8.GAIAhist-Globalizazioa-Eta-Ong...

hemen

Historia Social y de las Relaciones Laborales

1º Grado en Relaciones Laborales y Recursos Humanos

Facultad de Relaciones Laborales y Trabajo Social - Campus

Bizkaia
Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea

Reservados todos los derechos.

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
 8. GAIA
GLOBALIZAZIOA ETA ONGIZATE ESTATUAREN KRISIA. GIZARTE
POSINDUSTRIALAK (1973-2000)
1. Mundua 1973. urtetik aurrera
2. Neoliberalismoa eta globalizazioa
3. Lanaren eta ekoizpenaren antolakuntza berriak: Taylotismoa > “just in time” eta automatizazioa
4. Ongizate Estatuaren krisia (praktikak)

1. MUNDUA 1973. URTETIK AURRERA

II. Mundu Gerraz geroztiz Europako mendebaldeko herrialdetan eta AEBtan eman
zen hazkundea petrolioaren erabileran dependentzia handia zeukan.
● Oso merke lortu izan zen urteetan zehar kontrolatutako lurralde kolonial edo
erdi-kolonialetan zegoelako.
- 1973. urtetik aurrera gauza aldatu zen:
+ Egipto + Siria = Israel erasotu, AEBren eta Europaren babesa
jaso.
+ Erantzun gisa koalizioa ziren petrolio ekoizle ziren arabiar
lurraldeek petrolioaren produkzioa gutxitu eta garastitu zuten,
bi urteetan petrolioaren prezioa 10 aldiz.
Zeintzuk izan ziren ondorioak? →
● Maila ekonomikoen eta produktiboan:
- Prezioen gorakada produkzioan eta banaketan
- Ekoizpena geldiaraztea
- Prezioak garastitzea eta inflazioa
- Kontsumoa jaitsi zen
- Jarduera produktiboen jaitsiarerekin batera langabezia tasak handitu
ziren.
- Mendebaldeko defizit komertziala, ez bakarrik petrolioa garestitu
zelako baizik eta ongi basikoen prezioak handitu zirelako.
● Maila sozialetan:
- Aldaketa garrantzitsuak eman ziren eredu sozioekonomikoan:
+ II. Mundu Gerraz geroztiz merkatu ekonomikoa Estatu
interbentzionismo handiarekin konbinatu zen → oinarri
keynesiarra eta ongizate politikak aberastasunaren birbanaketa
ekarriz.
+ 1975. urtetik aurrera politika ekonomiko neoliberalek gero eta
garrantzi handiagoa hartzen joango da:
- Produkzioaren truke komertzialen liberalizazioa emango
da
- Estatuaren interbentzioa gutxitu egingo da
- Lan merkatua desarautuko da
- Gastu publikoa gutxituko da
- Makroekonomia berria sortu zen:
Eredu keynesianista-fordista krisian sartuko da eta eredu
neolibelararen aplikazioa emango da.

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6951039

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
 + Eredu honen hasiera 70. hamarkadaren erdialdean hasi zen.
- Batzarrak → Nazioarteko elkarte ekonomikoak,
nazioarteko Funtsa Monetarioa eta Banku Mundiala eta
AEBtako erreserba federala (Washigton akordioa) 3
puntutako akordioa zen: gastu publikoaren kontrola,
azken ongi eta zerbitzuen pribatizazioa eta merkatuaren

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
liberalizazioa
- Planteamendu makroekonomiko hauek martxan jarri
ziren batez ere Erresuma Batuan (Margareth Thatcher
1979) eta AEBtan (Ronald Reagam 1980)
+ Lehentasunak → inflazioarekin amaitzea + ekoizpenaren
jaitsieraren ondorioak, langabezia, kontrolatzea
- Liberalismo klasikoaren balioak bultzatu ziren, indar berrituarekin.
+ Indibitualismoa
+ Bekoizkeri utulitarista
+ Norberaren interes berakoiaren alde egitea ongi kolektiboa
ekarriko du gizartearen eta Estatuaren interbentziorik gabe.
+ Gizartearen ongi kolektiboaren krisian sartzen da.
- Gobernuen planifikazioak, makroekomia keynesiarrak,
sufragio unibertsalak, Ongizate Estatuak etab.
kapitalismoaren garapena guztien garapenarekin lotzen
zen. XX. mendeko erdialdeko amarkadetan interes
ekonomiko indibidualak hiritar guztien garapen
ekonomikoarekin bat zetozela ulertu zen eta Estatuek
euren eskubide sozialak bermatzeko egin zituzten
ahaleginekin bat zetozen. Baina 80. hamarkadak aurrera
egin ahala gizabanakoa, indibiduoa gero eta isolatuago
geratu zen, kolektiboaren zentzuak eskaintzen zion berme
eta laguntza gero eta eskasagoarekin.
+ Bi arrazoiengatik:
1) Pentsamendu kolektibistak jada ezin zituelako
kapitalaren garapen eta metaketarentzat erantzunak
eskaintzen krisi garaian
2) Pentsamendu kolektibista defendatu zituzten sektore
sozialak gero eta ahulago eta desintegratuago zeudelako:
langileen mugimendua eta euren elkarte politiko eta
sindikalak.
Pixkanako bi herrialde oso indartsuen politikak izan zirenak, hegemoniko bilakatu
ziren eta krisi ekonomikotik ateratzeko aukera bakartzat ezarri ziren herrialde
guztientzat:
● Gero eta gehiago uste izan zen beharrezkoa zela politika berinzale eta
birbanatzaile keynesiarrak alde batera ustea
● Politika ekonomiko kontserbakoien aplikazioa aurrera eraman zen gobernuen
izaera idiologikoa izan bat edo bestea.

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6951039

¿Por qué en el examen siempre cae lo que no te has mirado? ¡Destapa y descubre tu Mixtery Box!
Historia Social y de las Rel...
Banco de apuntes de la
 80. eta 90. hamarkadetako gobernu sozialdemokrata eta aurrekoiek errezeta
liberalak aplikatu zituzten inflazioa kontrolatzeko eta kapitalaren metaketarentzat
eredu berria ezartzeko.

2. NEOLIBERALISMOA ETA GLOBALIZAZIOA

Kapitalaren metaketa neoliberalaren hasiera eta garapena →

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
● Errezeta neoliberalen aplikaziotik:
- II. Mundu Gerraz geroztik gobernuek langileen eta hiritarren eskubide
sozialak babesteko konpromisoa ahulduta geratu zen: enplegu betea,
produktibitatearen araberako soldata eta guztientzako zerbitzu sozialak
logika ahulduta geratu zen.
● SESBren suntzipena politika neoliberalismoaren aplikazioari bidea erraztu
zion
● Banku Zentrala eta Nazioarteko Diru Funtsa bezalako erakundeek ere politika
beoliberalen aplikazioan garrantzitsuak izan ziren, euren garapenaerako
laguntzak ezatzen zituzten baldintzak betetzeari baldintzaturik zeudelako
- Gobernuen eragiletza ekonomikoa gutxitu
- Pribatizazioak
- Merkatuen liberalizazioa
- Lan erreformak
- Gastu eta zor publikoaren kontentzioa …

Zentzu neoliberala izan zuten politika ekonomiko hauen garapen eta

hedapen aroak izen desberdinak jaso ditu →
● Ekoizpenaren ikuspegtik “post-fordismo” deitu izan zaio
● Ekonomiaren alorrean jarduera finantzieroak industrialaren aurrean hartu
zuen garrantzia kontuan hartuz, aro “posindustriala” deitu izan zaio.
● Teknologia berrietan eman zen garapena kontuan hartzen badugu
“informazioaren” arori buruz hitz egiten da.
● Merkatu askearen gorabeherek sortzen dituen krisi egoerak kontuan hartzen
baditugu “arriskuan aroaz” hizt egiten da.
● Globalizazioa

Globalizazioa →
Kapitalismoaren bizitzaren fase berri bat, kapital- eta merkantzia-fluxuen
mundializazioa, produkzioaren nazioartekotzea eta merkatuen ekintza oztopatzen
dituzten oztopoekin amaitzea ezaurri dituena.

Globalizazioa ekonomiaren markoan →

● Kapitalak ekonomia finantzieroa hobetzen du ekoizpen ekomiaren aurrean
- Etekinak transakzio finantzieroetan bilatzen dira.
● Negozioa ulertzeko eredu honetan kapitalismoa kredituarekin,
espekulazioarekin eta komertzioarekin lotua dago eta ez hainbeste ongien
produkzioarekin

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6951039

¿Por qué en el examen siempre cae lo que no te has mirado? ¡Destapa y descubre tu Mixtery Box!
 ● Ekonomiak ireki egiten dira eta diruaren eta informazioaren fluxuak eta
trukaketak biderkatu eta hedatu egiten dira
● Enpresa transnazioalen hedapena
● Mass medien garapen handia + publizitatea
● Kapitalaren mugikortasun eta fluidotasun honek zenbaiten aburuz
arriskuaren gizartean bizi garela esan nahi du
- Gobernuak euren gainetik dauden interes ekonomikoen eskuetan
daudela ere esan ohi da
● Ziurgabetasunean oinarritzen den paradigma ekonomiko honek enpresen
munduari ere eragiten dio:
1) Ongizate gizartearen baitan enpresek euren langileekiko hartu behar
zituzten konpromisoak alde batera geratzen dira, eskariak,
flixibilizazioaren beharrak, deslokalizazioak etab. indarra hartzen dute
egonkortasunaren balioaren aurrean merkatuek planteatzen dituzten
ziurgabetasunari erantzuteko
2) Enpresa handiak → fragmentazioa + azpikontratatzea > zerbitzu
merkeagoak + merkatu globalek eskaintzen zuten eskaintzaren
araberakoa
- Langileriaren zatikatzea
- Enpresa eredu inpertsonaletan sakontzea
3) Ekoizpenaren mundializazioa + deslokalizazioak
● Azken urteetako ekoizpen estrategien helburua: prezioen eta produkzioen
krisiak ez sortzeko edo hauei erantzuteko sortuak izan dira > malgutasuna.
- Merkatuaren ziurgabetasuna (kapitalaren ziurgabetasuna) lanaren
ziurgabetasuna bilakatzen da
● Lanaren politika desarautzaileak erabili
● Kapitalaren metaketaren egituretan eman ziren aldaketak aldaketa
teknologiko sakonekin etorri zen.
- 70. hamarkadaren erdialdetik aurrera eman zen ekoizpenaren
geldialdiak, inflazioak eta krisi politikoek sistema mikroelektronikoen
erabilera erraztu zuten konputazioan, robotikan, komunikazioak eta
informazio komunikazioetan aplikatuz > informazioaren fluxua eta
maila altuko teknologia garatzeko teknologia eta ez hainbeste ongien
produkzioa maximizatzeko teknologia
- Berrikuntzan oinarritzen den negozio ereduak.

3. LANAREN ETA EKOIZPENAREN ANTOLAKUNTZA BERRIAK:

TAYLOTISMOA > “JUST IN TIME” ETA AUTOMATIZAZIOA
80. hamarkadan, XX. mendean zehar eman zen keynesianismo eta fordismoaren
arteko elkarlana krisian sartu zenean (testuinguruko krisia: inflazioa, langabezia,
produkzioaren kontrakzioa, ekonomiaren geldialdi orokorra...) kapitalaren
metaketarako formula berriak sortuz joan ziren.
- Ze motatako ekoizpen eredua behar zen?
- Aberastasuna banatzeko ze eredu?
- Nolakoa izango zen lanaren antolakuntza berria?
- Ze motatako langileak behar izango ziren?

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6951039

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
 Ekoizpen industrialerako eta negozio eredua Japonian 60-70.
hamarkadetan garatutako egitura enpresarialean topatu zen.

Zertan zetzan eredu japoniarra? →

● Ekoizpenaren oinarria: ekoizpen arina eta mikroprozesadoreek
gidatutako makina malguen erabilera

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
● Giza baliabideak kudeatzeko eredu malgua
- “Postfordismoa” edo “espezializazio malgua”
● Eredu honen helburuetako bat: espezializatu eta kualifikatu gabeko
langileak alde batera utzi (sistema fordistaren pean behar-beharrezkoak
izan zirenak)
● Metodo berriekin ekoizpen eredu berriak taylorismoaren aurretiko lan
ereduen alderdi onenak berreskuratu nahi zituen
● Kualifikatutako langileen zeukaten erabakiak hartzeko gaitasuna, lanaren
zatiketa murriztea eta produktuen diseinua eta eragiketen betearazpena
batzea
● Eman zen aldaketa: XIX. mendearen amaieratik enpresek lanaren banaketa
teknikoan eta langileei erantzukizun indibidualak eskatzean oinarrituta
antolatu bazuten ekoizpena, metodo modernoek langileen balio-aniztasuna
(polivalencia) eta erantzukizun kolektiboa berreskuratu zuten.
● XXI. mende amaierako enpresak ez zuten bakarrik langilearen obedientzia
bakarrik behar: beharrezkoa zen kualifikazio handiko eskulana, ekoizpenaren
eskakizun aldakorretara malgutasunez egokitzeko gai zena eta lanaren
muturreko zatiketa teknikoari berezkoa zitzaion lanbide-kategoria anitzak eta
zurrunak ezabatzen zituena
● 1990 →
- AEBtako General Motorsek 80 kategoria laboral desberdin
- Erresuma Batuko Nissan: bi kategoria: “manufaktura-pertsonala” eta
“manufaktura-teknikoa”.

Zeintzuk ziren sistema berriak suposatzen zituen aldaketak? →

1) Espezializazio malguak enpresarien eta enpresetako langileen arteko (lana
eta kapitalaren arteko) tentsioekin amaituko zuela uste izan zen, langileen
inplikazio handiagoaren bidez (erabakiak hartu, talde lana...) lankidetza
eta armonia giroa sortzen zela uste baitzen. Ekoizpen-paradigma berriak
autonomia funtzionala itzuliko zien langileei eta demokrazia
industriala enpresei.
2) Robotikak lan neketsu eta ohizkoenekin eta, neurri batean,
lan-istripuekin amaituko zuela uste zen. Enpresaburuek, beren
aldetik, barneratuko zuten eraginkortasuna ez zela soilik tekniken
eta boterearen alde bakarreko erabileraren kontua, baizik eta
langileen benetako partaidetzarena, tokian bertan ikasitako ekimenen
eta ezagutzen aprobetxamenduarena.

Alemanian, Italian, Frantzian eta Suedian langileek enpresa handietan zuten

parte-hartze maila zabaldu egin zen laurogeiko hamarkadatik aurrera, eta hitzarmen
kolektiboetan "modernizazio negoziatuaren" klausula jakin batzuk sartu ziren.
1) Volvo suediarrak 1989tik aurrera sindikatuak izan zituen kontuan lana
kudeatzeko. Fiatek, langileekin izandako gatazka iskanbilatsu baten ondoren,
lan-harreman hobeen etapa bati ekin zion, ibilgailu linea berrietarako

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6951039

¿Por qué en el examen siempre cae lo que no te has mirado? ¡Destapa y descubre tu Mixtery Box!
 lankidetza aurkitzeko.
2) Estatu Batuetan, Boeing, AT & T edo Ford bezalako enpresa handiek
sindikatuekin kontsultatzen zuten lanaren antolaketari buruz
● Espezializazio malguko metodoak ekoizpen-paradigma berria bihurtuko ziren,
tamaina eta sektore desberdinetako enpresei berdin interesatzen zitzaielako.
● Enpresa multinazionalek merkatu berriak okupatzeko estrategia zentraltzat

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
jotzen zuten.
● Japoniako multinazionalak izan ziren metodo horiek mundu osoan ezartzeko
abangoardia

Lan egiteko eredu taylorista eta fordistak desagertu ziren? Ez, eredu desberdinen
arteko elkarbizitza eman zen.
FORDISMOA TOYOTISMOA

TESTUINGURUA - XX. mendearen lehen-erdia: II. - XX. mendeko 70eko

Industria Iraultza: ondasunen hamarkadatik
ekoizpnearen booma. - Krisi ekonomikoa
- Industria-jarduera ekonomiaren - Inflazioa, langabezia,
motore gisa ekonomiaren eta ekoizpenaren
uzkurdura

PRINTZIPIOAK Masa produkzioa (serieko edo - Industria-produkzioaren

kateko ekoizpena) metodoa, produktuen ekoizpena
eskaintzaren eta eskariaren
arabera (kantitate txikiak)
- Robotizazioa

KONTRATAZIO ETA SOLDATA - Kualifikaziorik gabeko langileak - Soldata baxuak: antzinatasuna +

POLITIKAK kontratatzea: eskulan merkea esperientzia saritu
- Produktibitatearen eraberako - Kualifikatutako esku lana
soldata altuetan oinarritzen da

IKUSKAPENA Langilearen ekoizpen-denborak Lan-malgutasuna eta

kontrolatzen dira txandakatzea lanpostuetan

LANGILEEN TREBETASUNAK Lan bakoitzeko langile bakarrak Langilea funtzio anitzekoa da eta
daude. Beraz, langile gehiago makina desberdinak erabiltzeko
kontratatzen dira. gai izatea eskatzen du

ABANTAILAK ETA HELBURUAK Lan-baldintzetan hobekuntzak Soldatak baxu mantendu nahi

eskaintzen ditu. Langilearen zituen, produktuen prezioak baxu
erosteko ahalmena handitzea mantentzeko.
bilatzen zuen, bere produktuak
kontsumi zitzan.

“Espezializazio malgua”n oinarritutako ereduari kritikak →

● Eszeptiko askorentzat, aldiz, elektronika eta malgutzea langileak hobeto
kontrolatzeko prozedura berri bat ziren
● Adibidez, Thatcherren eta geroago Tony Blairren garaiko Britainia Handian
"malgutasunaren agenda" hedatzeak balio izan zuen lan-postuko diziplina
handiagoko estrategia bat bultzatzeko, eta sindikatuei iritzi txikiagoa emateko:
“Flexiesplotazioa”
● Espezializazio malgua merkatuetan eta lanpostuetan malgutze eta desarautze
zakarragoa estaltzeko koartada bat zen askoren ustez

Lan egiteko eredu taylorista eta fordistak desagertu ziren? Ez, eredu desberdinen
arteko elkarbizitza eman zen.

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6951039

¿Por qué en el examen siempre cae lo que no te has mirado? ¡Destapa y descubre tu Mixtery Box!
 Automobilgintzak edo aeronautikak balio anitzeko eskulan kualifikatua erabil
zezakeen espezializazio malguko sistemetan. Aitzitik, tresna elektronikoen,
etxetresna elektrikoen edo elikagaien industriaren fabrikazioan, antolaketa-modu
tayloristak eta fordistak erabiltzen ziren, eskulan semikalifikatuarekin.
● XX. mendearen amaieran ez zegoen ekoizpen-eredu bakar bat orokortzea
ahalbidetzen zuen zirkunstantziarik, XX. mendeko hamarkada zentraletan
paradigma fordistaren orokortzea sustatu zuena.
● Aldakortasunaren eta arriskuaren aroan, ekoizteko moduen aniztasunak
laguntzen du, eta horietako bakoitzak lan-indarraren eskariari dagokionez
enpresa-estrategiak baldintzatzen ditu.

Lan merkatuen malgutasuna globalizazioaren aroan →

● 80-90ko hamarkadak: tesi neoliberalekin batera aurreko urteetan lan
merkatuak erregulatu izan zituzten arau markoak desegituratzen joan ziren:
desarautzea, malgutasuna
- Makroekonomia eredu berriak eta kapitalaren metaketarako
paradigma berriak malgutasunaren beharrea hil ala biziko prozesutzat
aurkeztu zuen
● Desregularizazioa eta malgutzea ekoizpen-ehunak merkatuen egoera
aldakorretara egokitzeko beharra asetzera etorri ziren
● Enpresen malgutze-estrategiek laneko legediaren babesa jaso dute azken
urteotan. Globalizazioarekin, arau nazional zaharrak gaizki egokitzen ziren
globalki lehiatzeko beharretara

Nola eragin zion desregularizazioak lanari eta langileei? →

● Españan, Grezian edo Italian, esaterako, aldi baterako kontratuak debeturik
zeuden > garai horiek amaitu ziren
● Aldi-baterako kontratuen areagotzea (nagusi bilakatu arte): ETT enpresak
● Lanaldi partzialak areagotu eta lanaldiaren banaketa malguago bilakatu
● Beka / praktika kontratuak (lehengo gazteak, gero edozein langilerentzat)
● Kaleratzeak merketu eta jakinarazpenak emateko epeak murriztu
● Soldaten errebalorizazioa > bizi-kostua (KPI) balioa galdu.

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6951039

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.