„Taki był koniec nadzwyczajnej, najczystszej i najnieszczęśliwszej miłości”- studium

wybranych powieści sentymentalnych

Nowe

Sentymentalizm, jako filozoficzny i literacki nurt kulturowy, odegrał istotną rolę w

kształtowaniu się myśli i sztuki w XVIII i XIX wieku. Jego wpływ sięgał głęboko w obszary
filozofii, literatury oraz społeczeństwa, odzwierciedlając zmieniające się poglądy na
człowieka, jego miejsce w świecie oraz rolę emocji i uczuć w życiu jednostki i społeczeństwa.

Zanim przejdę do omawiania sedna mojej pracy, uważam za stosowne

zaprezentowanie wstępu dotyczącego literatury sentymentalizmu. W swojej pracy, postaram
się zaprezentować genezę historyczną tego nurtu, jego recepcję w Polsce i na świecie oraz
zmierzę się z tytułowym zagadnieniem, czyli zakończeniach historii miłosnych,
prezentowanych w tymże nurcie, które nie zawsze były nadzwyczajne, najczystsze czy
najnieszczęśliwsze. Jednak zanim przejdę do analizy literackiej, warto powrócić do korzeniu
nurtu i wyjaśnić jego podstawowe założenia.

Sentymentalizm- geneza

Termin sentymentalizm stosowany jako nazwa historycznoliteracka nazwa prądu, nie

był nowelizowany przez twórców polskiego Oświecenia. Przedstawiciele nurtu literackiego,
który jest przedmiotem niniejszych rozważań w pewnej części chociaż uświadomili sobie
specyfikę własnych pomysłów literackich to jednak nie wypracowali tego stopnia
autoidentyfikacji, który umożliwiłby im określenie ich własnych celów i jakiekolwiek
jednoznaczne określenie. Istniejące wówczas słowniki, nie potwierdzają, także występowania
w piśmiennictwie polskiego Oświecenia takiej właśnie formy słowotwórczej. Rejestrują
natomiast należące do tej samej rodziny wyrazy sentymentalny i sentymentalne.

Aktualnie trudno jest ustalić dokładnie, kiedy i w jaki sposób te wyrazy dotarły na
obszar Polski, ale wydaje się prawdopodobne, że samo słowo "sentymentalne", które później
stało się nazwą literackiego nurtu, rozpowszechniło się dzięki tytułowi powieści Laurence'a
Sterne'a "Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy". Ze względu na właściwości
literackie, które są objęte tą nazwą, istotne wydaje się zaznaczenie zmian semantycznych,
jakie słowo to przeszło w języku angielskim. Początkowo jego sens obejmował obszar
ludzkich zdolności umysłowych, poglądów, wyobrażeń oraz estetycznych postaw.
Sentymentalny oznaczał głównie „skłonność do moralnej refleksji”. W okolicach lat
sześćdziesiątych XVIII wieku zaczął się rozwijać nowy sens tego słowa, który
skoncentrowany był na sferze emocji i uczuć serca. W dorobku Sterna, pojęcie to zostało
użyte do opisania uczuciowości oraz sytuacji związanych z bezpośrednim, fizycznym
zetknięciem się z otoczeniem i wynikającymi z tego doświadczeniami.

Znaczenie francuskiego słowa "sensible" jest analogiczne do dwukierunkowego

znaczenia angielskiego słowa "sentiment", co jest również widoczne w języku francuskim,
gdzie oznacza zarówno uczucie jak i opinie. W tym kontekście ważne jest odnotowanie, że
owo słowo było pierwotnie homogeniczne. Jest to istotne dla badacza literatury, gdyż
wskazuje na fakt, że początkowo mogło być używane do opisywania zjawisk o zupełnie
różnym ukierunkowaniu.

Z upływem czasu, słowo "sentymentalny" zaczęło przybierać negatywny wydźwięk.

Już stosunkowo wcześnie, także w języku polskim, pomimo pewnych przesunięć
stylistycznych w znaczeniu tych słów, stało się ono powszechnie używane. Jego coraz
częstsze stosowanie umocniło jego obecność w języku polskim i do dzisiaj wpływa na
znaczenie tego terminu w literaturze. Ponieważ początkowe użycie terminu "sentymentalne"
w polskiej krytyce literackiej wyrażało negatywną ocenę tego określenia. We wczesnych
tekstach polskich krytyków literackich, termin „sentymentalny” implikowało zabarwienie
negatywne. Kazimierz Brodziński pisał:

„(...)otwórz nie tkliwość i prostota lecz raczej francuska sentymentalnoność jest jego
cechą panującą na wzór Francuzów łatwym gładkowski wymownym i gustownym pisarzem
prezentując sytuację współczesnej sobie poezji”

Przypisane zjawiskom literackim cechy sentymentalności równoznaczne jest ze

stwierdzeniem iż wtórność wobec literatury obcej oraz konwencjonalne i oderwania od(tu
czegoś brakuje+fragment do zmiany) poza literackiej w rzeczywistości natury przywołane
wypowiedzi są jednak z drugiej strony ważnymi i interesującymi przejawami kształtowania
się zalążków wizji procesu historyczno literackiego.

Filozoficzno-ideowe założenia prądu

W Polsce nurt sentymentalny wykształcał się prawie równolegle z klasycyzmem

oświeceniowym, zarówno jeden, jak i drugi wykazywał tendencję do łączenia się. Nie różniły
się, znacznie pod względem tematyki poruszanych motywów i problemów. Rozbieżność
następowała, natomiast w sposobie ich prezentacji.
 Polski nurt sentymentalny zdawał sobie sprawę z problemów o charakterze
państwowym oraz skłonności do zmian kulturowych w społeczeństwie.

Autorzy sentymentalni nie próbowali wytwarzać wszechstronnego modelu człowieka

oświeconego. Ich celem było przede wszystkim kształtowanie sposobu postrzegania świata i
relacji międzyludzkich. Chodziło o kształtowanie w jednostce postaw, które umożliwią jej
porozumienie się z naturą, otaczającym światem oraz innymi ludźmi. Wewnętrzne życie,
zwłaszcza serce jako centrum intuicji i źródło emocji, było kluczowym kryterium, którym
kierowali się bohaterowie sentymentalni.

Sterne i jego podróż

Jak już wcześniej wspomniałam, protoplastą nurtu był angielski pisarz Laurance Stern.
jeden z największych pisarzy angielskich, duchowny anglikański, Jest najbardziej
rozpoznawalny jako twórca dwóch powieści: "Życie i myśli JW Pana Tristrama Shandy" oraz
"Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy". Był również autorem licznych kazań.

Podróż sentymentalną pisał Sterne u schyłku swego życia. Książka ta nie jest
przewodnikiem po odległych krajach czy sprawozdaniem z podróży(to ja). Sterne odwołuje
się tu do bardzo popularnego w drugiej połowei XVIII wieku obyczaju podróżowania.
Podróże tamtych czasów służyły wielu celom, obejmując aspekty zarówno poznawcze, jak i
estetyczne, co angażowało umysł oraz wrażliwość emocjonalną podróżnika. Według samego
Sterna, podróż to:

[..] cicha podróż serca w poszukiwaniu NATURY i tych uczuć, które z niej się biorą i
uczą nas kochać się wzajemnie - i kochać świat

lepiej, niż go dotychczas kochamy.

Rozwój sentymentalizmu w XVIII wieku.

Nowe nurty filozoficzne pojawiające się w XVIII wieku, motywowały tendencje

emocjonalistyczne w literaturze.

Empiryzm Locke'a, który za podstawowe źródło poznania uznał postrzeżenie

(sensation) i refleksję (reflexion), będące zdaniem filozofa doświadczeniem wewnętrznym,
można uważać za wstęp i jedną z zapowiedzi prądu.

Co prawda u Locke'a rozum był kategorią nadrzędną i porządkującą, lecz doznania

zmysłowej afektywne były doznaniami pierwszymi, podobnie jak w późniejszej wyraźnie już
sensualistycznej filozofii Condillaca. Filozoficzne fundamenty sentymentalizmu wywodzą się
głównie z doktryn F. Hutchesona, A. Smitha oraz przede wszystkim Davida Hume'a. Hume,
którego poglądy są uznawane za prekursorskie dla współczesnych teorii emocjonalnych,
dotyczących oceny.

Społeczne i filozoficzne podstawy sentymentalizmu skłaniały do przedstawiania bohaterów

literackich jako demokratycznych - wszyscy ludzie, przecież posiadali te same zdolności
poznawcze, które wynikały ze zmysłów, które zostały im nadane przez naturę.

(BN)

Filozoficzne idee J.J. Rousseau, szczególnie jego wizja „naturalnego” człowieka jako istoty
dobrej i wrażliwej, narodzonej do wolności, a tracącej swoje pierwotne cechy w
społeczeństwie cywilizowanym, które rządzi się zasadami nierówności, dodatkowo
podkreślały tendencje egalitarne.

Główny bohater i narrator Yoric podróżuje po zachodniej Europie. W swoich zapisach

podróżniczych nie skupia się na opisywaniu odwiedzanych miejsc i krajów. Zamiast tego,
koncentruje się na drobnych wydarzeniach, które pozornie mogą wydawać się nieistotne, ale
stanowią istotny element budowania jego duchowego portretu.

Wzrusza go ubóstwo i ludzka krzywda, nie stroni od udzielania pomocy potrzebującym. Jest
podatny na piękno, szczególnie na uroki kobiet, co jednak nie przeszkadza mu zachowywać
wierności przebywającej z dala od niego ukochanej Elizie. Każde spotkanie z drugim
człowiekiem staje się dla Yorica źródłem refleksji i szansą wyrażenie ukrytych uczuć (np.
wzruszenie podczas spotkania z obłąkaną Marią, albo łzy wylane na grób zakonnika). Yoric
nie wydaje wyroków i nie podejmuje się krytyki społecznej. Koncentruje się na nauczeniu
czytelnika zasad społecznych, nie podważając istniejącego porządku ustrojowego.

Pewni czytelnicy interpretowali jego powieść jako drwiny z melancholijnej wrażliwości,

zamiast pozytywnego wyrazu uczucia, z powodu jego skłonności do żartobliwej i
autoironicznej narracji oraz lekceważenia konwencji kompozycji. (wiki)

Przyjrzyjmy się bliżej Yorikowi. Kim jest?

Yorick będący maską Laurence'a Sterne'a jest zarazem i jego kreacją.

Początek tekstu wskazuje, że Yoricka bardziej intrygują ludzie, których spotyka w podróży,
niż odległe kraje. Sam Yorick zapowiada, iż jego „,obserwacje będą całkiem innego pokroju
niż u któregokolwiek z [..] poprzedników" - do typu tych obserwacji i spostrzeżeń
niebanalnych dobiera stosowny sposób opowiadania. Niestety nie dokończona - zaś w dwa
dalsze arkusze Nie rozbijając chronologii narracji, za pomocą kilku zdań przenosi się z
miejsca na miejsce: godzinnemu pobytowi w Calais poświęci wszelako najwięcej stron,
wydłużając chwile ważne i znaczące dla podróżnego sentymentalnego. Na tym, co go zabawi,
wzruszy, zaciekawi, choćby to było błahe wydarzenie, zatrzyma się dłużej;

Na Boga!- powiedziałem słysząc, jak zegar ratuszowy wydzwania czwartą; uświadomiłem sobie
bowiem, że bawię w Calais niewiele dłużej niż jedną jedyną godzinę-
Jakież bogactwo przygód może w tak krótkim urywku życia stać się udziałem tego, kto we wszystko
wkłada serce i kto mając oczy otwarte na to, co mu czas i przypadek ustawicznie nadarzają po drodze,
nie zaniecha niczego, na co może w godziwy sposób położyć ręce.

Kwestia romansu

Yorick przejawiał powszechną sympatię wobec świata i ludzi, lecz wyjątkowo serdeczne
uczucia żywił wobec uroczych kobiet. Nie jest on jednak typem bezwstydnego amanta. W
powieści brakuje uniesień namiętności czy obsceniczności.

Dla Yoricka miłość nie oznaczała konieczności trwania przy jednej osobie (Elizie) przez całe
życie ani głębokich uczuć prowadzących do dramatycznych rozstań. W jego wypadku,
bowiem akt wzruszenia miłosnego, przewyższa i jest ponad, podmiotem do którego go żywi.

W sytuacjach z gryzetką Yorick bardziej ulega pewnej grze flirtu, niż silniejszej pokusie
pożądania.

Nie byłem skłonny przerywać milczenia, poszedłem

więc za jej przykładem: spoglądałem na rękawiczki, potem

w okno, potem znów na rękawiczki, a potem na nią – i tak dalej na zmianę.

Przekonałem się, że przegrywam wyraźnie za każdym

nowym atakiem - miała bystre czarne oczy i strzelała nimi

spoza długich i jedwabistych rzęs

Silniejsze wrażenie wywiera na nim przypadkowe spotkanie z pokojówką w Paryskim hotelu,

w rozdziale Pożądanie
 Myśl o tym sprawiła, że sam się zaczerwieniłem. Byliśmy zupełnie sami i to okryło nasze twarze
nowym rumieńcem, zanim pierwszy zdołał ustąpić.

Jak już wcześniej wspomniałam, Yorick dostrzega i docenia piękno kobiet, jednak nie zabiega i nie
dąży aktywnie do nawiązania romansu z każdą napotkaną bohaterką. Stara się być wierny swoim
zasadom.

Z początku uczułem w sobie

coś, co nie było w ścisłej zgodności z lekcją cnoty, jakiej

udzieliłem jej poprzedniego wieczoru.

U Sterne'a spotykamy się z połączeniem typowych motywów sentymentalizmu, takich jak

miłość jako fundamentalna skłonność człowieka czy też z jej uszlachetniającą rolą, z która
posiada elementy zmysłowej swobody. Autor porusza temat miłości, lecz raczej jako zabawy
czy gry.

Kreuje on miłość w sposób sztucznie poetycki albo pozbawioną tego właśnie pierwiastka,
niejako upozorowaną, która dawała przyjemność, ale nie poruszała serca. U Yoricka doznania
zmysłowe łączą się z uczuciem przyjaźni. Sterne wyrażał większą estymę dla subtelności,
oraz niedopowiedzeń, niż dla wyraźnych wydarzeń pomiędzy głównym bohaterem, a
napotykanymi kobietami.

Gatunki epickie

Wyróżnia się różne odmiany sentymentalnej prozy powieściowej -niezależenie od

dzielących je róźnic – charakteryzują się szeregiem wspólnych właściwości strukturalnych,
ujawnionych szczególnie dobitnie w utworach z pierwszego dzisięciolecia XIX wieku. Tak
więc zgodnie z wykształconą konwencją, romanse sentymentalne odwoływały się najczęściej
do (typowych dla produkcji powieściowej Oświecenia) zabiegów stwarzania fikcji
autentyczności świata przedstawionego przez sytuowanie autora w roli wydawcy
znalezionego na przykład rękopisu.

Budowa świata przedstawionego podporządkowana została fabule, koncentrującej się

wokół dwóch postaci i ukazaniu emocjonalnej więzi między nimi. Służyło to też za główny
bieg wydarzeń.
 W zakresie konstrukcji bohaterów powieściowych preferowana była motywacja
psychologiczna w ramach statycznej, wyznaczonej określoną sytuacją koncepcji osobowści.
Budowa narracji oparta była na zasadzie narratora pierwszoosobowego, uczestniczącego w
wydarzeniach fabularnych. Formy podawcze narracji odznaczały się tendencją do
konkretyzacji opowiadania i opisu oraz wykorzystywaniu dialogu jako środka konstrukcji
dramatycznych sytuacji.

Jednym z torów rozwojowych polskiej powieści sentymentalistycznej, wyznaczały

utwory, których celem było ukazanie portretu człowieka czułego. Prototyp stanowiła,
oczywiście Nowa Heloiza, dostarczając sugestywnych wzorców kształtowania bohaterów.

Sentymentalizm w Polsce

*Sentymentalizm w literaturze polskiej objawił się jako nurt, którego przejawy są różnorodne
pod wieloma względami, ale zawsze zachowują one pewne zbliżone i stałe cechy.

W literaturze polskiej sentymentalizm wyrażał się jako nurt, którego manifestacje mogą być
zróżnicowane pod różnymi względami, ale zawsze zachowują pewne podobne i niezmienne
cechy.

Pewne wyznaczniki sentymentalizmu, z różnym stopniem intensywności, zaczęły

występować w literaturze epoki stanisławowskiej i utrzymywać się aż do epoki romantyzmu.
W latach osiemdziesiątych nastąpił spory zwrot ku twórczości sentymentalnej. Wpływ na to
miał rozgłos utworów Karpińskiego oraz zainteresowanie tym nurtem ze strony Adama i
Izabeli Czartoryskich, a następnie Marii Wirtemberskiej w Puławach. Same Puławy stały się
ośrodkiem przyciągającym poetów takich jak Kniaźnin, Józef Szymanowski i Julian Ursyn
Niemcewicz.

Przekłady licznych europejskich powieści sentymentalnych, które dotarły do Polski po 1780

roku, stanowiły fundament dla rozwoju romansu sentymentalnego w XIX wieku.
reprezentowanego przez dzieła takie jak te autorstwa Marii Wirtemberskiej czy też Cypriana
Godebskiego.

Obok powieści na wspomnienie zasługuje również poezja sentymentalna, tworzona w tym

okresie. Kazimierz i Andrzej Brodzińscy oraz Jan Paweł Woronowicz- to jedni z czołowych
autorów, tworzących w tym nurcie, którzy swoją poezję tworzyli na prowincji np. na dworze
puławskim. Mieli oni tam styczność z różnymi ugrupowaniami politycznymi, które
pozostawiły ślad w ich twórczości. Przejawem takich wpływów, może być sielanka
Kazimierza Brodzińskiego „Wiesław”.

Gdy się los zawziął na polską Koronę,

Szedł mój mąż z kosą na spoiną obronę

I już nie wrócił. - Obcy bez litości

Sielanka opisuje historię miłości tytułowego Wiesława oraz Haliny. Tło wydarzeń stanowi
insurekcja kościuszkowska oraz podkrakowska wieś. Bohaterowie swoje szczęście odnajdują
w naturze, rodzinie, przyjaciołach oraz naturze z którą żyją w harmonii. Świat przedstawiony
został wyidealizowny, cechuje go harmonijność i nieugięta, czysta tożsamość narodu
polskiego. W tekście nie brakuje, również ówczesnych zwyczajów ludowych, które wpływają
na bardziej realistyczny odbiór dzieła.

Pierwsze polskie powieści czułe tego typu powstały dopiero w początkach XIX wieku,
jednak już w ostatnim dziesięcioleciu XVIII wieku pojawił się utwór będący dość swoistą
próbą połączenia powieści Russowskiej z tradycją poematu epickiego. Jest nim „Leszek
Biały, książę Polski, syn Kazimierza Sprawiedliwego w XII księgach”. Ukazaniu dziejów
dwu czułych serc połączonych przyjaźnią miała służyć fabuła odwołująca się do historii oraz
technika narracyjna wywiedziona z doświadczeń eposu, tyle tylko że opowiadanego prozą, ale
nie pozbawionego inwokacji, apostrof, homeryckich porównań i podziału na księgi.

Odmienną, późniejszą nieco propozycją powieści był Grenadier- filozof Godebskiego,

utwór wykorzystujący chwyt „podróży sentymentalnej” dla przedstawienia bohatera-
tytułowego Grenadiera. Który w różnych dziedzinach codziennego doświadczenia realizuje
filozofię czułości i „ludzkości”, a własne działanie opatruje refleksyjnym komentarzem
przybierającym formę sentencji i maksym. Godebski stylizuje swój utwór na dziennik
podróży, jaką dwaj ranni rozbitkowie spod Mantui (narrator wykazujący wiele podobieństw
do autora oraz jego towarzysz, kapitan Michalewski - oficerowie II Legii) odbywają z miejsca
klęski do Lugdunu. W trakcie ciężkiej wędrówki polscy oficerowie spotykają się kilkakrotnie z
ewakuującym się tą samą trasą francuskim grenadierem. Cykl owych spotkań z których każde
przynosi jakiś istotny element wzbogacający wizerunek tytułowego bohatera, stanowi niejako
kręgosłup fabularny powieści. Przełomowym w postrzeganiu postaci Grenadiera przez innych
jest jego wyjawienie prawy o samym sobie. Jan Henry-bo tak brzmi jego prawdziwe imię-
oderwanym od ukochanej kobiety i rodziny. Zakończenie powieści jest otwarte, toteż z
trudem ocenić, czy Janowi dane zostało połączyć się ponownie z ukochaną Rozalią. W
kontekście tytułu przyświecającego mojej pracy, warto dodać, iż (choć mogłoby się wydawać
na początku inaczej) kres nie dosięgnął miłości Grenadiera do świata i bliźniego.

Miłość Grenadiera do Rozalii została przerwana, ale nie zakończona.

Miłość Grenadiera do świata została

Cyk myk malwina

Maria Wirtemberska urodziła się 15 marca 1768 roku, jako córka Adama Kazimierza
Czartoryskiego, generała ziem podolskich, i Izabeli z Flemmingów, przyszłej założycielki
świątyni Sybilli. (BN) Ogólna atmosfera w której przyszło dorastać przyszłej autorce
Malwiny, znacząco wpłynęła na jej wrażliwość i kulturę. W roku 1784 Maria bierze ślub z
księciem Ludwikiem Wirtemberskim, wkraczając tym samym w bardzo mroczny i ciężki
okres swojego życia. Samo małżeństwo zostało zawarte z pobudek czysto politycznych.
Książę Ludwik, okazał się być człowiekiem okrutnym i trudnym. O końcu związku tych
dwojga zaważyły jednak wydarzenia z wojny 1792 zaważyły na formalnym losie małżeństwa-
Ludwik świadomie skazał na klęskę powierzone sobie oddziały litewskiego korpusu armii.
Wywołało to skandal. Maria odseparowała się od męża i wraz z matką i siostrą, przeniosła się
do klasztoru, a od małżonka zażądała rozwodu. Od męki małżeństwa uratowała ją śmierć
męża w 1806 roku. Po tym wydarzeniu czterdziestoletnia Maria powraca do Księstwa
Warszawskiego, gdzie brylowała na salonach.

Malwina, czyli domyślność serca – powieść Marii Wirtemberskiej ukończona w 1812,

wydana w 1816 w Warszawie. Pierwszy polski romans opisujący wydarzenia w czasie
teraźniejszym dla autorki. Celem powieści było odzwierciedlenie ówczesnej socjety
towarzyskiej i ducha czasu. Książka była w pewnym sensie „odświeżająca” na tle ówczesnej
mody czytania romansów głównie francuskich. Sam pomysł na powieść Wirtemberska
czerpała, właśnie z powieści francuskiej pisarki Sophie Cottin, zatytułowanej również
Malwina. Maria jednak przekształciła jej pomysł. Malwina francuska to obraz rozdartej
wewnętrznie młodej kobiety, która zakochała się w mężczyźnie, który był niestabilny.
Popadał od skrajności w skrajność. Następnie w jej życiu pojawia się sir Edmund Seymour,
który pozornie wydaje się być lepszym partnerem- jest troskliwy i wrażliwy, jednak jego
postawa to tylko pozory. W rzeczywistości okazuje się człowiekiem pustym i jałowym. U
Cottin, fabuła przybiera bardziej nieszczęśliwy charakter. U Wirtemberskiej zachodzi
natomiast, ciekawy zabieg- Z pozornie komediowej sytuacji wyłania się poważny problem
uczuciowy, który prowadzi do rozwiązania zawiłań. Okazuje się, że jest dwóch Ludomirów
bliźniaków, którzy mają dwa na w skroś różne charaktery.

Utwór jest powszechnie uznawany za pierwszą polską powieść, która eksploruje życie
wewnętrzne głównej bohaterki. Poza ukazaniem psychicznych i emocjonalnych doświadczeń,
utwór rzuca także światło na obyczaje oraz relacje interpersonalne wśród ówczesnej
arystokracji, w której poruszała się autorka. Fabuła książki koncentruje się na losach Malwiny
i Ludomira. Historia głównej bohaterki przeplata się z listami innych postaci, które odsłaniają
ich wewnętrzny świat, intencje i motywacje. Ludomir Krzewiński oraz Ludomir warszawski
to dwie kompletnie różne od siebie osoby. Posiadają różne temperamenty, charaktery i
usposobienie. Ten pierwszy jest zamknięty w sobie. Melancholijny. Stały w uczuciach. Drugi
z kolei jest żywym, temperamentnym hulaką.

Liczne perypetie miłosne związane z

Rozdział I: Piorun

Poznajemy Malwinę i jej siostrę Wandę. Spędzają one czas w salonie w trakcie burzy i

przygrywają różne piosenki. Pokazana jest wyraźna charakterystyka cech sióstr: Wanda jest

tchórzliwa, boi się każdego pioruna i hałasu (mdleje ze strachu, kiedy niedaleko słychać

grzmot), chce, żeby wszyscy brali ją za dojrzałą kobietę. Malwina za to jest bardzo

żywiołowa, dzielna i zależy jej za dogodzeniu siostrze. Pojawiają się służący, którzy

przynoszą wieści o uderzeniu pioruna w wiejską chatkę, Malwina niezwłocznie rusza na

ratunek. Na miejscu dowiaduje się, że w płomieniach została uwięziona mała dziewczynka,

więc wchodzi do palącej się chatki, niestety spada na nią belka i sama musi czekać na

ratunek. Nagle zjawia się Ludomir, ratuje Alisię (dziecko) i Malwinę z opresji. Panuje ogólna

radość i uwielbienie dla chłopaka- tak Malwina poznaje Ludomira, którego później poślubi.

Realizacja założeń sentymentalnych:

Rozdział VII: Wyznanie

Malwina obawia się, że Ludomir ją opuści i zdaje sobie sprawę, że nie będzie potrafiła bez

niego żyć. Dziewczyna wychodzi na taras poobserwować naturę i pośpiewać.

Rozdział XIV: Kwesta Malwina smutki próbuje odegnać pracą. Zaczyna kwestować, w
pierwszym domu przyjmują ją gościnnie i na przykładzie Malwiny zaczynają tłumaczyć
dzieciom czym jest kwesta (zbieranie pieniędzy dla ubogich, osób starszych, sierot itd.).-
wrażliwość na biedę ludzką

Rozdział XV: Taida

Księżna W*** opowiada Malwinie historię rodziców Ludomira. Jego matka Taida była

piękną i wrażliwą kobietą, zakochała się w mężnym wojskowym Ludomirze, ale jej ojciec

nie chciał pozwolić na związek zakochanych. Oświadczył, że już oddał rękę Taidy księciu

Sanguszce i za tydzień zostanie jego żoną, a jeśli nie zechce to resztę życia spędzi w

klasztorze. Taida postanowiła porzucić dostojeństwa i majątek, pobrali się z Ludomirem

potajemnie i wyjechali z Warszawy. Nie wiodło im się do dobrze, Ludomir widząc troski

żony sam zachorował i wkrótce zmarł. Taida chciała już jedynie donosić ciążę, a potem

umrzeć i dołączyć do ukochanego. Napisała list do ojca, aby jej przebaczył i przyjął do siebie

wnuka, ponieważ ona za niedługo zejdzie z tego świata i zrobi to z rozkoszą. Po śmierci

Taidy wnuk stał się oczkiem w głowie Zdzisława księcia Melsztyńskiego.- koniec miłości
rodziców ludomira.

Dżęga zaczął swoją opowieść: Wiele lat temu szli przez las z pewnym kapitanem i znaleźli w
krzakach dziecko, postanowili je przyjąć i wychować, nazwali młodego Ludomir i wychowali
razem z Cyganami. Okazuje się, że Taida urodziła bliźnięta i przed śmiercią kazała obydwóch
nazwać Ludomirami. Młynarka i jej mąż opiekowali się dziećmi,

aż do czasu, kiedy jeden z nich wybiegł w las i zniknął (to ten znaleziony potem przez
Cyganów). Wkrótce przyjechał Zdzisław odebrać wnuka, młynarka zataiła istnienie drugiego

dziecka, bojąc się gniewu Zdzisława. Malwina stwierdza, że może i Ludomir warszawski z
wyglądu przypomina tego krzewińskiego, ale na pewno nie dorównuje mu stałością uczuć.

Potem powiada, że jego brat raczej się nie zmartwi jej utratą, bo zakochał się w Wandzie.
Oświadcza też, że nie może mu oddać swojego serca, bo już od dawna do niego należy, ale za
to z chęcią odda mu rękę.

O wyborze i sposobie opracowania motywów sentymentalnych decydował przede

wszystkim moment powstania utworu, jego usytuowanie w rozległej przestrzeni czasowej lat
1765-1820. Czynnikiem określającym był także wybór gatunku literackiego, którego wymogi
modyfikowały konkretne ujęcia tematyczne. W wielu przypadkach, motywy sentymentalne
były traktowane powierzchownie, stając się jedynie obiektem dyskusji literackiej, często o
charakterze deklaratywnym. Niemniej jednak, nie wywierały one istotnych konsekwencji dla
sposobu kształtowania samych utworów, na przykład nie prowadziły do podejmowania
tematów dotyczących cnotliwej prostoty czy idylli rodzinnej. Nie podejmowano tam
wysiłków w celu stworzenia odpowiednich narzędzi literackiej poetyki sentymentalnej.
Ponadto, wielokrotne odwoływanie się do motywu czułych pasterzy, jak na przykład w
sielankach Zabłockiego, nie zawsze skutkowało tworzeniem nowych technik prezentacji
wrażliwego człowieka.