktów
charakterystycznych, uzbrojenie terenu i inne,
c) punkty charakterystyczne gazociągu takie jak: skrzyżowania, zmiana kierunku trasy,
rozgałęzienia, armatura odcinająca, sączki węchowe, rury wentylacyjne z rur ochronnych,
odwadniacze, kompensatory powinny być oznakowane tablicami orientacyjnymi lub
znacznikami elektromagnetycznymi,
d) oznakowanie trasy gazociągów stalowych nie wymaga stosowania taśm lokalizacyjnych lub
przewodów lokalizacyjnych,
e) oznakowanie trasy gazociągu słupkami oznaczeniowymi i oznaczeniowo-pomiarowymi
powinno być stosowane poza pierwszą klasą lokalizacji. Dopuszcza się stosowanie słupków w
pierwszej klasie lokalizacji gazociągu.
f) oznakowanie przebiegu trasy gazociągów z tworzyw sztucznych powinno zawierać zarówno
taśmy lub siatki ostrzegające jak i taśmy lokalizacyjne lub przewody lokalizacyjne. Wymaganie
to nie dotyczy gazociągów budowanych w systemie reliningu bądź przejścia bezwykopowego,
g) taśmy lokalizacyjne lub przewody lokalizacyjne powinny być tak ułożone, aby była
wyeliminowana możliwość powstawania niebezpiecznego napięcia elektrycznego pomiędzy
czynnikiem lokalizacyjnym a ziemią (niebezpiecznego napięcia dotykowego) i aby sposób ich
zainstalowania nie narażał czynnika lokalizacyjnego na korozję.
Przykład rozmieszczenia elementów systemu oznakowania przedstawiono w załączniku D
(informacyjnym).
5.2 Układanie taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego
Taśmę lokalizacyjną lub przewód lokalizacyjny należy układać wzdłuż gazociągu (nad lub obok
gazociągu) w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Zaleca się aby odległość czynnika lokalizacyjnego od
ścianki gazociągu wynosiła około 5 cm.
Nie dopuszcza się przytwierdzenia i owijania taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego wokół
gazociągu.
Podziemne połączenia odcinków taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego należy wykonać w
sposób zapewniający odpowiednią wytrzymałość mechaniczną, przewodność i izolację elektryczną
 ST-IGG-1001:2010 7

oraz ochronę przed korozją (sposób wykonania połączenia taśmy lokalizacyjnej przedstawiono w ST-
IGG-1002:2010, załącznik B (informacyjny).
Poza pierwszą klasą lokalizacji końce odcinków taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego
należy wprowadzić do słupków oznaczeniowo-pomiarowych, a w pierwszej klasie lokalizacji, w
zależności od warunków miejscowych, do skrzynek ulicznych uzbrojenia gazociągu, słupków
oznaczeniowo-pomiarowych lub szafek stanowiących obudowę kurka głównego. Końce łączonych
odcinków taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego powinny być dostępne dla obsługi
gazociągu, a niedostępne dla osób postronnych.
Zaleca się, aby w obszarach występowania prądów błądzących nie łączyć ze sobą galwanicznie
końców odcinków taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego (w słupkach, skrzynkach
ulicznych, szafkach stanowiących obudowę kurka głównego), jeżeli nie jest to konieczne, z uwagi na
ochronę przeciwporażeniową.
Końce odcinków taśm lokalizacyjnych lub przewodów lokalizacyjnych w szafkach stanowiących
obudowę kurka głównego powinny być trwale umocowane w sposób uniemożliwiający powstanie
przypadkowych połączeń z metalową obudową szafki i metalowymi elementami umieszczonymi w
szafce.
Odcinek taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego pomiędzy powierzchnią terenu a szafką
stanowiącą obudowę kurka głównego, powinien być zabezpieczony przed uszkodzeniami
mechanicznymi.
Minimalne odległości taśm lokalizacyjnych lub przewodów lokalizacyjnych od innych urządzeń
infrastruktury podziemnej powinny być takie same jak dla kabli sygnalizacyjnych i kabli
przeznaczonych do zasilania urządzeń oświetleniowych określone w PN-76/E-05125.
Jeżeli występuje ryzyko, że wskutek oddziaływania urządzeń elektroenergetycznych (linii
napowietrznych wysokiego napięcia, linii kablowych, instalacji elektrycznych i in.) pomiędzy
czynnikiem lokalizacyjnym a ziemią może powstać niebezpieczne napięcie elektryczne, należy na tym
odcinku gazociągu zastosować uziemienie taśmy lokalizacyjnej (przewodu lokalizacyjnego) lub
zamiennie, znaczniki elektromagnetyczne.
Sposób ułożenia taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego przedstawiono w załączniku C
(informacyjnym).
5.3 Układanie oznakowania ostrzegającego
Taśmę lub siatkę ostrzegającą należy układać w odległości 0,4 m nad gazociągiem.
Zaleca się, aby głębokość ułożenia oznakowania ostrzegającego względem poziomu terenu wynosiła:
− co najmniej 0,6 m w drugiej klasie lokalizacji,
− co najmniej 0,3 m w pierwszej klasie lokalizacji,
− co najmniej 0,2 m dla przyłączy gazowych.
Zaleca się trwałe łączenie ze sobą poszczególnych odcinków taśmy lub siatki ostrzegającej. Sposób
ułożenia oznakowania ostrzegającego przedstawiono w załączniku C (informacyjnym).
5.4 Usytuowanie słupków
Słupki oznaczeniowe i oznaczeniowo-pomiarowe umieszcza się bezpośrednio nad gazociągiem na
głębokości zapewniającej ich stabilność w terenie.
Dopuszcza się ustawianie słupków oznaczeniowych i oznaczeniowo-pomiarowych poza osią
gazociągu pod warunkiem umieszczenia na słupku tablicy orientacyjnej z podanymi odległościami od
gazociągu.
Usytuowanie słupków powinno zapewniać widoczność kolejnego słupka w obu kierunkach. Odległość
pomiędzy dwoma kolejnymi słupkami nie powinna być większa niż 500 m.
Górne końce słupków powinny znajdować się nad powierzchnią terenu na wysokości:
— co najmniej 0,7 m dla słupków niskich,
— co najmniej 1,9 m dla słupków wysokich.
Słupki należy ustawiać w miejscach łatwo dostępnych dla służb eksploatacyjnych.
 ST-IGG-1001:2010 8

Nie należy ustawiać słupków w miejscach, w których byłyby narażone na zniszczenie lub uszkodzenie
oraz w miejscach, w których utrudniałyby ruch pieszy i kołowy oraz uprawianie pól.

5.5 Umieszczenie znaczników elektromagnetycznych

Maksymalną dopuszczalną głębokość ułożenia znaczników elektromagnetycznych określa producent.
Znaczniki układa się w odległości co najmniej 0,1 m nad gazociągiem. Znacznik należy ręcznie
zasypać warstwą ziemi o grubości ok. 0,15 m.
W uzasadnionych technicznie przypadkach, a w szczególności jeżeli minimalna głębokość ułożenia
gazociągu nie przekracza (0,6 - 0,7) m, dopuszcza się umieszczenie znacznika elektromagnetycznego
pod gazociągiem.
5.6 Mocowanie tablic orientacyjnych
Tablice orientacyjne powinny być umocowane w położeniu pionowym tak, aby płaszczyzna tablicy
była równoległa do osi gazociągu, za wyjątkiem tablic umieszczanych w punktach załamania
gazociągu.
Tablice orientacyjne powinny być przymocowane do ścian budynków, stałych ogrodzeń, słupów i tym
podobnych trwałych obiektów znajdujących się w pobliżu punktu charakterystycznego gazociągu oraz
na słupkach oznaczeniowych i oznaczeniowo-pomiarowych.
Dopuszcza się montowanie tablic orientacyjnych na specjalnie przystosowanych do tego celu
konstrukcjach.
Zaleca się, aby wysokość mocowania tablic wynosiła od 1,2 m do 2,8 m licząc od powierzchni terenu.

6 Wykrywanie trasy gazociągu

Ogólne informacje dotyczące metod wykrywania trasy gazociągu przedstawiono w załączniku E

(informacyjnym).
Przy galwanicznym łączeniu generatora sygnałów z taśmą lokalizacyjną lub przewodem
lokalizacyjnym lub z gazociągiem stalowym, należy przestrzegać następujących zasad:
a) przed przyłączeniem generatora do lokalizowanych konstrukcji upewnić się, że na tych
konstrukcjach nie występuje niebezpieczne napięcie dotykowe,
b) przed przyłączeniem generatora do lokalizowanych konstrukcji w obudowach kurków
głównych i skrzynkach ulicznych uzbrojenia gazociągu sprawdzić czy nie występuje
niebezpieczne stężenie paliwa gazowego.

7 Odbiór systemu oznakowania trasy gazociągu

Przy odbiorze systemu oznakowania, kontroli podlegają wszystkie jego elementy.

Kontrola polega na sprawdzeniu:
a) ciągłości przewodności taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego,
b) rezystancji izolacji odcinków taśm lokalizacyjnych lub przewodów lokalizacyjnych pokrytych
ciągłą izolacją poprzez pomiar jej w terenie,
c) poprawności ustawienia i montażu słupków,
d) częstotliwości rezonansowej układu LC znaczników elektromagnetycznych dla gazociągów
(ZEG) poprzez próbę wzbudzenia tego układu właściwym lokalizatorem do jego wykrywania,
e) możliwości wzbudzenia rezonansowego układu LC znaczników elektromagnetycznych
zapisywalnych dla gazociągów (ZEG-iD) oraz poprawności odczytu zapisanych w nim danych,
jeśli występują w systemie oznakowania,
f) poprawności przymocowania tablic orientacyjnych,
g) zgodności wymiarów na tablicach orientacyjnych z rzeczywistym położeniem punktów
charakterystycznych gazociągu,
 ST-IGG-1001:2010 9

h) dokumentów potwierdzających prawidłowość ułożenia podziemnych elementów oznakowania

w trakcie budowy,
i) inwentaryzacji geodezyjnej.

W celu sprawdzenia poprawności ułożenia podziemnych elementów systemu oznakowania trasy

gazociągów zaleca się wykonanie wykopów kontrolnych.
 ST-IGG-1001:2010 10

Załącznik A (normatywny)

PRZEWODY LOKALIZACYJNE

A.1 Wymagania
A.1.1 Budowa
Przewód lokalizacyjny powinien składać się z co najmniej jednego czynnika lokalizacyjnego pokrytego
izolacją. Izolacja powinna być nałożona na całej długości czynnika lokalizacyjnego.
Przewody lokalizacyjne powinny być podatne na nawijanie.

A.1.2 Materiały
Czynnik lokalizacyjny przewodu lokalizacyjnego powinien być wykonany z materiału odpornego na
korozję.
Izolacja powinna mieć żółty kolor i być wykonana z polietylenu lub innych tworzyw sztucznych
zapewniających trwałość izolacji w gruncie.
Materiały użyte do produkcji przewodów lokalizacyjnych nie powinny szkodliwie oddziaływać na
środowisko w całym okresie użytkowania.

A.1.3 Wymiary
Długość nawoju jednego kręgu przewodu lokalizacyjnego nie powinna być większa niż 500 m.
Pole przekroju poprzecznego czynnika lokalizacyjnego nie powinno być mniejsze niż (1,5 ± 0,1) mm 2.
A.1.4 Właściwości elektryczne

A.1.4.1 Rezystancja czynnika lokalizacyjnego

Rezystancja czynnika lokalizacyjnego nie powinna być większa niż 950 Ω/km.
A.1.4.2 Jednostkowa rezystancja izolacji
Jednostkowa rezystancja izolacji przewodu lokalizacyjnego nie powinna być mniejsza niż 10 000
Ω x km.
A.1.5 Odporność na działanie wody oraz czynników agresywnych
Izolacja przewodu powinna być odporna na działanie mikroorganizmów, wody i agresywnych
czynników.
A.1.6 Odporność na niskie i wysokie temperatury
Przewody lokalizacyjne powinny zachowywać swoje właściwości fizyko-chemiczne w temperaturze od
-10 °C do +30 °C.
A.2 Badania

A.2.1 Sprawdzenie wyrobu

Badanie wyrobu polega na sprawdzeniu deklaracji zgodności wydanej przez producenta wg PN-EN
ISO/IEC 17050-1:2005 na zgodność z wymaganiami zawartymi w niniejszej standardzie.
A.2.2 Sprawdzenie wymiarów
Sprawdzenie wymiarów należy przeprowadzić zgodnie z ST-IGG-1002:2010 p. 6.3.2.
A.2.3 Sprawdzenie odporności na działanie czynników agresywnych środowiska
Sprawdzenie odporności na działanie czynników agresywnych środowiska należy przeprowadzić
zgodnie z ST-IGG-1002:2010 p. 6.3.4.
A.2.4 Sprawdzenie właściwości elektrycznych
Sprawdzenie właściwości elektrycznych należy przeprowadzić zgodnie z ST-IGG-1002:2010 p. 6.3.7.
A.2.5 Sprawdzenie wytrzymałości mechanicznej
Sprawdzenie wytrzymałości mechanicznej należy przeprowadzić zgodnie z ST-IGG-1002:2010 p.
6.3.5.
 ST-IGG-1001:2010 11

A.2.6 Sprawdzenie odporności na niskie i wysokie temperatury

Sprawdzenie należy przeprowadzić zgodnie z ST-IGG-1002:2010 p. 6.3.8.
A.3 Łączenie przewodów lokalizacyjnych
Do połączenia drutu jako czynnika lokalizacyjnego zaleca się stosować zaciski do przewodów
elektrycznych śrubowe lub sprężynowe. Dopuszcza się stosowanie połączeń lutowanych. Z końcówek
przewodów do połączenia należy zdjąć izolację na długości ok. 30mm. Końcówki zamocować w
zacisku. Izolację elektryczną połączenia wykonać wg ST-IGG 1002:2010 załącznik B (informacyjny).
Zabezpieczenie czynnika lokalizacyjnego przed uziemieniem i dostępem wilgoci jest zasadniczym
warunkiem trwałości eksploatacyjnej oznakowania lokalizacyjnego. Połączenie czynników
lokalizacyjnych jest miejscem szczególnie zagrożonym. W celu zabezpieczenia go należy na całej
długości połączenia przewodu lokalizacyjnego, stosować taśmę uszczelniającą odporną na warunki
panujące w gruncie. Nakładanie taśm uszczelniających wymaga czystości i suchości zabezpieczanych
powierzchni.
 ST-IGG-1001:2010 12

Załącznik B (normatywny)

ZNACZNIKI ELEKTROMAGNETYCZNE DLA GAZOCIĄGÓW

B.1 Wymagania

B.1.1 Obudowa
Obudowa obwodu rezonansowego LC powinna być szczelna, mieć żółty kolor i być wykonana
z trwałych tworzyw sztucznych odpornych na agresywne czynniki glebowe, np. z polietylenu.
B.1.2 Częstotliwość pracy
Częstotliwość rezonansowa obwodu LC znacznika elektromagnetycznego dla gazociągów powinna
wynosić f= 83 kHz.
B.1.3 Natężenie sygnału
Natężenie sygnału znacznika elektromagnetycznego powinno umożliwiać jego lokalizację.

B.1.4 Głębokość posadowienia

Maksymalna głębokość posadowienia znacznika w ziemi powinna być ustalona przez producenta,
podana w metrach [m] i opisana jednoznacznie na obudowie znacznika elektromagnetycznego.
B.1.5 Temperatura pracy
Znaczniki elektromagnetyczne dla gazociągów powinny spełniać swoje funkcje w zakresie temperatur
od -10°C do + 30°C.
B.1.6 Trwałość
Przewidywany czas pracy znacznika elektromagnetycznego dla gazociągów nie powinien być krótszy
niż przewidywany okres użytkowania gazociągu.
B.2 Zaświadczenia
Zgodność znaczników elektromagnetycznych dla gazociągów z wymaganiami powinna być
potwierdzona przez producenta lub dostawcę deklaracją zgodności wg PN-EN ISO/IEC 17050-1:2005
zawierającą niezbędne dane identyfikacyjne.
B.3 Symbol graficzny znacznika elektromagnetycznego dla gazociągów

Znacznik elektromagnetyczny dla gazociągu umieszczony nad lub pod

ZEG gazociągiem
 ST-IGG-1001:2010 13

ZNACZNIKI ELEKTROMAGNETYCZNE ZAPISYWALNE DLA GAZOCIĄGÓW

B.4 Wymagania

B.4.1 Obudowa
Obudowa obwodu rezonansowego LC wraz z układem elektronicznym znacznika
elektromagnetycznego zapisywalnego dla gazociągów powinna być szczelna, mieć żółty kolor i być
wykonana z trwałych tworzyw sztucznych odpornych na agresywne czynniki glebowe, np. z
polietylenu.
B.4.2 Częstotliwość pracy
Częstotliwość rezonansowa obwodu LC gazowego znacznika elektromagnetycznego zapisywalnego
dla gazociągów powinna wynosić f= 83 kHz.
B.4.3 Układ elektroniczny znacznika
Układ elektroniczny gazowego znacznika zapisywalnego powinien zapewniać zapis ważnych,
podstawowych danych operatora sieci gazowej, wg przyjętego algorytmu oraz być układem
elektronicznym zasilanym prądem indukcyjnym poprzez wzbudzenie rezonansowe obwodu LC
znacznika.
B.4.4 Identyfikacja znacznika zapisywalnego
Znacznik elektromagnetyczny zapisywalny dla gazociągów powinien posiadać jednoznaczny,
niepowtarzalny numer identyfikacyjny (iD) przypisany do wbudowanego układu elektronicznego.
B.4.5 Natężenie sygnału
Natężenie sygnału znacznika elektromagnetycznego zapisywalnego dla gazociągów powinno
umożliwiać jego lokalizację oraz odczyt zapisanych danych w jego układzie elektronicznym z
powierzchni terenu.
B.4.4 Głębokość posadowienia
Maksymalna głębokość posadowienia znacznika zapisywalnego dla gazociągów w ziemi, powinna być
ustalona przez producenta, podana w metrach [m] i opisana jednoznacznie na obudowie znacznika
elektromagnetycznego.
B.4.6 Temperatura pracy
Znaczniki elektromagnetyczne zapisywalne dla gazociągów powinny spełniać swoje funkcje w
zakresie temperatur od -10°C do + 30°C.
B.4.7 Trwałość
Przewidywany czas pracy znacznika elektromagnetycznego zapisywalnego dla gazociągów nie
powinien być krótszy niż przewidywany okres użytkowania gazociągu.
B.5 Zaświadczenia
Zgodność znaczników elektromagnetycznych zapisywalnych dla gazociągów z wymaganiami powinna
być potwierdzona przez producenta lub dostawcę deklaracją zgodności wg PN-EN ISO/IEC 17050-
1:2005 zawierającą niezbędne dane identyfikacyjne.
B.6. Symbol graficzny znacznika elektronicznego zapisywalnego dla gazociągów

Znacznik elektromagnetyczny zapisywalny dla gazociągu umieszczony nad lub pod

ZEG-iD gazociągiem
X
X – dodatkowe miejsce na ewentualny opis punktu danego operatora sieci wg przyjętego
algorytmu
 ST-IGG-1001:2010 14

Załącznik C (informacyjny)

OZNAKOWANIE GAZOCIĄGU TAŚMĄ LUB SIATKĄ OSTRZEGAJĄCĄ

ST-IGG-1001:2010 15
 ST-IGG-1001:2010 16

Załącznik D (informacyjny)

PRZYKŁAD ROZMIESZCZENIA ELEMENTÓW SYSTEMU OZNAKOWANIA

Rysunek D.1 Elementy systemu oznakowania

 ST-IGG-1001:2010 17

Załącznik E (informacyjny)

WYKRYWANIE TRASY GAZOCIĄGÓW

Przykładowe metody lokalizowania trasy gazociągu

Do lokalizowania tras gazociągów najczęściej stosuje się metody aktywne, pasywne lub oznaczanie
za pomocą znaczników elektromagnetycznych, w których wykrywa się za pomocą lokalizatora sygnały
elektromagnetyczne o danej częstotliwości emitowane przez czynnik lokalizacyjny (taśma
lokalizacyjna z wkładką metaliczną, przewód (lokalizacyjny), gazociąg stalowy lub znacznik
elektromagnetyczny.
E.1 Wykrywanie trasy gazociągu metodą aktywną
W metodzie aktywnej poprzez podłączenie galwaniczne lub sprzężenie indukcyjne czynnika
lokalizacyjnego lub gazociągu stalowego z generatorem sygnału detekcyjnego wywołuje się przepływ
przemiennego prądu elektrycznego. Przepływ przemiennego prądu elektrycznego wywołuje zmienne
pole magnetyczne wykrywane odbiornikiem z powierzchni terenu.
E.1.1 Podłączenie galwaniczne nadajnika sygnałów aktywnych
W podłączeniu galwanicznym, przepływ przemiennego prądu elektrycznego zapewnia się poprzez
metaliczne połączenie właściwych zacisków generatora (nadajnika sygnału) z czynnikiem
lokalizacyjnym lub gazociągiem stalowym.

Rysunek E.1.1.A. Przykład podłączenia galwanicznego generatora celem wykrywania gazociągu

metodą aktywną w terenie o rozwiniętej infrastrukturze podziemnej z uziemieniem
drugiego końca
 ST-IGG-1001:2010 18

Rysunek E.1.1.B Przykład podłączenia galwanicznego generatora celem wykrywania gazociągu

metodą aktywną w terenie o rozwiniętej infrastrukturze podziemnej bez
uziemienia drugiego końca

E.1.2 Podłączenie indukcyjne nadajnika sygnałów aktywnych

W sprzężeniu indukcyjnym oddziałuje się na czynnik lokalizacyjny lub gazociąg stalowy, przemiennym
polem magnetycznym o wysokim natężeniu wytwarzanym przez generator, który wywołuje przepływ
prądu indukcyjnego. Najczęściej do tego celu stosuje się generatory wyposażone w wewnętrzne
specjalne anteny (LC), ustawiane na powierzchni terenu nad czynnikiem lokalizacyjnym lub
gazociągiem.
 ST-IGG-1001:2010 19

Rysunek E.1.2.A Przykład sprzężenia indukcyjnego generatora celem wykrywania gazociągu

metodą aktywną

Większość zestawów urządzeń lokalizacyjnych umożliwia indukcyjne wzbudzenie prądu detekcyjnego

przy użyciu specjalnej klamry indukcyjnej (cęgów), obejmujących czynnik lokalizacyjny lub gazociąg
stalowy.

Rysunki E.1.2.B Przykłady podłączenia indukcyjnego generatora celem wykrywania gazociągu

metodą aktywną

E.2. Wykrywanie trasy gazociągu metodą pasywną bez użycia nadajnika

W metodzie pasywnej wykrywa się z powierzchni terenu sygnały emitowane przez czynnik
lokalizacyjny lub gazociąg stalowy wywołane przez oddziaływanie na czynnik lokalizacyjny lub
gazociąg stalowy np.: fal radiowych z nadajników naziemnych, harmonicznych pochodzących od
pracujących linii energetycznych (50Hz) lub czynnej ochrony katodowej (100Hz).
 ST-IGG-1001:2010 20

Rysunek E.2. Przykłady lokalizacji metodami pasywnymi (bez nadajnika).

E.3. Podsumowanie do metod aktywnych i pasywnych wykrywania tras linii gazociągu.

Najlepsze możliwości lokalizowania trasy gazociągu, zwłaszcza w terenie o rozwiniętej infrastrukturze
podziemnej, daje metoda aktywna z galwanicznym dwupunktowym przyłączeniem generatora do
czynnika lokalizacyjnego lub gazociągu stalowego i szpilki uziemiającej. Przewody generatora
podłącza się jednym biegunem do czynnika lokalizacyjnego lub gazociągu stalowego a drugim do
autonomicznego uziemienia (wyklucza się podłączanie do bednarek, innych uziemień itp.). Należy
uziemić drugi koniec czynnika lokalizacyjnego lub gazociągu stalowego celem zamknięcia obwodu
detekcyjnego. Układ ten jest przedstawiony schematycznie na rysunku E.1.1.A. Metoda ta zwiększa
skuteczność lokalizowania.
Podczas lokalizacji długich odcinków gazociągu kiedy nie ma możliwości uziemienia drugiego końca
czynnika lokalizacyjnego czy gazociągu stalowego dopuszcza się budowę układu lokalizacyjnego
poprzez podłączenie galwaniczne generatora a zamknięcie obwodu detekcyjnego realizujemy poprzez
pojemność rury stalowej bądź czynnika lokalizacyjnego przy gazociągach z tworzywa sztucznego.
Układ ten jest przedstawiony schematycznie na rysunku E.1.1.B. Metoda ta jest stosowana przy
większych długościach trasowanych rur stalowych czy czynników lokalizacyjnych (wynoszących
kilkaset metrów).
Przy lokalizacji krótkich odcinków gazociągu dopuszcza się podłączenie biegunów generatora do
lokalizowanego gazociągu w dwóch oddalonych jego obiektach, np. w obudowach kurków głównych
sąsiednich przyłączy tego samego gazociągu.
Jeżeli czynnik lokalizacyjny taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego zaizolowany jest na
całej długości, wówczas, aby zwiększyć i osiągnąć wysoką skuteczność lokalizowania trasy metodą
jednopunktowego podłączenia galwanicznego generatora, celowe jest na czas pomiarów uziemienie
czynnika lokalizacyjnego w punkcie oddalonym od punktu przyłączenia generatora. Taki układ
lokalizacji ułatwia przepływ powrotnego prądu detekcyjnego zamykanego ziemią.
Uziemienie taśmy lokalizacyjnej lub przewodu lokalizacyjnego (gazociągu stalowego) ułatwia również
wykrywanie trasy metodą indukcyjną. Główną zasadą użycia tej metody jest praca generatora na
wyższych częstotliwościach, które posiadają łatwą możliwość wpłynięcia prądu detekcyjnego
(zaindukowania sygnału) poprzez ziemię do innych konstrukcji metalowych czy ciągów metalicznych
jak kable i rury stalowe. Zastosowanie tej metody przedstawiają rysunki E.1.2.A oraz przy
zastosowaniu cęgów indukcyjnych rysunek E.1.2.B.
 ST-IGG-1001:2010 21

Metody pasywne są wykorzystywane, jako pomocnicze dające orientację w terenie o rozwiniętej

infrastrukturze podziemnej. Umożliwiają wykonanie, tzw. „omiatania” terenu lokalizując wstępnie np.:
linie energetyczne będące pod obciążeniem czy też rury stalowe będące pod ochroną katodową.
Metody te są przedstawione są na rysunkach E.2.

E.4. Lokalizowanie trasy gazociągu poprzez wykrywanie znaczników elektromagnetycznych

dla gazociągów oraz odczyt zapisanych informacji w układzie elektronicznym znacznika
elektromagnetycznego zapisywalnego.
Znaczniki elektromagnetyczne dla gazociągów zawierają w swojej budowie obwód pasywny LC,
działają na zasadzie jego wzbudzenia na wskutek zjawiska rezonansu elektromagnetycznego podczas
transmisji fali elektromagnetycznej z nadajnika (lokalizatora) o charakterystycznej, rezonansowej
częstotliwości aktywnej f = 83 kHz.
Do zlokalizowania znaczników elektromagnetycznych i ewentualnego odczytu zapisanych informacji w
ich układzie elektronicznym stosuje się lokalizator, będący połączeniem generatora i odbiornika fal
elektromagnetycznych. Generator lokalizatora wysyła w sposób ciągły sygnał o charakterystycznej
częstotliwości. Gdy fala elektromagnetyczna napotka obwód LC o częstotliwości własnej
odpowiadającej zadanej, wzbudza w tym obwodzie prąd na zasadzie zjawiska rezonansu
elektromagnetycznego. Wzbudzony obwód LC z jednej strony zasila układ elektroniczny w układzie
znacznika zapisywalnego, (gdy taki występuje), a z drugiej strony emituje wtórne pole
elektromagnetyczne wykrywane prze odbiornik lokalizatora. Metodę lokalizacji gazociągu za pomocą
wykrywania znaczników elektromagnetycznych przedstawia rysunek E.4.

Rysunek E.4. Metoda lokalizacji trasy linii gazociągu za pomocą znaczników

elektromagnetycznych dla gazociągów oraz schemat ich działania.

Wykrycie fali elektromagnetycznej o charakterystycznej częstotliwości dla znacznika

elektromagnetycznego bądź znacznika elektromagnetycznego zapisywalnego dla gazociągów jest
sygnalizowane akustycznie w lokalizatorze. Po zlokalizowaniu znacznika elektromagnetycznego
zapisywalnego, w chwili wskazania przez odbiornik maksymalnego poziomu sygnału, można dokonać
odczytu zapisanych uprzednio informacji przez operatora sieci gazowej.
 ST-IGG-1001:2010 22

Znaczniki elektromagnetyczne zapisywalne stosuje się w celu oznaczania ważnych punków sieci
gazowej a w szczególności: armatury odcinającej, skrzyżowań z inną siecią infrastruktury podziemnej,
odgałęzień, kompensatorów, opasek ratunkowych, zmian parametrów rury linii gazociągu tj. materiał
czy jej średnica.
 ST-IGG-1001:2010 23

Załącznik F (informacyjny)

BIBLIOGRAFIA

1. PN-C-04750:2002 – Paliwa gazowe. Klasyfikacja, oznaczanie i wymagania.

2. PN-EN ISO/IEC 17050-1:2005 Ocena zgodności - Deklaracja zgodności składana przez dostawcę
- Część 1: Wymagania ogólne.
3. PN-EN ISO/IEC 17050-1:2010 Ocena zgodności - Deklaracja zgodności składana przez dostawcę
- Część 1: Wymagania ogólne.
4. PN-EN ISO 14001:2005/AC:2009 Systemy zarządzania środowiskowego - Wymagania i wytyczne
stosowania.
5. PN-EN 12613O- znakowanie wizualnie ostrzegające z tworzyw sztucznych stosowanie podczas
układania kabli i rurociągów podziemnych.
6. PN-76/E-05125- Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa
Norma wycofana.
7. PN-EN 12613:2010 Oznakowanie wizualnie ostrzegające z tworzyw sztucznych stosowanie
podczas układania kabli i rurociągów podziemnych.
8. PN-C-89286-16:1989 Polietylen małej gęstości PE, FABS, 23-D022.
9. PN-E-04160-70:1983 Przewody elektryczne – Metody badań – Pomiar oporności i oporności
właściwej.
10. PN-E-04405:1988 Materiały elektroizolacyjne stałe – Pomiary rezystancji.
11. PN-EN 60811-4-1:2006nWspólne metody badania materiałów stosowanych na izolację i powłoki
przewodów i kabli elektrycznych oraz światłowodowych – Część 4-1: Metody badania polietylenu i
polipropylenu – Odporność na korozję naprężeniową – Pomiar wskaźnika płynięcia –
Sprawdzenie zawartości sadzy i/lub wypełniaczy mineralnych w polietylenie metodą spalania
bezpośredniego – Sprawdzenie zawartości sadzy metodą analizy termograwimetrycznej (TGA) –
Mikroskopowa metoda sprawdzania dyspersji sadzy w polietylenie.
12. PN-EN ISO 6892-1:2010 Metale – Próba rozciągania – Część 1: Metoda badania w temperaturze
pokojowej.
13. PN-EN 10088-1:2007 Stale odporne na korozję – Część 1: Gatunki stali odpornych na korozję.
14. PN-EN 206-1:2003/A2:2006 Beton - Część 1: Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność.
15. PN-H -93215:1982 Walcówka i pręty stalowe do zbrojenia betonu.
16. PN-ISO 6935-1:1998 Stal do zbrojenia betonu. Pręty gładkie.
17. PN-ISO 6935-1/Ak:1998 Stal do zbrojenia betonu -- Pręty gładkie - Dodatkowe wymagania
stosowane w kraju.
18. PN-ISO 6935-2:1998 Stal do zbrojenia betonu -- Pręty żebrowane.
19. PN-ISO 6935-2/Ak:1998 Stal do zbrojenia betonu - Pręty żebrowane - Dodatkowe wymagania
stosowane w kraju.
20. PN-S-10040:1999 Obiekty mostowe -- Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone - Wymagania
i badania.
21. PN-H-84023-06:1989 Az1:1996 Stal określonego zastosowania - Stal do zbrojenia betonu –
Gatunki.
22. PN-B-06265:2004 Krajowe uzupełnienia PN-EN 206-1:2003 Beton -- Część 1: Wymagania,
właściwości, produkcja i zgodność.
23. PN-EN 206-1:2003 Beton – Część 1: Wymagania, właściwości, produkcja I zgodność
24. PN-EN ISO 8501-1:2008 Przygotowanie podłoży stalowych przed nakładaniem farb i podobnych
produktów - Wzrokowa ocena czystości powierzchni - Część 1: Stopnie skorodowania i stopnie
przygotowania niepokrytych podłoży stalowych oraz podłoży stalowych po całkowitym usunięciu
wcześniej nałożonych powłok.
25. PN-ISO 2859-1:2003 Procedury kontroli wyrywkowej metodą alternatywną - Część 1: Schematy
kontroli indeksowane na podstawie granicy akceptowanej jakości (AQL) stosowane do kontroli
partii za partią.
26. PN-EN ISO 3098-0:2002 Dokumentacja techniczna wyrobu – Pismo –Część 0; zasady ogólne.
27. PN-EN ISO 3098-2:2002 Dokumentacja techniczna wyrobu – Pismo –Część 2; Alfabet łaciński,
cyfry i znaki.
28. ZN-G-3001:2001 Gazociągi. Oznakowanie trasy gazociągu. Wymagania ogólne.
 ST-IGG-1001:2010 24

29. ZN-G-3002:2001Gazociągi - Taśmy ostrzegawcze i lokalizacyjne – Wymagania i badania.

30. ZN-G-3003; 2001 Gazociągi. Słupki oznaczeniowe i oznaczeniowo – pomiarowe.
31. ZN-G-3004; 2001 ST-IGG-1004:2010 Gazociągi – Tablice orientacyjne – Wymagania i badania.
32. ST-IGG-1002:2010 - Gazociągi. Oznakowanie ostrzegające i lokalizacyjne.
33. ST-IGG-1003:2010- Gazociągi. Słupki oznaczeniowe i oznaczeniowo-pomiarowe.
34. ST-IGG-1004:2010 - Gazociągi. Tablice orientacyjne.
35. EN ISO 4892-1 Plastics – Methods of exposure to laboratory light sources – Part 1: General
guidance (ISO 4892-1:1999).
36. EN 60898-1:2003Electrical accessories – Circuit breakers for overcurrent protection for household
and similar installations – Part 1: Circuit-breakers for a.c. operation (IEC 60898-1:2002, modified).
37. API (American Petroleum Instituete) 1109 wydanie trzecie lipiec 2003) Znakowanie obiektów
rurociągowych przeznaczonych do cieczy petrochemicznych.
38. Norma niemiecka DIN 4069 styczeń 1974.
39. Dz.U. Nr 97 poz.1055 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001r. „w sprawie
warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe,” Dz.U. Nr 97 poz.1055.
40. Komitet Standardu Technicznego Izby Gospodarczej Gazownictwa. Załącznik do Uchwały Nr
07/II/2008 z dnia 5 czerwca 2008r. Wytyczne redakcji i sposób prezentacji Standardów
Technicznych Izby Gospodarczej Gazownictwa. Warszawa, luty 2008r.