1.

Dwa typy znajomości metodologii

Praktyczna (czynna) znajomość – warsztat badacza:

● Umiejętność prowadzenia własnych badań

● Umiejętność integracji wyników badań innych badaczy

Teoretyczna (bierna) znajomość – element warsztatu i praktyka każdego studenta:

● Umiejętność czytania ze zrozumieniem tekstów naukowych

● Umiejętność korzystania z wyników badań

1. Jakie są źródła wiedzy

Istnieją różne źródła wiedzy, takie jak intuicja, praktyczny osąd wynikający z doświadczenia,
plotki i stereotypy wynikające z rozpowszechnienia jakichś informacji i autorytety. Nas jednak
interesuje nauka.

2. Kryteria wiedzy naukowej

1. Obiektywizm – niezależność poglądów
2. Empiryzm – wiedza oparta na dowodach
3. Auto korekcja – powtarzalność (replikacja w celu unikania/naprawiania błędów)

● Metoda empiryczna, czyli twierdzenia, są dowodzone przez odniesienie do rzeczywistości.

● Psychologia zaliczana jest do nauk społecznych i zajmuje się człowiekiem i jego
zachowaniem.
3. Cele nauki

● Zewnętrzne (wobec nauki) – Czemu nauka ma służyć

● Wewnętrzne (wewnątrz nauki) – Jaka nauka ma być

Cele zewnętrzne:
● Opis (deskrypcja) – jak jest?
● Wyjaśnienie – dlaczego tak jest?
● Przewidywanie (predykcja) – co się może zdarzyć? jakie to może mieć znaczenie?

Cele wewnętrzne:
● ścisłość – bezstratna kompresja informacji o rzeczywistości
● ogólność – kompresja informacji o jak największym obszarze rzeczywistości (nie
oznacza to, że teoria ma opisać całą rzeczywistość).
● pewność – czy można zweryfikować twierdzenie.
Falsyfikacja – aby twierdzenie mogło być przedmiotem nauki musi być możliwe
przeprowadzenie takiego testu, w wyniku którego zostanie odrzucone.

● prostota – kierowanie się zasadą ekonomii myślenia (Brzytwa Ockhama). Polega na

tym, żeby nie mnożyć niepotrzebnie bytów, czyli pojęć i założeń. Z dwóch równie
dobrych założeń prostsze wygrywa.
● informatywność – kierowana ogólnością (zakres wniosków) i ścisłością
(bogactwo treści i wniosków).

4. Model badawczy
1. Pytanie badawcze i hipoteza
2. Określanie przestrzeni zmiennych
3. Operacjonalizacja zmiennych
4. Wybór modelu badawczego
5. Dobór próby z populacji
6. Wybór modelu statystycznego
7. Akceptacja lub odrzucenie hipotezy badawczej
8. Wnioski, ocena, interpretacja, generalizacja

Na ocenę składają się:

● jakość metodologiczna przeprowadzonego badania
● znaczenie psychologiczne uzyskanego rezultatu badawczego
● zasięg wniosków

5. Formułowanie problemu badawczego

a. pomysł na badanie i szukanie informacji

Pomysł na badanie:

● Literatura przedmiotu – umożliwi analizę obecnych teorii. Na tej podstawie można później
starać się o poszerzanie zakresu ich stosowalności, szukanie konkurencyjnych teorii,
alternatywnych wyjaśnień lub sprzecznych wyników.
Dodatkowo inspiracją do tworzenia problemu badawczego może być
● obserwacja
● postępy innych nauk
● problemy praktyczne

Pierwszym etapem formułowania problemu badawczego jest zdecydować, jakie zjawisko

chcemy wyjaśnić. Pomocne w znajdowaniu pomysłu jest wcześniejszy research, który
również stanowi bazę do formułowania mających sens pytań i hipotez.
b. Kryteria problemu badawczego

1. Uwzględnienie zależności pomiędzy zmiennymi

 2. Osadzony w języku istniejących teorii na bazie dowiedzionych wcześniej empirycznie
koncepcjach, które stanowić będą podstawę definicyjną i teoretyczną
3. Osadzony we fragmencie rzeczywistości, w którym badacz porusza się płynnie
4. Wkład w naukę, interesujący temat
5. Odpowiedni zakres
6. Jasne i zoperacjonalizowane terminy
7. Określający wskazówki do postawienia hipotez, wymóg empirycznej rozstrzygalności

6. Hipotezy
a. Czym jest hipoteza
Hipoteza – zdanie przyjęte jako założenie wyjaśniające jakieś zjawisko i wymagające
sprawdzenia oraz możliwe do zweryfikowania jego prawdziwości

b. Jak powinna wyglądać hipoteza

1. weryfikowalna, możliwa do przeniesienia na język obserwacji
2. adekwatna do odpowiedzi
3. najprostsza
4. ogólna i ścisła

7. Zmienne
a. Czym jest zmienna
Zmienna – cecha, która przyjmuje jedną z conajmniej dwóch wartości

b. Czym jest stała

Stała – cecha obiektu, która przyjmuje tylko jedną wartość.

8. Operacjonalizacja
a. Czym jest operacjonalizacja?
Operacjonalizacja – dobór narzędzi, przełożenie zmiennych teoretycznych na zmienne
empiryczne/obserwowalne

b. Kluczowe decyzje przy operacjonalizacji

● Sposób pomiaru
● Na jakiej próbie będzie dokonywany pomiar
● Co będzie mierzone

9. Wskaźniki
a. Definicje
Wskaźnik – przesłanka wnioskowania, która wskazuje na przynajmniej wyższe niż przeciętne
prawdopodobieństwo wydarzenia się jakiegoś zdarzenia lub występowania danej cechy.

Wskaźnik (indicator – W) musi być możliwy do zaobserwowania

Cechy wskaźnikowe (indicatum – Z) są najczęściej nieobserwowalne.

b. Empiryczne

Wskaźnik empiryczny – Pomiędzy wskaźnikiem a cechą wskaźnikową zachodzi związek empiryczny,

który może być rozstrzygnięty na drodze obserwacji.

Przykład: alkomat jako wskaźnik nietrzeźwości

Indicatum to stopień nietrzeźwości. Można wnioskować, że ktoś jest pijany, opierając się na obserwacji jego
zachowania. W ten sposób nie da się jednak dokładnie określić ilości promili we krwi. Co więcej, gdy opieramy się
wyłącznie na obserwacjach istnieje ryzyko pomylenia stanu chorobowego z nietrzeźwością. Alkomat, za pomocą
którego mierzy się zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu, rozwiewa w takich sytuacjach wszelkie
wątpliwości. W tym przykładzie pełni on bowiem rolę wskaźnika empirycznego. Pozwala obiektywnie i
jednoznacznie stwierdzić, czy i w jakim stopniu dana osoba jest nietrzeźwa.

c. Definicyjne

Wskaźniki definicyjne – relacja pomiędzy indykatorem a indicatum ma charakter umowny. Zakres

znaczeniowy wskaźnika i cechy wskaźnikowej pokrywają się, zatem dobór wskaźnika polega
jedynie na doborze definicji badanego zjawiska, w której wymienia się zjawiska obserwowalne
będące przedmiotem badań.

Przykłady:
● Wynik w plebiscycie na najbardziej popularną osobę (W) wskazuje na najbardziej
popularną osobę (Z)
● Kwestionariusz badający wynik w skali depresji (W) jest wskaźnikiem depresji (Z).
● Natężenie przestępczości określane za pomocą wzoru: liczba przestępstw/1000
mieszkańców (W) jest wskaźnikiem przestępczości (Z)

d. Inferencyjne
Wskaźniki inferencyjne – Z wystąpienia wskaźnika wnioskujemy o wystąpieniu zjawiska. Jeśli
wystąpi W, to znaczy, że jest dana cecha Z.

Przykłady:
Ktoś ma ranę po dźgnięciu nożem (W), więc wnioskujemy, że był dźgnięty nożem (Z).
Płacz dziecka (W) jest wskaźnikiem tego, że nie podoba mu się głośna muzyka

10. Skale
Nominalna/kategorialna
a.
● Odróżnienie jednego obiektu od drugiego
● Dowolna liczba wartości

Porządkowa/rangowa
b.
● Informacja o porządku poszczególnych wartości zmiennych.
 Przedziałowa/interwałowa
c.
● Odległości pomiędzy poszczególnymi wartościami skali są jednakowe.
● Brak zera absolutnego

d.Stosunkowa/ilorazowa
● Ile razy jeden pomiar jest większy lub mniejszy niż drugi
● Zero absolutne

e. Skala Likerta
Skala Likerta polega na przypisywaniu cechom konkretnej wartości liczbowej (na potrzeby
statystyki traktujemy ją jako przedziałową, ale jest rangowa). Jest symetryczna i odległości
pomiędzy wartościami są “jednakowe”.

11. Dobór
a. Warunki doboru próby
Aby nie badać całej populacji, badamy określoną próbę. Dobór próby powinien być
rozpatrzony pod względem jej
1. Reprezentatywności
2. Rodzaju doboru
3. Wielkości próby

b. Populacja
Populacja – zbiór wszystkich przypadków interesujących badacza, które chce zbadać,
określony teoretycznie zbiór elementów badania.

c. Operat losowania
Operat losowania – lista osób składająca się na daną populację

d. próba
Próba – podzbiór populacji, wybrany do uczestniczenia w eksperymencie

12. Próba
a. Próba losowa i rozmiar próby
● Różne próby wylosowane z tej samej populacji będą się od siebie różnić
● Błąd próby – błąd wynikający ze zmienności próby i populacji.
● Im większa próba tym mniejsza zmienność, czyli próba bardziej odpowiada populacji
● Wielkość błędu zależy od wielkości próby i populacji

b. Jak ustalić wielkość próby

1. Prosta proporcja, np. 1% próby
 2. Ustalana w zależności od poziomu ufności i zakładanego maksymalnego błędu, na jaki
się zgadzamy
3. Za pomocą wskaźnika struktury (frakcji) – ile osób spełnia kryterium badania

13. Dobór
a. Dwa rodzaje doboru, różnice

Losowy Nielosowy
● Prosty lub systematyczny ● Kwotowy/celowy
● Warstwowy ● Przypadkowy
● Grupowy ● Kuli śniegowej
● Mieszany (tj. wielostopniowy)
● Minimalizuje ● Kontrola
niekontrolowaną pojedynczych /
zmienność w grupie wybranych
zmiennych
● Zakładamy, że mierzona cecha
nie zależy od podstawowych
cech (wg których moglibyśmy
podzielić grupy)
● Mała / trudno
dostępna /
hermetyczna grupa

Reprezentatywny Niereprezentatywny
Daje podstawy do uogólniania na całą badaną Nie daje
populację
Pozwala określić możliwy błąd przy Pozwala sformułować przepuszczenia nt.
uogólnianiu na populację tendencji
Dobierana wg ściśle określonych zasad Zasady doboru nie są bardzo rygorystyczne
Zazwyczaj dość liczna Próba nie musi być bardzo liczna

a. Losowy
Dobór losowy sprzyja w stworzeniu grup reprezentatywnych oraz umożliwia wnioskowanie o
populacji w oparciu o rachunek prawdopodobieństwa.

W przypadku doboru losowego możemy wyróżnić losowanie indywidualne, czyli np. uczniów,
zespołowe, czyli grupowe i wielostopniowe, czyli losowanie w pierwszej kolejności szkół,
potem klas, a na końcu uczniów.
 b. Losowy prosty
Do zastosowania go potrzebny jest operat losowania z ponumerowanymi elementami. Na
podstawie tabel liczb losowych (lub generatora liczb losowych) wybieramy elementy tak
długo, aż uzyskamy pożądaną liczebność.

c. Systematyczny
Losowanie co któregoś elementu według interwału losowania, który uzyskuje się poprzez
podział wielkości populacji na wielkość próby. Element początkowy można wybrać na
podstawie tabel liczb losowych.

a. Warstwowy
Próba dzielona jest na podstawie wybranych zmiennych według takich proporcji, jakie
występują w naturalnej populacji. Następnie w warstwach dobór ma charakter losowy. Dbamy
dzięki temu o to, by określona warstwa w populacji była losowana na tym samym poziomie.

b. Grupowy – clusters
Z list grup losuje się określoną ich liczbę, żeby następnie przebadać wszystkie ich elementy.

c. Przypadkowy
Pobieranie próby z “podręcznej” części populacji. Najczęściej chętni. Stanowi słabą podstawę
wnioskowania. Natomiast może się okazać użyteczna np. przy badaniach pilotażowych, z
których wyciągamy wnioski na przyszłe badania lub przy badaniach testowych, żeby zobaczyć,
czy są one trafne.

d. Celowy
Dobór elementów charakteryzujących się jakąś szczególną właściwością, np. uzależnienie
od alkoholu.

e. Kuli śnieżnej
Po zakończeniu wywiadu ankieter prosi respondenta o wskazanie jakiejś znajomej osoby, z
którą mógłby również przeprowadzić wywiad dotyczący tego samego tematu. Używany,
kiedy grupa jest mała lub ukryta. Oszczędza czas, natomiast może wprowadzać w błąd przez
stronniczość.

f. RDS
Podobna do snowball, ale nakłada ograniczenia, ile osób może zrekrutować badany. Jest
bardziej reprezentatywna, ponieważ osoba losuje z puli swoich znajomych.

a. Response rate

Response rate – wskaźnik udzielanych odpowiedzi:

 ● Jeśli podjęte są odpowiednie kroki, wynosi do 50%
● Wskaźnik poniżej 60% podważa reprezentatywność próby
● Sposób prowadzenia badania (poczta, email, online, sms, face2face) wpływa na wskaźnik
udzielonych odpowiedzi.

14. Eksperymenty
a. Kanon jedynej różnicy
obiekt analizy przed i po ingerencji (lub grupa kontrolna w stosunku do badawczej) różnił
się tylko jedną różnicą. Jest to kryterium wnioskowania przyczynowo-skutkowego.

b. Na czym polega
Model eksperymentalny polega na manipulacji przynajmniej jedną zmienną niezależną -
główną i kontrolowania pozostałych zmiennych ubocznych i zakłócających, które badacz
uznał za istotne dla Y. W badaniu dokonuje się pomiaru zmienności zmiennej zależnej,
spowodowanej zmierzonym przez badacza oddziaływaniem na nią zmienną niezależną.

c. Randomizacja
W celu eliminacji zmiennych zakłócających stosuje się zasadę randomizacji, czyli losowe
przydzielanie osób do grup badawczych. Dzięki temu każda z badanych osób ma takie samo
prawdopodobieństwo znalezienia się w danej grupie, co minimalizuje prawdopodobieństwo
skrzywienia wyników związanych z nierównomiernym rozłożeniem się cech badanych w
grupach.

d. Wnioskowanie
W badaniu eksperymentalnym można mówić o wnioskowaniu przyczynowo-
skutkowym dzięki:
1. Manipulacji zmienną niezależną (korelacja)
2. Następstwie czasowym
3. Kontrolowanie innych zmiennych niezależnych (eliminacja alternatywnych
wyjaśnień)

e. Kontrola
Kontrolowanie innych zmiennych odbywa się w badaniach eksperymentalnych dzięki:
1. Pomiarowi
2. Zamianie zmiennej na stałą
3. Równoważeniu (randomizacja lub dobór wiązany).

Kontrolowanie zmiennych pozwala wnioskować o przyczynowości związku X i Y. Dzięki temu

kontrolujemy wariancję zmiennych przez maksymalizację wariancji związanej z manipulowaną
zmienną i minimalizację wariancji związaną z pozostałymi zmiennymi niezależnymi.
 a. Sposoby manipulacji w eksperymentach

Międzyobiektowa – na podstawie randomizacji różnym obiektom przypisywane są różne poziomy

zmiennej niezależnej.
Wewnątrzobiektowa – te same obiekty poddane są oddziaływaniu różnych poziomów zmiennej
niezależnej (badane są w różnych warunkach).

Model z powtarzanymi pomiarami zmiennej zależnej – jedna grupa osób badana jest dwukrotnie,
przed i po interwencji eksperymentalnej, mamy tu do czynienia z grupami zależnymi. Brak ryzyka
błędu próbkowania – w obu grupach są te same osoby, nie ma więc ryzyka tego, że będą one
różniły się od siebie ze względu na zmienne istotne dla Y.

f. Grupy zależne i niezależne

Grupy zależne – grupa eksperymentalna poddana pomiarowi wartości tej samej zmiennej w
określonym odstępie czasu przed i po zaaplikowaniu bodźca eksperymentalnego. Pomiar
zależny.

Grupy niezależne – przynajmniej dwie grupy różniące się między sobą poziomem zmiennej
niezależnej (najczęściej grupa badawcza i kontrolna). Plan z grupą kontrolną i posttestem.
Założenie, że grupy są takie same powoduje jednak możliwy błąd selekcji (systematyczne
różnice pomiędzy grupami). Są to zazwyczaj duże grupy. Pomiary są niezależne.

g. Schemat klasyczny

Polega na badaniu dwóch grup, eksperymentalnej i kontrolnej. Na początku dokonywany jest ich
pomiar, następnie zastosowana jest manipulacja eksperymentalna i ponowny pomiar.

Jest relatywnie odporny na zakłócenia trafności wewnętrznej dzięki

1. Porównywaniu wyników obu grup → ochrona przed błędem historii, dojrzewania i
wprawy.
2. Dobór grup odpowiedniej wielkości i randomizację → ochrona przed selekcją.
3. Kontrolę statystyczną → pretest i posttest.

h. Kontrola źródeł błędów

Związane z procedurą prowadzenia badań:

● Instrukcja maskująca (maskowanie) – procedura dezinformowania lub nie informowania

OB. odnośnie faktycznego celu badania
● Replikacja – dokładne powielenie procedur eksperymentalnych (całego procesu) w celu
● weryfikacji błędów (potwierdzenia wyników)
● Ślepa próba – procedura pozwalająca wykluczyć z badania efekt oczekiwań OB poprzez
zapewnienie, że OB. nie wiedzą do jakiej grupy zostali przypisani (E czy K)
● Podwójnie ślepa próba – procedura mająca na celu zapewnienie, że żadna z osób
bezpośrednio zaangażowanych w badanie nie zna celu i hipotez

i. Wady i zalety eksperymentów

Zalety: Wady:

● Związek przyczynowo – skutkowy ● Etyka – czy można manipulować

● Kontrola / manipulacja ● Złożony model /
(precyzja naukowa) poziom
● Kontrola wszystkich zmiennych skomplikowania
● Replikacja badań ● Sztuczny (laboratorium)
● Instrukcje maskujące / decepcja
 ● Randomizacja ● Błąd próby błąd pomiaru

15. Źródła błędów w eksperymentach

a. Zakłócenie trafności wewnętrznej

Zakłócenia trafności wewnętrznej

● Artefakt – sytuacja, w której przypisujemy efekt manipulacji zmiennej X, a przyczyna

zjawiska jest inna.
● Historia – zdarzenie losowe, niekontrolowane, a wpływające na wynik eksperymentu
● Rozwój/dojrzewanie – rozwój (spontaniczny/naturalny) organizmu w trakcie badań
● Testowanie/efekt wprawy – uczenie się przez badanych procedury pomiaru zmiennej
zależnej
● Selekcja – tendencyjny dobór grup badanych, zmienności pomiędzy grupami

b. Zakłócenie trafności zewnętrznej

Zakłócenia trafności zewnętrznej

Istnieją sytuacje, gdy przez czynniki zakłócające efekt nie może być zgeneralizowany. Dzieje się to
przez:
● brak reprezentatywnej próby
● interakcję pomiędzy czynnikiem eksperymentalnym a historią, rozwojem, efektem wprawy i
selekcją
● źle dobrany zakres zmiennej niezależnej

a. Błędy spowodowane utratą osób badanych

Błędy spowodowane utratą osób badanych

Jest to sytuacja, w której w poszczególnych pomiarach uwzględniona
jest różna liczba OB. Może być:

● Selektywna → odpadają specyficzne osoby

● Losowa
● Poważny problem w badaniach podłużnych / długo trwających (z wieloma
pomiarami)

b. Błędy spowodowane oczekiwaniami osób badanych / efekt placebo

Błędy spowodowane oczekiwaniami osób badanych

● Efekt placebo – efekt nastawienia osób badanych(OB) do

badania i eksperymentatora oraz oczekiwanego rezultatu
● Świadome próby bycia dobrym badanym → potwierdzenia hipotez
● Nieświadome dążenie do potwierdzenia hipotezy
 c. Błędy spowodowane wpływem manipulacji na badanych i
podejściem badanych
Błędy spowodowane wpływem manipulacji na badanych i podejściem badanych

● Efekt Hawthorne – wpływ sytuacji badania na zachowanie OB, np. obecność badaczy.
● Nienaturalność (niecodzienność) sytuacji badania zmienia zachowanie OB. Co może
● wpłynąć na wyniki pomiaru
● Zanieczyszczenie (contamination) – efekt wymiany informacji pomiędzy OB. z różnych
● grup
● Niechęć / niska motywacja
● Rywalizacja
● Osłabienie manipulacji (rozproszenie oddziaływania)

Błędy spowodowane podejściem badacza

● Efekt eksperymentatora – wpływ eksperymentatora na wyniki badania. Cechy

osobowości, wygląd, zachowanie etc.
● ‘Stronniczość’ eksperymentatora (experimenter bias) – wpływ nastawienia
eksperymentatora (np. znajomości hipotez) na wyniki
● Projektowanie procedury
● Realizacja procedury

d. Błędy spowodowane podejściem badacza

16. Rodzaje badań eksperymentalnych

a. Eksperymenty laboratoryjne

● Eksperyment tego typu odbywa się w wysoce kontrolowanych warunkach –

niekoniecznie w laboratorium – dlatego możliwe jest zastosowanie obiektywnych i
precyzyjnych pomiarów.
● Badacz decyduje o tym, gdzie odbędzie się eksperyment, kiedy, kto będzie w nim
uczestniczył, w jakich warunkach i używa ustandaryzowanej procedury.
● Plusy: wysoka kontrola podczas badania, możliwość replikacji (dzięki wysokiej kontroli i
ściśle określonym warunkom badania).
● Minusy: niska trafność zewnętrzna, związana z nierealistyczną sytuacją, co przekłada
się na niski poziom generalizacji. Dodatkowo osoby badane wiedzą, że biorą udział w
badaniu i mogą starać się “pomóc” badaczowi.

b. Terenowe
 ● Odbywają się w codziennym (naturalnym) środowisku osób badanych, ale sytuacje w
obliczu których badani się znajdą, są ciągle wytwarzane sztucznie.
● Eksperymentator psycholog także tutaj manipuluje warunkami, ale wszystko jest osadzone
w „prawdziwym życiu” (więc nie bardzo można kontrolować niezwiązane z badaniem
zmienne).
●

● Plusy: wysoki poziom realizmu, trafność zewnętrzna i możliwość generalizacji

● Minusy: mniejsza kontrola nad zmiennymi, etyka

c. Quasi eksperyment

Eksperyment, w którym nie został zastosowany losowy dobór. Dobór odbywa się na podstawie
już istniejących grup, nie ma możliwości manipulacji zmienną niezależną. Z tego powodu nie ma
kanonu jedynej różnicy. Traktujemy ten rodzaj badania jako badanie korelacyjne.

d. Eksperyment naturalny

● Zmienną niezależną jest w nim naturalne wydarzenie, którym nie możemy manipulować.
● Plusy: wysoka trafność zewnętrzna
● Minusy: rzadko się coś wydarza

17. Pomiar – trafność

a. Trafność narzędzia
Trafność narzędzia – na ile dane narzędzie mierzy ten konstrukt, który ma mierzyć.

b. Treściowa
Trafność treściowa – stopień, w jakim pozycje są reprezentatywne dla danego konstruktu.
Określa, w jakim stopniu odzwierciedlają one uniwersum treści lub zachowań, które test ma
badać. Obejmuje możliwie wyczerpującą ilość wskaźników i miar wykorzystywanych do
pomiaru zjawiska. Im obszerniejszy zakres wskaźników, tym z większym
prawdopodobieństwem można uznać dane narzędzie za cechujące się trafnością treściową.
Jeśli pomiar satysfakcji pracowników mielibyśmy uznać za trafny treściowo, to pomiar taki
powinien również obejmować pytania o satysfakcję z relacji z przełożonymi,
współpracownikami, zadowolenie z otrzymywanych zadań, poczucie własnych kompetencji
itp.
 c. Kryterialna

Trafność kryterialna – zgodność z kryterium zewnętrznym dla pomiaru. Pojęcie trafności

kojarzone jest najczęściej z procedurą ustalania korelacji między wynikami nowego testu i
zewnętrznym kryterium. Najczęściej kryterium tym jest inny test psychologiczny o uznanej trafności,
rzadziej kryterium nie-testowe, takie jak diagnoza psychiatryczna, czy miary fizjologiczne.
Trafność diagnostyczna – przewidywanie aktualnego kryterium (np. diagnoza kliniczna).
Trafność prognostyczna – przewidywanie przyszłego kryterium (np. powodzenie zawodowe).

d. Teoretyczna
Trafność teoretyczna – zgodność pomiędzy wynikami a konstruktem teoretycznym.
Odzwierciedla związek pomiędzy cechą psychologiczną, a narzędziem pomiarowym (jego
operacjonalizacją).
Test ma być miarą danego atrybutu/właściwości, nie zdefiniowanych operacyjnie. Trafność
teoretyczna jest sprawdzana poprzez kumulację wyników wielu badań.

18. Pomiar – rzetelność

a. Rzetelność
Rzetelność narzędzia - na ile spójnie narzędzie mierzy dany konstrukt, dokładność/jakość
pomiaru; powtarzalność, spójność

b. Metody oceny rzetelności

- test-retest (powtórzenie pomiaru na tej samej grupie po jakimś czasie)

- ocena spójności (np. poprzez metodę połówkową – podział testu na połowę i badania jako dwa
różne narzędzia)

19. Inne rodzaje badań

a. Kwestionariusze

● Oparte na samoopisie – OB mówi o sobie.

● Postawy, opinie, zachowanie, emocje, osobowość (przeszłość, teraźniejszość, przyszłość)
● Pytania zamknięte (z wyborem odpowiedzi lub skalą) lub otwarte

Plusy:
● Dostęp do bogactwa informacji niedostępnych inaczej.
● duża trafność

Minusy:
● Ograniczony wgląd (różnice indywidualne w poziomie wglądu)
● Uczciwość
● Dużo braków danych
● Trudna kwantyfikacja, czyli ilościowe ujmowanie zjawiska ujętego opisowo
 b. Testy wykonaniowe

● Skale wykonaniowe (testy)

● Metody rejestrujące określone aspekty wykonania zadania.
● Pomiar różnego rodzaju zdolności, inteligencji, percepcji, pamięci, etc.
● Pomiar → poprawność, jakość, czas, liczba zadań.

a. Badania obserwacyjne
Badania obserwacyjne (obserwacja i rejestracja zachowania).

● Kwantyfikację wykonuje się za pomocą liczby zachowań i czasu trwania zachowania

● Szacowanie przejawów cech / nasycenia zachowania
badaniach nad dziećmi / zwierzętami
● Można prowadzić badania w mniej lub bardziej kontrolowanych warunkach
(obserwacja naturalna vs laboratoryjna)

a. Wskaźniki chronometryczne

Wskaźniki chronometryczne – metoda oparta na analizie czasu reakcji. Pozwala badać

zarówno mechanizmy poznawcze jak i utajone postawy i nieświadomy afekt.

Metoda podwójnych zadań:

● oparte o różnicowanie pomiędzy zadaniami poznawczymi (czas i jakość)
● pozwala na wnioski o strukturach poznawczych odpowiedzialnych za procesy

Badanie postaw utajonych:

● pozwala badać procesy automatyczne
● zakładając, że krótki czas reakcji związany jest z procesami automatycznymi a długi z
świadomymi.

a. Badania psychofizjologiczne

Polega na zastosowaniu wskaźników fizjologicznych (tętno, reakcja skórno -

galwaniczna, oddech,ruchy oka, elektromiografia (czynność elektryczna mięśni), czynność
elektryczna mózgu (EEG) etc.
● Miary głównie związane z pobudzeniem
● Problemy z trafnością i teoretycznymi podstawami interpretacji