Membranofony (instrumenty perkusyjne membranowe) – grupa instrumentów muzycznych w systematyce

instrumentologicznej Curta Sachsa, w których źródłem dźwięku jest drgająca membrana (wibrator), wykonana
zazwyczaj ze skóry lub błony, tworząca jedną z części instrumentu. Jej wibracja pobudzana jest uderzeniem pałką,
szczotką lub dłonią. Membrana rozpięta jest na cylindrycznym, stożkowym lub innym podobnym korpusie, który jest
zarazem pudłem rezonansowym instrumentu.
Ze względu na właściwości akustyczne wyróżnia się membranofony:

 o nieokreślonej wysokości dźwięku (bęben mały, bęben wielki, tom-tom),

 o określonej wysokości dźwięku (kotły, rototom).
Strojenie membranofonów drugiej grupy możliwe jest dzięki akustycznemu dopasowaniu rezonatora i
równomiernemu napinaniu membrany za pomocą specjalnego mechanizmu.
Ze względu na sposób, w jaki membrana wprawiana jest w wibrację, wyróżnia się membranofony:

 uderzane – za pomocą pałki, dłoni lub palców (np. bęben mały i wielki, kotły, tom-tomy),
 pocierane – palcami lub wewnętrzną stroną dłoni (np. bęben obręczowy),
 dęte (np. mirliton),
Do najpopularniejszych membranofonów należą: kotły, bęben mały, bęben wielki, bęben podłużny, tamburyn
prowansalski, tamburyn, bęben obręczowy

Pałki perkusyjne – przedmioty służące do uderzania w instrumenty perkusyjne w celu wydobycia z nich brzmienia.
Wykonane są z drewna, w zależności od zastosowań może to być grab, brzoza, dąb, lub
najczęściej hikora uchodząca za najwytrzymalsze z tych drewien. Uderzając w talerze bądź membrany bębnów,
wydobywa się z nich dźwięk.
W pałkach wyróżniamy 4 elementy:

 główkę
 szyjkę
 trzon
 gruby koniec
Można wyróżnić kilka rodzajów pałek jak: pałki werblowe, pałki do kotłów, czy te najbardziej popularne,
przeznaczone do grania na zestawie perkusyjnym. Istnieje kilka sposobów trzymania pałeczek, najczęściej trzyma
się je luźno, pomiędzy dwoma palcami (kciukiem i wskazującym). Każda pałka ma swoje parametry jak np.
wyważenie, długość czy szerokość, które decydują o brzmieniu (np. gdy gramy rocka wybiera się cięższy model, niż
grając jazz). Znani perkusiści jak np. Buddy Rich, Chad Smith, Mike Portnoy, Joey Jordison, czy Lars Ulrich mają
wykonane specjalnie dla siebie pałki o wybranych przez danego perkusistę parametrach i właściwościach – pałki
sygnowane. W Polsce najbardziej znane firmy, które produkują pałki to Osca, Mat Max, Gładek, Wood
Rebel oraz Perfect Shot.
Do pałek zalicza się także tzw. „miotełki”, które są zbudowane z kilkunastu metalowych lub plastikowych witek
połączonych oprawką, który jest jednocześnie trzonem miotełki. Dzięki nim możliwe jest wydobywanie z
instrumentów perkusyjnych zupełnie innych dźwięków niż w przypadku zwykłych pałek. Niektóre miotełki umożliwiają
regulację długości i gęstości witek poprzez ich wysuwanie/chowanie wewnątrz oprawki.

Membrana – element konstrukcyjny podzespołów akustycznych i elektroakustycznych w postaci cienkiej folii, płytki,
blaszki itp., drgającej pod wpływem fal dźwiękowych (np. w mikrofonie) lub wytwarzającej falę dźwiękową w wyniku
pobudzania do drgań (np. w głośniku).


 
Membrana głośnika niskotonowego


Podwójna membrana głośnika szerokopasmowego


Kopułkowa membrana głośnika wysokotonowego


Djembe [wym. dżembe] lub jembe – instrument muzyczny z Afryki (najpopularniejszy na zachodzie kontynentu),
stanowiący rodzaj kielicha jednomembranowego bębna. Membrana djembe zrobiona jest zazwyczaj
ze skóry koziej lub rzadziej z bydlęcej (dawniej z antylopiej), naciągniętej za pomocą specjalnie splatanego sznura
(tradycyjnie) bądź śrub (współcześnie). Istnieją również modele bez możliwości strojenia (np. produkowane przez
firmę Remo).
Istnieją trzy podstawowe dźwięki wydobywane z tego instrumentu:

 Bas – Jest najniżej brzmiącym uderzeniem. Uderzamy otwartą dłonią, całą jej powierzchnią (łącznie z palcami) w
środek membrany bębna. Dłoń, zaraz po uderzeniu, powinna odbić się od skóry, aby nie tłumić powstałego
dźwięku. Palce dłoni powinny być złączone.

 Ton – zwany też „open” (otwarty), uzyskujemy go przez uderzenie w bęben przy jego krawędzi. Dłoń powinna być
wyprostowana a palce złączone (poza kciukiem, który należy odchylić, aby nie uległ kontuzji, co bardzo często
zdarza się u początkujących). W momencie uderzenia, krawędź bębna powinna znajdować się nieco poniżej
palców, pod „poduszkami”, a palce w momencie uderzenia, powinny dotykać membrany całą swoją powierzchnią.

 Slap – jest najwyżej brzmiącym i najgłośniejszym uderzeniem. Uderzamy przy krawędzi bębna. Palce są
rozłączone i razem z dłonią tworzą jakby lekki łuk, tak że o membranę uderzają najpierw opuszki palców, a potem
dopiero dolatuje „reszta” palców. Bardzo częstym błędem jest wyginanie dłoni w łuk na siłę.
Mistrzowie gry na djembe noszą tytuł djembefola. Jednym z najpopularniejszych z nich jest Mamady Keita
 Bęben mały, werbel (wł. tamburo, tamburo militare, tamburo piccolo, skrót: tamb., tmb.; ang. snare drum;
niem. trommel) – instrument perkusyjny z grupy membranofonów o niekreślonej wysokości dźwięku. Używany w
muzyce symfonicznej, a także w muzyce rozrywkowej jako jeden z dwóch podstawowych elementów zestawu
perkusyjnego wraz z wielkim bębnem. Posiada sprężyny rezonujące, dające charakterystyczny efekt szumu.
Standardowe werble mają zazwyczaj średnicę 14 cali i głębokość 5,5 cala. Są także werble głębokie (o głębokości 6
cali – 8 cali) i werble piccolo (o głębokości 3 cali – 4 cali) dające znacznie wyższe dźwięki niż werble głębsze. Istnieją
również werble marszowe, zazwyczaj głębsze od tych z zestawu perkusyjnego, stosowane np. w orkiestrach dętych.
Na budowę werbla składa się:

 korpus drewniany lub metalowy;

 naciągi (dolny i górny);
 obręcze przyciskające membrany;
 zestaw śrub napinających naciągi;
 sprężyny rezonujące (przylegające do dolnego naciągu);
 mechanizm naciągający i zwalniający sprężyny, tzw. maszynka;
 opcjonalnie tłumik górnego naciągu (np. floki, e-ring, moongel, om-1, taśma klejąca i chusteczka higieniczna);
 lug – metalowy (rzadziej plastikowy) element przymocowany do korpusu werbla pozwala na przymocowanie śrub
napinających naciągi.
 Bęben obręczowy – ogólna nazwa rodziny membranofonów charakteryzujących się średnicą naciągu
nieproporcjonalną do głębokości ramy, nadającej mu wielce zróżnicowane brzmienie w zależności od miejsca
uderzenia; zwykle o pojedynczej membranie, która może być przymocowana do korpusu obręczą ze śrubami (np.
brazylijskie Pandeiro), przyklejona do ramy (większość bębnów obręczowych ze środkowego wschodu i płn. Afryki,
znanymi tam ogólnie jako riq, daf, dof lub tar), przymocowane do obręczy za pomocą nitów (np. irlandzki bodhran)
lub też naciągnięte paskiem skórzanym czy sznurem, jak w bębnach obręczowych Indian Ameryki Płn.
Jednym z najpopularniejszych rodzajów bębnów obręczowych jest tamburyn. Membrany tradycyjnie wykonuje się ze
skór zwierzęcych, obecnie wykonywane są również z tworzyw sztucznych. Historia bębnów obręczowych sięga
czasów przedbiblijnych i związana jest z większością kultur świata na obydwu półkulach.
Budowa i techniki gry[edytuj | edytuj kod]
Składa się z drewnianej (czasem metalowej) obręczy, na którą naciągnięto z jednej strony skórę. Na poprzeczkach
umieszczonych w otworach wydrążonych w obręczy zawieszone są ruchome blaszki (czasem również dzwoneczki),
które nadają temu instrumentowi charakterystyczny dźwięk. Na bębenku baskijskim gra się uderzając lub pocierając
jego membranę, bądź potrząsając całym instrumentem[2][3].

Historia i zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Wbrew nazwie nie pochodzi od Basków, ale przywędrował do Europy z Azji, w okresie średniowiecza[2][3][1].
Szybko stał się popularny, zwłaszcza wśród żonglerów[3]. Około roku 1800, po udoskonaleniu (zastosowaniu śrub),
pojawił się w orkiestrach wojskowych. Najczęściej używany w muzyce tanecznej oraz w celach kolorystycznych
w operze (np. Georges Bizet). Nabrał też znaczenia w muzyce XX w. wraz z usamodzielnieniem się orkiestrowej
sekcji instrumentów perkusyjnych[2].
Tamburyn prowansalski to tradycyjny instrument perkusyjny membranowy używany przez górali wypasających
bydło w Prowansji (głównie w okolicach Camargue). Ma od 30 do 40 cm długości. Występuje zawsze w połączeniu z
piszczałką zw. galoubet (Schwegel), trzymaną w prawej ręce, podczas gdy lewą grający uderza w tamburyn. Dźwięki
wydobywa się uderzając kostną pałeczką w końcowych częściach instrumentu.