‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫(مطابق نصاب جدید تعلیمی)‬

‫محمد ستوده‬

‫کابل‪3131 ،‬‬

‫مرکز آموزشی معراج‬

‫‌أ‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫مرکز آموزشی معراج‬

‫نشانی‪:‬‬
‫کابل‪ ،‬جادة شهید مزاری‪ ،‬ایستادگاه نقاش‪ ،‬پهلوی شفاخانه وطن‪ ،‬مرکز آموزشی معراج‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــ‬

‫شناسنامة کتاب‪:‬‬
‫نام کتاب‪ :‬ادبیات برگزیده برای کانکور‬
‫مؤلف‪ :‬پوهنیار محمد ستوده‬
‫حروفنگار‪ :‬فرزانه ستوده‬
‫ناشر‪ :‬مرکز آموزشی معراج‬
‫نوبت چاپ‪ :‬چاپ اول‪ ،‬تابستان ‪9313‬ه‪.‬خ‪.‬‬
‫شمارهگان‪ 9111 :‬نسخه‬
‫چاپ ‪ :‬مطبعة تمدن‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــ‬
‫حق چاپ و تکثیر برای مؤلف محفوظ است‬

‫‌ب‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫به نام خدا‬

‫‌ج‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫درآمد‬
‫خوانندهگان‌عزیز‌درود! ‌‬
‫‌‬
‫و‌برگزیدهای‌از‌دروس‌ادبیات‌فارسی‌دری ‌است‌که‌‬
‫‌‬ ‫که‌اکنون‌پیش‌رو‌دارید‪‌،‬فشرده ‌‬
‫‌‬ ‫کتابی ‌‬
‫به ‌صورت ‌ویژه ‌برای ‌آماده‌گی ‌امتحان ‌کانکور ‌دانشگاه‌های ‌کشور ‌طراحی ‌و ‌تدوین ‌شده ‌است‪‌.‬‬

‫مجموعة ‌مشرح ‌این ‌درس‌ها ‌پیش ‌از ‌این ‌نیز ‌با ‌نام ‌«دری ‌برای ‌همه» ‌به ‌چاپ ‌رسیده ‌بود ‌که ‌با‌‬

‫آموزان‌مواجه‌شد‪‌.‬این‌مجموعه‌که‌شامل‌مباحث‌کوتاهتر‌از‌کتاب‌مذکور‌است‌نیز‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫استقبال‌گرم‌دانش‬
‫در ‌نوع ‌خود ‌کامل ‌بوده ‌و ‌شامل ‌دو ‌بخش ‌می‌شود ‌که ‌بخش ‌نخست ‌شامل ‌مباحث ‌دستور ‌زبان‌‬
‫های‌شعر‌قدیم‌و‌جدید‪‌،‬نشانهگذاری‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‌و‌مکاتب‌شعر‌و‌نثر‪‌،‬قالب‬ ‫(صرف‌و‌نحو)‪‌،‬بدیع‪‌،‬بیان‪‌،‬دوره‌‬
‫سوانح ‌مختصر ‌شاعران ‌و ‌نویسنده‌گان ‌و ‌بخش ‌دوم ‌(ضمایم) ‌که ‌شامل ‌جداول ‌فشرده ‌از ‌تمام‌‬
‫ها‪‌،‬واژههای‌کتاب‌دری‌از‌صنف‌هفتم‌تا‌دوازدهم‪‌ 066‌،‬پرسش‌و‌پاسخ ‌(گفتگوهای‌کانکور)‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫درس‬
‫میشود‪‌ .‬‬
‫آزمونها‌ ‌‬
‫‌‬ ‫های‌چهارگزینهای‌(چهار‌آزمون)‌و‌کلید‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫از‌صنف‌هفتم‌تا‌دوازدهم‪‌،‬آزمون‬
‫بخش‌اول‌این‌کتاب‪‌ ،‬مواد‌درسی‌است‌که ‌برای‌تدریس‌در‌صنف‌آماده‌شده ‌و‌بخش‌دوم‌‬
‫آموزان‌به‌خالصه‌درسهایی‌است‌که‌در‌بخش‌اول‌آنها‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫رسی‌آسان‌و‌سریع‌دانش‬ ‫‌‬
‫نیز‌به‌خاطر‌دست‬
‫بخش‌صرفا‌به‌خاطر‌سهولت‌در‌کارآمادهگی‌و‌مشق‌و‌تمرین‌طراحی‌شده‌است‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫را‌خواندهاند؛‌این‌‬
‫‌‬
‫چاپهای‌‬
‫از‌خوانندهگان‌عزیز‌خواهشمندم‌تا‌نواقص‌این‌کار‌را‌به‌من‌گوشزد‌کنند‌تا‌در‌ ‌‬
‫‌‬
‫بعدی‌اصالح‌شود‪‌ .‬‬

‫بااحترام‬

‫محمد ستوده‪ ،‬استاد دانشگاه پروان‌‬

‫‌‌‌‌‌‌کابل‪‌،‬تابستان‌‪3131‬ه‪.‬خ‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌د‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫فهرست مطالب‬

‫مقدمه ‪9.........................................................................................................................‬‬
‫دستور زبان‪6..................................................................................................................‬‬
‫بدیع ‪33................................................................ ......................................................‬‬
‫بیان ‪01...................................................................................................................... ...‬‬
‫قالبهای شعر فارسی دری ‪911............................../.....................................................‬‬
‫سبکهای شعر فارسی دری ‪712.....................................................................................‬‬
‫انواع نثر فارسی دری ‪792.............................................................................................‬‬
‫نشانههای نگارشی ‪796.................................................................................................‬‬
‫ضمایم‪927................................................................................................................... .‬‬
‫ضمیمه ‪( 9‬جداول فشرده دستور زبان) ‪923 ..................................................................‬‬
‫ضمیمه ‪( 7‬جداول فشرده بدیع) ‪957 ...................................... ......................................‬‬
‫ضمیمه ‪( 3‬جداول فشردة بیان) ‪967................................................................................‬‬
‫ضمیمه ‪( 2‬جداول فشرده قالبهای شعر) ‪960 ..............................................................‬‬
‫ضمیمه ‪( 5‬جدول فشرده شاعران و نویسندهگان بزرگ) ‪929 ...........................................‬‬
‫ضمیمه ‪( 6‬فرهنگ واژهگان کانکور) ‪926 .......................................................................‬‬
‫ضمیمه ‪ 611( 2‬پرسش و پاسخ از صنف هفتم تا دوازدهم) ‪793 ..................... ............‬‬
‫ضمیمه ‪( 0‬آزمونها) ‪729 .............................................................................................‬‬
‫کلید آزمونها‪705 ...........................................................................................................‬‬
‫کتابنامه ‪719 ..............................................................................................................‬‬

‫‌ه‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫مقدمه‬
‫اهمیت زبان‬
‫ترین‌ابزار‌انسان‌است؛‌انسان‌با‌زبان‌آغاز‌میشود‪‌،‬با‌زبان‌رشد‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ترین‌و‌کاربردی‬ ‫‌‬
‫زبان‌مهم‬
‫کند‌و‌با‌زبان‌جهان‌هستی‌را‌فتح‌میکند‪‌.‬فیلسوفان‌نخستین‌که‌در‌پی‌تعریف‌انسان‌بودند‪‌،‬هیچ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫می‬
‫گی‌قدرت‌زبان‌در‌انسان‌نیافتند‌که‌بر‌مبنای‌آن‌انسان‌را‌تعریف ‌کنند‪‌.‬برای‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫گی‌را‌به‌برجسته‬ ‫‌‬
‫ویژه‬
‫اش‌بود‌که‌هیچ‌حیوانی‌از‌آن‌بهره‌نداشت‌و‌آن‌ویژهگی‌‬
‫‌‬ ‫ترین‌ویژهگی‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫تعریف‌انسان‪‌،‬زبان‌برجسته‬
‫منحصر ‌به ‌نوع ‌انسان ‌بود؛ ‌به ‌همین ‌اساس‪‌ ،‬انسان ‌«حیوان ‌ناطق» ‌تعریف ‌شد‪‌ .‬حیوانی ‌که ‌از ‌هر‌‬
‫میتوانست‌بِدَرد‪‌،‬‬
‫تر‌بود؛‌یعنی‌نمیتوانست‌باربر‌باشد‪‌،‬ن ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌دیگر‌ضعیف‬ ‫‌‬
‫دیدگاه‌نسبت‌به‌حیوان‬
‫توانست‌شکار‌کند؛‌نمیتوانست‌پرواز‌کند‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌دیگر‌فرار‌کند؛‌نمی‬ ‫نمیتوانست‌به‌سرعتِ‌حیوان‌‬
‫‌‬
‫و‌نمی توانست‌چون‌ماهی‌در‌آب‌شنا‌کند‪‌.‬حیوان‌برهنه‌و‌عریانی‌که‌نه‌تاب‌سرما‌را‌داشت‌و‌نه‌‬
‫‌‬
‫تحمل ‌گرما ‌را؛ ‌حیوانی ‌که ‌حتا ‌گوشتش ‌نیز ‌از ‌کثیف‌ترین ‌گوشت‌ها ‌بود‪‌ ،‬خونش ‌از ‌کثیف‌ترین‌‬
‫ترین‌جسدها‌بود‪‌.‬این‌حیوان‌یک‌ویژهگی‌منحصر‌به‌نوع‌داشت‌که‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‌و‌جسدش‌نیز‌از‌کثیف‬ ‫‌‬
‫خون‬
‫های‌دیگر‌فاقد‌آن‌بودند‌و‌آن‌ویژهگی‌جز‌زبان‌چیز‌دیگری‌نبود‪‌.‬آنگونه‌بود‌که‌انسان‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫همه‌حیوان‬
‫«حیوان‌ناطق»‌تعریف‌شد‪‌ ‌.‬‬
‫از‌دیگر‌سو‌میتوان‌گفت‌که‌ارتباط‌خداوند‌با‌انسان‌از‌همان‌بدو‌آفرینش‌تا‌کنون‌با‌زبان‌‬
‫‌‬
‫بوده ‌است‪‌ .‬پیامبران ‌همه ‌پیام‌آور ‌خدا ‌بودند؛ ‌خدا ‌به ‌آنها ‌نه ‌زور ‌جسمانی ‌داده ‌بود ‌و ‌نه ‌پول‌‬
‫انسانها ‌رخنه‌‬
‫حساب‪‌.‬خدا‌میدانست ‌که‌هیچ‌ابزاری‌مؤثرتر‌از‌زبان‌نیست ‌تا‌با‌آن ‌در‌قلب‌ ‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫بی‬
‫کرده‌آنها‌را‌به‌راه‌راست‌هدایت‌کند‪‌.‬از‌همین‌سبب‌به‌یتیمی‌به‌نام‌«محمد»‌در‌سرزمین‌عربستان‌‬
‫ـ‌که‌غرق‌در‌ظلم‌و‌بیداد‌بود‌ـ‌یک‌وسیلة‌بزرگ‌اِعطا‌کرد‌که‌همانا‌سخن‌بود‌و‌پیام؛‌یعنی‌قرآن‪‌.‬‬
‫های‌دیگر‪‌،‬اما‌بزرگترین‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫بودند‪‌،‬زور‌و‌زر‌و‌معجزه‬ ‫پیامبران‌پیش‌از‌او‌همه‌چیز‌را‌تجربه‌کرده ‌‬
‫‌‬
‫کرد‌و‌با‌سخن‌فاتح‌قلب‌میلیونها‌انسان‌شد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ود؛‌او‌با‌سخن‌معجزه‌می‬‫معجزة‌پیامبر‌آخرین‪‌،‬کالم‌ب‬
‫به‌قول‌نظامی‪‌ :‬‬
‫سخن‌از‌گُنبدِ‌کبود‌آمد ‌‬
‫زآسمانها‌سخن‌فرود‌آمد ‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪3‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫گر‌بُدی‌گوهری‌ورای‌سخن ‌‬
‫آن‌فرود‌آمدی‌به‌جای‌سخن ‌‬
‫توان‌گفت‌که‌زبان‌بزرگترین‌وسیله‌برای‌شناخت‌انسان‌است؛‌بدین‌معنا‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫از‌دیگر‌سو‌می‬
‫که ‌اگر ‌بخواهیم ‌کسی ‌را ‌بشناسیم‪‌ ،‬ساده‌ترین ‌راه ‌ممکن‪‌ ،‬سخن ‌گفتن ‌با ‌اوست؛ ‌از ‌همین ‌جهت‌‬
‫شود‌از‌سخن‌گفتنش‌دریافت‪‌.‬ضربالمثلی‌که‌در‌زبان‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫گی‌افراد‌را‌می‬ ‫‌‬
‫گی‌یا‌پرمایه‬‫است‌که‌بی ‌‬
‫مایه‬ ‫‌‬
‫فارسی‌معمول‌و‌مشهور‌است‪«‌:‬انسان‌پشت‌زبان‌خود‌پنهان‌است»‌گویای‌این‌مهم‌است‪‌.‬شاعران‌‬
‫ران‌نیز‌از‌دیر‌باز‌به‌این‌امر‌توجه‌داشتهاند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫و‌سخنو‬
‫تا‌مرد‌سخن‌نگفته‌باشد ‌‬
‫عیب‌و‌هنرش‌نهفته‌باشد ‌‬
‫‌سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫آدمی‌مخفی‌است‌در‌زیر‌زبان ‌‬
‫این‌زبان‌پرده‌است‌بر‌درگاه‌جان ‌‬
‫چونکه‌بادی‌پرده‌را‌درهم‌کشید ‌‬
‫سرِِّ‌صحن‌خانه‌شد‌بر‌ما‌پدید ‌‬
‫کاندر‌آن‌خانه‌گهر‌یا‌گندم‌است ‌‬
‫گنج‌زر‌یا‌جمله‌مار‌و‌گژدم‌است ‌‬
‫‌مثنوی‌مولوی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫زین‌قبل‌فرمود‌احمد‌در‌مقال ‌‬
‫در‌زبان‌پنهان‌بود‌حسن‌رجال ‌‬
‫‌مثنوی‌مولوی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‌به‌گونة‌عموم‌به‌دو‌گونه‌تصرف‌شدنیاند؛‌جسمی‌و‌فکری‪‌.‬ابزارهایی‌چون‌زور‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫انسان‬
‫و‌زر‪‌،‬بیشتر‌به‌تصرف‌جسمانی‌منجر‌میشوند‪‌،‬در‌حالی‌که‌زبان‌و‌منطق‌بیشتر‌شیوة‌تفکر‌و‌دید‌‬
‫‌‬
‫کند‪‌.‬فتح‌درونی‌و‌فکری‌انسان‌به‌مراتب‌مشکلتر‌و‌ماندگارتر‌از‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫انسان‌را‌از‌درون‌دچار‌تحول‌می‬
‫تصرف‌جسمانیاش‌است؛‌زیرا‌دیده‌شده‌است‌که‌حاکمان‌و‌شاهان‌باقدرت‌و‌زر‪‌،‬بسیار‌ظهور‌‬
‫‌‬
‫ر‌به‌ماندگاری‌نبوده‌و‌‬
‫‌‬ ‫ها‌در‌فقدان‌عدالت‌و‌منطق‌حکمرانی‌کردهاند‪‌،‬اما‌هیچ‌کدام‌قاد‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کرده‌و‌سال‬
‫اند؛‌یا‌حاکمانی‌که‌با‌زور‌و‌زر‌حکمرانی‌کردهاند‌به‌مجرد‌اینکه‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫پس‌از‌چند‌نسل‌فراموش‌شده‬
‫‪2‬‬
 ‫مقدمه‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫شان‌از‌زر‌و‌چوکیشان‌از‌زور‌تهی‌شده‌است‪‌،‬اطرافیانش‌او‌را‌رها‌نموده‌و‌در‌عموم‌نفرین‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دست‬
‫زبانشان‌بدون‌اینکه‌زر‌و‌زور‌‬
‫اند‪‌.‬از‌سوی‌دیگر‌شاهد‌هستیم‌که‌انسانهای‌دیگری‌با‌قدرت‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کرده‬
‫ها‌انسان‌خانه‌کرده‌و‌جهان‌را‌تغییر‌دادهاند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫مادی‌داشته‌باشند‌در‌قلب‌میلیون‌‬
‫□‌‬

‫قدرت زبان‬
‫انسان‌پس‌از‌فراگیری‌زبان‌و‌ایجاد‌روابط‪‌،‬قادر‌شد‌تا‌اطالعات‌خویش‌را‌شریک‌ساخته‌‬
‫کم‌در‌ایجاد‌سهولت‌باهمدیگر‌همکاری‌کنند‪‌.‬به‌ویژه ‌از‌زمانی‌که‌خط‌(نوشتن)‌به‌میان‌آمد‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫و‌کم‬
‫و‌اطالعات‌انسان‌به‌صورت‌درست‌ثبت‌شد‌و‌از‌نسلی‌به‌نسل‌دیگر‌انتقال‌یافت‪‌،‬انسان‌خود‌را‌‬
‫قدرتمندترین‌موجود‌هستی‌حس‌کرد‌و‌در‌پی‌فراگیری‌زبان‌طبیعت‌برآمد‪‌.‬علوم‌طبیعی‌به‌میان‌‬
‫آمد‌و‌انسان‌زبان‌طبیعت‌را‌فراگرفت‪‌.‬با‌این‌زبان‌بود‌که‌در‌قلب‌عناصر‌رخنه‌کرده‌و‌به‌الکترون‌‬
‫و‌پروتون‌و‌نیوترون‌و‌ذرات‌دیگر‌هستی‌پی‌برد‌و‌آنها‌را‌در‌جهت‌منافع‌خویش‌رهنمایی‌کرد‪‌.‬‬
‫‌‬
‫به‌ گونة‌نمونه‪‌،‬برق‌از‌آغاز‌خلقت‌در‌جهان‌موجود‌بود‪‌،‬اما‌پس‌از‌آنکه‌انسان‌با‌زبان‌آن‌آشنا‌شد‌‬
‫و‌راز‌و‌رمزهایش‌را‌دریافت‪‌،‬توانست‌آن‌را‌به‌کار‌گماشته‌جهان‌را‌وارد‌یک‌تغییر‌بزرگ‌دیگر‌‬
‫کند‪‌ ‌.‬‬
‫هاست‪‌،‬زبان‌به‌قویترین‌سالح‌در‌دست‌انسان‌تبدیل‌شده‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫در‌زمان‌کنونی‌که‌زمان‌ارتباط‬
‫ها‌و‌دیگرگونیهای‌جهان‌در‌میدان‌سیاست‪‌،‬فرهنگ‌و‌اقتصاد‌و‌‪‌...‬همه‌با‌عنصر‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫است‪‌.‬انقالب‬
‫زبان ‌و ‌تبلیغات ‌به ‌وجود ‌می‌آیند‪‌ .‬رسانه‌های ‌تصویری ‌و ‌صوتی‪‌ ،‬شبکه‌های ‌انترنتی‪‌ ،‬روزنامه‌ها‪‌،‬‬
‫مجالت ‌و ‌شبکه‌های ‌مخابراتی ‌همه ‌در ‌خدمت ‌ارتباطات ‌است ‌که ‌زبان ‌پایه ‌و ‌مایه ‌آن ‌را ‌شکل‌‬
‫میدهد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫انسانها ‌قوی‌تر ‌و ‌سریع‌تر ‌می‌شود ‌به ‌همان ‌میزان‪‌ ،‬علوم ‌در‌‬
‫به ‌هر ‌میزانی ‌که ‌ارتباط‌ ‌ ‌‬
‫بخشهای ‌مختلف ‌رشد ‌می‌کند ‌و ‌انسان‌ها ‌از ‌سهولت‌های ‌بیشتر ‌و ‌قدرت ‌زیادتر ‌برخوردار‌‬
‫‌‬
‫میشوند‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪1‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫تعریف زَبان‬
‫تعریف خاص زبان‪‌ ‌:‬‬
‫و‌اجتماعی‌است‌که‌انسانها‌به‌‬
‫‌‬ ‫زبان‌عبارت‌از‌سیستم‌صوتی‪‌،‬رمزی‪‌،‬قراردادی‪‌،‬اکتسابی‌‬
‫خاطر‌ایجاد‌ارتباط‪‌،‬آن‌را‌به‌کار‌میبرند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫سیستم‪ ‌ :‬دستگاه‪‌،‬نظام؛‌گروهی ‌از‌عناصر‌وابسته‌و ‌مرتبط ‌باهم‌که‌باطرح‌یا ‌قواعد‌ثابت‌‬
‫کاری‌را‌انجام‌میدهند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫آوازی‪‌،‬آوایی؛‌نخستین‌ابزاری‌که‌انسان‌با‌آن‌ایجاد‌ارتباط‌میکند‪.‬‬
‫‌‬ ‫صوتی‪‌:‬‬
‫رمزی‪ :‬سمبولیک؛‌هر‌واژه‌و ‌نشانة‌زبانی‌رمزی‌از‌یک‌معنا‌یا‌مصداق‌ ‌است؛‌به‌عبارت‌‬
‫های‌زبانی‌مفاهیم‌را‌انتقال‌میدهیم‪.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دیگر‌ما‌با‌استفاده‌از‌سمبول‬
‫ها)‌میان‌جامعة‌زبانی‌قرار‌داد‌شدهاند؛‌یعنی‌همه‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‌و‌نشانه‬ ‫‌‬
‫رمزهای‌زبانی‌(واژه‬ ‫قراردادی‪:‬‬
‫درخت‌به‌گونة‌قراردادی‌پذیرفتهاند‪‌،‬در‌حالی‌که‌‬
‫‌‬ ‫اهل‌زبان‌فارسی‌دری‌واژة‌درخت‌را‌برای‌خود‌‬
‫را‌برای‌آن‌برگزیدهاند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫زبانها‌واژة‌‪‌Tree‬‬
‫انگلیسی ‌‬
‫‌‬
‫اکتسابی و اجتماعی‪ :‬رمزهای‌زبانی‌به‌صورت‌اکتسابی‌(کسب‌شدنی)‌از‌جامعه‌یاد‌گرفته‌‬
‫میشوند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫□‬
‫تعریف عام زبان‪‌3‌ :‬ـ‌عبارت‌از‌ابزار‌ایجاد‌ارتباط‌است‪‌2‌.‬ـ‌ابزار‌افهام‌و‌تفهیم‌است‪‌.‬‬
‫ـ‌ابزاری‌که‌مفهوم‌را‌از‌یک‌ذهن‌به‌ذهن‌دیگر‌انتقال‌میدهد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫‪‌1‬‬
‫از ‌دیدگاه ‌عام‪‌ ،‬می‌توان ‌با ‌هر ‌وسیله‌ای ‌افهام ‌و ‌تفهیم ‌کرد ‌یا ‌ارتباط ‌برقرار ‌نمود‪‌ .‬با ‌این‌‬
‫دیدگاه‌زبان‌را‌به‌انواع‌زیر‌تقسیم‌کردهاند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪ 9‬ـ گفتاری‪ ‌ :‬هرگاه‌به‌وسیله‌آواهای‌صوتی‌ارتباط‌برقرار‌شود‌این‌نوع‌را‌زبان‌گفتاری‌‬
‫میگویند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫هرگاه‌توسط‌سمبولهای‌نوشتاری‌(حروف)‌سخنان‌خود‌را‌نوشته‌کرده‌و‌‬
‫‌‬ ‫‪ 7‬ـ نوشتاری‪‌ :‬‬
‫با‌آن‌ارتباط‌برقرار‌کنیم‌آن‌را‌زبان‌نوشتاری‌گویند‪‌ .‬‬

‫‪4‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ 3‬ـ اشارهای (حرکی)‪‌:‬هرگاه‌توسط‌حرکت‌یکی‌از‌اعضای‌بدن‌مانند‌سر‪‌،‬چشم‌و‌دست‌‬

‫افهام‌و‌تفهیم‌صورت‌بگیرد‌این‌نوع‌زبان‌را‌اشارهای‌می‌گویند‪‌.‬زبان‌اشاره‌را‌افراد‌کر‌و‌الل‌به‌کار‌‬
‫‌‬
‫برند‌و‌تعدادی‌از‌اشارات‌در‌آن‌برای‌انتقال‌مفاهیم‌رمزگذاری‌شدهاند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫می‬
‫های‌اصلی‌استفاده‌از‌اشارههای‌دست‌و‌بقیه‌اندام‌این‌است‌که‌زبان‌گفتاری‌انسان‌به‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دلیل‬
‫ها‌و‌محدودیت های‌دیگر‌در‌آن‪‌،‬از‌بیان‌کامل‌مفاهیم‌عاجز‌بوده‌و‌از‌اشارات‌نیز‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دلیل‌کمبود‌واژه‬
‫کمک ‌می ‌طلبند‪‌ .‬از ‌دیگر ‌سو‪‌ ،‬اشاراتی ‌که ‌با ‌گفتار ‌استفاده ‌می‌شوند ‌در ‌اثر ‌بخشی ‌کالم ‌نیز ‌اثر‌‬
‫رگ‌و‌موفق‌جهان‌نیز‌برای‌بیان‌دقیقتر‌و‌مؤثرتر‌سخن‌خویش‌از‌‬
‫‌‬ ‫فوقالعاده‌دارند‪‌.‬سخنرانان‌بز‬
‫‌‬
‫ای‌کار‌میگیرند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫زبان‌اشاره‌‬
‫زبان ‌عالمهای ‌نیز ‌نوعی ‌از ‌زبان ‌است ‌که ‌توسط ‌عالمات‪‌ ،‬مفاهیم ‌انتقال ‌می‌یابند؛ ‌مانند‌‬
‫عالمات‌ترافیکی‪‌،‬عالمات‌خارج‌و‌داخل‌شدن‪‌،‬عالمت‌هشدار‌و‌خطر‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫چه‌بسا‌اتفاق‌افتاده‌است‌که‌ما ‌حس‌یک‌انسان‌را‌از ‌نوع ‌نگاه‪‌ ،‬طرز‌سخن‌گفتن‪‌ ،‬طرز‌‬
‫ایم‌که‌همة‌اینها‌نوعی‌از‌زباناند‌که‌به‌وسیلة‌آنها‌قادر‌به‌دریافت‌و‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نشستن‌و‌راه‌رفتن‌او‌خوانده‬
‫درک‌بعضی‌مفاهیم‌میشویم‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪5‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫باب نخست‬
‫دستور زبان‬
‫مطالعة‌قانونمندی‌زبان‌را‌دستور‌زبان‌گویند‪‌ .‬‬
‫دستور‌زبان‌نیز‌به‌دوشاخه‌بزرگ‌تجزیه‌و‌ترکیب‌(صرف‌و‌نحو)‌تقسیم‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫های‌فردی‌واژهها‌مورد‌بحث‌و‌مطالعه‌است‪‌.‬به‌بیان‌‬
‫‌‬ ‫بیشتر‌ویژه‌ ‌‬
‫گی‬ ‫در تجزیه (صرف) ‌ ‌‬
‫دیگر‪‌،‬در‌علم‌صرف‌خصوصیت‌ظاهری‌هر‌واژه‌مطالعه‌میشود؛‌از‌این‌نظر‌که‌اسم‌است‌یا‌فعل‌‬
‫‌‬
‫یا‌صفت‌یا‌قید‪‌،‬و‌اگر‌قید‌است‌یا‌اسم‌چگونه‌است‪‌ .‬‬
‫ها‌در‌جمله‌مطالعه‌میشود؛‌مثال‌نقش‌اسم‌در‌جمله‌از‌نظر‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نقش‌واژه‬ ‫در ترکیب (نحو) ‌‬
‫ترکیب‌چیست؟‌نهاد‌است‌یاگزاره؟‌مفعول‌است‌یا‌متمم؟‌ ‌‬
‫کار‌ما‌نیز‌در‌این‌جزوه‪‌،‬مطالعه‌خصوصیت‌و‌نقش‌واژهها‌در‌زبان‌و‌واحدهای‌دستوری‌‬
‫‌‬
‫میکنیم‪‌ .‬‬
‫در‌جمله‌است‌که‌از‌تجزیه‌یا‌صرف‌آغاز‌ ‌‬
‫‌‬
‫صرف‬
‫شود؛‌یعنی‌از‌صداها‌و‌سمبولهای‌زبانی‌‬
‫‌‬ ‫مطالعة‌صرف‪‌،‬از‌کوچکترین‌واحد‌زبانی‌آغاز‌می‌‬
‫(واک‌و‌نشانه)‪‌.‬‬
‫واک‪ /‬آواز (‪‌ :)Phoneme‬کوچکترین ‌واحد ‌بی‌معنای ‌زبان ‌است ‌که ‌مواد ‌خام ‌زبان‌‬
‫گفتاری‌را‌تشکیل‌میدهد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫سمبول‪ /‬نشانهها‪/‬حروف الفبا (‪‌ :)Grapheme‬شکل‌نوشتاری ‌صداهاست؛‌مثالً‌«ج»‌یک‌‬
‫سمبول ‌نوشتاری ‌برای ‌آواز ‌«جِه‪‌ /‬جیم» ‌است ‌که ‌در ‌انگلیسی ‌عین ‌صدا ‌را ‌با ‌نشانة ‌«‪‌ »J‬نشان‌‬
‫میدهند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫فونیم (واک) در زبان ما سه گونه است‪:‬‬
‫‪‌.3‬صدادار‌(واکه‪‌/‬واول)؛‌ ‌‬
‫‪‌.2‬نیمه‌صدادار‌(شبه‌واول)؛ ‌‬
‫‪‌.‬بیصدا‌(همخوان‪/‬کانسونانت)‪‌ .‬‬
‫‪‌ 1‬‬

‫‪0‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬

‫صدادارهای زبان ما (‪‌ :)Vowels‬‬

‫آ ‪(‌:/â/‬الف‌مد‌دار)‬ ‫‪.3‬‬
‫ا ‪(‌:/a/‬در‌آغاز‌واژه‌به‌شکل‌الف‪‌،‬در‌وسط‌به‌شکل‌فتحه‌و‌در‌آخر‌‬ ‫‪.2‬‬
‫به‌شکل‌«ه»‌می‌آید‪‌.‬‬
‫و‪( /o/‬واو مجهول‪/‬نرم)‪ :‬در واژة‌دانشجو ‌‬ ‫‪.1‬‬
‫و‪ /û/‬واو معروف‪ /‬ثقیل)‪‌:‬در‌واژة‌کندو ‌‬ ‫‪.4‬‬
‫ی‪( /e/‬یای مجهول‪/‬نرم)‪‌:‬در‌واژة‌دلیر‬ ‫‪.5‬‬
‫ی‪( /î/‬یای معروف‪ /‬ثقیل)‪ :‬در‌واژة‌پیر ‌‬ ‫‪.0‬‬
‫ـُ‪( /u/‬ضمه‪/‬پیش)‪ :‬در‌واژة‌پُل ‌‬ ‫‪.7‬‬
‫ـِ‪( /i/‬کسره‪ /‬زیر)‪ :‬در‌واژة‌دِل‬ ‫‪.8‬‬

‫نیمه صدادارها (‪‌ :)Semi-vowels‬‬

‫توانند‌به‌شکل‌بیصدا‌و‌هم‌به‌شکل‌صدادار‌به‌کار‌رود‪‌.‬در‌زبان‌ما‌دو‌حرف‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫حروفی‌که‌هم‌می‬‫‌‬
‫نیمه‌صدادار‌وجود‌دارد‪‌ .‬‬

‫‌صدادار‌=‌در‌واژة‌دو ‌‬ ‫‪ 9‬ـ و‪‌:‬‬

‫بیصدا=‌در‌واژة‌وقت ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬
‫‪ 7‬ـ ی‪‌ ‌:‬صدادار‌=‌در‌واژة‌شیر‌ ‌‬
‫بیصدا‌=‌در‌واژة‌یار‌‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬

‫صدادارهای مرکب (‪‌ :)Diphthongs‬‬

‫صدادار‪‌+‬نیمه‌صدادار=‌صدادار‌مرکب‌(یک‌هجا) ‌‬
‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫‪‌3‬ـ‌اَو‌=‌در‌واژة‌نو ‌‬
‫واژة‌گاو ‌‬
‫‪‌2‬ـ‌آو‌=‌در‌ ‌‬

‫‪7‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬ ‫‪‌1‬ـ‌اِیو=‌در‌واژة‌دیو‌(یای‌مجهول)‬
‫‪‌4‬ـ‌اِیو‌=‌در‌واژة‌قیوفیو‌(اسم‌صوت؛‌بایای‌معروف)‬
‫‪‌5‬ـ‌اَی‌=‌در‌واژة‌پَی‬
‫‪‌.0‬ـ‌آی‌=‌در‌واژة ‌پای‬
‫‪‌7‬ـ‌اوی‌=‌در‌واژة‌کوی‌(واو‌مجهول) ‌‬
‫‪‌8‬ـ‌اوی‌=‌در‌واژة‌موی‌(واو‌معروف) ‌‬

‫بیصداها‪/‬همخوانها (‪‌ :)consonants‬‬

‫های‌زبان‌فارسی‪‌،‬حروفیاند‌که‌خودشان‌به‌تنهایی‌قابل‌تلفظ‌نبوده‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫صداها‌یا‌همخوان‬ ‫‌‬
‫بی‬
‫شوند‪‌.‬بیصدا‌هرگز‌مرکز‌هجا‌واقع‌نشده‌و‌نقش‌مرکزی‌‬
‫‌‬ ‫همواره‌در‌کنار‌صدادارها‌قابل‌تلفظ‌ ‌‬
‫می‬
‫را‌در‌ساختن‌هجا‌ندارد؛‌مانند‪«‌:‬ب‪‌،‬پ»‌که‌اگر‌آن‌را‌با‌زبر‪‌،‬زیر‌یا‌پیش‌نخوانیم‌هرگز‌خوانده‌‬
‫نمیتوانیم‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫اگر ‌بخواهیم ‌کلمة ‌«سردار» ‌را ‌به ‌هجاهایش ‌تقسیم ‌کنیم ‌می‌بینیم ‌که ‌به ‌تعداد ‌حروف‌‬
‫شود‪‌.‬کلمه‌یادشده‌دو‌صدادار‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫اند‪‌،‬به‌هجاها‌تقسیم‌می‬ ‫‌‬
‫دا‌واقع‌شده‬ ‫صدادار‌که‌در‌میان‌حروف‌بی‌ص‬
‫و‌دو‌هجا‌دارد‪‌ .‬‬

‫هجا‪ /‬سیالب‪‌ :‬‬

‫ای‌از‌اصوات‌است‌که‌در‌یک‌دم‌یا‌بازدم‌ادا‌میشوند‪‌.‬هجا‌در‌زبان‌فارسی‌دری‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫مجموعه‬
‫مرکب‌از‌یک‌صدادار‌و‌یک‌یا‌دو‌یا‌سه‌بیصدا‌است؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬
‫ـ‌یک‌صدادار‌و‌یک‌بیصدا‌=‌بو‪‌،‬تا‪‌،‬سی؛ ‌‬
‫‌‬
‫ـ‌یک‌صدادار‌و‌دو‌بی‌صدا=‌در‪‌،‬بد‪‌،‬دل؛ ‌‬
‫ـ‌یک‌صدادار‌و‌سه‌بیصدا=‌درد‪‌،‬سرد‪‌،‬قلب‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫(‪‌ )Morpheme‬‬ ‫مورفیم‪ /‬واژک‪ /‬تکواژ‬

‫واژک‪‌،‬کوچکترین‌واحد‌معنادار‌زبان‌است‌که‌هم‌به‌شکل‌مستقل‌و‌هم‌نامستقل‌میآید‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫واژکهای ‌مستقل‪‌ ،‬کلمه‌های ‌ساده ‌و ‌واژک‌های ‌نامستقل ‌شامل ‌پسینه‪‌ ،‬پیشینه‪‌ ‌،‬وندها‪‌،‬‬
‫‌‬
‫ها‌میشوند‪‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌اصوات‌و‌دیگر‌نشانه‬ ‫‌‬
‫نشانه‬

‫‪8‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫دستهبندی واژکها‪:‬‬
‫واژههای‌غیر‌قابل‌تجزیه؛‌مانند‪‌:‬قلم‪‌،‬میز‪‌،‬عشق‌و‌غیره‪‌ ‌.‬‬
‫‪ .9‬تکواژهای آزاد (مستقل)‪‌ ‌:‬‬
‫ها‪‌،‬وندها‌و‌دیگر‌نشانهها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‪‌،‬نشانه‬ ‫‌‬
‫‪‌،‬پیشینه‬ ‫‪ .7‬تکواژهای بسته (نامستقل)‪‌ ‌:‬‬
‫پسینه‬

‫‪ 9‬ـ پسینه‪:‬‬
‫در‌زبان‌ما ‌تنها‌یک ‌پسینه‌ ‌وجود ‌دارد‌که‌«را»‌است‪«‌.‬را»‌پس‌از‌مفعول‌و‌برای ‌معرفه‌‬
‫ساختن‌نام‌میآید؛‌مانند‪‌:‬من‌کتابم‌را‌از‌خانه‌گرفته‌بودم‪‌.‬کتاب‌را‌برداشت‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ 7‬ـ پیشینه‪:‬‬
‫آیند‌و‌آن‌را‌به‌جمله‌میپیوندند؛‌مانند‪‌:‬به‪‌،‬بر‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫پیش‌از‌متمم‌می‬ ‫های‌نامستقلیاند‌که‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫واژک‬
‫با‪‌،‬برای‪‌،‬در‪‌،‬از‪‌،‬بهر‪‌،‬تا‪‌،‬اندر‌و‌بی‪‌ .‬‬
‫در‌اتاق‪‌،‬از‌خانه‪‌،‬بهر‌تو‪‌،‬با‌تو‪‌،‬برای‌او‪‌،‬بییار‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪3‬ـ نشانة عطف‪:‬‬

‫آید‌و‌آنها‌را‌تحت‌یک‌حکم‌قرار‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫واژک‌نامستقلی‌است‌که‌میان‌دو‌کلمه‌یا‌دو‌فقره‌می‬
‫است‌که‌در‌متن‌به‌دو‌شکل‌تلفظ‌میشود‪(‌:‬وُ‪‌،‬وَ)؛‌مانند‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫میدهد‪‌.‬نشانه‌عطف‌در‌زبان‌دری‌«و»‌‬
‫‌‬
‫کتابچه‌خریدم‪‌.‬کتاب‌و‌کتابچه‌تحت‌حکم‌خریدن‌قرار‌گرفتهاند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫من‌کتاب‌و‌‬

‫‪ 2‬ـ نشانههای ربط‪:‬‬

‫اند‌که‌به‌صورت‌عموم‌دو‌فقره‌و‌اجزای‌جمله‌را‌بهم‌ارتباط‌میدهند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌نامستقلی‬‫‌‬
‫واژک‬
‫ـ‌ساده‪‌:‬نه‪‌،‬هم‪‌،‬نیز‪‌،‬پس‪‌،‬سپس‪‌،‬دیگر‪‌،‬باز‪‌،‬یا‪‌،‬مگر‪‌،‬اگر‪‌،‬تا‪‌،‬ولی‪‌،‬که‌چون‪‌،‬اما‪‌،‬زیرا‪‌،‬بدون‌و‌غیره؛‌‬
‫مانند‪‌ :‬‬
‫تو‌می‌توانی‌کامیاب‌شوی‌پس‌وقت‌را‌غنیمت‌دان‪‌ .‬‬
‫ـ مرکب‪‌:‬ویا‪‌،‬اکنون‌که‪‌،‬همینکه‪‌،‬پس‌از‌آنکه‪‌،‬هرچند‌و‌نظایر‌آن‪‌ .‬‬

‫‪ 5‬ـ نشانههای اصوات‪:‬‬

‫انتقال‌مفاهیم‌ندا‪‌،‬تعجب‪‌،‬افسوس‪‌،‬تحسین‌و‌تنبیه‌بکار‌میروند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫های‌نامستقلیاند‌که‌برای‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫واژک‬

‫‪3‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ـ نشانههای ندا‪ :‬ای‪ ،‬ایا‪ ،‬یا‪ ،‬ا‪.‬‬

‫ـ نشانههای تعجب‪ :‬وه‪ ،‬واه‪ ،‬به به‪.‬‬
‫ـ نشانههای افسوس‪ :‬وای‪ ،‬اوخ‪ ،‬آه‪.‬‬
‫ـ نشانههای تحسین‪ :‬زهی‪ ،‬به به‪ ،‬واه واه‪.‬‬
‫ـ نشانههای تنبیه‪ :‬اال‪ ،‬هال‪ ،‬هان‪ ،‬هین‪.‬‬

‫‪ 6‬ـ وندها‪:‬‬
‫های‌آزاد‌میپیوندند‌و‌مفاهیم‌تازه‌به‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‌و‌واژک‬ ‫‌‬
‫اند‌که‌در‌آغاز‌و‌انجام‌کلمه‬ ‫‌‬
‫های‌نامستقلی‬ ‫‌‬
‫واژک‬
‫وجود‌میآورند‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫الف ـ پیشوندها‪:‬‬
‫صرفی‪‌ :‬که ‌بر ‌سر ‌فعل‌ها ‌آمده ‌و ‌گردان‌های ‌مستقلی ‌را ‌به‌وجود ‌می‌آورند ‌و ‌قرار‌‬ ‫الف‪-‬‬
‫ذیلاند‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫گفت‪‌،‬میشنید‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫مانند‪‌:‬می‬ ‫های‌استمراری‌را‌میسازند؛‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪/‬می‌ـ‪‌/‬و‌‪/‬همی‌ـ‪‌:/‬صیغه‬‫‌‬
‫‌‪/‬ن‌ـ‪‌/‬نفی‌و‌‪/‬م‌ـ‪‌/‬نهی‪‌:‬نگفت‪‌،‬مرو‪‌ .‬‬
‫‌‪/‬ب‌ـ‪‌/‬تأکید‪‌:‬برو‪‌،‬بگو‪‌ .‬‬
‫‌‪‌‬مضارغ‌اخباری‪‌:‬بروم‪‌،‬بروی‪‌،‬بشنوی‪‌ .‬‬
‫که‌در‌آغاز‌فعل‪‌،‬اسم‌و‌صفت‌آمده‌و‌مفاهیم‌جدیدی‌را‌به‌وجود‌میآورند؛‌‬
‫‌‬ ‫واژهساز‪‌ :‬‬ ‫‌ ‌ب ـ‬
‫مانند‪‌ :‬‬
‫‌‪/‬برـ‪‌/‬برداشت‌(درک)‌‪‌‬بر‪‌+‬داشت‪‌ .‬‬
‫‌‪/‬در‌ـ‪‌/‬درخواست‌(طلب)‪‌‬در‪+‬خواست‪‌ .‬‬
‫‪/‬واـ‌‪‌/‬واکنش‌(عکسالعمل)‌‪‌‬وا‪‌+‬کنش‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪/‬دش‌ـ‪‌/‬دشمن‌(خصم)‌‪‌‬دش‪‌+‬من‪‌ .‬‬
‫‌‪/‬هم‌ـ‪‌/‬همدست‌(همکار)‌‪‌‬هم‪‌+‬کار‪‌.‬و‌نظایر‌اینها‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪36‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ب ـ پسوندها‪:‬‬
‫های‌مستقل‌و‌واژهها‌چسپیده‌و‌معناهای‌جدید‌به‌وجود‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌نامستقلی‌که‌در‌انجام‌واژک‬ ‫‌‬
‫واژک‬
‫اند‪‌:‬صرفی‌و‌واژهساز‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫میآورند‌و‌به‌دو‌ ‌‬
‫گونه‬ ‫‌‬

‫الف ـ صرفی‪:‬‬
‫ـ‌تمام‌شناسههای‌فعل‌(ضمایر‌فاعلی‌و‌مفعولی‌پیوسته‌که‌بعدا‌خواهیم‌خواند)‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫های‌جمع‌‪‌/‬ـ‌ان‪‌،‬ـ‌ها‪‌،‬ـ‌یان‪‌،‬ـ‌گان‪‌،‬ـ‌وان‪‌/‬و‌پسوندهای‌جمعساز‌عربی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ـ‌نشانه‬
‫های‌کوچکانگاری‌(تصغیر)‪‌/‌:‬ـ‌اک‪‌،‬ـ‌اکه‪‌،‬ـ‌چه‪‌،‬ـ‌یچه‪‌،‬ـ‌و‪/‬؛‌مانند‪‌:‬مردک‪‌،‬زنکه‪‌،‬کتابچه‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ـ‌نشانه‬
‫دریچه‪‌،‬فضلو‪‌ .‬‬

‫ب ـ واژهساز‪:‬‬

‫ـ اسم فعل ساز‪‌/ :‬ـ‌ان‪‌،‬ـ‌اش‪‌،‬ـ‌ایت‪‌/‬مانند‪‌:‬دیدن‪‌،‬بینش‪‌،‬انسانیت‪‌ .‬‬

‫ـ پسوندهای مکان‪‌/‌:‬ـ‌گاه‪‌،‬ـ‌کده‪‌،‬ـ‌ستان‪‌،‬ـ‌سار‪‌،‬ـ‌زار‪‌،‬ـ‌الخ‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫ـ پسوندهای زمان‪‌/ :‬ـ‌گاه‪‌،‬ـ‌دم‪‌،‬ـ‌آن‪‌/‬مانند‪‌:‬شبانگاه‪‌،‬صبحدم‪‌،‬بهاران‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫ـ پسوندهای توصیفی‪‌/‌:‬ـ‌تر‪‌،‬ـ‌ترین‪‌،‬ـ‌ام‪‌،‬ـ‌ناک‪‌،‬ـ‌گین‪‌ ./‬‬
‫ـ پسوندهای تشبیهی‪‌/‌:‬ـ‌وش‪‌،‬ـ‌سان‪‌،‬ـ‌گون‪‌،‬ـ‌آسا‪‌،‬ـ‌گونه‪‌/‬و‌نظایر‌اینها‪‌ .‬‬
‫ـ پسوندهای فاعلی‪‌/‌:‬ـ‌انده‪‌،‬ـ‌گار‪‌،‬ـ‌گر‪‌/‬و‌نظایر‌این‪‌ .‬‬

‫‪33‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫واژه (کلمه)‬
‫کوچکترین‌واحد‌معنادار‌و‌مستقل‌زبان‌را‌کلمه‌گویند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫تعریف‪‌:‬‬

‫انواع کمله‬
‫الف ـ از نظر شکل‪:‬‬
‫‌‬

‫‪ .9‬کلمه ساده (بسیط)‪‌ ‌:‬‬

‫کلمهای‌که‌از‌یک‌جزء‌ساخته‌شده‌و‌تجزیه‌نشود؛‌مانند‪‌:‬قلم‪‌،‬خدا‪‌،‬شب‪‌،‬ماه‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .7‬کلمة ساخته (مشتق)‪‌ ‌:‬‬

‫وابسته‌(نامستقل)‌ساخته‌شده‌باشد؛‌مانند‪‌ :‬همنوا‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫کلمهای‌که‌از‌یک‌جزء‌ساده‌با‌یک‌یا‌چند‌جزء‌‬
‫‌‬
‫فراخوان‪‌،‬فرومایه‌و‌غیره‪‌ .‬‬

‫‪ .3‬کلمة آمیخته (مرکب)‪‌ ‌‌:‬‬

‫خانه‪‌،‬پل‌سوخته‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ای‌که‌از‌دو‌کلمه‌ساده‌ساخته‌شده‌باشد؛‌مانند‪‌:‬زردآلو‪‌،‬گل‬ ‫‌‬
‫کلمه‬

‫ب ـ از نظر معنا‪:‬‬
‫‪ .9‬گروه اسم‌(اسم‪‌،‬ضمیر‪‌،‬عدد‪‌،‬صفت‪‌،‬مصدر‌یا‌اسم‌فعل)؛ ‌‬

‫‪ .7‬گروه فعل‌(انواع‌فعل‌از‌نظر‌شکل‪‌،‬معنا‌و‌زمان)؛ ‌‬

‫‪ .3‬قید‌(انواع‌قید‌از‌نظر‌شکل‌و‌معنا)‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .9‬گروه اسم (اسمیهها)‬

‫الف‪ -‬اسم‪:‬‬
‫ها‌و‌مفاهیم‌استفاده‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ای‌که‌برای‌نامگذاری‌اشیا‪‌،‬اشخاص‪‌،‬مکان‬ ‫‌‬
‫کلمه‬
‫‪ .9‬اسم از نگاه خصوصیت و عمومیت‪:‬‬
‫الف ـ اسم عام‪‌:‬نامی‌است‌که‌بر‌تمام‌اشخاص‌و‌اشیا‌به‌گونة‌عام‌داللت‌کند‌و‌شناخته‌‬
‫شده‌نباشد؛‌مانند‪‌:‬درخت‪‌،‬دانشجو‪‌،‬چوکی‪‌ .‬‬
‫‪32‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫نامی‌است‌که‌بر‌فرد‌یا‌افراد‌معین‌داللت‌کند‌و‌نامهای‌خاص‌شناخته‌‬
‫‌‬ ‫ب ـ اسم خاص‪‌:‬‬
‫شده‌یا‌معرفه‌اند؛‌مانند‪‌:‬کابل‪‌،‬آن‌مرد‪‌،‬کتاب‪‌ .‬‬

‫‪ .7‬اسم از نگاه وابستهگی به ریشههای فعل‪:‬‬

‫ای‌به‌ریشههای‌فعل‌نداشته‌‬
‫‌‬ ‫نامی‌است‌که‌هیچگونه‌رابطه‌و‌وابسته‌ ‌‬
‫گی‬ ‫‌‬ ‫الف‌ـ‌نام جامد‪‌ :‬‬
‫‌‌‬ ‫باشد؛‌مانند‪‌:‬انسان‪‌،‬پروین‪‌،‬گل‪‌،‬ستاره‪‌،‬وجدان‪‌،‬خدا‌و‪....‬‬
‫نامی‌است‌که‌از‌ریشههای‌ماضی‌یا‌مضارع‌فعل‌گرفته‌شده‌باشد؛‌مانند‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫ب ـ نام مشتق‪‌:‬‬
‫خنده‌(از‌ریشة‌خند)‪‌،‬دانش‌(از‌ریشة‌دان)‪‌،‬رفتار‌(از‌ریشة‌رفت)‪‌،‬ساختمان‌از‌(ساخت)‌و‌‪‌ ...‬‬

‫‪‌.1‬اسم از نگاه معرفه و نکره بودن‪:‬‬

‫الف ـ اسم معرفه‪ /‬نام آشنا‪‌:‬نامی‌است‌که‌برای‌گوینده‌و‌شنونده‌آشنا‌و‌مشخص‌باشد‪‌.‬‬
‫توانیم‌چند‌ویژهگی‌برایش‌ذکر‌کنیم‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫اسم‌معرفه‌در‌زبان‌دری‌عالمت‌مشخص‌ندارد‪‌،‬اما‌می‬
‫‪ -9‬همة نامهای خاص در شمار نامهای معرفهاند؛ زیرا تا کسی یا چیزی را نشناسیم‬
‫نامش را برده نمیتوانیم؛ مثالً‪ :‬علی‪ ،‬کابل‪ ،‬شاهنامه‪ ،‬و امثال آن اسمهای معرفهاند‪.‬‬
‫‪ -7‬نامهایی که با نام خاص رابطة اضافی داشته باشند‪ ،‬به اعتبار نام خاص معرفه میشوند؛‬
‫مثالً‪ :‬خانة علی‪ ،‬شهر کابل‪ ،‬کتاب معلم‪ ،‬پسر محمود‪ ،‬مادر زهرا و‪....‬‬
‫‪ -3‬در صورتی که نامهای عام با صفتهای اشارة «این» و «آن» یا «همین» و «همان» یکجا به‬
‫کار برود؛ مانند‪ :‬این کتاب‪ ،‬آن مرد‪ ،‬همین موضوع‪ ،‬همان سخن و‪....‬‬
‫‪ -2‬در صورتی که نشانة مفعولی «را» بعد از آن آمده باشد و به آن نقش مفعولی داده باشد؛‬
‫مانند‪« :‬کتاب» و «مرد» در جملههای زیر‪:‬‬
‫کتاب را خریدم‪( .‬یعنی همان کتاب معین را)‬
‫دانش آموزان‪ ،‬راننده را در سرک دیده بودند‪( .‬یعنی همان راننده معین را)‬
‫‪ -5‬در صورتی که با ضمیرهای شخصی و مشترک ترکیب شوند؛ مانند‪ :‬دوست من‪ ،‬کتاب او‪،‬‬
‫قلم خودت و‪....‬‬
‫‪ 6‬ـ در صورتی که زیاد تکرار شده باشد؛ مانند‪ :‬حاجی و کربالیی برای بعضی افراد‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ 2‬ـ در صورتی که یکبار در جمهل ذکرش شده باشد؛ مانند‪ :‬امروز یک کامپیوتر و یک جلد‬
‫کتاب خریدم‪ ،‬کامپیوتر را به خواهرم و کتاب را به دوستم دادم‪.‬‬
‫‪ 0‬ـ در صورتی که منادا واقع شده باشد؛ مانند‪ :‬ای پسر!‪ ،‬ای خواهر!‬
‫ب ـ نام ناآشنا‪ /‬نکره‪‌ :‬نامی ‌است ‌که ‌برای ‌گوینده ‌و ‌شنونده ‌آشنا ‌و ‌مشخص ‌نباشد‪‌.‬‬
‫های‌زیر‌به‌کار‌میروند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫تر‌با‌نشانه‬ ‫‌‬
‫های‌نکره‌بیش‬ ‫‌‬
‫نام‬
‫‪« -9‬ی» در آخر اسم‪ :‬کتابی‪ ،‬مردی‪ ،‬شهری‪ ،‬کسی و ‪....‬‬
‫‪« -7‬یک» در اول اسم‪ :‬یک کتاب‪ ،‬یک فرد‪ ،‬یک شهر‪....‬‬
‫‪« -3‬یک» در اول اسم و «ی» در آخر اسم‪ :‬یک کتابی‪ ،‬یک مردی‪ ،‬یک شهری و ‪....‬‬
‫‪ 2‬ـ مفعولی که نشانة آن حذف شده باشد؛ مانند‪ :‬سالم میوه میخورد‪.‬‬
‫ج ـ نام جنس‪‌3:‬نامی‌که‌هم‌آشنا‌است‌و‌هم‌ناآشنا؛‌زیرا‌فرد‌مشخصی‌را‌در‌نظر‌ندارد‌‬
‫تا‌موضوع‌شناختن‌و‌نشناختن‌آن‌مطرح‌شود‪‌،‬بلکه‌فقط‌جنسیت‌یک‌چیز‌مورد‌توجه‌آن‌است‪‌.‬‬
‫رود؛‌به‌مثالهای‌زیر‌توجه‌کنید‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬ ‫نام‌جنس‌معموالً‌به‌صورت‌مفرد‌به‌کار‌می‌‬
‫سنگها‌را‌از‌پشت‌بام‌بینداز‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫انسان‌نسبت‌به‌تمام‌موجودات‌دیگر‌برتر‌است‪‌ .‬‬
‫چوبها‌را‌از‌آنجا‌بیاور‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ 2‬ـ به لحاظ استقالل آن و داشتن یا نداشتن وجود خارجی‪:‬‬

‫الف ـ نام ذات‪‌:‬عبارت‌از‌نامی‌است‌که‌وجود‌فزیکی‌داشته‌و‌وابسته‌به‌وجود‌چیز‌‬
‫دیگری‌نباشد‌و‌به‌صورت‌مستقل‌و‌خارج‌از‌ذهن‌و‌جود‌داشته‌باشد؛‌مثل‌درخت‪‌،‬انسان‪‌،‬کتاب‪‌،‬‬
‫خانه‪‌،‬سنگ‪‌،‬حیوان‪‌،‬دیوار‌و‌‪‌ ....‬‬
‫نامی‌است‌که‌خودبهخود‌و‌به‌صورت‌مستقل‌از‌ذهن‪‌،‬در‌خارج‪‌،‬وجود‌‬
‫‌‬ ‫ب ـ نام معنا‪‌ :‬‬
‫ندارد‌و‌وجودش‌وابسته‌به‌وجود‌چیز‌دیگری‌است؛‌یعنی‌اسم‌معنا‌را‌فقط‌میتوانیم‌در‌وجود‌‬
‫‌‬
‫اسم ‌دیگری ‌ببینیم‪‌ ،‬و ‌در ‌این ‌حال ‌اسم ‌معنا ‌به ‌صورت ‌صفت ‌برای ‌اسم ‌اولی ‌ظهور ‌می‌کند‪‌ .‬به‌‬

‫‪3‬‬
‫های‌دستور‌زبان‪‌،‬نام‌جنس‌را‌جزء‌نام‌معرفه‌گرفتهاند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫در‌بعضی‌از‌کتاب‬ ‫‌‬

‫‪34‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫عبارت ‌دیگر ‌صورت ‌ذهنی ‌صفت ‌عبارت ‌از ‌اسم ‌معنا ‌است؛ ‌مثالً ‌هوش‪‌ ،‬دانش‪‌ ،‬ادب‪‌ ،‬زیبایی‪‌،‬‬
‫بزرگی‪‌،‬سیاهی‪‌،‬صبر‪‌،‬حلم‪‌،‬غم‪‌،‬آزادی‌و‌غیره‪‌ .‬‬

‫‪ 5‬ـ به لحاظ شمارش‪:‬‬

‫‌‬

‫الف ـ نام مفرد‪ ‌:‬نامی‌است‌که‌بر‌یک‌فرد‌داللت‌کند؛‌مثالً‪‌:‬انسان‪‌،‬کتاب‪‌،‬گل‪‌،‬شهر‪‌،‬اسپ‌‬

‫و‌غیره‪‌ .‬‬
‫ب ـ نام جمع‪ ‌ :‬نامی‌است‌که‌در‌ظاهر‌مفرد‌بوده‌و‌بر‌جمع‌داللت‌کند؛‌مانند‪‌:‬گروه‪‌،‬‬
‫مردم‪‌،‬رمه‌و‌غیره‪‌ .‬‬

‫شیوة جمعبستن نامها‪:‬‬

‫عالمت ‌جمع ‌در ‌زبان ‌فارسی؛ ‌«ها» ‌و ‌«آن» ‌است ‌که ‌بعد ‌از ‌نام ‌می‌آیند؛ ‌مانند‪‌ :‬کتاب‌ها‪‌،‬‬
‫مردان‪‌ ،‬زنان ‌و‪‌ ....‬اکثر ‌نام‌های ‌فارسی ‌معموالً ‌به ‌هردو ‌صورت ‌باال ‌جمع ‌بسته ‌می‌شوند؛ ‌مثل‌‬
‫ها‪‌،‬اسبان‪‌،‬و‌غیره؛‌اما‌نامهای‌معنا‌معموالً‌با‌«ها»‌جمع‌بسته‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‪‌،‬زنان؛‌اسب‬ ‫‌‬
‫ها‪‌،‬درختان؛‌زن‬ ‫‌‬
‫درخت‬
‫ها‪‌،‬سرشتها‌و‌غیره‪‌ ‌‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‪‌،‬گفتارها‪‌،‬خوبی‬ ‫‌‬
‫ها‪‌،‬عقل‬ ‫‌‬
‫شود؛‌مانند‌هوش‬‫‌‬
‫می‬
‫نامهای ‌جمادات ‌را ‌معموالً ‌با ‌«ها» ‌جمع ‌می‌بندند؛ ‌مانند ‌قلم‌ها‪‌ ،‬دیوارها‪‌ ،‬میزها‪‌ ،‬سنگ‌ها‪‌،‬‬
‫‌‬
‫ها‪‌،‬کاالها‪‌،‬کوهها‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫چوب‬
‫بستن‌با‌نشانههای‌باال‌تأثیر‌‬
‫‌‬ ‫هم‌چنان‌سهولت‌تلفظ‌و‌روانی‌سخن‌و‌آهنگ‌کلمه‌در‌ ‌‬
‫جمع‬
‫تعیینکننده‌دارد؛‌مانند‌آقایان‪‌،‬خانم‌ها‌و‌دوستان‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬

‫بستن‌نامهایی‌که‌با‌صدادار‌بلند‌ختم‌شده‌باشند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫جمع‬
‫نامهای مختوم به «الف»‪:‬‬
‫نیز‌اضافه‌میشود؛‌مانند‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫جمع‌بسته‌میشوند؛‌اما‌میان‌نام‌و‌نشانة‌جمع‌یک‌«ی»‌‬
‫‌‬ ‫با‌«آن»‌‬
‫آشنایان‌و‌خدایان‪‌ .‬‬
‫نامهای مختوم به «و»‪:‬‬
‫ها‌نیز‌مانند‌نامهای‌مختوم‌به‌«الف»‌است؛‌مانند‪‌:‬دانشجویان‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫بستن‌این‌گونه‌نام‬ ‫‌‬
‫قانون‌جمع‬
‫و‌سخنگویان‪‌ .‬‬

‫‪35‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫بعضی از شیوههای دیگر جمعبستن‪:‬‬

‫ها‌و‌صفتهایی‌که‌به‌«ها‌»ی‌بیان‌حرکت‌ختم‌شده‌باشند‌به‌جای‌«ان»‌با‌«گان»‌جمع‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نام‬
‫گان‌و‌آوارهگان‪‌ 3.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫گان‪‌،‬آزاده‬ ‫‌‬
‫مانند‪‌:‬مورچه‬‫بسته‌میشوند؛‌‬
‫‌‬
‫بسیاری‌از‌اسم‌های‌عربی‪‌،‬به‌همان‌قاعدة‌عربی‪‌،‬در‌زبان‌فارسی‌جمع‌بسته‌می‌شوند؛‌با‌‬
‫نشانه‌«ین»‌از‌قبیل‌معلمین‪‌،‬مسلمین‪‌،‬مستکبرین‪‌،‬سارقین‌و‌محصلین؛‌یا‌با‌«ون»‌از‌قبیل‌روحانیون‌‬
‫و‌انقالبیون‌و‌یا‌هم‌با‌«ات»‌مثل‌امتحانات‪‌،‬تمایالت‪‌،‬ادارات‪‌،‬معلومات‌و‌مکاتبات‪‌ ‌.‬‬
‫یادداشت‪‌ :‬‬
‫نامهای‌فارسی‌را‌نیز‌با‌نشانة‌جمع‌عربی‌جمع‌می‌بندند؛‌مثل‌گزارشات‪‌،‬نگارشات‪‌،‬‬
‫گاهی‌ ‌‬
‫‌‬
‫سفارشات‌و‌فرمایشات؛‌ولی‌این‌نوع‌کاربرد‌جمع‌را‌بیشتر‌دستورنویسان‌مناسب‌نمیدانند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫میشمارند‌و‌به‌این‌صورت‌به‌کار‌‬
‫را‌نیز‌از‌جمله‌نشانههای‌جمع‌ ‌‬
‫‌‬ ‫گاهی‌پسوند‌«جات»‌‬
‫جات‪‌،‬سبزیجات‪‌،‬کارخانهجات‌و‌شیرینی‌جات؛‌در‌حالیکه‌«جات»‌بیانگر‌جنسیت‌نام‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫برند‪‌:‬میوه‬ ‫‌‬
‫می‬
‫جات‪‌،‬یعنی‌اقسام‌میوهها؛‌یا‌سبزیجات‌یعنی‌آنچه‌که‌شامل‌جنس‌‬
‫‌‬ ‫است‌نه‌عالمت‌جمع؛‌مثالً‌میوه‌‬
‫سبزی‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫جمع مکسر عربی‪:‬‬
‫در‌این ‌نوع‌جمع‌بستن‪‌ ،‬کلمه‌بدون‌اینکه ‌پسوند‌جمع‌را‌بپذیرد‪‌،‬با‌جابجایی ‌حروف‌یا‌‬
‫تغییر‌شکل‪‌،‬جمع‌بسته‌میشود؛‌مانند‌کتاب‌‪‌‬کتب‪‌،‬مجلس‌‪‌‬مجالس‪‌،‬شاعر‌‪‌‬شعرا‌و‌ادیب‌‬
‫‌‬
‫‪‌‬ادبا‪.‬‬
‫مهمترین تفاوت نام جمع و جمع مکسر عربی‪:‬‬
‫جمع ‌مکسر ‌صورت ‌مفرد ‌دارد ‌و ‌عالمت ‌جمع ‌را ‌نمی‌پذیرد؛ ‌مانند ‌ادبا ‌‪‌ ‬مفرد=ادیب‌‬
‫(غلط=ادباها) ‌‬
‫نام ‌جمع‪‌ ،‬صورت ‌مفرد ‌ندارد ‌و ‌نشانه ‌جمع‌ساز ‌را ‌می‌پذیرد؛ ‌مانند ‌لشکر‪‌ ‬مفرد ‌ندارد‌‬
‫(یک‌فرد‌لشکر‌نمیشود؛‌(لشکرها=‌درست)‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪3‬‬
‫بیان‌حرکت‌را‌جمع‌میبستند‌«ه»‌را‌حذف‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬در‌دستورهای‌پیشین‌هنگامی‌که‌واژههای‌مختوم‌به‌«ه»‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کردند‪‌،‬اما‌دستورنویسان‌معاصر‌این‌کار‌را‌نمیکنند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫می‬

‫‪30‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ 6‬ـ اسم از نگاه ساخت‪:‬‬

‫نامی‌است‌که‌فقط‌یک‌جزء‌داشته‌باشد‌و‌نمیتوان‌آن‌را‌تجزیه‌کرد؛‌‬
‫‌‬ ‫الف‌ـ‌نام ساده‪‌ :‬‬
‫مانند‌قلم‪‌،‬انسان‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫نامی‌است‌که‌بیشتر‌از‌یک‌جزء‌داشته‌باشد‌و‌بتوان‌آن‌را‌به‌بخشهای‌‬
‫‌‬ ‫ب ـ نام مرکب‪‌:‬‬
‫آن‌تشکیلدهندة‌آن‌تجزیه‌کرد؛‌مثل‌کتابخانه‪‌،‬دانشگاه‪‌،‬گلدان‌و‌سرباز‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬

‫مهمترین ساختهای نامهای مرکب عبارتاند از‪:‬‬

‫‪9‬ـ نام صوت‪ ‌ :‬نامی‌که‌از‌صدای‌طبیعی‌گرفته‌شده‌و‌بیانگر‌صداهایی‌از‌قبیل‌صوت‌‬
‫خاص‌انسان‌یا‌حیوان‪‌،‬صدای‌به‌هم‌خوردن‌چیزی‪‌،‬صوت‌خواندن‌یا‌راندن‌جانوران‌و‌امثال‌آن‌‬
‫است؛‌مانند‪‌:‬گُرگُر‪‌،‬کیش‌کیش‪‌،‬پَق‌پَق‌و‌نِق‌نِق‪‌ .‬‬
‫رساند‪‌.‬نشانههای‌تصغیر‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نامی‌است‌که‌مفهوم‌خردی‌و‌یا‌ظرافت‌را‌می‬ ‫‪7‬ـ اسم مُصغًر‪:‬‬
‫ساز)‌در‌زبان‌فارسی‌عبارتاند‌از‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫(کوچک‬
‫‪ -/‬چه‪‌/‬مانند‌کتابچه‪‌،‬دفترچه‪‌،‬دریاچه‌و‌باغچه‪‌ .‬‬
‫‪ -/‬اکه‪‌/‬مانند‌مردکه‌و‌زنکه‪‌ .‬‬
‫‪ -/‬یچه‪‌/‬مانند‌دریچه‪‌ .‬‬
‫گک‌و‌بچهگک‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫گک‪‌،‬چوچه‬‫‌‬
‫مانند‌غچی‬‫‪-/‬گک‪‌/‬‬
‫‪ -/‬وُ‪‌/‬مانند‌فضلو‪‌،‬خیرو‌و‌عینو‪‌ .‬‬

‫‪ 2‬ـ اسم از نگاه زمان و مکان‪:‬‬

‫که‌برای‌نامیدن‌زمان‌استفاده‌میشود‌مانند‌شب‪‌،‬روز‪‌،‬صبح‪‌،‬شام‪‌،‬ماه‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫الف ـ نام زمان‪‌ :‬‬
‫هفته‪‌،‬سپیدهدم‪‌،‬و‌بهاران‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫ب ـ نام مکان‪‌ :‬که‌برای‌نامیدن‌جای‌استفاده‌می‌شود؛‌مانند‪‌:‬خانه‪‌،‬شهر‪‌،‬روستا‪‌،‬دانشگاه‪‌،‬‬
‫فروشگاه‌و‌میکده‪‌ .‬‬

‫‪37‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫حاالت اسم ‌‬
‫حالت‌اسم‪‌،‬بیان‌نقش‌آن‌در‌ارتباط‌به‌کلمههای‌دیگر‌جمله‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪ .9‬حالت فاعلی‪ :‬حالتی ‌که ‌اسم ‌در ‌جمله ‌فاعل ‌واقع ‌شده ‌باشد؛ ‌مانند‪‌ :‬سجاد ‌درس‌‬
‫میخواند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪ .7‬حالت مفعولی‪ :‬حالتی‌که‌اسم‌در‌جمله‌مفعول‌واقع‌شده‌باشد؛‌مانند‪‌:‬ذکی‪‌،‬سجاد‌را‌‬
‫گفت‪‌ .‬‬
‫‪ .3‬حالت اضافی‪‌ :‬حالتی ‌که ‌اسم ‌با ‌اسم ‌دیگر ‌رابطة ‌اضافی ‌داشته ‌باشد؛ ‌مانند‪‌ :‬کتاب‌‬
‫سجاد‌در‌آنجاست‪‌ .‬‬
‫حالتی‌است‌که‌اسم‌با‌یکی‌از‌پیشینهها‌به‌جمله‌ارتباط‌‬
‫‌‬ ‫‪ .2‬حالت پیشینهای یا متممی‪‌ :‬‬
‫برقرار‌کند؛‌مانند‪‌:‬سجاد‌از‌مکتب‌آمد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪ .5‬حالت ندایی‪‌:‬حالتی‌است‌که‌اسم‌منادا‌واقع‌شود؛‌مانند‪‌:‬ای‌سجاد!‌ ‌‬

‫ب ـ مصدر (اسم فعل‪‌ )9‬‬

‫معنای ‌لغوی ‌مصدر‪‌ ،‬جای ‌صدور ‌و ‌محل ‌صدور ‌فعل ‌است‪‌ .‬مصدر ‌در ‌زبان ‌عربی ‌جای‌‬
‫صدور‌فعل‌است؛‌اما‌در‌زبان‌فارسی‌دری‌چنین‌ویژه‌گی‌ندارد‪‌.‬در‌زبان‌عربی‌هر‌گاه‌مصدر‌یک‌‬
‫فعل ‌را ‌در ‌یابیم؛ ‌واژة ‌مصدر ‌با ‌حفظ ‌عین ‌حروف ‌در ‌گردان‌های ‌فعل ‌(صیغه‌های ‌فعل) ‌باقی‌‬
‫میماند؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬
‫ضرب ‌(مص در) ‌= ‌ضربا‪‌ ،‬ضربوا‪‌ ،‬ضربت‪‌ ،‬ضربتا‪‌ ،‬ضربتما ‌و ‌‪‌ ...‬که ‌در ‌تمام ‌این ‌گردان‌ها‌‬
‫تکرار‌شدهاند‪‌،‬در‌حالی‌چنین‌خصوصیت‌را‌در‌زبان‌فارسی‌نداریم‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫حروف‌«‪/‬ض‪/‌،/‬ر‪‌/‬و‌‪/‬ب‪‌»/‬‬
‫را‌در‌نظر‌بگیریم‌پس‌از‌گردان‌چنین‌میشود‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫هرگاه‌در‌زبان‌فارسی‌مصدر‌«نوشتن»‌‬
‫نویسی‪‌،‬نوشت‌و‌گردانهای‌دیگر‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫نوشتن‌(مصدر)‌=‌بنویس‪‌ ‌،‬‬
‫می‬

‫‪3‬‬
‫‌ به‌دلیل‌اینکه‌مصدر‌در‌زبان‌فارسی‌دری‌جزء‌نام‌است‌(نام‌فعل‌است)‌زیر‌عنوان‌نام‌به‌مطالعه‌گرفته‌‬
‫شده‌است‪‌ ‌.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫در‌نمونه‌باال‌دیده‌میشود‌که‌از‌تعداد‌حروف‌مصدر‌«نوشتن»‌در‌«بنویس»‌تنها‌«ن»‌و‌«و»‌‬
‫‌‬
‫میبینیم ‌که ‌به ‌جای‌‬
‫حفظ ‌شده ‌و ‌سه ‌حرف ‌دیگر ‌«ش‪‌ ،‬ت ‌و ‌ن» ‌حذف ‌شده‌اند‪‌ .‬در ‌«نوشت» ‌ ‌‬
‫زیادشدن‌کدام‌حرف‪«‌،‬ن»‌آن‌کم‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫با ‌درنظرداشت ‌نمونه‌های ‌باال ‌است ‌که ‌در ‌زبان ‌فارسی ‌دری‪‌ ،‬مصدر ‌به ‌معنای ‌عربی ‌آن‌‬
‫وجود‌ندارد‌و‌تعریف‌دیگر‌گونه‌شده‌است‪‌ :‬‬
‫مصدر‪ ،‬واژهای که مفهوم فعل را در خود دارد اما به زمان و شخص داللت نمیکند‪.‬‬
‫(نام فعل)‬
‫های‌گذشته‌و‌حال‌(ماضی‌و‌مضارع)‌فعل‌بدست‌میآیند‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‌از‌ریشه‬ ‫‌‬
‫در‌زبان‌ما‪‌،‬تمام‌فعل‬
‫نه‌از‌مصدر‪‌ .‬‬

‫انواع مصدر (نام فعل)‪:‬‬

‫‪ 9‬ـ مصدر اصلی‪ ،‬با نشانة‌‪‌/‬ـَ‌ن‪‌/‬چون‪‌:‬خواندن‪‌،‬نوشتن‪‌،‬دیدن‌(خواند‌‪‌+‬ـَ‌ن‪‌،‬نوشت‌‪‌+‬ـَ‌‬

‫ن‪‌،‬دید‌‪‌+‬ـ‌َن)‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‪ 7‬ـ مصدر جعلی‪ ،‬با نشانة ‌‪‌ /‬یدن‪(‌ /‬اسم ‌‪‌ +‬یدن) ‌چون‪‌ :‬رقصیدن‪‌ ،‬جنگیدن‪‌ ،‬شرمیدن‌‬
‫(رقص‪‌+‬یدن‪‌،‬جنگ‌‪+‬یدن‪‌،‬شرم‪+‬یدن)‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‪ 3‬ـ مصدر مرخم (بریده)‪‌،‬با‌حذف‌عالمت‌مصدری‌‪‌/‬ـ ‌َن‪‌/‬چون‪‌:‬نشست‪‌،‬دید‪‌،‬خواست‌‬
‫(نشستن ‌= ‌نشست‪‌ ،‬دیدن ‌= ‌دید‪‌ ،‬خواستن= ‌خواست)‪‌ .‬مصدر ‌مرخم ‌بیش‌تر ‌به ‌شکل ‌ترکیبی ‌از‌‬
‫ها‌ساخته‌میشود؛‌مانند‪‌:‬نشست‌و‌برخاست‪‌،‬داد‌و‌گرفت‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫تکرار‌مصدر‬
‫ـ‌امروز‌یک‌نشست‌در‌رابطه‌به‌حقوق‌بشر‌در‌دفتر‌ما‌دایر‌شد‪(‌.‬نشست=‌مصدر) ‌‬
‫ـ‌دوست‌من‌باالی‌چوکی‌نشست‪(‌.‬نشست=‌فعل) ‌‬
‫ـ‌دید‌من‌در‌رابطه‌به‌حقوق‌بشر‌روشن‌است‪(‌.‬دید=‌مصدر) ‌‬
‫ـ‌دوست‌من‌که‌باالی‌چوکی‌نشسته‌بود‌مرا‌دید‪(‌.‬دید=‌فعل) ‌‬
‫ـ‌خواست‌من‌از‌طرفداران‌حقوق‌بشر‌روشن‌است‪(‌.‬خواست=مصدر) ‌‬
‫ـ‌دوست‌من‌از‌مسؤوالن‌حقوق‌بشر‌گزارش‌خواست‪(‌.‬خواست=‌فعل) ‌‬

‫‪33‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫های‌باال‌میبینیم‌که‌مصدر‌مرخم‌و‌تفاوت‌آن‌با‌فعل‌تنها‌در‌جمله‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫با‌درنظرداشت‌جمله‬
‫قابل‌تشخیص‌است‪.‬‬

‫ج ـ صفت‬
‫‌‬

‫ای‌است‌که‌حالت‌و‌چگونهگی‌چیزی‌یا‌شخصی‌را‌نشان‌دهد؛‌یعنی‌صفت‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫صفت‌واژه‬
‫تر‪‌،‬آشکارتر‌و‌محدودتر‌میسازد؛‌مثال‌وادی‌شاداب‪‌،‬روز ‌روشن‪‌،‬شاگرد‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫معنای‌اسم‌را‌مشخص‬
‫دهد‌موصوف‌نامیده‌میشود‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫الیق‪‌،‬کاغذ‌سفید‌و‌غیره‪‌.‬اسمی‌که‌صفت‌در‌بارة‌آن‌توضیح‌می‬
‫قلم‌زیبا‌‪‌‬قلم‌=‌موصوف‪‌،‬زیبا=‌صفت‪.‬‬

‫انواع صفت‪:‬‬
‫آن‌است‌که‌حالت‌و‌چگونهگی‌چیزی‌و‌یا‌کسی‌را‌به‌طور‌مطلق‌و‌‬
‫‌‬ ‫‪ 9‬ـ صفت عادی‪‌ :‬‬
‫کلی‌بیان‌کند‌بدون‌آن‌که‌آن‌را ‌در‌مقایسه‌قرار‌دهد‌یا ‌درجه‌و‌اندازة‌آن‌را‌نشان ‌دهد؛‌مانند‪‌:‬‬
‫خوب‪‌،‬بد‪‌،‬سفید‪‌،‬خمارآلود‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫آن‌است‌که‌موصوفها‌را‌با‌شخص‌یا‌چیزی‌دیگر‌و‌‬
‫‌‬ ‫‪ 7‬ـ صفت مقایسی برتر (تفضیلی)‪‌:‬‬
‫یا‌با‌اشخاص‌یا‌چیزهای‌دیگر‌مقایسه‌کند‌یعنی‌درجه‌و‌اندازه‌موصوف‌یا‌موصوفها‌را‌نسبت‌به‌‬
‫‌‬
‫یک‌یا‌چند‌فرد‌همنوع‌نشان‌دهد‌و‌نشانة‌آن‌پسوند‌‪/‬ـ‌تر‪‌/‬است؛‌مانند‪‌:‬زیباتر‪‌،‬خوبتر‪‌،‬بدتر‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫است‌که‌موصوف‌یا‌موصوفها‌را‌با‌همه‌افراد‌‬
‫‌‬ ‫‪ 3‬ـ صفت مقایسی برترین (عالی)‪‌ :‬آن ‌‬
‫یک‌گروه‌مقایسه‌کند‌یعنی‌درجه‌و‌اندازه‌موصوف‌یا‌موصوفها‌را‌نسبت‌به‌همه‌افراد‌همنوع‌‬
‫‌‬
‫نشان‌بدهد‌و‌نشانة‌آن‌پسوند‌‪‌/‬ـ‌ترین‪‌/‬است؛‌مانند‪‌:‬بزرگترین‪‌،‬بهترین‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫له‌پرسشی‌میآیند‌و‌‬
‫‌‬ ‫‪ 2‬ـ صفت پرسشی‪‌ :‬آن‌عده‌واژه‌های‌پرسش‌که‌پیش‌از‌اسم‌در‌جم‬
‫جواب‌آنها‌صفت‌میباشد‪‌،‬صفت‌پرسش‌گفته‌می‌شود‌مانند‪‌:‬چگونه‪‌،‬چطور‪‌،‬چسان‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪ 5‬ـ صفت نسبتی‪ ‌ :‬آن‌است‌که‌کسی‌یا‌چیزی‌را‌بدان‌نسبت‌دهند‌مانند‪‌:‬بلخی‪‌،‬هراتی‪‌،‬‬
‫گی‪‌،‬میمنهگی‪‌،‬زرین‪‌،‬سیمین‪‌،‬طفالنه‪‌،‬زنانه‪‌،‬مردانه‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫وی‪‌،‬خانه‬ ‫‌‬
‫وی‪‌،‬کره‬‫‌‬
‫آسیایی‪‌،‬بیضه‬

‫‪26‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ 6‬ـ صفت فاعلی‪ ‌ :‬آن‌است‌که‌کنندة‌کار‌را‌بشناساند؛‌مانند‪‌:‬شنونده‪‌،‬شنوا‪‌،‬خندان‪‌،‬روان‪‌،‬‬

‫خریدار‪‌،‬خواستار‪‌،‬خواستگار‪‌،‬آموزگار‪‌،‬ستمگر‪‌،‬آهنگر‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‪ 2‬ـ صفت مفعولی‪ ‌ :‬آن‌است‌که‌مفعول‌را‌بشناساند‪‌.‬در‌زبان‌دری‌صفت‌مفعولی‌از‌ریشة‌‬
‫ماضی‌با‌پسوند‌‪‌/‬ـ‌ه‪‌/‬ساخته‌میشود‌مانند‌شکسته‪‌،‬خورده‪‌،‬برده‪‌،‬کشته‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫د ـ ضمیر‬
‫های‌مختلف‌آن‌را‌میپذیرد‪‌.‬اسمی‌که‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نشیند‌و‌نقش‬ ‫‌‬
‫ای‌است‌که‌به‌جای‌اسم‌می‬ ‫‌‬
‫ضمیر‌واژه‬
‫گفته‌میشود‪‌.‬به‌مثال‌ذیل‌توجه‌کنید‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫به‌جای‌آن‌ضمیر‌مینشیند‌«مرجع‌ضمیر»‌‬
‫‌‬
‫سارا کتاب‌«پشت‌کوه‌قاف»‌را‌خواند‪‌ ‌ .‬‬
‫سارا‌کتاب‌را‌به‌کتابخانه‌آورد‪‌ .‬‬
‫ی‌باال‌را‌میتوانیم‌به‌صورت‌زیر‌نیز‌بنویسیم‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫جمله‬
‫سارا‌کتاب‌پشت‌کوه‌قاف‌را‌خواند‪‌،‬او‌کتاب‌را‌به‌کتابخانه‌آورد‪‌ .‬‬
‫در ‌این ‌جمله ‌«او» ‌به ‌جای ‌واژه‌ی ‌«سارا» ‌آمده ‌و ‌همان ‌مفهوم ‌اولی ‌را ‌نشان ‌می‌دهد‪‌ .‬در‌‬
‫ضمیر‌میباشد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫جملة‌باال‪«‌،‬سارا»‌مرجع‌و‌«او»‌‬
‫ضمیر ‌نیز ‌مانند ‌صفت‪‌ ،‬یکی ‌از ‌وابسته‌گان ‌نام ‌است ‌و ‌به ‌همین ‌خاطر ‌در ‌دستور ‌جدید‌‬
‫ی‌نام‌مورد‌بررسی‌قرار‌میگیرد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫تحت‌مقوله‬

‫انواع ضمیر‬
‫ضمیر ‌از ‌دیدگاه‌های ‌گوناگون‪‌ ،‬تقسیمات ‌گوناگونی ‌دارد‪‌ .‬اقسام ‌ضمیر ‌عبارتند ‌از‪‌ :‬ضمیر‌‬
‫شخصی‪‌،‬ضمیر‌مشترک‪‌،‬ضمیر‌اشاره‪‌،‬ضمیر‌پرسشی‪‌،‬ضمیر‌تعجبی‌و‌ضمیر‌مبهم‪‌ .‬‬
‫‪ -9‬ضمیر شخصی‪‌:‬‬
‫ضمیری‌که‌جانشین‌اسم‌شخص‌میشود‌(او‪،‬آنها؛‌من‪‌،‬ما؛‌تو‪‌،‬شما)‌و‌به‌دو‌گونه‌است‪‌:‬‬
‫‌‬
‫ـ‌گسسته‌(فصل‪‌/‬منفصل)؛‌ ‌‬
‫ـ‌پیوسته‌(وصل‪‌/‬متصل)‪‌ .‬‬

‫‪23‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ی‌پیش‌از‌خود‌نمیچسپند‌و‌استقالل‌لفظی‌و‌معنایی‌دارند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌:‬به‌واژه‬ ‫الف ـ گسسته‬
‫‌ـ فاعلی‪‌:‬من‪‌،‬ما؛‌تو‪‌،‬شما؛‌او‪/‬وی؛‌آنها‪‌/‬ایشان‪‌ ‌.‬‬
‫‌ـ مفعولی‪‌:‬مرا‪‌،‬مارا؛‌ترا‪‌،‬شمارا؛‌وی‌را‪‌،‬ایشان‌را‪‌ .‬‬
‫ب ـ پیوسته‪‌:‬ضمیرهایی‌اند‌که ‌به‌واژة ‌پیش‌از ‌خود‌می‌پیوندند ‌و‌به ‌تنهایی‌دارای‌معنا‌‬
‫نبوده‌و‌مستقالً‌استفاده‌نمی‌شوند‪‌ ‌.‬‬
‫‌ـ فاعلی‪/‌:‬ـ‌م‪‌،‬ـ‌یم؛‌ـ‌ی‪‌،‬ید؛‌ـ‌د‪‌،‬ـ‌ند‪(‌./‬بدوم‪‌،‬بدویم؛‌بدوی‪‌،‬بدوید؛‌بدود‪‌،‬بدوند)‪‌ .‬‬
‫‌ـ مفعولی‪/‌ :‬ـ‌م‪‌،‬ـ‌مان؛‌ـ‌ت‪‌،‬ـ‌تان؛‌ـ‌ش‪‌،‬شان‪(‌./‬مکنم‌رها‌تو‌برای‌کس‌که‌مرا‌نمانده‌‬
‫هوای‌کس‌‪‌‬مکنم‌رها‌=‌مرا‌رها‌مکنم‪(‌،‬عامیانه)‌(گفتمه‪‌،‬زدمه‪‌،‬شناختمه)‪‌ .‬‬
‫‌‪/‬ـ مان‪‌=‌/‬زدمان‌‪‌‬ما‌را‌زد‪‌ .‬‬
‫‌‪/‬ـ ت‪ ،‬ـ تان‪‌=‌/‬زدت‪‌،‬زدتان‌‪‌‬ترا‌زد‪‌،‬شما‌را‌زد‪‌ .‬‬
‫‌‪/‬ـ ش‪ ،‬ـ شان‪‌=/‬زدش‪‌،‬زشان‪‌‬او‌را‌زد‪‌،‬ایشان‌را‌زد‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ -7‬ضمیرهای مشترک‪‌:‬‬
‫هاییاند‌که‌برای ‌تمام‌اشخاص‌(اول‪‌،‬دوم‌و‌سوم)‌به‌صورت‌‬
‫(خود‪‌،‬خویش‌و‌خویشتن)‌ضمیر ‌‬
‫‌‬
‫مشترک‌استفاده‌میشوند؛‌مانند‪:‬‬
‫‌‬
‫من‌خودم‌کتاب‌را‌از‌آنجا‌برداشتم‪‌.‬ـ‌من‌کتاب‌خویش‪ /‬خویشتن‌را‌از‌آنجا‌برداشتم‪‌ .‬‬
‫تو‌خودت‌کتاب‌را‌از‌آنجا‌برداشتی‪‌.‬ـ‌او‌کتاب‌خویش‪ /‬خویشتن‌را‌از‌آنجا‌برداشت‪‌ .‬‬
‫او‌خودش‌کتاب‌را‌از‌آنجا‌برداشت‪‌.‬ـ‌او‌کتاب‌خویش‪ /‬خویشتن‌را‌از‌آنجا‌برداشت‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫یادداشت‪‌ :‬هرگاه‌ضمیر‌مشترک‌با‌ضمایر‌شخصی‌بیاید‌از‌بار‌تأکیدی‌بیشتری‌برخوردار‌‬
‫میشود؛‌مانند‪‌:‬من‌خودم‌کتاب‌را‌خواندم؛‌او‌خودش‌کتاب‌را‌خواند؛‌تو‌خودت‌به‌من‌گفتی‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪ -3‬ضمیر اشاره‪ /‬نام اشاره‪‌:‬‬
‫(آن‪‌،‬آنها؛‌این‪‌،‬اینها؛‌همین‪‌،‬همان)‌ضمیری‌است‌که‌به‌مرجع‌خود‌اشاره‌می‌کند‪‌ .‬‬
‫ـ آن‌را‌به‌من‌بده‪‌ .‬‬
‫‌ـ‌این‌را‌بردار‪‌ .‬‬

‫‪22‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌ـ‌همین‌را‌بده‪(‌.‬با‌تأکید) ‌‬
‫‌ـ‌همان‌را‌بگیر‪(‌.‬با‌تأکید) ‌‬
‫یادداشت‪‌ :‬ضمیر‌اشاره ‌در‌صورتی‌که‌با‌مرجع‌خود‌یکجا‌بکار‌برده‌شود‪‌،‬صفت‌اشاره‌‬
‫است‪‌ :‬‬
‫‌ـ‌آن‌قلم‌را‌به‌من‌بده‪(‌.‬آن‌=‌صفت‌اشاره؛‌قلم=‌مرجع‌اشاره)‌ ‌‬
‫‌‬
‫‪ -2‬ضمیر پرسشی‪‌9:‬‬
‫ضمیری‌که‌در‌مورد‌مرجع‌خود‌میپرسد‌و‌اغلب‌پاسخش‪‌،‬نام‌است‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫ضمیرهای‌پرسشی‪‌:‬کی‪‌،‬چی‪‌،‬کدام‪‌،‬کدامین‪‌،‬کی‪‌،‬کجا‪‌،‬کو‪‌،‬چند‪‌،‬چندم‪‌،‬چقدر‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‌‬ ‫ـ‌کدام‌کتاب‌را‌خریدی؟‌(پاسخ=‌هوای‌تازه‌را)‬
‫ـ‌کجا‌رفته‌بودی؟‌(پاسخ‌=‌کابل) ‌‬
‫‌ـ‌چی‌خریدی؟‌(پاسخ=‌قلم) ‌‬
‫یادداشت‪‌ :‬ضمیرهای ‌پرسشی ‌نیز‌اگر‌با‌مرجع‌خود‌یکجا‌بیاید‪‌،‬صفت ‌پرسشی‌است ‌نه‌‬
‫ضمیر‪‌ .‬‬
‫‌ـ‌«چی‌کسی‌بود‌صدا‌زد‌سهراب؟» ‌‬
‫‌ـ‌کدام‌کتاب‌را‌خریدی؟ ‌‬
‫ـ‌چند‌چوکی‌برداشتی؟ ‌‬
‫‪ -5‬ضمیر تعجبی‪‌:‬‬
‫ضمیری‌است‌که‌مفهوم‌تعجب‌را‌میرساند؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫ـ‌چقدر‌زیباست! ‌‬
‫‌ـ‌چه‌خوشایند! ‌‬
‫یادداشت‪‌:‬صفت‌تعجبی؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌چه‌داستان‌خوشایند! ‌‬ ‫‌‬ ‫‌چقدر‌درخت‌زیبا! ‌‬

‫‪3‬‬
‫دی‌از‌دستور‌نویسان‪‌،‬ضمایر‌پرسشی‪‌،‬تعجبی‌و‌مبهم‌را‌در‌دسته‌بندی‌ضمیر‌شامل‌نکردهاند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌تعدا‬

‫‪21‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .6‬ضمیر مبهم‪:‬‬
‫ضمیری‌که‌بر‌کسی‪‌،‬چیزی‌و‌یا‌به‌مقدار‌مبهمی‌داللت‌میکند‌و‌عبارتند‌از‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬
‫ـ همه‪‌،‬هیچ‪‌،‬دیگر‪‌،‬دیگران‪‌،‬یکی‪‌،‬دیگر‪‌،‬کسی‪‌،‬هرکس‪‌،‬هرکه‪‌،‬فالن‪‌،‬بهمان‪‌،‬خیلی‪‌،‬کمی‪‌،‬‬
‫مقداری‪‌،‬قدری‪‌،‬چندی‪‌،‬بعضی‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫ـ «کسی‌نیست‪‌،‬بیا‌زندگی‌را‌بدزدیم‪‌،‬آنوقت‌میان‌دو‌دیدار‌قسمت‌کنیم»‌سهراب‌سپهری ‌‬
‫ـ‌یادداشت‪‌:‬صفت‌مبهم؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫ـ‌همهی‌شاگردان‌آمدند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫ـ‌هیچ‌استادی‌این‌را‌درس‌نداده‌است‪‌ .‬‬
‫ـ‌دیگر‌کتابها‌را‌کجا‌گذاشته‌ای‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪9‬‬
‫ه ـ عدد‬
‫‌‬

‫ایست‌که‌شمارة‌اشخاص‌و‌اشیا‌را‌تعیین‌میکند‪‌.‬اشـخاص‌و‌اشـیایی‌کـه‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫عدد‌واژه‬
‫شود‪‌،‬معدود‌گفته‌میشود؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫شمارة‌آنها‌تعیین‌می‬
‫ـ‌دو‌قلم‌‪‌‬دو‌=‌عدد‪‌،‬قلم=‌معدود ‌‬

‫انواع عدد‪:‬‬
‫‪‌3‬ـ‌عدد‌اصلی؛‌مانند‪‌:‬یک‪‌،‬دو‪‌،‬صد‪‌،‬هزار‪‌،‬لک‪‌،‬میلیون‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‪‌ 2‬ـ‌عدد‌توصیفی‪‌،‬بیانگردرجـه‌و‌ مرتبـة‌معـدود‌یـا‌موصـوف‌اسـت؛‌ماننـد‪‌:‬بیسـتم‪‌،‬دوم‪‌،‬‬
‫نخستین‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫های‌مساوی‌نشان‌میدهـد؛‌ماننـد‪‌:‬یـک‌یـک‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ـ‌عدد‌توزیعی‪‌،‬تعقسیم‌معدود‌را‌به‌بخش‬ ‫‪‌1‬‬
‫پنج‪‌،‬صدصد‪‌،‬دةی‌(ده‌ده)‌‌پنجایی‌(پنجاهپنجاه)‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫پنج‬
‫‪‌4‬ـ‌عدد‌کسری؛‌مانند‪‌:‬ده‌یک‪‌،‬یک‌دهم‪‌،‬یک‌ششم‪‌،‬چهار‌یک‌(چارک)‌و‌غیره‪‌ .‬‬

‫‪3‬‬
‫‌ تعدای‌از‌دستورنویسان‪‌،‬عدد‌را‌زیر‌مجموعه‌صفت‌دانسته‌و‌آن‌را‌زیر‌عنوان‌«صفت‌شمارشی»‌مطالعه‌‬
‫کردهاند‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪24‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .7‬قید ‌‬
‫قید ‌واژه‌ای ‌است ‌که ‌به ‌مفهوم ‌«فعل» ‌چیزی ‌اضافه ‌می‌کند ‌و ‌توضیحی ‌درباره‌ی ‌آن ‌می‌دهد؛ ‌به‌‬
‫عبارت‌دیگر‌فعل‌را‌به‌مفهوم‌جدیدی‌وابسته‌و‌مقید‌میکند‪‌.‬مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫رقصکنان‌شب‌را‌به‌پایان‌برد‪‌ .‬‬
‫شهباز‌ ‌‬
‫فاطمه‌بسیار‌کار‌خوب‌کرد‪‌ .‬‬
‫عالوه ‌بر ‌این‪‌ ،‬کلمه‌ای ‌که ‌به ‌مفهوم ‌صفت‪‌ ،‬مسند‪‌ ،‬قید ‌و ‌یا ‌مصدر‪‌ ،‬چیزی ‌می‌افزاید ‌و ‌توضیحی‌‬
‫نامیده‌میشود؛‌به‌عبارت‌دیگر‪‌،‬قید‌گاهی‌صفت‪‌،‬مسند‪‌،‬قید‌دیگر‌و‌یا‌مصدر‌‬
‫‌‬ ‫ی‌آنها‌میدهد‌نیز‌«قید»‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫درباره‬
‫را‌به‌مفهومی‌مقید‌میسازد‪‌.‬مثالً‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫دانش‌آموز‌بسیار‌کوشا‌(قید‌صفت)؛‬
‫او‌بسیار‌کوشا‌است‪(‌.‬قید‌مسند)؛ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫وب‌مینویسید‌(قیدِ‌قید)؛‬
‫‌‬ ‫او‌خیلی‌خ‬
‫‌‌‬ ‫‌‬
‫تند‌راندنِ‌او‌را‌تا‌حال‌ندیده‌بودم‌(قید‌مصدر)‪‌ .‬‬

‫انواع قید‪:‬‬
‫‪ -9‬به لحاظ نقش آن در جمله‪:‬‬
‫فقط‌نقش‌قیدی‌دارند؛‌صفت‌و‌اسم‌و‌فعل‌شده‌نمیتوانند؛‌مانند‪‌:‬هرگز‪‌،‬همواره‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫قید مختص‪‌ :‬‬
‫هنوز‪‌،‬البته؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫‌‌‬ ‫من‌هرگز‌او‌را‌ندیده‌ام‪‌.‬‬
‫‌‌‬ ‫او‌همواره‌کار‌میکند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫پدرم‌هنوز‌از‌مسافرت‌نیامده‌است‪‌ .‬‬
‫تواند‌نقشهای‌دیگر‌را‌نیز‌بگیرد؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫بجز‌نقش‌قیدی‪‌،‬می‬ ‫قید مشترک‪‌:‬‬
‫میکند‪(‌.‬صفت) ‌‬
‫او‌کار‌خوب‌ ‌‬
‫میکند‪(‌.‬قید) ‌‬
‫او‌خوب‌کار‌ ‌‬
‫مینویسد‪(‌.‬قید) ‌‬
‫فریده‌عالی‌ ‌‬
‫فریده‌نوشتة‌عالی‌دارد‪(‌.‬صفت) ‌‬
‫‌‬

‫‪25‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ -7‬به لحاظ ساخت‪:‬‬

‫تجزه‌نمیشود؛‌مانند‪‌:‬هنوز‪‌،‬هرگز‪‌،‬شب‪‌،‬خوب‪‌،‬مگر‌و‌مانند‌اینها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫قید ساده‪:‬‬
‫میتوان‌آنها‌را‌به‌جزءهای‌معنادار‌تقسیم‌کرد؛‌مانند‪‌:‬هر‌روز‪‌،‬مردانه‪‌،‬هیچگونه‪‌،‬تندتند‪‌،‬‬
‫قید مرکب‪‌ ‌:‬‬
‫پاورچین‌پاورچین‌و‌مانند‌اینها‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫به لحاظ معنا‪:‬‬ ‫‪-3‬‬

‫زمان‌وقوع‌فعل‌را‌نشان‌میدهد؛‌مانند‪‌:‬دیر‪‌،‬زود‪‌،‬پارسال‌و‌مانند‌اینها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫قید زمان‪‌:‬‬
‫محل‌وقوع‌فعل‌را‌نشان‌می دهد؛‌مانند‪‌:‬اینجا‪‌،‬آنجا‪‌،‬پس‪‌،‬پیش‌و‌مانند‌‬
‫‌‬ ‫قید مکان‪‌ :‬‬
‫اینها‪‌ .‬‬
‫وضع‌وقوع‌فعل‌را‌از‌نظر‌اندازه‌نشان‌میدهد؛ ‌مانند‪‌:‬ذره‌ذره‪‌،‬اندک‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫قید مقدار‪‌ :‬‬
‫کم‪‌،‬کمکم‪‌،‬زیاد‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫چگونگی‌وضع‌وقوع‌فعل‌را‌نشان‌میدهد؛‌مانند‪‌:‬دوان‪‌،‬خندان‪‌،‬آهسته‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫قید حالت‪‌:‬‬
‫تند‌و‌مانند‌اینها‪‌ .‬‬
‫معنای‌فعل‌را‌شدت‌میبخشد؛‌مانند‪‌:‬حتماً‪‌،‬بی‌گمان‪‌،‬به‌تحقیق‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫قید تأکید‪‌:‬‬
‫در‌مورد‌پرسش‌در‌ارتباط‌به‌فعل‌به‌کار‌میرود؛‌مانند‪‌:‬چطور‪‌،‬کجا‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫قید پرسشی‪‌ :‬‬
‫کی‪‌،‬چند‪‌،‬چقدر‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫که‌بر‌گمان‌داللت‌میکند؛‌چون‪‌:‬شاید‪‌،‬ممکن‪‌،‬گویا‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫قید شک‪‌:‬‬
‫قید نفی‪‌:‬عدم‌وقوع‌فعل‌را‌تأیید‌می‌کند؛‌چون‪‌:‬هیچ‪‌،‬هرگز‪‌،‬ابداً‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫در‌زمینه‌خواهش‌و‌آرزو‌در‌ارتباط‌به‌فعل‌به‌کار‌میرود؛‌چون‪‌:‬کاش‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫قید تمنا‪‌ :‬‬
‫میشد‪‌،‬ای‌کاش‪‌،‬کاشکی‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫چه ‌‬
‫‌‬
‫نتیجة‌عمل‌را‌بیان‌میکند؛‌چون‪‌:‬سرانجام‪‌،‬عاقبت‪‌،‬باالخره‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫قید نتیجه‪‌:‬‬
‫انواع‌دیگر‌قید‌که‌از‌تشریح‌آن‌صرف‌نظر‌شده‌است‪‌:‬قید‌استثنا‪‌،‬ایجاب‪‌،‬شرط‪‌،‬‬
‫علت‌و‌غیره‪‌ .‬‬

‫‪20‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .3‬فعل‬
‫فعل‌عبارت‌از‌کلمهایست‌که‌به‌انجام‌شدن‌کار‌توسط‌کسی‌یا‌چیزی‪‌،‬پذیرفتن‌حالت‌یا‌‬
‫‌‬
‫صفتی‌به‌کسی‌یا‌به‌چیزی‌در‌یک‌زمان‌معین‌داللت‌میکند‪‌.‬فعل‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫صفتی‌و‌نسبت‌دادن‌حالت‌یا‌‬
‫بنا‌بر‌تعریف‌باال‪‌،‬به‌سه‌مفهوم‌به‌صورت‌همزمان‌داللت‌میکند‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫‪ 9‬ـ کنش‪ /‬عمل‪‌ ‌3:‬‬
‫فعلها‌مفهوم‌عمل‌را‌در‌خود‌دارند؛‌مانند‌«خورد»‌که‌مفوم‌«خوردن»‌را‌‬
‫در‌خود‌دارد‪‌ .‬‬
‫فعلها‌همواره‌مفهوم‌یکی‌از‌اشخاص‌سه ‌گانه‌(گوینده‪‌،‬شنوند‌و‌غایب)‌را‌‬
‫‪ 7‬ـ شخص‪‌ ‌ :‬‬
‫یا‌به‌صورت‌جمع‌یا‌مفرد‌را‌با‌خود‌دارد‪‌ .‬‬
‫فعلها‪‌ ،‬انجام ‌عمل ‌را ‌توسط ‌یکی ‌از ‌اشخاص ‌در ‌یکی ‌از ‌زمان‌ها ‌سه ‌گانه‌‬
‫‪ 3‬ـ زمان‪‌ ‌ :‬‬
‫(گذشته‪‌،‬حال‌و‌آینده)‌بیان‌می‌کند‪‌ .‬‬

‫ریشههای فعل‬
‫ای‌گفته‌میشود‌که‌هر‌گاه‌وندها‌به‌آن‌بچسپند‌کلمه‌های‌جدید‌از‌آن‌ساخته‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ریشه‌به‌واژه‬
‫ها‌از‌دو‌ریشه‌(گذشته‌و‌حال)‌به‌دست‌میآیند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫شود‪‌.‬در‌زبان‌فارسی‌دری‪‌،‬تمام‌فعل‬
‫روند‌و‌آنرا‌میتوانیم‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌حال‌به‌کار‌می‬ ‫‌‬
‫برای‌ساختن‌فعل‬ ‫‪ 9‬ـ ریشة حال‪ /‬شماره یک‪‌:‬‬
‫بدینگونه‌از‌مصدر‌بدست‌بیاوریم‪‌ :‬‬
‫امر‌را‌حذف‌میکنیم‪‌‬نویس=ریشة‌حال ‌‬
‫‌‬ ‫نوشتن‌‪‌‬بنویس‌(فعل‌امر)‌‪«‌‬ب»‌‬
‫فعل‌امر‌بدون‌پیشوند‌تأکیدی‌‪/‬ب‌ـ‪‌=‌/‬ریشة‌حال ‌‬
‫می‪‌+‬نویس‪‌+‬ـ‌َم=‌می‌نویسم‌(فعل‌حال) ‌‬
‫‌‬
‫ب‌‪‌+‬نویس‪‌+‬ـ‌َد=‌بنویسد‌(فعل‌حال) ‌‬
‫ب‪+‬نویس‪+‬ید=‌بنویسید‌(فعل‌امر) ‌‬
‫ن‪+‬نویس‪+‬ید=‌ننویسید‌(فعل‌نهی) ‌‬

‫‪3‬‬
‫در‌فعلهای‌ربطی‌(عام)‪‌،‬فعل‌ها‌حالت‌یا‌صفتی‌را‌به‌چیزی‌یا ‌کسی‌ربط‌می‌دهند؛‌چون‪‌:‬هوا‌ابری‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫است‪‌.‬در‌این‌جمله‪‌،‬هوا‪‌،‬کاری‌را‌انجام‌نداده‪‌،‬بلکه‌فعل‌«است»‪‌،‬ابری‌بودن‌را‌به‌هوا‌ربط‌داده‌است‪‌ .‬‬

‫‪27‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬

‫برای‌ساختهای‌فعل‌در‌زمان‌گذشته‌و‌آینده‌‬
‫‌‬ ‫‪ 7‬ـ ریشة گذشته‪ /‬شماره دو (ماضی)‪‌:‬‬
‫بکار‌میرود‌و‌بدینگونه‌از‌مصدر‌ساخته‌می‌شود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫نوشتن‌‪(‌‌‬حذف‪/‬ـَ‌ن‪‌‌)/‬نوشت‌=‌ریشة‌ماضی‪‌ .‬‬
‫نوشت‌‪‌+‬ه‌‪‌+‬بود‌‪‌+‬ـَ‌م‌=‌نوشته‌بودم‌(فعل‌ماضی) ‌‬
‫خواه‌‪‌+‬ـَ‌م‪‌+‬نوشت‌=‌خواهم‌نوشت‌(فعل‌آینده) ‌‬
‫شناسة فعل (ضمایر پیوستة فاعلی)‪‌ :‬جزئی‌از‌فعل‌است‌که‌شخص‌فعل‌را‌به‌گونة‌مفرد‌‬
‫یا‌جمع‌نشان‌میدهد؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫دیدم‌=‌دید‌‪‌+‬شناسة‌مفرد‌شخص‌اول‌=‌من‌دیدم ‌‬
‫دیدیم‌=‌دید‌‪‌+‬شناسة‌جمع‌شخص‌اول‌=‌ما‌دیدیم ‌‬
‫هر‌فعل‪‌،‬نیاز‌به‌فاعل‌دارد‌و‌نظر‌به‌فاعل‌شخص‌فعل‌تعیین‌میشود؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫اشخاص فعل‪:‬‬
‫شخص اول‪:‬‬
‫دیدم‌‪‌‌‬گوینده‌مفرد‌=‌شخص‌اول‌مفرد‌(من‌دیدم)‪‌ .‬‬
‫دیدیم‌‪‌‬گوینده‌جمع‌=‌شخص‌اول‌جمع‌(ما‌دیدیم)‪‌ .‬‬
‫شخص دوم‪:‬‬
‫دیدی‌‪‌‬شنونده‌مفرد‌=‌شخص‌دوم‌مفرد‌(تو‌دیدی)‪‌ .‬‬
‫دیدید‌‪‌‬شنونده‌جمع‌=‌شخص‌دوم‌جمع‌(شما‌دیدید)‪‌ .‬‬
‫شخص سوم‪:‬‬
‫دید‌‪‌‬غایب‌مفرد=‌شخص‌سوم‌مفرد‌(او‌دید)‪‌ .‬‬
‫دیدند‪‌‬غایب‌جمع‌=‌شخص‌سوم‌جمع‌(آنها‌دیدند)‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪28‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول گردان فعل ‌‬

‫آینده‬ ‫حال‬ ‫گذشته‬ ‫زمان‌و‌اشخاص‌فعل ‌‬
‫خواهم‌برد ‌‬ ‫میبرم ‌‬
‫‌‬ ‫بردم ‌‬ ‫مفرد ‌‬
‫شخص‌اول ‌‬
‫خواهیم‌برد ‌‬ ‫میبریم ‌‬
‫‌‬ ‫بردیم ‌‬ ‫جمع ‌‬
‫خواهی‌برد ‌‬ ‫میبری ‌‬
‫‌‬ ‫بردی ‌‬ ‫مفرد ‌‬
‫شخص‌دوم ‌‬
‫خواهید‌برد ‌‬ ‫میبرید ‌‬
‫‌‬ ‫بردید ‌‬ ‫جمع ‌‬
‫خواهد‌برد ‌‬ ‫میبرد ‌‬
‫‌‬ ‫برد ‌‬ ‫مفرد ‌‬
‫شخص‌سوم ‌‬
‫خواهند‌برد ‌‬ ‫میبرند ‌‬
‫‌‬ ‫بردند ‌‬ ‫جمع ‌‬

‫فعل به لحاظ معنا‬

‫‪ .9‬الزمی‪‌:‬فعلی‌که‌به‌مفعول‌نیاز‌ندارد؛‌مانند‪‌:‬آمد‪‌،‬خندید‌و‌رفت‪‌ .‬‬
‫‪ .7‬متعدی‪‌:‬به‌مفعول‌نیاز‌دارد؛‌مانند‪‌:‬دید‪‌،‬خورد‌و‌برد‪‌ .‬‬
‫‪ .3‬دو وجهی‪‌ :‬هم ‌الزمی ‌هم ‌متعدی؛ ‌مانند‪‌ :‬شکست‪‌ ،‬ریخت ‌و ‌سوخت ‌در ‌جمله‌های‌‬
‫زیرین‪‌ :‬‬
‫پیاله‌شکست‪(‌.‬الزمی) ‌‬
‫تو‌پیاله‌را‌شکستی‪(‌.‬متعدی) ‌‬
‫آب‌از‌سطل‌ریخت‪(‌.‬الزمی) ‌‬
‫تو‌آب‌را‌ریختی‪(‌.‬متعدی) ‌‬
‫یادداشت‪‌ :‬برای‌تشخیص‌دادن‌فعل‌الزمی‌از‌متعدی‪‌،‬کافی‌است‌پرسش‌«چه‌چیزی‌را‌یا‌‬
‫چه‌کسی‌را»‌را‌در‌مورد‌همان‌فعل‌بپرسیم؛‌اگر‌درست‌آمد‪‌،‬فعل‌متعدی‌است‪‌،‬اگر‌درست‌نیامد‌‬
‫الزمی‌است‪‌ .‬‬

‫وجوه فعل‬
‫مهمترین‌وجوه‌فعل‌در‌زبان‌ما‌قرار‌ذیل‌است‪‌ :‬‬
‫‌‬

‫‪23‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ 9‬ـ وجه اِخباری‪‌:‬تو‌را‌در‌بازار‌دیدم‪‌ .‬‬

‫‪ 7‬ـ وجه امری‪‌:‬در‌را‌باز‌کن‪‌ .‬‬
‫‪ 3‬ـ وجه التزامی‪‌:‬شاید‌بازار‌بروم‪‌ .‬‬
‫‪‌4‬ـ‌وجه‌مصدری‪‌:‬به‌او‌باید‌گفت‌(گفتن)‪‌ .‬‬
‫‪‌5‬ـ‌وجه‌وصفی‪‌:‬او‌خندیده‌کتاب‌دری‌برای‌همه‌ ‌‬
‫را‌میخواند‪‌ .‬‬

‫فعل مثبت و منفی‬

‫فعل‌مثبت‪‌:‬پروین‌کتاب‌را‌خوانده‌است‪‌ .‬‬
‫فعل‌منفی‪‌:‬پروین‌کتاب‌را‌نخوانده‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫فعل به لحاظ خاص و عام‬

‫به‌انجام‌عمل‌داللت‌میکند؛‌مانند‪‌:‬دوید‪‌،‬نشست‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫فعل خاص (تام)‪‌:‬‬
‫رضا‌با‌دوستش‌دوید‪(‌.‬رضا‪‌،‬کار‌«دویدن»‌را‌انجام‌داده‌است) ‌‬
‫به‌نسبت‌دادن‌حالت‌یا‌صفتی‌به‌چیزی‌داللت‌میکند؛‌مانند‪‌:‬است‪‌،‬شد‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫فعل عام (ربطی)‪‌:‬‬
‫بود‪‌،‬گشت‌و‌‌گردید‪‌ .‬‬
‫هوا‌گرم‌شد‪(‌.‬هوا‌کاری‌را‌انجام‌نداده‌است‪‌،‬بلکه‌«شد»‌صفت‌«گرمی»‌را‌به‌هوا‌نسبت‌داده‌است) ‌‬
‫کتاب‌من‌زیبا‌است‪(‌.‬کتاب‌کاری‌را‌انجام‌نداده‌است) ‌‬

‫فعل مُعِین (کمکی)‬

‫فعل ‌کمکی ‌آن ‌است ‌که ‌با ‌فعل ‌خاص ‌یکجا ‌می‌آید ‌و ‌زمان‌های ‌مختلف ‌را ‌می‌سازد‪‌‌.‬‬
‫های‌معین‌را‌می توان ‌از‌مصدرهای‌بودن‪‌،‬باشیدن‪‌،‬داشتن‪‌،‬خواستن‪‌ ،‬شدن‌و‌استن‌به ‌دست‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫فعل‬
‫آورد؛‌چون‪‌ :‬‬
‫میخوانم‪‌،‬خواهم‌خواند‪‌،‬خوانده‌شد‪‌،‬‬
‫میخواندم‪‌،‬دارم‌ ‌‬
‫خوانده‌بودم‪‌،‬خوانده‌باشم‪‌،‬داشتم‌ ‌‬
‫خوانده‌است‪‌،‬خواندهامو‌غیره‪‌ .‬‬

‫‪16‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫فعل به لحاظ معلوم و مجهول‬

‫فعل معلوم‪ :‬فعلی که فاعل ‌آن ‌معلوم ‌و ‌مشخص ‌باشد؛ ‌مانند‪‌ :‬رضا ‌کتاب ‌علی ‌را ‌خواند‪‌.‬‬
‫(فاعل=رضا) ‌‬
‫فعل مجهول‪ :‬فاعل‌آن‌معلوم‌و‌مشخص‌نیست؛‌مانند‪‌:‬کتاب‌علی‌خوانده‌شد‪(‌.‬چه‌کسی‌خواند؟)‌ ‌‬

‫فعل به لحاط زمان‬

‫فعلی‌که‌انجام‌عملی‌یا‌اتفاق‌افتادن‌آن‌را‌در‌زمان‌گذشته‌نشان‌میدهد‪.‬‬
‫‌‬ ‫فعل گذشته (ماضی)‪‌:‬‬
‫فعل حال (مضارع)‪ :9‬فعلی‌که‌انجام‌عملی‌یا‌اتفاق‌افتادن‌آن‌را‌در‌زمان‌حال‌نشان‌ ‌‬
‫میدهد‬
‫‌‬ ‫میدهد‬
‫فعل آینده (مستقبل)‪ :‬فعلی‌که‌انجام‌عملی‌یا‌اتفاق‌افتادن‌آن‌را‌در‌زمان‌آینده‌نشان‌ ‌‬

‫الف ـ فعل گذشته (ماضی)‪:‬‬

‫‪ 9‬ـ گذشته مطلق‪‌:‬فعلی‌که‌دوری‌و‌نزدیکی‌آن‌نظر‌به‌زمان‌حال‌معلوم‌نباشد‪‌ .‬‬
‫ریشة‌ماضی‪‌+‬شناسه‌‪‌‬بردم‪‌،‬بردی‪‌،‬برد؛‌بردیم‪‌،‬بردند‪‌،‬بردند‪‌ .‬‬
‫‪ 7‬ـ گذشتة استمراری‪‌:‬که‌در‌گذشته‌به‌تکرار‌انجام‌شده‌باشد‪‌ .‬‬
‫بردید‪‌،‬میبردند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫بردیم‪‌،‬می‬ ‫‌‬
‫برد؛‌می‬‫‌‬
‫بردی‪‌،‬می‬ ‫‌‬
‫بردم‪‌،‬می‬ ‫‌می‪+‬ریشة‌ماضی‪‌+‬شناسه‌‪‌ ‌‬‬
‫می‬
‫‪‌:‬فعلی‌که‌زمان‌وقوع‌آن‌به‌زمان‌حال‌نزدیک‌میباشد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‪ 3‬ـ گذشتة قریب (ماضی نقلی)‬
‫ایم‪‌،‬بردهاید‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ام‪‌،‬برده‬ ‫‌‬
‫ای‪‌،‬برده‌است؛‌برده‬ ‫‌‬
‫ام‪‌،‬برده‬ ‫ریشة‌ماضی‪‌+‬ه‌‪‌+‬گردانهای‌استن‌‪‌ ‌‬‬
‫برده‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪ 2‬ـ گذشتة بعید‪‌:‬فعلی‌که‌زمان‌وقوع‌آن‌از‌زمان‌حال‌دور‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌ریشة‌ماضی‪‌+‬بود‪+‬ه‪‌+‬شناسه‪‌‬برده‌بودم‪‌،‬برده‌بودی‪‌،‬برده‌بود؛‌ ‌‬
‫‪ 5‬ـ گذشتة التزامی‪‌ :‬فعلی‌که ‌انجام ‌کاری ‌را ‌در ‌گذشته ‌به‌صورت ‌شک‪‌ ،‬تمنا ‌و ‌یا ‌شرط ‌بیان‌‬
‫میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌ریشة‌ماضی‪‌+‬ه‪‌+‬باش‌‪+‬شناسه‌‪‌ ‌‬‬
‫بردهباشم‪‌،‬برده‌باشی‪‌،‬برده‌باشد‪‌ .‬‬
‫های‌دیگری‌از‌فعل‌زمان‌ماضی‌را‌نیز‌یاد‌کردهاند‪‌،‬اما‌در‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫بعضی‌از‌دستورنویسان‪‌،‬گونه‬‫یادداشت‪‌ :‬‬
‫های‌وزارت‌معارف‌به‌همین‌پنج‌نوع‌اکتفا‌کردهاند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌کشور‌ما‌و‌در‌کتاب‬ ‫‌‬
‫های‌معیاری‌دانشگاه‬ ‫‌‬
‫کتاب‬

‫‪3‬‬
‫میروم‪‌.‬که‌هم‌حاال‌را‌نشان‌‬
‫کند؛‌مانند‪‌:‬من‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌.‬فعل‌مضارع‌به‌انجام‌کاری‌در‌زمان‌حال‌و‌آینده‌داللت‌می‬
‫داده‌میتواند‌و‌هم‌فردا‌را‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪13‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ب ـ فعل حال‪:9‬‬
‫‌‪ 9‬ـ حال مطلق‪ /‬مضارع اِخباری‪‌ :‬فعلی‌که‌انجام‌کار‌را‌در‌زمان‌کنونی‌به‌صورت‌عادی‌بیان‌‬
‫کند‌یا‌ما‌را‌از‌انجام‌شدن‌یا‌نشدن‌عملی‌خبردار‌میکند؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫می‬
‫بری‪‌،‬میبرد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫می‌برم‪‌،‬می‬ ‫می‪‌+‬ریشة‌حال‌‪‌+‬شناسه‌‪‌‬‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬
‫‌علی کتاب را به خانه میبرد‪.‬‬
‫جریان‌یک‌کار‌را‌در‌زمان‌کنونی‌بیان‌میکند؛‌مانند‪‌:‬درحال‌نوشتن‌هستم‪‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‪ 7‬ـ حال استمراری‪‌ :‬‬
‫دارم‌مینویسم‪‌.‬گفته‌راهی‌هستی‪‌،‬رفته‌راهی‌هستوم‌(عامیانه) ‌‬
‫‌‬
‫انجام‌کاری‌در‌زمان‌کنونی‌به‌حالت‌شک‪‌،‬تمنا‌یا‌شک‌بیان‌میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‪ 3‬ـ حال التزامی‪‌:‬‬
‫‌‪/‬ب‌ـ‪‌+‌/‬ریشة‌حال‌‪‌+‬شناسه‌=‌ببرم‪‌،‬ببری‪‌،‬ببرد‪(‌.‬شاید‌ببرم‪‌،‬ایکاش‌ببری‪‌،‬اگر‌ببرد) ‌‬
‫‌‪ 2‬ـ فعل امر‪ ‌ :‬که‌به‌انجام‌کاری‌به‌صورت‌امر‪‌،‬خواهش‌و‌استدعا‌داللت‌کند‌و‌تنها‌دو‌ساخت‌‬
‫دارد‪‌:‬مفرد‌و‌جمع‌شخص‌دوم‪‌.‬امر‌کردن‌کردن‌به‌شخص‌اول‌و‌شخص‌سوم‌بیمعنا‌است‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫‌‪/‬ب‌ـ‪‌+‌/‬ریشة‌حال‪‌‬ببر‪‌،‬ببرید‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫احت‌بباش‪‌‬راحت‌باش‬ ‫با‌فعل‌مرکب‪‌/‌،‬ب‌ـ‪‌/‬امری‌نمیآید‪‌:‬ر‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‌خاموش‌بشو‪‌‬راحت‌شو‌ ‌‬
‫‌رحم‌بکن‪‌.‬رحم‌کن ‌‬
‫انجام‌نشدن‌کاری‌را‌به‌صورت‌امر‪‌،‬خواهش‌و‌استدعا‌بیان‌میکند‌و‌مانند‌فعل‌‬
‫‌‬ ‫‌‪ 5‬ـ فعل نهی‪‌ :‬‬
‫امر‪‌،‬دو‌ساخت‌دارد‪‌ .‬‬
‫‌‪/‬م‌َـ‌‪‌/‬ریشة‌ماضی‪‌+‬ید‌(اگر‌جمع‌باشد)‌‪‌‬مرو‪‌/‬نرو‪‌،‬مروید‪‌/‬نروید‪‌ .‬‬

‫‌ج ـ فعل مستقبل‪:‬‬

‫بر انجام کار در زمان آینده داللت میکند‪.‬‬

‫‌خواه‌‪‌+‬شناسه‪‌+‬ریشة‌ماضی‌‪‌‬خواهم‌برد‪‌،‬خواهی‌برد‪‌،‬خواهد‌برد‪‌ .‬‬
‫‌(عامیانه)‌خواد‌‪‌+‬ریشة‌ماضی‌‪‌+‬شناسه‌‪‌‬خواد‌بردم‪‌،‬خواد‌بردی‪‌،‬خواد‌برد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪3‬‬
‫تعدادی‌از‌دستورنویسان‪‌،‬فعل‌مضارع‌را‌بجای‌فعل‌حال‌مورد‌مطالعه‌قرار‌دادهاند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬

‫‪12‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫باب دوم‬
‫بدیع‬
‫بدیع در لغت‪‌:‬به‌معنای‌نوآورده‌شده‪‌،‬نوآورنده‪‌،‬تازه‪‌،‬زیبا‌و‌آراسته‌است‪‌ .‬‬
‫بدیع در اصطالح‪‌ :‬فن‌آرایش ‌و‌تزیین ‌گفتار‌است‪‌.‬شرط‌اساسی ‌در‌علم‌بدیع ‌بالغت‌است؛‌اگر‌‬
‫کالم‌بلیغ‌و‌بجا‌نباشد‌آرایش‌و‌پیرایش‌بدیعی‌معنا‌ندارد‪‌.‬سخن‌بلیغ‌آن‌است‌که‌به‌مقتضای‌حال‌شنونده‌و‌‬
‫واضح‌باشد‪‌ .‬‬
‫واضع علم بدیع‪‌ :‬بدیع ‌اولین ‌بار‌در ‌عرب ‌به ‌وجود ‌آمد‪‌،‬واضع ‌این ‌علم ‌عبداهلل‌ابن ‌معتز ‌پسر‌‬
‫یباشد‪‌.‬عبداهلل‌ابن‌معتز‌هفده‌صنعت‌از‌صنایع‌بدیعی‌را‌مدون‌کرد‪‌.‬همزمان‌با‌عبدهلل‌‬
‫متوکل‌خلیفه‌عباسی‌م ‌‬
‫را‌جمعآوری ‌کرد‌که‌‬
‫‌‬ ‫ابن‌معتز‪‌ ،‬فرد‌دیگری‌به‌نام‌قدامه‌ابن‌جعفر‌بود‌که‌وی ‌بیست ‌نوع‌از‌صنایع ‌بدیعی ‌‬
‫هفت‌نوع‌آن‌با‌ابن‌معتز‌موافق‌بود‌و‌در‌سیزده‌نوع‌دیگر‌مبتکر‌بود‪‌ ‌.‬‬

‫بخشهای مهم بدیع‬

‫‪ .9‬بدیع لفظی‪:‬‬
‫یآورند‌و‌یا‌افزون‌‬
‫به‌ابزاری‌که‌جنبة‌لفظی‌دارند‌و‌موسیقی‌کالم‌را‌از‌نظر‌روابط‌آوایی‌به‌وجود‌م ‌‬
‫یکنند‪‌،‬صنعت‌لفظی‌گویند‪‌ .‬‬
‫م‌‬
‫‌‬

‫‪ .7‬بدیع معنوی‪:‬‬
‫به‌مجموعه‌شگردهای ‌به‌وجود‌آورنده‌تناسب‌یا ‌موسیقی ‌معنوی‌را ‌بدیع ‌معنوی ‌گویند‪‌ .‬در‌بدیع‌‬
‫رشتهیی ‌که‌کلمات‌را‌به‌طرز‌‬
‫یکند‌و‌به‌عبارت‌دیگر ‌ ‌‬
‫آن‌چه‌ذهن‌را‌از‌واژهیی ‌متوجه‌واژة ‌دیگر ‌م ‌‬
‫‌‬ ‫معنوی ‌‬
‫یدهد‪‌،‬تناسبات‌معنایی‌است‪‌ ‌.‬‬
‫هنری‌به‌هم‌پیوند‌م ‌‬

‫‪11‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫الف ـ صنایع بدیع لفظی‬

‫‪9‬ـ سجع‪:‬‬
‫سجع ‌در‌لغت‌به‌معنای‌آواز‌کبوتر‌است‌و‌در‌اصطالح‌عبارت‌از‌هماهنگی‌میان‌دو‌کلمه‌آخر‌دو‌‬
‫یگویند‪‌ .‬‬
‫فقره‌است‌که‌باهم‌متوافق‌باشند‪‌.‬به‌کالمی‌که‌در‌آن‌سجع‌وجود‌داشته‌باشد‪‌،‬مسجع‌م ‌‬
‫سجع در سطح کلمه به سه نوع است‪:‬‬
‫‪‌3‬ـ‌سجع‌متوازی‌‪‌2‬ـ‌سجع‌متوازن‌‪‌1‬ـ‌سجع‌مُطَرًف ‌‬

‫سجع متوازی (برابری در وزن و حروف آخر)‪:‬‬

‫سجع‌متوازی‌را‌میسازند ‌؛‌مانند‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫وزن‌که‌حروف‌آخر‌آنها‌نیز‌یکسان‌باشند‪‌ ،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دو‌یا‌چند‌کلمة‌هم‬
‫«منت‌خدای‌را‌عز‌و‌جل‌که‌طاعتش‌موجب‌قربت‌است‌و‌به‌شکر‌اندرش‌مزید‌نعمت»‪‌ ‌.‬‬
‫منت‪‌/‬قربت‪‌/‬طاعت‪‌/‬نعمت ‌‬
‫همچو‌پیغمبری‌به‌حسن‌خصال‌‌‌‌‌‌رشید‌وطواط ‌‬ ‫همچو‌اسکندری‌به‌یمن‌لقا‬
‫یمن‪ /‬حسن‬ ‫اسکندر‪ /‬پیغمبر‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫راه‌هزار‌چاره‌گر‌از‌چار‌سو‌ببست‬ ‫زلفت‌هزار‌دل‌به‌یکی‌تار‌مو‌ببست‬
‫مو‪ /‬سو‬ ‫تار‪ /‬چار‬

‫سجع متوازن (برابری در وزن و اختالف در حروف آخر)‪:‬‬

‫آن‌است‌که‌کلمات‌تنها‌در‌وزن‌باهم‌مساوی‌باشند‌نه‌در‌حروف‌آخر؛‌مانند‪«‌:‬او‌دارای‌طبع‌کریم‌‬

‫و‌عزم‌متین‌است»‌ ‌‬
‫کریم‌‪‌/‬متین‌ ‌‬

‫‌‌‌«بیدل» ‌‬ ‫بناز‌ای‌تخیل‪‌،‬ببال‌ای توهم‌‌‌‌‌‌‌که‌هستی‌گمان‌دارم‌و‌نیستم‌من‌‌‌‬

‫‌تخیل‪‌/‬توهم ‌‬ ‫‌‬ ‫بناز‪‌/‬ببال‬
‫دراین‌چمن‌گل‌بی‌خار‌کس‌نچید‌آری‌‌‌‌‌‌چراغ‌مصطفوی‌با‌شرار‌بولهبی‌است‌‌‌‌ ‌‌‌«حافظ» ‌‬
‫چراغ‪‌/‬شرار ‌‬

‫‪14‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫سجع مُطَرًف (یکسانی در حروف آخر)‬

‫آن ‌است‌که‌چند ‌کلمه‌تنها‌در‌حروف‌روی‌باهم‌یکسان‌باشند؛‌مانند ‌«زاهدی ‌را‌دیدم ‌در‌بر‌روی‌‬
‫خود‌از‌اغیار‌بسته‌و‌در‌گوشه‌فراغت‌نشسته» ‌‬

‫بسته‪‌/‬نشسته ‌‬
‫گلستان‌سعدی ‌‬ ‫«هر‌نفسی‌که‌فرومی‌رود‌ممد‌حیات‌است‌و‌چون‌برمی‌آید‌مفرح‌ذات‪».‬‬
‫حیات‪‌/‬ذات‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫«محبت‌را‌غایت‌نیست‪‌،‬از‌بهر‌آنکه‌محبوب‌را‌نهایت‌نیست‪‌ ‌‌».‬‬
‫‌‌‌عطار‌نیشابوری ‌‬
‫غایت‪‌/‬نهایت ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫زبس‌گل‌که‌در‌باغ‌ماوی‌گرفت چمن‌رنگ‌ارتنگ‌مانی‌گرفت‌‬
‫رابعه‌بلخی ‌‬
‫رنگ‪‌/‬ارتنگ ‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫مقایسة سجع متوازی با متوازن و مطرف‬ ‫‌‬
‫وزن‌و‌روی‌یکی‌=‌سجع‌متوازی‬
‫‌‬
‫وزن‌یکی‌و‌روی‌مختلف‌=‌سجع‌متوازن‬
‫‌‬
‫‌ ‌‬
‫وزن‌مختلف‌و‌روی‌یکی‌=‌سجع‌مطرف ‌‬
‫اندازة‌تیر=‌وزن‌کلمه‬ ‫رَوی‌(حرف‌‬ ‫وزن‬ ‫‌‬
‫نوعیت‌سجع‌میان‌چند‌کلمه‬
‫پیکان‌=‌حرف‌روی‬ ‫آخر)‬ ‫‌‬

‫=‬ ‫=‬ ‫متوازی‬

‫‪‬‬ ‫=‬ ‫متوازن‬

‫سجع در سطح کالم‪:‬‬
‫یشوند؛‌ی=عنی‌تقابل‌اسجاع‪‌،‬دو‌جمله‌را‌هماهنگ‌‬ ‫‪‬‬
‫دو‌کلمه‪‌،‬دو‌جلمه‌باهم‌هماهنگ‌م ‌‬ ‫گاهی‌به‌جای‌‬ ‫مطرف‬
‫یخوانیم‪‌ :‬‬
‫یسازد‌که‌این‌هماهنگی‌را‌زیر‌نامهای‌ذیل‌م ‌‬
‫م‌‬

‫‪15‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ترصیع‪:‬‬
‫یشود‪‌ .‬‬
‫هرگاه‌حد‌اقل‌در‌دو‌جمله‌اسجاع‌متوازی‌در‌مقابل‌یکدیگر‌قرار‌گیرند‌به‌آن‌ترصیع‌گفته‌م ‌‬
‫‌فردوسی ‌‬ ‫‌‬ ‫روانش‌گمان‌نیایش‌نداشت‬ ‫زبانش‌توان‌ستایش‌نداشت‬
‫ستایش‪ /‬نیایش‬ ‫توان‪ /‬گمان‬ ‫زبانش‪ /‬روانش‬
‫‌رشید‌وطواط ‌‬ ‫ای‌مقرر‌به‌تو‌رسوم‌کمال‬ ‫ای‌منور‌به‌تو‌نجوم‌جمال‬
‫جمال‪ /‬کمال‬ ‫نجوم‪ /‬رسوم‬ ‫منور‪ /‬مقرر‬
‫سعدی ‌‬ ‫بصر‌منتهای‌جمالش‌نیافت‬ ‫بشر‌ماورای‌جاللش‌نیافت‬
‫‌نظامی‬ ‫‌مسخ‌کن‌این‌صورت‌اجرام‌را ‌‬ ‫نسخ‌کن‌این‌آیت‌ایام‌را‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌‬
‫به ‌کالم ‌آراسته ‌به ‌ترصیع‪‌ ،‬مرصع‌(جوهرنشان) ‌گفته ‌می ‌شود‪‌ .‬ترصیع ‌از ‌نظر ‌موسیقایی‪‌ ،‬کالم ‌را‌‬
‫نمونههای ‌فراوان‌دارد‪«‌.‬ان االبرار ‌لفی ‌نعیم ‌و‌ان‌الفجار‌‬
‫یسازد؛ ‌از‌این ‌رو‌در‌قرآن‌کریم ‌ ‌‬
‫بسیار ‌قوی ‌م ‌‬

‫لفی‌جحیم‪‌.‬ان‌الینا‌ایابهم‌ثم‌ان‌علینا‌حسابهم» ‌‬
‫یگویند‪‌ .‬‬
‫نثر‌های‌که‌از‌این‌خصوصیت‌برخوردار‌باشند‌آن‌را‌نثر‌مسجع‌م ‌‬

‫موازنه یا مماثله‪:‬‬
‫هماهنگ ‌کردن ‌دو ‌یا ‌چند ‌جمله ‌به ‌وسیله ‌تقابل ‌اسجاع ‌متوازن ‌را ‌موازنه ‌یا ‌مماثله ‌نام‌‬
‫نهادهاند‪‌ ‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌گیتی‌چه‌خواهد‌از‌من‌درمانده‌گدای ‌‬ ‫گردون‌چه‌خواهد‌از‌من‌بیچاره‌ضعیف‌‬
‫‌مسعود‌سعد‌سلمان ‌‬ ‫‌‬
‫‪9‬‬
‫بیچاره‪ /‬درمانده‬ ‫ضعیف‪ /‬گدای‬ ‫گردون‪ /‬گیتی‬
‫‌‬ ‫زهر‌باید‌خورد‌و‌انگارید‌قند‬ ‫زشت‌باید‌دید‌و‌انگارید‌خوب‬
‫‌رابعه‌بلخی ‌‬ ‫‌‬
‫نوع‌دیگر‌تقابل‌اسجاع‌زیر‌نام‌تضمین‌المزدوج‌یا‌اعنات‌القرینه‌و‌مزدوج‌یا‌قرینه‌خوانده‌می‌شود‌‬
‫در‌مباحث‌آمادهگی‌کانکور‌کاربرد‌ندارد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫که‌‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬ممکن‌است‌در‌موازنه‪‌،‬اسجاع‌متواز ی‌هم‌در‌مقابل‌هم‌قرار‌گیرند‌که‌اتفاقا‌این‌گونه‌موازنه‌رایج‌‬
‫ا‌متوازی‌که‌در‌تقابل‌هم‌قرار‌می گیرند‌مورد‌نظر‌است‪‌.‬اگر‌تعداد‌تقابل‌اسجاع‌متوازی‌‬
‫‌‬ ‫است‪‌،‬اما‌تعداد‌سجع‌متوازن‌ی‬
‫‌‬
‫بیشتر‌باشد‌آن‌را‌ترصیع‌و‌اگر‌تقابل‌اسجاع‌متوازن‌بیشتر‌باشد‌آن‌را‌موازنه‌گویند‪‌ .‬‬

‫‪10‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول فشردة روش تسجیع‬

‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫نوعیت‌سجع ‌‬

‫کریم‌–‌رحیم ‌‬ ‫سجع‌متوازی ‌ متجانسین‌در‌وزن‌و‌حرف‌روی‌یکسان‌و‌در‌معنا‌متفاوت‌باشند‪‌ .‬‬ ‫‪‌3‬‬

‫کریم‌–‌جلیل ‌‬ ‫سجع‌متوازن ‌ متجانسین‌در‌وزن‌یکسان‌و‌در‌حرف‌روی‌و‌معنا‌متفاوت‌باشند‪‌ .‬‬ ‫‪‌2‬‬
‫خسته‌–‌شکسته ‌‬ ‫سجع‌مطرف ‌ متجانسین‌در‌حرف‌روی‌یکسان‌و‌در‌وزن‌و‌معنا‌متفاوت‌باشند‪‌ .‬‬ ‫‪‌1‬‬
‫توان‪‌،‬روان‌–‌گمان‪‌،‬زمان ‌‬ ‫از‌تقابل‌اسجاع‌متوازی‌ساخته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫ترصیع ‌‬ ‫‪‌4‬‬
‫شکر‪‌ ،‬خسته ‌ـ ‌تاوان‪‌،‬‬ ‫تقابل‌اسجاع‌متوازن‌ساخته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫از‌‬ ‫موازنه‪‌/‬‬ ‫‪‌5‬‬
‫گلیم ‌‬ ‫مماثله ‌‬

‫‪ .7‬روش تجنیس‪ /‬جناس‬

‫جناس ‌یا ‌تجنیس ‌آن‌است‌که‌کلمات ‌همشکل ‌یا‌نسبتا‌همشکل ‌و‌در‌معنا‌متفاوت‌را‌ذکر‌‬
‫نمایند‪‌.‬تجنیس ‌در‌سطح‌کلمات‌یا ‌جمالت‪‌،‬هماهنگی ‌و‌موسیقی ‌به‌وجود‌می ‌آورد‌و‌یا ‌موسیقی‌‬
‫کالم‌را‌افزون‌می‌کند ‪‌ .‬‬
‫کلمه ‌‬ ‫انواع جناس در سطح‬

‫‪9‬ـ جناس تام (همسانی در حروف و تلفظ)‪:‬‬

‫آوردن‌کلمات‌متجانس‌که‌در‌حروف‌و‌تلفظ‌یکسان‌اما‌در‌معنا‌متفاوت‌باشند؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫شانه = وسیلة آرایش‬ ‫شانه = بازو‬
‫از‌آن‌دمی‌که‌زچشمم‌برفت‌رود‌عزیز ‌ ‌‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫کنار‌دیده‌من‌همچو‌رود‌جیحون‌است ‌‬
‫رود = جوی آب‪ ،‬دریا‪.‬‬ ‫رود = نام فرزند‬
‫بنگر ‌که ‌چگونه ‌گور ‌بهرام ‌گرفت‬ ‫‌‬ ‫بهرام‌که‌گور‌می‌گرفتی‌همه‌عمر‬
‫‌خیام‌نیشابوری ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫گور= قبر‬ ‫گور= گوره خر‬

‫‪17‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫به ‌مرده ‌نپردازد ‌از ‌حرص ‌خویش‬ ‫غم‌خویش‌در‌زندگی‌خور‌که‌خویش ‌‬

‫‌سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌«سعدی» ‌‬ ‫برادر‌که‌در‌بند‌خویش‌است‌نه‌برادر‪‌،‬نه‌خویش‌است‪.‬‬
‫خویش= قوم‪ ،‬دوست‬ ‫خویش= خود‬

‫قلم‌یک‌شاخه‌گل‌گردیده‪‌،‬دستش‌ناگهان‌گلدان‬
‫‌«شریف‌سعیدی» ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫کشیده رنگ‌از‌گل‌تا‌کشیده کرپک‌و‌قاشی‬
‫کشیده‪ :‬نقاشی کرده‬ ‫کشیده‪ :‬استحصال کرده‬

‫‪ 7‬ـ جناس ناقص (تفاوت در تلفظ و همسانی در حروف)‪:‬‬

‫است‌که‌کلمههای‌همجنس‌در‌حروف‌همسان‌و‌در‌تلفظ‌و‌معنا‌متفاوت‌باشند‪‌،‬مانند‪:‬‬
‫‌‬ ‫آن‌‬
‫‌روزگار‌آخر‌اعتبار‌گرفت ‌‬ ‫مُلک‌هم‌بر‌ملِک‌قرار‌گرفت ‌‬
‫‌ مَلِک=‌پادشاه ‌‬ ‫‌‬ ‫مُلک=‌مملکت‬
‫‌‬
‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫شُکر‌کند‌چرخ‌فلک‪‌،‬از‌مَلِک‌و‌مُلک‌و‌مَلَک‬
‫‌مولوی ‌‬ ‫‌‬ ‫کز‌کرم‌و‌بخشش‌او‌روشن‌و‌بخشنده‌شدم‬
‫مُلک= مملکت ملَک= فرشته‪ ،‬مالئکه‬ ‫ملِک= پادشاه‬
‫‌‌‬ ‫گرم‌باز‌آمدی‌محبوب‌سیم‌اندام‌سنگین‌دل‬
‫‌سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫گُل‌از‌خارم‌برآوردی‌و‌خار‌از‌پا‌و‌پا‌از گِل‬
‫برو‌ای‌تُرک‌که‌تَرک‌تو‌ستمگر‌کردم ‌‬
‫‌شهریار ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫حیف‌از‌آن‌عمر‌که‌در‌پای‌تو‌من‌سر‌کردم‬

‫‪ 3‬ـ جناس لفظ (همسانی در تلفظ و تفاوت در حروف و معنا)‪:‬‬

‫آنست‌که‌کلمات‌متجانس‌در‌تلفظ‌خود‌یکسان‌باشد‌ولی‌در‌نوشتار‌متفاوت‪:‬‬
‫‌‌ ‌‬ ‫دیدی‌آن‌ترک‌ختا‌غارت‌دین‌بود‌مرا‬

‫‪18‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌فرخی‌یزدی ‌‬ ‫‌‬ ‫گرچه‌عمری‌به‌خطا‌دوست‌خطابش‌کردم‬

‫‌خطا‪‌:‬اشتباه ‌‬ ‫ختا‪‌:‬نام‌جای‬
‫‌نظامی ‌‬ ‫‌خدنگ‌افتادش‌از‌شست‌جوانی‬ ‫چو‌در‌شصت‌اوفتادش‌زندگانی‬
‫شصت‪ :‬عدد بعد از پنجاه و نه شست‪ :‬انگشت کالن دست‬

‫‪2‬ـ جناس زاید‪:‬‬

‫آن‌است‌که‌یکی‌از‌دو‌متجانسین‌را‌حرفی‌یا‌حروفی‌زیاده‌باشد‌در‌اول‌یا‌در‌وسط‌یا‌در‌‬
‫آخر‪‌،‬مانند‪‌ :‬‬
‫الف ـ جناس زایداالول (مختلف االول‪ ،‬مَزِید‪ ،‬مطرف)‪‌ ‌:‬‬
‫‌هرکه ‌این ‌هردو ‌ندارد‌‬ ‫‌‬ ‫شرف‌مرد‌به‌جود‌است‌و‌کرامت‌به‌سجود‬
‫عدمش‌به‌ز‌وجود ‌‬
‫س‪ +‬جود= سجود ‪ ‬و‪+‬جود = وجود‬ ‫جود‪‬‬
‫‌طبل‌طوفان‌از‌نوا‌افتاده‌است ‌ ‌‬ ‫ها‌خوابیدهاند‌آرام‌و‌رام ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫موج‬
‫‌مهدی‌اخوان‌ثالث ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‌‬
‫آ‪ +‬رام‬ ‫رام ‪‬‬
‫‌‌‬ ‫به‌حسن‌و‌خلق‌و‌وفا‌کس‌به‌یار‌ما‌نرسد‌‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫ترا‌در‌این‌سخن‌انکار‌کار‌ما‌نرسد‬
‫انکار ‪ ‬کار‬
‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫هرچه‌کوته‌نظرانند‌بر‌ایشان‌پیمای‬
‫‌(سعدی) ‌‬ ‫‌‬ ‫که‌حریفان‌زمل‌و‌من‌زتأمل‌مستم‬
‫مُل ‪ ‬تأمل‬
‫ب ـ جناس زاید الوسط (جناس وسط‪ ،‬مختلفالوسط)‪:‬‬
‫‌وین‌نه‌تبسم‌که‌معجز‌است‌و‌کرامت ‌‬ ‫‌‬ ‫اینکه‌تو‌داری‌قیامت‌است‌نه‌قامت‬
‫قامت ‪ ‬ق ‪+‬ی امت= قیامت‬

‫‪13‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫مختلفاآلخر)‪‌ ‌:‬‬ ‫ج ـ جناس زایداآلخر (جناس مذیل‪،‬‬

‫‌از‌ناله‌چو‌نال‌گشتم‌از‌مویه‌چو‌موی ‌‬ ‫‌‬ ‫از‌حسرت‌رخسار‌تو‌ای‌زیبا‌روی‬
‫موی‪ ‬موی‪ +‬ه = مویه‬ ‫نال ‪ ‬نال‪ +‬ه = ناله‬
‫‌«نظامی» ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌بی‌نام‌تو‌نامه‌کی‌کنم‌باز‬ ‫ای‌نام‌تو‌بهترین‌سرآغاز‌‬
‫‌‌‬ ‫اشک‌من‌رنگ‌شفق‌یافت‌ز‌بی‌مهری‌یار‌‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫طالع‌بی‌شفقت‌بین‌که‌دراین‌کار‌چه‌کرد‌‬
‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫خود‌گرفتی‌این‌عصا‌در‌دست‌راست‬
‫‌مولوی ‌‬ ‫‌‬ ‫دست‌را‌دستان‌موسا‌از‌کجاست‬
‫دست ‪ ‬دستان‬

‫‪ 5‬ـ جناس مرکب‪:‬‬

‫آن ‌است‌که‌یکی ‌از‌متجانسین ‌ساده‌و‌دیگری ‌مرکب‌باشد‌یا ‌اینکه ‌تکیه ‌هجاها‌در‌عین‌‬
‫کلمه‌فرق‌داشته‌باشند‌مانند‪‌ :‬‬
‫هرکه‌این‌آتش‌ندارد‌نیستباد ‌‬ ‫آتش‌است‌این‌بانک‌نای‌و‌نیست باد‬
‫نیست باد= باد نیست‪( ،‬تکیه بر هجای دوم = نیست ‪ +‬باد)‬
‫نیستباد= نابود باد (تکیه بر هجای اول)‬
‫که‌دستش‌تهی‌باشد‌و‌کار زار ‌‬ ‫چه‌مردی‌کند‌در‌صف‌کارزار‬
‫کارزار= نبرد‪ ،‬پیکار (ساده)‬
‫کار زار= کار مشکل و طاقت فرسا (مرکب= کار‪ +‬زار)‬
‫گرد‌مرد‌رهی‌دلی‌به‌دست آر ‌‬ ‫ای‌شیخ‌چه‌دل‌نهی‌به‌دستار‬
‫دستار= لنگی (ساده)‬
‫دست آر= به دست بیاور (مرکب = دست‪+‬آر)‬
‫‌گفت‌آری‌می‌برم‌نامت‌زیاد ‌‬ ‫‌‬ ‫گفتمش‌باید‌بری‌نامم‌زیاد‬
‫زیاد= بسیار‬ ‫ز یاد= از یاد‪ ،‬از خاطر‬

‫‪46‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌عاقبت‌ای‌دل‌همه‌یکسر‌گلیم ‌‬ ‫خواجه‌در‌ابریشم‌و‌ما‌در‌گلیم ‌‬
‫گلیم= تکیه بر هجای دوم (نوعی از فرش درشت که از پشم بز یا گوسفند ساخته میشود)‬
‫گلیم= (تکیه بر هجای اول) گِل هستیم‬
‫هر‌خم‌از‌جعد‌پریشان‌تو‌درمان‌دلی‌است‌‌‌‌ ‌‬
‫‌سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫تا‌نگویی‌که‌اسیران‌کمند‌تو‌کماند‬

‫‪6‬ـ جناس مکرر یا مزدوج‪:9‬‬

‫هرگاه ‌متجانسین ‌تکرار‌شوند‌و‌یکی ‌از‌آن‌دو‌یک ‌حرف‌یا ‌چند‌حرف‌زیاده ‌باشد‌آن‌را‌‬
‫جناس‌مکرر‌یا‌مزدوج‌گویند‪‌.‬مانند‪‌ :‬‬
‫‌افگنده‌به‌جان‌من‌دو‌گلنار‌تو‌نار ‌‬ ‫‌‬ ‫افتاده‌مرا‌با‌دل‌مکار‌تو‌کار‬
‫گلنارـ نار‬ ‫مکار ـ کار‬
‫‌وزگار‌من‌مدار‌از‌تلخی‌گفتار‌تار ‌‬ ‫ای‌بت‌شیرن‌لبان‌تا‌چند‌از‌این‌گفتار‌تلخ‌‬
‫تار ـ گفتار‬

‫‪2‬ـ جناس مطرف‪:‬‬

‫آن‌است‌که‌یکی‌از‌متجانسین‌در‌حرف‌آخر‌مختلف‌باشد‪‌.‬مانند‪‌ :‬‬
‫‌که‌از‌آسمان‌تافت‌بر‌خاک‌پست ‌‬ ‫‌‬ ‫از‌آن‌مهر‌بر‌مهد‌گردون‌نشست‬
‫مهر ـ مهد‬
‫‌دل‌پاک‌تو‌از‌آزار آزاد ‌‬ ‫‌‬ ‫به‌جامت‌جوهر‌جان‌است‌و‌باشد‬
‫آزار ـ آزاد‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬این‌عنوان‌در‌کتاب‌نگاهی تازه به بدیع به شکل مستقل نیامده‌است؛‌بلکه‌آن‌را‌تحت‌عنوان‌جناس‌‬
‫مختلف‌االول‌(زایداالول)‌مطالعه‌کرده‌است‪‌ ‌.‬‬

‫‪43‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ 0‬ـ جناس خط‪ /‬تصحیف (تفاوت در نقطه)‪:‬‬

‫دو‌کلمه‌که‌در‌صورت‌یکی ‌باشند‌ولی‌فرق‌آنها‌در‌نقطه‌است‌مانند‪‌:‬بیمار ‌و‌تیمار‪‌،‬چیده‌‬
‫و‌چنده‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌به ‌است ‌از ‌غیب ‌دانی ‌گر ‌تو ‌خود ‌را‌‬ ‫قباحت‌فهم‌باش‌و‌دعوی‌ملک‌سلیمان‌کن‬
‫عیب‌دان‌باشی ‌‬
‫غ یب ـ ع یب‬
‫تنور‌الله‌چنان‌بر‌فروخت‌باغ‌بهار‌‌ ‌‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫که‌غنچه‌غرق عرق‌گشت‌و‌گل‌به‌جوش‌آمد‬
‫غرق ـ عرق‬
‫‌‬ ‫نقطه‌خون‌شد‌از‌سفر‌دل‌من‬
‫‌خاقانی ‌‬ ‫خود‌سفر‌هم‌به‌نقطه‌یی‌سقر‌است‬
‫سفر ـ سقر‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌‬ ‫تاچشم‌تو‌دیدیم‪‌،‬زدل‌دست‌کشیدیم‬
‫‌کلیم‌کاشانی ‌‬ ‫‌‬ ‫ما‌طاقت‌تیمار‌دو‌بیمار‌نداریم ‌‬
‫‌سهراب‌سپهری ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫منطق‌زبر‌زمین‌در‌زیر‌پا‌جاری‪...‬‬
‫خشم‌تو‌گویدم‌برو‌چشم‌تو‌گویدم‌بیا ‌ ‌‬
‫‌مهدی‌سهیلی ‌‬ ‫ناز‌تو‌وعده‌می‌دهد‌خنده‌اشاره‌می‌کند ‌‬
‫چون‌مهر‌که‌از‌نور‌جدا‌هست‌و‌جدا‌نیست‌‌ ‌‬
‫‌عبرت‌نایینی ‌‬ ‫عالم‌همه‌آیات‌خدا‌هست‌و‌خدا‌نیست ‌‬

‫‪ 1‬ـ جناس اقتضاب (اختالف در مصوت بلند)‪:‬‬

‫این ‌صنعت‌نیز ‌نوعی ‌جناس‌می ‌باشد‌و‌آن‌چنان‌است‌که‌شاعر‌الفاظی ‌را‌در‌شعر‌خود‌‬
‫بیاورد‌که‌کلمات‌متجانس‌از‌حیث‌مصوت‌بلند‌با‌یکدیگر‌فرق‌داشته‌باشند‪‌ .‬‬
‫‪3‬ـ‌هرگاه‌مصوت‌بلند‌در‌آخر‌باشد‌مانند‪‌ :‬‬
‫دارا‪ /‬دارو‪ ،‬بینا‪ /‬بینی‪ ،‬مینا‪ /‬مینو‬

‫‪42‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌حافظ ‌‬ ‫ساقی‌بده‌بشارت‌رندان‌پارسا‌را‬ ‫خوبان‌پارسی‌گو‌بخشندگان‌عمرند‬

‫پارسی ـ پارسا‬
‫تظلم‌کردنم‌زان‌نیست‌یارا ‌‌‌‌‌‌‌‌‌خاقانی ‌‬ ‫مرا‌زانصاف‌یاران‌نیست‌یاری‬
‫یاری ‪ ‬یارا‬
‫‪‌2‬ـ‌هرگاه‌مصوت‌بلند‌در‌آخر‌نباشد‪‌ :‬‬
‫‌موالنا ‌‬ ‫‌آن‌ناله‌زیر‌او‌همه‌زار‌کشد‌ ‌‬ ‫چشمت‌صنما‌هزار‌دلدار‌کشد ‌‬
‫زیر ‪ ‬زار‬
‫‌«موالنا» ‌‬ ‫‌‬ ‫‌عام‌را‌بر‌آستان‌یاد‌آورید‬ ‫جا‌کردهاید ‌‬
‫‌‬ ‫خاص‌را‌در‌آستین‌‬
‫آستین‪ ‬آستان‬

‫‪ 91‬ـ جناس اشتقاق (جناس کلمات همخانواده یا جناس ریشه)‪:‬‬

‫هر‌گاه‌کلمات‌متجانس‌از‌لحاظ‌ریشه‌با‌هم‌پیوند‌داشته‌باشند‪‌،‬جناس‌اشتقاق‌نامیده‌می‌‬
‫شود‪‌ .‬‬
‫‌‌‬ ‫رندان‌تشنه‌لب‌را‌آبی‌نمی‌دهد‌کس‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫گویی‌ولی‌شناسان‌رفتند‌از‌این‌والیت ‌‬
‫ولی ‪ ‬والیت‬
‫این‌کیست‪‌،‬این‌کسی‌که‌روی‌جاده‌ابدیت ‌‬
‫به‌سوی‌لحظه‌توحید‌می‌رود ‌‬
‫و‌ساعت‌همیشگی‌اش‌را‌ ‌‬
‫‌«فروغ‌فرخزاد» ‌‬ ‫‌‬ ‫با‌منطق‌ریاضی‌تفریق‌ها‌و‌تفرقه‌ها‌کوک‌می‌کند ‌‬
‫تفریق ‪ ‬تفرقه‬
‫‌‌‬ ‫چون‌که‌گل‌رفت‌و‌گلستان‌شد‌خراب ‌‬
‫‌«موالنا» ‌‬ ‫‌‬ ‫بوی‌گل‌را‌از‌که‌جوییم‌از‌گالب‬
‫گل‪ ‬گالب‪ ‬گلستان‬

‫‪41‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .99‬جناس مضارع (تفاوت اندک در تلفظ حرف نخست)‪:‬‬

‫هر‌گاه‌در‌متجانسین‌اختالف‌اندک‌در‌تلفظ‌حروف‌اول‌آن‌باشد‌جناس‌مضارع‌است‪‌ 3.‬‬
‫‌مولوی ‌‬ ‫‌الجرم‌زان‌گام‌در‌کامی‌رسید‌‬ ‫چون‌که‌شُکرِ‌گام‌کرد‌و‌ره‌برید‬
‫گام‪ ‬کام‬
‫‌مولوی ‌‬ ‫‌پامکش‌زیرا‌دراز‌است‌این‌گلیم‬ ‫که‌از‌آن‌دوری‌در‌این‌دور‌ای‌کلیم‬
‫کلیم‪ ‬گلیم‬

‫‪ .97‬جناس الحِق‬
‫داشته‌باشند؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬ ‫آنست‌که‌دو‌واژه‌در‌حرف‌اول‌یا‌وسط‌به‌حرف‌بعیدالمخرج‌اختالف‌‬
‫سیخ ـ بیخ‬ ‫گنج ـ رنج‬ ‫وصل ـ اصل‬
‫مثال‌در‌حرف‌اول‌متفاوت‪‌ ‌:‬‬
‫‌«سنایی» ‌‬ ‫‌عیش‌من‌بود‌چون‌مصحف‌بلخ‬ ‫تـا‌بـه‌بـلخ‌آمـدم‌ز‌غره‌و‌سلخ‬

‫‪ .93‬جناس قلب یا مقلوب (اختالف در توزیع واکهای مشترک)‬

‫الف – قلب بَعض‪:‬‬
‫صدا)‌در‌کلمات‌همهجا‌تغییر‌کند؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫هر‌گاه‌جای‌یک‌صامت‌(بی‬
‫حریم‪‌/‬رحیم‪‌،‬قریب‪‌/‬رقیب ‌‬
‫‌خاقانی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌تبت‌اثری‌ز‌تربت‌اوست‬ ‫‌‬ ‫جنت‌رقمی‌زرتبت‌اوست‬
‫تربت ـ رتبت ‌‬
‫‌عطار ‌‬ ‫شعر‌و‌عرش‌و‌شرع‌از‌هم‌خاستند‪‌/‬تا‌که‌عالم‌زین‌سه‌حرف‌آراستند ‌‬

‫‪3‬‬
‫‪‌ .‬جناس ‌مضارع ‌و ‌الحق ‌بیشتر ‌زیر ‌عنوان ‌سجع ‌متوازی ‌مطالعه ‌می‌شود‪‌ .‬در ‌برخی ‌از ‌کتاب‌ها ‌تفاوت‌‬
‫حروف‌قریبالمخرج‌را‌در‌وسط‌کلمه‌نیز‌گفته‌اند؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫در‌زیر‌دشمنانت‌سوسن‌شود‌چو‌سـوزن ‌‬
‫در‌دست‌دوستانت‌سوزن‌شود‌چو‌سوسن ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌«‌قطران‌تبریزی‌»‌ ‌‬
‫سوزن‌‪‌‬سوسن ‌‬

‫‪44‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪9‬‬
‫ب – قلب کامل یا مستوی‪:‬‬
‫تمام‌واکها‌(حروف)‌قابل‌سرچپه‌کردن‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫شکر‌به‌ترازوی‌وزارت‌برکش ‌‬
‫شو‌همره‌بلبل‌به‌لب‌هر‌مهوش ‌‬
‫ترازو – وزارت ‌‬ ‫شکر ـ برکش‬

‫‪ .3‬روش تکرار‬
‫یکند‪‌،‬‬
‫یآورد‌و‌یا‌افزون‌م ‌‬
‫از‌روشهایی‌که‌در‌بدیع‌لفظی‪‌،‬موسیقی‌کالم‌را‌به‌وجود‌م ‌‬
‫‌‬ ‫یکی‌‬
‫تکرار‌است‪‌.‬تکرار‌واک‪‌،‬هجا‪‌،‬واژه‌و‌عبارت‌یا‌جمله‌یا‌مصراع‪‌ ‌.‬‬

‫‪ .9‬تکرار واک یا واجآرایی‪:‬‬

‫یعنی‌تکرار‌یک‌صامت‌یا‌مصوت‌در‌چندین‌کلمه‌یا‌جمله‌و‌بر‌دو‌نوع‌است‪‌ .‬‬

‫الف ـ همحرفی یا همحروفی‪:‬‬

‫تکرار ‌یک ‌صامت ‌با ‌بسامد ‌(تکرار) ‌زیاد ‌در ‌جمله ‌است‪‌ .‬مانند ‌سرو ‌چمان ‌من ‌چرا ‌میل‌‬
‫در‌آغاز‌واژههای ‌چمن‪‌،‬چرا‌و‌چمن‌تکرار‌شده‌‬
‫‌‬ ‫چمن‌نمی ‌کند‌(حافظ)‌که ‌در‌آن‌صامت‌«چ»‌‬
‫است‪‌.‬و‌نیز‌صامت‌ممکن‌است‌به‌صورت‌پراکنده‌در‌میان‌کلمات‌باشد‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫ستون‌کرد‌چپ‌را‌و‌خم‌کرد‌راست‬
‫‌فردوسی ‌‬ ‫‌‬ ‫خروش‌از‌خم‌چرخ‌چاچی‌بخاست‬
‫صدای‌چ‌و‌خ‌در‌بیت‌باال‌تکرار‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫نه‌من‌ز‌بی‌عملی‌در‌جهان‌ملولم‌و‌بس ‌ ‌‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ماللت‌علما‌هم‌ز‌علم‌بی‌عمل‌است‬
‫تکرار‌واکهای‌‪‌/‬ع‪‌/‬و‌‪‌/‬ل‪‌/‬در‌بیت‌باال‌ ‌‬
‫‌‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬دکتور‌شمیسا‌این‌نوع‌قلب‌را‌برساختة‌بدیع‌نویسان‌دانسته‌است‪‌.‬به‌نظر‌وی‌این‌نوع‌قلب‌در‌ادبیات‌‬
‫مثالی‌ندارد‪‌ .‬‬

‫‪45‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‌‬ ‫رشته‌تسبیح‌اگر‌بگسست‌معذورم‌بدار‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫دستم‌اندر‌ساعد‌ساقی‌سیمین‌ساق‌بود ‌‬
‫تکرار‌واک‌‪‌/‬س‪‌/‬در‌بیت‌باال ‌‬
‫‌‬ ‫بار‌درخت‌علم‌ندانم‌مگر‌عمل‬
‫سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫با‌علم‌اگر‌عمل‌نکنی‌شاخ‌بی ‌بری‬
‫سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫شب‌است‌و‌شاهد‌و‌شمع‌و‌شراب‌و‌شیرینی‬
‫‌ ‌(تکرار‌واک‌‪‌/‬ش‪‌ ‌/‬‬

‫ب ‪ -‬همصدایی‪:‬‬
‫تکرار‌یا‌توزیع‌حروف‌مصوت‌(صدادار)‌در‌کلمات‌است؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌حافظ‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫یاد‌باد‌آنکه‌زما‌وقت‌سفر‌یاد‌نکرد‌‬
‫که‌در‌مصرع‌باال‪‌،‬مصوت‌بلند‌‪‌/‬آ‪‌/‬چند‌بار‌تکرار‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫(عبدالواسع‌جبلی) ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫دوز‌و‌خصم‌سوز‌و‌رزمساز‌‬
‫‌‬ ‫کینه‌توز‌و‌دیده‌‬
‫تکرار‌مصوت‌‪‌/‬و‪‌/‬در‌مصرع‌باال ‌‬
‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫فغان‌کاین‌لولیانِ‌شوخِ‌شیرینکارِ‌شهر‌آشوب‬
‫چنان‌بردند‌صبر‌از‌دل‌که‌ترکان‌خوان‌یغما‌را ‌‬
‫تکرار‌مصوت‌کوتا‌‪‌/‬ـِ‌‪‌/‬در‌بیت‌باال‪‌ .‬‬

‫‪ .7‬تکرار هجا‪:‬‬
‫هجا‌در‌متن‌کالم‪‌.‬معمولترین‌نوع‌آن‪‌،‬تکرار‌ادات‌جمع‌است‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫یعنی‌تکرار‌یک‌‬
‫فروغ‌فرخزاد ‌‬ ‫من‌از‌جهان‌بی‌تفاوتی‌فکرها‌و‌حرف‌ها‌و‌صداها‌می‌آیم ‌‬

‫سهراب‌سپهری ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫و‌به‌بوییدن‌یک‌بوته‌بابونه‬

‫‌‬ ‫تکرار‌هجای‌‪‌/‬بو‪‌/‬در‌مصرع‌باال‬

‫‪40‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .3‬تکرار واژه‪:‬‬

‫الف ـ رد الصدر الیالعجز (یکسانی اول و آخر بیت)‪:‬‬

‫پند‌سر‌دندانه‌بشنو‌ز‌بن‌دندان ‌‬ ‫دندانه‌هر‌قصری‌پندی‌دهدت‌نونو‬
‫کس‌در‌جهان‌ندارد‌یک‌بنده‌همچو‌حافظ‌‪‌/‬زیرا‌که‌چون‌تو‌شاهی‌کس‌در‌جهان‌ندارد ‌‬

‫ب ـ رد العجز الیالصدر (یکسانی اخر مصرع اول با اول مصرع دوم)‪:‬‬

‫در‌دشت‌به‌جست‌و‌جوی‌لیلی‌می‌گشت ‌‬ ‫مجنون‌به‌هوای‌کوی‌لیلی‌در‌دشت‬
‫لیلی‌می‌گفت‌تا‌زبانش می گشت‬ ‫می گشت‌همیشه‌بر‌زبانش‌لیلی‬
‫‌مشتاق‌اصفهانی ‌‬
‫‌‬ ‫ز‌دست‌رفته‌نه‌تنها‌منم‌در‌این‌سودا‬
‫‌‌«سعدی» ‌‬ ‫‌‬ ‫چه‌دست‌ها‌که‌زدست‌تو‌بر‌خداوند‌است‬

‫ج ـ التزام یا اعنات (تکرار یک کلمه در هر مصراع یا بیت)‪:‬‬

‫‌کو‌عقد‌عنبرین‌شکوفه‌کند‌نثار ‌‬ ‫‌‬ ‫شکوفهوار‬
‫‌‬ ‫پیش‌صبا‌نثار‌کنم‌جان‌‬
‫‌چون‌از‌شکوفه‌قبة‌نو‌بست‌شاخسار ‌‬ ‫‌‬ ‫شکوفهدار‌امیدم‌شکسته‌شد‬
‫‌‬ ‫شاخ‌‬
‫وش‌آید‌خیالوار ‌‬
‫‌‬ ‫هرشب‌که‌پر‌شکوفه‌شود‌روی‌آسمان ‌‌‌در‌چشم‌من‌شکوفه‌‬

‫د ـ تکرار یا تکریر (تکرار پشت هم کلمه)‪:‬‬

‫‌«فروغ‌فرخزاد» ‌‬
‫‌برو‌دوشش‌برو‌دوشش‌برو‌دوش ‌‬
‫‌‌‌حافظ ‌‬ ‫لب‌نوشش‌لب‌نوشش‌لب‌نوش‬
‫در‌لحظه‌یی‌که‌باید‪ ،‬باید‪ ،‬باید ‌‬
‫مردی‌به‌زیر‌چرخ‌های‌زمان‌له‌شود ‌‬
‫مردی‌که‌از‌کنار‌درختان‌خیس‌می‌گذرد ‌‬
‫دل‌و‌دینم‌دل‌و‌دینم‌‌ببردست‬
‫دوای‌تو‌دوای‌توست‌حافظ‬

‫‪47‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫تکرار‌نیز‌در‌عین‌ایجاد‌موسیقی‪‌،‬کاربرد‌دیگری‌برای‌تأکید‌روی‌پیام‌متن‌دارد‪‌.‬مخصوصاً‌‬
‫زمانیکه‌کلمات‌پشت‌سر‌هم‌تکرار‌شوند‪‌.‬این‌جنبه‌از‌تکرار‌واژه‌در‌شعر‌معاصر‌کاربرد‌زیاد‌دارد‌‬
‫در‌ادبیات‌کالسیک‌نیز‌نمونههایی‌دارد‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫با‌آنکه‌‬
‫‌‌‬ ‫بنده‌حلقه‌به‌گوش‌ار‌ننوازی‌برود‬
‫‌«سعدی» ‌‬ ‫‌‬ ‫لطف‌کن‌لطف‌که‌بیگانه‪‌،‬شود‌حلقه‌به‌گوش‬
‫‌بار‌کن‌تا‌بگریزیم‌به‌فرسنگ‌از‌شهر ‌‬ ‫سخت‌دلتنگم‪‌،‬دلتنگم‪‌،‬دلتنگ‌از‌شهر‬
‫‌«علی‌معلم» ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫وقتی‌که‌اعتماد‌من‌از‌ریسمان‌سست‌عدالت‌آویزان‌بود‪‌ ‌...‌/‬‬
‫دریافتم‌که‌باید‌باید‌باید‌ ‌‬
‫‌«فروغ‌فرخزاد» ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫دیوانه‌وار‌دوست‌بدارم‪.‬‬
‫‌‬
‫من‌عریانم‪‌،‬عریانم‪‌،‬عریانم‌‌ ‌‬
‫های‌میان‌کالمهای‌محبت‌عریانم ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫مثل‌سکوت‬
‫و‌‌زخمهای‌من‌همه‌از‌عشق‌است ‌‬
‫‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌از‌عشق‪‌،‬عشق‪‌،‬عشق‪.‬‬
‫‌«فروغ‌فرخزاد» ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫ه ـ عکس و تبدیل‪ /‬طرد و عکس‪:‬‬

‫مصراعی‌را‌به‌دو‌بخش‌تقسیم‌کنند‌و‌آن‌را‌در‌مصرع‌دوم‌برعکس‌تکرار‌کنند‪‌ .‬‬
‫‌آن‌نگار‌دلستان‌بر‌سرو‌دارد‌بوستان ‌‬ ‫‌‬ ‫بوستان‌بر‌سرو‌دارد‌آن‌نگار‌دلستان‬
‫گلستان‌باشد‌شگفته‪‌،‬بر‌صنوبر‪‌،‬بس‌عجب‌ ‌‬
‫بر‌صنوبر‌بس‌عجب‌باشد‌شگفته‌گلستان ‌‬
‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫سایبان‌از‌سبزه‌دارد‌اللة‌سیراب‌او‬
‫‌سید‌ذوالفقار‌شروانی ‌‬ ‫‌‬ ‫اللة‌سیراب‌او‌از‌سبزه‌دارد‌سایبان‬
‫‌‬
‫‪48‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌برده‌دل‌و‌جان‌من‪‌،‬دلبر‌جانان‌من ‌‬ ‫‌‬ ‫دلبر‌جانان‌من‪‌،‬برده‌دل‌و‌جان‌من‬

‫روضة‌رضوان‌من‪‌،‬خاک‌سر‌کوی‌دوست‌‌‪‌/‬خاک‌سر‌کوی‌دوست‪‌،‬روضة‌رضوان‌من ‌‬
‫یوسف‌کنعان‌من‪‌،‬مصر‌مالحت‌تراست ‌‪‌/‬مصر‌مالحت‌تراست‌یوسف‌کنعان‌من‬
‫‌منسوب‌به‌حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‪ .2‬تکرار عبارت یا جمله‬

‫این‌صنعت‌نیز‌یکی‌دیگر‌از‌شیوههای‌تکرار‌است‌که‌درعین‌ایجاد‌موسیقی‪‌،‬باعث‌تأکید‌‬
‫‌‬
‫بیشتر‌روی‌پیام‌سخن‌میشود‌و‌نیز‌هماهنگی‌بیشتری‌را‌در‌پیکره‌یک‌نوشته‌ادبی‌ایجاد‌می‌کند‪‌.‬‬
‫‌‬
‫را‌گذاشتهاند‌که‌عبارت‌است‌‬
‫‌‬ ‫در‌شعر‌کالسیک‌فارسی‌برای‌نوعی‌خاصی‌از‌تکرار‪‌،‬نام‌ردالمطلع ‌‬
‫از‌بازآوردن‌مصرع‌اول‌شعر‌در‌پایان‌شعر‪‌.‬مثال‌آن‌غزلی‌است‌از‌حافظ‌با‌مطلع‌«ای‌صبا‌نکهتی‌از‌‬
‫کوی‌فالنی‌به‌من‌آر‪‌/‬زار‌و‌بیمار‌غمم‌راحت‌جانی‌به‌من‌آر»‌که‌بیت‌پایانی‌آن‌چنین‌است‪«‌:‬دلم‌‬
‫از‌پرده‌بشد‌دوش‌که‌حافظ‌میگفت‪‌/‬ای‌صبا‌نکهتی‌از‌کوی‌فالنی‌به‌من‌آر» ‌‬
‫‌‬
‫اما‌تکرار‌جمله‌یا‌عبارت‌در‌شعر‌نو‌بیشتر‌کاربرد‌تأکیدی‌دارد‪‌ :‬‬
‫دلم‌گرفته‌است‌ ‌‬
‫دلم‌گرفته‌است ‌‬
‫به‌ایوان‌می‌روم‌و‌انگشتانم‌را ‌‬
‫‌برپوست‌کشیدة‌شب‌می‌کشم‌ ‌‬
‫چراغهای‌رابطه‌تاریکند‌ ‌‬
‫چراغهای‌رابطه‌تاریکند ‌‬
‫کسی‌مرا‌به‌آفتاب‌ ‌‬
‫معرفی‌نخواهد‌کرد ‌‬
‫کسی‌مرا‌به‌مهمانی‌گنجشکها‌نخواهد‌برد ‌‬
‫پرواز‌را‌به‌خاطر‌بسپار‌ ‌‬
‫‌«فروغ‌فرخزاد» ‌‬ ‫‌‬ ‫پرنده‌مردنی‌است‪‌ .‬‬

‫‪43‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌همچنان‌تکرار‌مصرع‌یا‌عبارتی‌در‌یک‌متن‪‌،‬روشی‌است‌برای‌ایجاد‌پیوستگی‌بیشتر‌میان‌‬
‫قسمتهای‌مختلف‌سخن‌و‌استحکام‌محور‌عمودی‌نوشته‌ادبی‌یا‌شعر‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫‌‬

‫آب را گل نکنیم‬
‫درفرودست‌انگار‌کفتری‌میخورد‌آب‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫یا‌که‌در‌بیشة‌دور‪‌،‬سیرهای‌پر‌می‌شوید‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫یا‌در‌آبادی‪‌،‬کوزهای‌پُر‌می‌گردد ‌‬
‫‌‬
‫آب را گل نکنیم‬
‫شاید‌این‌آب‌روان‪‌،‬میرود‌پای‌سپیداری‪‌،‬تا‌فروشوید‌اندوه‌دلی‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫دست‌درویشی‌شاید‪‌،‬نان‌خشکیده‌فروبرده‌در‌آب‪‌ .‬‬
‫زن‌زیبایی‌آمد‌لب‌رود‪‌ ‌،‬‬
‫آب را گل نکنیم‪:‬‬
‫روی‌زیبا‌دو‌برابر‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌«سهراب‌سپهری» ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪.....‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪56‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .2‬تفنن یا نمایش اقتدار‬

‫‪ .9‬حذف یا تجرید‪:‬‬
‫شاعر‌در‌شعر‌خود‌یک‌یا‌چند‌حرف‌را‌نمیآورد؛‌به‌طور‌مثال‌تعدادی‌از‌شاعران‌شعر‌‬
‫‌‬
‫نقطه‌می‌سرایند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫بی‬

‫‪ .7‬توشیح‪:‬‬
‫که‌از‌مجموع‌برخی‌از‌حروف‌شعر‌اسم‌خاصی‌به‌دست‌آید‌یا‌شعری‌را‌به‌صورت‌‬
‫درخت‌(مشجر)‌کتابت‌کنند‪‌.‬ادیبالممالک‌فراهان‌غزلی‌دارد‌که‌اگر‌حرف‌اول‌هر‌مصرع‌را‌در‌‬
‫‌‬
‫نظر‌بگیرند‌نام‌معشوق‌او‌بدرالدوله‌سلطان‌بیگم‌به‌دست‌آید‪‌ ‌.‬‬
‫مطلع‌آن‪‌ :‬‬
‫بوسهیی‌شیرین‌اگر‌زان‌لعل‌ارزانی‌شود ‌‪‌/‬دل‌رها‌از‌درد‌و‌تن‌دور‌از‌گرانجانی‌شود ‌‬
‫‌‬
‫مقطع‪‌ :‬‬
‫‌ماه‌تابان‌آشکار‌از‌نور‌یزدانی‌شود ‌‬ ‫گر‌زهر‌مصرع‌بگیری‌حرف‌اول‌نام‌آن‌ ‌‬

‫‪ .3‬واسعالشفتین‪:‬‬
‫حروف‌شعر‌به‌نحوی‌باشد‌که‌به‌هنگام‌قرائت‌شعر‪‌،‬همواره‌یا‌غالبا‌لب‌ها‌باز‌باشد‪‌ .‬‬
‫یی‌از‌مسعود‌سعد‌سلمان‌دارد‌که‌گفتهاند‌تمام‌ابیات‌آن‌این‌خصوصیت‌را‌دارد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫قصیده‬
‫اندر‌دل‌عشاق‌زدهاست‌آذرت‌آذر ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫ای‌آذر‌تو‌یافته‌از‌غالیه‌چادر ‌‬

‫‪ .2‬واصلالشفتین‪:‬‬
‫تکرار‌واکها‌(حروف)‌لبی‌زیاد‌باشد‌چنانکه‌به‌هنگام‌خوانش‌آن‪‌،‬لبها‌غالبا‌بسته‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫در‌مصرع‌دوم‌این‌بیت‌حافظ‪‌،‬لبها‌حالت‌بوسه‌را‌به‌خود‌می‌گیرند‪‌ .‬‬
‫چشم‌از‌آیینهداران‌خط‌و‌خالش‌گشت‌‪‌/‬لبم‌از‌بوسه‌ربایان‌بر‌و‌دوشش‌باد ‌‬
‫‌‬

‫‪53‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .5‬جامعالحروف‪:‬‬
‫تمام‌حروف‌البا‌را‌در‌شعر‌بیاورند‪‌،‬چنانکه‌بیتی‌از‌لطفاهلل‌نیشاپوری‌چنین‌خصوصیت‌را‌‬
‫‌‬
‫دارا‌میباشد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌ندهد‌حظ‌کسی‌جز‌به‌جالل ‌‬ ‫‌‬ ‫اثر‌وصف‌غم‌عشق‌خطت‬

‫‪ .6‬ذولغتین(دوزبانه)‪:‬‬
‫کالم‌به‌نحوی‌باشد‌که‌هم‌به‌فارسی‌خوانده‌شود‌و‌هم‌به‌عربی‌معنا‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌سلمان‌ساوجی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌آب‌روانی‌سد‌قراری‬ ‫بادجنانی‪‌،‬جان‌بهاری ‌‬
‫به‌عربی‌چنین‌معنا‌میدهد‪‌:‬دلم‌تباه‌شد‪‌،‬گیاه‌خوشبویم‌سیاه‌شد‪‌.‬بازگشت‌ازمن‌سخن‌‬
‫‌‬
‫گفت‪‌،‬آرام‌و‌قرار‌مرا‌سد‌کرد‪‌ .‬‬

‫ب ـ صنایع بدیع معنوی‬

‫بدیع ‌معنوی ‌بحث‌در‌شگردهایی ‌است‌که‌موسیقی ‌معنوی ‌کالم‌را‌افزون‌می ‌کنند‌و‌آن‌بر‌‬
‫اثر‌ایجاد‌تناسبات‌و‌روابط‌معنایی ‌خاص‌بین ‌کلمات‌است‌و‌به‌طور‌کلی ‌یکی‌از‌وجوه‌تناسب‌و‌‬
‫ربط‌معنایی‌بین‌دو‌یا‌چند‌کلمه‌برجسته‌می‌شود‪‌ ‌.‬‬
‫تمام ‌مباحث‌بدیع‌معنوی ‌در‌پنچ‌طبقه‌تشبیه ‌(همانند‌سازی)‪‌،‬تناسب‪‌،‬ایهام‌(چند‌معنایی)‪‌،‬‬
‫ترتیب‌کالم‪‌،‬تعلیل‌و‌توجیه‪‌،‬قابل‌بررسی‌است‪‌ .‬‬

‫‪ .9‬روش تشبیه‪:‬‬
‫در‌این‌روش‪‌،‬تناسب‌معنایی‌بر‌اثر‌همانند‌کردن‌امر‌یا‌اموری‌به‌امر‌یا‌امور‌دیگر‌ایجاد‌‬
‫میشود‪‌.‬در‌این‌روش‌زیرساخت‌صنایع‌معنوی‪‌،‬تشبیه‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪52‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .9‬مبالغه‬
‫مبالغه‌آن‌است‌که‌توصیفی‌در‌آن‌به‌افراط‌کشیده‌شود‪‌،‬به‌گونهای‌که‌در‌آن‌حد‌محال‌و‌‬
‫‌‬
‫یا‌غیر‌معمول‌باشد‪‌.‬در‌این‌صنعت‌قصد‌گوینده‌دروغ‌نیست‪‌،‬بلکه‌میخواهد‌بر‌جدیت‌و‌اهمیت‌‬
‫‌‬
‫موضوع‌تأکید‌کند‪‌.‬مبالغه‌را‌به‌این‌سه‌نوع‌تقسیم‌کردهاند‪‌:‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‪ 9‬ـ تبلیغ‬
‫‪ 7‬ـ اغراق‬
‫‪ 3‬ـ غلو‬
‫تبلیغ‪‌:‬آن‌است‌که‌مدعای‌گوینده‌از‌روی‌عقل‌و‌عادت‪‌3‬ممکن‌باشد‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫‌که‌می‌بُرد‌بر‌کمتری‌نان‌حسد ‌‬ ‫‌‬ ‫چنانش‌در‌انداخت‌ضعف‌جسد‬
‫‌چنان‌شاد‌بودی‌که‌مسکین‌به‌مال ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫به‌دیدار‌مسکین‌آشفته‌حال‬
‫اغراق‪‌:‬آن‌است‌که‌مدعای‌گوینده‌تنها‌از‌روی‌عقل‌ممکن‌باشد‪‌،‬نه‌از‌روی‌عادت‪‌ :‬‬
‫ما‌را‌به‌کام‌خویش‌بدید‌و‌دلش‌بسوخت‌‌‪‌/‬دشمن‌که‌هیچگاه‌مبادا‌به‌کام‌خویش ‌‬
‫‌که‌نمانده‌است‌زیر‌جامه‌تنی ‌‬ ‫‌‬ ‫باد‌اگر‌به‌دامن‌او‌فتد‌ببرد‬
‫غلو‪‌:‬چنین‌است‌که‌مدعای‌گوینده‌از‌روی‌عقل‌و‌عادت‌ممکن‌نباشد؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‌‌‌«فردوسی» ‌‬ ‫‌اگر‌بشنود‌نام‌افراسیاب‬ ‫شود‌کوه‌آهن‌چو‌دریای‌آب ‌‬
‫‌ز‌تابیدن‌مهر‌پهناش‌بیش‌‌‌‌ ‌‌‌«اسدی‌طوسی» ‌‬ ‫‌‬ ‫بیابانی‌آمدش‌ناگاه‌پیش‬
‫‌سعدی ‌‬ ‫کز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران‬ ‫بگذار تابگریم چون ابر در بهاران‬
‫دردا که این معماشرح و بیان ندارد‬ ‫هر شبنمی دراین ره صد بحر آتشین است‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫اگرچه نقش دیوارم به ظاهر از گران خوابی‬
‫صائب‬ ‫اگر رنگ از رخ گل می پرد‪ ،‬بیدار می گردم‬
‫‌بیدل ‌‬ ‫صد کهکشان ز اوج ثریا گذشته ای‬ ‫یک تار مو گر از سر دنیا گذشته ای‬

‫‪3‬‬
‫بستهگی‌به‌باورهای‌مردم‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬
‫‪‌.‬عادت‪‌:‬رسم‌و‌رواج‌معمول‌در‌بین‌مردم‪‌،‬رسومی‌که‌ ‌‬
‫‌‬

‫‪51‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫گر برگ گل سرخ کنی پیرهنش را‬

‫‌طرب‌اصفهانی ‌‬ ‫از نازکی آزار رساند بدنش را ‌‬
‫دلم گرفته از این روز ها دلم تنگ است‬
‫سلمان‌هراتی ‌‬ ‫‌‬ ‫میان ما و رسیدن هزار فرسنگ است‬
‫فردوسی ‌‬ ‫زمین شد شش و آسمان گشت هشت‬ ‫زسم ستوران در آن پهن دشت‬
‫یعنی‌از‌بس‌که‌ستوران‌در‌دشت‌جوالن‌کرده‌و‌خاک‌آن‌را‌باد‌کردهاند‪‌،‬یک‌الیه‌از‌زمین‌‬
‫‌‬
‫های‌زمین‌شش‌شده‌و‌تعداد‌الیههای‌آسمان‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کنده‌شده‌و‌به‌آسمان‌اضافه‌شده‌است‌که‌تعداد‌الیه‬
‫به‌هشت‌رسیده‌است‪‌ .‬‬

‫‪ .7‬جمع‬
‫دو‌یا‌چند‌مورد‌را‌در‌صفتی‌ادعایی‌(جامع)‌باهم‌جمع‌کنند؛‌یعنی‌دو‌یا‌چند‌امر‌را‌در‌‬
‫وجهی‌ادعایی‌شبیه‌هم‌بدانند‪‌ .‬‬
‫مردمان جمله بخفتند و شب از نیمه گذشت‬
‫سعدی‬ ‫وآن که در خواب نشد چشم من و پروین است‬
‫جامع‌=‌در‌خواب‌نشدن ‌‬
‫چشم‌من‌با‌پروین‌در‌خواب‌نشدن‌شبیه‌است‪‌ .‬‬
‫یا‪‌:‬چشم‌من‌و‌پروین‌در‌یک‌امر‌ادعایی‌(خواب‌نشدن)‌باهم‌جمع‌شدهاند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫بنال بلبل اگر با منت سر یاری است‬
‫حافظ‬ ‫که ما دو عاشق زاریم و کار ما زاری است‬
‫جامع = زاری‬
‫بلبل و من در صفت زاری کردن باهم جمع شدهاند‪.‬‬

‫حافظ‬ ‫تکیه بر عهد تو و باد صبا نتوان کرد‬

‫راه پنهانی میخانه نداند همه کس‬
‫حافظ‬ ‫جز من و زاهد و شیخ و دو سه رسوای دیگر‬

‫‪54‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .3‬تفریق‬
‫آن‌است‌که‌منکر‌شباهت‌دو‌امر‌شوند‌و‌بین‌آن‌دو‌فرق‌گذارند‌و‌یا‌یکی‌را‌بر‌دیگری‌‬
‫ترجیح‌دهند‪‌ .‬‬
‫که نکو ناید از خردمندی‬ ‫من نگویم به ابر مانندی‬
‫تو همیبخشی و همیخندی‬ ‫او همیبخشد و همیگرید‬
‫شباهت‌میان‌ابر‌و‌شخص‌بخشنده‌است‪‌،‬اما‌شخص‌بخشنده‌نسبت‌به‌ابر‌برتری‌دارد؛‌چرا‌‬
‫که‌بخشش‌او‌با‌خنده‌همراه‌است‪‌ .‬‬
‫کاین قطره قطره میدهد و بدره بدره آن‬ ‫دست تو را به ابر که یارد شبیه کرد‬
‫معنای بیت‪‌ :‬چی‌کسی‌یارای‌(جرأت)‌آن‌را‌دارد‌که‌دست‌تو‌را‌به‌ابر‌تشبیه‌کند؛‌چرا‌که‌‬
‫ابر‌قطره‌قطره‌میبخشد‌و‌دست‌تو‌کیسه‌کیسه‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .2‬جمع با تفریق یا جمع و تفریق‬

‫نخست‌دو‌امر‌را‌باهم‌در‌یک‌صفت‌ادعای‌جمع‌کنند‌و‌سپس‌بین‌آن‌دو‌فرق‌گذارند‪‌ :.‬‬
‫منم امروز و تو انگشتنمای زن و مرد‬
‫سعدی‬ ‫من به شیرین سخنی‪ ،‬تو به نیکویی مشهور‬
‫وجه مشترک = انگشتنمایی‬
‫وجه تفریق = شیرین سخنی و نیکویی‬
‫من و تو هر دو مایلیم ای شیخ‬
‫سعدی‬ ‫تو به محراب و من به ابروی یار‬
‫وجه جامع = مایل بودن‬
‫وجه تفریق = محراب و ابروی یار‬

‫‪ .5‬جمع با تقسیم‬
‫نخست‌چند‌امر‌را‌در‌جامعی‌جمع‌کنند‌و‌سپس‌آنها‌را‌تقسیم‌کنند‌و‌معموال‌جامع‌را‌در‌‬
‫مورد‌هر‌کدام‌جداگانه‌ذکر‌کنند‪‌ :‬‬
‫که این ببستش پیرایه و آن گشاد نقاب‬ ‫مگر مشاطة بستان شدند باد و سحاب‬

‫‪55‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫معنای بیت‪‌ :‬مگر‌باد‌و‌ابر‌آرایشگر‌بستان‌شدند‌که‌یکی‌از‌آنها‌آن‌را‌زیور‌بسته‌است‌و‌‬

‫دیگری‌نقابش‌را‌برداشته‌است‪‌ .‬‬
‫وجه جامع = مشاطه (آرایشگر)‬
‫وجه تقسیم = یکی زیور میبندد و دیگری نقاب گشایی میکند‪.‬‬

‫‪ .6‬جمع و تفریق و تقسیم‬

‫نخست‌بین‌دو‌امر‌جمع‌کنند‪‌،‬سپس‌تفریق‌و‌سپس‌تقسیم‪‌ .‬‬
‫مجلس دو آتش داده بر‪ ،‬این از حجر آن از شجر‬
‫خاقانی‬ ‫این کرده منقل را مقر وآن جام را جا داشته‬
‫وجه جامع میان ذغال و شراب = آتشین بودن‬
‫وجه تفریق = یکی از سنگ و دیگری از درخت (ذغال از سنگ و شراب از انگور)‬
‫وجه تقسیم = یکی جایش در منقل و دیگر در جام است‪.‬‬

‫(ناداننمایی)‌ ‌‬ ‫‪ .2‬تجاهل العارف‬

‫ای‌اظهار‌بیاطالعی‌کند‌و‌یا‌خود‌را‌نادان‌نشان‌دهد‪‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫آنست‌که‌گوینده‌در‌بیان‌امر‌بدیهی‬
‫علت‌بی اطالعی‌آن‌است‌که‌گوینده‌چند‌چیز‌را‌شبیه‌هم‌یافته‌و‌در‌تشخیص‌آن‌دچار‌شک‌و‌‬
‫‌‬
‫تردید‌است‪‌.‬زیر‌ساخت‌این‌صنعت‌بدیعی‪‌،‬تشبیه‌است‌و‌همواره‌با‌غلو‌همراه‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫ندانم این شب قدر است یا ستارهء روز؟‬
‫سعدی‬ ‫تویی برابر من یا خیال در نظرم؟‬
‫آن کمند مهر‪ ،‬یا زنجیر غم‪ ،‬یا بند عشق‬
‫اوحدی مراغهای‬ ‫یا طناب شوق‪ ،‬یا دام بال‪ ،‬یا موی توست؟‬
‫فردوسی‬ ‫و یا آفتاب سپیده دم است؟‬ ‫به دل گفت بهمن که این رستم است‬
‫بامن بگو تا کیستی؛ مهری؟ بگو! ماهی؟ بگو!‬
‫مهرداد اوستا‬ ‫خوابی؟ خیالی؟ چیستی؟ اشکی؟ بگو! آهی؟ بگو!‬
‫حسن بی مثل تو در بلخ و فرخار نبود‬ ‫ما ندانیم که از جنس پری یا ملکی‬

‫‪50‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .0‬ارسالالمثل‬
‫در ‌صورتی ‌که ‌کالم ‌جنبه ‌ضرب ‌المثل ‌داشته ‌باشد ‌یا ‌به ‌عبارت ‌دیگر ‌نویسنده ‌یا ‌شاعر‌‬
‫ضرب‌المثلی‌را‌در‌سخن‌خود‌بیاورد‌و‌یا‌کالم‌او‌بعدا‌ضرب‌المثل‌شود‪‌،‬ارسال‌المثل‌خوانده‌می‌‬
‫گوینده‌مشبه‌و‌ضربالمثل‌حکم‌مشبه‌به‌‌را‌داراست؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫شود‪‌.‬در‌این‌صنعت‪‌،‬سخن‌‬
‫که زمین سخت و آسمان دور است‬ ‫کارم از اشک و آه پیش نرفت‬
‫معنای بیت‪‌‌:‬کارم‌با‌گریه‌و‌ناله‌پیش‌نرفت‌(همان‌طور‌که)‌سختی‌زمین‌و‌دوری‌آسمان‌را‌‬
‫کسی‌با‌هیچ‌کاری‌تغییر‌داده‌نمیتواند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫سعدی‬ ‫سوزنی باید کز پای بر آرد خاری‬ ‫غم عشق آمد و غم های دیگر پاک ببرد‬
‫معنای بیت‪‌ ‌:‬غم‌عشق ‌آمد‌و‌همه‌غم‌های‌دیگر‌را‌از ‌بین ‌برد‌و ‌این‌بدان‌می‌ماند‌که‌با‌‬
‫سوزنی‌خار‌را‌از‌پا‌در‌آری‪‌ ‌.‬‬
‫من اگر نیکم اگر بد تو برو خود را باش‬
‫حافظ‬ ‫هرکسی آن درود عاقبت کار که کشت‬
‫گاهی ‌شاعر ‌دو ‌ضرب‌المثل ‌را ‌در ‌شعر ‌خود ‌می‌آورد ‌که ‌این ‌صنعت ‌را ‌ارسال‌المثلین‌‬
‫مینامند‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫نه هرکه آیینه سازد سکندری داند‬ ‫نه هرکه چهره برافروخت دلبری داند‬

‫‪ .1‬تمثیل یا مدعا مثل‬

‫چنان‌است‌که‌شاعر‌از‌قوه‌طبع‌خویش‌برای‌اثبات‌مدعای ‌خویش‪‌،‬مثلی‌را‌می‌آورد‌و‌‬
‫مدعا‌به‌صورت‌مضمر‌(پوشیده)‌به‌مثل‌تشبیه‌می‌کند‪‌ .‬‬
‫بلند و پست جهان هر چه هست در کار است ‪ /‬ز حکمت است که انگشتها برابر نیست‬
‫مدعا = بلندی و پستی جهان در کار است‬
‫مثل = انگشتها که برابر نیستند‪ ،‬حکمتی دارد‪.‬‬
‫پستی‌و‌بلندی‌جهان‌هرچه‌که‌است‌درکار‌است‌(مثل‌اینکه)‌انگشتها‌که‌‬
‫‌‬ ‫معنای بیت‪‌ ‌:‬‬
‫بلندی‌و‌پستی‌دارند‌بدون‌حکمت‌نیست‪‌ .‬‬
‫پایبوسی سیل از پا افکند دیوار را‬ ‫بر تواضع های دشمن تکیه کردن ابلهی است‬

‫‪57‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫مدعا‪ :‬برتواضعهای دشمن تکیه کردن ابلهی است‬

‫مثل‪ :‬پایبوسی سیل از پا افکند دیوار را‬

‫‪ .91‬حرفگرایی‬
‫صنعتی‌که‌در‌آن‌امری‌یا‌اموری‌به‌شکل‌و‌موقعیت‌حروف‌الفبا‌تشبیه‌شود؛‌مثال‌تشبیه‌‬
‫نوعی‌از‌آرایش‌زلف‌به‌شکل‌نوشتاری‌«ج»‌و‌خال‌صورت‌به‌نقطه‌جیم‌و‌یا‌تشبیه‌راستی‌قد‌به‌‬
‫الف‪‌ :‬‬
‫کمال خجندی‬ ‫ما چو المیم در میان بال‬ ‫تا به باال تو راست چون الفی‬
‫معنای بیت‪ ‌ :‬تو‌از‌نظر‌باال‌(قد)‌مثل‌الف‌راست‌هستی‌و‌ما‌مثل‌المی‌که‌در‌میان‌کلمة‌‬
‫«بال»‌کج‌افتاده‌است‪‌ ‌.‬‬
‫آغاز‌میشود‌و‌«ل»‌در‌میان‌ب‌و‌الف‌ـ‌که‌بالی‌جان‌‬
‫‌‬ ‫یادداشت‪‌ :‬باال‌با‌«ب»‌و‌الف‌با‌«ا»‌‬
‫‌‬
‫عاشق‌اند‌ـ‌به‌شکل‌قد‌خمیده‌واقع‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫در خم زلف تو آن خال سیه دانی چیست؟‬
‫حافظ‬ ‫نقطة دوده که در حلقة جیم افتاده است‬
‫خال تو را نقطة آن جیم کرد‬ ‫زلف تو را جیم کرد آن که او‬
‫رودکی‬ ‫دانگکی نار به دو نیم کرد‬ ‫و آن دهن تنگ تو گویی کسی‬

‫‪58‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .7‬روش تناسب‬
‫‌‬

‫این‌روش‌بر‌مبنای‌تناسب‌معنایی‌میان‌اجزای‌کالم‌استوار‌است‪‌.‬‬
‫ائتالف) ‌‬ ‫‪ .9‬مراعاتالنظیر‪( 9‬تناسب‪ ،‬تلفیق مؤاخات‪،‬‬
‫زمانی‌که‌برخی‌از‌واژههای‌کالم‪‌،‬اجزایی‌از‌یک‌کل‌باشند‌و‌از‌این‌جهت‌بین‌آنها‌ارتباط‌‬
‫‌‬
‫و‌تناسب‌باشد؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫دلم از مدرسه و صحبت شیخ است ملول‬
‫مسکین اصفهانی‬ ‫ای خوشا دامن صحرا و گریبان چاکی‬
‫دامن ـ گریبان‬ ‫مدرسه ـ شیخ‬
‫یادم از کشته خویش آمد و هنگام درو‬ ‫مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو‬
‫مزرع ـ سبز ـ داس ـ کِشت ـ درو‬
‫خانه عقل مرا آتش میخانه بسوخت‬ ‫خرقه زهد مرا آب خرابات ببرد‬
‫فلک کشید به گرداب و بر کنارم سوخت‬ ‫زتخته پاره ام ای ناخدا چه می پرسی‬
‫‌‬ ‫در خسته دلم چو مغر در پسته نشست‬ ‫هر تیر که از چشم چو بادام تو جست‬
‫شاید گره خورد به تو نزدیک تر شوم‬ ‫من رشته محبت تو پاره می کنم‬

‫شب است‪ ،‬با نخ آوازت بدوز پرچم عصیان را‬

‫‌«محمدشریف‌سعیدی»‬ ‫وگر نه ماندن و پوسیدن کنار رشته و سوزن چیست؟‬

‫‪3‬‬
‫گریزی‌را‌پس‌از‌تناسب‌آورده‌است‌و‌آن‌به‌گونهای‌است‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌،‬صنعت‌تناسب‬ ‫‪‌.‬در‌کتاب ‌نگاه‌تازه‌به‌بدیع‬
‫نشینی‌نداردند‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫که‌دو‌کلمه‌یا‌(مضاف‌با‌مضاف‌الیه‌در‌تناسب‌نیست‌و‌باهم‌هم‬
‫‌جیبشان را پر عادت کردیم‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌چشم تا کار میکرد‬ ‫‌یا‌‬
‫‌سهراب‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫هوش پاییز بود‪.‬‬
‫این‌صنعت‌را‌هنجار‌گریزی‌هم‌گفته‌اند‪‌ .‬‬

‫‪53‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫هرگاه‌دو‌یا‌چند‌کلمه‌در‌شعر‌با‌معانی‌ضد‌هم‌بیایند‪‌،‬صنعت‌تضاد‌گفته‌میشود‪‌،‬مانند‪:‬‬
‫‌‬
‫شراب با تو حالل است و آب بی تو حرام‬
‫راست گویم دروغ می گویم‬
‫بشکستن آن درست می دانستم‬
‫آخر کردی نخست میدانستم‬
‫‌ابوالفرج‌رونی ‌‬ ‫‌‬
‫«سعدی»‬
‫«فروغی بسطامی»‬
‫«محمدشریف سعیدی»‬
‫‪ .7‬طباق یا تضاد‬
‫من آن نیم که حالل از حرام نشناسم‬
‫دل گرفتم ز مهر مهرویان‬
‫من عهد تو سخت‪ ،‬سست می دانستم‬
‫این دشمنی ای دوست که با من داری‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫گفتی به غمم بنشین یا از سر جان برخیز‬
‫فرمان برمت جانا‪ ،‬بنشینم و برخیزم‬
‫کی رفته ای زدل که تمنا کنم ترا‬
‫کی بوده ای نهفته که پیدا کنم ترا‬
‫ایستادی که چماق آمد و گفتت بنشین‬
‫و نشستی و چماق آمد و گفتت برخیز‬

‫‪ .3‬پارادوکس (متناقضنما)‬
‫آنگاه‌که‌دو‌کلمة‌متضاد‌باهم‌بیایند‌و‌معنای‌ظاهرا‌متناقض‌را‌افاده‌کنند‪‌،‬پارادوکس‌نامیده‌‬
‫میشود‪‌.‬پارادوکس‌با‌توجیهات‌عرفانی‪‌،‬مذهبی‌و‌ادبی‌قابل‌توجیه‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫هرگز وجود حاضر غایب شنیدهای؟‬
‫سعدی‬ ‫من در میان جمع و دلم جای دیگر است‬
‫دولـت فقـر‪ ،‬خــدایا! به مـن ارزانـی دار‬
‫حافظ‬ ‫کاین کرامت سبب حشمت و تمکین من است‬
‫اگر پنهان بود پیدا‪ ،‬من آن پیدای پنهانم‬
‫خواجو کرمانی‬ ‫اگر نادان بود دانا‪ ،‬من آن دانای نادانم‬
‫سپاه غمزه ات را در هزیمت فتح می باشد‬
‫کلیم کاشانی‬ ‫شکست افتاد در دل ها چو برگردید مژگانت‬

‫‪06‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫از تهی سرشار‬

‫«مهدی اخوان ثالث»‬ ‫جویبار لحظهها جاری است‪.‬‬

‫‪ .2‬حسآمیزی‬
‫حس آمیزی‌عبارت‌از‌ترکیب‌حواس‌پنجگانه‌در‌سخن‌است؛‌بدین‌معنا‌که‌کار‌یک‌حس‌‬
‫‌‬
‫به‌حس‌دیگر‌سپرده‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫بوی بوالنی را می شنوم‪( .‬عامیانه)‬
‫بوی‌بوالنی‌به‌جای‌بوییدن‌(استشمام)‌شنیده‌میشود‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫«حافظ»‬ ‫شادی آورد گل و باد صبا شاد آمد‬ ‫بوی بهبود ز اوضاع جهان می شنوم‬

‫ندارد پردهء نیرنگ هستی جز من و مایی‬

‫«بیدل»‬ ‫به هر نقشی که چشمت وا شود رنگ صدا بنگر‬

‫«بیدل»‬ ‫گوش نه بر بوی گل تا بشنوی افسانه ام‪.‬‬

‫«سهراب سپهری»‬ ‫حرف هایم مثل یک تکه چمن روشن بود‪.‬‬

‫با من بیا به خیابان‬

‫«سلمان هراتی»‬ ‫تا بشنوی بوی زمستانی که در باغ رخنه کرد‪.‬‬

‫خون را شنیدیم‬
‫«ادونیس‪ ،‬شاعر معاصر عرب»‬ ‫و طنین را دیدیم‪.‬‬

‫زیر لب او زمزمهء روشن یک شوق‬

‫«محمدشریف سعیدی»‬ ‫در حنجرهاش تابش یک باغچه سار است‬

‫‪ .5‬تلمیح‬
‫اشاره‌به‌داستانی‌مشهور‌در‌کالم‌است‌و‌در‌آن‌زیر‌ساخت‌تناسب‌و‌تشبیه‌دیده‌میشود‪‌.‬‬
‫‌‬
‫رابطه ‌تشبیهی ‌میان ‌مطلب ‌و ‌داستانی ‌است ‌که ‌ذکر ‌می‌شود ‌و ‌رابطة ‌تناسب ‌میان ‌اجزای ‌داستان‌‬
‫است‪‌ .‬‬

‫‪03‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫بیستون کندن فرهاد نه کاری است شگفت‬

‫همای شیرازی‬ ‫شور شیرین به سر هرکه فتد کوهکن است‬
‫‪ .9‬اشاره به داستان شیرین و فرهاد‪.‬‬
‫‪ .7‬تناسب میان کلمات بیستون‪ ،‬کوه‪ ،‬کندن‪ ،‬فرهاد و شیرین‪.‬‬
‫‌‬

‫آه اسفندیار مغموم‬

‫تو را آن به که چشم‬
‫«احمد شاملو»‬ ‫فرو پوشیده باشی‬
‫اشاره‌به‌داستان‌اسفندیار‌است‌که‌رویین‌تن‌بود‌و‌تنها‌از‌ناحیه‌چشم‌آسیب‌پذیر‌بود‪‌ .‬‬
‫رخ‌یوسف‌دم‌عیسا‌ید‌بیضا‌داری ‌‬
‫آنچه‌خوبان‌همه‌دارند‌تو‌تنها‌داری ‌‬
‫‪‌.3‬اشاره‌به‌زیبایی‌یوسف‪‌،‬نفس‌عیسا‌و‌دست‌بیضای‌موسا‌است‪‌ .‬‬

‫‪ .6‬ارصاد و تسهیم‬
‫رعایت‌تناسب‌در‌کالم‌به‌طوری‌که‌خواننده‌بتواند‌پایان‌کالم‌را‌حدث‌بزند‪‌ ‌.‬‬
‫برد دل و جان من دلبر جانان من‬ ‫دلبر جانان من برد دل و جان من‬
‫منسوب‌به‌حافظ ‌‬
‫یا غمم را کنار بایستی‬ ‫در غم یار‪ ،‬یار بایستی‬
‫گل طمع نیست‪.........‬‬ ‫اندرین بوستان که عیش من است‬
‫که‌در‌بیت‌دوم‌جای‌خالی‌را‌هر‌خواننده‌میتواند‌با‌«خار‌بایستی»‌پر‌کند‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .2‬براعت استهالل‬
‫بین ‌مقدمه ‌یک ‌اثر ‌و ‌موضوع ‌آن ‌چنان ‌تناسب ‌معنایی ‌وجود ‌داشته ‌باشد ‌که ‌با ‌خواندن‌‬
‫مقدمه‪‌،‬موضوع‌کلی‌کتاب‌واضح‌شود‪‌ .‬‬
‫فردوسی‌در‌مقدمة‌داستان‌رستم‌و‌سهراب‌چنین‌گفته‌است‪‌ :‬‬
‫به خاک افکند نارسیده ترنج‬ ‫اگر تندبادی برآید زکنج‬
‫هنر مند دانیمش ار بیهنر‬ ‫ستمکار خوانیمش ار دادگر‬

‫‪02‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫زداد این همه بانگ و فریاد چیست؟‪...‬‬ ‫اگر مرگ داد است بیداد چیست‬
‫یا‌در‌مقدمة‌داستان‌رستم‌و‌اسفندیار‌که‌سروده‌است‪‌ :‬‬
‫به زیر گل اندر چه موید همی‬ ‫که داند که بلبل چه گوید همی‬
‫ز بلبل سخن گفتن پهلوی‬ ‫نگه کن سحرگاه تا بشنوی‬
‫ندارد به جز ناله زو یادگار‬ ‫همی نالد از مرگ اسفندیار‬
‫بدرد دل و گوش غران هژبر‬ ‫چو آواز رستم شب تیره ابر‬

‫‪ . 0‬حسن تخلص یا حسن مخلص‬

‫هر ‌گاه ‌شاعر ‌بتواند ‌با ‌یک ‌یا ‌دو ‌بیت‪‌ ،‬قسمت ‌تشبیب ‌(تغزل) ‌قصیده ‌را ‌به ‌متن ‌قصیده‌‬
‫(مدح)‌استاده‌پیوند‌دهد‪‌،‬ابیات‌مذکور‌حسن‌تخلص‌گفته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫با تاب سنبل سمنآرای تو چه کار‬ ‫دی باز در تفکر آنم که باد را‬
‫از وصف آتش سر شمشیر شهریار‬ ‫گر نیز گرد زلف تو گردد بسوزمش‬
‫در ‌دوبیت ‌باال‪‌ ،‬شاعر ‌به ‌نحوی ‌نام ‌شهریار ‌را ‌ذکر ‌کرده ‌تا ‌ابیات ‌بعدی ‌را ‌در ‌وصف‌‬
‫شهریار‌بسراید‪‌ .‬‬
‫شادمان گشتم دعا کردم به جان شهریار‬ ‫چون ز شهرِ یار من آمد بدین زودی خبر‬
‫سروش اصفهانی‬
‫شهرِ یار = شهری که در آن یار باشد‪.‬‬
‫شهریار = پادشاه‬
‫شاعر‌در‌کنار‌اینکه‌جناس‌مرکب‌را‌رعایت‌کرده‌است‪‌ ‌،‬در‌مصرع‌دوم‌بهانة‌خوبی‌برای‌‬
‫مدح‌شهریار‌ایجاد‌کرده‌تا‌ابیات‌بعدی‌را‌به‌آن‌اختصاص‌دهد‪‌ .‬‬

‫‪ . 1‬حشو‬
‫که‌آن‌را‌اعتراض‌الکالم‌قبل‌االتمام‌نیز‌میگویند‪‌،‬کالمی‌است‌که‌زایدی‌در‌میان‌جمله‌‬
‫‌‬
‫بیاید‌و‌بر‌سه‌قسم‌است‪‌ 3‌:‬‬

‫‪3‬‬
‫داند؛‌چرا‌که‌به‌نظر‌وی‪‌،‬آن‌دو‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌.‬سیروس‌شمیسا‪‌،‬حشو‌قبیح‌و‌متوسط‌را‌جزء‌صنعت‌ادبی‌ـ‌بدیعی‌نمی‬
‫جنبة‌هنری‌ندارند‪‌ .‬‬

‫‪01‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫الف ـ حشو قبیح‪ :‬کالم‌زاید‌در‌کالم‌که‌نیاز‌آوردن‌آن‌نیست‪‌ .‬‬

‫عذرم رمد چشم و صداع سر بود‬ ‫گر خدمت تو نیامدم جرم بپوش‬
‫رمد‪‌:‬درد‌مخصوص‌چشم ‌‬
‫صداع‪‌‌:‬درد‌مخصوص‌سر‌ ‌‬
‫چشمدرد‌چشم ‌‬
‫رمد چشم‪‌ ‌‌:‬‬
‫صداع سر‪‌:‬سردرد‌سر ‌‬
‫نه‌زشت‌است‌و‌نه‌زیبا‪‌،‬بلکه‌غالبا‌برای‌برابر‌کردن‌وزن‌در‌شعر‌میآید‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫حشو متوسط‪‌:‬‬
‫بدان زمان که چو مرغ هزار دستان بود‬ ‫تو رودکی را ـ ای ماهرو ـ ندیدستی‬
‫در‌بیت‌فوق‌«ای‌ماهرو»‌حشو‌متوسط‌است‪‌ .‬‬
‫حشو‌متوسط‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫هرگاه‌«ای‌ماهرو»‌را‌حشو‌نشماریم‪«‌،‬تو»‌‬
‫این‌گونه‌حشو‌از‌محسنات‌کالم‌به‌شمار‌میرود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫حشو ملیح‪‌:‬‬
‫دور از تو ـ که از تو هیچ کس دور مبادـ از راحت و عیش و فرح دور شدم‬
‫در‌بیت‌باال‌«که‌از‌تو‌هیچ‌کس‌دور‌مباد»‌حشو‌ملیح‌است‪‌ .‬‬
‫شکر فروش ـ که عمرش دراز باد ـ چرا‬
‫حافظ‬ ‫تفقدی نکند طوطی شکر خوا را‬
‫گل ـ که عمرش دراز باد ـ آمد‬ ‫دی ـ که پایش شکسته باد ـ برفت‬

‫‪ .91‬رجوع‬
‫در‌این‌صنعت‪‌،‬گوینده‌به‌سخن‌قبلی‌خود‌بر‌میگردد‌تا‌آن‌را‌رد‌یا‌اصالح‌کند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫شمع را باید از این خانه برون بردن و کشتن‬
‫تا که همسایه نداند که تو در خانة مایی‬

‫کشتن شمع چه حاجت بود از بیم رقیبان‬

‫پرتو روی تو گوید که تو در خانة مایی‬

‫‪04‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .99‬صدامعنایی‬
‫آوردن‌حروفی‌که‌صدایشان‌شنونده‌را‌به‌منبع‌صدا‌رهنمایی‌کند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫خیزید و خز آرید که هنگام خزان است‬
‫منوچهری‬ ‫باد خنک از جانب خوارزم وزان است‬
‫صدای‌خش‌خش‌برهای‌پاییزی‌را‌به‌ذهن‌میآورد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫تکرار‌صدای‌«خ»‌‬
‫سمیع حامد‬ ‫در زیر زبان زخمی من هزار زنبور زیبا زندانیست‪.‬‬
‫صدای‌وز‌وز‌زنبور‌را‌در‌ذهن‌تداعی‌میکند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫تکرار‌صدای‌«ز»‌‬

‫‪ .3‬روش ایهام‬
‫ایهام‌به‌معنای‌به‌وهم‌و‌گمان‌افکندن‌است‪‌.‬از‌لحاظ‌زیبایی‌شناسی‪‌،‬ایهام‌آن‌است‌کـه‌در‌‬
‫سخن‌واژهیی‌آورده‌شود‌که‌دارای‌حداقل‌دو‌معنا‌باشد‌و‌از‌این‌طریق‌خواننده‌را‌به‌وهم‌و‌گمـان‌‬
‫‌‬
‫بیفکند‌که‌مراد‌در‌سخن‌کدام‌معنای‌واژه‌است‪‌ ‌.‬‬

‫‪ .9‬ایهام (توریه‪ ،‬توهیم‪ ،‬تخییل)‬

‫کلمهیی‌که‌حد‌اقل‌به‌دو‌معنا‌در‌کالم‌به‌کار‌رفته‌باشد‪‌ .‬‬
‫آوردن‌ ‌‬
‫ببین که در طلبت حال مردمان چون است‬ ‫زگریه مردم چشمم نشسته در خون است‬
‫‪ .9‬مردمان = جمع مردم‪ ،‬خلق‬
‫‪ .7‬مردمان = جمع مردم (مردمک چشم)‬
‫عاشق نوشته با پا بر روی خاک ها «مهر»‬
‫(محمد شریف سعیدی)‬ ‫مریم میانهیی با مهرآفرین ندارد‬
‫مهرآفرین = خدا (آفرینندة خورشید)‬ ‫‪ .3‬مهر = آفتاب‬
‫مهرآفرین = کسی که محبت را آفرین‬ ‫‪ .7‬مهر = محبت‪ ،‬دوستی‪ ،‬عشق‪.‬‬
‫به راستی که نه همبازی تو بودم من‬
‫سعدی‬ ‫تو شوخ دیده مگس بین که می کند بازی‬

‫‪05‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .9‬بازی = ساعتتیری‬
‫‪ .7‬بازی = عقاب بودن‪ ،‬باز بودن ‌‬

‫‪ .7‬ایهام تناسب‬
‫کلمه یی‌در‌سخن‌ذکر‌شود‌که‌در‌معنای‌غیر‌مورد‌نظر‌با‌کلماتی‌در‌کالم‌تناسب‌داشته‌‬
‫‌‬
‫باشد‪‌ .‬‬
‫که بیماری رشته کردش چو دوک‬ ‫یکی رای حکایت کنند از ملوک‬
‫‪ .9‬رشته‪ :‬نام نوعی بیماری در طب قدیم‬
‫‪ .7‬رشته‪ :‬نخ‬
‫دوک‪ :‬وسیله نخریسی دستی‪ ،‬نماد الغری‬
‫رشته‌در‌بیت‌باال‌در ‌معنای‌دوم‌خود‌با‌دوک‌تناسب‌دارد‌که‌مورد‌نظر‌نیست‪‌،‬اما‌ذهن‌‬
‫خواننده‌را‌به‌خود‌معطوف‌میدارد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫منزل آن مه عاشقکش عیار کجاست‬ ‫ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست‬
‫‪ .9‬نسیم‪ :‬باد بامداد‬
‫‪ .7‬نسیم‪ :‬نام یکی از عیاران در کتاب سمک عیار‬
‫که خوش آهنگ و فرحبخش نوایی دارد‬ ‫عالم از نالة عشاق مبادا خالی‬
‫‪ .9‬عشاق‪ :‬نام دستگاهی در موسیقی‬
‫‪ .7‬عشاق‪ :‬جمع عاشق ‌‬
‫مدار از فلک چشم نیک اختری را‬ ‫چو تو خود کنی اختر خویش را بد‬

‫‪ .3‬ایهام تضاد‬
‫معنای‌غیر‌مقصود‌کلمه‪‌،‬با‌معنای‌کلمه‌یا‌کلماتی‌از‌کالم‌رابطة‌تضاد‌داشته‌باشند‪‌ .‬‬
‫حافظ‬ ‫که بوی باده مدامم دماغ تر دارد‬ ‫ز زهد خشک ملولم کجاست بادة ناب‬
‫تر = تازه و خوش‬ ‫تر = متضاد خشک‬
‫صبح میخندد و من میگریم‬ ‫شب وصل تو به پایان آمد‬
‫خندیدن در معنای لفظی خود با گریستن در تضاد است‬

‫‪00‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫خندیدن صبح = روشن شدن صبح که معنای مورد نظر است با گریستن تضاد ندارد‪.‬‬

‫‪ .2‬ایهام ترجمه‬
‫مترادف‌به‌دو‌معنا‌به‌کار‌میرود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫دو‌کلمة‌‬
‫رقیبم سرزنشها کرد کز این باب رخ برتاب‬
‫حافظ‬ ‫چه افتاد این سر ما را که خاک در نمیارزد‬
‫در = باب‪ ،‬درگاه‬ ‫باب = در‪ ،‬بخش‬
‫دلی طلب بیمار کردة وحدت‬
‫خاقانی‬ ‫چو چشم دوست که بیماری است عین شفا‬
‫چشم – عین‬

‫‪ .5‬ایهام تبادر‬
‫واژهیی‌از‌کالم‪‌،‬واژة‌دیگر‌را‌که‌با‌آن‌(تقریبا)‌همشکل‌یا‌همصداست‌به‌ذهن‌متبادر‌کند‪‌ ..‬‬
‫‌‬
‫گفتا خُنُک نسیمی کز کوی دلبر آید‬ ‫گفتم خوشا هوایی کز باد صبح خیزد‬
‫خُنُک‌(خوشا)‌تلفظ‌امروزی‌خُنَک‌(سرد)‌را‌هم‌که‌با‌هوا‌و‌باد‌و‌نسیم‌تناسب‌دارد‌به‌‬
‫ذهن‌متبادر‌میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫حافظ‬ ‫یارب از مادر گیتی بچه طالع زادم‬ ‫کوکب بخت مرا هیچ منجم نشناخت‬
‫بچه‪‌،‬بچًه‌را‌که‌با‌مادر‌و‌زادن‌تناسب‌دارد‌به‌ذهن‌متبادر‌می‌کند‪‌ .‬‬
‫سهراب سپهری‬ ‫صبحها نان و پنیرک بخوریم‬
‫پنیرک‌که‌نام‌گیاهی‌است‪‌،‬پنیر‌را‌در‌ذهن‌متبادر‌میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫مدح شبیه به ذم‬ ‫‪.6‬‬

‫مقصود‌گوینده‌مدح‌است‌اما‌چون‌در‌کالم‌حروف‌استثنا‌از‌قبیل‌لیکن‪‌،‬اما‪‌،‬ولی‌و‌کلمات‌‬
‫ذمی‌آمده‌است‌در‌نظر‌اول‌چنین‌به‌ذهن‌می‌رسد‌که‌شاید‌مراد‌بدگویی‌باشد‪‌ .‬‬
‫کند دست تو بر خزاین ستم‬ ‫ترا پیشه عدل است لیکن به جود‬
‫کلمات‌«لیکن»‌و‌«ستم»‌مدح‌را‌شبیه‌ذم‌کرده‌است‪‌ .‬‬

‫‪07‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ستم‌در‌نظر‌اول‌معنای‌منفی‌دارد‌اما‌ستم‌بر‌خزاین‌به‌معنای‌خرج‌کردن‌خزاین‌است‌و‌‬
‫سخاوت‌را‌می‌رساند‪‌ .‬‬
‫جز این قدر نتوان گفت در جمال تو عیب‬
‫سعدی‬ ‫که مهربانی از آن طبع و خو نمیآید‬
‫«جز»‌و‌«عیب»‌مدح‌را‌شبیه‌ذم‌کرده‌است‪‌ .‬‬
‫وقتی‌دقت‌شود‌دیده‌می‌شود‌که‌عیبش‌مهربانی‌است‌که‌بدگویی‌نیست‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫چراست بحر کفش را عطای ناموزون‬ ‫گرش شمایل چون بحر موزون است‬

‫‪ .2‬ذم شبیه به مدح‬

‫معنای‌کالم‌ذم‌است‌اما‌چون‌از‌حروف‌استثنا‌و‌کلمات‌مدحی‌استفاده‌شده‌است‪‌،‬به‌نظر‌‬
‫می‌رسد‌که‌شاید‌مقصود‌مدح‌باشد‪‌ .‬‬
‫حافظ‬ ‫می کنم شکر که بر جور دوامی داری‬ ‫تو به هنگام وفا گرچه ثباتیت نبود‬
‫شیرین کن بدره هاللی‬ ‫هرچند به دهر بی مثالی‬
‫بدره‌هالل‌منظور‌خربوزه‌است‌که‌با‌کود‌شیرین‌می‌شود‌که‌در‌این‌بیت‌ممدوح‌را‌کود‌‬
‫گفته‌است‪‌ .‬‬
‫باشد به وصال در رسیدن‬ ‫دیدار ترا به خواب دیدن‬
‫می‌گوید‌اگر‌کسی‌در‌خواب‌مدفوع‌ببیند‌به‌مراد‌خود‌می‌رسد‪‌.‬در‌این‌شعر‌شخص‌مورد‌‬
‫نظر‌به‌مدفوع‌تشبیه‌شده‌است‪‌ .‬‬

‫‪ . 0‬محتمل الضدین (ذو وجهین)‬

‫ترتیب ‌کالم ‌به ‌گونه‌یی ‌باشد ‌که ‌هم ‌معنای ‌منفی ‌(ذم) ‌داشته ‌باشد ‌و ‌هم ‌معنای ‌مدحی‌‬
‫داشته‌باشد‌که‌به‌احتمال‌بتوان‌از‌آن‌هم‌معنای‌منفی‌و‌هم‌معنای‌مثبت‌را‌دریافت‌کرد‪‌ .‬‬
‫با طلعت تو سرور نماید ماتم‬ ‫ای خواجه ضیا شود ز روی تو ظلم‬
‫ها‌با‌روی‌تو‌روشن‌میشود‌و‌با‌دیدار‌تو‌ماتم‌شادمانی‌‬
‫‌‬ ‫معنای مدحی‪‌ :‬ای‌خواجه‌تاریکی‌‬
‫به‌نظر‌میرسد‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪08‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ای‌خواجه‌روشنایی‌با‌روی‌تو‌تاریک‌میشود‌و‌با‌دیدار‌تو‌شادمانی‪‌،‬ماتم‌به‌‬
‫‌‬ ‫معنای ذمی‪‌:‬‬
‫نظر‌میرسد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫تا که او باشد نباید لعنت بر یزید‬ ‫حاکم بغداد حکمی کرد و میباید شنید‬
‫معنای مدحی‪ ‌:‬باید‌حکم‌حاکم‌بغداد‌بشنویم‌تا‌که‌او‌زنده‌است‌حکمش‌را‌باید‌قبول‌کنیم‌‬
‫و‌بر‌یزید‌لعنت‌نفرستیم‪‌ .‬‬
‫معنای ذمی‪ ‌ :‬باید‌حکم‌حاکم‌بغداد‌را‌بشنویم‌و‌تا‌که‌او‌زنده‌است‌نباید‌بر‌یزید‌لعنت‌‬
‫بفرستیم؛‌یعنی‌او‌بیشتر‌از‌یزید‌شایستة‌لعن‌است‌باید‌بر‌خود‌خود‌لعنت‌فرستاده‌شود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪03‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .2‬روش ترتیب کالم‬

‫‪ .9‬لف و نشر (پیچش و گسترش)‬

‫لف‌و‌نشر‪‌،‬آوردن‌دو‌یا‌چند‌واژه‌در‌سخن‌است‌کـه‌بـه‌دنبـال‌آن‌در‌مـورد‌آنهـا‌توسـط‌‬
‫های‌دیگر‌توضیح‌داده‌شود‪‌.‬ترتیب‌کالم‌در‌لف‌و‌نشر‌باعث‌میشود‌که‌موسیقی‌کالم‌بیشـتر‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫واژه‬
‫شود‌و‌برای‌خواننده‌لذت‌ادبی‌حاصل‌شود‌و‌بر‌دو‌گونه‌است‪‌ :‬‬

‫‌الف ـ لف و نشر مرتب‬

‫که‌توضیحات‌سخن‌(نشر)‌به‌همان‌ترتیب‌لف‌آمده‌باشد؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫فردوسی‬ ‫بن نیزه‪ 9‬و قبة‪ 7‬بارگا‬ ‫‪7‬‬
‫فرو شد به ماهی‪ 9‬و بر شد به ماه‬
‫‌‬
‫‪2‬‬
‫به شمشیر‪ 9‬و خنجر‪ 7‬به گرز‪ 3‬و کمند‬ ‫به روز نبرد آن یل ارجمند‬
‫‪2‬‬
‫یالن را سر‪ 9‬و سـینه‪ 7‬و پـا‪ 3‬و دسـت‬ ‫‪2‬‬
‫برید‪ 9‬و درید‪ 7‬و شکست‪ 3‬و ببست‬
‫فردوسی‬
‫‌‬
‫به‌روز‌نبرد‌آن‌یل‌ارجمند ‌‬
‫به‌‌‌‌‌گرز‌‌‌‌‌‌‌‌و ‌ کمند ‌‬ ‫و‌‌‌‌خنجر ‌‬ ‫به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شمشیر ‌‬
‫‌‌‌‌شکست‌‌‌‌‌‌‌و‌ ‌ ببست ‌‬ ‫‌‌‌‌‌‌درید‌‌‌‌‌و‌ ‌‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برید‌‌‌‌‌‌‌و‌ ‌‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌پا‌‌‌‌‌‌‌‌‌و‌ ‌ دست ‌‬ ‫‌‌‌‌‌‌سینه‌‌‌‌و‌ ‌‬ ‫یالن‌را‌‌‌‌سر‌‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌ ‌‬
‫‪ .9‬با شمشیر برید‪ ،‬سر را‪.‬‬
‫‪ .7‬با خنجر درید‪ ،‬سینه را‪.‬‬
‫‪ .3‬با گرز شکست‪ ،‬پا را‪.‬‬
‫‪ .2‬با کمند ببست‪ ،‬دست را‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫یار من باش که زیب فلک‪ 9‬و زینت دهر‬
‫(حافظ) ‌‬ ‫از مه روی‪ 9‬تو و اشکِ چو پروین‪ 7‬من است‬

‫‪76‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ب ـ لف و نشر نامرتب (مشوش)‬

‫آن‌است‌که‌قسمت‌نشر‪‌،‬عین‌همان‌ترتیب‌لف‌را‌نداشته‌باشد؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫وان نــه بــاالی صــنوبر کــه‬ ‫آن نه زلف‪ 9‬است و بناگوش‪ 7‬که روز‪ 7‬است و شب‪ 9‬است‬
‫(سعدی)‬ ‫درخت رطب است‬
‫بناگوش ‪ ‬روز‬ ‫زلف ‪ ‬شب‬
‫در‌بیت‌باال‪‌،‬روز‌و‌شب‌به‌ترتیب‌زلف‌و‌بناگوش‌نیامده‌است‪‌ .‬‬
‫لطیفه های عجب زیر دام و دانة توست‬ ‫به لطف خال و خط از عارفان ربودی دل‬
‫‌(حافظ)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫خط ‪ ‬ابرو‬ ‫خال ‪ ‬دانه‬
‫که‌در‌بیت‌باال‌به‌ترتیب‌نیامده‌است‪‌ .‬‬
‫پروانه‪ 7‬زمن شمع‪ 9‬زمن گل‪ 3‬زمن آموخت‬ ‫‪3‬‬
‫افروختن‪ 9‬و سوختن‪ 7‬و جامهدریدن‬

‫‪ .7‬تقسیم‬
‫الف ـ ‌تقسیم مرتب‪‌ ،‬لف ‌و ‌نشری ‌است ‌که ‌در ‌آن ‌ارتباط ‌فقرات ‌نشر ‌با ‌لف‪‌ ،‬دقیقا‌‬
‫مشخص‌باشد‌و‌ترتیب‌آن‌نیز‌رعایت‌شده‌باشد‪‌ .‬‬
‫سال و فال مال و حال و اصل و نسل و تخت و بخت‬
‫بادت اندر شهریاری بر قرار و بر دوام‬
‫سال خرم‪ ،‬فال نیکو‪ ،‬مال وافر‪ ،‬حال خوش‬
‫حافظ‬ ‫اصل ثابت‪ ،‬نسل باقی‪ ،‬تخت عالی‪ ،‬بخت رام‬
‫در‌ابیات‌باال‌ارتباط‌لف‌با‌نشر‌کامال‌مشخص‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫یکی عقیق و دوم نرگس و سوم عنبر‬ ‫به من نمود لب و چشم و زلف آن دلبر‬
‫ارتباط‌نشر‌با‌لف‌دقیقا‌مشخص‌باشد‪‌ ،‬اما‌‬
‫‌‬ ‫ب ـ تقسیم نامرتب‪ ،‬لف‌و‌نشری‌که‌در‌آن‬
‫ترتیب‌آن‌رعایت‌نشده‌باشد‪.‬‬
‫یا ببندد یا گشاید یا ستاند یا دهد‬
‫تا جهان برپاست باشد شاه را این چارکار‬

‫‪73‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫آنچه بستاند‪ :‬والیت‪ ،‬آنچه بخشد‪ :‬خواسته‬

‫عنصری‬ ‫آنچه بندد‪ :‬دست دشمن‪ ،‬آنچه بگشاید‪ :‬حصار‬
‫در‌ابیات‌باال‪‌،‬نشر‌به‌ترتیب‌لف‌نیامده‌است‪‌ ‌.‬‬

‫‪ .3‬متتابع‬
‫آن‌است‌که‌چند‌مطلب‌را‌ذکر‌کنند‌به‌گونهیی‌که‌مطلب‌بعدی‪‌،‬توضیح‌مطلب‌قبلی‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫دل به جان‪ ،‬جان به لب و لب به فغان میآید‬ ‫نه همین دل زغم عشق به جان میآید‬
‫رأفت‬
‫دل به جان ‪ ‬جان به لب ‪ ‬لب به فغان میآید‪.‬‬
‫گَرَم باز آمدی محبوب سیماندام سنگین دل‬
‫سعدی‬ ‫گل از خارم برآوردی و خار از پا و پا از دل‬
‫گل از خارم بر آوردی ‪ ‬خار از پا ‪ ‬پا از دل‪.‬‬

‫‪ .2‬اِعداد‬
‫هم‌ذکر‌شدهاند‪‌،‬تابع‌یک‌فعل‌یا‌صفت‌کنند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫چند‌اسم‌را‌که‌پی‬
‫ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند‬
‫سعدی‬ ‫تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری‬
‫ابر ‪ +‬باد‪ +‬مه‪ +‬خورشید‪ +‬فلک ‪ ‬در کارند‪.‬‬
‫ابر‌در‌کار‌است‌ـ‌باد‌در‌کار‌است‌ـ‌مه‌در‌کار‌است‌ـ‌خورشید‌در‌کار‌است‌ـ‌فلک‌در‌کار‌‬
‫است‪‌ .‬‬
‫فرمول ریاضی = در کار است (ابر‪ +‬باد ‪ +‬مه ‪ +‬خورشید ‪ +‬فلک)‬
‫به حرص ار شربتی خوردم مگیر از من که بد کردم‬
‫سنایی‬ ‫بیابان بود و تابستان و آب سرد و استسفا‬
‫خوردن‌شربت‌بخاطر‌(بیابان‪‌،‬تابستان‪‌،‬آب‌سرد‌و‌استسفا)‌بود‪‌ .‬‬
‫حافظ‬ ‫که حق صحبت مهر و وفا نگهدارد‬ ‫سر و زر و دل و جانم فدای آن یاری‬
‫فدای آن یار (سر ‪ +‬زر ‪ +‬دل ‪ +‬جان)‬

‫‪72‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫یاری‌که‌حق‌صحبت‌مهر‌و‌وفای‌نگهدارد ‌‬

‫هر دو ساعت‪ ،‬چارکان خواهم فشاند‬
‫من سه جان بر چار خوان خواهم فشاند‬
‫خاقانی‬
‫‪ .5‬سیاقه االَعداد‬
‫اعداد‌در‌شعر‌ذکر‌شود‪‌ :‬‬
‫بر سه تشریفش که خواندم یک به یک‬
‫هست هر سه چار خوان هشت خلد‬

‫‪ .6‬تنسیقالصفات‬
‫ذکر‌چند‌صفت‌برای‌یک‌اسم‌یا‌چند‌قید‌برای‌یک‌فعل‪‌ .‬‬
‫زلف آشفته و خوی کرده و و خندان لب و مست‬
‫پیرهن چاک و غزلخوان و صراحی در دست‬
‫نرگسش عربدهجوی و لبش افسوس کنان‬
‫حافظ‬ ‫نیمشب دوش به بالین من آمد بنشست‬
‫برای‌شخص‌مورد‌نظر‪‌ :‬‬
‫زلف آشفته = زلف پریشان‬
‫خوی کرده = عرق کرده‬
‫خندان لب ـ مست ـ پیرهن چاک ـ غزلخوان ـ صراحی در دست‬
‫صفات‌باال‌برای‌معشوق‌ذکر‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫عاشق و رندم و میخواره به آواز بلند‬
‫حافظ‬ ‫وین همه منصب از آن حور پریوش دارم‬
‫تفاوت‌میان‌تنسیقالصفات‌با‌اِعداد‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫یادداشت‪‌:‬‬
‫تنسیقالصفات‪‌:‬ذکر‌چند‌صفت‌برای‌یک‌امر‪‌ .‬‬
‫اِعداد‪‌‌:‬ذکر‌چند‌امر‌برای‌یک‌صفت‪‌ .‬‬

‫‪71‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ . 2‬عکس و تبدیل‬
‫الف ـ عکس و تبدیل کلمهها‪‌ :‬آن‌است‌که‌چند‌واژه‌مصرع‌اول‌را‌عیناً‌یا‌با‌مختصر‌‬
‫تغییری‌در‌مصراع‌دوم‌به‌صورت‌معکوس‌(سرچپه)‌تکرار‌کنند‪‌،‬به‌نحوی‌که‌مضمونی‌نو‌و‌هنری‌‬
‫ایجاد‌شود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫جز نالههای زار چه آرد هوای نای‬ ‫آرد هوای نای مرا نالههای زار‬
‫مسعود سعد سلمان‬
‫نالههای زار ـ هوای نای‬ ‫هوای نای ـ نالههای زار‬
‫تا خون کوهکن ز سر بیستون گذشت‬ ‫نگذشت بیستون ز سر خون کوهکن‬
‫خون کوهکن‪ -‬بیستون‬ ‫بیستون ـ خون کوهکن‬
‫‪9‬‬
‫برده دل و جان من دلبر جانان من‬ ‫دلبر جانان من‪ ،‬برده دل و جان من‬

‫ب ـ قلب مطلب‪‌ :‬با‌جابجایی‌فاعل‌و‌مفعول‌یا‌مسند‌و‌مسندالیه‌یا‌صفت‌و‌موصوف‌‬

‫الیه‌به‌وجود‌میآید‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫یا‌مضاف‌و‌مضاف‬
‫تو سیمینتن چنان خوبی که زیورها بیارایی‬ ‫به زیورها بیارایند مردم خوبرویان را‬
‫سعدی‬
‫مردم‌زیبارویان‌را‌با‌زیور‌آرایش‌میکنند‪(‌.‬زیورها‌زیبارویان ‌را ‌زیبا‌‬
‫‌‬ ‫معنای مصرع اول‪:‬‬
‫میکند) ‌‬
‫‌‬
‫ها‌توسط‌تو‌آراسته‌میشوند‪‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫تن‌آنقدر‌زیبا‌هستی‌که‌زیور‬ ‫‌‬
‫تو‌سیمین‬ ‫معنای مصرع دوم‪:‬‬
‫(زیورها‌را‌تو‌زیبا‌می‌کنی) ‌‬
‫زیور‌در‌مصرع‌اول‌فاعل‌است‌(آرایشگر)‪‌ .‬‬
‫زیور‌در‌مصرع‌دوم‌مفعول‌است‌(آرایششونده)‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫ملخ بوستان خورد و مردم ملخ‬ ‫نه در دشت سبزه نه در باغ شخ‬
‫سعدی‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬این‌نمونه‌در‌ارصاد‌و‌تسهیم‌نیز‌ذکر‌شده‌بود‪‌ .‬‬

‫‪74‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ملخ = فاعل (بوستان را خورد)‬

‫ملخ = مفعول (مردم ملخ را خوردند)‬
‫امروز به ساغری شکستم توبه‬ ‫دیروز به توبهای شکستم ساغر‬
‫سلمان ساوجی‬

‫‪ . 0‬التفات‬
‫در‌لغت‌به‌معنای‌توجه‌است‌و‌در‌اصطالح‌بدیع‌عبارت‌از‌صنعتی‌است‌که‌موضوع‌کالم‌‬
‫از‌مطلبی‌به‌مطلبی‌دیگر‌یا‌از‌شخصی‌(اول‪‌،‬دوم‌یا‌سوم)‌به‌شخصی‌دیگر‌گردانده‌شود‪‌ ‌.‬‬
‫دل از انتظار خونین‪ ،‬دهن از امید خندان‬ ‫چه خوش است بوی عشق از نفس نیازمندان‬
‫به ورع خالص یابد ز فریب چشم بندان‬ ‫مگر آنکه هر دو چشمش همه عمر بسته باشد‬
‫که خالص بیتو بند است و حیات بیتو زندان‬ ‫اگر از کمند عشقت بروم کجا گریزم‬
‫که من از تو بر نگردم به خطای چشم بندان‬ ‫اگرم نمیپسندی مدهام به دست دشمن‬
‫سعدی‬
‫در دو بیت اول‌شاعر‌از‌شخص‌سوم‌(چشمش‪‌،‬خالص‌یابد)‌سخن‌گفته‌است‪‌ .‬‬
‫در دو بیت بعدی ‌شاعر ‌از ‌شخص ‌اول ‌به ‌دوم ‌توجه ‌می‌کند ‌و ‌از ‌«عشقت‪‌ ،‬بی‌تو‪‌،‬‬
‫پسندی‪‌،‬مدهام‌و‌تو»‌سخن‌گفته‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نمی‬
‫رسد ز دولت وصل تو کار من به حصول‬ ‫اگر به کوی تو باشد مرا مجال وصول‬
‫‪9‬‬
‫خراب کرده مرا آن دو نرگس مکحول‬ ‫قرار برده زمن آن دو سنبل مشکین‬
‫حافظ‬
‫شخص‌دوم‌=‌کوی‌تو‪‌،‬وصل‌تو‪‌ .‬‬
‫شخص‌سوم‌=‌آن‌دو‌سنبل‌مشکین‪‌،‬آن‌دو‌نرگس‌مکحول ‌‬
‫‌‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬مکحول=‌سرمه‌شده‪‌ .‬‬

‫‪75‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .5‬روش تعلیل و توجیه‬

‫‪ .9‬حسن تعلیل‬
‫آوردن‌علت‌ادعایی‌برای‌معلول‪‌ .‬‬
‫سرخی چشم کبوتر را نمی دانی زچیست‬
‫نامهام میبرد و بر حال دلم خون میگریست‬
‫نمیدانی ‌که ‌سرخی ‌چشم ‌کبوتر ‌از ‌چه ‌سبب ‌است؟ ‌نامه‌ام ‌را ‌به ‌معشوقم‌‬
‫معنای بیت‪‌ :‬‬
‫برد‌و‌بر‌حال‌دلم‌خون‌گریه‌میکرد‌به‌حدی‌که‌چشمانش‌سرخ‌شدند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫می‬
‫معلول‪ :‬سرخی چشم کبوتر‪.‬‬
‫علت ادعایی‪ :‬بردن نامه و خون گریستن کبوتر‪.‬‬
‫نرگس از چشم تو دم زد بر دهانش زد صبا‬
‫درد دندان دارد اکنون می خورد آب از قلم‬
‫معنای بیت‪ :‬گل‌نرگس‌در‌مورد‌چشم‌تو‌سخن‌گفت‌و‌باد‌صبا‌بر‌دهانش‌زد‪‌،‬اکنون‌گل‌‬
‫نرگس‌دندان‌درد‌است‌و‌توسط‌قلم‌(نیچه)‌آب‌میخورد‪(‌.‬گل‌توسط‌یک‌ساقه‌نای‌چه‌مانند‌به‌‬
‫‌‬
‫تنة‌گل‌وصل‌است‌و‌توسط‌آن‌تغذیه‌میکند‌که‌شاعر‌آن‌را‌قلم‌گفته‌است‪‌.‬هرگاه‌کسی‌دندان‌‬
‫‌‬
‫درد‌باشد‌توسط‌نایچه‌آب‌مینوشد‌تا‌سردی‌آن‌به‌دندانش‌نرسد‪‌ ).‬‬
‫‌‬
‫معلول‪ :‬نرگس آب را توسط قلم میخورد‪.‬‬
‫علت‪ :‬صحبت کردن در مورد چشم تو و دهانی خوردن توسط باد صبا‪.‬‬
‫سعدی‬ ‫جواب داد که آزادگان تهیدستاند‬ ‫به سرو گفت کسی‪ :‬میوهای نمیآری‬
‫معلول‪ :‬میوه ندادن سرو‪.‬‬
‫علت‪ :‬آزادگان دستخالیاند‪.‬‬
‫حافظ‬ ‫یعنی غالم شاهم و سوگند میخورم‬ ‫جوزا سحر نهاد حمایل برابرم‬
‫خمشدن‌جوزا‌در‌برابر‌من‪‌ .‬‬
‫معلول‪‌ :‬‬
‫من‌شاهم‌و‌او‌غالم‌من‌که‌سوگند‌میخورد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫علت‪‌:‬‬
‫‌‬
‫خاقانی‬ ‫زلف تو گرفت رنگ ماتم‬ ‫تا چشم تو ریخت خون عشاق‬

‫‪70‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫معلول‪ :‬سیاهی‌زلف‌(رنگ‌ماتم)‬
‫علت‪‌:‬چشم‌تو‌خون‌عاشقان‌را‌ریخت‪(‌.‬ماتم‌ایجاد‌کرد)‬

‫‪ .7‬سؤال و جواب‬
‫سوال‌و‌جواب‌آن‌است‌که‌سخن‌بر‌اساس‌پرسش‌و‌پاسخ‌یا‌گفتگو‌باشد‪‌.‬در‌پرسش‌و‌‬
‫کند‌و‌یا‌هم‌توضیح‌میدهد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫پاسخ‪‌،‬گوینده‪‌،‬سؤال‌را‌رد‌یا‌توجه‌می‬
‫گفتم که دل من است او را منزل‬ ‫پرسید کسی منزل آن مهر گسل‬
‫پرسید کـه او کجاسـت؟ گفـتم‪ :‬در دل‬ ‫گفتا که دلت کجاست؟ گفتم‪ :‬بر او!‬
‫‌(ابوسعید‌ابوالخیر) ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫قاصد آمد‪ ،‬گفتمش‪ :‬آن ماه سیمین بر چه گفت؟‬
‫گفت‪ :‬با هجرم بسازد‪ .‬گفتمش‪ :‬دیگر چه گفت؟‬
‫گفت‪ :‬دیگر پا ز حد خویش نگذارد برون‬
‫گفتمش‪ :‬جمع است از پا خاطرم‪ ،‬از سر چه گفت؟‬
‫گفت‪ :‬سر را بایدش از خاک ره کمتر شمرد‬
‫گفتمش‪ :‬کمتر شمردم‪ ،‬زین تن الغر چه گفت؟‬
‫گفت‪ :‬جسم الغرش را از تعب خواهیم سوخت‬
‫گفتمش‪ :‬من سوختم‪ ،‬در باب خاکستر چه گفت؟‬
‫گفت‪ :‬خاکستر چو گردد‪ ،‬خواهمش برباد داد‬
‫گفتمش‪ :‬برباد رفتم‪ ،‬در صف محشر چه گفت؟‬
‫گفت‪ :‬در محشر به یگدم زنده اش خواهیم کرد‬
‫گفتمش‪ :‬من زنده گردیدم‪ ،‬ز خیر و شر چه گفت؟‬
‫گفت‪ :‬خیر و شر نباشد در حساب عاشقان‬
‫گفتمش‪ :‬این است احسان‪ ،‬از لب کوثر چه گفت؟‬
‫گفت‪ :‬با ما بر لب کوثر نشیند عاقبت‬
‫گفتمش‪ :‬چون عاقبت این است زین خوشتر چه گفت؟‬
‫(عظیم‌نیشابوری)‬ ‫گفت‪ :‬دیگر نگذرد در خاطرم یادی«عظیم»‬

‫‪77‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪9‬‬
‫چند صنعت دیگر‬

‫‪ .9‬ملمع‬
‫آن‌است‌که‌مصرعی‌یا‌بیتی‌به‌یک‌زبان‌و‌مصرعی‌یا‌بیتی‌به‌زبان‌دیگر‌باشد‌مانند‌ابیات‌‬
‫زیر‪‌ :‬‬
‫که عشق آسان نمود و لی افتاد مشکلها‬ ‫اال یا ایهاالساقی ادر کاسا و ناولها‬
‫متی ما تلق من تهوی دع الدنیا و اهملها‬ ‫حضوری گر همیخواهی از او غایب مشو حافظ‬
‫حافظ‬
‫به صد دفتر نشاید گفت وصف الحال مشتاق‬ ‫به پایان آمد این دفتر حکایت همچنان باقی‬
‫ان افعل ما تری انی علی عهدی و میثاق‬ ‫اال من یبلغا منی حبیبا معرضا عنی‬
‫‌سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‪ .7‬تضمین‬
‫آن‌است‌که‌شاعر‌مصراع‌یا‌بیتی ‌را‌از‌شاعر‌دیگری‌به‌طور‌امانت‌در‌شعر‌خود‌بیاورد‌نه‌‬
‫به‌طور‌سرقت‪‌ :‬‬
‫که رحمت بر آن تربت پاک باد‬ ‫چه خوش گفت فردوسی پاک زاد‬
‫که جان دارد و جان شیرن خَوش است‬ ‫میازار موری که دانه کش است‬
‫سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫میازار‌موری‌که‌دانهکش‌است‪‌/‬که‌جان‌دارد‌وجان‌شیرن‌خوش‌است»‌را‌از‌‬
‫‌‬ ‫سعدی‪‌،‬بیت‌«‬
‫فردوسی‌تضمین‌کرده‌است‪‌ .‬‬
‫وزین دو در گذری کل من علیها فان‬ ‫دو چیز حاصل عمر است نام نیک و ثواب‬
‫که شاعر در بیت باال آیتی را از قران کریم تضمین کرده است‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬صنایعی‌که‌تحت‌این‌عنوان‌آمده‌است‪‌،‬در‌کتاب‌نگاهی تازه به بدیع ‌که‌مبنای‌کار‌من‌بود‌وجود‌‬
‫نداشت‪‌ .‬‬

‫‪78‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .3‬تشخیص و انطاق (جاندار اِنگاری‪)9‬‬

‫بیجان‪‌ .‬‬
‫جانها‌به‌جمادات‌یا‌گفتگو‌کردن‌با‌اشیای‌ ‌‬
‫نسبت‌دادن‌صفت‌زنده ‌‬
‫‌‬
‫شب مانده بود و جرأت فردا شدن نداشت‬ ‫پیش تو آب‪ ،‬معنی دریا شدن نداشت‬
‫حتی علف اجازه زیبا شدن نداشت‬ ‫در آن کویر سوخته آن خاک بی بهار‬
‫سلمان هراتی‬
‫«جرأت‌داشتن»‌و‌«اجازه‌داشتن»‌صفاتی‌مربوط‌به‌انسان‌است‌که‌شاعر‌آنها‌را‌به‌«شب»‌و‌‬
‫«علف»‌نسبت‌داده‌است‪‌ .‬‬
‫گاه تنهایی‪ ،‬صورتش را به پس پنجره میچسپانید‬
‫شوق میآمد‪ ،‬دست در گردن حس میانداخت‪.‬‬
‫‌سهراب‌سپهری ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫فکر‪ ،‬بازی میکرد‪.‬‬
‫«صورت»‪«‌،‬دست‌انداختن»‌و‌«بازی‌کردن»‌خصایص‌انسانی‌است‪.‬‬
‫چین بر جبین فکنده در اندوه کیستی‬ ‫ای آبشار نوحهگر از بهر چیستی‬
‫سر را به سنگ میزدی و میگریستی‬ ‫دردت چه درد بود که چون من تمام شب‬
‫«نوحه ‌گر»‪«‌ ،‬چین ‌بر ‌جبین ‌فگندن»‪«‌ ،‬اندوه»‪«‌ ،‬سر ‌را ‌به ‌سنگ ‌زدن» ‌و ‌«گریستن»‌‬
‫خصوصیات‌انسانی‌است‪.‬‬

‫به ایوان میروم و انگشتانم را‬

‫فروغ فرخزاد‬ ‫بر پوست کشیدة شب میکشم‪.‬‬
‫‌‌‬ ‫‌‬
‫شب با گلوی خونین‬
‫خوانده است دیرگاه‬
‫دریا نشسته سرد‬
‫یک شاخه در سیاهی جنگل به سوی نور‬
‫احمد شاملو‬ ‫فریاد میکشد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ ‌ .‬این ‌صنعت ‌را ‌دانشمندان ‌معاصر ‌جزو ‌صنایع ‌بیانی ‌شمرده ‌و ‌ذکر ‌آن ‌را ‌در‌بخش ‌مجاز ‌عقلی ‌جایز‌‬
‫دانسته‌اند‪‌ .‬‬

‫‪73‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫باب سوم‬
‫بیان‬

‫تعریف علم بیان‬

‫شیوههای‌گوناگون‌است‪.‬؛‌مثال‌در‌بیان‌فرارسیدن‌شب‪‌ :‬‬
‫علم‌بیان‪‌،‬ایراد‌معنای‌واحد‌به‌ ‌‬

‫زبانه بر آمد زچرخ بلند‬ ‫چو افگند خور سوی باال کمند‬
‫معنای بیت‪ :‬وقتی‌که‌خورشید ‌کمندش‌را‌سوی‌باال‌انداخت‪‌،‬زبانه‌(خورشید)‌از‌آسمان‌‬
‫بلند‌شد‌(طلوع‌کرد)‪‌ .‬‬
‫سیه زاغ پران فرو برد سر‬ ‫چو خورشید تابان برآورد پر‬
‫معنای بیت‪ :‬وقتی‌که‌خورشید‌تابان‌طلوع‌کرد‪‌،‬شب‌(سیه‌زاغ‌پران)‌سر‌به‌گریبان‌فرو‌برد‪‌ .‬‬
‫برآورد خورشید رخشان سنان‬ ‫چو بگذشت شب گرد کرده عنان‬
‫معنای بیت‪‌:‬وقتی‌که‌شب‌عنانش‌را‌جمع‌کرده‌رفت‪‌،‬خورشید‌رخشان‌طلوع‌کرد‌(سنانش‌‬
‫را‌بر‌آورد)‪‌ .‬‬
‫علم‌بیان‌تحت‌عناوین‌مجاز‪‌،‬تشبیه‪‌،‬استعاره‌و‌کنایه‌مطالعه‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .3‬مجاز‬
‫کاربرد‌واژه‌در‌معنای‌غیر‌حقیقی‌آن‌بر‌مبنای‌تشبیه‌یا‌عالیق‌(رابطه‌های)‌دیگر‪‌،‬مانند‌«سر»‌‬
‫او‌سرش‌را‌میتراشد»‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫به‌معنای‌موی‌سر‌در‌جملة‌«‬

‫مَجاز از دید قُدما‬

‫‪ .9‬مجاز شرعی‬
‫کاربرد‌کلمه‌در‌زبان‌مذهب‌به‌معنای‌خاص‌آن؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫حج‌در‌لغت‌=‌آهنگ‌کردن‪‌،‬قصد‌کردن‌(حقیقت‌لغوی‪‌/‬مجاز‌شرعی) ‌‬
‫حج‌در‌شرع‌=‌طواف‌کعبه‌(حقیقت‌شرعی‪‌/‬مجاز‌لغوی) ‌‬

‫‪86‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .7‬مجاز عُرفی‬
‫کاربرد‌کلمه‌در‌عُرف‌به‌معنای‌خاص‌آن؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫تقویم‌در‌لغت‌=‌اندازه‌گرفتن‪‌،‬قیمت‌گذاشتن‌(حقیقت‌لغوی‪‌/‬مجاز‌عرفی) ‌‬
‫تقویم ‌در ‌عُرف= ‌چیزی ‌که ‌در ‌آن ‌تاریخ ‌و ‌نام ‌روزهای ‌هفته ‌و ‌ماه ‌وسال ‌درج ‌باشد‌‬
‫(حقیقت‌عرفی‪‌/‬مجاز‌لغوی) ‌‬
‫مال ‌در ‌لغت ‌= ‌دارایی‪‌ ،‬نقد ‌و ‌جنس‪‌ .‬هرچیزی ‌که ‌امکان ‌مالکیت ‌بر ‌آن ‌باشد‪(‌ .‬حقیقت‌‬
‫لغوی‪‌/‬مجاز‌عرفی) ‌‬
‫مال‌در‌عرف‌=‌بز‌و‌گوسفند‪(‌.3‬حقیقت‌عرفی‪‌/‬مجاز‌لغوی) ‌‬

‫‪ .3‬مجاز عقلی (اِسناد مجازی)‬

‫اسناد‌فعل‌به‌فاعل‌غیر‌حقیقی‌آن‌است؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌خندید‌=‌فعل ‌‬ ‫‌گل‌=‌فاعل‬ ‫گل خندید‪‌.‬‬
‫تواند‪‌،‬بلکه‌به‌گونة‌مجازی‪‌،‬خندیدن‌را‌به‌گل‌اسناد‌میدهیم‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫گل‌در‌حقیقت‌خندیده‌نمی‬
‫ابر بهاری گریست‪.‬‬

‫‪ .2‬مجاز لغوی‬
‫واژهیی‌که‌در‌زبان‌ادبی‌به‌معنای‌اصلی‌خود‌به‌کار‌نرود؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫نرگس در لغت‌=‌نام‌یک‌نوع‌گل‪‌ .‬‬
‫نرگس در بعضی اشعار‌=‌چشم ‌‬
‫نرگسش عربده جوی و لبش افسوس کنان‬
‫حافظ‬ ‫نیمه شب دوش به بالین آمد بنشست‬
‫حقیقی‌و‌مجازی‌به‌کار‌میبریم‌بنا‌بر‌مناسبتی‌است‌که‌‬
‫‌‬ ‫باید‌گفت‌لفظی‌را‌که‌در‌معنای‌‬
‫میباشد‪‌.‬پس‌اگر‌این‌مناسبت‌مشابهت‌باشد‌چنانکه‌خوشرویی‌را‌ماه‌‬
‫میان‌معنای‌حقیقی‌و‌مجازی‌ ‌‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬اصطالح‌«مالداری»‌و‌«گاو‌و‌مال»‌در‌کشور‌ما‌معمول‌است‪‌ .‬‬

‫‪83‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫و‌بلند‌قدی‌را‌سرو‌گویند‌مجاز باالستعاره ‌است‪‌.‬اگر‌عالقه‌مشابهت‌نباشد‌بلکه‌عالقه‌جزئیت‌و‌‬

‫کلیت‪‌،‬ظرف‌و‌مظروف‌و‪‌...‬باشد‌آن‌را‌مجاز مرسل‌ ‌‬
‫میگویند‪‌ ‌.‬‬

‫ـــــــــــــــــ‬

‫انواع مجاز مرسل مفرد‬

‫‪ 9‬ـ عالقه جزئیت و کلیت‬

‫یعنی‌بتوانیم‌کل‌را‌به‌معنای‌جزء‌و‌جزء‌را‌به‌معنای‌کل‌به‌کار‌بریم‪‌ .‬‬
‫‪9‬‬
‫الف ـ تسمیه کل به اسم جزء (نام از جزء‪ ،‬منظور از کل)‪:‬‬
‫سرت به خاک (عامیانه) ‌=‌زیر‌خاک‌شوی‌(تنها‌از‌سر‌نام‌برده‌شده‌و‌منظور‌کل‌بدن‌‬
‫است)‪‌ .‬‬
‫سورة الحمد‌=‌سورة‌فاتحه‌(تنها‌از‌الحمد‌(جزء)‌نام‌برده‌شده‌و‌منظور‌کل‌سوره‌است‪‌ .).‬‬
‫که گاه گاه بر او دست اهریمن باشد‬ ‫من آن نگین سلیمان به هیچ نستانم‬
‫نگین‌(جزئی‌از‌انگشتر)‌=‌انگشتر‌ ‌‬
‫ب ـ تسمیة جزء به اسم کل (نام از کل‪ ،‬منظور از جزء)‪:‬‬

‫(عامیانه)‌=‌موی‌سرم‌را‌تراشیدهام‪(‌.‬موی‪‌،‬جزئی‌از‌سر‌است) ‌‬
‫‌‬ ‫سرم‌را‌تراشیدهام‌‬
‫‌‬
‫انگشتر‌در‌دستش‌بود‌=‌انگشتر‌در‌انگشتش‌بود‪(‌.‬انگشت‪‌،‬جزئی‌از‌دست‌است) ‌‬
‫آب صافی شده است خون دلم‬
‫مسعود سعد سلمان‬ ‫خون تیره شده است آب سرم‬
‫آب‌سر‌=‌آب‌چشم‪‌ .‬‬

‫‪3‬‬
‫شود‌باید‌مهمترین‌قسمت‌کل‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫جزئی‌که‌به‌معنای‌کل‌استفاده‌می‬ ‫‪‌.‬‬

‫‪82‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ 7‬ـ عالقة حال و محل (تسمیه شی به اسم محل و برعکس آن)‬

‫یعنی‌بتوانیم‌از‌شی‌نام‌ببریم‌و‌منظور‌از‌محل‌آن‌باشد‌یا‌از‌محل‌نام‌ببریم‌و‌منظور‌از‌شی‌آن‌‬
‫باشد‪‌ .‬‬

‫الف – تسمیة شی به اسم محل (نام از محل‪ ،‬منظور از شی)‪:‬‬

‫افغانستان‌قهرمان‌المپیک‌شد‌=‌منظور‌مردم‌افغانستان‪‌ ‌.‬‬
‫شهری‌به‌استقبال‌او‌رفت‌=‌مراد‌مردم‌شهر‪‌ ‌.‬‬
‫خانة‌حاجی‌را‌دعوت‌کردم‌(عامیانه)‌=‌مراد‌اعضای‌خانوادة‌حاجی) ‌‬
‫دل عالمی بسوزی چو عذار بر فروزی‬
‫حافظ‬ ‫تو از این چه سود داری که نمیکنی مدارا‬
‫دل‌عالم‌=‌دل‌اهل‌عالم ‌‬
‫‌‬

‫ب ‪ -‬تسمیه محل به اسم شی (نام از شی‪ ،‬منظور از محل)‪:‬‬

‫چای‌در‌دستش‌بود‌=‌مراد‌پیاله‌چای ‌‬
‫سلطان‌جهانم‌به‌چنین‌روز‌غالم‌است ‌‬ ‫گل‌در‌بر‌و‌می‌در‌کف‌و‌معشوق‌به‌کام‌است‬
‫می‌در‌کف‌=‌پیاله‪‌/‬جام‌می‌در‌کف ‌‬

‫‪ . 3‬عالقة ماکان و ما یکون (تسمیة شی به اعتبار آینده یا گذشته)‬

‫الف ـ تسمیة شی به اعتبار آینده‪:‬‬
‫مانند‌اینکه‌دانشجوی‌رشتة‌طب‌را‌داکتر‌و‌دانشجوی‌انجنیری‌را‌به‌اعتبار‌آیند‌هاش‌انجنیر‌‬
‫بگوییم‪‌ .‬‬
‫ب ـ تسمیة شی به اعتبار گذشته‪:‬‬
‫مانند‌اینکه‌به‌انسان‪‌،‬مشت‌خاک‌و‌به‌شراب‌به‌اعتبار‌گذشتهاش‌انگور‌بگوییم‪‌.‬یا‌مانند‌‬
‫‌‬
‫دشت‌برچی‌(که‌در‌گذشته‌دشت‌بوده‌است)‪‌،‬کوته‌سنگی و‌‪‌ ...‬‬
‫آنکه ایمان داد مشت خاک را‬ ‫شکر گویم مر خدای پاک را‬

‫‪81‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .2‬عالقة الزمیت و ملزومیت (الزم به اسم ملزوم و برعکس)‬

‫حرارت‌=‌الزم ‌‬ ‫آتش‌=‌ملزوم‬ ‫آتش‌مرا‌گرم‌کرد‪‌‌.‬حرارت‌آتش‬
‫در‌آفتاب‌بنشینیم‪‌:‬یعنی‌در‌نور‌آفتاب‌که‌الزمه‌آفتاب‌است‌بنشینیم‪‌ .‬‬

‫راه می بینم در ظلمت‪ ،‬من پر از فانوسم‬ ‫یا‪‌:‬‬

‫سهراب‌سپهری ‌‬

‫یعنی‌پر‌از‌نور‌فانوس‌هستم‪‌ .‬‬

‫‪ 5‬ـ عالقه عموم و خصوص‬

‫یعنی‌ذکر‌خاص‌و‌اراده‌عام‌و‌یا‌ذکر‌عام‌و‌اراده‌خاص‪‌ .‬‬
‫الف ‪ -‬ذکر خاص و ارادة عام (تسمیة خاص به اسم عام)‪:‬‬
‫فرمانده خود مکن فراموش‬ ‫ای خواجه ارسالن و آغوش‬
‫گلستان‌سعدی‬
‫ارسالن‌و‌آغوش‌دو‌نام‌خاص‌ترکی‌است‌که‌بر‌غالمان‌می‌نهادهاند‪‌.‬در‌اینجا‌مراد‌غالم‌‬
‫‌‬
‫(اسم‌عام)‌است‪‌ .‬‬
‫خواجه روزگار قنبر او‬ ‫کدخدای زمانه چاکر او‬
‫مراد‌از‌قنبر‌که‌اسم‌خاص‌(بنده‌حضرت‌علی)‌است‌در‌اینجا‌به‌معنای‌چاکر‌و‌بنده‌(اسم‌‬
‫عام)‌آمده‌است‪‌ .‬‬
‫ب ‪ -‬ذکر عام و ارادة خاص (تسمیة عام به اسم خاص)‪:‬‬
‫که‌از‌عام‌ذکر‌میشود‌و‌منظور‌فرد‌خاص‌است؛‌مانند‪«‌:‬پیغمبر‌فرموده‌است»‌که‌منظور‌‬
‫‌‬
‫پیامبر‌اسالم‌است‪‌ ‌.‬‬

‫یادداشت‪‌ :‬فرق‌میان‌عالقة‌عموم‌و‌خصوص‌با‌کل‌و‌جزء‌در‌این‌است‌که‌در‌عموم‌و‌‬
‫خصوص‌معموال‌موضوع‌انسان‌است‌و‌در‌کل‌و‌جزء‌غیر‌انسان‪‌ .‬‬

‫‪84‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ 6‬ـ عالقه جنس‬

‫که‌از‌جنس‌چیزی‌نام‌ببرند‌و‌منظور‌خود‌آن‌چیز‌باشد‌مانند‪‌،‬از‌زرو‌سیم‌نام‌بردن‌و‌‬
‫منظور‌درهم‌و‌دینار‌یا‌از‌تخته‌نام‌بردن‌و‌منظور‌تابوت‌بودن‪.‬‬
‫تواند بیستون را بیستون کرد‬ ‫بدان آهن که او سنگ آزمون کرد‬
‫نظامی‬ ‫همان سنگی به آهن پاره میکرد‬ ‫همان آهنگری با خاره میکرد‬
‫آهن‌(نام‌جنس)‌=‌تیشه ‌‬
‫نظامی‬ ‫چون که مجروح گردد از آهن‬ ‫تیز رفتار گردد و چیره‬
‫آهن‌=‌چاقو ‌‬
‫چاقو‌تراشیده‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫در‌بیت‌باال‌منظور‌قلم‌نی‌است‌که‌با‌‬

‫‪ 7‬عالقه صفت و موصوف یا مضاف و مضاف الیه‬

‫الف‪‌ :‬از‌صفت‌نام‌برده‌می‌شود‌و‌مد‌نظر‌موصوف‌است‌مانند‌«مصطفی»‌که‌صفت‌پیامبر‌‬
‫اسالم‌است‌به‌جای‌اسم‌او‌نیز‌استفاده‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫الیه‌به‌جای‌مضاف‌و‌مضاف‌الیه‌استفاده‌میشود؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫مضاف‬‫ب‪‌:‬‬
‫او خانه همی جوید و من صاحب خانه‬ ‫حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار‬
‫از صاحب آن خانه نشانی بنمایید‬ ‫آن خانه لطیف است نشانهاش بگفتید‬
‫خانه‌‪‌+‬خدا‌=‌مضاف‌‪‌+‬مضافالیه ‌‬
‫‌‬ ‫خانة‌کعبه‌‪‌‬‬
‫در‌بیت‌باال‪‌،‬مضاف‌(خانه)‌به‌جای‌مضاف‌و‌مضافالیه‌(خانة‌کعبه)‌آمده‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ 8‬ـ عالقه قوم و خویش‪ /‬مجاز بَنُوّت (پدری و پسری)‬

‫چنانکه‌در‌مقام‌اظهار‌محبت‪‌،‬پدر‌و‌مادر‪‌،‬به‌پسر‌خود‌پدر‪‌،‬و‌به‌دختر‌خود‌مادر‌می‌گویند‪‌.‬‬
‫در‌ادبیات‌مجاز‌بنوت‌(پدری‌و‌پسری)‌رایج‌است‌چنانکه‌به‌حسین‌ابن‌منصور‌حالج‪‌،‬منصور‌و‌‬
‫منصور‌حالج‌گویند‪‌ :‬‬

‫گر چو بوذر آرزوی تاج داری روز حشر‬

‫سنایی‬ ‫دار چون منصور حالج انتظار تاجِ دار‬

‫‪85‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ 3‬ـ عالقه تضاد‬

‫به‌این‌معنا‌که‌واژهیی‌را‌درست‌در‌معنی‌ضد‌آن‌به‌کار‌برند؛‌مثالً‌به‌جای‌اینکه‌بگویند‌‬
‫‌‬
‫چقدر‌بد؛‌میگویند‌چقدر‌خوب‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬

‫بد‌الیق‌است‌(عامیانه)‌=‌خوب‌الیق‌است‪‌ .‬‬
‫بد‌قوی‌است‌(عامیانه)‌=‌خوب‌قوی‌است‪‌ .‬‬
‫گفتی از حافظ ما بوی ریا میآید‬
‫حافظ‬ ‫آفرین بر نفست باد که خوش بردی بوی‬
‫آفرین‌=‌نفرین ‌‬
‫خوش‌بردی‌بوی‌=‌درک‌نوانستی‌(طنز‌و‌تنبیه) ‌‬
‫‌‌‬ ‫ناصحم‌گفت‌که‌جز‌غم‌چه‌هنر‌دارد‌عشق‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫گفتم‌ای‌خواجة‌عاقل‌هنری‌بهتر‌از‌این ‌‬
‫خواجة‌عاقل‌=‌خواجة‌نادان‌(طنز) ‌‬
‫یا‌اگر ‌کسی‌از‌دوست‌خود ‌به ‌خاطری‌که‌رازش‌را‌فاش‌کرده ‌است‌بخاطر ‌تنبیه‌به‌او‌‬
‫بگوید‌که‌آفرین‌به‌تو!‌ ‌‬

‫‪ .31‬عالقة سببیت (علت و معلولی)‪:‬‬

‫الف ـ تسمیة مسبب به اسم سبب (ذکر سبب و ارادة مسبب)‪:‬‬
‫خسروی کار گدایی کی بود‬
‫منطقالطیر‬ ‫این به بازوی چو مایی کی بود‬
‫بازو = قدرت و توانایی‬
‫ب ـ تسمیة مسبَب (معلول‪ ،‬کنش) به اسم مسبِب (باعث‪ ،‬کننده)‪:‬‬
‫آب را ببند! = شیر آب را ببند‪ /‬جوی آب را ببند‪.‬‬
‫آب = مسبب‬
‫شیر آب = مسبِب‬

‫‪80‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .33‬عالقه شباهت‬
‫به‌خاطر‌شباهت‌میان‌دو‌چیز‪‌،‬یکی‌را‌به‌جای‌دیگری‌به‌کار‌برند؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫هر که دید آن سرو سیماندام را‬ ‫ننگرد دیگر به سرو اندر چمن‬
‫حافظ‬
‫سرو‌سیم‌اندام‌=‌انسان‌قد‌بلند‌(به‌خاطر‌شباهت‌میان‌آن‌دو) ‌‬
‫‌‬
‫خورشید من کجایی سرد است خانة من‬
‫خورشید‌=‌انسانی‌که‌گرمای‌خانه‌به‌او‌وابسته‌است‪(‌.‬به‌خاطر‌شباهت‌میان‌آن‌دو) ‌‬
‫این‌نوع‌مجاز‌مهمترین‌نوع‌مجاز‌در‌ادبیات‌است‌و‌به‌آن‌مجاز باالستعاره و‌به‌تخفیف‪‌،‬‬
‫استعاره ‌گویند‌و‌به‌سبب‌اهمیت‌و‌گسترده‌گی‪‌،‬بحث‌آن‌را‌به‌صورت‌مستقل‌و ‌جداگانه‪‌،‬زیر‌‬
‫عنوان‌استعاره‌بررسی‌می‌کنند‪‌.‬‬

‫‪ .2‬تشبیه‬
‫ادعای‌همانندی‌میان‌دو‌چیز‪‌،‬تشبیه‌است‪‌.‬ادعای‌همانند‌به‌این‌معنا‌که‌هرگز‌دو‌چیز‌به‌‬
‫معنای ‌دقیق ‌آن ‌به ‌هم ‌شبیه ‌نیستند ‌بلکه ‌ما ‌این ‌همانندی ‌را ‌برقرار ‌یا ‌ادعا ‌می‌کنیم؛ ‌مثال ‌وقتی‌‬
‫می گوییم ‌او ‌مثل ‌ماه ‌شب ‌چهارده ‌است‪‌ ،‬این ‌یک ‌ادعا ‌است؛ ‌اما ‌این ‌ادعا ‌به ‌خاطر ‌برخی‌‬
‫‌‬
‫شباهتهایی‌است‌که‌میان‌آن‌شخص‌و‌ماه‌شب‌چهارده‌وجود‌دارد‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫ارکان تشبیه‬
‫‪‌.2‬مشبه‌به‌=‌تشبیه‌شده‌به‌آن ‌‬ ‫‪‌.3‬مشبه‌=‌تشبیه‌شده‬
‫‌‬ ‫‪‌.1‬ادات‌تشبیه‌=‌کلماتی‌که‌ارتباط‌تشبیه‌را‌برقرار‌می‌کند‪.‬‬
‫‪‌.‬وجه‌شبه‌=‌روی‌شباهت‌(دلیل‌مانندهگی) ‌‬
‫‌‬ ‫‪4‬‬

‫طرفین تشبیه (هردو طرف تشبیه)‬

‫طرفین‌تشبیه‌=‌مشبه‌و‌مشبه‌به‌ ‌‬

‫‪87‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫یادداشت‪‌ :‬هیچ ‌تشبیهی ‌بدون ‌طرفین ‌تشبیه ‌شکل ‌نمی‌گیرد ‌اما ‌بدون ‌ادات ‌و ‌وجه ‌شبه‪‌،‬‬
‫تشبیه‌شکل‌گرفته‌میتواند) ‌‬
‫‌‬

‫شب نشین کوی سربازان و رندانم‬ ‫در وفای عشق تو مشهور خوبانم چو شمع‬
‫حافظ‬ ‫چو شمع‬
‫جملة تشبیهی ‪ = 9‬من‌در‌وفای‌عشق‌تو‌همچو‌شمع‌در‌جمع‌خوبان‌مشهورم‪‌ .‬‬
‫من‌مانند‌شمع‪‌،‬شبنشین‌کوی‌سربازان‌و‌رندانم‪.‬‬
‫‌‬ ‫جملة تشبیهی ‪= 7‬‬
‫مشبه‌به‌=‌شمع‪‌،‬شمع ‌‬
‫‌‬ ‫مشبه‌=‌من‪‌،‬من‬
‫وجه ‌شبه ‌= ‌در ‌وفای ‌عشق ‌مشهور ‌بودن‪‌،‬‬ ‫ادات‌تشبیه‌=‌چو‪‌،‬چو‬
‫شبنشینی‌در‌کوی‌سربازان‌و‌رندان‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫طرفین تشبیه = من و شمع‬

‫تشبیه نظر به وجود داشتن ارکان آن‬

‫وجه‬ ‫مشبه‬
‫نمونه‬ ‫ادات‬ ‫مشبه‬ ‫نوعیت تشبیه‬
‫شبه‬ ‫به‬

‫شیرین‌‌در‌زیبایی‌مانند‌ماه‌است‪‌ .‬‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫مرسل‬

‫از نظر وجود داشتن ادات‬

‫مؤکد‬
‫تشبیه‬

‫(بالکنایه‪،‬‬
‫شیرین‌‌در‌زیبایی‌ماه‌است‪.‬‬ ‫دارد ‌‬ ‫ندارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬
‫محذوف‬
‫االدات‬
‫داشتن وجه شبه‬

‫شیرین‌‌در‌زیبایی‌مانند‌ماه‌است‪.‬‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫مفصل‬

‫از نظر وجود‬

‫شیرین‌مانند‌ماه‌است‪.‬‬ ‫ندارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫مجمل‬

‫هم مجمل‪ ،‬هم‬

‫شیرین‪‌،‬ماه‌است‪.‬‬ ‫ندارد ‌‬ ‫ندارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫دارد ‌‬ ‫بلیغ‬
‫مؤکد‬

‫‪88‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫برخی از ادوات تشبیه‬

‫مانند‪‌،‬همانند‪‌،‬مثل‪‌،‬مثال‪‌،‬بسان‪‌،‬به‌شیوه‪‌،‬به‌اسلوب‪‌،‬به‌شکل‪‌،‬چنان‪‌،‬چون‪‌،‬همچون‪‌،‬چو‪‌،‬‬
‫چنان‌چون‪‌،‬به‌کردار‪‌،‬پنداری‪‌،‬گویی‪‌،‬گفتی‪‌...‬و‌گاهی‌نیز‌از‌فعل‌ماندن‌و‌نیز‌پسوند‌«وار»‌استفاده‌‬
‫میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫تشبیه به اعتبار طرفین آن‬

‫تشبیه‌به‌اعتبار‌حسی‌و‌عقلی‌بودن‌مشبه‌و‌مشبهبه‪‌،‬چهار‌حالت‌دارد‪‌.‬مراد‌از‌حس‪‌،‬اموری‌‬
‫‌‬
‫است‌که‌با‌یکی‌از‌حواس‌پنجگانه‌چشایی‪‌،‬بینایی‪‌،‬بساوایی‪‌،‬شنوایی‌و‌بویایی‌قابل‌درک‌باشند‪‌،‬اما‌‬
‫مراد‌از‌عقلی‌در‌اصطالح‌علم‌بیان‌چیزی‌است‌که‌با‌یکی‌از‌حواس‌خمسه‌درک‌نشود‌و‌وجود‌‬
‫آن‌ذهنی‌باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬طرفین حسی (مشبه و مشبه به حسی)‪:‬‬

‫لب بر لبی چو چشم خروس ابلهی بود‬

‫سعدی‬ ‫برداشتن به گفتة بیهودة خروس‬
‫لب=‌مشبه‌(حسی) ‌‬
‫چشم‌خروس=‌مشبه‌به‌است‌که‌از‌آن‌کوچکی‌و‌سرخی‌فهمیده‌می‌شود‌(حسی)‪‌ .‬‬
‫بس که در بیماری هجرتو گریانم چو‬ ‫روز و شب خوابم نمیآید به چشم غمپرست‬
‫حافظ‬ ‫شمع‬
‫شمع‌=‌مشبه‌به‌(حسی) ‌‬ ‫من‌=‌مشبه‌(حسی)‬
‫یادداشت‪‌:‬تشبیه‌حسی‌به‌حسی‪‌،‬در‌ادبیات‌کهن‌و‌مخصوصا‌در‌سبک‌خراسانی‌رایج‌بود‪‌،‬‬
‫اما‌در‌ادبیات‌معاصر‌نمونههای‌فراوان‌ندارد‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .2‬مشبه عقلی‪ ،‬مشبه به حسی‪:‬‬

‫وز همه بد بر تن تو جوشن است‬ ‫دانش اندر دل چراغ روشن است‬

‫‌ رودکی ‌‬

‫‪83‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫روشن=‌وجه‌شبه‌ ‌‬ ‫چراغ=‌مشبه‌به‌(حسی)‬ ‫دانش=‌مشبه‌(عقلی)‬

‫آه‪ ،‬چه آرام و پرغرور گذر داشت‬
‫زندگی من چو جویبار غریبی‬
‫‌فروغ‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫در دل این جمعههای ساکت متروک‬
‫جویبار‌=‌مشبه‌به‌(حسی)‌‬ ‫زندگی‌=‌مشبه‌(عقلی)‬
‫‪ .1‬مشبه حسی و مشبه به عقلی‪:‬‬

‫‌موالنا ‌‬ ‫طرفه بیسود و بیزیان که منم ‌‬ ‫فارغ از سودم و زیان چو عدم‬

‫عدم=‌مشبه‌به‌(عقلی) ‌‬ ‫من=‌مشبه‌(حسی)‬
‫‪ .4‬طرفین عقلی (مشبه و مشبه به عقلی)‪:‬‬

‫مگر که ذات تو جان است کش نداند فهم‬

‫مسعود‌سعد‌سلمان‬ ‫مگر که وصف تو عقل است کش نباید ظن‬
‫جان‪‌،‬عقل=‌مشبه‌به‌(عقلی) ‌‬ ‫ذات‪‌،‬وصف=‌مشبه‌(عقلی)‬
‫خرد را چنین خوارمایه مدار‬ ‫خرد همچو جان است زی هوشیار‬

‫تشبیه خیالی و وهمی‬

‫از‌فروعات‌تشبیهی‌که‌مشبه‌به‌آن‌عقلی‌است‌بحث‌تشبیه‌خیالی‌و‌وهمی‌است‪‌ .‬‬
‫الف ـ تشبیه خیالی‪‌ ‌:‬‬
‫مشبه‪‌:‬حسی ‌‬
‫مشبه‌به‪ ‌:‬عقلی‌مرکب‌که‌به‌صورت‌ترکیبی‌وجود‌ندارد‪‌،‬اما‌اجزای‌آن‌در‌عالم‌واقع‌وجود‌‬
‫دارد؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫زمین چو پیکر مفلوج گردد از زلزال‬ ‫هوا چو بیشه الماس گردد از شمشیر‬
‫هوا=‌مشبه‌(حسی) ‌‬
‫بیشة‌الماس=‌مشبه‌به‌عقلی‌(که‌در‌عالم‌واقع‌وجود‌ندارد)‌ ‌‬
‫الماس‪‌:‬وجود‌دارد‌ ‌‬
‫‌‬ ‫بیشه‪‌:‬وجود‌دارد‬

‫‪36‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫در دل من چیزی است‪ ،‬مثل یک بیشه نور‪ ،‬مثل خواب دم صبح‬

‫سهراب‌سپهری‬
‫بیشة‌نور‪‌:‬مشبه‌به‌عقلی‌(در‌عالم‌واقع‌وجود‌ندارد)‌ ‌‬
‫نور‪‌:‬وجود‌دارد‬ ‫بیشه‪‌:‬وجود‌دارد‬
‫ب ـ تشبیه وهمی‪:‬‬
‫مشبه‪‌:‬حسی ‌‬
‫‌‬
‫مشبه ‌به‪‌ :‬مرکب ‌(عقلی) ‌که ‌به ‌صورت ‌ترکیبی ‌در ‌عالم ‌واقع ‌وجود ‌ندارد ‌اما ‌اگر ‌آن ‌را‌‬
‫تجزیه‌کنیم‪‌،‬یکی‌از‌اجزای‌آن‌در‌عالم‌واقع‌وجود‌دارد‌و‌دیگری‌آن‌ندارد‪.‬؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬

‫چون کف دست دیو‪ ،‬صاف و سیاه‬ ‫از دو سو کوه سرکشیده به ماه‬

‫کوه=‌مشبه ‌‬
‫کف‌دست‌دیو=‌مشبه‌به‌وهمی‌(در‌عالم‌واقع‌وجود‌ندارد) ‌‬
‫کف‌دست‌=‌در‌عالم‌واقع‌وجود‌دارد‪‌ .‬‬
‫دیو‌=‌در‌عالم‌واقع‌وجود‌ندارد‪‌ .‬‬

‫و من به آن زن کوچک برخوردم‬
‫فروغ‌‬ ‫که چشم هایش مانند النه های خالی سیمرغان بودند‪.‬‬
‫فرخزاد‬

‫تشبیه به اعتبار مفرد‪ ،‬مقید و مرکب بودن‬

‫الف ـ مفرد‪:‬‬
‫زلیخا مثل ماه است‪.‬‬
‫ماه‌=‌مشبه‌به‌مفرد‪‌ .‬‬ ‫زلیخا=‌مشبه‌مفرد‬
‫ب ـ مقید‪:‬‬
‫تشبیه‌مفردی‌که‌مقید‌به‌قیدی‌باشد؛‌مانند‪‌ :‬‬

‫جام‌بلورین‪‌،‬باد‌بهار‪‌،‬درختی‌که‌برگ‌آن‌میریزد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪33‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫انوری‬ ‫زلفین چو زنگیان العب‬ ‫رخساره چو گلستان خندان‬

‫‌گلستان ‌خندان‪‌ ،‬زنگیان ‌العب ‌(رقاص) ‌=‌‬ ‫رخساره‪‌،‬زلفین‌=‌مشبه‌(مفرد)‬
‫مشبه‌به‌(مقید) ‌‬
‫ج ـ مرکب‪:‬‬

‫اجزای‌ساختاری‌مشبه‌به‌و‌یا‌مشبه‌آن‌مرکب‌از‌چند‌چیز‌باشد؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫چو خون آلوده دزدی سر زمکمن‬ ‫سر از البرز برزد قرص خورشید‬
‫منوچهری‬
‫مشبه‌=‌سر‌بر‌آوردن‌قرص‌خورشید‌از‌پشت‌کوه‌البرز‪‌ .‬‬
‫مشبه‌به‌=‌دزد‌خون‌آلود‌که‌سر‌از‌کمین‌گاه‌بیرون‌کرده‌باشد‪‌ .‬‬
‫که براندوده به طرف دُم او قار بود‬ ‫آتش و دود چو دنبال یکی طاووسی‬
‫منوچهری‬

‫مشبه‪‌:‬تصویر‌آتش‌و‌دود‌باهم‌که‌آتش‌در‌پایین‌و‌دود‌در‌باال‌است‪‌ .‬‬
‫مشبه‌به‪‌:‬دُم‌طاووس‌که‌سرخ‌رنگ‌است‌اما‌سر‌آن‌سیاه‌است ‌‬
‫تشبیه تمثیل‪:‬‬

‫تشبیهی‌را‌که‌وجه‌شبه‌آن‌مرکب‌باشد‌به‌نام ‌تشبیه‌تمثیل‌یاد‌کرده‌اند‪‌ .‬در ‌تشبیه ‌تمثیل‌‬

‫همچنان‌مشبه‌به‌که‌مرکب‌است‌باید‌جنبه‌مثل‌یا‌حکایت‌داشته‌باشد‪‌ ‌.‬‬

‫شادان همی نشیند و غافل همی رود‬ ‫آگاه نیست آدمی از گشت روزگار‬
‫پندارد اوست ساکن و ساحل همی رود‬ ‫ماند بر آن که باشد بر کشتی یی روان‬
‫مسعود‌سعد ‌‬
‫مشبه‪‌:‬آگاه‌نبودن‌آدمی‌از‌گذشت‌زمان‌و‌شادابی‌و‌غفلت‌او ‌‬
‫مشبه به‪‌ :‬نشستن ‌آدمی ‌که ‌بر ‌کشتی ‌سوار ‌است ‌و ‌تصور ‌می ‌کند ‌که ‌ساحل ‌در ‌حرکت‌‬
‫است‪‌ .‬‬
‫وجه شبه‪‌:‬غفلت‌حاصل‌از‌توهم‌و‌ظاهر‌بینی‪‌ .‬‬

‫‪32‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫تشبیه به اعتبار زاویه دید آن‬

‫الف ـ تشبیه غریب‪:‬‬

‫به‌هراندازه‌که‌رابطه‌میان‌مشبه‌و‌مشبهبه‌دور‌باشد‪‌،‬تشبیه‌هنری‌تر‌است‌و‌در‌اصطالح‌به‌‬
‫‌‬
‫آن‌تشبیه غریب ‌ ‌‬
‫میگویند؛‌مثل‌تشبیه‌شقایق‌به‌اجاق‌به‌صورت‌اضافه‌تشبیهی‌«اجاق‌شقایق»‌در‌‬
‫این‌شعر‪‌ :‬‬

‫و یک روز هم در بیابان کاشان هوا سرد شد‬

‫و باران تندی گرفت‬
‫و سردم شد‬
‫آنگاه در پشت یک سنگ‬
‫سپهری‬ ‫اجاق شقایق مرا گرم کرد‬
‫اجاق‌=‌مشبه‌به ‌‬ ‫شقایق‌=‌مشبه‬
‫تصور‌اینکه‌شقایق‌را‌به‌اجاق‌(آتشدان)‌بتوان ‌تشبیه‌کرد‌مشکل‌است‪‌،‬از‌همین‌جهت‌‬
‫‌‬
‫هنریتر‌است‪.‬‬
‫‌‬

‫ب ـ تشبیه مبتذل‪:‬‬
‫به ‌هر ‌اندازه ‌که ‌ربط ‌و ‌شباهت ‌بین ‌مشبه ‌و ‌مشبه‌به ‌واضح‌تر ‌و ‌نزدیک‌تر ‌باشد‪‌ ،‬تشبیه‌‬
‫غیرهنری‌است‌و‌به‌آن‌تشبیه مبتذل گویند‌مانند‌قدسر‪‌،‬لب‌لعل‪‌ .‬‬
‫لعل‪‌،‬سرو‌=‌مشبهبه ‌‬
‫‌‬ ‫لب‪‌،‬قد=‌مشبه‬

‫اضافة تشبیهی‬
‫اضافه‌تشبیهی‪‌،‬تشبیهی‌است‌که‌در‌آن‌مشبه‌و‌مشبهبه‪‌،‬باهم‌رابطة‌اضافی‌داشته‌باشند‌و‌در‌‬
‫‌‬
‫این‌صورت‌ادات‌تشبیه‌و‌وجه‌شبه‌محذوف‌است‪‌.‬به‌اصطالح‌علم‌بیان‪‌،‬تشبیه‌هم‌مجمل‌است‌و‌‬
‫هم‌موکد‪‌.‬به‌این‌گونه‌تشبیه‪‌،‬تشبیه بلیغ هم می‌گویند؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬

‫ماهِ روی‪ /‬روی ماه ـ گل روی‪ /‬روی گل – قد سرو‪ /‬سرو قد – لب لعل‪ /‬لعل لب‬

‫‪31‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪‌.3‬ماهِ‌روی‌‪‌‬ترکیب‌اضافی‌‪‌‬ماه‌=‌مضاف‌‪‌/‬روی‌=‌مضاف‌الیه ‌‬
‫‪‌.2‬رویِ‌ماه‌‪‌‬ترکیب‌اضافی‌‪‌‬روی‌=‌مضاف‌‪‌/‬ماه‌=‌مضاف‌الیه ‌‬
‫ماه=‌مشبه‌به ‌‬ ‫روی‌=‌مشبه‬
‫‌سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌چراغ‌بالغت‌بیفروختم‬ ‫شبی‌زیت‌فکرت‌همی‌سوختم ‌‬

‫زَیتِ فکرت ‪ /‬چراغِ بالغت‬

‫زیت‌(روغن)‌‪‌/‬چراغ‌=‌مشبهبه ‌‬
‫‌‬ ‫فکرت‪‌/‬بالغت‌(شیوایی)‌=‌مشبه‬

‫انواع تشبیه به لحاظ شکل‬

‫‪ .9‬تشبیه ملفوف‬
‫چند‌مشبه‌جداگانه‌ذکر‌شود‌و‌سپس‌مشبه‌به‌هرکدام‌گفته‌شود‪‌.‬این‌گونه‌تشبیه‌مبتنی‌بر‌‬
‫صنعت‌لف‌و‌نشر‌است‪‌ ‌:‬‬

‫‌چراغ ‌مرده‪‌ 2‬کجا ‌شمع ‌آفتاب‪‌ 3‬کجا‬ ‫ز‌روی‌دوست‪‌3‬دل‌دشمنان‪‌2‬چه‌دریابد ‌‬

‫‌حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‌‬

‫مشبه‌به‪‌:‬شمع‌آفتاب‪‌،‬چراغ‌مرده‪‌ .‬‬ ‫مشبه‪‌:‬روی‌دوست‪‌،‬دل‌دشمنان‪.‬‬

‫‪ .7‬تشبه مفروق‬
‫هر مشبه با مشبه به خود همراه است‪.‬‬
‫شعری‌از‌منوچهری‌در‌وصف‌اسب‪‌ :‬‬
‫ساق چون پوالد‪ ،‬پی همچون کمان‪ ،‬رگ همچو زِه‬
‫سُم چو الماس و دلش چون آهن و تن همچو سنگ‬
‫مشبه‌و‌مشبه‌به‌=‌ساق‌و‌پوالد‌ـ‌پی‌و‌کمان‌ـ‌رگ‌و‌زِه‌ـ‌سم‌و‌الماس‌ـ‌دل‌و‌آهن‌ـ‌تن‌‬
‫‌‬ ‫و‌سنگ‬

‫‪34‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .3‬تشبیه تسویه‬
‫تشبیهی‌که‌برای‌چند‌مشبه‌یک‌مشبه‌به‌آورده‌شود‪‌ ‌.‬‬
‫فرش ستبرق است همه دشت و کوهسار ‌ ‌‬ ‫نقش خَوَرنَق است همه باغ و بوستان‬
‫باغ‌‪‌+‬بوستان‌(مشبه)‌=‌نقش‌خورنق‪(‌3‬مشبه‌به)‌ ‌‬
‫دشت‌‪‌+‬کوهسار‌(مشبه)‌=‌فرش‌ستبرق‌(مشبه‌به) ‌‬

‫‪ .2‬تشبیه جمع‬
‫به‌میآورند‪‌ .‬‬
‫است؛‌یعنی‌برای‌یک‌مشبه‪‌،‬چند‌مشبه ‌‬
‫‌‬ ‫عکس‌تشبیه‌تسویه‌‬

‫من اگر خارم اگر گل چمن آرایی هست‬

‫حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫که به هر شیوه که می پروردم می رویم‬
‫من‌(مشبه)‌=‌خار‌یا‌گل‌(مشبه‌به) ‌‬

‫‪ .5‬تشبیه معکوس (مقلوب)‬

‫نخست‌مشبهی‌را‌به‌به‌مشبه‌به‌تشبیه‌کنند‌و‌سپس‌جای‌مشبه‌به‌و‌مشبه‌را‌عوض‌کنند؛‌‬
‫یعنی‌مشبه‌به‌را‌در‌حکم‌مشبه‌گیرند‪‌.‬در‌این‌گونه‌تشبیه‌باید‌وجوه‌شبه‌ذکر‌گردد‪‌ .‬‬
‫‌عنصری ‌‬ ‫زمین ماهروی و زمین روی ماه‬ ‫زسم ستوران و گرد سپاه‬
‫معنای‌بیت‪‌:‬از‌سم‌و‌توران‌و‌گرد‌سپاه‪‌،‬روی‌زمین‌مانند‌ماه‌شده‌است‌و‌روی‌ماه‌مانند‌‬
‫زمین‪‌ ‌.‬‬

‫زمینروی‪‌ .‬‬
‫یا‪‌:‬زمین‪‌،‬ماهروی‌شده‌است‌و‌ماه‪‌ ‌،‬‬
‫‌‬
‫‪‌.2‬مشبه‌=‌ماه‌–‌مشبه‌به‌=‌روی‌زمین‌ ‌‬ ‫‪‌.3‬مشبه‌=‌روی‌ـ‌مشبه‌به‌=‌ماه‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬نام‌قصری‌که‌پادشاه‌حیره‌(نعمان ‌بن‌منذر‪‌/‬منذر‌بن‌نعمان)‌برای‌بهرام‌گور‌ساسانی‌ساخته‌بود‌و‌در‌‬
‫آن‪‌،‬نقش‌هفت‌شاه‌دُخت‌نیز‌کشیده‌شده‌بود‪‌ .‬‬

‫‪35‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .6‬تشبیه مُضمَر‬
‫تشبیه‌مضمر‌به‌معنای‌تشبیه‌پنهان‌است‪‌.‬در‌این‌نوع‌تشبیه‌ظاهرا‌با‌ساختار‌تشبیهی‌مواجه‌‬
‫نیستیم‌ولی‌مقصود‌گوینده‌تشبیه‌است‪‌ .‬‬

‫پس کاهش و سوزش من از بهر چراست‌ ‌‬ ‫گر نور مه و روشنی شمع تراست‬
‫معنای بیت‪ ‌ :‬اگر‌نور‌ماه‌و‌روشنی‌شمع‌مال‌توست‪‌،‬پس‌چرا‌من‌دچار‌کاهش‌و‌سوزش‌‬
‫هستم؟ ‌‬
‫معنای مُضمر بیت(‪‌ :)9‬وقتی ‌که ‌من ‌دچار ‌کاهش ‌و ‌سوزش ‌هستم ‌پس ‌من ‌ماه ‌و ‌شمع‌‬
‫هستم‪‌،‬نه‌تو‪‌ .‬‬
‫معنای‌مضمر‌بیت(‪‌:)2‬تو‌مثل‌ماه‌نورانی‌و‌مثل‌شمع‌روشن‌هستی‪‌،‬اما‌من‌مثل‌ماه‌هر‌شب‌‬
‫شوم‌و‌مثل‌شمع‌میسوزم‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کم‌می‬
‫مشبه‌به‌=‌ماه‌و‌شمع ‌‬ ‫مشبه‌=‌من‌و‌تو‬
‫وجه‌شبه‌=‌نور‌و‌روشنی‪‌/‬کاهش‌و‌سوزش‌ ‌‬
‫ظاهرا‌از‌کاهش‌و‌سوزش‌خود‌تعجب‌نموده‌است‪‌،‬اما‌در‌حقیقت‌روی‌معشوق‌را‌به‌ماه‌‬
‫و‌شمع‌تشبیه‌کرده‌است‪‌ ‌.‬‬
‫‌معزی ‌‬ ‫گر ماه تویی مرا چرا باید کاست‬ ‫گر شمع تویی مرا چرا باید سوخت‬
‫و‌یا‌در‌این‌بیت‌از‌یغما‪‌ :‬‬
‫به عالمی شده روشن که آفتاب پرستم‬ ‫چنین که سجده برم بی حفاظ پیش جمالت‬
‫کنم‪‌،‬همه‌مردم‌عالم‌میدانند‌که‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫پرده‌به‌زیبایی‌تو‌سجده‌می‬ ‫‌‬
‫اینگونه‌که‌من‌بی‬ ‫معنای بیت‪‌ :‬‬
‫من‌آفتاب‌پرست‌شدهام‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫ی‌مردم‌مرا‌آفتاب‌پرست‌میگویند‪‌،‬پس‌‬
‫‌‬ ‫من‌که‌تو‌را‌سجده‌میکنم‪‌،‬وقت‬
‫‌‬ ‫معنای مضمر بیت‪‌‌:‬‬
‫تو‌آفتابی؛‌چرا‌که‌من‌غیر‌از‌تو‌هیچ‌آفتابی‌را‌سجده‌نمیکنم‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .2‬تشبیه مشروط‬
‫شباهت‌بین‌مشبه‌و‌مشبهبه‌در‌گرو‌شرطی‌است‪‌.‬ادات‌شرط‌«اگر»‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫روی او ماه است‪ ،‬اگر بر ماه مُشک افشان شود‬

‫‪30‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫عنصری‬ ‫قد او سرو است اگر بر سرو اللِستان بود‬

‫معنای‌بیت‪‌:‬روی‌او‌مثل‌ماه‌است‌به‌شرطی‌که‌بر‌ماه‌مشک‌پاشیده‌شود‪‌.‬قد‌او‌مثل‌سرو‌‬
‫است‌به‌شرطی‌که‌بر‌سرو‌اللهزار‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ 0‬ـ تشبیه تفضیل‬

‫نخست‌مشبه‌را‌به‌مشبه‌به‌تشبیه‌کنند‌و‌سپس‌از‌گفته‌خود‌عدول‌کرده‪‌،‬مشبه‌را‌بر‌مشبه‌‬
‫به‌ترجیح‌دهند‪‌ .‬‬
‫فردوسی‬ ‫کجا ماه دارد دو زلف سیاه‬ ‫یک دختری داشت خاقان چو ماه‬
‫معنای‌بیت‪‌ ‌:‬خاقان‌دختری‌مثل‌ماه‌داشت‪‌،‬فضیلت‌دختر‌خاقان‌این‌است‌دو‌زلف‌سیاه‌‬
‫دارد‌اما‌ماه‌این‌را‌ندارد‪‌ .‬‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‪37‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .1‬استعاره‬
‫به‌معنای‌طلب‌عاریت‌(امانتخواستن)‌است‪.‬‬
‫‌‬ ‫در لغت‪:‬‬
‫در اصطالح بیان‪ :‬هرگاه‌واژه‌یی‌را‌به‌عالقة‌مشابهت‌به‌طور‌امانت‌به‌جای‌واژة‌دیگر‌به‌‬
‫کار‌بریم‪‌،‬استعاره‌است‪‌ .‬‬

‫مثال‪:‬‬
‫خورشید من کجایی‪ ،‬سرد است خانة من‪.‬‬

‫خورشید‌به‌طور‌امانت‌(عاریت)‌به‌جای‌شخصی‌که‌در‌نوربخشی‌و‌گرما‪‌،‬مانند‌خورشید‌‬
‫است‌و‌با‌وجود‌او‪‌،‬خانه‌روشن‌و‌گرم‌میشود‪‌،‬به‌کار‌رفته‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫تشبیه‌است؛‌یعنی‌تشبیه‌را‌چنان‌کوتاه‌کنیم‌که‌تنها‌مشبه‌یا‌مشبهبه‌‬
‫‌‬ ‫استعاره‪‌،‬شکل‌فشردة‌‬
‫آن‌باقی‌بماند؛‌مانند‪‌ :‬‬

‫جملة تشبیهی‪‌ ‌:‬تو ‌که ‌مثل ‌خورشید ‌به ‌زنده‌گی ‌من ‌گرما ‌و ‌روشنایی ‌می‌بخشیدی ‌اکنون‌‬
‫کجایی‌که‌بدون‌تو‌خانة‌من‌سرد‌است‪‌ .‬‬

‫تو‌=‌مشبه ‌‬
‫مثل‌=‌ادات‌تشبیه ‌‬
‫گرما‌و‌روشنایی‌بخشیدن‌به‌زندهگی‌=‌وجه‌شبه ‌‬
‫‌‬
‫خورشید‌=‌مشبه‌به ‌‬
‫مشبه‪‌،‬ادات‌تشبیه‌و‌وجه‌شبه‌را‌حذف‌کنیم‌استعاره‌به‌دست‌میآید‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫هرگاه‌از‌جملة‌باال‪‌،‬‬
‫‌‬
‫خورشید‌من‌کجایی‌که‌بدون‌تو‌خانة‌من‌سرد‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫دو‌چیز‌به‌حدی‌شبیه‌میشوند‌‬
‫‌‬ ‫دو‌چیز‌باهم‌شبیه‌ذکر‌میشوند‪‌،‬اما‌در‌استعاره ‌‬
‫‌‬ ‫در تشبیه ‌‬
‫که ‌دو ‌تن ‌در ‌یک ‌تن ‌جمع ‌می‌شوند ‌و ‌هیچ ‌فرقی ‌میان ‌آنها ‌نیست‪‌ .‬به ‌طور ‌مثال ‌در ‌نمونة ‌باال‪‌،‬‬
‫خورشید‌چنان‌با‌یک‌شخص‌شبیه‌شده‌است‌که‌حتا‌نام‌خورشید‌به‌جای‌نام‌یک‌شخص‌به‌کار‌‬
‫‌‬
‫رفته‌است‪‌.‬خورشید‌به‌جای‌شخص‪‌،‬نام‌امانتی‌(استعاری)‌است‪‌ .‬‬

‫‪38‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ذکر‌مشبه‌با‌مشبهبه‌الزم‌و‌ضروری‌است‪‌،‬اما ‌در‌استعاره ‌تنها‌یکی‌از‌آنها‌ـ‌‬

‫‌‬ ‫تشبیه‪‌ ،‬‬
‫‌‬ ‫در‌‬
‫بیشتر‌مشبه‌به‌ـ‌ذکر‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫در‌استعاره‌نیاز‌به‌یک‌قرینة‌صارفه‌داریم‌تا‌بدانیم‌که‌یک‌کلمه‌به‌جای‌کلمة‌دیگر‌به‌کار‌‬
‫رفته‌است‪‌.‬قرینه‌ممکن‌است‌یکی‌از‌مالئمات‌(صفات‌مربوط‌به‌مشبه‌یا‌مشبه‌به)‌باشد؛‌مثال‪‌ ‌:‬‬
‫ه‌نشان‌میدهد‌خورشید‌به‌معنای‌دیگر‌به‌کار‌رفته‌است؛‌‬
‫‌‬ ‫خانه‌در‌مثال‌باال‌قرینه‌یی‌است‌ک‬
‫یعنی‌خورشیدی‌که‌در‌خانه‌جای‌دارد‌(انسان)‪‌ .‬‬
‫‪‌،‬خورشید‌به‌معنای‌خودش‌به‌کار‌رفته؛ ‌چرا‌که‌‬
‫‌‬ ‫اگر‌بگوییم‌که‌خورشید در آسمان است‬
‫ما‌را‌رهنمایی‌میکند‪.‬‬
‫‌‬ ‫قرینة‌«آسمان»‌‬

‫اصطالحات استعاره‬
‫مستعار‌=‌امانت‌گرفته‌شده‪‌ .‬‬
‫مستعار‌له‌=‌امانت‌گرفته‌شده‌برای‌او‪‌/‬آن‪‌ .‬‬
‫مستعار‌منه‌=‌امانت‌گرفته‌از‌او‌‪‌/‬آن‪‌ ‌.‬‬
‫جامع‌=‌جمع‌کننده‌(صفتی‌که‌مستعار‌له‌را‌با‌مستعار‌منه‌یکی‌می‌سازد)‬
‫نمونة دیگر‪:‬‬
‫حافظ‬ ‫هرگز از یاد من آن سرو خرامان نرود‬
‫سرو‌=‌مستعار ‌‬
‫لفظ‌سرو‌از‌شکل‌عینی‌سرو‌به‌خاطر‌وجود‌داشتن‌‬
‫صفات‌مشترک‌میان‌سرو‌و‌انسان‪‌،‬امانت‌گرفته‌شده‌برای‌‬
‫انسان‪‌ .‬‬
‫مستعار‌له‌=‌مشبه ‌‬
‫مستعار‌منه‌=‌مشبه‌به ‌‬
‫وجه‌شبه‌=‌جامع ‌‬
‫جملة تشبیهی‪‌ :‬انسان ‌از ‌نگاه ‌بلندی ‌مانند ‌سرو‌‬
‫است‪‌ .‬‬

‫‪33‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫انسان‌=‌مشبه‌(مستعارله) ‌‬
‫سرو‌=‌مشبه‌به‌(مستعار‌منه) ‌‬
‫بلندی‌=‌وجه‌شبه‌(جامع) ‌‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫جملة استعاری‪‌‌:‬سرو‌چمان‌من‌چرا‌میل‌چمن‌نمی‌کند‪.‬‬

‫انواع استعاره‬
‫‪ .9‬استعاره مصرحه (آشکار)‬
‫الف ـ استعارة مصرحه مجرده‬
‫(مشبه‌به‌‪‌+‬مالئمات‌(صفات)‌مشبه ‌‬
‫گل نامة غم به دست گیرد‬ ‫سیمای سمن شکست گیرد‬
‫گل‌=‌استعاره‌از‌شخص‬
‫نامة‌غم‌به‌دست‌گرفتن‌=‌از‌مالئمات‌شخص ‌‬
‫زیرساخت‌تشبیهی‌استعارة‌باال‪‌ ‌:‬‬
‫او‌در‌زیبایی‌خویش‌مانند‌گل‌است‪‌ .‬‬
‫‌ ‌گل‌=‌مشبه‌به ‌‬ ‫شخص‌=‌مشبه‬
‫گل‌‪‌+‬نامة‌غم‌به‌دست‌گرفتن ‌‬
‫(مشبه‌به‌‪‌+‬مالئمات‌مشبه)‌ ‌‬
‫زین چمن سایة آن سرو روان ما را بس‬ ‫گلعذاری ز گلستان جهان ما را بس‬
‫حافظ ‌‬
‫‌روان‌بودن‌=‌از‌مالئمات‌شخص ‌‬ ‫‌‬ ‫سرو‌استعاره‌از‌یک‌شخص ‌ ‌‬
‫به هر گل میرسم میبویم او را‬ ‫گلی گم کردهام میجویم او را‬
‫یکی پیراهن کهنه به تن داشت‬ ‫گل من یک نشانی در بدن داشت‬
‫گل‌استعاره‌از‌یک‌شخص‌ ‌‬
‫پیراهن‌کهنه‌به‌تن‌داشتن‌=‌از‌مالئمات‌شخص‌(مشبه) ‌‬

‫‪366‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪9‬‬
‫ب ـ استعاره مصرحه مرشحه‬
‫(مشبه‌به‌‪‌+‬مالئمات‌مشبه‌به) ‌‬
‫صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را‬
‫حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫که سر به کوه و بیابان تو دادهای ما را ‌‬
‫غزال‌رعنا‌=‌استعاره‌از‌محبوب ‌‬
‫کوه‌و‌بیابان‌=‌مالئمات‌غزال‌رعنا‌(مشبه‌به) ‌‬
‫زیرساخت تشبیهی استعارة باال‪:‬‬
‫محبوب‌من‌مانند‌غزال‌رعنا‌است‪‌ .‬‬
‫‌ ‌غزال‌=‌رعنا‌مشبه‌به ‌‬ ‫محبوب‌=‌مشبه‬

‫ج ـ استعاره مصرحه مطلقه‬

‫(مشبه‌به‌‪‌+‬مالئمات‌مشبه‌و‌مشبه‌به) ‌‬
‫چو پر بگسترد عقاب آهنین‬
‫‌ملک‌الشعرا‌بهار ‌‬ ‫‌‬ ‫شکار اوست شهر و روستای او‬
‫عقاب‌استعاره‌از‌هواپیما ‌‬
‫‌شکار‌=‌خاصیت‌عقاب ‌‬ ‫‌‌‬ ‫آهنین‌=‌خاصیت‌هواپیما‬
‫جمله‌تشبیهی‌استعارة‌باال‪‌:‬هواپیما‌مانند‌عقاب‌است‪‌ .‬‬
‫‌ ‌عقاب‌=‌مشبه‌به ‌‬ ‫هواپیما‌=‌مشبه‬
‫عقاب‌‪‌+‬آهنین‌‪‌+‬شکار‌‪‌+‬پرگستردن‌(خاصیت‌عقاب‌و‌هواپیما) ‌‬
‫(مشبه‌به‌‪‌+‬مالئمات‌مشبه‌به‌و‌مشبه) ‌‬
‫همدم گل نمی شود یاد سمن نمی کند‬ ‫سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند‬
‫سرو‌استعاره‌از‌محبوب ‌‬
‫‌چمن‌=‌از‌مالئمات‌سرو‌(مشبه‌به) ‌‬ ‫چمان‌(خرامان)‌=‌از‌مالئمات‌محبوب‌(مشبه)‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬مرشحه‪‌:‬پرورده‌شده ‌‬
‫‌‬

‫‪363‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .7‬استعاره مکنیه (بالکنایه)‬

‫مشبه‌‪‌+‬یکی‌از‌مالئمات‌مشبه‌به‌ ‌‬
‫«به صحرا شدم عشق باریده بود»‪.‬‬

‫عشق‌(مشبه)‌استعاره‌از‌باران‌(مشبه‌به‌محذوف)‌است ‌‬
‫‌باران‌‪‌ ‌‬‬
‫میبارد ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫عشق‌‪‌ ‌‬‬
‫میبارد‌(در‌جملة‌باال)‌‬
‫پس‪‌:‬عشق‌در‌باریدن‌مانند‌باران‌است‪‌ .‬‬
‫‌باریدن‌=‌خصوصیت‌باران‌(مشبه‌به) ‌‬ ‫‌باران‌=‌مشبه‌به‌‬ ‫عشق‌=‌مشبه‬
‫عشق‪‌+‬باریده‌بود ‌‬
‫(مشبه‌‪‌+‬مالئمات‌مشبه‌به) ‌‬
‫پالسین معجر و قیرینه گرزن‬ ‫شبی گیسو فروهشته به دامن‬
‫شب‌استعاره‌از‌زن‌زنگی‌است‪‌ .‬‬
‫جمله‌تشبیهی‪‌:‬شب‌در‌تاریکی‌و‌سیاهی‌خود‌مانند‌زن‌زنگی‌است‪‌ .‬‬
‫‌ ‌زن‌زنگی‌=‌مشبه‌به‌ ‌‬ ‫شب‌=‌مشبه‬
‫گیسو‌به‌دامن‌فرو‌هشتن‌=‌خصوصیت‌زن‌زنگی ‌‬
‫(شبی‌‪‌+‬گیسو‌فروهشته‌به‌دامن) ‌‬
‫(مشبه‌‪‌+‬مالئمات‌مشبه‌به) ‌‬

‫‪ .3‬استعاره تبعیه (استعاره از فعل)‬

‫استعاره‌اساسا‌در‌اسم‌است‌و‌به‌آن‌استعاره‌اصلیه‌میگویند‪‌،‬اما‌اگر‌استعاره‌در‌فعل‌باشد‌‬
‫‌‬
‫به‌آن‌استعاره‌تبعیه‌گفته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫یکی چنانکه در آیینه تصور ماست‬ ‫هزار نقش برآرد زمانه و نبود‬
‫انوری ‌‬
‫ها‌و‌حالتهای‌گوناگون‌داشتن‌است‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نقش‌برآوردن‪‌،‬استعاره‌از‌بازیگری‌و‌رنگ‬
‫یابد‌به‌آن‌تبعیه‌گفته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫چون‌فعل‌به‌تبع‌اسم‌معنا‌می‬ ‫در‌استعارة‌تبعیه‪‌،‬‬
‫‌‬
‫فروغ‬ ‫آن روز هم که دستهای تو ویران شدند‪ ،‬باد میآمد‪.‬‬

‫‪362‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ویران‌شدند‌=‌قطع‌شدند ‌‬

‫‪ .2‬استعارة قریب و بعید‬

‫استعاره‌از‌حیث‌جامع‌(وجه‌شبه)‌یا‌قریب‌است‌یا‌بعید‪‌ .‬‬
‫الف ـ استعارة قریب‪‌ ‌:‬‬
‫استعارههای‌تکراری‌و‌آسان‌فهم‌مانند‌لعل‌استعار‌از‌لب‌و‌سرو‌استعاره‌از‌قد‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫ب ـ استعارة بعید‪‌ ‌:‬‬
‫برعکس ‌استعارة ‌قریب‪‌ ،‬جنبة ‌هنری ‌دارد ‌و ‌حاصل ‌فعالیت ‌ذهن ‌خالق ‌هنرمند ‌است‪‌ ،‬نه‌‬
‫تقلید‌از‌دیگران‪‌ .‬‬
‫ما حقیقت را در باغچه پیدا کردیم‬
‫در نگاه شرمآگین گلی گمنام‬
‫و بقا را در یک لحظة نامحدود‬
‫‌فروغ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫که دو خورشید به هم خیره شدند‬

‫دو‌خورشید‌=‌استعاره‌از‌دو‌چشم ‌‬
‫جامع‌=‌حرارت‌عشق‌و‌حیات‌بخشی‌و‌برق‌امید‪‌ .‬‬

‫‪ 5‬ـ استعاره وفاقیه و عنادیه‬

‫الف – وفاقیه (سازگار)‬
‫استعارهیی‌که‌در‌آن‪‌،‬مفهوم‌دو‌سوی‌تشبیه‌در‌یک‌تن‌ممکن‌باشد؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫معلم‌به‌من‌زندهگی‌داد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫زندهگی‌استعاره‌از‌علم‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫زنده‌بودن‌و‌عالم‌بودن‌در‌یک‌تن‌ممکن‌است؛‌یعنی‌شخص‌هم‌میتواند‌عالم‌باشد‌و‌هم‌‬
‫‌‬
‫زنده‪‌ ‌.‬‬

‫‪361‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ب ـ عنادیه (ناسازگار)‬
‫جمع‌شدن‌مفهوم‌دو‌سوی‌تشبیه‌(مستعار‌له‌و‌مستعار‌منه)‌در‌یک‌تن‌ممکن‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌سعدی ‌‬ ‫بر نیاید ز کشتگان آواز‬ ‫عاشقان کشتگان معشوقاند‬
‫مصرع‌دوم‌=‌کشتهگان‌استعار‌از‌عاشقان‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫جمع ‌شدن ‌مفهوم ‌کشته ‌و ‌عاشق ‌در ‌یک ‌تن ‌ناممکن ‌است؛ ‌یعنی ‌کسی ‌نمی‌تواند ‌که‌‬
‫همزمان‌هم‌کشته‌باشد‌هم‌عاشق‪‌ .‬‬
‫زندهگان تاریخ ما از خودشان میراث ارجمند بر جا گذاشتند‪.‬‬
‫زندهگان‌تاریخ‌=‌استعاره‌از‌مردگانی‌که‌در‌زمان‌حیات‌شان‌کارهای‌بزرگ‌انجام‌دادند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫زنده‌و‌مرده‌در‌یک‌تن‌قابل‌جمع‌نیست‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪364‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .4‬کنایه‬
‫‪‌.3‬کنایه‌ترکیب‌یا‌جمله‌یی‌است‌که‌بدون‌قرینة‌صارفه‌به‌معنای‌دیگر‌به‌کار‌رود‪‌ .‬‬
‫‪‌.2‬کنایه‪‌،‬ذکر‌مطلبی‌و‌دریافت‌مطلب‌دیگر‌است‌و‌این‌دریافت‌از‌طریق‌انتقال‌از‌الزم‌به‌‬
‫ملزوم‌یا‌بر‌عکس‌صورت‌میگیرد؛‌مثال‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬
‫درِ‌خانه‌اش‌همیشه‌باز‌است‪‌‌.‬مهمان‌نواز‌است‪‌ .‬‬
‫باز‌بودن‌دروازه‌=‌یکی‌از‌لوازم‌مهمان‌نواز‌بودن‪‌ .‬‬
‫‌مهمان‌نواز‌بودن‌=‌مکنی‌عنه ‌‬ ‫باز‌بودن‌در‌خانه‌=‌مکنی‌به‌ ‌‬

‫انواع کنایه به لحاظ مکنی عنه‬

‫‪ .9‬کنایه از موصوف‬
‫از‌صفت‌اسمی‌ذکر‌شود‌و‌منظور‌خود‌آن‌اسم‌باشد؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬
‫‌ناخن‌خشک‌=‌شخص‌خسیس ‌‬ ‫آزاده‌تهی‌دست‌=‌درخت‌سرو ‌‬
‫که با رکاب تو خاک است و با عنانت هوا‬ ‫تبارک اهلل از آن آب سیر آتش فعل‬
‫آب‌سیر‌آتش‌فعل‌=‌اسپ ‌‬

‫‪ .7‬کنایه از صفت‬
‫صفتی‌را‌ذکر‌نموده‌و‌از‌آن‌متوجه‌صفت‌دیگر‌شویم؛‌مثال‪‌ :‬‬
‫‌سیه‌گلیم‌=‌بدبخت‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫بی‌نمک‌=‌بی‌مزه ‌‬
‫چشم‌سفید‌=‌بیحیا ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫سرخروی‌=‌آبرومند ‌‬
‫‌‬
‫دهر سیه کاسهیی است ما همه مهمان او‬
‫‌خاقانی ‌‬ ‫‌‬ ‫بینمکی تعبیه است از نمک خوان او‬
‫نمکی‌=‌بیمزه‌گی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌ ‌‬
‫بی‬ ‫‌‬ ‫سیه‌کاسه‌=‌کثیف‌و‌بخیل‬
‫برو از خانه گردون به در و نان مطلب‬
‫‌حافظ ‌‬ ‫‌‬ ‫کاین سیه کاسه در آخر بکشد مهمان را‬

‫‪365‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .3‬کنایه از فعل یا مصدر‬

‫فعل‌یا‌گروه‌فعلی‌یا‌مصدر‌مرکبی‌را‌ذکر‌کنیم‌و‌مراد‌ما‌فعل‌یا‌مصدر‌مرکب‌دیگر‌باشد‌‬
‫مانند‪‌ :‬‬

‫دست شستن از کاری = ترک آن کار کردن‬ ‫دست کفچه کرد = گدایی کردن‬
‫کمر بستن = آماده کاری شدن‪ ،‬تصمیم گرفتن‬ ‫پیرهن دریدن = بی تابی کردن‬
‫خاک بر سر شدن = بدبخت شدن‬
‫‌خاقانی ‌‬ ‫چندان که به دست چپ شماری‬ ‫عاشق بکشی به تیغ غمزه‬
‫به‌دست‌چپ‌شمردن‌=‌کنایه‌از‌بسیاری‌است؛‌زیرا‌در‌عقد‌انامل‌که‌نوعی‌حساب‌در‌‬
‫قدیم ‌بوده ‌ا ست ‌یکان ‌و ‌دهگان ‌را ‌با ‌دست ‌راست ‌و ‌صدگان ‌و ‌هزارگان ‌را ‌با ‌دست ‌چپ‌‬
‫میشمردند‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫کنایه قریب و بعید‬

‫قریب‪ ‌:‬آن‌است‌که‌درک‌آن‌آسان‌باشد‌و‌ربط‌بین‌مکنی‌به‌و‌مکنی‌عنه‌‬ ‫الف ـ کنایه‬
‫نزدیک‌باشد؛‌مانند‪‌ ‌:‬‬
‫چشم بر چیزی داشتن = امید داشتن و منتظر بودن‬

‫بعید‪ ‌ :‬آن‌است‌که‌درک‌آن‌مشکل‌باشد‌و‌ربط‌میان‌مکنی‌به‌و‌مکنی‌عنه‌‬ ‫ب ـ کنایه‬

‫دور‌باشد‌یا‌میان‌آن‌دو‌چندین‌واسطه‌وجود‌داشته‌باشد‌مانند‪‌ :‬‬
‫سر کیسه به برگ گندنا بند‬ ‫بزرگی بایدت دل در سخا بند‬
‫که‌در‌آن‌واسطه‌ها‌عبارت‌اند‌از‪‌ ‌:‬‬
‫ه‌نمیشود‌‪‌ ‌‬‬
‫بیتوجهی‌‬ ‫‌‬ ‫سرکیسه‌با‌برگ‌گندنا‌بستن‌‪‌ ‬سرکیسه‌با‌برگ‌گندا‌محکم‌بست‬
‫بخشندهگی ‌‬
‫‌‬ ‫به‌کیسه‌در‌قسمت‌بستن‌آن‌‪‌‬باز‌بودن‌سر‌کیسه‌‪‌‬‬

‫‌‬

‫‪360‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫انواع کنایه به لحاظ وضوح و خفا‬

‫‪ .9‬ایماء‬
‫ربط‌بین‌معنای‌اول‌و‌دوم‌آشکار‌است‪‌.‬این‌نوع‌کنایه‌رایج‌ترین‌نوع‌کنایه‌است‪‌ .‬‬
‫‌سپر‌افکندن‌=‌تسلیم‌شدن ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫رخت‌بر‌بستن‌=‌سفر‌کردن‌و‌رفتن‬
‫پخته‌خوار‌=‌تنبل‌و‌بیننگ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫دست‌گزیدن‌=‌افسوس‌خوردن‌‬

‫‪ .7‬تلویح‬
‫وسایط‌میان‌معنای‌اول‌و‌دوم‌متعدد‌باشد‌و‌این‌امر‌معموال‌فهم‌مکنی‌عنه‌را‌دشوار‌‬
‫میکند‪‌.‬از‌این‌رو‌تلویح‌عکس‌ایماء‌است‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬

‫زیادی خاکستر‪ ‬زیادی پخت و پز ‪ ‬زیادی غذا ‪ ‬کثرت مهمان ‪ ‬بخشندهگی‬

‫الغری بچه شتر‪ ‬ندادن شتر مادر به او‪ ‬استفاده از شیر مادر برای مهمان ‪ ‬بخشندهگی‬

‫ترسو بودن سگ ‪ ‬مأنوس بودن با مردم ‪ ‬رفت و آمد زیاد مرد ‪ ‬مهمان نوازی ‪‬‬
‫بخشندهگی‬

‫‪ .3‬رمز‬
‫به‌دلیل‌نبودن‌وسایط‌و‌یا‌خفی‌بودن‌آن‪‌،‬پی‌بردن‌به‌این‌نوع‌کنایه‌مشکل‌و‌گاهی‌نا‌‬
‫ممکن‌است‪‌ ‌.‬‬

‫عریض القفا = کودن‬

‫دندان گرد = طماع‬
‫دراز باال = نادان‬

‫‪367‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .2‬تعریض‬
‫تعریض ‌کنایة ‌خصوصی ‌است ‌که ‌بین ‌دو ‌نفر ‌رد ‌و ‌بدل ‌می‌شود ‌و ‌معموال ‌برای ‌دیگران‌‬
‫چندان‌آشکار‌نیست‌یا‌اساسا‌در‌نظر‌دیگران‌تعریض‌محسوب‌نمیشود‪‌.‬این‌نوع‌کنایه‌جمله‌یا‌‬
‫‌‬
‫عبارتی‌است‌اخباری‌که‌مکنی‌عنه‌آن‌هشدار‌به‌کسی‌یا ‌نکوهش‌یا‌مسخره‌کردن‌باشد‪‌،‬و‌از‌این‌‬
‫کند‌و‌در‌عرف‌میگویند‌فالنی‌به‌فالنی‌گوشه‌زد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫رو‌مخاطب‌را‌آزرده‌می‬
‫هرگاه‌زنی‌به‌شوهرش‌بگوید‌که‌شوهر‌فالن‌خانم‪‌،‬فالن‌چیز‌برای‌خانمش‌خریده‌یا‌فالن‌‬
‫کند‌و‌به‌خود‌میگیرد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کار‌را‌کرده‌است‪‌.‬شوهر‌آن‌سخن‌را‌کنایه‌(تعریض)‌فکر‌می‬
‫این‌گونه‌کنایه‌بیشتر‌در‌مسائل‌رقابت‌منفی‌و‌جنگ‌زبانی‌استفاده‌میشود‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫در‌تاریخ‌سیستان‌آمده‌است‌که‌سلطان‌محمود‌غزنوی‌به‌ابوالقاسم‌فردوسی‌گفت‪‌ ‌:‬‬
‫« همه‌شاهنامه‌خود‌هیچ‌نیست‌مگر‌حدیث‌رستم‌و‌اندر‌سپاه‌من‌هزار‌مرد‌چون‌رستم‌‬
‫باشد‌فردوسی‌گفت‌اما‌این‌دانم‌که‌خدای‌تعالی‌خویشتن‌را‌هیچ‌بنده‌چون‌رستم‌دیگر‌نیافرید‪‌.‬‬
‫این ‌بگفت ‌و ‌زمین ‌بوسه ‌کرد ‌و ‌برفت‪‌ .‬ملک ‌محمود ‌وزیر ‌را ‌گفت ‌این ‌مردک ‌مرا ‌به ‌تعریض‌‬
‫دروغزن‌خواند»‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‌‬

‫‪368‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫باب چهارم‬
‫الف ـ قالبهای شعرکالسیک‬

‫‌‌‌‌‪ .9‬قصیده‬
‫در لغت‪ ‌ :‬قصد‌کرده‌شده‪(‌،‬در‌عربی‌به‌معنای‌توجه‌کردن‌و‌روی‌آوردن‌به‌کسی‌یا‌به‌‬
‫چیزی‌است‪‌ ‌.‬‬
‫در اصطالح‪‌ :‬قصیده‌قالب‌رایج‌و‌مسلط‌شعر‌فارسی‌در‌آغاز‌آن‌(اوایل‌قرن‌چهارم)‌تا‌‬
‫پایان‌قرن‌ششم‌است‪‌ ‌.‬‬
‫زمان رواج قصیدهسرایی‪‌ :‬بعد‌از‌اسالم‌و‌در‌سراسر‌قرن‌پنجم‌و‌نیمه‌اول‌قرن‌ششم‌‬
‫است ‌‬
‫محتوای قصیده‪‌ :‬مدح‌(عنصری‌و‌فرخی)‪‌،‬عرفان‌(سنایی)‪‌،‬پند‪‌،‬اخالق‌(ناصر‌خسرو)‪‌،‬‬
‫مسائل‌اجتماعی‌(خلیلاهلل‌خلیلی)‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫قصیدهسرایان معروف‪‌ :‬رودکی‪‌ ،‬عنصری‪‌ ،‬فرخی‪‌ ،‬منوچهری‪‌ ،‬انوری‪‌ ،‬ظهیر ‌فاریابی‪‌،‬‬
‫اهلل‌خلیلی‪‌،‬ملکالشعرای‌بهار‌و‌دیگران‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫عسجدی‪‌،‬ناصر‌خسرو‌(اندرز)‌خلیل‬
‫ساختمان قصیده‪:‬‬
‫قصیده ‌معموال‌از ‌حدود‌‪ ‌ 35‬تا ‌پنجاه‌یا‌شصت‌بیت‌است‪‌.‬بیت‌اول‌آن‌مُصرِّع‪‌ 1‬است ‌و‌‬
‫قافیهاند‪‌ .‬‬
‫های‌سمت‌چپ‪‌،‬هم ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫مصراع‬
‫‌←‌مصرع ‌‬ ‫‌ــــــــــــــــــــ‌الف‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــ‌الف‌‬
‫‌ـــــــــــــــــــ‌‌‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــ‌ب‬
‫‌ـــــــــــــــــــ‌‌‌الف‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــــ‌‌ت‬
‫‌ـــــــــــــــــــ‌‌‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــــ‌‌پ‬
‫‌ـــــــــــــــــــ‌‌‌الف‌‪‌ ...‬‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــــ‌‌ت‬
‫‌‬

‫‪3‬‬
‫‪.‬مصرع‌=‌مصرع‌اول‌و‌دوم‌بیت‌اول‌همقافیه‌باشند‪‌ .‬‬

‫‪363‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ارکان قصاید مدحی‪‌ ‌ :1‬‬

‫‪ . 9‬تشبیب (تغزل‪ ،‬نسیب)‪:‬‬
‫‌‬

‫آغاز ‌یا ‌مقدمة ‌قصیده ‌است ‌که ‌در ‌مدح ‌معشوق‪‌ ،‬توصیف ‌زیبایی‌های ‌طبیعت‪‌ ،‬وصف‌‬
‫مجلس‌بزم‌و‌از‌این‌قبیل‌سروده‌میشود‪‌.‬این‌قسمت‌برای‌ترغیب‌ممدوح‌به‌شنیدن‌قصیده‌است‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬

‫‪ . 7‬تخلص (گریزگاه)‪:‬‬

‫این‌قسمت‌متشکل‌از‌یک‌یا‌چند‌بیتی‌است‌که‌میان‌تشبیب‌و‌متن‌قصیده‌(مدح)‌پیوند‌‬
‫کند؛‌مثال‌در‌تغزل‌با‌معشوق‌خود‌سخن‌میراند‌و‌به‌او‌می‌گوید‌که‌غم‌را‌از‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ه‌ایجاد‌می‬ ‫هنرمندان‬
‫دلم‌ببر‌و‌او‌میگوید‌باید‌به‌شراب‌پناه‌بری‪‌،‬منتها‌آن‌را‌به‌یاد‌سلطان‌بنوش‪‌.‬نام‌بردن‌از‌سلطان‌‬
‫‌‬
‫شود‌و‌از‌آنجا‌به‌بعد‌به‌مدح‌او‌میپردازد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ای‌برای‌مدح‌او‌می‬ ‫‌‬
‫بهانه‬

‫‪ .3‬متن قصیده (متن مدح)‪:‬‬

‫شاعر ‌در‌این‌قسمت‌به‌مدح‌ممدوح‌می‌پردازد‌و‌با‌اغراق‌او‌را‌به‌صورت‌یک‌قهرمان‌‬
‫حماسی‌و‌موجود‌مافوق‌طبیعی‌که‌اعمال‌محیرالعقولی‌را‌انجام‌داده‌است‪‌،‬توصیف‌می‌کند‪‌ .‬‬

‫‪ . 2‬شریطه (دعاییه‪ ،‬حسن طلب)‪:‬‬

‫ابیات ‌پایان ‌شعر ‌که ‌شاعر ‌در ‌آن ‌در ‌حق ‌ممدوح ‌دعا ‌می‌کند‪‌ .‬این ‌قسمت ‌را ‌به ‌خاطری‌‬
‫شریطه‌میگویند‌که‌دعا‌را‌به‌صورت‌جمالت‌شرطی‌بیان‌می‌کردند؛‌مثال‌تا‌خورشید‌در‌آسمان‌‬
‫‌‬
‫تابد‪‌،‬ممدوح‌در‌جهان‌سر‌افراز‌زندهگی‌کند؛‌مانند‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫می‬

‫گه ماه سرو قامت و گه سرو مشک خال‬ ‫تا عاشقان به شعر بتان را صفت کنند‬
‫در نور او همیشه دل خواجه چون نوال‬ ‫جاوید باد ملک خداوند روزگار‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬در‌قصاید‌عرفانی‌یا‌اندرزی‌ارکان‌قصیده‌ممکن‌است‌به‌این‌شکل‌رعایت‌نشود‪‌ .‬‬

‫‪336‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬
‫بیا مطالعه کن گو به نوبهار زمین را‬
‫همانکه صورت آدم کند ساللة طین را‬
‫درون غنچه ببندد چو در مشیمه جنین را‬
‫مصوری که تواند نگاشت نقش چنین را‬
‫ز هر دریچه نگه کن که حور بینی و عین را‬
‫که در مشاهده عاجز کنند بتگر چین را‬
‫گشاده بر دل عشاق مستمند کمین را‬
‫چو پر کنند غالمان شاه خانة زین را‬
‫مثال شاهد غضبان گره فکنده جبین را‬
‫که ناله در چمن افتاد بلبالن حزین را‬
‫که دیر شد که قرینان ندیدهاند قرین را‬
‫دعای صاحب عادل عالء دوست درین را‬
‫که هیچ ملک ندارد چُنو حفیظ و امین را‬
‫که زیر دست نشانده مقربان مکین را‬
‫جز آستان نرسد خواجگان صدر نشین را‬
‫مجال حمله نماند ز هول شیر عرین را‬
‫چنان مطیع و مسخر کند که ملک یمین را‬
‫که رعب او متزلزل کند بروج حصین را‬
‫پناه ملک بود پادشاه روز زمین را‬
‫چنان زند که سنان ستاره دیو لعین را‬
‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬
‫قصیدهیی از سعدی‬
‫‪ .9‬قسمت تغزل‬
‫اگر مطالعه خواهد کسی بهشت برین را‬
‫شگفت نیست گراز طین بدرکند گل ونسرین‬
‫حکیم بار خدائی که صورت گل خندان‬
‫سزد که روی عبادت نهند بر در حکمش‬
‫نعیم خطه شیراز و لعبتان بهشتی‬
‫گرفته راه تماشا بدیع چهرة بتانی‬
‫کمان ابروی ترکان به تیر غمـزة جادو‬
‫هزار نالة بیدل ز هر کنار بر آید‬
‫بهم برآمده آب از نهیب باد بهاری‬
‫مگر شکوفه بخندید و بوی بر آمد‬
‫‪ .7‬مخلص (گریزگاه)‪:‬‬
‫بیار ساقی مجلس بگوی مطرب مونس‬
‫هزار دستان بر گل سخن سرای چو سعدی‬
‫‪ .3‬متن قصیده‪:‬‬
‫وزیر مشرق و مغرب‪ ،‬امین مکه و یـثرب‬
‫جهان فضل و فتوت‪ ،‬جمال دست وزارت‬
‫در آن حرم که نهندش چهار بالش حرمت‬
‫چو تیر رایت وی را کند صبا متحرک‬
‫مکوک روی زمین را باستمالت و حکمت‬
‫دیار دشمن وی به منجنیـق چه حاجت‬
‫وزیر عالم و عادل به اتفاق افاضل‬
‫سنان دولت او دشمنان دولت و دین را‬
‫‪333‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫مگر سواعد سیمین و بازوان سمین را‬
‫چو وام دار که دریابد آستین ضمین را‬
‫تکلف است که حاجت به شرح نیست یقین را‬
‫چه حاجت است که بنمایم آفتاب مبین را‬
‫تو شوخ دیده مگس بین که بر گرفت طنین را‬
‫که دست نیست بر آن پایه آسمان برین را‬
‫چنان مرید مجسم که تشنه ماء معین را‬
‫کزان زمان که بدانستم از یسار یمین را‬
‫که تنگ چشم تحمل کند عذاب مهین را‬
‫شبد فروش چه داند بهای در ثمین را‬
‫به عهد ملک وی اندر نماند دست تطاول‬
‫همیشه دست توقع گرفته دامن فضلش‬
‫شروح فکر من اندر بیان خاصیت او‬
‫هالل بنماید کسی بدیع نباشد‬
‫درین حدیقه که بلبل زبان نطق ندارد‬
‫آیا رسیده به جایی کاله گوشة قدرت‬
‫گر اشتیاق نویسم به وصف راست نیاید‬
‫به خاک پای تو ماند یمین غیر مفکر‬
‫برای حاجت دنیا طمع به خلق نبندم‬
‫تو قدر فضل شناسی که اهل فضلی و دانش‬

‫‪ .2‬دعاییه‪:‬‬
‫به از خدای نبینی نگاهدار و معین را‬ ‫نگاهدار و معینت خدای باد که هرگز‬
‫که چون تو عاقل و هوشیار پرورند بنین را‬ ‫مضاجع پدرانت غریق باد به رحمت‬
‫که شاید اهل معانی که ورد خود کند این‬ ‫درِ سخن به دو مصرع چنان لطیف ببندم‬
‫بخور‪ ،‬ببخش که دنیا به هیچ کار نیاید‬
‫جز آنکه پیش فرستند روز بازپسین را‬

‫‪ .7‬غزل‬
‫در لغت‪‌:‬سخن‌عاشقانه‌گفتن‪‌،‬شعر‌عاشقانه‌و‌شوخی‌با‌زنان‪‌ .‬‬
‫در اصطالح‪‌ :‬شعری‌که‌دارای‌(‪‌ 5‬ـ‌‪‌‌ 36،32‬یا‌‪‌ 7‬ـ‌‪‌)32‬بیت‌هم‌وزن‌و‌هم‌قافیه‌باشد‌و‌‬
‫بیت‌اول‌آن‌مُصرًع‌باشد‪‌ .‬‬
‫محتوا‪‌ :‬عاشقانه‪‌ ،‬بیان ‌احساسات ‌و ‌عواطف‪‌ ‌ .‬عرفانی ‌(موالنا) ‌تلفیقی ‌(حافظ) ‌و ‌زمینی‌‬
‫(سعدی) ‌‬
‫غزلسرایان معروف‪‌:‬بیدل‪‌،‬صائب‪‌،‬موالنا‪‌،‬حافظ‪‌،‬سعدی‌و‌دیگران‪‌ .‬‬
‫زمان اوج غزل‪‌:‬قرن‌هفتم‌تا‌یازدهم‪‌ ‌.‬‬

‫‪332‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬
‫ساختمان غزل‪:‬‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌الف‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌ب‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌پ‌‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌ت‌‬
‫‌‌‬ ‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف‌‪...‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌ث‬

‫ننوشت سالمی و کالمی نفرستاد‬
‫پیکی ندوانید و پیامی نفرستاد‬
‫آهو روشی کبک خرامی نفرستاد‬
‫وز آن خط چون سلسله دامی نفرستاد‬
‫دانست که مخمورم و جامی نفرستاد‬
‫هیچم خبر از هیچ مقامی نفرستاد‬
‫حافظ به ادب باش که واخواست نباشد‬
‫گر شاه پیامی به غالمی نفرستاد‬
‫غزلی از حافظ‬
‫دیریست که دلدار پیامی نفرستاد‬
‫صد نامه فرستادم و آن شاه سواران‬
‫سوی من وحشی صفت عقل رمیده‬
‫دانست که خواهد شدنم مرغ دل از دست‬
‫فریاد که آن ساقی شکر لب سرمست‬
‫چندان که زدم الف کرامات و مقامات‬
‫‌‌‬

‫غزل تمام مطلع‬

‫غزلی‌که‌تمام‌ابیات‌آن‌مصرع‌باشند‪‌ .‬‬
‫من نه حریف رفتنم‪ ،‬از در تو به هر دری‬ ‫گر برود به هر قدم در ره دیدنت سری‬
‫چشم نمیکنم به خود تا چه رسد به دیگری‬ ‫تا نکند وفای تو‪ ،‬در دلی من تغییری‬
‫بت نکند به نیکویی‪ ،‬چون تو بدیع پیکری‬ ‫خود نبود وگر بود‪ ،‬تا به قیامت آزری‬
‫هم نشنیدهام که زاد از پدری و مادری‬ ‫سرو روان ندیدهام‪ ،‬جز تو به هیچ کشوری‬
‫روی بپوشد آفتاب از نظرش به معجری‬ ‫گر به کنار آسمان چون تو برآید اختری‬

‫حاجت گوش و گردنت‪ ،‬نیست به زر و زیوری‪ /‬یا به خضاب و سرمهای‪ ،‬یا به عبیر و عنبری‬

‫‪331‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫گر تو بدین مشاهدت‪ ،‬حمله بری به لشکری‬ ‫تاب وغا نیاورد‪ ،‬قوت هیچ صفدری‬
‫تا نکنم به هیچکس‪،‬گوشة چشم و خاطری‬ ‫بستهام از جهانیان بر دل تنگ من دری‬
‫شاید اگر نظر کند‪ ،‬محتشمی به چاکری‬ ‫گرچه تو مهتری و من از همه خلق کهتری‬
‫هرکه به معظمی رسد‪ ،‬ترک دهد محقری‬ ‫باک مدار سعدیا‪ ،‬گر به فدا رود سری‬
‫‌سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‪1‬‬
‫‪ .3‬مثنوی‬
‫در لغت‪ :‬دوتا دوتا (دوتایی‪ ،‬دوگانه)‬
‫در اصطالح‪ :‬شعری که هر دو مصرع (یک بیت) آن قافیه مستقل داشته باشد و تعداد‬
‫ابیات آن مشخص نباشد‪.‬‬
‫محتوا‪:‬‬
‫داستانهای‌حماسی‌و‌تاریخی‪‌،‬مثل‌شاهنامه‌فردوسی‌و‌گرشاسپنامه‌اسدی‌طوسی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪‌1‬ـ‌برای‌‬

‫داستانهای‌عاشقانه‌یا‌صوفیانه‪‌،‬خسرو‌و‌شیرین‌و‌لیلی‌و‌مجنون‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪‌2‬ـ‌برای‌‬

‫منطقالطیر‌و‌مثنوی‌معنوی ‌‬
‫حدیقهالحقیقه‪‌ ‌،‬‬
‫‌‬ ‫زههای‌عرفانی‪‌،‬مثل‌‬
‫‪‌1‬ـ‌برای‌طرح‌آمو ‌‬
‫‪‌4‬ـ‌برای‌طرح‌مطالب‌تعلیمی‌و‌اخالقی‪‌،‬مثل‌بوستان‪‌ .‬‬
‫‪‌5‬ـ‌حکایات‌هم‌معموال‌به‌صورت‌مثنوی‌هستند‪‌ .‬‬
‫مثنوی سرایان معروف‪ :‬فردوسی‪ ،‬سنایی‪ ،‬موالنا‪ ،‬عطار‪ ،‬نظامی‪ ،‬امیر خسرو‪ ،‬شیخ محمود‬
‫شبستری‪ ،‬جامی و دیگران‪.‬‬
‫ساختمان مثنوی‪:‬‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌الف‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌ب‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌پ ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌پ‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌ت ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌ت‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌ث ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌ث‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬قالب‌مثنوی‌یکی‌از‌قالب‌هایی‌است‌که‌توسط‌فارسی‌زبان‌ها‌ایجاد‌شده‌است‪‌ .‬‬

‫‪334‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫بازگشت (نمونة مثنوی از محمدکاظم کاطمی)‬

‫غروب در نفس گرم جاده خواهم رفت‬

‫پیاده آمده بودم پیاده خواهم رفت‬
‫طلسم غربتم امشب شکسته خواهد شد‬
‫و سفرهای که تهی بود بسته خواهد شد‬
‫و در حوالی شبهای عید همسایه‬
‫صدای گریه نخواهی شنید همسایه‬
‫همان غریبه که قلک نداشت خواهد رفت‬
‫و کودکی که عروسک نداشت خواهد رفت‬
‫‪‬‬
‫منم تمام افق را به رنج گردیده‬
‫منم که هر که مرا دیده در گذر دیده‬
‫منم که نانی اگر داشتم از آجُر بود‬
‫و سفره ام ـ که نبود ـ از گرسنهگی پر بود‬
‫به هر چه آیینه تصویری از شکست من است‬
‫به سنگ سنگ بناها نشان دست من است‬
‫اگر به لطف و اگر قهر میشناسندم‬
‫تمام مردم این شهر میشناسندم‬
‫من ایستادم اگر پشت آسمان خم شد‬
‫نماز خواندم اگر دهر ابن ملجم شد‬
‫‪‬‬
‫طلسم غربت ام امشب شکسته خواهد شد‬
‫و سفره ام که تهی بود بسته خواهد شد‬
‫غروب در نفس گرم جاده خواهم رفت‬
‫پیاده آمده بودم پیاده خواهم رفت ‪....‬‬

‫‪335‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫غزل – مثنوی‬

‫قالب‌شعری‌که‌در‌اصل‌مثنوی‌باشد‌اما‌به‌وسیلة‌ردیفها‌چنان‌ارتباط‌شان‌برقرار‌شده‌‬
‫‌‬
‫باشد‌که‌گویا‌غزل‌است؛‌مانند‪‌ :‬‬

‫ای یوسف خوشنام ما‪ ،‬خوش میروی بر بام ما‪ ‬ای در شکسته جام ما‪ ،‬ای بردریده دام ما‬
‫این نور ما ای صور ما‪ ،‬ای دولت منصور ما ‪‬جوشی بنه در شور ما‪ ،‬تا میشود انگور ما‬
‫‪‬آتش زدی در عود ما‪ ،‬نظاره کن در دود ما‬ ‫ای دلبر و مقصود ما‪ ،‬ای قبله و معبود ما‬
‫پا وامکش از کار ما‪ ،‬بستان سر و دستار ما‬ ‫ای یار ما‪ ،‬عیار ما‪ ،‬دام دل خمار ما‬
‫در گل بمانده پای دل‪ ،‬جان میدهم چه جای دل‪‬وز آتش سودای دل‪ ،‬ای وای دل ای وای دل‬
‫‌غزلیات‌شمس‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‪ .2‬رباعی‬
‫در لغت‪‌ ‌:‬‬
‫چهارتایی ‌‬
‫در اصطالح‪‌:‬شعری‌دارای‌چهار‌مصرع‌که‌مطلع‌آن‌مصرع‌باشد‪‌ .‬‬
‫محتوا‪ :‬عشق (رباعیات رودکی)‪ ،‬عرفان (ابوسعید ابوالخیر و موالنا) و فلسفه (عمر‬
‫خیام)‪.‬‬
‫رباعیسرایان مشهور‪‌:‬خیام‪‌،‬ابوسعید‌ابوالخیر‪‌،‬عطار‪‌،‬مولوی‌و‌دیگران‪‌ .‬‬
‫وزن معروف رباعی‪ :‬مفعول‌مفاعیل‌مفاعیل‌فعل‌(ال‌حول‌وال‌قوت‌اال‌باهلل) ‌‬
‫ساختمان رباعی‪‌ ‌:‬‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌الف‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌الف‬
‫یا‪‌ :‬‬
‫‌‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌الف‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌ب‌‬
‫‌‬

‫‪330‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫زرد است که با درد موافق شده است‬ ‫تلخ است که لبریز حقایق شده است‬
‫پاییز بهاری است که عاشق شده است‬ ‫شاعر نشدی وگرنه میفهمیدی‬
‫میالد عرفانپور‬
‫با سرو نباشد این لطافت که تراست‬ ‫وه وه که قیامت است این قامت راست‬
‫تا مرده نگوید که قیامت برخاست‬ ‫شاید که تو دیگر به زیارت نروی‬
‫سعدی‬
‫زان نیست که یک دو دم قدامت دارند‬ ‫پیران که چنین مقام و حرمت دارند‬
‫‌‬ ‫در رفتن از این خرابه سبقت دارند‬ ‫این حرمت از آن است که آنها دو نفس‬
‫‌خلیلاهلل خلیلی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‪ . 5‬دوبیتی‬
‫در لغت‪‌:‬متشکل‌از‌دو‌بیت‪‌ .‬‬
‫در اصطالح‪‌:‬شعری‌که‌متشکل‌از‌دوبیت‌(مانند‌رباعی)‌باشد‪‌ ‌.‬‬
‫وزن معروف دوبیتی‪‌:‬مفاعیلن‌مفاعیلن‌فعولن‪‌ .‬‬
‫محتوا‪‌:‬غنایی‌(بیان‌احساسات)‌ ‌‬
‫دوبیتیسرایان معروف‪‌:‬باباطاهر‌عریان‪‌،‬فایز‌دشتستانی‪‌،‬ناصر‌نادر‌(بَلگِ‌گونگو)‪‌ 1.‬‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌الف‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌الف‬
‫یا‌ ‌‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌الف‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌‌ب‬
‫نگاهش کردم و دلتنگ شد گل‬ ‫سحر گه در چمن خوشرنگ شد گل‬
‫چو دستی پیش بردم سنگ شد گل ‌ ‌‬ ‫به خود گفتم که ناز است این میندیش‬
‫‌ه‪.‬ا‪.‬سایه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‪3‬‬
‫گان‌گمنام‌محلی‌سروده‌شدهاند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‌توسط‌سراینده‬ ‫‪‌.‬بیشتر‌دوبیتی‌‬

‫‪337‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫خدایا! چیست جز غم حاصل من‬ ‫چو گم شد پرتو عشق از دل من‬

‫بسوزان خرمن آب و گل من‬ ‫سحاب عشق اگر یکدم نبارد‬
‫‌خلیلی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫مره تسلیم بی مهری کده ایشت‬ ‫پی سنگ درده سرتیری کده ایشت‬
‫ده بند دل مه کورگیری کیده ایشت‌ ‌‬ ‫موحبت ره قدی یک توغ کیده خو‬
‫‌ناصر نادر‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫وُویی ماتم ز مای نو برآمد‬ ‫امیربیگوم که پوشت آو برآمد‬
‫دو ماه دیدم که ده یک شو برآمد ‌‬ ‫اگه بوگیم نخاد باور تو بایه‬
‫‌ناصر نادر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫بیا برخوان تو این عشقنامة من‬ ‫منم «صلصال» و او «شهمامة» من‬
‫کجا میخواند این غمنامة من‬ ‫تمام شهر غزنی طالبانی‬
‫بنیاد امید‬

‫‪‌.0‬قطعه ‌‬
‫در لغت‪‌:‬پاره‪‌،‬بخشی‌از‌هرچیز‪‌ .‬‬
‫وزن‌و‌همقافیه‌که‌مطلع‌آن‌مصرع‌نبوده‌و‌یک‌مطلب‌را‌احتوا‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫چند‌بیت‌هم‬ ‫در اصطالح‪‌:‬‬
‫میکند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫اخالقی‪‌،‬تعلیمی‪‌،‬مناظره‪‌،‬نامهنگاری‪‌،‬شکایت‌و‌تقاضا‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫محتوا‪‌:‬‬
‫قطعهسرایان معروف‪‌:‬انوری‪‌،‬ابن‌یمین‪‌،‬سعدی‌و‌پروین‌اعتصامی‪‌ .‬‬
‫ساختمان‪‌ ‌:‬‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌الف‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌ت‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌پ‬
‫‌ـــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬ ‫‌‬ ‫ـــــــــــــــــــــــ‌ت‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪338‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌اسپ‌خرد‌از‌گنبد‌گردون‌بجهاند ‌‬ ‫‌‬ ‫آنکس‌که‌بداند‌و‌بداند‌که‌بداند‌‬

‫‌آگاه‌نمایید‌که‌بس‌خفته‌نماند ‌‬ ‫‌‬ ‫آنکس‌که‌بداند‌و‌نداند‌که‌بداند‌‬
‫‌لنگان‌خرک‌خویش‌به‌منزل‌برساند ‌‬ ‫‌‬ ‫آنکس‌که‌نداند‌و‌بداند‌که‌نداند‌‬
‫‌در‌جهل‌مرکب‌ابدالدهر‌بماند‌‬ ‫‌‬ ‫آنکس‌که‌نداند‌و‌نداند‌که‌نداند‌‬
‫‌(ابن‌یمین) ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌بررست‌و‌بر‌دوید‌بر‌او‌بر‪‌،‬بروز‌بیست ‌‬ ‫نشنیدهای‌که‌پای‌چناری‌کدوبنی‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫گفتار چنار «سال مرا بیشتر زسیاست»‪.‬‬ ‫پرسید از چنار که‪« :‬تو چند روزهای؟»‬
‫خندید پس به دو که‪« :‬من از تو به بیست روز‪‬برتر شدم‪ ،‬بگوی که این کاهلی زچیست؟»‬
‫با تو مرا هنوز نه هنگام داوری است‬ ‫او را چنار گفت که‪« :‬امروز ای کدو‬
‫آنگه شود پدید که پدید از ما دو‪ ،‬مرد کیست»‪.‬‬ ‫فردا که بر من و تو وزد باد مهرگان‬
‫(ناصر خسرو)‬

‫‪ .2‬مفرد‬
‫دو ‌مصراع ‌که ‌می‌توانند ‌هم‌قافیه ‌باشند ‌یا ‌نباشند‪‌ ،‬مفرد ‌را ‌می‌سازند‪‌ .‬مفرد ‌بیشتر ‌در ‌بیان‌‬
‫رود‌و‌حکم‌کلمات‌قصار‌و‌ضربالمثل‌نثر‌را‌در‌شعر‌دارد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌اخالقی‌به‌کار‌می‬ ‫‌‬
‫نکته‬

‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬
‫یا‌ ‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬
‫بس قامت خوش که زیر چادر باشد‬
‫‌سعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫چون باز کنی مادر مادر باشد ‌‬
‫‌‬

‫پای ملخی پیش سلیمان بردن‬

‫‌سعدی ‌‬ ‫زشت است ولیکن هنر است از موری ‌‬
‫‌‬

‫‪333‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .0‬مسمط‬
‫در لغت‪‌:‬به‌رشته‌کشیده‌شده‪‌ ‌.‬‬
‫های‌هر‌بند‪‌،‬قافیهای‌جداگانه‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫وزن‌که‌مصراع‬ ‫‌‬
‫شعری‌مرکب‌از‌چند‌بند‌هم‬ ‫در اصطالح‪‌ :‬‬
‫ها‌متفاوت‌و‌با‌مصراعهای‌آخر‌همة‌بندها‌یکسان‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دارد‌و‌قافیة‌مصراع‌آخر‌هر‌بند‌با‌بقیة‌مصراع‬
‫است‪‌ .‬‬
‫مسمط مثلث‪‌:‬هرگاه‌مجموعة‌ابیات‌بند‌مسمط‌و‌رشتة‌مسمط‪‌،‬سه‌مصراع‌باشند‪‌ .‬‬
‫مسمط مربع‪‌:‬هرگاه‌مجموعة‌ابیات‌بند‌مسمط‌و‌رشتة‌مسمط‪‌،‬چهار‌مصراع‌باشند‪‌ .‬‬
‫مسمط مخمس‪‌:‬هرگاه‌مجموعة‌ابیات‌بند‌مسمط‌و‌رشتة‌مسمط‪‌،‬پنج‌مصراع‌باشند‪‌ .‬‬
‫مسمط مسدس‪‌:‬هرگاه‌مجموعة‌ابیات‌بند‌مسمط‌و‌رشتة‌مسمط‪‌،‬شش‌مصراع‌باشند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫مسمط مثلث‪:‬‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ج ‌‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ج‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ب‌‪‌ ...‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫مسمط مخمس‪:‬‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌‌الف ‌‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ج ‌‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ج‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ج ‌‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ج‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ب‌‪...‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‪326‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫تضمین‬

‫نوعی‌از‌مسمط‌است‌که‌در‌قرن‌های‌اخیر‌معمول‌شده‌است‪‌.‬تضمین‌در‌معنای‌جدید‌آن‌‬
‫این ‌است ‌که ‌به ‌همه ‌ابیات ‌شعر ‌معروفی ‌(معموال ‌غزل) ‌مصراع‌هایی ‌بیفزاید ‌تا ‌تبدیل ‌به ‌قالب‌‬
‫مسمط‌شود‌و‌آن‌ممکن‌است‌مربع‪‌،‬مخمس‌یا‌مسدس‌باشد‪‌ .‬‬

‫تضمین‌غزلی‌از‌سعدی‌توسط‌ملکالشعرا‌بهار‌به‌صورت‌مسمط‌مسدس‪‌ :‬‬
‫‌‬

‫یا چو شیرین سخنت نخل شکر باری هست‬ ‫سعدیا چون تو کجا نادره گفتاری هست‬
‫هیچم ار نیست تمنای توام باری هست‬ ‫یا چو بستان و گلستان تو گلزاری هست‬
‫«مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست‬
‫یا شب و روز به جز فکر تو ام کاری هست»‬
‫به هوس بال زد و گشت گرفتار قفس‬ ‫لطف گفتار تو شد دام ره مرغ هوس‬
‫موسی اینجا بنهد رخت به امید قبس‬ ‫پای بند تو ندارد سر دمسازی کس‬
‫«به کمند سر زلفت نه من افتادم و بس‬
‫که به هر حلقه زلف تو‪ ،‬گرفتاری هست»‬
‫طیباتش به گل و الله و ریحان ماند‬ ‫راستی دفتر سعدی به گلستان ماند‬
‫وآن که او را کند انکار به شیطان ماند‬ ‫اوست پیغمبر و آن نامه به فرقان ماند‬
‫«عشق سعدی نه حدیثی است که پنهان ماند‬
‫داستانی است که بر هر سر بازاری هست»‬

‫‪1‬‬
‫‪ .1‬ترجیع بند‬
‫در اصطالح‪‌ ‌ :‬‬
‫غزلهای ‌متحدالوزن ‌و ‌مختلف‌القافیه ‌ایست ‌که ‌به ‌وسیله ‌یک ‌بیت ‌ثابت‌‬
‫مُصرِّع‌(بیت‌ترجیع)‌به‌هم‌وصل‌شده‌باشند‪‌ .‬‬

‫شاعران معروف این قالب‪‌:‬هاتف‌اصفهانی‌و‌سعدی‪‌ .‬‬

‫‪3‬‬
‫بند‌یکی‌از‌قالبهای‌خاص‌زبان‌فارسی‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬ترجیع‌‬

‫‪323‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬
‫ساختمان‌ترجیع‌بند‪‌ :‬‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف‌‪‌ ...‬‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ج‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ی ‌‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌د‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ی ‌‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ه‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ی‌‪‌ ...‬‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌و‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ت‌‪‌ ...‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‬
‫‌وی‌نثار‌رهت‌هم‌این‌و‌هم‌آن ‌‬ ‫‌‬ ‫ای‌فدای‌تو‌هم‌دل‌و‌هم‌جان ‌‬
‫‌هر‌طرف‌می‌شتافتم‌حیران ‌‬ ‫‌‬ ‫دوش‌از‌سوز‌عشق‌و‌جذبه‌شوق‬
‫‌سوی‌دیر‌مغان‌کشید‌عنان ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫آخر‌کار‌شوق‌دیدارم ‌‬
‫‌روشن‌از‌نور‌حق‪‌،‬نه‌از‌نیران ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫چشم‌بد‌دور‌خلوتی‌دیدم‬
‫‌عاشقی‌بی‌قرار‌و‌سرگردان ‌‬ ‫‌‬ ‫پیر‌پرسید‌کیست‌این؟‌گفتند ‌‬
‫‌گرچه‌ناخوانده‌باشد‌این‌مهمان ‌‬ ‫‌‬ ‫گفت‌جامی‌دهیدش‌از‌می‌ناب‌‬
‫‌به‌زبانی‌که‌شرح‌آن‌نتوان ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مست‌افتادم‌و‌در‌آن‌مستی‬
‫‌همه‪‌،‬حتی‌الورید‌و‌الشریان ‌‬ ‫‌‬ ‫این‌سخن‌می‌شنیدم‌از‌اعضا ‌‬
‫‌که‌یکی‌هست‌و‌هیچ‌نیست‌جز‌او ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌وحـــــــده‌ال‌اله‌اال‌هــــــــو ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌گر‌به‌تیغم‌برند‌بند‌از‌بند ‌‬ ‫‌‬ ‫از‌تو‌ای‌دوست‌نگسلم‌پیوند ‌‬
‫‌گفتم‌ای‌دل‌به‌دام‌تو‌در‌بند ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫در‌کلیسا‌به‌دلبری‌ترسا‬
‫‌ننگ‌تثلیث‌بر‌یکی‌تا‌چند؟ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ره‌به‌وحدت‌نیافتن‌تاکی؟‬
‫‌که‌اب‌و‌ابن‌روح‌قدس‌نهند؟ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫نام‌حق‌یگانه‌چون‌شاید‬
‫‌وز‌شکر‌خنده‌ریخت‌از‌لب‌قند‪‌ :‬‬ ‫‌‬ ‫لب‌شیرین‌گشود‌و‌با‌من‌گفت‌‬

‫‪322‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌پرتو‌از‌روی‌تابناک‌افکند ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫در‌سه‌آیینه‌شاهد‌ازلی‬

‫‌پرنیان‌خوانی‌و‌حریر‌و‌پرند ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫سه‌نگردد‌بریشم‌ار‌او‌را‬
‫‌شد‌زناقوس‌این‌ترانه‌بلند ‌‬ ‫‌‬ ‫ما‌در‌این‌گفتگو‌که‌از‌یک‌سو ‌‬
‫‌‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که‌یکی‌هست‌و‌هیچ‌نیست‌جز‌او ‌‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وحــــــده‌ال‌اله‌اال‌هـــــــــو ‌‬
‫‌آن‌چه‌نادیدنی‌است‌آن‌بینی ‌‬ ‫‌‬ ‫چشم‌دل‌باز‌کن‌که‌جان‌بینی ‌‬
‫‌همه‌آفاق‌گلستان‌بینی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫گر‌به‌اقلیم‌عشق‌روی‌آری‬
‫‌آفتابیش‌در‌میان‌بینی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫دل‌هر‌ذره‌یی‌که‌بشکافی‬
‫‌وآن‌چه‌نادیده‌چشم‪‌،‬آن‌بینی ‌‬ ‫‌‬ ‫آن‌چه‌نشنیده‌گوش‪‌،‬آن‌شنوی ‌‬
‫‌از‌جهان‌و‌جهانیان‌بینی ‌‬ ‫‌‬ ‫تا‌به‌جایی‌رساندت‌که‌یکی ‌‬
‫‌تا‌به‌عین‌الیقین‌عیان‌بینی ‌‬ ‫‌‬ ‫با‌یکی‌عشق‌ورز‌از‌دل‌و‌جان ‌‬
‫‌که‌یکی‌هست‌و‌هیچ‌نیست‌جز‌او ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌وحــــده‌ال‌اله‌اال‌هـــــــــــو‪‌ ...‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌(هاتف‌اصفهانی) ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‪ .91‬ترکیببند‬
‫تعریف‪‌:‬شعری‌است‌مانند‌ترجیع‌بند‪‌،‬تفاوتش‌در‌این‌است‌که‌بیت‌ترکیبش‌متغیر‌است؛‌‬
‫یعنی‌بیت‌ترکیب‌نه‌با‌ابیات‌خانة‌ترکیب‌از‌نظر‌قافیه‌هماهنگی‌دارد‌و‌نه‌با‌بندهای‌دیگر‌ترکیب‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬

‫شاعران معروف این قالب‪:‬‬

‫جمال ‌الدین ‌عبدالرزاق ‌اصفهانی‪‌ ،‬وحشی ‌بافقی ‌و ‌محتشم ‌کاشانی ‌با ‌بیت ‌«باز ‌این ‌چه‌‬
‫شورش‌است‌که‌در‌خلق‌عالم‌است‌‪‌/‬باز‌این‌چه‌نوحه‌و‌چه‌عزا‌و‌چه‌ماتم‌است»‪‌ .‬‬

‫‪321‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ساختمان ترکیببند‪:‬‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ت ‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌د ‌‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌د‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌د ‌‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ج‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌د ‌‬ ‫‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌چ‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌خ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌ــــــــــــــــــــــــــــــ‌خ‪‌ ...‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‬

‫بافقی ‌‬ ‫دو ترکیببند از وحشی‬

‫‌‬
‫داستان غم پنهانی من گوش کنید‬ ‫دوستان شرح پریشانی من گوش کیند‬
‫گفتگوی من و حیرانی من گوش کنید‬ ‫قصه بی سر و سامانی من گوش کنید‬
‫شرح این آتش جانسوز نهفتن تاکی‬
‫سوختم سوختم این راز نهفتن تاکی‬
‫ساکن کوی بت عربده جویی بودیم‬ ‫روزگاری من و دل ساکن کویی بودیم‬
‫بسته سلسله سلسله مویی بودیم‬ ‫عقل و دل باخته دیوانه رویی بودیم‬
‫کس در آن سلسله غیر از من و دل بند نبود‬
‫یک گرفتار از این جمله که هستند نبود‬
‫سنبل پرشکن اش هیچ گرفتار نداشت‬ ‫نرگس غمزه زنش این همه بیمار نداشت‬
‫یوسفی بود ولی هیچ خریدار نداشت‬ ‫این همه مشتری و گرمی بازار نداشت‬
‫اول آنکس که خریدار شدش من بودم‬
‫باعث گرمی بازار شدش من بودم‬

‫‪324‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫وز دلش آرزوی قامت دلجوی تو رفت‬ ‫گرچه از خاطر وحشی هوس روی تو رفت‬
‫با دل پر گله از ناخوشی خوی تو رفت‬ ‫شد دل آزرده و آزرده دل از کوی تو رفت‬
‫حاش هلل که وفای تو فراموش کند‬
‫سخن مصلحت آمیز کسان گوش کند‬
‫به صورت مسدس‪:‬‬
‫خبر از سرزنش خار جفا نیست تو را‬ ‫ای گل تازه که بویی ز وفا نیست تو را‬
‫التفاتی به اسیران بالن نیست تو را‬ ‫رحم بر بلبل بی برگ و نوا نیست تو را‬
‫با اسیر غم خود رحم چرا نیست تو را‬ ‫ما اسیر غم و اصال غم ما نیست تو را‬
‫فارغ از عاشق غمناک نمی باید بود‬
‫جان من این همه بی باک نمی باید بود‬
‫جز تو کس در نظر خلق مرا خوار نکرد‬ ‫دیگری جز تو مرا این همه آزار نکرد‬
‫هیچ سنگین دل بیدادگر این کار نکرد‬ ‫آن چه کردی تو به من هیچ ستمکار نکرد‬
‫هیچ کس این همه آزار من زار نکرد‬ ‫این ستم ها دیگری با من بیمار نکرد‬
‫گر ز آزردن من هست غرض مردن من‬
‫مردم‪ ،‬آزار مکش از پی آزردن من‬

‫‪ .99‬مستزاد‬
‫تعریف‪‌:‬در‌آخر‌هر‌مصرع‌شعری‌(معموال‌رباعی‪‌،‬غزل‌و‌قطعه)‌عبارات‌کوتاهی‌آورند‌که‌‬
‫با‌آن‌مصرع ها‌از‌نظر‌معنی‌متناسب‌و‌از‌نظر‌قافیه‌هم‌با‌آن‌قالب‌شعری‌متناظر‌باشند؛‌مثال‌اگر‌‬
‫‌‬
‫قالب‌شعر‌سمت‌راست‌رباعی‌باشد‪‌،‬قافیه‌عبارات‌مستزاد‌طرف‌چپ‌هم‌طرح‌رباعی‌دارد‪‌ .‬‬
‫ساختمان مستزاد‪:‬‬
‫مفرد‌مستزاد ‌‬
‫‌ـــــــــــــــ‌‌د ‌‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬
‫‌ـــــــــــــــ‌د‬ ‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬

‫‪325‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫این است شریعت‬ ‫از دوست پیام آمد کاراسته کن کار‬

‫این است طریقت‬ ‫مهر دل پیش آر و فضول از ره بردار‬
‫ابوسعید ابوالخیر‬
‫رباعی مستزاد‬
‫مرگ است زپی‬ ‫گیرم که به مال و زر کسی قارون شد‬
‫کو حاصل وی‬ ‫یا آنکه به علم و دانش افالطون شد‬
‫کـو نالـــه نی‬ ‫اندوخته ام زکف همه بیرون شد‬
‫مشتاق‬ ‫کو ساغـر می‬ ‫زاندیشه کونین دلم پر خون شد‬
‫اصفهانی‬

‫‪ .97‬چهارپاره‬
‫تعریف‪‌ :‬قالبی‌است‌که‌مقارن‌رواج‌شعر‌نو‌به‌وجود‌آمد ‌و‌آن‌مرکب‌از‌بندهای‌دوبیتی‌‬
‫شان‌باهم‌فرق‌داشته‪‌،‬اما‌معنای‌واحد‌را‌دنبال‌میکنند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫است‌که‌قافیه‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌الف ‌‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ج ‌‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ب ‌‬
‫‌‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌خ ‌‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ش ‌‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ط ‌‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‌ش‌‪‌ ....‬‬
‫چهار پارهیی از فروغ‪:‬‬
‫وداع‬

‫می روم خسته و افسرده و زار‬

‫سوی منزلگه ویرانة خویش‬

‫‪320‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫به خدا میبرم از شهر شما‬

‫دل شوریده و دیوانة خویش‬

‫میبرم تا که در آن نقطة دور‬

‫شستشویش دهم از رنگ گناه‬
‫شستشویش دهم از لکة عشق‬
‫زین همه خواهش بیجا و تباه‬

‫میبرم تا ز تو دورش سازم‬

‫زتو‪ ،‬ای جلوة امید محال‬
‫میبرم زنده به گورش سازم‬
‫تا از این پس نکند یاد وصال‬

‫ناله میلرزد‪ ،‬میرقصد اشک‬

‫آه‪ ،‬بگذار که بگریزم من‬
‫از تو‪ ،‬ای چشمة جوشان گناه‬
‫شاید آن به که بپرهیزم من‬

‫بخدا غنچة شادی بودم‬

‫دست عشق آمد و از شاخم چید‬
‫شعلة آه شدم صد افسوس‬
‫که لبم باز بر آن لب نرسید‬

‫عاقبت بند سفر پایم بست‬

‫میروم‪ ،‬خنده به لب خونین دل‬
‫میروم‪ ،‬از دل من دست بدار‬
‫ای امید عبث بیحاصل‬

‫‪327‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ب ـ قالبهای شعر نو ‌‬
‫‪1‬‬
‫‪ .9‬قالب نیمایی‬
‫این‌قالب‌توسط‌نیمایوشیج‌به‌وجود‌آمد‌و‌به‌نام‌وی‌نامگذاری‌شد‪‌.‬در‌این‌قالب‌وزن‌و‌‬
‫قافیه‌وجود‌دارد‪‌،‬ولی‌شاعر‌ملزم‌نیست‌طول‌همه‌مصراعها‌را‌یکسان‌اختیار‌کند‌و‌قافیه‌را‌فقط‌‬
‫‌‬
‫در‌جاهای‌معینی‌به‌کار‌برد‪.‬‬

‫تو را من چشم در راهم‬

‫تو را من چشم در راهم شباهنگام‬

‫که میگیرند بر شاخ تالجن سایهها رنگ سیاهی‬
‫و از آن دلخستگانت راست اندوهی فراهم‬
‫تو را من چشم در راهم‬
‫شباهنگام‪ ،‬در آن دم که بر جا‪ ،‬درهها چون مردهماران خفتگاناند‪،‬‬
‫در آن نوبت که بندد دست نیلوفر به پای سروِ کوهی دام‪،‬‬
‫گرم یاد آوری یانه‪ ،‬من از یادت نمیکاهم‬
‫تو را من چشم در راهم‪.‬‬
‫نیمایوشیج‬

‫‪ .7‬شعر آزاد‬
‫رنگی‌از‌وزن‌در‌آن‌میتوان‌دید‌و‌در‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌نوین‌که‌فقط‌طرح‌کم‬ ‫‌‬
‫شکل‌دیگری‌از‌قالب‬
‫واقع ‌شعر ‌در ‌بین ‌وزن ‌و ‌بی‌وزنی ‌شناور ‌است‪‌ ،‬شعر ‌آزاد ‌است‪‌ .‬در ‌این ‌شعرها ‌وزن ‌احساس‌‬
‫ها‌را‌هجابندی‌کنیم‪‌،‬درمییابیم‌که‌مطابقت‌کامل‌باهم‌ندارند‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫شود‪‌،‬اما‌وقتی‌مصراع‬ ‫‌‬
‫می‬

‫پرنده مردنی است‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬برای‌مطالعه‌مفصل‌در‌این‌مورد‪‌،‬به‌کتاب‌روزنه‌نوشتة‌محمدکاظم‌کاظمی‌مراجعه‌شود‪‌ .‬‬

‫‪328‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫دلم گرفته است‬

‫دلم گرفته است‬
‫به ایوان میروم و انگشتانم را‬
‫بر پوست کشیدة شب میکشم‬
‫چراغهای رابطه تاریکاند‬
‫چراغهای رابطه تاریکاند‬
‫کسی مرا به آفتاب‬
‫معرفی نخواهد کرد‬
‫کسی مرا به میهمانی گنجشکها نخواهد برد‬
‫پرواز را به خاطر بسپار‬
‫فروغ فرخزاد‬ ‫پرنده مردنی است‪.‬‬

‫‪ .3‬شعر منثور (شعر سپید‪ ،‬شاملویی)‬

‫شعر‌منثور‌از‌وزن‌کامال‌بیبهره ‌است‌و‌شاعر ‌در‌آن‌تقیدی‌به‌کاربرد‌قافیه ‌ندارد‪‌.‬طبعا‌‬
‫‌‬
‫ظاهر‌این‌گونه‌شعر‪‌،‬همانند‌نثر‌است‌و‌همین‪‌،‬کمابیش‪‌،‬مایه‌بروز‌مخالفتهایی‌با‌آن‌شده‌است‪‌.‬‬
‫‌‬
‫این‌پرسش‌مطرح‌است‌که‌«اگر‌کمترین‌اثری‌از‌وزن‌نباشد‪‌،‬به‌راستی‌تفاوت‌شعر‌منثور‌با‌نثر‌‬
‫باید‌پذیرفت‌که‌این‌تفاوت‌در‌ظاهر‌کالم‪‌،‬اندک‌است‌و‌به‌سادگی‌نمیتوان‌‬
‫‌‬ ‫شاعرانه‌چیست؟»‌‬
‫مرزی ‌روشن ‌بین ‌شعر ‌منثور ‌و ‌نثری ‌که ‌مایه‌هایی ‌از ‌عناصر ‌شعر ‌دارد‪‌ ،‬نشان ‌داد‪‌ .‬به ‌واقع ‌این‌‬
‫نگاه‌اول‪‌،‬خود‌را‌نشان‌نمیدهد‪‌.‬به‌‬
‫‌‬ ‫تفاوت‪‌،‬بیشتر‌در‌زبان‪‌،‬تخیل‌و‌ساختمان‌شعر‌است‌که‌در‌‬
‫همین‌سبب‪‌،‬بسیاری‌از‌خواننده‌گان‌و‌حتا‌بعضی‌از‌شاعران‌شعر‌منثور‪‌،‬جز‌همان‌مصراع‌بندی‌‬
‫پلکانی‪‌،‬چیزی‌از‌این‌نوع‌شعر‌درک‌نمیکنند‪‌.‬باید‌گفت‌که‌از‌پیشگامان‌شعر‌سپید‌در‌افغانستان‌‬
‫‌‬
‫می‌توان‌واصف‌باختری‌را‌نام‌برد‪‌ .‬‬

‫‪323‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪1‬‬
‫باغ آیینه (احمد شاملو)‬

‫چراغی به دستم چراغی در برابرم‪.‬‬

‫من به جنگ سیاهی میروم‪.‬‬
‫گهوارههای خستهگی‬
‫از کشاکش رفت و آمدها‬
‫باز ایستادهاست‪،‬‬
‫و خورشید از اعماق‬
‫کهکشانهای خاکستر شده را روشن میکند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫فریادهای عاصی آذرخش‬
‫هنگامی که تگرگ‬
‫در بطن بیقرار ابر‬
‫نطفه میبندد‪.‬‬
‫و درد خاموشوار تاک‬
‫هنگامی که غوره خرد‬
‫در انتهای شاخسار طوالنی پیچ پیچ‬
‫جوانه میزند‪.‬‬
‫فریاد من همه گریز از درد بود‬
‫چرا که من در وحشتانگیزترین شبها آفتاب را به دعایی نومیدوار طلب می کردم‪.‬‬
‫‪‬‬
‫تو از خورشیدها آمدهای از سپیده دمها آمدهای‬
‫تو از آیینهها و ابریشمها آمدهای‬

‫در خلئی که نه خدا بود و نه آتش‪،‬‬

‫نگاه و اعتماد تو را به دعایی نومیدوار طلب کرده بودم‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬برگرفته‌از‌صفحات‌(‪303‬ـ‌‪‌‌)301‬از زخم قلب ‪‌...‬گزینه‌شعر‌احمد‌شاملو‪‌ .‬‬

‫‪316‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جریانی جدی‬
‫در فاصلة دو مرگ‬
‫در تهی میان دو تنهایی‬
‫[نگاه و اعتماد تو بدین گونه است!]‬
‫‪‬‬
‫شادی تو بیرحم است و بزرگوار‬
‫نفست در دستهای خالی من ترانه و سبزی است‬
‫من‬
‫بر میخیزم!‬
‫چراغی در دست‪ ،‬چراغی در دلم‪.‬‬
‫زنگار روحم را صیقل میزنم‪.‬‬
‫آیینهیی برابر آیینهات میگذارم‬
‫تا با تو‬
‫ابدیتی بسازم‪.‬‬

‫‪ .2‬هایکو (شعر کلمه)‬

‫این‌شعر‌با‌ترجمة‌شعرهای‌کوتاه‌(هایکو)‌جاپانی‌و‌تقلید‌از‌آن‌در‌زبان‌فارسی‌دری‌رواج‌‬
‫شده ‌است‪‌ .‬شعر ‌کلمه‪‌ ،‬شعری ‌است ‌که ‌با ‌کنارهم ‌چیده ‌شدن ‌هنری ‌چند ‌کلمه‪‌ ،‬مفهوم ‌بلند ‌و‌‬
‫گستردهیی ‌از ‌آن ‌حاصل ‌شود‪‌ .‬شعر ‌کلمه ‌به ‌مثابة ‌دریچه‌ای ‌است ‌به ‌دنیای ‌بزرگ ‌تخیالت ‌و‌‬
‫‌‬
‫هایکو‌متناسب‌به‌نیازهای‌عصر‌جدید‌ـ‌که‌زمان‌اهمیت‌فوقالعاده‌پیدا‌کرده‌‬
‫‌‬ ‫تفکرات‌شاعر‪‌.‬شعر ‌‬
‫ای‌را‌انتقال‌میدهد‌و‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‪‌،‬معنای‌گسترده‬ ‫‌‬
‫و‌است‌ـ‌به‌وجود‌آمد؛‌بدین‌معنا‌که‌شاعر‌با‌کمترین‌کلمه‬
‫به‌این‌ترتیب‌خواننده‌نیز‌با‌کشف‌آن‌معنا‪‌،‬به‌لذت‌ادبی‌میرسد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬

‫از ‌نخستین ‌مترجمان ‌این ‌شعر ‌در ‌کشورما ‌حضرت ‌وهریز ‌و ‌صبوراهلل ‌سیاه ‌سنگ ‌را ‌نام‌‬
‫اند‪‌.‬از‌سرایندهگان‌این‌گونه‌شعر‌در‌کشور‌ما‌یکی‌محمود‌جعفری ‌است‌که‌مجموعة‌عطر‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫گرفته‬
‫هایی‌از‌شعر‌سهراپ‌سپهری‌و‌احمد‌شاملو‌را‌نیز‌میتوان‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫را‌در‌این‌قالب‌سروده‌است‪‌.‬پاره‬ ‫لیمو ‌‬
‫هایکوواره‌شمرد‪‌ .‬‬

‫‪313‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ماه باالی سر آبادی‬

‫اهل آبادی در خواب‪.‬‬
‫یا‪‌ ‌:‬‬
‫باغ همسایه چراغش روشن‬
‫من چراغم خاموش‪.‬‬
‫یا‪‌ :‬‬
‫مادرم چاقو را در حوض نشست‬
‫‌سهراب‌سپهری ‌‬ ‫ماه زخمی نشود‪.‬‬
‫‌‬
‫سالخی‬
‫میگریست‬
‫به قناری کوچکی‬
‫احمد‌شاملو ‌‬ ‫دل باخته بود‪.‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪312‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫سبکهای شعر فارسی دری ‌‬

‫‪ .9‬خراسانی‬
‫شاعران مطرح‬ ‫ویژهگیهای مهم‬
‫رودکی‪‌،‬شهید‌بلخی‪‌،‬‬ ‫قالب معمول‪‌:‬قصیده‪‌ .‬‬

‫های‌دشوار‌است‌و‌واژههای‌ دقیقی‪‌،‬فرخی‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ساده‪‌،‬روان‪‌،‬عاری‌از‌ترکیب‬ ‫از نظر لفظ‪‌:‬‬

‫عهد سامانی و غزنوی‬

‫عربی ‌در ‌آن ‌کمتر ‌دیده ‌می‌شود‪‌ .‬شکسته‌گی ‌زبانی ‌و ‌یک‌الیه ‌بودن‌‬
‫سیستانی‪‌،‬عنصری‪‌،‬‬

‫تا قرن ‪6‬‬

‫گیهای‌دیگر‌این‌مکتب‌است‪‌ .‬‬
‫معنای‌کلمات‌از‌ویژه ‌‬
‫‌‬
‫منوچهری‌دامغانی‪‌،‬‬
‫از نظر معنا‪ :‬صداقت‌و‌صراحت‌لهجه‪‌،‬تعبیرات‌و‌تشبیهات‌ساده‌و‌‬
‫ناصر‌خسرو‌و‌‬ ‫ملموس‪‌ .‬‬
‫از نظر محتوا‪‌ :‬مدح‪‌،‬وصف‌طبیعت‪‌،‬شرح‌فتوحات‌پادشان‌و‌گاه‌پند‌ دیگران‪‌ .‬‬
‫و‌اندرز‪‌ .‬‬

‫‪ .7‬عراقی‬
‫بنیانگذاران‪‌:‬ابوالفرج‌رونی‪‌،‬سید‌حسن‌‬
‫‌‬ ‫قالب معمول‪‌:‬غزل‪‌ .‬‬
‫الدین‌اصفهانی‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫غزنوی‪‌،‬انوری‪‌،‬جمال‬ ‫کاربرد‌واژههای‌عربی‪‌،‬لطافت‌و‌‬
‫‌‬ ‫از نظر لفظ و معنا‪‌:‬‬
‫پیچیدهگی‌کالم‪‌،‬تشبیهات‪‌،‬تعبیرات‌و‌کنایات‌تازه‪ ‌،‬ظهیرالدین‌فاریابی‪‌،‬نظامی‪‌،‬خاقانی‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫اواخر قرن ششم تا قرن نهم‬

‫گان‪‌:‬سعدی‪‌،‬مولوی‪‌،‬عراقی‪‌،‬‬
‫نده ‌‬
‫نمای ‌‬ ‫زیبا‌و‌دقیق‌و‌باریک‪‌ .‬‬
‫سعدی‌و‌کماللدین‌اصفهانی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫از نظر محتوا‪‌:‬عشق‪‌،‬عرفان‪‌،‬اخالق‪‌،‬پند‌و‌اندرز‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪ .3‬هندی‬
‫‪311‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫بیدل‌دهلوی‪‌،‬صائب‌‬ ‫قالب معمول‪‌‌:‬غزل‪‌ ‌.‬‬

‫از قرن نهم تا سیزدهم‬

‫تعبیرات‪‌،‬تشبیهات‌و‌کنایات‌ظریف‪ ‌،‬تبریزی‪‌،‬غنی‌کشمیری‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫از نظر لفظ و معنا‪‌ :‬‬
‫طالب‌آملی‪‌،‬کلیم‌کاشانی‌‬ ‫ترکیبات‌و‌معانی‌پیچیده‌و‌دشوار‪‌ ‌.‬‬

‫فزونی ‌کاربرد ‌مدعا ‌مثل‪‌ ‌،‬تشخیص‪‌ ،‬استعارات ‌ظریف ‌و‌ و‌نظیری‌نیشاپوری‪‌ .‬‬
‫هنجار‌گریزی‪‌ .‬‬
‫از نظر محتوا‪‌:‬عشق‪‌،‬عرفان‪‌،‬پند‌و‌اندرز‪‌ .‬‬

‫‪ .2‬بازگشت‬
‫قالب معمول‪‌ ‌:‬قصیده‪‌ ،‬غزل‪‌ ،‬ترجیع‌بند ‌و ‌ترکیب‌بند‪ ‌،‬هاتف ‌و ‌محتشم ‌کاشانی‪‌،‬‬

‫پس از قرن ‪93‬‬

‫وحشی ‌بافقی‪‌ ،‬فروغی‌‬ ‫مسمط‪‌ .‬‬
‫از نظر لفظ و معنا‪‌ :‬شاعران‌این‌دوره‪‌،‬با‌تقلید‌از‌شاعران‌ بسطامی‪‌ ،‬قاآنی‪‌ ،‬مشتاق‌‬
‫اصفهانی‌و‌دیگران‪‌ .‬‬ ‫گذشته‌(خراسانی‌و‌عراقی)‌شعر‌میسرودند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫محتوا‪‌:‬مدح‌و‌وصف‪‌،‬عرفان‌و‌تغزل‪‌ .‬‬

‫‪ .5‬شعر نو‬
‫واصف‌باختری‪‌،‬سعادتملوک‌تابش‪‌،‬شریف‌‬
‫‌‬ ‫قالب معمول‪‌ :‬نیمایی‪‌،‬شاملویی‪‌،‬آزاد‪‌،‬غزل‌و‌‬
‫سعیدی‪‌،‬محمدکاظم‌کاظمی‪‌،‬ابوطالب‌مظفری‪‌،‬‬ ‫دوبتی‪‌ .‬‬
‫از نیمة قرن ‪ 93‬به بعد‬

‫از نظر لفظ و معنا‪‌ :‬تشبیهات‌و‌تعبیرات‌تازه‌ قنبرعلی‌تابش‪‌،‬داکتر‌سمیع‌حامد‪‌،‬خالده‌فروغ‪‌ ،‬‬

‫در ‌شعر ‌و ‌وسعت ‌کابرد ‌واژه‌گان ‌جدید‌ نیمایوشیج‪‌،‬احمدشاملو‪‌،‬سهراب‌سپهری‪‌،‬فروغ‌‬
‫درشعر‪‌،‬نزدیکی‌شعر‌با‌زبان‌و‌زندهگی‌مردم‪ ‌.‬فرخزاد‪‌،‬فریدون‌توللی‪‌،‬شفیعی‌کدکنی‌و‌‬
‫‌‬
‫از نظر محتوا‪‌ :‬اجتماعی‪‌ ،‬عرفانی‪‌ ،‬عاشقانه‪ ‌،‬دیگران‪‌ .‬‬
‫سیاسی‌و‌انتقادی‪‌ ‌‌.‬‬

‫‪314‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫انواع نثر فارسی دری‬

‫نثر در لغت‪‌:‬پراکندن‌و‌افشاندن‌یا‌افشانده‌و‌پراکنده‪‌.‬نثر در اصطالح‪‌:‬سخنی‌است‌که‌‬
‫مقید‌به‌وزن‌و‌قافیه‌نباشد‪‌ .‬‬

‫‪ .9‬نثر مرسل‬
‫نمونه‬ ‫کتابهای مهم‬ ‫تعریف‬
‫بدان‌که‌کودک‌امانتی‌است‌در‌دست‌پدر‌و‌مادر؛‌و‌‬ ‫تاریخ‌بلعمی‪‌،‬ترجمة‌تفسیر‌‬ ‫نثری‌که‌آزاد‌و‌‬
‫آن‌دل‌پاک‌وی‌چون‌گوهری‌است‌نفیس‌و‌‬ ‫طبری‪‌،‬حدودالعالم‪‌،‬سفرنامة‌‬ ‫خالی‌از‌قید‌سجع‌‬
‫پذیر‌است‌چون‌موم‌و‌از‌همه‌نقشها‌خالی‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نقش‬ ‫سیاستنامه‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫ناصر‌خسرو‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫باشد‪‌.‬نثر‌متداول‌‬
‫است؛‌چون‌زمینی‌پاک‌است‌که‌هر‌تخم‌که‌در‌وی‌‬
‫قابوسنامه‪‌،‬کیمیای‌سعادت‪‌،‬‬ ‫زمان‌ما‌نیز‌از‌‬
‫افکنی‌بروید‪‌:‬اگر‌تخم‌خیر‌افکنی‌به‌سعادت‌دین‌و‌‬
‫تاریخ‌بیهقی‪‌،‬اسرارالتوحید‪‌،‬‬ ‫جملة‌نثر‌مرسل‌‬
‫دنیا‌برسد‌و‌مادر‌و‌پدر‌و‌استاد‌در‌آن‌ثواب‌شریک‌‬
‫االولیا‌و‌کتابهای‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫تذکره‬ ‫است‪‌ .‬‬
‫باشد؛‌و‌اگر‌برخالف‌این‌باشد‪‌،‬بدبخت‌شود‌و‌‬
‫دیگر‪‌ .‬‬
‫ایشان‌در‌هرچه‌بر‌وی‌رود‌شریک‌باشند‪‌ .‬‬
‫‪ .7‬نثر مسجع‬
‫نمونه‬ ‫کتابهای مهم‬ ‫تعریف‬
‫هرکه‌سخن‌نسنجد‪‌،‬از‌جوابش‌برنجد‪«‌.‬گلستان» ‌‬ ‫به‌نثر‌گفته‌میشود‌ کلیله‌و‌دمنه‌(ترجمة‌نصراهلل‌‬
‫‌‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫دعویدار ‌نیستم‌و‌اگر‌‬
‫‌‬ ‫الهی‌اگر‌مرا‌در‌دوزخ ‌کنی‌‬ ‫منشی)‌مناجات‌خواجه‌‬ ‫که‌در‌آن‪‌،‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫کنی‪‌،‬بیجمال‌تو‌خریدار ‌نیستم‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫در‌بهشت ‌‬ ‫عبداهلل‌انصاری‪‌،‬چهارمقالة‌‬ ‫جملههای‌قرینه‪‌،3‬‬
‫‌‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫منت‌خدای‌را‌که‌طاعتش‌موجب ‌قربت ‌است‌و‌‬
‫دارای‌سجع‌باشند؛‌ نظامی‌عروضی‌سمرقندی‪‌،‬‬
‫به‌شکر‌اندرش‌مزید‪‌3‬نعمت‪‌.2‬هر‌نفسی‌که‌‬
‫مقامات‌حمیدی‪‌،‬گلستان‌‬ ‫سجع‌در‌نثر‌به‌‬
‫است‌و‌چون‌برمیآید‌‬
‫‌‬ ‫فرومیرود‌ممد‌حیات‪‌1‬‬
‫‌‬
‫منزلة‌قافیه‌است‌در‌ سعدی‪‌ .‬‬
‫مفرح‌ذات‪«‌‌‌‌‌‌‌.1‬گلستان» ‌‬
‫شعر‪‌ .‬‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬مبحث‌سجع‌در‌بخش‌بدیع‌مفصال‌بحث‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫میشود‪‌ .‬‬
‫های‌قرینه‪‌:‬به‌دو‌یا‌چند‌جملهای‌که‌در‌پایان‌آنها‌کلمات‌سجع‌آورده‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫جمله‬

‫‪315‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬
‫انواع نثر فارسی‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .3‬نثر مصنوع و فنی‬

‫نمونه‬ ‫کتابهای مهم‬ ‫تعریف‬
‫هایی‌از‌نثر‌کلیله‌و‌دمنه‪ ‌،‬درود‌و‌تحیات‌و‌سالم‌‌و‌صلواتی‌که‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫قسمت‬ ‫آمیزه‌و‌ترکیبی‌است‌از‌دو‌‬
‫از‌مهب‌انفاس‌رحمانی‌با‌نفحات‌‬ ‫راحهالصدور‌راوندی‪‌،‬ترجمة‌‬
‫‌‬ ‫نوع‌مرسل‌و‌مسجع‪‌،‬همراه‌‬

‫ریاض‌قدس‌همعنانی‌کند‌بر‌روضة‌‬ ‫تاریخ‌یمینی‪‌،‬جرفادقانی‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫با‌انبوهی‌از‌لغات‌عربی‌و‌‬
‫جهانگشای‌جوینی‪‌،‬تاریخ‌‬ ‫ترکیبات‪‌،‬امثال‌و‌اشعار‌عربی‌‬
‫‌‬
‫مطهر‌و‌تربت‌معطر‌خواجة‌وجود‌و‌‬
‫وصاف‪‌،‬نفثهالمصدور‪‌،‬منشأت‌‬
‫‌‬ ‫و‌احادیث‌نبوی‌و‌آیات‌‬
‫نخبه‌و‌نقاوه‌کل‌ماهو‌موجود‪‌،‬که‌‬
‫مرزباننامة‌وراوینی‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫خاقانی‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫قرآنی‪‌.‬در‌نثر‌فنی‌تعدادی‌از‌‬
‫رحمت‌از‌سدنة‌خوابگاه‌استراحت‌‬
‫مقامات‌حمیدی‌و‌قسمت‌عمدة‌‬
‫‌‬ ‫جمالت‌نثر‌مرسل‌و‌تعداد‌‬
‫اوست‌و‌رضوان‌از‌خزنة‌خلوتسرای‌‬
‫‌‬
‫التوسل‌الیالترسل‌بهاءالدین‌‬
‫‌‬ ‫دیگر‌به‌نثر‌مسجع‌نگاشته‌‬
‫سلوت‌او؛‌رحمتش‌همه‌شب‌‬ ‫میشود‪‌.‬در‌نثر‌فنی‪‌،‬صنایع‌‬
‫‌‬
‫محمد‌بغدادی‪‌ .‬‬
‫مشعلةنور‌درفشانند‪‌،‬و‌رضوانش‌گرد‌‬
‫‌‬ ‫بدیعی‪‌،‬بیشتر‌از‌نثر‌مسجع‌‬
‫‌‬
‫نعلین‌به‌گیسوی‌حور‌افشاند‪‌،‬بر‌‬ ‫استفاده‌میشود ‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫تعاقب‌ایام‌و‌لیالی‌متتابع‌و‌متتالی‌باد‪‌.‬‬ ‫‌‬
‫‌‬
‫مرزباننامه» ‌‬
‫‌‬ ‫«‬ ‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪310‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫نشانههای نگارشی‬
‫‪ .9‬نقطه (‪).‬‬
‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫‪‌.3‬من‌در‌امتحان‌کامیاب‌شدم‪‌ .‬‬ ‫‪‌.‬در‌ختم‌جملههای‌خبری؛ ‌‬
‫‌‬ ‫‪3‬‬
‫‪‌.2‬سال‌‪‌3132‬ه‪.‬خ‪‌ .‬‬ ‫‪‌.‬بعد‌از‌عالمههای‌اختصاری؛ ‌‬
‫‌‬ ‫‪2‬‬
‫‪‌.1‬ب‪.‬ج‪.‬د‪‌.‬ـ‌‪(‌.7‌.4‌.1‬در‌عنوان)‪‌ ‌.‬‬ ‫‪‌.‬بعد‌از‌شمارههای‌ردیف‌یا‌حروف‌ابجد؛ ‌‬
‫‌‬ ‫‪1‬‬
‫‪‌.4‬از‌اینجا‌برخیز‪‌ .‬‬ ‫‪‌.‬در‌ختم‌بعضی‌از‌جلمههای‌امری‪.‬‬
‫‌‬ ‫‪4‬‬

‫‪ .7‬کامه (‪)،‬‬
‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫ها‌و‌جملههای‌غیر‌مستقل‌که‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌.‬دربین‌عبارت‬ ‫‪3‬‬
‫باهم‌در‌حکم‌یک‌جمله‌باشند؛ ‌‬
‫‪‌.2‬در‌موردی‌که‌کلمه‌یا‌عبارتی‌به‌عنوان‌‬
‫‪‌.3‬آن‌را‌که‌حساب‌پاک‌است‪‌،‬از‌محاسبه‌چه‌‬
‫توضیح‌آورده‌شود؛ ‌‬
‫باک‌است‪‌ .‬‬
‫‪‌.1‬در‌موردی‌که‌چند‌کلمه‌دارای‌اسناد‌واحدی‌‬
‫‪‌.2‬افغانستان‪‌،‬کشوری‌با‌تاریخ‌کهن‪‌،‬اکنون‌به‌‬
‫باشند؛ ‌‬
‫جوانان‌صادق‌نیاز‌دارد‪‌ .‬‬
‫‪‌.‬میان‌دو‌کلمه‌که‌احتمال‌غلطخوانی‌آن‌‬
‫‌‬ ‫‪4‬‬
‫‪‌.1‬درس‪‌،‬اخالق‪‌،‬صداقت‌و‌پشت‌کار‌نیاز‌‬
‫باشد؛ ‌‬
‫امروز‌ما‌است‪‌ .‬‬
‫‪‌.‬به‌خاطر‌جداکردن‌بخشهای‌آدرس‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪5‬‬
‫‪‌.4‬من‌با‌دین‪‌،‬مبین‌را‌هدایت‌کردم‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪‌.5‬کابل‪‌،‬ناحیة‌‪‌،31‬سرک‌شهید‌مزاری‪‌،‬شهرک‌‬
‫‌‬
‫‪‌،...‬کوچة‪‌...‬منزل‪‌ ....‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪317‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .3‬سمیکولن (؛)‬
‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫‪‌.3‬فریب‌دشمن‌مخور‌و‌غرور‌مداح‌مخر؛‌که‌‬
‫ها‌و‌عبارتهای‌متعدد‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌.‬برای‌جداکردن‌جمله‬ ‫‪3‬‬
‫این‪‌،‬دام‌زرق‌نهاده‌است‌و‌آن‪‌،‬دامن‌طمع‌‬
‫یک‌کالم‌طوالنی‌که‌به‌ظاهر‌مستقل‪‌،‬اما‌در‌‬
‫گشاده‪‌ .‬‬
‫معنا‌به‌هم‌پیوسته‌باشند؛ ‌‬
‫‪‌.‬بازسازی‌وطن‌مشکل‌به‌نظر‌میرسد؛‌چرا‌‬
‫‌‬ ‫‪2‬‬
‫‪‌.‬در‌جملههای‌توضیحی‪‌،‬پیش‌از‌کلمات‌و‌‬
‫‌‬ ‫‪2‬‬
‫که‌بیشتر‌مردم‌به‌پوست‌چسپیده‌اند‪‌،‬تا‌محتوا‪‌ .‬‬
‫عباراتی‌چون‌«اما»‪«‌،‬زیرا»‪«‌،‬یعنی»‪«‌،‬چنانکه‌»‪‌،‬‬
‫‌‬
‫«مثال»‪«‌،‬به‌عبارت‌دیگر»‪«‌،‬برای‌مثال‌»و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .2‬شارحه (‪):‬‬
‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫‪‌.3‬پیامبر‌فرمود‪«‌:‬زگهوار‌تا‌گور‌دانش‌بجوی» ‌‬
‫‪‌.3‬پیش‌از‌نقل‌قول‌مستقیم؛ ‌‬
‫‪‌.2‬لقمان‌را‌گفتند‪‌:‬ادب‌از‌کی‌آموختی؟‌گفت‪‌:‬‬
‫‪‌.2‬پیش‌از‌بیان‌شرح‌مطلبی ‌‬
‫از‌بیادبان‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .5‬قوس ناخنک گیومه («»)‬

‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫‪‌.‬سعدی‌میگوید‪«‌:‬هرکه‌سخن‌نسنجد‪‌،‬از‌جوابش‌‬
‫‌‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‌.3‬برای‌نقل‌قول‌مستقیم؛ ‌‬
‫برنجد»‪‌ .‬‬ ‫‪‌.2‬برای‌مشخص‌کردن‌اصطالحات‌علمی‌و‌‬
‫‪‌.2‬یکی‌از‌مباحث‌بدیع‌لفظی‌«سجع»‌است‪‌ .‬‬ ‫برجسته‌نشان‌دادن‌برخی‌کلمهها؛ ‌‬
‫‌‬
‫نانبوته»‌دعوت‌کرد‪‌ .‬‬
‫‪‌.1‬او‌را‌به‌صرف‌« ‌‬ ‫‪‌.‬برای‌مشخص‌کردن‌کلمههای‌ناآشنا‌(لهجوی)؛ ‌‬
‫‌‬ ‫‪1‬‬
‫‪‌.‬در‌فصلنامة‌«در‌دری»‌‪‌...‬خواندم‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‌.4‬برای‌نوشتن‌عنوان‌کتاب‪‌،‬مقاله‪‌،‬روزنامه‌یا‌آثار‌‬
‫دیگر‌در‌درون‌جمله‪‌ .‬‬

‫‪318‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .6‬نشانة سؤال‪ /‬سوالیه (؟)‬

‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫‪‌.‬از‌من‌چرا‌رنجیدهای؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.3‬در‌آخر‌جمالت‌و‌عبارات‌پرسشی‌مستقیم؛ ‌ ‪3‬‬
‫‪‌.2‬او‌در‌سال‌‪(‌3106‬؟)‌به‌دنیا‌آمد‪‌ .‬‬ ‫‪‌.2‬برای‌نشان‌دادن‌ابهام‌و‌تردید‪‌ .‬‬

‫‪ .2‬نشانة تعجب‪ /‬نداییه (!)‬

‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫جناب‌نابغه! ‌‬ ‫‪‌.3‬برای‌نشان‌دادن‌تعجب‪‌،‬تأکید‪‌،‬استهزا‪‌،‬تنبه‪‌،‬‬
‫چه‌عجب! ‌‬ ‫تأسف‪‌،‬تحسین‌و‌مانند‌اینها‌استفاده‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .0‬خط فاصله‪ /‬دش (ـ)‬

‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫ـ‌که‌یکی‌از‌کتابهای‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.3‬کتاب‌«‌دری‌برای‌همه»‌‬ ‫‪‌.‬برای‌جدا‌کردن‌جملههای‌معترضه؛ ‌‬
‫‌‬ ‫‪3‬‬
‫برجسته‌است‌ـ‌نشر‌شد‪‌ .‬‬ ‫‪‌.2‬در‌ابتدای‌صحبت‌تلفونی‌یا‌گفتگوی‌اشخاص‌‬
‫‪‌.2‬ـ‌سالم! ‌‬ ‫فیلمنامه؛ ‌‬
‫‌‬
‫‌‌‌ـ‌خوبی؟ ‌‬ ‫بین‌تاریخها‪‌،‬اعداد‌و‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.1‬به‌جای‌پیشنة‌«تا»‌و‌«ب»‌‬
‫‪‌.1‬از‌‪‌3104‬ـ‌‪3132‬ه‪.‬خ‪‌ .‬‬ ‫کلمات؛ ‌‬
‫‪‌.‬مـ‌مـ‌من‌آـ‌آـ‌آمادهام‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‌.4‬برای‌نشان‌دادن‌تردید‌یا‌ادای‌کلمات‌همراه‌با‌‬
‫‪‌‌.5‬مسیر‌کابل‌ـ‌قندهار‌ ‌‬ ‫لکنت‌زبانی؛ ‌‬
‫‪‌.0‬کلمه‌به‌سه‌نوع‌است‪‌ :‬‬ ‫‪‌.‬برای‌پیوستن‌اجزای‌برخی‌از‌عبارتهای‌‬
‫‌‬ ‫‪5‬‬
‫‌‌‌‪‌-3‬اسم ‌‬ ‫ترکیبی؛ ‌‬
‫‌‌‌‪‌2‬ـ‌فعل ‌‬ ‫‪‌.0‬بعد‌از‌شماره‌ردیف‌(کنار‌راست)‌در‌اعداد‌یا‌‬
‫‌‌‌‪‌1‬ـ‌قید‌ ‌‬ ‫حروف‪‌ .‬‬
‫(تذکر‪‌:‬از‌نقطه‌هم‌کارگرفته‌میشود) ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‬

‫‪313‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .1‬سه نقطه‪ /‬انصراف (‪)...‬‬

‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫من‌دیروز‌به‌کوته‌سنگی‪‌،‬پل‌سرخ‪‌،‬پل‌سوخته‌‬ ‫‪‌.3‬به‌جای‌کلمات‌یا‌عبارت‌محذوف‌استفاده‌‬
‫و‌‪‌...‬رفتم‪‌ .‬‬ ‫میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .91‬ستاره (‪)‬‬
‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫‌‬ ‫‪‌.3‬برای‌ارجاع‌دادن‌به‌زیرنویس؛ ‌‬
‫‪‌.2‬برای‌جلب‌توجه‌‌پیش‌از‌کلمه‌های‌چون‌‬
‫«تذکر»‌‪«‌،‬توضیح»‪«‌،‬نکته‌»‌و‌مانند‌اینها‌به‌کار‌‬
‫میرود‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .99‬قوس متوسط‪ /‬پرانتز ( )‬

‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫‪‌.‬مجمعالنواد‌(چهارمقاله)‌از‌نظامی‌عروضی‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‌.3‬به‌معنای‌«یا»‌و‌«یعنی»؛ ‌‬
‫العلما)‌پدر‌جاللالدین‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫(سلطان‬ ‫‪‌.2‬بهاءالدین‌محمد‌‬ ‫‪‌.2‬برای‌اطالعات‌تکمیلی؛ ‌‬
‫بلخی‌است‪‌ .‬‬ ‫‪‌.‬برای‌ذکر‌مأخد‌در‌پایان‌مثالها‌و‌شواهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪1‬‬
‫عیب‌نباشد؛‌الکمالاهلل‌عز‌و‌جل‌(تاریخ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌.‬مرد‌بی‬ ‫‪1‬‬
‫بیهقی‪‌،‬ص‪‌ .)337‬‬
‫‌‬

‫‪ .97‬قوس کالن‪ /‬قالب [ ]‬

‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫‪‌.3‬جناب‌عالی!‌شما‌دروغ‌گفتید‪[‌.‬پوزخند‌‬ ‫‪‌.3‬اگر‌مطلبی‌جزء‌اصل‌کالم‌نباشد‌داخل‌‬
‫حضار] ‌‬ ‫قالب‌نوشته‌میشود؛‬
‫‌‬
‫‪‌‌.‬سعید‌[با‌صدای‌بلند]‪‌:‬چرا‌تریاک‌میکشی؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‌.‬در‌نمایشنامهها‌دستورهای‌اجرایی‌را‌داخل‌‬
‫‌‬ ‫‪2‬‬
‫‪[‌.1‬ش]‌نیدن‌رعد‌اندر‌خواب‌اگر‌بی‌ابر‌‪‌...‬‬ ‫میشود‪‌ .‬‬
‫قالب‌نوشته‌ ‌‬

‫‪346‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪‌.1‬در‌تصحیح‌متون‌کهن‪‌،‬الحاق‌احتمالی‌که‌از‌ [باشد‌دال]‌لت‌کند‌بر‌فتنه‌و‌خوف‌و‌ظلم‌‬
‫نسخه‌بدلها‌یا‌از‌سوی‌مصحح‌اضافه‌می‌شود‪( ‌،‬التحبیر‌فی‌علم‌التعبیر‪‌،‬ص‌‪‌ .)85‬‬
‫‌‬
‫در‌میان‌قالب‌جای‌می‌گیرد‪‌ .‬‬

‫‪ .93‬خط مایل‪ /‬ممیز (‪)/‬‬

‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫‪‌.3‬در‌سال‌‪‌723‬م‪366‌/‌.‬ه‪.‬ش‪‌ .‬‬ ‫‪‌.‬برای‌جداکردن‌سالهای‌هجری‌شمسی‌و‌‬
‫‌‬ ‫‪3‬‬
‫‪‌.2‬به‌تاریخ‌‪‌ .3132‌/4/4‬‬ ‫قمری‌و‌میالدی؛ ‌‬
‫‪‌.‬برای‌جدا‌کردن‌شمارههای‌روز‌و‌ماه‌و‌سال‌ ‪‌.1‬کل‌امری‌بما‌کسبت‌رهین‌(قرآن‪‌ .)23/52‌،‬‬
‫‌‬ ‫‪2‬‬
‫‌‌‬ ‫در‌نوشتن‌تاریخ‪‌ .‬‬
‫ها‌و‌آیههای‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌.‬برای‌نشان‌دادن‌شمارة‌سوره‬ ‫‪1‬‬
‫قرآن‌کریم؛‌از‌سمت‌راست‌شمارة‌سوره‪‌‌،‬‬
‫سپس‌شمارة‌آیه‌میآید‪‌.‬در‌این‌مورد‌از‌دو‌‬
‫‌‬
‫نقطه‌نیز‌استفاده‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪ .92‬تیر‪ /‬جهتنما (‪)‬‬

‫مثال‬ ‫کاربرد‬
‫نمای‌‪‌‬نمایم‌‪‌‬نماییم‬ ‫‪‌.3‬برای‌نشان‌دادن‌ترتیب‌یا‌استحصال‌‬
‫‪‌‬فرهنگ‌بزرگ‌سخن‪‌،‬ذیل‌«عشق»‪‌ .‬‬ ‫تدریجی‌و‌یا‌نتیجه‌دادن‌امری؛ ‌‬
‫‪‌.2‬به‌معنای‌ر‪.‬ک‪‌،.‬نگا‪(‌،.‬رجوع‌کنید‪‌،‬نگاه‌‬
‫شود)‪‌ .‬‬

‫‪343‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ضمایم‬

‫‪342‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ضمیمه ‪1‬‬
‫جدول دستور زبان (فونیم و گرافیم)‬
‫دستور زبان‪ :‬مطالعة قانونمندیهای زبان‪.‬‬

‫و‪‌،‬ی‪‌،‬آ‪‌،‬ا‌و‪‌ ...‬‬
‫‌‬ ‫متشکل‌از‌یک‌صدادار‪‌ .‬‬ ‫ساده ‌‬

‫متشکل‌از‌یک‌صدادار‌و‌یک‌نیمه‌ ای‪‌،‬آی‪‌،‬ایو‪‌،‬ایو‌و‌‪‌ ...‬‬ ‫مرکب ‌‬ ‫صدادار ‌‬

‫صدادار‪‌ .‬‬
‫انواع‌فونیم‌(آواز)‌در‌‬
‫‪/‬و‪/‌،/‬ی‪‌ /‬‬ ‫‌ فونیمی‌که‌هم‌بتواند‌صدا‌دار‌باشد‌‬ ‫نیمه‌‬
‫زبان‌ما ‌‬
‫و‌هم‌بیصدا‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫صدادار ‌‬
‫غ‪‌.‬ف‪‌،‬ق‪‌،‬ک‪‌،‬ل‌و‌‪‌ ...‬‬ ‫‌ فونیمی‌که‌بدون‌صدادار‌قابل‌تلفظ‌‬ ‫بیصدا ‌‬
‫‌‬
‫نباشد‪‌ .‬‬
‫ل‪‌،‬م‪‌،‬ک‪‌،‬س‪‌،‬ش‌و‌‪‌ ...‬‬
‫به‌تمام‌حروف‌الفبای‌زبان‌که‌در‌حقیقت‌خود‌صدا‌نبوده‌‬ ‫گرافیم‌(حروف)‌یا‌‬
‫بلکه‌شکل‌نگارشی‌آن‌است‪‌،‬گرافیم‌گفته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫شکل‌نوشتاری‌آواز ‌‬

‫بند‌=‌یک‌هجا ‌‬ ‫صدایی ‌که‌در‌یک‌دم‌و‌بازم‌ادا ‌شود‌هجا‌است‪‌.‬هر‌هجا‌‬ ‫هجا ‌‬

‫دست‌بند‌=‌دو‌هجا ‌‬ ‫بیصدا‌است‪‌ .‬‬
‫متشکل‌یک‌صدادار‌و‌یک‌یا‌چند‌ ‌‬

‫مورفیم‪ /‬واژک‪ :‬کوچکترین واحد معنادار زبان‪.‬‬

‫مثال ‌‬ ‫تعریف‌ ‌‬ ‫نوع‌مورفیم ‌‬
‫قلم‪‌،‬سنگ‪‌،‬دل‌و‌غیره‪‌ .‬‬ ‫مورفیمی‌که‌دارای‌معنای‌مستقل‌بوده‌و‌قابل‌تجزیه‌نباشد‪‌ .‬‬ ‫مستقل‌‬
‫(آزاد) ‌‬
‫در‌زبان‌ما‌تنها‌یک‌پسینه‌«را»‌وجود ‌دارد‌که‌همواره‌پس‌ من‌او‌را‌دید‪‌ .‬‬ ‫پسینه ‌‬
‫او‌شریف‌را‌گفت‪‌ .‬‬ ‫از‌مفعول‌میآید‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫نا‌مستقل‌(بسته) ‌‬

‫مورفیم‌نامستقلی‌که‌همواره‌پیش‌از‌کلمه‌مرتبط‌به‌خود‌ از‪‌ ،‬تا‪‌ ،‬در‪‌ ،‬به‪‌ ،‬بر‪‌ ،‬بی‪‌ ،‬برای ‌و‌‬ ‫پیشینه ‌‬
‫غیره‪‌.‬از‌خانه‪‌،‬برای‌تو‪‌ ...‬‬ ‫میآید‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫احمد‌و‌محمود ‌‬ ‫واو ‌عطف ‌میان ‌دو ‌کلمه ‌یا ‌دو ‌فقره ‌می‌آید ‌تا‌‬ ‫نشانه‌‬
‫کلمه‌یا‌فقری‌قبلی‌را‌به‌بعدی‌وصل‌کند‪‌ .‬‬ ‫عطف ‌‬
‫ا ‌مستقل‌‬
‫(بسته) ‌‬
‫نشانهها‬
‫ی‌ربط ‌‬

‫واژکهایی ‌که ‌اجزای ‌جمله ‌را ‌مرتبط‌ نه‪‌،‬هم‪‌،‬نیز‪‌،‬پس‪‌،‬دیگر‪‌،‬باز‪‌،‬یا‪‌،‬‬

‫‌‬
‫ساده ‌‬
‫‌‬

‫مگر‪‌،‬اگر‌و‌غیره‪‌ .‬‬ ‫ساخته‌و‌ترکیبی‌نباشند‪‌ .‬‬

‫ن‬

‫‪341‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫واژکهایی ‌که ‌اجزای ‌جمله ‌را ‌مرتبط‌ چونکه‪‌ ،‬جزآنکه‪‌ ،‬عالوه ‌برآن‪‌،‬‬
‫‌‬
‫مرکب ‌‬
‫همینکه‪‌،‬پس‌از‌آنکه‌و‌‪‌ ...‬‬ ‫ساخته‌و‌ترکیبی‌باشند‪‌ .‬‬
‫صرفی‪‌ :‬پیش ‌از ‌فعل ‌آمده ‌و ‌آن ‌را ‌گردان‌ می‌‪‌+‬رفتم‌=‌ماضی‌استمراری‌‌ ‌‬
‫‌ب‌‪‌+‬روم‌=‌مضارع‌التزامی ‌‬ ‫میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫پیشوندها ‌‬
‫واژهساز‪‌ :‬پیش‌از‌کلمه‌آمده‌و‌کلمة‌جدید‌ در‌‪‌+‬گرفت‌=‌درگرفت ‌‬
‫هم‌‪‌+‬دست‌=‌همدست ‌‬ ‫میسازد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫وندها ‌‬
‫صرفی‪‌ :‬پس ‌از ‌فعل ‌آمده ‌و ‌آن ‌را ‌گردان‌ گفت‌‪‌+‬م‪‌،‬یم‪‌،‬ی‪‌،‬ید‪‌،‬ند‪‌ .‬‬
‫میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫پسوندها ‌‬
‫واژهساز‪‌ :‬پس ‌از ‌کلمه ‌آمده ‌و ‌کلمه ‌جدید‌ دانش‌‪‌+‬گاه=‌دانشگاه ‌‬
‫مه‌‪‌+‬وش‌=‌مهوش‌(مه‌مانند) ‌‬ ‫را‌میسازد ‌‬
‫‌‬

‫جدول دستور زبان (اسم)‬

‫اسم‪ :‬کلمهیی است که برای نامگذاری اشیا‪ ،‬اشخاص‪ ،‬مکانها و مفاهیم استفاده میشود‪.‬‬
‫مثال‬ ‫تعریف‬ ‫نوعیت اسم‬ ‫ش‬
‫اسمی ‌که ‌تنها ‌بر ‌یک ‌چیز ‌خاص‌ کابل‪‌،‬افغانستان‪‌،‬ماه ‌‬ ‫‪‌3‬‬
‫اسم خاص‬
‫علی‪‌،‬زبیده‌و‌‪‌ ...‬‬ ‫داللت‌کند‌و‌معرفه‌باشد‪‌ .‬‬ ‫از نظر خصوصیت و‬
‫اسمی ‌که ‌بر ‌تمام ‌اشیای ‌هم‌نوع‌ شاگرد‪‌،‬مکتب‪‌،‬قلم‌و‌‬ ‫عمومیت‬
‫اسم عام‬
‫‪‌ ...‬‬ ‫خود‌به‌صورت‌عام‌داللت‌کند‪‌ .‬‬
‫اسمی‌که‌به‌ریشههای‌فعل‌وابسته‌ چشم‪‌،‬خانه‪‌،‬فرش‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪‌2‬‬
‫اسم جامد‬
‫نباشد‪‌ .‬‬ ‫از نگاه وابستهگی به‬
‫اسمی‌که‌به‌یکی‌از‌ریشههای‌فعل‌ ساختمان‌‪‌‬ساخت ‌‬
‫‌‬ ‫ریشههای فعل‬
‫اسم مشتق‬
‫رفتار‌‪‌‬رفت ‌‬ ‫وابسته‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌هرات‪‌،‬‬ ‫علی‪،‬‬ ‫اسمی‌که‌برای‌شنونده‌آشنا‌باشد‪‌ .‬‬ ‫‪‌1‬‬
‫اسم معرفه‬
‫خورشید‪‌ .‬‬ ‫از نگاه معرفه و نکره‬
‫اسمی ‌که ‌برای ‌شنونده ‌نا ‌آشنا‌ فرش‪‌،‬چوکی‪‌،‬معلم‪‌ .‬‬ ‫بودن‬
‫اسم نکره‬
‫باشد‪‌ .‬‬
‫‌درخت‪‌،‬‬ ‫اسمی ‌که ‌وجود ‌عینی ‌(فزیکی)‌ سنگ‪،‬‬ ‫‪‌4‬‬
‫اسم ذات‬ ‫از نگاه داشتن یا‬
‫گوسفند‪‌ .‬‬ ‫داشته‌باشد‪‌ .‬‬

‫‪344‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫اسمی ‌که ‌وجود ‌فزیکی ‌نداشته‌ عقل‪‌،‬علم‪‌،‬خوبی‪‌ .‬‬ ‫نداشتن وجود عینی‬
‫اسم معنا‬
‫باشد‪‌ .‬‬
‫کتاب‪‌،‬سیب ‌‬ ‫اسمی‌که‌بر‌یک‌چیز‌داللت‌کند‪‌ .‬‬ ‫اسم مفرد‬ ‫‪‌5‬‬
‫اسمی ‌که ‌بر ‌چندین ‌چیز ‌از ‌یک‌ لشکر‪‌،‬رمه‪‌،‬گروه‌و‌‪‌ ...‬‬ ‫از نگاه شمارش‬
‫اسم جمع‬
‫گروه‌داللت‌کند‪‌ .‬‬
‫اسمی ‌که ‌بسیط ‌(غیر ‌قابل ‌تجزیه)‌ نان‪‌،‬نمک‪‌ .‬‬ ‫‪‌0‬‬
‫اسم ساده‬
‫باشد‪‌ .‬‬
‫اسمی‌که‌بر‌صداهای‌ شرشر‪‌ ،‬تک ‌تک‪‌،‬‬ ‫اسم‌‬
‫عوعو‪‌،‬بعبع‪‌،‬میو‌میو‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫طبیعی‌داللت‌کند‪‌ .‬‬ ‫صوت ‌‬ ‫از نگاه ساخت‬
‫اسمی ‌که ‌کوچکی ‌و‌ کتابچه‪‌ ،‬عینو‪‌ ،‬دیچه‪‌،‬‬ ‫اسم‌‬ ‫اسم مرکب‬
‫ظرافت‌را‌نشان‌دهد‪ ‌ .‬بچه ‌گک‪‌ ،‬مردک‪‌،‬‬ ‫مصغر ‌‬
‫زنکه ‌‬
‫صبح‪‌،‬شباهنگام ‌‬ ‫اسمی‌که‌بر‌زمان‌داللت‌کند‪‌ .‬‬ ‫اسم زمان‬ ‫‪‌7‬‬
‫پایین‪‌ ،‬چپ‪‌ ،‬خانه‪‌،‬‬ ‫اسمی‌که‌بر‌مکان‌داللت‌کند‪‌ .‬‬ ‫از نگاه زمان و مکان‬
‫اسم مکان‬
‫میدان ‌‬
‫نگینه‌آمد‪‌ .‬‬ ‫اسم‌در‌جمله‌فاعل‌واقع‌شود‪‌ .‬‬ ‫فاعلی‬
‫نگینه‌را‌گفت‪‌ .‬‬ ‫مفعولی اسم‌در‌جمله‌مفعول‌واقع‌شود ‌‬
‫انگشتر‌نگینه‌ ‌‬ ‫اسم‌رابطة‌اضافی‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬ ‫اضافی‬
‫حالت اسم‬
‫‌انگشتر‌‬ ‫‌نگینه‬ ‫برای‬ ‫اسم‌با‌یک‌پیشینه‌با‌فعل‌مرتبط‌شود‪‌ .‬‬ ‫متممی‬
‫خریدم‪‌ .‬‬
‫ای‌نگینه! ‌‬ ‫اسم‌منادا‌واقع‌شود‪‌ .‬‬ ‫ندایی‬
‫مصدری‌که‌با‌(فتحه‌‪‌+‬ن)‌ساخته‌شود‪ ‌ .‬گفتن‪‌،‬آمدن‌و‌‪‌ ...‬‬ ‫اصلی‬

‫مصدری ‌که ‌از ‌(اسم ‌‪‌ +‬یدن) ‌به ‌دست‌ بلع‌‪‌+‬یدن‌=‌بلعیدن ‌‬ ‫جعلی‬ ‫اسم فعل‬

‫جنگ‪‌+‬یدن‌=‌جنگیدن ‌‬ ‫آید‪‌ .‬‬ ‫(مصدر)‬

‫دید‌من‌واضح‌است‪‌ .‬‬ ‫مصدری‌که‌نون‌آن‌حذف‌شده‌باشد‪‌ .‬‬ ‫مرخم‬

‫‪345‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول دستور زبان (صفت‪ ،‬ضمیر و عدد) ‌‬

‫مثال‬ ‫تعریف‬ ‫نوع‬
‫الیق ‌‬ ‫صفتی‌که‌مقایسه‌در‌آن‌منظور‌‬ ‫صفت‌عادی ‌‬
‫نباشد‪‌ .‬‬
‫الیقتر ‌‬
‫‌‬ ‫صفتی‌که‌دو‌چیز‌هم‌گروه‌را‌باهم‌‬ ‫صفت‌مقایسی‌‬

‫صفت‪ :‬کلمهای که اسم را توصیف میکند‪.‬‬

‫مقایسه‌کند‪‌ .‬‬ ‫(برتر) ‌‬

‫یا بر معنای اسم چیزی میافزاید‪.‬‬

‫الیقترین ‌‬
‫‌‬ ‫صفتی‌که‌یک‌چیز‌را‌با‌همة‌اشیای‌‬ ‫صفت‌عالی‌‬
‫هم‌گروهش‌مقایسه‌کند‪‌ .‬‬ ‫(برترین) ‌‬
‫چگونه؟‌چسان؟ ‌‬ ‫کلمة‌پرسشی‌که‌جواب‌آن‌صفت‌‬ ‫صفت‌پرسشی ‌‬
‫باشد‪‌ .‬‬
‫گوینده‪‌،‬خواستار ‌‬ ‫صفتی‌که‌کنندة‌کار‌را‌نشان‌دهد‪‌ .‬‬ ‫صفت‌فاعلی ‌‬
‫کشته‪‌،‬خورده ‌‬ ‫صفت‌که‌بر‌مفعول‌داللت‌کند‪‌ .‬‬ ‫صفت‌مفعولی ‌‬
‫کابلی‪‌،‬غزنوی ‌‬ ‫نسبت‌یک‌اسم‌را‌به‌اسم‌دیگر‌نشان‌‬ ‫صفت‌نسبتی ‌‬
‫میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫من‪‌،‬او‌ـ‌تو‪‌،‬شما‌‬ ‫ضمیری‌که‌بر‌اشخاص‌سه‌گانه‪‌،‬به‌‬
‫‌‬ ‫ضمیر‌شخصی ‌‬
‫ـ‌او‪‌،‬آنها ‌‬ ‫هر‌شخص‌جداگانه‌داللت‌کند‪‌ .‬‬
‫خود‪‌،‬خویش ‌‬ ‫ضمیری‌که‌بر‌همة‌اشخاص‌داللت‌‬ ‫ضمیر‌مشترک ‌‬
‫ضمیر‪ :‬کلمهای که جانشین اسم شود‪.‬‬

‫کند‪‌ .‬‬
‫آن‪‌،‬این‪‌،‬همان‪‌ ...‬‬
‫‌‬ ‫ضمیری‌که‌به‌مرجع‌خود‌اشاره‌‬ ‫ضمیر‌اشاره ‌‬
‫میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫کی‪‌،‬کجا‪‌،‬چند‌و‌‬ ‫ضمیری‌که‌درمورد‌مرجع‌خود‌‬ ‫ضمیر‌پرسشی ‌‬
‫‪‌ ...‬‬ ‫میپرسد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫کسی‪‌،‬فالن‪‌،‬هیچ‌‬ ‫ضمیری‌که‌مرجع‌آن‌مبهم‌است‪‌ .‬‬ ‫ضمیر‌مبهم ‌‬
‫کس ‌‬
‫عجب!‌(گلی) ‌‬ ‫ضمیری‌که‌مفهوم‌تعجب‌را‌در‌خود‌‬ ‫ضمیر‌تعجبی ‌‬

‫‪340‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫دارد‪‌ .‬‬
‫یک‪‌،‬دو ‌‬ ‫عددی‌برای‌شمردن‌اشیای‌کامل‪‌ .‬‬ ‫عدد‌اصلی ‌‬

‫شمارة معدود را تعیین کند‪.‬‬

‫اول‪‌،‬دوم ‌‬ ‫عددی‌که‌در‌آن‌درجه‌معدود‌مطرح‌‬ ‫عدد‌توصیفی ‌‬

‫عدد‪ :‬کلمهای که‬

‫است‪‌ .‬‬
‫پنج‌پنج‪‌،‬سه‌سه ‌‬ ‫تقسیم‌معدود‌را‌به‌بخشهای‌مساوی‌‬ ‫عدد‌توزیعی ‌‬
‫نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫ده‌یک‪‌،‬چاریک‌ ‌‬ ‫عددی‌که‌تام‌نباشد‪‌ .‬‬ ‫عدد‌کسری ‌‬

‫جدول دستور زبان (قید)‬

‫‪9‬‬
‫قید‪ :‬کلمهای است که به مفهوم فعل چیزی را اضافه میکند‪.‬‬
‫کم‪‌،‬هرگز‪‌ .‬‬ ‫تنها‌و‌تنها‌نقش‌قیدی‌دارد‪‌ .‬‬ ‫مختص‬ ‫از نظر نقش‬
‫او‌خوب‌مینویسد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫به‌جزء‌از‌قید‌نقشهای‌دیگر‌نیز‌دارد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫آن در جمله مشترک‬
‫اندک ‌‬ ‫قابل‌تجزیه‌نیست‪‌ .‬‬ ‫ساده‬ ‫از نظر‬
‫اندک‌اندک ‌‬ ‫ترکیبی‌از‌دو‌جزء‌است‪‌ .‬‬ ‫مرکب‬ ‫ساخت‬
‫زود‪‌،‬پارسال‪‌،‬دیروز‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫فعل‌را‌نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫زمان‌وقوع‌‬ ‫قید زمان‬
‫پایین‪‌،‬اینجا‪‌،‬خانه‪‌،‬میدان‪‌ .‬‬ ‫محل‌وقوع‌فعل‌را‌نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫قید‬
‫مکان‬
‫کم‪‌،‬زیاد‪‌،‬اندک‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫اندازه‌وقوع‌فعل‌را‌نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫قید‬ ‫از نظر معنا‬
‫مقدار‬
‫آهسته‪‌،‬شتابان‪‌،‬گریهکنان‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫حالت‌وقوع‌فعل‌را‌نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫قید‬
‫حالت‬
‫حتماً‪‌،‬بی‌شک ‌‬ ‫بر‌وقوع‌فعل‌تأکید‌می‌کند‪‌ .‬‬ ‫قید‬
‫تأکید‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬قید‌این‌گونه‌نیز‌تعریف‌شده‌است‪‌:‬کلمهای‌که‌به‌مفهوم‌فعل‪‌،‬صفت‌یا‌قید‌دیگر‌چیزی‌را‌بیفزاید‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪347‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫پرسشی ‌را ‌در ‌ارتباط ‌به ‌فعل ‌مطرح‌ کجا؟‌چطور؟‌چند؟ ‌‬ ‫قید‬

‫میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫پرسشی‬
‫شاید‪‌،‬ممکن‪‌،‬گویا ‌‬ ‫بر‌گمان‌وقوع‌فعل‌داللت‌دارد‪‌ .‬‬ ‫قید شک‬
‫اصالً‪‌،‬هرگز‪‌،‬به‌کلی ‌‬ ‫عدم‌وقوع‌فعل‌را‌نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫قید نفی‬
‫در‌زمینه‌خواهش‌و‌آرزو‌در‌ارتباط‌به‌ چه ‌می‌شد‪‌ ،‬آیا ‌بود‪‌،‬‬
‫قید تمنا‬
‫کاشکی‪‌ .‬‬ ‫فعل‌به‌کار‌میرود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌فرجام‪‌،‬‬ ‫‌در‬ ‫در ‌مورد ‌نتیجه ‌وقوع ‌فعل ‌معلومات‌ سرانجام‪،‬‬ ‫قید‬
‫عاقبت ‌‬ ‫میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫نتیجه‬

‫جدول دستور زبان (فعل)‬

‫فعل‪ :‬کلمه ای است که برانجام کاری یا بروز حالتی یا نسبت دادن صفتی یا حالتی به چیز یا به کسی‪ ،‬در‬
‫یک زمان معین داللت میکند‪.‬‬
‫از‌حذف‌‪/‬ب‪‌/‬امری‌به‌دست‌می‌آید‌و‌زمان‌ برو‌‪‌‬رو ‌‬ ‫ریشة حال (شماره‬
‫رو‪‌+‬م ‌‬
‫می‌‪‌ ‌+‬‬ ‫حال‌از‌آن‌ساخته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ )9‬‬
‫از ‌حذف ‌‪/‬ن‪‌ /‬مصدری ‌به ‌دست ‌می‌آید ‌و‌ رفتن‌‪‌‬رفت ‌‬ ‫ریشة ماضی‬ ‫ریشههای فعل‬
‫زمانهای ‌گذشته ‌و ‌آینده ‌از ‌آن ‌ساخته‌ خواهم‌‪‌+‬رفت ‌‬
‫‌‬ ‫(شماره ‪‌ )7‬‬
‫میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫خندید‪‌،‬رفت‪‌ .‬‬ ‫فعلی‌که‌نیاز‌به‌مفعول‌ندارد‪‌ .‬‬ ‫الزمی ‌‬
‫خورد‪‌،‬زد‪‌ .‬‬ ‫فعلی‌که‌نیاز‌به‌مفعول‌دارد‪‌ .‬‬ ‫متعدی ‌‬ ‫فعل از نظر معنا‬
‫شکست‪‌،‬ریخت ‌‬ ‫فعلی‌که‌هم‌الزمی‌است‌و‌هم‌متعدی‪‌ .‬‬ ‫دو وجهی ‌‬
‫رود‪‌ .‬‬
‫نگینه‌رفت‪‌/‬می ‌‬
‫‌‬ ‫ای‌خبر‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫از‌شدن‌کاری‌یا‌وقوع‌حادثه‌‬ ‫اِخباری ‌‬
‫نگینه‌برو‪‌ .‬‬ ‫یا‌ندادن‌کاری‌استدعا‌میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫انجام‌دادن‌‬ ‫امری‬
‫انجام ‌کاری ‌را ‌به ‌طور ‌شک ‌و ‌تردید ‌بیان‌ ـ ‌شاید ‌برود‪‌ /‬رفته‌‬ ‫التزامی ‌‬
‫باشد‪‌ .‬‬ ‫میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫وجوه فعل‬
‫فعل‌به‌شکل‌غیر‌شخصی‌(مصدری) ‌آورده‌ به‌نگینه‌باید‌گفت‪‌ .‬‬ ‫مصدری (اسمی)‬
‫میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫فعل ‌وضعیت ‌فاعل ‌و ‌انجام ‌فعل ‌را ‌نشان‌ ـ ‌خندیده ‌رفت‪‌/‬‬ ‫وصفی‬
‫میرود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪348‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫دوید‪‌،‬دید‪‌ .‬‬ ‫فعلی‌که‌انجام‌شدن‌کاری‌را‌نشان‌دهد‪‌ .‬‬ ‫فعل خاص ‌‬

‫فعل به لحاظ خاص‬
‫است‪‌ ‬هوا ‌پاک‌‬ ‫صفت‌یا‌حالتی‌را‌به‌چیزی‌نسبت‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫فعل عام (ربطی) ‌‬
‫و عام بودن‬
‫است‪‌ .‬‬
‫من‌تو‌را‌دیدم‪‌ .‬‬ ‫فاعلش‌معلوم‌است‪‌ .‬‬ ‫فعل معلوم ‌‬ ‫به لحاظ معلوم و‬
‫تو‌دیدهشدی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫فاعلش‌معلوم‌نیست‪‌ .‬‬ ‫فعل مجهول ‌‬ ‫مجهول بودن‬
‫انجام ‌کاری ‌را ‌در ‌زمان ‌گذشتة ‌ساده‌ نگینه‌دید‪‌ .‬‬
‫ماضی مطلق (ساده)‬
‫نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫کاری ‌را ‌نشان ‌می‌دهد ‌که ‌در ‌گذشته‌ نگینه‌دیده‌است‪‌ .‬‬
‫ماضی نقلی‬
‫انجام‌شده‌و‌اثر‌آن‌تا‌حال‌ادامه‌دارد‪‌ ‌.‬‬

‫فعل گذشته (ماضی)‬

‫کاری ‌را ‌در ‌زمان ‌گذشتة ‌دور ‌نشان‌ نگینه‌دیده‌بود‪‌ .‬‬
‫ماضی بعید‬
‫میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫کاری ‌را ‌در ‌زمان ‌گذشته ‌با ‌تردید‌ نگینه‌شاید‌دیده‌باشد‪‌ .‬‬
‫ماضی التزامی‬
‫نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫نگینه‌میدید‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫دوام ‌داشتن ‌کاری ‌را ‌در ‌زمان ‌گذشته‌‬
‫فعل‌به‌‬
‫ماضی استمراری‬
‫نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫لحاظ‌‬
‫نگینه‌مینویسد‪‌ (.‬‬
‫‌‬ ‫از ‌انجام ‌کاری ‌را ‌در ‌زمان ‌حال ‌خبر‌‬ ‫حال مطلق‬ ‫زمان ‌‬
‫شاید‌یک‌دقیقه‌بعد) ‌‬ ‫میدهد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫(مضارع اِخباری)‬
‫فعل حال (مضارع)‬

‫انجام‌کاری‌را‌در‌زمان‌حال‌با‌تردید‌ شاید‌نگینه‌بنویسید‪‌ .‬‬

‫نشان‌میدهد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫التزامی‬

‫نگینه‌مینویسد‪‌ 3.‬‬
‫‌‬ ‫جریان ‌کاری ‌را ‌در ‌زمان ‌حال ‌نشان‌‬
‫حال استمرای‬
‫(نوشتن‌جریان‌دارد) ‌‬ ‫میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫نگینه‌بنویس‪‌ .‬‬ ‫کردن ‌یا ‌نکردن ‌کاری ‌را ‌استدعا‌‬
‫فعل امر‬
‫میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫نگینه‌خواهد‌نوشت ‌‬ ‫عملی‌را‌در‌زمان‌آینده‌نشان‌میدهد ‌‬
‫‌‬ ‫فعل آینده (مستقل) ‌‬
‫نگینه‌نامه‌نوشت‪‌ .‬‬ ‫انجام‌کاری‌یا‌بروز‌حالتی‌را‌را‌نشان‌میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫فعل مثبت‪‌:‬‬ ‫به لحاظ‬

‫عدم‌انجام‌کار‌و‌بروز‌حالتی‌را‌نشان‌ نگینه‌نامه‌ننوشت‪‌ .‬‬ ‫فعل منفی ‌‬ ‫مثبت و‬

‫میدهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫منفی‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬نگینه‌دارد‌می نویسد‪‌/‬نگینه‌در‌حال‌نوشتن‌است‪‌/‬نگینه‌نوشته‌راهی‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪343‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫فعلی ‌که ‌با ‌فعل‌های ‌دیگر ‌در ‌ساخت‌ گفته‌بودم‪‌ .‬‬

‫فعل معین (کمکی) ‌‬
‫خواهم‌گفت‪‌ .‬‬ ‫زمانها‌کمک‌کند‪‌ .‬‬

‫جدول دستور زبان (برخی از اصطالحات مهم نحو) ‌‬

‫مثال‬ ‫تعریف‬ ‫اصطالح‬ ‫ش‬
‫او‌رفت‪‌.‬هوا‌گرم‌است‪‌ .‬‬ ‫کنندة‌کار‪‌،‬اسمی‌که‌در‌مورد‌آن‌صحبت‌شود‪‌ .‬‬ ‫فاعل‬ ‫‪‌3‬‬
‫سعید‌کتاب‌را‌خواند‪‌ .‬‬ ‫فعل‌باالیش‌انجام‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫مفعول‬ ‫‪‌2‬‬
‫ها‌نامه‌مینویسد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌،‬شب‬ ‫بخشی‌از‌جمله‌که‌در‌بارة‌آن‌خبر‌داده‌میشود‪(‌.‬مسند‌الیه) ‌ سعید‬
‫‌‬ ‫نهاد‬ ‫‪‌1‬‬
‫ها‌نامه‌مینویسد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫سعید‪‌ ‌،‬‬
‫شب‬ ‫بخشی‌از‌جمله‌در‌بارة‌نهاد‌خبر‌میدهد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫گزاره‬ ‫‪‌4‬‬
‫کلمهای‌که‌به‌تنهایی‌یا‌همراه‌وابسته‌هایی‌به‌کمک‌یکی‌از‌ سعید‌شب‌ها‌بیدار‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫مُسنَد‬ ‫‪‌5‬‬
‫دری ‌برای ‌همه‪‌ ،‬کتاب ‌آسان‪‌،‬‬ ‫های‌ربطی‌به‌نهاد‌نسبت‌داده‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫فعل‌‬
‫کامل‌و‌مفید‌است‪‌ ‌.‬‬
‫کسی‌یا‌چیزی‌که‌فعل‪‌،‬صفت‌یا‌اسمی‌به‌ایجاب‌یا‌به‌سلب‌ دری ‌برای ‌همه‪‌ ،‬کتاب ‌آسان‪‌،‬‬ ‫مسندالیه‬ ‫‪‌0‬‬
‫کامل‌و‌مفید‌است‪‌ .‬‬ ‫به‌آن‌نسبت‌داده‌میشود‪(‌.‬نهاد) ‌‬
‫‌‬
‫کلمهای ‌که ‌با ‌پیشینه ‌(حرف ‌اضافه) ‌می‌آید ‌و ‌به ‌فعل ‌یا ‌به‌ به‌علی‌گفتم‌به‌گلها‌آب‌دهد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫متمم‬ ‫‪‌7‬‬
‫صفت‌نسبت‌داده‌میشود‪(‌.‬مفعول‌غیر‌صریح‪‌/‬با‌واسطه) ‌‬
‫‌‬
‫گروهی‌از‌کلمات‌است‌که‌جانشین‌کلمة‌واحد‌باشد‪‌،‬بدون‌ از‌هنگام‌سپیده‌دم؛‬ ‫عبارت‬ ‫‪‌8‬‬
‫دری‌برای‌همه‪‌،‬ویژة‌آمادهگی‌‬
‫‌‬ ‫آنکه ‌این ‌گروه ‌به ‌تنهایی ‌یک ‌قسمت ‌جمله ‌شمرده ‌شوند‪‌.‬‬
‫کانکور ‌‬ ‫(صنف‌‪‌ )3‬‬
‫مجموعة ‌از ‌واژه‌های ‌مرتبط ‌به ‌هم ‌و ‌بدون ‌فعل‪(‌ .‬فرهنگ‌‬
‫سخن) ‌‬
‫‪3‬‬
‫در ‌را ‌ببند ‌چونکه ‌هوا ‌سرد‌‬ ‫یکی‌از‌واحدهای‌اساسی‌زبان‌که‌دارای‌نهاد‌و‌گزاره‌باشد‪‌ .‬‬ ‫فَقَره‬ ‫‪‌3‬‬
‫‪‌2‬‬
‫است‪.‬‬
‫‪‌.3‬فقرة‌آزاد‌‪‌.2‬فقرة‌بسته‪‌ .‬‬
‫همرفته‌(به‌صورت‌نظاممند)‌دارای‌ «آرایش ‌کردن ‌اقرار ‌به ‌زشتی‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کلماتی‌که‌روی‬ ‫مجموعة ‌‬
‫‌‬ ‫جمله‬ ‫‪‌ 36‬‬
‫است‪‌ ‌».‬‬ ‫معنای‌کامل‌باشد‪‌ .‬‬
‫(جبران‌خلیل‌جبران) ‌‬

‫‪356‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول دستور زبان (عبارت اسمی) ‌‬

‫مثال ‌‬ ‫تعریف ‌‬ ‫نوع عبارت ‌‬

‫قلمِ‌نگینه‪‌،‬خانة‌سعید ‌‬ ‫میدهد‪‌ .‬‬

‫ملکیت‌مضاف‌را‌به‌مضاف‌الیه‌نشان‌ ‌‬ ‫مِلکی‬
‫قلم‪‌‬مضاف‪‌ ‌،‬‬ ‫یا‌مضاف‌الیه‌مربوط‌مضاف‌است‪‌ .‬‬
‫نگینه‌‪‌‬مضاف‌الیه‌ ‌‬
‫اختصاص‌داشتن‌مضاف‌را‌بـه‌مضـاف‌الیـه‌نشـان‌ تختة‌صنف‪‌،‬تایر‌موتر‪‌ .‬‬
‫اختصاصی‬
‫میدهد ‌‬
‫‌‬
‫تکة‌کتان‪‌،‬گردنبند‌طال‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫چیستی‌یا‌چگونهگـی‌مضـاف‌را‌بیـان‌‬
‫‌‬ ‫مضاف‌الیه‪‌ ،‬‬
‫‌‬ ‫بیانی‬

‫عبارت اضافی‬
‫میکند ‌‬
‫‌‬
‫رویِ‌ماه‌‪‌-‬ماهِ‌روی‪‌ .‬‬ ‫مضاف‌به‌مضاف‌الیه‌یا‌برعکس‪‌،‬تشبیه‌شود‪‌ .‬‬ ‫تشبیهی‬
‫دامن‌صبر‪‌،‬بال‌فکر‪‌ .‬‬ ‫مضاف‌به‌معنای‌استعاری‌به‌کار‌رفته‌باشد‪‌ .‬‬ ‫استعاری‬
‫‌که‌صفت‌بر‌موصوف‌یـا‌بـرعکس‪‌،‬مضـاف‌شـده‌ گلِ‌زیبا‪‌،‬شاگردِ‌الیق‪‌ .‬‬ ‫توصیفی‬
‫‪3‬‬
‫باشد‪‌ .‬‬

‫عبارت اسمی‬
‫رستم‌زال‪‌،‬سعید‌عبداهلل‪‌ .‬‬ ‫میشود‪‌ .‬‬
‫نام‌فرزند‌به‌نام‌پدر‌اضافه‌ ‌‬
‫‌‬ ‫نســـــبت‬
‫پدری‬
‫که‌مضاف‌و‌مضـاف‌الیـه‌بـدل‌همـدیگر‌باشـند‌یـا‌ قاسم‌نانوا‪‌،‬سعید‌موتروان‪‌ .‬‬ ‫عبارت بدلی‬
‫مضافالیه‪‌،‬نام‌دیگر‌مضاف‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫شش‌ماه‪‌،‬هشت‌مرغ ‌‬ ‫عبارتی‌که‌متشکل‌از‌عدد‌و‌معدود‌باشد‪‌ .‬‬ ‫عبارت عددی‬
‫از‌خانــه‪‌،‬بــرای‌ســعید‪‌.‬در‌‬ ‫عبارتی‌که‌در‌آن‌پیشینه‌با‌یک‌اسم‌بیاید‪‌ .‬‬ ‫عبــــارت متممــــی‬
‫دکان‪‌ .‬‬ ‫(پیشینهای)‬

‫خانه‌را‪‌،‬سعید‌را‪‌،‬دکان‌را‪‌ .‬‬ ‫آن‌است‌که‌یک‌اسمیه‌با‌پسینة‌«را»‌بیاید‪‌ .‬‬ ‫عبارت پسینهای‬

‫هر‌خانـه‪‌،‬آن‌دکـان‪‌،‬همـه‌‬ ‫آن‌است‌که‌با‌معین‌کنندهها‌بیاید‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫عبارت معین شده‬
‫مردم‪‌ .‬‬
‫دست‌داشتن‪‌،‬خوردنِ‌نان‪‌ .‬‬ ‫آن‌است‌که‌یک‌اسم‌با‌اسم‌فعل‌(مصدر)‌بیاید‪‌ .‬‬ ‫عبارت اسم فعلی‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬در‌کتاب‌دستور‌زبان‌استاد‌یمین‌این‌عبارت‌را‌تحت‌نام‌عبارت‌اضافی‌نه‪‌،‬بلکه‌تحت‌عنوان‌مستقل‌‬
‫«عبارت‌توصیفی»‌آورده‌است‪‌ ‌.‬‬
‫یادداشت‪ ‌:‬تنها‌در‌عبارت‌اضافی‌توصیفی‌که‌صفت‌عالی‌در‌آن‌مطرح‌باشد‌و‌موصوف‌آن‌نیز‌مفرد‌باشد‪‌،‬‬
‫نشانة‌اضافت‌(کسره)‌در‌آن‌نمیآید؛‌مانند‪‌:‬زیباترین‌تصویر‪‌،‬بزرگترین‌شهر‌و‌غیره‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪353‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫خیلی‌زود‪‌،‬به‌طور‌عموم‪‌ .‬‬ ‫ان‌است‌که‌جزء‌اصلی‌آن‌قید‌باشد‪‌ .‬‬ ‫عبارت قیدی‬

‫او‌از‌تقلب‌دست‌برداشت‪‌ .‬‬
‫ســعید‌کتــاب‌را‌دوســت‌‬ ‫عبارتی‌که‌جزء‌اصلی‌آن‌فعل‌باشد‪‌ .‬‬
‫دارد‪‌ .‬‬

‫جدول دستور زبان (جمله) ‌‬

‫مثال‬ ‫تعریف‬ ‫انواع جمله‬ ‫شماره‬

‫مــردم‌افغانســتان‌بــاهم‌‬
‫از‌انجام‌عملی‌یا‌بروز‌حالتی‌خبر‌میدهد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬ ‫خبری‬
‫همدل‌و‌همدستاند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫جملــه‌ای‌کــه‌پرســش‌مســتقیم‌را‌در‌مــورد‌ کتابم‌را‌در‌کجا‌ماندی؟ ‌‬
‫پرسشی‬
‫چیزی‌مطرح‌کند‪‌ .‬‬

‫از نظر معنا‬

‫‪‌3‬‬
‫جملهای‌که‌احساس‌و‌عواطـف‌را‌بازتـاب‌ زنده‌باد‌آزادی! ‌‬
‫‌‬
‫عاطفی‬
‫چقدر‌دلتنگ‌توام! ‌‬
‫‌‬ ‫دهد‪‌ .‬‬
‫جملهای‌که‌کردن‌یا‌نکردن‌کـاری‌را‌طلـب‌ از‌نفاق‌بپرهیزید‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫امری‬
‫کند‪‌ .‬‬
‫مــا‌دشــمن‌را‌ســرکوب‌‬ ‫جملهای‌که‌فعل‌تام‌(خاص)‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫فعلی‬
‫میکنیم‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫تختة‌صنف‌پاک‌است‪‌ .‬‬ ‫جملهای‌که‌فعل‌عام‌(ربطی)‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫اسنادی‬
‫از نطر فعل‬

‫‪‌2‬‬
‫جملهای‌که‌فعل‌آن‌بـه‌قرینـه‌حـذف‌شـده‌ خدا‌حافظ‌شما‌دوستان‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫باشد‌یا‌به‌حکم‌ساختار‌و‌عرف‌زبـان‌ذکـر‌ کی‌آمد؟‌(سوال‌قبلی) ‌‬ ‫بیفعل‬
‫علی‌‪‌‬علی‌آمد‪‌ .‬‬ ‫نشود‪‌ .‬‬
‫گرفتهام‪‌ .‬‬
‫آمادهگی‌ ‌‬
‫‌‬ ‫یک‌فعل‌دارد‪‌ .‬‬ ‫ساده‬
‫ساختار‬

‫اگــر‌کتــاب‌را‌بگیــری‌و‌‬
‫‪‌1‬‬
‫از نظر‬

‫پــس‌نیــاوری‌مــن‌درس‌‬ ‫چندین‌فعل‌دارد‪‌ .‬‬ ‫مرکب‬

‫نمیتوانم‪‌ .‬‬
‫خوانده‌ ‌‬

‫‪352‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ضمیمة (‪)2‬‬
‫جدول بدیع (تسجیع)‬
‫بدیع‪‌:‬درلغت‌به‌معنای‌نو‪‌،‬تازه‌و‌در‌اصطالح‌علم‌آرایش‌و‌تزئین‌گفتار‌است‪‌ .‬‬
‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫نوعیت‌‬
‫سجع ‌‬
‫متجانسین ‌در ‌وزن ‌و ‌حرف ‌روی ‌یکسان ‌و ‌در ‌معنا ‌متفاوت‌ کریم‌–‌رحیم ‌‬ ‫‪ ‌ 3‬سجع‌‬
‫باشند‪‌ .‬‬ ‫متوازی ‌‬
‫متجانسین ‌در ‌وزن ‌یکسان ‌و ‌در ‌حرف ‌روی ‌و ‌معنا ‌متفاوت‌ کریم‌–‌جلیل ‌‬ ‫‪ ‌ 2‬سجع‌‬
‫باشند‪‌ .‬‬ ‫متوازن ‌‬
‫متجانسین ‌در ‌حرف ‌روی ‌یکسان ‌و ‌در ‌وزن ‌و ‌معنا ‌متفاوت‌ خسته‌–‌شکسته ‌‬ ‫‪ ‌ 1‬سجع‌‬
‫باشند‪‌ .‬‬ ‫مطرف ‌‬
‫توان‪‌ ،‬روان ‌–‌‬ ‫از‌تقابل‌اسجاع‌متوازی‌ساخته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪ ‌ 4‬ترصیع ‌‬
‫گمان‪‌،‬زمان ‌‬
‫شکر‪‌ ،‬خسته ‌ـ‌‬ ‫از‌تقابل‌اسجاع‌متوازن‌ساخته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪ ‌ 5‬موازنه‪‌/‬‬
‫تاوان‪‌،‬گلیم ‌‬ ‫مماثله ‌‬

‫جدول بدیع (روش تجنیس)‬

‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫انواع جناس‬ ‫شماره‬
‫گور‪‌-‬گور ‌‬ ‫متجانسین‌در‌حروف‌و‌تلفظ‌همسان‌و‌در‌معنا‌متفاوت‌باشند‪‌ .‬‬ ‫تام‬ ‫‪‌3‬‬
‫ُملک‌‪‌-‬مَلَک ‌‬ ‫متجانسین‌در‌حروف‌یکسان‌و‌در‌تلفظ‌و‌معنا‌متفاوت‌باشند‪‌ .‬‬ ‫ناقص محرف‬ ‫‪‌2‬‬
‫ختا‌ـ‌خطا ‌‬ ‫متجانسین‌در‌تلفظ‌یکسان‌و‌در‌معنا‌و‌حروف‌متفاوت‌باشند‪‌ .‬‬ ‫لفظ‬ ‫‪‌1‬‬
‫مل‌ـ‌تأمل ‌‬ ‫اول‪‌:‬یک‌یا‌چند‌حرف‌در‌اول‌اضافه‌باشد‪‌ .‬‬ ‫‪‌4‬‬
‫قامت‌ـ‌قیامت ‌‬ ‫وسط‪‌:‬یک‌یا‌چند‌حرف‌در‌وسط‌اضافه‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫زاید‬ ‫‌‬

‫نام‌ـ‌نامه ‌‬ ‫آخر‪‌:‬یک‌یا‌چند‌حرف‌در‌آخر‌اضافه‌باش‪‌ .‬‬ ‫‌‬

‫کمند‌–‌ ‌‬
‫کماند ‌‬ ‫یکی‌از‌متجانسین‌ساده‌و‌دیگری‌مرکب‌باشد‪‌.‬یا‌تفاوت‌در‌‬ ‫مرکب‬ ‫‪‌5‬‬
‫دستار‌ـ‌دست‌آر ‌‬ ‫تکیه‌هجا‌باشد‪‌ .‬‬
‫گلنار‌‪‌-‬نار ‌‬ ‫یکی‌از‌متجانسین‌مکرر‪‌،‬یک‌یا‌چند‌حرف‌زیادتر‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬ ‫مکرر یا مزدوج‬ ‫‪‌0‬‬

‫‪351‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫مهر‌‪‌-‬مهد ‌‬ ‫متجانسین‌در‌حرف‌آخر‌متفاوت‌باشند‪‌ .‬‬ ‫مطرف‬ ‫‪‌7‬‬

‫تیر‌–‌ببر ‌‬ ‫متجانسین‌در‌نقطه‌متفاوت‌باشند‪‌ .‬‬ ‫خط‪ /‬تصحیف‬ ‫‪‌8‬‬
‫پارسی‌ـ‌پارسا ‌‬ ‫تفاوت‌در‌مصوت‌بلند‌باشد‪‌ .‬‬ ‫اقتضاب‬ ‫‪‌3‬‬
‫ولی‌ـ‌والیت ‌‬ ‫متجانسین‌همریشه‌باشند ‌‬
‫‌‬ ‫اشتقاق‬ ‫‪‌ 36‬‬
‫گام‌ـ‌کام ‌‬ ‫متجانسین‌در‌حرف‌اول‌قریب‌المخرج‪‌،‬از‌هم‌متفاوت‌باشند‪‌ .‬‬ ‫مضارع‬ ‫‪‌ 33‬‬
‫اصل‌–‌وصل ‌‬ ‫متجانسین‌در‌حرف‌اول‌یا‌وسط‌بعیدالمخرج‌از‌هم‌متفاوت‌‬ ‫الحق‬ ‫‪‌ 32‬‬
‫سوسن‌‪‌-‬سوزن ‌‬ ‫باشند‪‌ .‬‬
‫شرع‌ـ‌عرش‌‪‌-‬‬ ‫قلب بعض‪‌:‬جابجایی‌بعضی‌از‌حروف‌در‌کلمات‌متجانس‪‌ .‬‬ ‫‪‌ 31‬‬
‫شعر ‌‬ ‫قلب یا مقلوب‬
‫ترازو‌ـ‌وزارت ‌‬ ‫قلب کل‪ /‬مستوی‪‌:‬جابجایی‌تمام‌حروف‌در‌کلمات‌متجانس‪‌ .‬‬
‫پروانه‌ـ‌ناپروا ‌‬ ‫قلب هجایی‪‌:‬جابجایی‌یک‌هجا‌در‌کلمات‌متجانس‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪354‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول بدیع (روش تکرار)‬

‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫نوعیت تکرار‬ ‫شماره‬

‫تکرار‌‪‌/‬س‪‌ ‌:/‬‬ ‫همحروفی‪ /‬تکرار بی صدا‪:‬‬ ‫تکرار واک‪/‬‬ ‫‪9‬‬
‫دستم‌اندر‌ساعد‌ساقی‌سیمین‌ساق‌بود ‌‬ ‫های‌بیصدا‌تکرار‌شود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫واک‌‬ ‫واجآرایی‬
‫تکرار‌‪‌/‬آ‪‌ ‌:/‬‬ ‫همآوایی‪ /‬تکرار صدادار‪:‬‬
‫یاد‌باد‌آنکه‌زما‌وقت‌سحر‌یاد‌نکرد ‌‬ ‫واک‌های‌صدادار‌تکرار‌شود‪‌ .‬‬
‫تکرار‌هجای‌‪‌/‬بو‪‌ ‌:/‬‬
‫‌‬ ‫یک‌هجا‌در‌درون‌جمله‌یا‌بیت‌تکرار‌شود‪‌ .‬‬ ‫تکرار هجا‬ ‫‪7‬‬
‫و‌به‌بوییدن‌یک‌بوتة‌بابونه ‌‬
‫بسیار‌دعا‌کردم‌کاین‌روز‌ببینم ‌‬ ‫ردالصدر الیالعجز‪‌:‬کلمه‌در‌اول‌مصرع‌‬ ‫تکرار کلمه‬ ‫‪3‬‬
‫امروز‌بدیدم‌ز‌دعا‌کردن‌بسیار ‌‬ ‫اول‌و‌آخر‌مصرع‌دوم‌تکرار‌شود ‌‬
‫میگشت‌همیشه‌بر‌زبانش‌لیلی ‌‬
‫‌‬ ‫رد العجز الیالصدر‪‌:‬کلمه‌در‌آخر‌مصرع‌‬
‫میگشت ‌‬
‫لیلی‌میگفت‌تا‌زبانش‌ ‌‬
‫‌‬ ‫اول‌و‌اول‌مصرع‌دوم‌تکرار‌شود‪‌ .‬‬
‫من‌چون‌بنفشه‌بر‌سر‌زانو‌نهاده‌سر ‌‬ ‫التزام ‪ /‬اعنات‪‌:‬یک‌کلمه‌در‌هر‌مصرع‌یا‌‬
‫زانو‌بنفشه‌رنگ‌تر‌از‌لب‌هزار‌بار ‌‬ ‫بیت‌یک‌شعر‌تکرار‌شود ‌‬
‫دل‌و‌دینم‌دل‌و‌دینم‌ببردست ‌‬ ‫تکریر‪ /‬تکرار‌‪‌:‬یک‌کلمه‌پی‌در‌پی‌تکرار‌‬
‫بردو‌دوشش‌برو‌دوشش‌برو‌دوش ‌‬ ‫شود‪‌ .‬‬
‫طرد و عکس‪ /‬عکس و تبدیل‌‪‌:‬یک‌مصرع‌‬
‫دلبر‌جانان‌من‪‌،‬برده‌دل‌و‌جان‌من ‌‬
‫شعر‌دو‌قسمت‌شده‌و‌در‌مصرع‌دوم‌به‌‬
‫برده‌دل‌و‌جان‌من‪‌،‬دلبر‌جانان‌من ‌‬
‫صورت‌معکوس‌تکرار‌شود‪‌ .‬‬
‫مصرع‌نخست‪‌ ‌:‬‬
‫‌‬ ‫یک‌عبارت‌یا‌مصرع‌یا‌جمله‌در‌یک‌شعر‌‬ ‫تکرار عبارت یا‬ ‫‪2‬‬
‫ای‌صبا‌نکهتی‌از‌کوی‌فالنی‌به‌من‌آر ‌‬ ‫یا‌متن‌تکرار‌شود‪‌ .‬‬ ‫جمله‬
‫مصرع‌آخر‪‌ ‌:‬‬
‫‌ای‌صبا‌نکهتی‌از‌کوی‌فالنی‌به‌من‌آر ‌‬

‫‪355‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول بدیع (تفنن یا نمایش اقتدار)‬

‫تعریف‬ ‫نوع تفنن‬ ‫ش‬

‫شاعر‌از‌آوردن‌تعدادی‌از‌حروف‌خودداری‌میکند؛‌مثال‌از‌حروف‌بی‌نقطه‌استفاده‌‬
‫‌‬ ‫حذف‪ /‬تجرید‬ ‫‪‌3‬‬
‫میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫شاعر‌در‌اول‌هر‌مصرع‌یا‌بیت‌خود‌از‌حروفی‌استفاده‌میکند‌که‌اگر‌آنها‌را‌جمع‌کنیم‌‬
‫‌‬ ‫توشیح‬ ‫‪‌2‬‬
‫اسم‌خاصی‌به‌دست‌میآید‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫کند‌که‌در‌وقت‌خواندن‌آن‌لبها‌باز‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫شاعر‌از‌حروفی‌در‌شعر‌استفاده‌می‬ ‫واسعالشفتین‬ ‫‪‌1‬‬
‫شاعر‌از‌حروفی‌استفاده‌کند‌که‌در‌هنگام‌خواندن‌شعر‪‌،‬لبها‌بیشتر‌به‌هم‌بچسپد‪‌ .‬‬ ‫واصلالشفتین‬ ‫‪‌4‬‬
‫شاعر‌از‌تمام‌حروف‌الفبا‌در‌شعر‌خود‌استفاده‌کند‪‌ .‬‬ ‫جامعالحروف‬ ‫‪‌5‬‬
‫شعری‌که‌به‌زبان‌فارسی‌باشد‪‌،‬اما‌به‌عربی‌هم‌خوانده‌شود‌و‌معنا‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬ ‫ذولغتین (دوزبانه)‬ ‫‪‌0‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫جدول بدیع معنوی (روش تشبیه)‬

‫مثال ‌‬ ‫تعریف‬ ‫صنعت بدیعی‬ ‫ش‬

‫چنانش‌در‌انداخت‌ضعف‌جسد ‌‬ ‫تبلیغ‪ :‬مدعا‌از‌روی‌عقل‌و‌عادت‌ممکن‌باشد‪‌ .‬‬

‫که‌میبرد‌بر‌کمتری‌نان‌حسد ‌‬
‫‌‬
‫ما‌را‌به‌کام‌خویش‌بدید‌و‌دلش‌بسوخت ‌‬ ‫اغراق‪ :‬مدعا‌تنها‌از‌روی‌عقل‌ممکن‌باشد‪‌ .‬‬
‫مبالغه‬ ‫‪9‬‬
‫دشمن‌که‌هیچگاه‌مبادا‌به‌کام‌خویش ‌‬
‫‌‬
‫شود‌کوه‌آهن‌چو‌دریای‌آب ‌‬ ‫غلو‪ :‬مدعا‌از‌روی‌عقل‌و‌عادت‌ممکن‌باشد‪‌ .‬‬
‫اگر‌بشنود‌نام‌افراسیاب ‌‬
‫بنال‌بلبل‌اگر‌با‌منت‌سر‌یاری‌است ‌‬ ‫اموری ‌را ‌با ‌یک ‌صفت ‌ادعایی ‌(تحت ‌یک‌‬ ‫جمع‬
‫که‌ما‌دو‌عاشق‌زاریم‌و‌کار‌ما‌زاری‌است ‌‬ ‫حکم) ‌جمع ‌کنیم‪‌ .‬یا ‌دو ‌چیز ‌را ‌باداشتن ‌یک‌‬ ‫‪7‬‬
‫صفت‌مشترک‌باهم‌یکی‌بدانیم‪‌ .‬‬
‫من‌نگویم‌به‌ابر‌مانندی‌ ‌‬ ‫منکر ‌وجه ‌شباهت ‌میان ‌چند ‌امر ‌شویم ‌یا ‌دو‌‬ ‫تفریق‬
‫که‌نکو‌ناید‌از‌خردمندی ‌‬ ‫چیز‌شبیه‌را‌در‌نظر‌گرفته‌و‌یکی‌را‌بر‌دیگری‌‬
‫‪3‬‬
‫بخشد‌و‌همیگرید ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫او‌همی‬ ‫ترجیح‌دهیم‪‌ .‬‬
‫بخشی‌و‌همیخندی ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫تو‌همی‬

‫‪350‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫منم‌امروز‌و‌تو‌انگش‌نمای‌زن‌و‌مرد ‌‬ ‫نخست ‌دو ‌چیز ‌را ‌با ‌یک ‌صفت ‌ادعایی ‌جمع‌‬ ‫جمع و تفریق‬
‫من‌به‌شیرین‌سخنی‪‌،‬تو‌به‌نکویی‌مشهور ‌‬ ‫کرده ‌و ‌سپس ‌آن ‌را ‌با ‌خصوصیات ‌متفاوتی ‌که‌‬ ‫‪2‬‬
‫دارند‌از‌هم‌جدا‌کنیم‪‌ .‬‬
‫مگر‌مشاطة‌بستان‌شدند‌باد‌و‌سحاب ‌‬ ‫نخست ‌چند ‌چیز ‌را ‌جمع ‌کنیم ‌و ‌سپس ‌وجه‌‬ ‫جمع و تقسیم‬
‫که‌این‌ببستش‌پیرایه‌و‌آن‌گشاد‌نقاب ‌‬ ‫جامع‌هر‌کدام‌را‌جداگانه‌ذکر‌کنیم‌(کارکرد‌هر‌‬ ‫‪5‬‬
‫کدام‌را‌مشخص‌کنیم)‪‌ .‬‬
‫مجلس‌دو‌آتش‌داده‌بر‪‌،‬این‌از‌حجر‌آن‌از‌شجر ‌‬ ‫نخست‌چند‌چیز‌را‌جمع‌کنیم‪‌،‬سپس‌تفریق‌و‌‬ ‫جمع و تفریق و‬
‫‪6‬‬
‫این‌کرده‌منقل‌را‌مقر‌و‌آن‌جام‌را‌جا‌داشته ‌‬ ‫تقسیم‪‌ .‬‬ ‫تقسیم‬
‫ندانم‌این‌شب‌قدر‌است‌یا‌ستارة‌روز ‌‬ ‫گوینده‌به‌دلیل‌شباهتی‌که‌میان‌چند‌امر‌در‌نظر‌‬ ‫تجاهلالعارف‬
‫‪2‬‬
‫تویی‌برابر‌من‌یا‌خیال‌در‌نظرم ‌‬ ‫آنها‌اظهار‌بیاطالعی‌کند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫دارد‪‌،‬از‌تشخیص‌‬
‫من‌اگر‌نیکم‌اگر‌بد‌تو‌برو‌خود‌را‌باش ‌‬ ‫گوینده ‌در ‌کالم ‌خود ‌به ‌یک ‌ضرب‌المثل ‌تکیه‌‬ ‫ارسالالمثل‬
‫‪0‬‬
‫هر‌کسی‌آن‌درود‌عاقبت‌کار‌که‌کشت ‌‬ ‫میکند‌تا‌کالمش‌مستحکم‌و‌قوی‌شود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫بلند‌و‌پست‌جهان‌هرچه‌هست‌در‌کار‌است ‌‬ ‫گوینده ‌در ‌نخست ‌مدعایی ‌را ‌می‌آورد ‌و ‌سپس‌‬ ‫مدعا مثل‬
‫‪1‬‬
‫زحکمت‌است‌که‌انگشتها‌برابر‌نیست ‌‬
‫‌‬ ‫مثالی‌را‌ذکر‌میکند‌تا‌مدعایش‌اثبات‌شود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫تا‌به‌باال‌تو‌راست‌چون‌الفی ‌‬ ‫گوینده ‌اموری ‌را ‌به ‌شکل ‌یا ‌موقعیت ‌حروف‌‬ ‫حرف گرایی‬ ‫‪9‬‬
‫ما‌چو‌المیم‌در‌میان‌بال ‌‬ ‫الفبا‌شبیه‌میسازد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪1‬‬

‫جدول بدیع معنوی (روش تناسب)‬

‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫صنعت‬ ‫ش‬
‫بدیعی‬
‫رعایت‌تناسب‌میان‌کلماتی‌که‌اجزای‌یک‌کل‌باشند‪ ‌ .‬مزرع‌سبز‌فلک‌دیدم‌و‌داس‌مه‌نو ‌‬ ‫‪ ‌ 3‬مراعاتا‬
‫یادم‌از‌کشتة‌خویش‌آمد‌و‌هنگام‌درو ‌‬ ‫لنظیر‬
‫(تناسب)‬
‫من‌آن‌نیم‌که‌حالل‌از‌حرام‌نشناسم ‌‬ ‫رعایت ‌تناسب ‌منفی ‌میان ‌کلماتی ‌که ‌از ‌نظر ‌معنایی‌‬ ‫تضاد‪/‬‬ ‫‪‌2‬‬
‫شراب‌با‌تو‌حالل‌است‌و‌آب‌بی‌تو‌حرام ‌‬ ‫باهم‌در‌تضاد‌باشند‪‌ .‬‬ ‫طباق‬

‫هرگز‌وجود‌حاضر‌غایب‌شنیدهای؟ ‌‬
‫‌‬ ‫آوردن‌کلماتی‌در‌کنار‌هم‌که‌دارای‌معنای‌متضاد‌و‌‬ ‫‪ ‌ 1‬پارادوک‬
‫من‌در‌میان‌جمع‌و‌دلم‌جای‌دیگر‌است ‌‬ ‫متناقضنما‌باشند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫س‬

‫بوی‌بهبود‌ز‌اوضاع‌جهان‌میشنوم ‌‬
‫‌‬ ‫آمیزش ‌حس ‌پنج‌گانه؛ ‌طوری ‌که ‌کار ‌یک ‌حس ‌به‌‬ ‫‪ ‌ 4‬حسآمیز‬
‫شادی‌آورد‌گل‌و‌باد‌صبا‌باز‌آمد ‌‬ ‫حس‌دیگر‌سپرده‌شود‪‌ .‬‬ ‫ی‬

‫‪357‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫بیستون‌کندن‌فرهاد‌نه‌کاری‌است‌شگفت ‌‬ ‫اشاره ‌به ‌داستان ‌معروف ‌به ‌دلیل ‌تأکید ‌بر ‌مطلب ‌و‌‬ ‫تلمیح‬ ‫‪‌5‬‬
‫شور ‌شیرین ‌به ‌سر ‌هر ‌که ‌فتد ‌کوهکن‌‬ ‫ایجاد ‌تناسب ‌معنایی ‌که ‌میان ‌اجزای ‌داستان ‌وجود‌‬
‫است ‌‬ ‫دارد‪‌ .‬‬
‫دلبر‌جانان‌من‪‌،‬برد‌دل‌و‌جان‌من ‌‬ ‫رعایت ‌تناسب ‌معنایی ‌و ‌لفظی ‌به ‌حدی ‌که‌‬ ‫‪ ‌ 0‬ارصاد و‬
‫برد‌دل‌و‌جان‌من‌‪.........‬جانان‌من ‌‬ ‫قسمتهای‌بعدی‌کالم‌قابل‌پیش‌بینی‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫تسهیم‬

‫آوردن‌مقدمهیی‌که‌با‌خوانش‌آن‪‌،‬خواننده‌به‌محتوای‌ نگه‌کن‌سحرگاه‌تا‌بشنوی‌‌‌‌‌‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‪ ‌ 7‬براعت‬
‫‌زبلبل‌سخن‌گفتن‌پهلوی ‌‬ ‫کلی‌متن‌پی‌ببرد‪‌ .‬‬ ‫استهالل‬
‫همینالد‌از‌مرگ‌اسفندیار‌‌‌‌‌‌ ‌‬
‫‌‬
‫ندارد‌به‌جز‌ناله‌زو‌یادگار‬

‫چون‌زشهر‌یار‌من‌آمد‌بدین‌زودی‌خبر ‌‬ ‫آوردن‌یک‌یا‌دوبیت‌میان‌بخش‌تغزل‌و‌متن‌قصیده‪‌،‬‬ ‫حسن‬ ‫‌‬

‫شادمان‌گشتم‌دعا‌کردم‌به‌جان‌شهریار ‌‬ ‫جهت‌بیرون‌رفتن‌از‌تغزل‌و‌پرداختن‌به‌مدح‪‌ .‬‬ ‫تخلص‬

‫ملیح‪ ‌:‬کالم‌زایدی‌که‌آوردن‌آن‌در‌شعر‌باعث‌لطافت‌ بت‌زنجیر‌موی‌از‌گفتن‌او ‌‬ ‫حشو‬ ‫‪‌3‬‬

‫برآشفت‌ای‌خوشا‌آشفتن‌او ‌‬ ‫آن‌شود‪‌ .‬‬
‫متوسط‪‌:‬کالم‌زایدی‌که‌آوردن‌آن‌در‌شعر‌جنبة‌مثبت‌ تو‌رودکی‌را‌ای‌ماهرو‌ندیدستی ‌‬
‫‌‬
‫در‌آن‌زمان‌که‌مرغ‌هزار‌دستان‌بود ‌‬ ‫و ‌منفی ‌برجسته ‌نداشته ‌و ‌معموال ‌برای ‌رعایت ‌وزن‌‬
‫آورده‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫قبیح‪‌ :‬آوردن‌کالم‌زایدی‌که‌آوردنش‌باعث‌خامی‌و‌ گر‌خدمت‌تو‌نیامدم‌جرم‌بپوش ‌‬
‫عذرم‌رمد‌چشم‌و‌صداع‌سر‌بود ‌‬ ‫سستی‌کالم‌شو‪‌ .‬‬
‫شمع ‌را ‌باید ‌از ‌این ‌خانه ‌برون ‌بردن ‌و‌‬ ‫پیشیناش ‌جهت ‌رد ‌یا‌‬
‫‌‬ ‫بازگشت ‌شاعر ‌به ‌سخن ‌‬ ‫رجوع‬ ‫‪3‬‬
‫کشتن‌ ‌‬ ‫اصالح‌آن‪‌ .‬‬ ‫‪‌6‬‬
‫تا‌به‌همسایه‌نگوید‌که‌تو‌در‌خانة‌مایی ‌‬
‫کشتن‌شمع‌چه‌حاجت‌بود‌از‌بیم‌رقیبان ‌‬
‫پرتو‌روی‌تو‌گوید‌که‌تو‌در‌خانة‌مایی ‌‬
‫در ‌زیر ‌زبان ‌زخمی ‌من ‌هزار ‌زنبور ‌زیبا‌‬ ‫آوردن‌حروفی‌در‌کالم‌که‌صدای‌آن‪‌،‬خواننده‌را‌به‌‬ ‫صدامعنا‬ ‫‪3‬‬
‫زندانیست‪‌ .‬‬ ‫منبع‌اصلی‌آواز‌رهنمون‌باشد‪‌ .‬‬ ‫یی‬ ‫‪‌3‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪358‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول بدیع معنوی (روش ایهام)‬

‫نمونه ‌‬ ‫تعریف ‌‬ ‫نوع‌ایهام ‌‬ ‫شماره ‌‬
‫به‌راستی‌که‌نه‌همبازی‌تو‌بودم‌من ‌‬
‫‌‬ ‫هرگاه‌کلمهیی‌در‌کالم‌حد‌اقل‌به‌‬
‫‌‬ ‫ایهام‌(توریه‪‌،‬‬ ‫‪‌3‬‬
‫تو‌شوخ‌دیده‌مگس‌بین‌که‌میکند‌‬
‫‌‬ ‫دو‌معنا‌به‌کار‌رفته‌باشد‪‌،‬ایهام‌‬ ‫تخییل) ‌‬
‫بازی ‌‬ ‫ایجاد‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫عالم‌از‌نالة‌عشاق‌مبادا‌خالی ‌‬ ‫معنای‌ظاهری‌و‌غیر‌مقصود‌کلمه‌‬ ‫ایهام‌تناسب ‌‬ ‫‪‌2‬‬
‫آهنگ‌و‌فرحبخش‌نوایی‌‬
‫‌‬ ‫که‌خوش‌‬
‫‌‬ ‫در‌کالم‌با‌یک‌یا‌چند‌کلمة‌دیگر‌‬
‫دارد ‌‬ ‫تناسب‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬
‫شب‌وصل‌تو‌به‌پایان‌آمد ‌‬ ‫معنای‌ظاهری‌کلمه‌با‌یک‌یا‌چند‌‬ ‫ایهام‌تضاد ‌‬ ‫‪‌ ‌1‬‬
‫خندد‌و‌من‌میگریم ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫صبح‌می‬ ‫کلمه‌متضاد‌باشد‪‌ .‬‬

‫دلی‌طلب‌کن‌بیمار‌کردة‌وحدت ‌‬ ‫دو‌کلمة‌مترادف‌به‌دو‌معنا‌به‌کار‌‬ ‫ایهام‌ترجمه ‌‬ ‫‪‌4‬‬

‫چو‌چشم‌دوست‌که‌بیماری‌است‌‬ ‫رفته‌باشد‪‌ .‬‬
‫عین‌شفا ‌‬
‫کوکب‌بخت‌مرا‌هیچ‌منجم‌‬ ‫کلمة‌که‌کلمة‌همشکل‌یا‌همصدای‌‬ ‫ایهام‌تبادر ‌‬ ‫‪‌5‬‬
‫نشناخت ‌‬ ‫خود‌را‌در‌ذهن‌متبادر‌کند‪‌ .‬‬
‫یارب‌از‌مادر‌گیتی‌بچه‌طالع‌زادم ‌‬
‫تو‌را‌پیشه‌عدل‌است‌لیکن‌به‌جود ‌‬ ‫مدحی‌که‌آمخته‌با‌کلمات‌استثنا‪‌،‬‬ ‫مدح‌شبیه‌ذم ‌‬ ‫‪‌0‬‬
‫اما‪‌،‬ولی‪‌،‬جز‌و‌غیره‌آمده‌باشد‌و‌در‌ کند‌دست‌تو‌بر‌خزاین‌ستم ‌‬
‫ظاهر‌شبیه‌ذم‌باشد‪‌،‬اما‌معنای‌مدح‌‬
‫داشته‌باشد‪‌ .‬‬
‫هر‌چند‌به‌دهر‌بیمثالی‌ ‌‬
‫‌‬ ‫ظاهر‌کالم‌مانند‌مدح‌باشد‌اما‌‬ ‫ذم‌شبیه‌مدح ‌‬ ‫‪‌7‬‬
‫شیرین‌کُنِ‌بدرة‌هاللی ‌‬ ‫معنای‌ذم‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬

‫ای‌خواجه‌ضیا‌شود‌زروی‌تو‌ظلم ‌‬ ‫کالمی‌از‌آن‌هم‌معنا‌ذم‌و‌هم‌مدح‌‬ ‫محتملالضدین ‌‬

‫‌‬ ‫‪‌8‬‬
‫با‌طلعت‌تو‌سرور‌نماید‌ماتم ‌‬ ‫استنباط‌شود‪‌ .‬‬

‫‪353‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول بدیع معنوی (روش ترتیب کالم)‬

‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫ش‬
‫فرو‌شد‌به‌ماهی‌و‌بر‌شد‌به‌ماه‪‌/‬بن‌نیزه‌و‌قبة‌بارگا ‌‬ ‫مرتب‪‌:‬نشر‌به‌ترتیب‌لف‌آید‪‌ .‬‬ ‫لف و نشر‬ ‫‪‌3‬‬

‫افروختن‌و‌سوختن‌و‌جامه‌دریدن ‌‬ ‫نامرتب ( مشوش)‪‌ :‬نشر ‌به ‌ترتیب ‌لف‌‬

‫پروانه‌زمن‪‌،‬شمع‌زمن‪‌،‬گل‌زمن‌آموخت ‌‬
‫‌‬ ‫نیاید‪‌ .‬‬
‫به‌من‌نمود‌لب‌و‌چشم‌و‌زلف‪‌،‬آن‌دلبر ‌‬ ‫مرتب‪‌:‬تقسیم‌لف‌و‌نشر‌مرتب‌باشد‪‌ .‬‬ ‫تقسیم‬ ‫‪‌2‬‬
‫یکی‌عقیق‌و‌دوم‌نرگس‌و‌سوم‌عنبر ‌‬

‫یا‌ببندد‌یا‌گشاید‌یا‌ستاند‌یا‌دهد‪‌/‬تا‌جهان‌برپاست‌باشد‌‬ ‫نامرتب‪‌:‬تقسیم‌لف‌و‌نشر‌مرتب‌نباشد‪‌ .‬‬

‫شاه‌را‌این‌چارکار‪‌/‬آنچه‌بستاند‪‌:‬والیت‪‌،‬آنچه‌بخشد‪‌:‬‬
‫خواسته‪‌/‬آنچه‌بندد‪‌:‬دست‌دشمن‪‌،‬آنچه‌بگشاید‪‌:‬حصار‬
‫میآید ‌‬
‫نه‌همین‌دل‌زغم‌عشق‌به‌جان‌ ‌‬ ‫مطلب‌بعدی‪‌،‬توضیح‌مطلب‌قبلی‌باشد‪‌ .‬‬ ‫متتابع‬ ‫‪‌1‬‬
‫میآید ‌‬
‫دل‌به‌جان‪‌،‬جان‌به‌لب‌و‌لب‌به‌فغان‌ ‌‬
‫سر‌و‌زر‌و‌دل‌و‌جانم‌فدای‌آن‌یاری ‌‬ ‫چند ‌امر ‌(اسم) ‌که ‌پی‌درپی ‌ذکر ‌شده‪‌‌،‬‬ ‫اعداد‬ ‫‪‌4‬‬
‫که‌حق‌صحبت‌مهر‌و‌وفا‌نگهدارد ‌‬ ‫تابع‌یک‌صفت‌یا‌فعل‌کنند‪‌ ‌.‬‬

‫بر‌سه‌تشریفش‌که‌خواندم‌یک‌به‌یک ‌‬ ‫ذکر‌اعداد‌در‌کالم‌است‪‌ .‬‬ ‫سیاقهاالعداد‬ ‫‪‌5‬‬

‫هر‌دو‌ساعت‪‌،‬چارکان‌خواهم‌فشاند ‌‬

‫میخواره‌به‌آواز‌بلند ‌‬
‫عاشق‌و‌رندم‌و‌ ‌‬ ‫چند‌صفت‌مربوط‌یک‌اسم‌ذکر‌شود‪‌ .‬‬ ‫تنسیقالصفات‬ ‫‪‌0‬‬
‫پریوش‌دارم ‌‬
‫وین‌همه‌منصب‌از‌آن‌حور‌ ‌‬

‫آرد‌هوای‌نای‌مرا‌نالههای‌زار ‌‬
‫‌‬ ‫قلب کلمه‪‌ ‌:‬کلمه ‌یا ‌کلمات ‌در ‌کالم ‌به‌‬ ‫عکس و تبدیل‬ ‫‪‌7‬‬
‫جز‌نالههای‌زار‌چه‌آرد‌هوای‌نال ‌‬
‫‌‬ ‫صورت‌معکوس‪‌،‬جایش‌تبدیل‌شود‪‌ .‬‬
‫نه ‌در ‌کوه ‌سبزه‪‌ ‌،‬نه ‌در ‌باغ ‌شخ‪‌ //‬ملخ ‌بوستان ‌خورد ‌و‌‬ ‫قلب مطلب‪‌:‬نقش‌فاعل‌و‌مفعول‪‌،‬مسند‌‬
‫مردم‌ملخ ‌‬ ‫و‌مسندالیه‌تغییر‌کند‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫اگر‌به‌کوی‌تو‌باشد‌مرا‌مجال‌وصول ‌‬ ‫روی ‌سخن ‌از ‌یک ‌شخص ‌به ‌شخص‌‬ ‫التفات‬ ‫‪‌8‬‬
‫رسد‌ز‌دولت‌وصل‌تو‌کار‌من‌به‌حصول ‌‬ ‫دیگر ‌یا ‌از ‌یک ‌مطلب ‌به ‌مطلب ‌دیگر‌‬
‫قرار‌برده‌زمن‌آن‌دو‌سنبل‌مشکین ‌‬ ‫گردانده‌شود‪‌ .‬‬
‫خراب‌کرده‌مرا‌آن‌دو‌نرگس‌مکحول ‌‬

‫‪306‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول بدیع معنوی (تعلیل و توجیه و چند صنعت دیگر)‬

‫نمونه‬ ‫شماره نام صنعت بدیعی تعریف‬
‫ای‌نمیآری ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫به‌سرو‌گفت‌کسی‌میوه‬ ‫علت‌ادعایی‌(هنری)‌برای‌‬ ‫حسن تعلیل‬ ‫‪‌3‬‬
‫دستاند ‌‬
‫جواب‌داد‌که‌آزادگان‌تهی ‌‬
‫‌‬ ‫معلولی‌آوردن‪‌ .‬‬
‫آوردن‌شعری‌مبتنی‌بر‌سؤال‌و‌ گفتمش‌سلسلة‌زلف‌بتان‌از‌پی‌چیست؟ ‌‬ ‫سؤال و جواب‬ ‫‪‌2‬‬
‫یی‌از‌دل‌شیدا‌میکرد ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫گفت‌حافظ‌گله‬ ‫جواب ‌‬
‫اال‌یا‌ایهاالساقی‌ادر‌کاسا‌و‌ناولها ‌‬ ‫آوردن‌شعری‌که‌در‌آن‌یک‌‬ ‫ملمع‬ ‫‪‌1‬‬
‫مصرع‌یا‌یک‌بیت‌به‌یک‌زبان‌ که‌عشق‌آسان‌نمود‌اول‌ولی‌افتاد‌مشکلها ‌‬
‫و‌مصرع‌یا‌بیتی‌به‌زبان‌دیگر‌‬
‫باشد‪‌ .‬‬
‫چه‌خوش‌گفت‌فردوسی‌پاکزاد ‌‬
‫‌‬ ‫آوردن‌سخن‌بزرگان‌در‌شعر‪‌،‬‬ ‫تضمین‬ ‫‪‌4‬‬
‫که‌رحمت‌بر‌آن‌تربت‌پاک‌باد ‌‬ ‫به‌گونهای‌که‌سرقت‌ادبی‌‬
‫‌‬
‫میازار‌موری‌که‌دانه‌کش‌است ‌‬ ‫نباشد‪‌ .‬‬
‫که‌جان‌دارد‌و‌جان‌شیرین‌خوش‌است ‌‬
‫گِل‌خوشبوی‌در‌حمام‌روزی‌ ‌‬ ‫نسبت‌دادن‌صفات‌زندهجانها‌‬
‫‌‬ ‫تشخیص و انطاق‬ ‫‪‌5‬‬
‫رسید‌از‌دست‌مخدومی‌به‌دستم ‌‬ ‫جانها‌یا‌گفتگو‌با‌‬
‫به‌بی ‌‬
‫‌‬
‫بدو‌گفتم‌که‌مشکی‌یا‌عبیری ‌‬ ‫بیجانها ‌‬
‫‌‬
‫که‌از‌بوی‌دالویز‌تو‌مستم ‌‬
‫بگفتا‌من‌گِل‌ناچیز‌بودم ‌‬
‫ولیکن‌مدتی‌با‌گُل‌نشستم ‌‬
‫کمال‌همنشین‌بر‌من‌اثر‌کرد ‌‬
‫وگرنه‌من‌همان‌خاکم‌که‌هستم ‌‬

‫‪303‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ضمیمة ‪3‬‬

‫جدول علم بیان (مجاز)‬

‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫نوعیت مجاز‬
‫سر‌به‌معنای‌تمام‌بدن‌در‌جملة‌«سرت‌به‌‬ ‫به کار بردن کلمه در معنای غیر‬
‫خاک» ‌‬ ‫حقیقی آن بر مبنای تشبیه یا عالیق‬ ‫مجاز‬
‫دیگر‪.‬‬
‫‪ .9‬مجاز شرعی‪‌:‬کاربرد‌خاص‌واژه‌در‌ حج‌=‌قصد‌کردن‌(درلغت)‌‌حج‌=‌زیارت‌‬
‫کعبه‌(در‌شرع) ‌‬ ‫شرع‪‌ .‬‬
‫مال‌=‌آنچه‌مالکیت‌پذیرد‌‌‌‌‌مال‌=‌بز‌و‌‬ ‫‪ .7‬مجاز عرفی‪‌:‬کاربرد‌خاص‌واژه‌در‌‬
‫گوسفند‌(عرف) ‌‬

‫مجاز از دید قدما‬

‫مال‌=‌اجناس‌دکان‌(عرف) ‌‬
‫ماه‌میخندد‪‌ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.‬‬
‫‌‬
‫‌خندیدن‌=‌فعل‌‌‌‌‌‌‌‌ماه‌=‌فاعل‌غیر‌‬
‫حقیقی ‌‬
‫کاربرد‌نرگس‌به‌جای‌چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‬
‫(مجاز‌باالستعاره) ‌‬
‫انگشتر‌در‌دست‌=‌انگشتر‌در‌‬
‫انگشت ‌‬
‫سورة‌الحمد‌=‌سورة‌فاتحه ‌‬
‫افغانستان‌پیروز‌شد‌=‌مردم‌افغانسان‌پیروز‌‬
‫عرف‪‌ .‬‬
‫‪ .3‬مجاز عقلی‪‌:‬ارتباط‌دادن‌فعلی‌به‌‬
‫فاعل‌غیر‌حقیقی‪‌ .‬‬
‫‪ .2‬مجاز لغوی‪‌:‬کاربرد‌یک‌لغت‌به‌‬
‫جای‌لغت‌دیگر‪‌ .‬‬
‫‪ .9‬تسمیه جزء به اسم کل‪‌:‬نام‌از‌کل‌‬ ‫‪ .9‬عالقة جزئیت‬
‫و‌مراد‌از‌جزء‪‌ .‬‬ ‫و کلیت‬
‫‪ .7‬تسمیة کل به اسم جزء‪‌:‬نام‌از‌جزء‌‬
‫و‌مراد‌از‌کل‪‌ .‬‬
‫‪ .9‬تسمیة شی به اسم محل‪‌:‬نام‌از‌‬ ‫‪ .7‬عالقة شی و‬
‫انواع مجاز مرسل‬

‫شد‪‌ .‬‬ ‫محل‌و‌مرداد‌از‌شی‪‌ .‬‬ ‫محل‬

‫‪ .7‬تسمیة محل به اسم شی‪‌:‬نام‌از‌شی‌ چای‌در‌دست‌=‌پیاله‌چای ‌‬
‫و‌مراد‌از‌محل‪‌ .‬‬
‫هرگاه‌دانشجوی‌طب‌را‌داکتر‌بگوییم ‌‬ ‫‪ .9‬تسمیة شی به اعتبار گذشته‪‌:‬‬ ‫‪ .3‬عالقة ماکان و‬
‫نامگذاری‌شی‌به‌اعتباری‌آنکه‌در‌‬
‫‌‬ ‫مایکون‬
‫آینده‌چه‌خواهد‌شد‪‌ .‬‬

‫‪302‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬
‫هرگاه‌انسان‌را‌مشت‌خاک‌بگوییم‪‌ .‬‬
‫نامگذاری‌شی‌به‌اعتبار‌آنکه‌در‌گذشته‌‬
‫در‌آفتاب‌نشستم‌=‌در‌نور‌آفتاب‌نشستم ‌‬
‫خواجه‌روزگار‌قنبر‌او‌=‌خواجه‌روزگار‌‬
‫غالم‌(عام)‌او ‌‬
‫وقتی‌میگوییم‌پیغمبر‌(اسم‌عام)‌فرمود‌=‌‬
‫‌‬
‫پیامبر‌اسالم‪‌ .‬‬
‫همان‌سنگی‌به‌آهن‌پاره‌میکرد‪‌‌‌‌‌‌‌.‬آهن‌‬
‫‌‬
‫=‌تیشه ‌‬
‫او‌خانه‌همیجوید‌و‌من‌صاحب‌خانه‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫به‌کار‌بردن‌صفت‌یا‌موصوف‌به‌جای‌‬
‫خانه‌=‌خانه‌کعبه‌ ‌‬
‫مانند‌اینکه‌پدری‌یا‌مادری‌به‌دخترش‌مادر‌‬
‫بگوید‪‌ .‬‬
‫بد‌قوی‌=‌خوب‌قوی ‌‬
‫خسروی‌کار‌گدایی‌کی‌بود ‌‬
‫این‌به‌بازوی‌چو‌مایی‌کی‌بود ‌‬
‫بازو‌=‌قدرت ‌‬
‫گل‌من‌یک‌نشانی‌در‌بدن‌داشت‪‌/‬یکی‌‬
‫پیراهن‌کهنه‌به‌تن‌داشت ‌‬
‫گل‌=‌محبوب‪‌،‬دوست‌(انسان) ‌‬
‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬
‫‌‬
‫‪ .7‬تسمیة شی به اعتبار آینده‪‌:‬‬
‫‌‬
‫چه‌بوده‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫کاربرد‌الزم‌و‌ملزوم‌به‌جای‌یکدیگر‪‌ .‬‬ ‫‪ .2‬عالقة الزمیت‬
‫و ملزومیت‬
‫‪ .9‬تسمیة عام به اسم خاص‪‌:‬نام‌از‌‬ ‫‪ .5‬عالقة عموم و‬
‫خاص‌برده‌شود‌و‌مراد‌عام‌باشد‪‌ .‬‬ ‫خصوص‬
‫‪ .7‬تسمیة خاص به اسم عام‪‌:‬نام‌از‌‬
‫عام‌برده‌شود‌و‌مراد‌خاص‌باشد‪‌ .‬‬
‫نام‌از‌جنس‌برده‌شود‌و‌مراد‌شیی‌‬ ‫‪ .6‬عالقة جنس‬
‫باشد‌که‌از‌آن‌ساخته‌شده‌است‪‌ .‬‬
‫‌‪ .2‬عالقة صفت و‬
‫هردو‌(صفت‌و‌موصوف)‌یا‌یکی‌از‌‬ ‫موصوف یا‬
‫مضاف‌یا‌مضاف‌الیه‌به‌جای‌هردو‌‬ ‫مضااف و مضاف‬
‫(مضاف‌و‌مضاف‌الیه)‪‌ .‬‬ ‫الیه‬
‫نامگذاری‌فرزند‌به‌نسبت‌نام‌پدر‌یا‌‬
‫‌‬ ‫‪ .0‬عالقة قوم و‬
‫مادر‪‌ .‬‬ ‫خویش‬
‫کاربرد‌کلمه‌در‌معنای‌متضاد‌آن‪‌ .‬‬ ‫‪ .1‬عالقة تضاد‬
‫سبب‌و‌مسبب‌را‌به‌جای‌یکدیگر‌به‌‬ ‫‪ .91‬عالقة سببیت‬
‫کاربردن‪‌ .‬‬
‫کاربرد‌یک‌کلمه‌به‌معنای‌کلمة‌دیگر‌‬ ‫‪ .99‬عالقة‬
‫به‌نسبت‌شباهت‌میان‌آن‌دو‪‌ .‬‬ ‫شباهت‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‪301‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول علم بیان (مبحث تشبیه)‬

‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫نوعیت تشبیه‬

‫تو‌مثل‌ماهی‪‌ .‬‬ ‫مشبه‌و‌مشبهبه‌حسی‌باشند‪‌ .‬‬

‫‌‬ ‫‪ .9‬طرفین حسی‬

‫طرفین‬
‫تشبیه به اعتبار‬
‫تو‌مثل‌زندهگی‌هستی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫مشبه‌حسی‌و‌مشبهبه‌عقلی‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪ .7‬تشبیه حسی به عقلی‬
‫دانش‌مانند‌چراغ‌است‪‌ .‬‬ ‫مشبه‌عقلی‌و‌مشبهبه‌حسی‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪ .3‬تشبیه عقلی به حسی‬
‫زندهگی‌است‪‌ .‬‬
‫عشق‪‌ ‌،‬‬
‫‌‬ ‫مشبه‌و‌مشبهبه‌عقلی‌باشند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪ .2‬طرفین عقلی‬
‫فشافش‌تیرش‌به‌روز‌نبرد‪‌/‬چو‌آواز‌‬ ‫مشبه‌به‌مرکبی‌که‌هم‌ترکیب‌آن‌در‌عالم‌واقع‌‬ ‫تشبیه‬

‫وهمی و خیالی بودن‬

‫غول‌است‌در‌گوش‌مرد ‌‬ ‫وجود‌ندارد‌و‌هم‌یکی‌از‌اجزای‌آن‪‌ .‬‬
‫وهمی‬

‫تشبیه به اعتبار‬
‫در‌دل‌من‌چیزی‌است‌مثل‌یک‌بیشة‌‬ ‫مشبه‌به‌مرکبی‌که‌ترکیب‌آن‌در‌عالم‌واقع‌‬
‫نور‪‌ .‬‬ ‫وجود‌ندارد‪‌،‬اما‌اجزای‌آن‌در‌عالم‌واقع‌‬
‫‌‬ ‫تشبیه‬
‫موجود‌باشند‪‌ .‬‬ ‫خیالی‬

‫مفرد‪ ،‬مقید و مرکب بودن‬

‫روی‌تو‌مثل‌ماه‌است‪‌ .‬‬ ‫مشبه‌و‌مشبهبه‌هردو‌مفرد‌باشند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫مفرد‬

‫روی‌تو‌مثل‌ماه‌شب‌چهارده‌است‪‌ .‬‬ ‫مشبه‌به‌مقید‌به‌یک‌قید‌باشد‪‌ .‬‬ ‫مقید‬

‫تشبیه به اعتبار‬
‫روی‌تو‌مثل‌ماه‌شب‌چهارده‌است‌که‌‬ ‫مشبه‌به‌ترکیب‌از‌چند‌جزء‌باشد‪‌ .‬‬ ‫مرکب‬
‫از‌پشت‌ابر‌سیاه‌نمایان‌باشد‪‌ .‬‬
‫وجه‌شباهت‌(رابطه)‌میان‌مشبه‌و‌مشبهبه‌دور‌ دو‌چشمانت‌دو‌اسپ‌ترکمن‌بود ‌‬
‫‌‬ ‫غریب‬ ‫اعتبار زاویه آن‬
‫دو‌اسپ‌ترکمن‌دنیای‌من‌بود ‌‬ ‫باشد‪‌.‬تشبیه‌تکراری‌نباشد‪‌ .‬‬
‫تشبه به‬

‫ابرویش‌مثل‌کمان‌بود‪‌ .‬‬ ‫تشبیه‌تکراری‌و‌آشنا‌باشد‪‌ .‬‬ ‫مبتذل‬

‫گلِ‌روی‪‌/‬رویِ‌گل‌=‌رویی‌که‌مثل‌‬ ‫مشبه‌با‌مشبهبه‌یا‌برعکس‌آن‌رابطة‌اضافی‌‬
‫‌‬ ‫اضافة تشبیهی‬
‫گل‌است‪‌ .‬‬ ‫داشته‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪304‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول علم بیان (تشبیه)‬

‫انواع تشبیه به لحاظ شکل‬
‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫نوعیت تشبیه‬ ‫شماره‬

‫زروی‌دوست‌دل‌دشمنان‌چه‌دریابد ‌‬ ‫چند‌مشبه‌جداگانه‌ذکر‌شود‌و‌‬ ‫تشبیه ملفوف‬ ‫‪9‬‬

‫سپس‌مشبه‌به‌هرکدام‌گفته‌شود‌‪ ‌ ‌.‬چراغ‌مرده‌کجا‌شمع‌آفتاب‌کجا ‌‬

‫زشت‌چون‌ظلم‌و‌بیکرانه‌چو‌حرص ‌‬ ‫هر‌مشبه‌با‌مشبه‌به‌خود‌یکجا‌‬ ‫تشبیه مفروق‬ ‫‪7‬‬

‫تیره‌چون‌محنت‌و‌سیه‌چون‌حزن ‌‬ ‫ذکر‌شود‪‌ .‬‬
‫نقش‌خورنق‌است‌همه‌دشت‌و‌‬ ‫برای‌چند‌مشبه‌یک‌مشبه‌به‌ذکر‌‬ ‫تشبیه تسویه‬ ‫‪3‬‬
‫کوهسار ‌‬ ‫شود‪‌ .‬‬
‫دوش‌گفتی‌ز‌تیرگی‌شب‌من ‌‬ ‫برای‌یک‌مشبه‌چند‌مشبه‌به‌ذکر‌‬ ‫تشبیه جمع‬ ‫‪2‬‬
‫زلف‌حور‌است‌و‌رای‌اهریمن ‌‬ ‫شود ‌‬

‫ز‌سم‌توران‌و‌گرد‌سپاه ‌‬ ‫اول‌مشبه‌را‌به‌مشبه‌به‌و‌سپس‌‬ ‫تشبیه معکوس‬ ‫‪5‬‬

‫روی‌و‌زمینروی‌ماه ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫زمین‌ماه‬ ‫مشبه‌به‌را‌به‌مشبه‌تشبیه‌کنند‪‌ .‬‬

‫گر‌نور‌مه‌و‌روشنی‌شمع‌تراس ‌‬ ‫تشبیهی‌که‌ظاهرا‌ساختار‌تشبیهی‌‬ ‫تشبیه مُضمر‬ ‫‪6‬‬

‫پس‌کاهش‌و‌سوزش‌من‌از‌بهر‌‬ ‫نداشته‌باشد‪‌،‬اما‌منظور‌تشبیه‌‬
‫‌‬
‫چراست ‌‬ ‫باشد‪‌ .‬‬
‫یکی‌دختری‌داشت‌خاقان‌چو‌ماه ‌‬ ‫نخست‌مشبه‌به‌مشبه‌به‌تشبیه‌‬ ‫تشبیه تفضیل‬ ‫‪2‬‬
‫شده‌سپس‌مشبه‌نسبت‌به‌مشبه‌به‌ کجا‌ماه‌دارد‌دو‌زلف‌سیاه ‌‬
‫برتری‌داده‌شود‪‌ .‬‬
‫شباهت‌مشبه‌با‌مشبه‌به‌‌وابسته‌به‌ روی‌او‌ماه‌است‌اگر‌بر‌ماه‌مشک‌افشان‌‬ ‫تشبیه مشروط‬ ‫‪0‬‬
‫شود ‌‬ ‫شرط‌باشد‪‌ .‬‬
‫قد‌او‌سرو‌است‌اگر‌بر‌سرو‌اللستان‌بود ‌‬ ‫‌‬
‫‌‬

‫‪305‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول علم بیان (استعاره)‬

‫استعاره در لغت‪‌:‬به‌معنای‌امانت‌خواستن‌است‪‌ .‬‬
‫استعاره در اصطالح‪‌:‬به‌کاربردن‌یک‌کلمه‌به‌جای‌کلمة‌دیگر‌(به‌طور‌امانت)‌به‌شرط‌آنکه‌‬
‫عالقة‌شباهت‌میان‌آن‌دو‌باشد‪‌ ‌.‬‬
‫‌‬
‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫شماره نوعیت استعاره‬

‫خورشید‌من‌کجایی‌سرد‌است‌خانة‌‬ ‫مشبه‌به‌‪‌+‬یکی‌از‌‬
‫مجرده‬
‫من ‌‬ ‫مالئمات‌مشبه ‌‬
‫صبا‌به‌لطف‌بگو‌آن‌غزال‌رعنا‌را ‌‬ ‫مشبه‌به‌‪‌+‬یکی‌از‌‬
‫که‌سر‌به‌کوه‌و‌بیابان‌تو‌دادهای‌ما‌‬
‫‌‬ ‫مالئمات‌مشبه‌به‌ ‌‬ ‫مرشحه‬ ‫مصرحه‬ ‫‪‌3‬‬
‫را ‌‬
‫سرو‌چمان‌من‌چرا‌میل‌چمن‌‬ ‫مشبه‌به‌‪‌+‬مالئمات‌‬
‫مطلقه‬
‫نمیکند ‌‬
‫‌‬ ‫مشبه‌و‌مشبه‌به ‌‬
‫شبی‌گیسو‌فروهشته‌به‌دامن ‌‬ ‫مشبه‌‪‌+‬یکی‌از‌‬ ‫مکنیه‬
‫‪‌2‬‬
‫مالئمات‌مشبه‌به ‌‬
‫آن‌روز‌که‌دستهای‌تو‌ویران‌‬
‫‌‬ ‫تبعیه‬
‫شدند‪‌،‬باد‌میآمد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫استعاره‌از‌فعل ‌‬ ‫‪‌1‬‬

‫استعاره‌آشنا‌و‌تکراری‪ ‌ .‬لعل‪‌،‬سرو‌و‌کمان‌استعاره‌از‌لب‪‌،‬‬
‫قریب‬ ‫قریب و‬
‫قد‌و‌ابرو ‌‬ ‫‪‌4‬‬
‫بعید‬
‫استعاره‌نا‌آشنا‌و‌جدید‪ ‌ .‬دو‌خورشید‌استعاره‌از‌دو‌چشم ‌‬ ‫بعید‬
‫استاد‌به‌من‌زندهگی‌بخشید‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫مفهوم‌دو‌سوی‌تشبیه‌‬ ‫وفاقیه و‬
‫وفاقیه‬ ‫‪‌5‬‬
‫زندهگی‌استعاره‌از‌علم‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫باهم‌سازگار‌باشند‪‌ .‬‬ ‫عنادیه‬

‫‪300‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫جدول علم بیان (کنایه)‬

‫کنایه‪ :‬بیان کردن سخنی و دریافت سخن دیگر‪.‬‬

‫نمونه‬ ‫تعریف‬ ‫نوع کنایه‬ ‫شماره‬

‫ذکر‌صفت‌و‌دریافت‌موصوف‪ ‌ .‬ناخن‌خشک‌=‌شخص‌‬ ‫کنایه از‬

‫خسیس ‌‬ ‫موصوف‬
‫سیاه‌بخت‌=‌بدبخت ‌‬ ‫ذکر‌صفت‌و‌دریافت‌صفت‌‬ ‫کنایه از‬ ‫از نظر‬
‫‪‌3‬‬
‫دیگر‪‌ .‬‬ ‫صفت‬ ‫مکنی عنه‬
‫دست‌کفچه‌کردن‌=‌گدایی‌‬ ‫ذکر‌یک‌مصدر‌و‌دریافت‌‬ ‫کنایه از‬
‫کردن ‌‬ ‫مصدر‌دیگر‪‌ .‬‬ ‫مصدر‪ /‬فعل‬

‫بستره‌بستن‌=‌کوچ‌کردن ‌‬ ‫کنایة‌آسان‌فهم‌و‌ساده‪‌ .‬‬ ‫کنایه قریب‬

‫کنایه قریب‬
‫‪‌2‬‬
‫کیسه‌به‌برگ‌گندنا‌بستن‌=‌‬ ‫کنایه‌مشکل‌فهم‌و‌پیچیده‪‌ .‬‬ ‫کنایه بعید‬ ‫و بعید‬
‫بخشندهگی ‌‬
‫‌‬
‫ربط‌میان‌معنای‌اول‌و‌دوم‌زیاد‌ سپر‌افکندن‌=‌تسلیم‌شدن ‌‬ ‫ایماء‬
‫است‪‌ .‬‬
‫زیادی‌خاکستر‌=‌مهمان‌‬ ‫دریافت‌معنای‌دوم‌بستهگی‌به‌‬
‫‌‬ ‫تلویح‬
‫نوازی ‌‬ ‫چندین‌واسطه‌دارد‪‌ .‬‬ ‫کنایه به‬
‫لحاظ‬
‫عریضالقفا‌=‌کودن ‌‬
‫‌‬ ‫واسطه‌میان‌معنای‌اول‌و‌دوم‌‬ ‫رمز‬ ‫‪‌1‬‬
‫کم‌است‌و‌یا‌هیچ‌نیست‪‌ .‬‬ ‫وضوح و‬
‫خفا‬
‫فالنی‌خوب‌داماد‌است‪‌.‬‬ ‫کنایه‌خصوصی‌میان‌دو‌نفر‪‌ .‬‬ ‫تعریض‬
‫(در‌حضور‌دامادهای‌دیگر) ‌‬

‫‪307‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ضمیمة ‪4‬‬
‫قالبهای شعر فارسی دری‬
‫برخی از اصطالحات مهم در مبحث قالبهای شعر ‌‬
‫مثال‬ ‫تعریف‬ ‫اصطالح‬

‫سینه‌از‌آتش‌دل‌در‌غم‌جانانه‌بسوخت ‌‬ ‫به‌کلمات‌آخر‌اشعار‌ـ‌و‌در‌شعرهایی‌که‌دارای‌‬

‫قافیه (پساوند)‬
‫آتشی‌بود‌در‌این‌خانه‌که‌کاشانه‌بسوخت ‌‬ ‫ردیف‌باشند‌به‌کلمات‌پیش‌از‌ردیف‌ـ‌که‌آخرین‌‬
‫حرف‌اصلی‌آنها‌یکی‌باشند‪‌،‬قافیه‌گفته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫در‌صورتی‌که‌یک‌یا‌چند‌کلمه‌یا‌عبارت‌عینا‌در‌آخر‌ سینه‌از‌آتش‌دل‌در‌غم‌جانانه‌بسوخت ‌‬ ‫ردیف‬

‫همه‌بیت‌ها‌پس‌از‌قافیه‌تکرار‌شده‌باشد‪‌،‬آن‌را‌ردیف‌ آتشی‌بود‌در‌این‌خانه‌که‌کاشانه‌بسوخت ‌‬
‫گویند‪‌ .‬‬

‫دام‌تزویر‌مکن‌چون‌دیگران‌قرآن‌را ‌‬ ‫حد‌اقل‌سخن‌موزون‌و‌نیمی‌از‌یک‌بیت‌را‌مصرع‌‬ ‫مصراع‬

‫گویند‪‌ .‬‬
‫حافظا‌میخور‌و‌رندی‌کن‌و‌خوش‌باش‌‬
‫‌‬ ‫حداقل‌شعر‌که‌از‌دو‌مصرع‌تشکیل‌شده‌باشد‪‌ .‬‬ ‫بیت‬
‫ولی‪‌/‬دام‌تزویر‌مکن‌چون‌دیگران‌قرآن‌را ‌‬

‫بیت‌اول‌شعر‌(معموال‌غزل‌و‌قصیده)‌را‌مطلع‌گویند‪ ‌ .‬ای‌پادشه‌خوبان‌داد‌از‌غم‌تنهایی ‌‬ ‫مطلع‬

‫دل‌بیتو‌به‌جان‌آمد‌وقت‌است‌که‌بازآیی ‌‬
‫‌‬

‫بیت‌آخر‌شعر‌(معموال‌غزل‌و‌قصیده)‌را‌مقطع‌گویند‪... ‌ .‬حافظ‌شب‌هجران‌شد‪‌،‬بوی‌خوش‌وصل‌‬ ‫مقطع‬

‫آمد‪‌/‬شادیت‌مبارک‌باد‌ای‌عاشق‌شیدایی ‌‬

‫اختیاری‪‌/‬انتخابی ‌‬ ‫بهترین‌بیت‌غزل‌(شاهبیت) ‌‬
‫‌‬ ‫بیتالغزل‬

‫اختیاری‪‌/‬انتخابی ‌‬ ‫بهترین‌بیت‌قصیده‌(شاهبیت) ‌‬
‫‌‬ ‫بیتالقصیده‬

‫‌‬ ‫هر‌نوع‌تناسب‌متوالی‌در‌کالم‌که‌از‌آن‌نوعی‌آهنگ‌‬ ‫وزن‬

‫احساس‌شود‪‌ .‬‬
‫فاش‌میگویم‌و‌از‌گفتة‌خود‌دلشادم ‌‬
‫‌‬ ‫بیتی‌که‌دو‌مصرع‌آن‌همقافیه‌باشد‪‌ .‬‬ ‫بیت مُصرّع‬
‫بندة‌عشقم‌و‌از‌هر‌دو‌جهان‌آزادم ‌‬ ‫‌‬

‫‪308‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫لبهای شعری ‌‬
‫جدول‌قا ‌‬
‫شاعران‌معروف ‌‬ ‫تعداد‌‬ ‫شماره نام قالب تعریف ‌‬
‫ابیات ‌‬ ‫شعری‬
‫‪‌35‬ـ‌‪ ‌56‬عنصری‪‌ ،‬فرخی‪‌ ،‬عسجدی‪‌،‬‬ ‫وزن‌و‌همقافیه‌که‌دارای‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ابیات‌هم‬ ‫قصیده‬ ‫‪9‬‬
‫بیت ‌به‌ ناصر ‌خسرو‪‌ ،‬انوری‪‌ ،‬خلیل‌اهلل‌‬ ‫مطلع‌مُصرِّع‌باشد‪‌ .‬‬
‫خلیلی‪‌،‬سنایی‌و‌دیگران‪‌ .‬‬ ‫چهار ‌رکن ‌قصیده‪‌ :‬تشبیب‪‌ ،‬مخلص‪ ‌،‬باال ‌‬
‫متن‪‌،‬دعاییه‪.‬‬
‫ابیات ‌هم‌وزن ‌و ‌هم‌قافیه ‌که ‌دارای‌ ‪‌ 5‬یا ‌‪7‬ـ‌ حافظ‪‌ ،‬سعدی‪‌ ،‬مولوی‪‌ ،‬بیدل‪‌،‬‬ ‫غزل‬ ‫‪7‬‬
‫‌حیدری‌‬ ‫‌خواجو‪،‬‬ ‫‪‌32‬بیت ‌ صائب‪،‬‬ ‫مطلع‌مصرِّع‌باشد‪‌ .‬‬
‫وجودی‪‌ ،‬خلیل‌اهلل ‌خلیلی‌‬
‫ودیگران‪‌ .‬‬
‫‌عطار‪‌،‬‬ ‫‌نظامی‪،‬‬ ‫ابیاتی ‌که ‌قافیة ‌هر ‌بیت ‌آن ‌با ‌بیت‌ از ‌چند‌ فردوسی‪،‬‬ ‫مثنوی‬ ‫‪3‬‬
‫بیت ‌به‌ مولوی‪‌ ،‬امیر ‌خسرو‪‌ ،‬سنایی‪‌،‬‬ ‫بعدی‌تغییر‌کند‪‌ .‬‬
‫سعدی‌و‌دیگران‪.‬‬ ‫باال ‌‬
‫چهار ‌مصراع ‌هم‌وزن ‌و ‌هم ‌قافیه‌ دو‌بیت ‌ خیام‪‌،‬ابوسعید‌ابوالخیر‪‌،‬مولوی‌‬ ‫رباعی‬ ‫‪2‬‬
‫و‌‪‌ ..‬‬ ‫دارای‌مطلع‌مصرع‪‌ .‬‬
‫خلیلاهلل ‌خلیلی‪‌ ،‬باباطاهر‌‬
‫‌‬ ‫وزن‌و‌همقافیه‌که‌معموال‌ دو‌بیت ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دو‌بیت‌هم‬ ‫دوبیتی‬ ‫‪5‬‬
‫عریان‪‌ ،‬فایز ‌دشتستانی‪‌ ،‬ناصر‌‬ ‫جنبة‌عامیانه‌دارد‪‌ .‬‬
‫نادر‌و‌شاعران‌گمنام‌دیگر‪‌ .‬‬
‫پارة‌از‌قصیده‌که‌دارای‌مطلع‌مصرع‌ بیشتر ‌از‌ ابن ‌یمین‪‌ ،‬سعدی‪‌ ،‬پروین‌‬ ‫قطعه‬ ‫‪6‬‬
‫دو‌بیت ‌ اعتصامی‌و‌دیگران‪‌ .‬‬ ‫نباشد‪‌ .‬‬
‫وزن‌خواه‌همقافیه‌باشند‌ یک‌بیت ‌ بیشتر‌در‌کالم‌سعدی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دو‌مصرع‌هم‬ ‫مفرد‬ ‫‪2‬‬
‫یا‌نباشند‪‌ .‬‬ ‫(فرد)‬

‫‪303‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫خلیلی‪‌ ،‬منوچهری‪‌ ،‬ملک‌الشعرا‌‬ ‫شعری ‌مرکب ‌از ‌چند ‌بند ‌هم‌وزن ‌که‌ چند‌‬ ‫مسمط‬ ‫‪0‬‬
‫بهار‌و‌دیگران‪‌ .‬‬ ‫مصراعهای ‌هر ‌بند‪‌ ،‬قافیه‌ای ‌جداگانه‌ بند‪‌،‬‬
‫‌‬
‫دارد‌و‌قافیة‌مصراع‌آخر‌هر‌بند‌با‌بقیة‌ هربند ‌از‌‬
‫مصراعها ‌متفاوت ‌و ‌با ‌مصراع‌های‌ سه‌‬
‫‌‬
‫آخر‌همة‌بندهای‌دیگر‌یکسان‌است‪ ‌ .‬مصرع‌‬
‫تا ‌شش‌‬
‫مصرع ‌‬
‫غزلهای ‌متحدالوزن ‌و ‌مختلف‌القافیه‌ چند‌بند ‌ سعدی‪‌ ،‬هاتف ‌اصفهانی ‌و‌‬
‫‌‬ ‫ترجیعبند‬ ‫‪1‬‬
‫دیگران ‌‬ ‫ایست ‌که ‌به ‌وسیله ‌یک ‌بیت ‌ثابت‌‬
‫مُصرِّع‌(بیت‌ترجیع)‌به‌هم‌وصل‌شده‌‬
‫باشند ‌‬
‫‌کاشانی‪‌،‬‬ ‫‌محتشم‬ ‫شعری‌است‌مانند‌ترجیع‌بند‪‌،‬جز‌این‌ چند‌بند ‌ خلیلی‪،‬‬ ‫ترکیببند‬ ‫‪91‬‬
‫وحشی‌بافقی‌و‌دیگران‪‌ .‬‬ ‫که‌بیت‌ترکیب‌متغیر‌است؛‌یعنی‌نه‌با‌‬
‫ابیات ‌خانة ‌ترکیب ‌از ‌نظر ‌قافیه‌‬
‫هماهنگی‌دارد‌و‌نه‌با‌بیتهای‌دیگر‌‬
‫‌‬
‫ترکیب‪‌ ‌.‬‬
‫خلیلی‪‌ ،‬ابوسعید ‌ابوالخیر‪‌،‬‬ ‫در ‌آخر ‌هر ‌مصرع ‌شعری ‌(معموال‌ معموال‌‬ ‫مستزاد‬ ‫‪99‬‬
‫مشتاق‌اصفهان‌و‌دیگران‪‌ .‬‬ ‫رباعی‪‌،‬غزل‌و‌قطعه)‌عبارات‌کوتاهی‌ از‌یک‌‬
‫آورند‌که‌با‌آن‌مصرعها‌از‌نظر‌معنی‌ تا‌‪‌32‬‬
‫‌‬
‫متناسب‌و‌از‌نظر‌قافیه‌هم‌با‌آن‌قالب‌ بیت ‌‬
‫شعری‌متناظر‌باشند ‌‬
‫قالبی‌است‌که‌مقارن‌رواج‌شعر‌نو‌به‌ متشکل‌ ‌ خلیلی‪‌ ،‬فروغ ‌فرخزاد ‌و‌‬ ‫چهارپاره‬ ‫‪97‬‬
‫دیگران‪‌ .‬‬ ‫وجود ‌آمد ‌و ‌آن ‌مرکب ‌از ‌بندهای‌ از‌‬
‫قافیهشان ‌باهم ‌فرق‌ چندین‌ ‌‬
‫دوبیتی ‌است ‌که ‌ ‌‬
‫داشته‪‌ ،‬اما ‌معنای ‌واحد ‌را ‌دنبال‌ دو‌بیتی ‌‬
‫میکنند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪376‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ضمیمة ‪5‬‬
‫جدول شاعران و نویسندهگان بزرگ‬
‫(از کتاب قدیمی صنف ‪)97‬‬

‫قرن‌‬
‫آثارگان‌و‌کارهای‌مهم ‌‬ ‫محل‌دفن ‌‬ ‫جای‌تولد ‌‬ ‫شهرت ‌‬
‫زندهگی ‌‬
‫‌‬
‫مقتول‌در‌‬
‫کلیله‌و‌دِمنه ‌‬ ‫شیراز‌یا‌غزنه ‌‬ ‫‪‌5‬و‌‪‌ 0‬‬ ‫ابوالمعالی نصراهلل منشی‬
‫غزنه ‌‬
‫الفیه‌و‌شلفیه‌و‌‌داستانِ‌سِندباد‌‬ ‫ازرقی هروی (ابوبکر‬
‫‌‬ ‫هرات ‌‬ ‫‪‌5‬‬
‫نامه ‌‬ ‫زینالدین)‬
‫و‌قطعهسرایان‌معروف‌‬
‫‌‬ ‫از‌قصیده‌‬
‫‌‬ ‫مقبرة‌شیخ‌‬ ‫انوری (علی بن اسحاق‬
‫ابیورد‌یا‌باورد‌‬
‫عهد‌سلجوقیان ‌‬ ‫احمد‌‬ ‫قرن‌‪‌ 0‬‬ ‫ابیوردی یا محمد بن‬
‫خراسان ‌‬
‫(از‌پیامبران‌سهگانة‌سخن) ‌‬
‫‌‬ ‫خضرویه ‌‬ ‫محمد ابیوردی‬

‫نظم‪‌:‬طلسم‌حیرت‪‌،‬طورمعرفت‪‌،‬‬ ‫عبدالقادر بیدل (ابوالمعانی‬

‫عرفان‪‌،‬محیط‌اعظم‪ /‬نثر‪‌:‬چهار‌‬ ‫‪‌33‬و‌‪‌32‬‬ ‫عبدالقادر فرزند عبدالخالق‬
‫دهلی ‌‬ ‫دهلی ‌‬
‫عنصر‪‌،‬رقعات‌و‌نکات ‌‬
‫‌‬ ‫ه‪.‬ش ‌‬ ‫از قبیلة ارالس یا برالس‬

‫سرایندة‌‪‌33‬هزار‌بیت ‌‬
‫‌‬ ‫مغولی)‬

‫تاریخ‌آل‌سبکتگین‌در‌‪‌16‬جلد‌‬ ‫حارثآباد‌بیهق‌‬
‫‌‬ ‫ابوالفضل بیهقی (محمد‬
‫غزنه ‌‬ ‫‪‌4‬و‌‪‌ 5‬‬
‫(تاریخ‌بیهقی) ‌‬ ‫نیشابور ‌‬ ‫بن حسین)‬
‫قصاید‌و‌غزلیات‌به‌پیروی‌از‌‬ ‫جمالالدین عبدالرزاق‬
‫‌‬ ‫اصفهان ‌‬ ‫‪‌0‬‬
‫سنایی ‌‬ ‫اصفهانی (جمال نقاش)‬
‫بیش‌از‌پنجاه‌دارد‪‌ .‬‬
‫خیابان‌‬ ‫نورالدین عبدالرحمان‬
‫هفت‌اورنگ‪‌،‬بهارستان‪‌،‬‬ ‫جام‌هرات ‌‬ ‫‪‌3‬‬
‫هرات ‌‬ ‫جامی‬
‫نفحاتاالنس‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫مثنوی‌معنوی‪‌،‬دیوان‌کبیر‌‬
‫(غزلیات‌شمس)‌فیه‌مافیه‌و‌‬ ‫قونیه‌(‪‌ )072‬‬ ‫بلخ‌(‪‌ )064‬‬ ‫‪‌7‬‬ ‫جاللالدین محمد بلخی‬
‫رباعیات‪‌،‬مالقات‌با‌شمس‌‬

‫‪373‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫تبریزی‪‌ .‬‬
‫بدیل‪ /‬ابراهیم‪ /‬عثمان‬
‫تحفهالعراقین ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫شروان ‌‬ ‫‪‌5‬و‌‪‌ 0‬‬ ‫(افضلالدین خاقانی‬
‫شروانی)‬
‫تقویم‌جاللی‪‌،‬رباعیات‪‌،‬‬ ‫عمر خیام (حکیم ابوالفتح‬
‫نیشابور ‌‬ ‫نیشابور ‌‬ ‫‪‌0‬‬
‫نوروزنامه‪‌،‬معادله‌درجه‌سه ‌‬ ‫عمر بن ابراهیم)‬
‫راحتالصدور‌و‌آیةالسرور‌‬
‫‌‬ ‫نجمالدین‪ ،‬ابوبکر محمد‬
‫‌‬ ‫راستای‌راوند ‌‬ ‫‌‬
‫(تاریخ‌دولت‌سلجوقیان) ‌‬ ‫راوندی‬
‫کلیات‌شامل‪(‌:‬گلستان‪‌،‬بوستان‪‌،‬‬
‫‌‬
‫مشرفالدین مصلح بن‬
‫غزلیات‪‌،‬قصاید‪‌،‬رباعیات‌قطعات‌‬ ‫شیراز ‌‬ ‫شیراز ‌‬ ‫‪‌7‬‬
‫عبداهلل سعدی‬
‫و‌‪‌ ...‬‬
‫حدیقهالحقیقه‪‌،‬سیرالعباد‌‬
‫‌‬
‫سنایی (ابوالمجد مجدود‬
‫الیالمیعاد‪‌،‬عقلنامه‪‌،‬عشقنامه‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫غزنی ‌‬ ‫غزنی ‌‬ ‫‪‌5‬و‌‪‌ 0‬‬
‫بن آدم سنایی)‬
‫کارنامة‌بلخ‪‌،‬تحریمهالقلم‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫قصیدهسرا‌و‌غزلسرا‪‌،‬معاصر‌و‌‬
‫‌‬ ‫فتح‌پور‌اکبرآباد‌‬
‫‌‬ ‫‪‌36‬و‌‪‌ 33‬‬ ‫شیدا‬
‫مداح‌جهانگیر‪‌ .‬‬ ‫هندوستان ‌‬
‫شاعر‪‌،‬طبیب‌و‌فیلسوف ‌‬ ‫‌‬ ‫آلمان ‌‬ ‫‪‌38‬میالدی ‌‬ ‫شیلر‬
‫اصفهان‌یا‌‬ ‫میرزا محمدعلی‬
‫سرایندة‌بیش‌از‌‪‌366‬هزار‌بیت ‌‬ ‫اصفهان ‌‬ ‫‪‌ 33‬‬
‫تبریز ‌‬ ‫صائب‬
‫اصال‌از‌آمل ‌‬
‫ملکالشعرای‌دربار‌جهانگیر‌و‌از‌‬
‫‌‬
‫‌‬ ‫(در‌کاشان‌‬ ‫‪‌36‬و‌‪‌ 33‬‬ ‫طالب آملی‬
‫بزرگترین‌استادان‌سبک‌هندی‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫بزرگ‌شد) ‌‬
‫سرخاب‌‬ ‫ظهیرالدین فاریابی‬
‫دیوان‌فاریابی‌(شامل‌قصاید‌و‌‬
‫تبریز‌(مقبرة‌‬ ‫فاریاب ‌‬ ‫‪‌0‬‬ ‫(ابوالفضل طاهر بن‬
‫غزلیات) ‌‬
‫خاقانی) ‌‬ ‫محمد)‬

‫هفتاد‌هزار‌بیت‌عربی‌و‌چندین‌هزار‌‬ ‫هرات‌(از‌‬ ‫خواجه عبداهلل انصاری‬

‫حدیث‌حفظ‌داشت‪‌.‬مناجاتنامه‌‬
‫‌‬ ‫هرات ‌‬ ‫اعقاب‌‬ ‫‪‌5‬‬ ‫(شیخاالسالم عبداهلل بن‬
‫زادالعارفین‪‌،‬کنیزالسالکین‪‌،‬قلندرنامه‪‌،‬‬ ‫ابوایوب‌‬ ‫محمد انصاری)‬

‫‪372‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫رسالة‌جان‌و‌دل‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫محبت‌نامه‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫انصاری) ‌‬
‫کشفاالسرار‌و‌عده‌االبرار‪‌.‬غزلیات‌‬
‫‌‬
‫و‌رباعیات‪‌ .‬‬
‫مثنوی‌خسرو‌و‌شیرین‪‌،‬‬
‫عرفی شیرازی (محمد‬
‫مخزناالسرار‌و‌‌و‌دیوان‌غزلیات‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫هندوستان ‌‬ ‫شیراز ‌‬ ‫‪‌ 36‬‬
‫جمالالدین عرفی)‬
‫قصاید‪‌،‬رباعیات‌و‌قطعات‪‌ .‬‬
‫چهار‌مقاله ‌‬
‫مقالت‌اول‪‌:‬ماهیت‌دبیری‌و‌‬
‫کیفیت‌دبیر‌کامل؛ ‌‬ ‫در‌دربار‌‬
‫مقالت‌دوم‪‌:‬در‌ماهیت‌شعر‌و‌‬ ‫ملوک‌بامیان‌‬ ‫نظامی عروضی سمرقندی‬
‫صالحیت‌شاعر؛‬ ‫به‌(از‌‬ ‫(ابوالحسن‪ ،‬نظامالدین یا‬
‫سمرقند ‌‬ ‫‪‌0‬‬
‫مقالت‌سوم‪‌:‬در‌ماهیت‌علم‌‬ ‫سالطین‌‬ ‫نجمالدین احمد بن‬
‫نجوم‌و‌خواص‌منجم؛‬ ‫غور)‌به‌سر‌‬ ‫عمربن علی)‬
‫مقالت‌چهارم‪‌:‬در‌ماهیت‌علم‌‬ ‫میبرد ‌‬
‫‌‬
‫طب‌و‌هدایات‌طبیعی‪.‬‬
‫‌‬
‫تاریخ‌جهانگشای‌جوینی‌(تاریخ‌‬ ‫عطاملک جوینی‬
‫‌‬ ‫جوین ‌‬ ‫‪‌7‬‬
‫عصر‌مغول) ‌‬ ‫(عالءالدین پسر بهاءالدین‬
‫ندیم‌سلطان‌‬
‫قابوسنامه ‌‬ ‫‌‬ ‫مودود‌غزنوی‌‬ ‫‪‌5‬و‌‪‌ 0‬‬ ‫عنصرالمعالی کیکاوس‬
‫بود ‌‬
‫االولیا‪‌،‬الهینامه‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫الطیر‪‌،‬تذکره‬ ‫‌‬
‫منطق‬
‫اسرار‌نامه‪‌،‬مصیبتنامه‪‌،‬‬
‫‌‬
‫عطار نیشابوری (ابوحامد‬
‫خسرونامه‪‌،‬جواهر‌نامه‪‌.‬دیوان‌‬ ‫نیشابور ‌‬ ‫نیشابور ‌‬ ‫‪‌0‬و‌‪‌ 7‬‬
‫محمد فریدالدین عطار)‬
‫عطار‌(قصاید‪‌،‬غزلیات‌و‌‬
‫رباعیات) ‌‬
‫الهور ‌‬ ‫علی هجویری (ابوالحسن‬
‫کشفالمحجوب ‌‬
‫‌‬ ‫غزنه ‌‬ ‫‪‌5‬‬
‫مشهور‌به‌‬ ‫علی بن عثمان جالبی‬

‫‪371‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬ ‫(دادا‌گنجبخش)‬
‫‌‬ ‫غزنوی)‬
‫بیش‌از‌‪‌266‬اثر‌دار‪‌ .‬‬
‫امام ابو حامد محمد‬
‫الدین‪‌،‬کیمیای‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫احیای‌علوم‬ ‫طوس ‌‬ ‫طوس ‌‬ ‫‪‌5‬‬
‫غزالی‬
‫سعادت‪‌،‬المنقذمن‌الضالل‌و‪‌ ...‬‬
‫‌‬
‫مداح‌دربار‌چغانیان‌و‌محمود‌‬ ‫فرخی سیستانی (علی بن‬
‫غزنه ‌‬ ‫سیستان ‌‬ ‫‪‌4‬و‌‪‌ 5‬‬
‫غزنوی‪‌ .‬‬ ‫جولوغ)‬
‫شاهنامه‌(مشتمل‌بر‌‪‌06‬هزار‌‬
‫طوس ‌‬ ‫طوس ‌‬ ‫‪‌4‬‬ ‫ابوالقاسم فردوسی‬
‫بیت) ‌‬
‫االلهام‌(تفسیر‌بینقطه‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫سواطع‬
‫قرآن)‌و‌مواردالکالم‪‌ .‬‬
‫پنج‌مثنوی‌(مرکز‌ادوار‪‌،‬سلیمان‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 36‬‬ ‫فیضی دکنی‬
‫‪3‬‬
‫و‌بلقیس‪‌،‬هفت‌کشور‪‌،‬تل ‌و‌‬
‫‌‬
‫دمن‌و‌اکبرنامه) ‌‬
‫هندوستان‌‬
‫الشعرای‌شاهجهان‌بود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ملک‬ ‫همدان ‌‬ ‫‪‌ 33‬‬ ‫ابوطالب کلیم‬
‫(؟) ‌‬
‫شاعر‌و‌نویسندة‌معروف‪‌.‬‬
‫فرانسه ‌‬ ‫فرانسه ‌‬ ‫‪‌37‬م‪‌ .‬‬ ‫الفونتین‬
‫افسانهها» ‌‬
‫‌‬ ‫نویسندة‌کتاب‌«‬
‫تفکرات‌شاعرانه ‌‬ ‫فرانسه ‌‬ ‫فرانسه ‌‬ ‫‪38‬م‪‌ .‬‬ ‫المارتین‬
‫نویسندة‌دربار‌غوریان‌و‌مؤلف‌‬
‫کتاب ‌‬
‫هندوستان ‌‬ ‫غزنه ‌‬ ‫‪‌7‬‬ ‫مبارکشاه (فخر مدبر)‬
‫«آداب‌الحرب‌و‌الشجاعه» ‌‬
‫‌‬
‫در‌دورة‌سلطان‌ابراهیم‌غزنوی‌از‌‬ ‫نیاکانش‌از‌‬
‫جمله‌در‌زندانهای‌قلعة‌نای‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫غزنه ‌‬ ‫همدان‌به‌‬ ‫‪‌5‬‬ ‫مسعود سعد سلمان‬
‫سو‪‌،‬دهک‌و‌مرنج‌به‌سر‌برده‌‬ ‫غزنه‌‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬در‌کتاب‌دری‌«نل‌و‌دمن»‌ نوشته‌است‪‌.‬فکر‌کنم‌تل‌و‌دمن‌درست‌باشد؛‌چرا‌که‌تل‌به‌معنای‌تپه‌است‌‬
‫و‌با‌دمن‌سازگاری‌دارد‪‌ .‬‬

‫‪374‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫است‪‌.‬حبسیههای‌سوزناک‌از‌او‌‬
‫‌‬ ‫آمدهبودند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫باقی‌است ‌‬
‫روضاتالجنات‌فی‌‬
‫‌‬ ‫کتاب‌«‬
‫اوصاف‌مدینه‌هرات»‌در‌دو‌‬ ‫‌‬ ‫شیندند‌هرات ‌‬ ‫‪‌3‬‬ ‫معینالدین اسفزاری‬
‫جلد‪(‌.‬در‌مورد‌تاریخ‌هرات) ‌‬
‫از‌قصیده‌و‌مسمط‌سرایان‌‬ ‫دامغان‌یا ‌‬
‫منوچهری دامغانی (ابونجم‬
‫معروف‌زبان‌فارسی‌است‌که‌در‌‬ ‫غزنه‌(؟) ‌‬ ‫به‌روات‌‬ ‫‪‌5‬‬
‫احمد بن قوص بن احمد)‬
‫وصف‌طبیعت‌بیمانند‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫دولتشاه‪‌:‬بلخ ‌‬
‫تاریخ‌«طبقات‌ناصری»‌در‌دو‌‬ ‫قاضی منهاجالسراج (ابو‬
‫جلد‪‌.‬او‌در‌دربار‌سالطین‌غور‌‬ ‫هند ‌‬ ‫جوزجان ‌‬ ‫‪‌7‬‬ ‫عمر منهاجالدین بن‬
‫محترم‌بود‪‌ .‬‬ ‫سراجالدین)‬

‫سفرنامه‪‌،‬زادالمسافرین‪‌،‬‬ ‫در‌یمگان‌‬
‫ناصر خسرو بلخی (ناصر‬
‫سعادتنامه‪‌،‬روشنایی‌نامه‌و‌‬ ‫بدخشان‌‬
‫بن خسرو بن حارث‬
‫دیوانش‌از‌مشتمل‌بر‌قصاید‌‬ ‫مزارش‌به‌‬ ‫قبادیان‌بلخ ‌‬ ‫‪‌5‬‬
‫قبادیانی بلخی)‬
‫فلسفی‌و‌تعلیمی‌مذهب‌‬ ‫حضرت‌سید‌‬
‫آوارة یمگان‬
‫اسماعلیه‌است‪‌ .‬‬ ‫معروف‌است ‌‬

‫دیوان‌قصاید‌و‌غزلیات‌و‌‌خمسه‌‬
‫نظامی گنجوی (ابومحمد‪،‬‬
‫که‌مشتمل‌بر‌(مخزناالسرار‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫شهر‌گنجه‌‬
‫شهر‌گنجه ‌‬ ‫‪‌0‬‬ ‫نظامالدین الیاس فرزند‬
‫لیلی‌و‌مجنون‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫خسرو‌و‌شیرین‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫آذربایجان ‌‬
‫یوسف)‬
‫هفت‌گنبد‌و‌اسکندنامه)‌است‪‌ .‬‬
‫انوار‌سهیلی‪‌،‬اخالق‌محسنی‪‌،‬‬
‫واعظ کاشفی (مالحسین‬
‫الشهدا‪‌،‬حاتمنامه‪‌،‬تعویذات‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫روضه‬ ‫هرات ‌‬ ‫سبزوار‌هرات ‌‬ ‫‪‌3‬‬
‫هراتی سبزواری)‬
‫و‌خواص‪‌ .‬‬
‫بینوایان ‌‬
‫‌‬
‫فرانسه ‌‬ ‫فرانسه ‌‬ ‫‪33‬م ‌‬ ‫وکتور هوگو‬
‫‌‬
‫اولین‌شاعر‌رمانتیک‌انگلستان ‌‬ ‫انگلستان ‌‬ ‫انگلستان ‌‬ ‫‪‌ 33-‌38‬‬ ‫ولیام ورد ورث‬
‫امام‌چهارم‌شیعیان‌که‌در‌واقعة‌‬ ‫قبرستان‌‬ ‫زینالعابدین (علی بن‬
‫‌‬ ‫‪‌3‬ه‪.‬ق‪‌ .‬‬
‫کربال‌بیمار‌بود‪‌ .‬‬ ‫بقیع ‌‬ ‫حسین)‬

‫‪375‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ضمیمة ‪6‬‬

‫فرهنگ واژهگان کانکور‬

‫از صنف ‪97 – 2‬‬

‫‌‬

‫‪370‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫احتمالی‌ ‌پیشامدی‌که‌وقوع‌آن‌مورد‌تصور‌‬ ‫‌‌‬ ‫بیارزش‪‌،‬مبتذل‬

‫‌ ‌‬ ‫ابتذال‌‬
‫‌باشد‪‌ .‬‬ ‫دم‌بریده‪‌،‬ناقص‪‌،‬ناتمام‪‌ .‬‬ ‫ابتر‌‌‬
‫شامل‌بودن‪‌،‬دربر‌داشتن‪‌،‬اشتمال‪‌ .‬‬ ‫احتوا‌‌‬ ‫تبسم‌کردن‪‌،‬لبخند‌زدن‪‌،‬شگفتن‪‌ .‬‬ ‫ابتسام‌‌‬
‫‌فراهم‌کردن‪‌،‬گرفتن‪‌ .‬‬ ‫احراز‌‬ ‫دچار‌شدن‪‌،‬گرفتار‌شدن‪‌ .‬‬ ‫ابتال‌‬
‫‌نیکویی‪‌ .‬‬ ‫احسان‌‬ ‫زمان‌پایان‌ناپذیر‪‌،‬زمانی‌که‌آن‌را‌‬ ‫ابد‌‌‬
‫به‌کسرالف‌به‌معنای‌بردن‌بار‪‌ .‬‬ ‫احمال‌‌‬ ‫‌جاودان‪‌،‬مقابل‌‬ ‫‌انتها‌نباشد‪‌،‬زمان‌‬
‫ستاره‪‌،‬بخت ‌‬ ‫اختر‌‬ ‫ازل‪‌ .‬‬
‫‌‌مختصرکردن‪‌،‬کوتاه‌کردن‪‌ .‬‬ ‫اختصار‬ ‫‌چیز‌بدیع‌آفریدن‪‌،‬چیز‌نو‌ایجاد‌کردن‪‌،‬‬ ‫ابداع‌‬
‫اختالف‌ ‌مخالفت‪‌،‬تفاوت‪‌،‬ستیزه‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫به‌خصوص‌آثار‌بکر‌آوردن‪‌ .‬‬
‫بیسرو‌سامانی‪‌،‬خلل‌پذیرفتن ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫اختالل‌‬ ‫همیشهگی‪‌،‬جاودانی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫ابدیت‌‬
‫‌خفه‌شدن‪‌،‬گلوگرفته‌شدن ‌‬ ‫اختناق‬ ‫بزرگ‪‌،‬کالن ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫اَبَر‌‬
‫خاص‌تر‪‌،‬مخصوص‌تر‪‌،‬ویژه‌تر‪‌ .‬‬ ‫اخص‌‌‬ ‫‌‌ابر (بروزن‌فنر)‌به‌معنای‌بزرگ‌و‬ ‫ابراختر‬
‫سبز‪‌ .‬‬ ‫اخضر‌‌‬ ‫‌اختر‌به‌معنای‌ستاره‪‌ .‬‬
‫‌آتش‪‌،‬پارة‌آتش‪‌،‬تکه‌هیزم‌یا‌ذغال‌‬ ‫اخگر‌‬ ‫آلت‪‌،‬وسیله‪‌،‬سامان‌کار‪‌ .‬‬ ‫ابزار‌‌‬
‫‌افروخته‪‌ .‬‬ ‫‌جمع‌بصر‪‌،‬چشم‌و‌نگاه‪‌ .‬‬ ‫ابصار‌‬
‫بدبختی‪‌ .‬‬ ‫ادبار‌‌‬ ‫جمع‌بعد‪‌،‬دوره ‌‬ ‫ابعاد‬
‫‌درک‌کردن ‌‬ ‫ادراک‌‬ ‫رسانیدن‪‌،‬آگاه‌کردن‪‌ .‬‬ ‫ابالغ‌‌‬
‫حرفی‌را‌درحرف‌دیگری‌داخل‌کردن؛‌‬ ‫ادغام‌‌‬ ‫‌مبهم‪‌،‬پیچیده‪‌،‬آنچه‌زیاد‌روشن‌و‌‬ ‫ابهام‬
‫‌اصل‌بدتر‌ ‌بوده‪‌ .‬‬ ‫مانند‌‌بتر‌که‌در‌‬ ‫‌آشکار‌نیست‪‌ .‬‬
‫جمع‌دور‪‌،‬زمانها ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫ادوار‌‬ ‫‌پیروی‌کردن‪‌،‬از‌پی‌رفتن ‌‬ ‫اِتباع‌‬
‫‌چرم ‌‬ ‫ادیم‬ ‫‌وحدت‪‌،‬حادثه‪‌ .‬‬ ‫اتفاق‬
‫‌جمع‌ذهن‌به‌معنای‌هوش‪‌ .‬‬ ‫اذهان‌‬ ‫تلف‌کردن‪‌،‬نابود‌ساختن‪‌،‬تباه‌کردن‪‌ .‬‬ ‫اتالف‌‌‬
‫‌‌رنج‌وآزار‪‌،‬گزند‪‌،‬آسیب‪‌،‬شکنجه‪‌ .‬‬ ‫اذیت‬ ‫‌تمام‌کردن‪‌،‬به‌پایان‌رساندن‪‌ .‬‬ ‫اتمام‌‬
‫اگر ‌‬ ‫ار‌‬ ‫اثاثه‌خانه‌ اسباب‌و‌لوازم‌خانه ‌‬
‫ارادتمند‌ ‌مخلص‪‌ .‬‬ ‫‌مهلت‪‌،‬نهایت‌مدت‌چیزی‪‌،‬نهایت‌‬ ‫اجل‬
‫‌میل‪‌،‬خواست‪‌،‬قصد‪‌،‬آهنگ‪‌ .‬‬ ‫اراده‌‬ ‫‌زمان‌عمر‪‌،‬زمان‌مرگ‪‌ .‬‬
‫سرزمینها‪‌،‬جمع‌کلمة‌«ارض»‌به‌‬
‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫اراضی‬ ‫‌گرداگرد ‌‬ ‫احاطه‌‬
‫معنای‌زمین‪‌ .‬‬ ‫پرهیزکردن‪‌،‬دوری‌جستن‪‌،‬خویشتن‌‬ ‫احتراز‌‌‬
‫‌جمع‌(ارکان)‌به‌معنای‌بزرگان‌و سران‌‬ ‫اراکین‌‬ ‫داری‪‌ .‬‬
‫دولت‪‌ .‬‬ ‫احتمال‌ ‌بار‌برداشتن‪‌،‬گمان‌بردن‪‌ .‬‬
‫‌‌نشان‌دادن‪‌،‬نمایاندن‪‌ .‬‬ ‫ارایه‬

‫‪377‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫ایستادهگی‪‌،‬پایداری‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫استقامت ‌‌‬ ‫‌باال‌رفتن‪‌،‬ترقی‌کردن‪‌ .‬‬ ‫ارتقاء‌‬
‫ازجزیی‌به‌کلی‌پی‌بردن‪‌،‬جستجو‌‬ ‫استقرا‌‌‬ ‫‌‌میراث‌بردن‪‌،‬آنچه‌از‌مال‌مرده‌به‌‬ ‫ارث‬
‫‌کردن‪‌ .‬‬ ‫‌کردن‪‌،‬کنجکاوی‌‬ ‫گانش‌میرسد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫بازمانده‬
‫استکشاف‌‌ آشکارساختن‪‌،‬کشف‌چیزی‌را‌‬ ‫مقام‪‌،‬اعتبار‪‌،‬احترام‪‌،‬اندازه‪‌،‬ارزش‪‌ .‬‬ ‫ارج‌‌‬
‫خواستن‪‌،‬طلب‌کشف‌‌کردن‪‌ .‬‬ ‫احترامگذاشتن‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫ارجگذاری‌‌‬
‫‌‬
‫استمالت‌‌ دلجویی‌کردن‪‌،‬دلخوشی‌دادن‪‌،‬به‌سوی‌‬ ‫‌‌(ارج‪‌+‬مند)‌با‌ارزش‪‌،‬ارزشمند‪‌ .‬‬ ‫ارجمند‬
‫‌ساختن‪‌ .‬‬ ‫خود‌متمایل‌‬ ‫‌ارزان‌بودن‪‌،‬ضد‌قیمتی‌وگرانی‪‌،‬الیق‪‌،‬‬ ‫ارزانی‌‬
‫‌مدد‌خواستن ‌‬ ‫استمداد‬ ‫مستحق‪‌،‬شایسته‪‌ .‬‬
‫‌طلب‪‌،‬آبادانی‌کردن‪‌،‬دست‌درازی‌و‬ ‫استعمار‬ ‫‌‌قدر‌و‌قیمت‪‌،‬بها‪‌،‬سزاوار‪‌ .‬‬ ‫ارزش‬
‫دولتهای‌قوی‌بر‬
‫اعمال‌نفوذ‌و مداخله‌ ‌ ‌‬ ‫راهنمایی ‌‬ ‫ارشاد‌‬
‫دولتهای‌ضعیف‌به‌بهانة‌آبادی‌و‌‬
‫‌‬ ‫‌نام‌وسیلة‌موسیقی‌که‌در‌نای‌پف‌ ‌‬ ‫ارغنون‬
‫‪3‬‬
‫‌عمران‪‌ .‬‬ ‫میشده‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬
‫چیزی‌را‌سند‌قرار‌دادن‪‌،‬پشت‌دادن‌و‌‬ ‫استناد‌‌‬ ‫ها‪‌،‬رکنها ‌‬
‫‌‬ ‫‌ ‌‬
‫پایه‬ ‫ارکان‬
‫تکیه‌کردن‪‌ .‬‬ ‫‌تحفه‪‌،‬سوغات‪‌ .‬‬ ‫ارمغان‌‬
‫استنباط‌‌ ‌استخراج‌حقایق‪‌،‬بیرون‌آورن‌چیزی‪‌،‬‬ ‫موزیم‌تاریخی‌وبزرگ‌درلنینگراد‌‬ ‫ارمیتاژ‌‌‬
‫درک‌کردن‪‌ .‬‬ ‫روسیه‪‌ .‬‬
‫استنشاق‌ ‌هوا‌را‌در‌بینی‌و‌شش‌خود‌فروبردن‪‌ .‬‬ ‫زمانی‌که‌آن‌را‌ابتدا‌نباشد‪‌،‬زمان‌بی‌‬ ‫ازل‌‌‬
‫اندازه‌و‌بیجا‌خرج‌کردن ‌‬
‫‌‬ ‫‌ ‌‬
‫بی‬ ‫اسراف‬ ‫آغاز‌و‌بی‌ابتدا‪‌،‬مقابل‌‌ابد‪‌ .‬‬
‫‌افسانه‪‌،‬قصه‪‌،‬حکایت‪.‬ه ‌‬ ‫اسطوره‌‬ ‫‌‌زیرا‪‌،‬بنابراین‪‌ .‬‬ ‫ازیرا‬
‫جمع‌سلف‌به‌معنای‌گذشتهگان ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫اسالف‬ ‫‌‌جمع‌اسطوره‪‌،‬افسانه‪‌،‬قصه‪‌ .‬‬ ‫اساطیر‬
‫اشتغال‌‌ ‌کار‌کردن‪‌،‬مشغول‌شدن ‌‬ ‫اسباب‌‌ ‌جمع‌سبب‪‌،‬وسایل ‌‬
‫گرفتن‌کلمهیی‌از‌کلمة‌دیگر‪.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫اشتقاق‌‬ ‫استبداد‌‌ ظلم‪‌،‬تعدی‪‌،‬جبر‪‌ .‬‬
‫نجبا‪‌،‬پلندپایهگان ‌‬
‫‌‬ ‫اشراف‌‌ ‌‬ ‫جداکردن‪‌،‬بیرون‌آوردن‪‌،‬خارج‌کردن‪‌ ‌.‬‬ ‫استثنا‌‌‬
‫‌درخشیدن‪‌،‬تابیدن‪‌،‬روشن‌شدن ‌‬ ‫اشراق‌‬ ‫استحصال‌‌ حاصل‌کردن‪‌،‬حاصل‌خواستن‪‌،‬نتیجه‌‬
‫نیرویی‌که‌کشور‌یا‌منطقهیی‌را‌به‌ ‌زور‌‬
‫‌‬ ‫اشغالگر‌ ‌‬ ‫گرفتن‪‌ .‬‬
‫تسخیر‌میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫استحکام ‌‌محکم‌شدن‪‌،‬استوار شدن‪‌ .‬‬
‫‌جمع‌شی‌یعنی‌چیز‪‌ .‬‬ ‫اشیا‬ ‫شاهد‌آوردن‌از‌قول‌یا‌گفتة‌کسی ‌‬
‫‌‬ ‫استشهاد‌ ‌‬
‫اصحاب‌ ‌دوستان‪‌،‬یاران‪‌،‬هم‌صحبتان‪‌ .‬‬
‫‌‌بت‌ها‪‌ .‬‬ ‫اصنام‬ ‫‪3‬‬
‫‪‌ .‬ارغنون ‌ ‌سازی ‌که ‌از ‌تعداد ‌زیاد ‌لوله‌‬
‫اصوات‌‌ جمع‌صوت‌به‌معنای‌آواز‪‌ .‬‬
‫تشکیل ‌شده ‌و ‌هوا ‌را ‌داخل ‌آن ‌لوله‌ها ‌می‌دمند ‌که‌‬
‫ها‪‌،‬بیخها‪‌،‬قواعد‌و‌قوانین‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌ ‌‬
‫ریشه‬ ‫اصول‌‬
‫صدا‌ایجاد‌شود‪‌ .‬‬

‫‪378‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫اغراض‌‌ جمع‌غرض‌به‌معنای‌‌‌قصد‪‌،‬‬ ‫اضطراب‌‌ پریشان‌شدن‪‌،‬آشفته‌شدن‪‌،‬مشوش‌‬

‫‌دشمنی‪‌،‬هدف‪‌ .‬‬ ‫‌ساختن‪‌ .‬‬
‫زیادهروی‪‌،‬مبالغه‪‌،‬افراط‌در‌صفت‌‬
‫‌ ‌‬ ‫اغراق‌‬ ‫‌فرمان‌بردن‪‌ .‬‬ ‫اطاعت‌‬
‫‌[نیک]‌یا‌بد‌گویی‪‌ .‬‬ ‫استعمال‌کلمهای‌به‌معنای‌مخصوص‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫اطالق‌‬
‫گزافگویی ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌خواه‌حقیقت‌باشد‌یا‌مجاز ‌‬
‫‌یهوشی‪‌،‬ازخود‌رفته‌گی‪‌ .‬‬ ‫اغما‌‌‬ ‫اطالق‌کنند‪‌‌:‬روان‌کنند‪‌،‬درنظر‌گیرند‪‌ .‬‬
‫تهیدستی‪‌،‬درویشی‌[نیاز‪،‬حاجت] ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫افتقار‬ ‫‌پرنیان‪‌،‬دیبا‪‌،‬پارچة‌ابریشمی‪‌ .‬‬ ‫اطلس‌‬
‫زیاده‌روی‌کردن‪‌،‬ازحد‌و‌اندازه‌‬ ‫افراط‌‌‬ ‫اطلس‌زرکش‪‌:‬پارچة‌ابریشمی‌که‌تارهای‌زرد‌در‌‬
‫تجاوزکردن‪‌ .‬‬ ‫آن‌کشیده‌شده‌باشد ‌‬
‫‌‌زیاد ‌‬ ‫افزایش‬ ‫میانه‌روی‪‌،‬حد‌وسط‪‌ .‬‬ ‫اعتدال‌‌‬
‫افسونگر‌ ‌جادوگر‪‌،‬ساحر‪‌ .‬‬ ‫بلند‌شدن‪‌،‬برتری‌یافتن‪‌،‬برتری ‌‬ ‫اعتال‌‬
‫‌دایره‌که‌در‌آن‌چشم‌انسان‌کره‌را‌‬ ‫افق‬ ‫‌عادت‌کردن‪‌،‬خو‌گرفتن ‌‬ ‫اعتیاد‌‬
‫میبیند‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬ ‫اِعجاب‌ ‌به‌حیرت‌واداشتن‪‌،‬کسی‌را‌به‌شگفت‌‬
‫‌انداختن‪‌،‬گستردن‌و‌هموار‌کردن ‌‬ ‫افکندن‬ ‫آوردن ‌‬
‫بیچارهگی‪‌،‬فقر‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫افالس‌‬ ‫‌انجام‌دادن‌کاری‌که‌دیگران‌از‌آن‌‬ ‫اعجاز‌‬
‫غروب‌کردن‪‌،‬پنهان‌شدن‪‌،‬ناپدید‌شدن‪‌ .‬‬ ‫افول‌‌‬ ‫‌عاجز‌باشند ‌‬
‫یاد‌دادن‪‌،‬داناکردن‪‌،‬فهماندن‪‌ .‬‬ ‫افهام‌‌‬ ‫حرکت‌حرف‌آخر‌در‌واژه‌های‌‬ ‫اعراب‌‌‬
‫ها‪‌،‬ساحهها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫سرزمین‬ ‫ها‪‌،‬‬
‫اقلیم ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫اقالیم‬ ‫‌عربی‪‌ .‬‬
‫بخت‌و‌طالع‪‌ .‬‬ ‫اقبال‌‬ ‫اعراض‌ ‌روی‌برگردانیدن‪‌،‬پرهیزکردن‪‌،‬دوری‌‬
‫‌پیروی‌کردن‪‌،‬متابعت ‌‬ ‫اقتدا‬ ‫کردن‪‌ .‬‬
‫‌قدرت‌یافتن‪‌،‬توانا‌شدن ‌‬ ‫اقتدار‬ ‫جمع‌عصر‪‌،‬زمانها ‌‬
‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫اعصار‌‬
‫‌لزوم‪‌،‬درخور‌بودن‪‌،‬مناسب‌بودن ‌‬ ‫اقتضا‌‬ ‫‌بخشیدن‪‌،‬بخشش‪‌ .‬‬ ‫اعطا‬
‫‌‌تقاضا‪‌،‬درخور‌و‌مناسب‪‌ .‬‬ ‫اقتضا‬ ‫نشانهها‪‌،‬جمع‌علم‪‌،‬هرچیز‌یا‌شخص‌‬
‫‌ ‌‬ ‫اعالم‌‬
‫‌پیروی‌کردن‪‌،‬از‌پی‌رفتن‪‌ .‬‬ ‫اقتفا‌‬ ‫‌مشهور‪‌ .‬‬ ‫شناخته‌شده‌و‌‬
‫‌پاکیزه‌تر‪‌،‬پاکتر ‌‬ ‫اقدس‌‬ ‫‌‌آگاه‌گردانیدن‪‌،‬باخبرساختن‪‌ .‬‬ ‫اعالم‬
‫جمع‌قشر‌به‌معنای‌طبقه‌و‌گروه‪‌،‬‬ ‫اقشار‌‌‬ ‫شامل‪‌،‬فراگیر‪‌،‬همهگانی ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫اعم‌‬
‫‌پوست‪‌ .‬‬ ‫‌شدن‌کار‪‌،‬اثر‌چیزی‌[را]‌پذیرفتن‪‌،‬‬ ‫اِعمال‌‬
‫‪3‬‬
‫‌‌جمع‌اقاصی‪‌ .‬‬ ‫اقصا‬ ‫‌ازچیزی‌یا‌امری‌متأثر‌شدن‪‌ .‬‬
‫‪3‬‬
‫‌دانشگاهی‪‌،‬علمی‪‌ .‬‬ ‫اکادمی‌‬ ‫‌جمع‌عید‪‌،‬عیدها‪‌ .‬‬ ‫اعیاد‌‬
‫اشراف‪‌،‬بزرگان‪‌،‬بزرگواران‪‌ .‬‬ ‫اعیان‌‌‬
‫‪3‬‬ ‫بینظمی‪‌،‬آشوب ‌‬
‫اغتشاش ‌ ‌‬
‫‪‌.‬اقصا‌‌دورترین‪‌،‬دورترین‌نقطه؛‌دورترین‌جا‪‌ .‬‬

‫‪373‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫جمع‌نجم‪‌،‬ستاره‌گان‪‌،‬اختران‪‌ .‬‬ ‫انجم‌‌‬ ‫‌کسب‌کردن‪‌،‬حاصل‌کردن ‌‬ ‫اکتساب‬

‫‌‌دستة‌مردم‌که‌باهم‌جمع‌باشند‪‌،‬‬ ‫انجمن‬ ‫اکتسابی‌‌ انچه‌از‌راه‌سعی‌و‌کوشش‌به‌دست‌‬
‫مجلس‪‌،‬اتحادیه‪‌ .‬‬ ‫آید‪‌ .‬‬
‫انحراف‌ ‌خم‌شدن‪‌،‬کج‌شدن‪‌،‬کجروی‪‌،‬منحرف‌‬ ‫‌کسی‌را‌به‌زور‌و‌ستم‌به‌کاری‌‬ ‫اکراه‌‬
‫گشتن‪‌ .‬‬ ‫واداشتن‪‌،‬خالف‌میل‌او‪‌ .‬‬
‫‌‌پست‌شدن‪‌،‬به‌پستی‌گراییدن‪‌،‬عقب‌‬ ‫انحطاط‬ ‫تاج‪‌،‬افسر‪‌ .‬‬ ‫اکلیل‌‌‬
‫ماندهگی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌کامل‌کردن‪‌،‬تمام‌کردن‪‌ .‬‬ ‫اِکمال‌‬
‫جمع‌شده‪‌،‬فراهم‌آمده‪‌،‬ذخیره‌شده‪‌ .‬‬ ‫اندخته‌‌‬ ‫ها‪‌،‬کرانهها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫اطراف‪‌،‬کناره‬ ‫‌‌‬ ‫اکناف‬
‫‌اندود‌کردن‌ماده‌که‌برچیزی‌بمالند‪‌،‬‬ ‫اندودن‌‬ ‫جمع‌اماکنه‌و‌مکان‌به‌معنای‌جایها‌و‌‬
‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫اماکن‬
‫پوشاندن‌با‌آب‌زر‌یا‌ ‌نقره‪‌ .‬‬ ‫سرزمینها‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫مادهیی‌که‌به‌چیزی‌بمالند‌مانند‌کاهگل‌‬
‫‌ ‌‬ ‫اندوده‬ ‫ترس‌و‌بیبیم‌گردیدن‪‌،‬آرامش‌و‌‬
‫‌‬ ‫‌ ‌‬
‫بی‬ ‫امان‌‬
‫و‌قیر ‌‬ ‫اطمینان‪‌،‬پناه‪.‬‬
‫‌غم‪‌ .‬‬ ‫اندوه‌‬ ‫‌منت‌گذاشتن‪‌،‬سپاسگزاربودن‪‌ .‬‬ ‫امتنان‌‬
‫‌چندی‌یا‌تعدادی؛‌مثال‌یک‌صدو‌‬ ‫اندی‌‬ ‫‌مزیت‌و‌برتری‪‌ .‬‬ ‫امتیاز‬
‫اندی‪‌ .‬‬ ‫‌جمع‌امیر‪‌،‬سرداران‪‌،‬فرماندهان ‌‬ ‫امرا‬
‫اندیشمند ‌‌کسی‌که‌اندیشه‌کند‪‌،‬انسان‌دانا‌و‌‬ ‫‌خودداری‌کردن‪‌،‬بازایستادن‪‌ .‬‬ ‫امساک‌‬
‫دانشمند‪‌ .‬‬ ‫‌پرکردن‪‌،‬مطلبی‌را‌تقریرکردن‌که‌‬ ‫امالء‌‬
‫‌نیرو‪‌،‬قدرت‌و‌توانایی‪‌،‬قوه‪‌ .‬‬ ‫انرژی‌‬ ‫دیگری‌بنویسد‪‌ .‬‬
‫‌‌تنفر‌و‌بیزاری‪‌ .‬‬ ‫انزجار‬ ‫منرالها‪‌،‬جمع‌ملح‌به‌معنای‌نمک ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫امالح‌‬
‫‌‌همدمی ‌‬ ‫انس‬ ‫جمع‌میل‌به‌معنای‌خواهش‪‌،‬آرزو‪‌ .‬‬ ‫امیال‌‌‬
‫‌جمع‌نسج‌به‌معنای‌بافت‌بیولوژیکی‌‬ ‫انساج‌‬ ‫‌هرج‌و‌مرج‪‌،‬بی‌نظمی‪‌،‬بی‌سرو‌‬ ‫انارشی‌‬
‫انسان‪‌ .‬‬ ‫سامانی‪‌ .‬‬
‫‌بسته‌شدن‪‌،‬بند‌آمدن‪‌،‬بند‌شدن‪‌ .‬‬ ‫انسداد‌‬ ‫گشاده‌رویی‪‌،‬شادی‪‌،‬خوشی‪‌،‬بازشدن‪‌ .‬‬ ‫انبساط‌‌‬
‫‌نوشتن‪‌،‬آفریدن‪‌،‬پدید‌آورن‌و‌از‌خود‌‬ ‫انشاء‌‬ ‫‌بسیار‪‌،‬متعدد‪‌،‬پر‌و‌مملو‪‌ .‬‬ ‫انبوه‬
‫چیزی‌نوشتن‪‌ .‬‬ ‫‌برکندن‪‌،‬از‌جای‌بیرون‌کشیدن ‌‬ ‫انتزاع‬
‫‌نفقه‌دادن‪‌،‬خرچ‌کردن‌مال‪‌ .‬‬ ‫انفاق‌‬ ‫‌نقد‌کردن‪‌،‬خوب‌و‌بد‌یک‌چیز‌را‌‬ ‫انتقاد‌‬
‫انفرادی‌ ‌تنهایی‪‌،‬فردی‪‌ .‬‬ ‫‌معلوم‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌نابودشدن ‌‬ ‫انقراض‬ ‫‌‌قصد‌گرفتن‪‌،‬کینه‌گرفتن‪‌ .‬‬ ‫انتقام‬
‫بخش‌شدن‪‌،‬قسمت‌شدن‪‌،‬منقسم‌‬ ‫انقسام‌‌‬
‫‌شدن‪‌ .‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‌.‬اکادمی‌‌فرهنگستان‪‌ ‌.‬‬
‫‌شکست ‌‬ ‫انکسار‌‬
‫‌‌‌‌اکادمیک‌‌دارای‌شیوه‌و‌روش‌دانشگاهی‪‌ ‌.‬‬

‫‪386‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌خساره‪‌،‬ضرر‪‌ .‬‬ ‫آسیب‌‬ ‫انکشاف‌‌ آشکارشدن‪‌،‬پدیدارشدن‪‌،‬گشاده‌‬

‫‌پریشان ‌‬ ‫آشفته‬ ‫‌شدن‪‌،‬وسعت‌یافتن‪‌ .‬‬
‫بینظمی‪‌،‬اغتشاش ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫آشوب‬ ‫‌سبب‪‌،‬باعث‪‌،‬علت‪‌ .‬‬ ‫انگیزه‬
‫‌‌جمع‌افق‪‌،‬کرانه‌های‌آسمانی‪‌،‬کشورها‪‌ .‬‬ ‫آفاق‬ ‫‌جمع‌امر‪‌،‬دستورها‪‌ .‬‬ ‫اوامر‌‬
‫آفرینش‌‌ به‌وجود‌آوردن‪‌،‬انشا‪‌،‬ابداع‪‌،‬آفریدن‪‌ .‬‬ ‫‌‌بلندی‪‌،‬رفعت‪‌ .‬‬ ‫اوج‬
‫‌ملوث‌شدن‪‌،‬نجاست ‌‬ ‫آلوده‌‬ ‫‌جمع‌ورد‌به‌معنای‌دعا‪‌ .‬‬ ‫اورا‌‬
‫‌جمع‌امل‌به‌معنای‌آرزو ‌‬ ‫آمال‬ ‫‌‌تخت‌پادشاهی‪‌ .‬‬ ‫اورنگ‬
‫‌‌با‌تعلیم‪‌،‬قابل‌آموختن‪‌ .‬‬ ‫آموزنده‬ ‫‌جمع‌ولی‪‌،‬به‌معنای‌دوستان‪‌،‬‬ ‫اولیاء‌‬
‫‌آموزش‪‌،‬آموخته‪‌ .‬‬ ‫آموزه‌‬ ‫‌دوستان‌خدا‪‌ .‬‬ ‫دوستداران‪‌،‬اولیاءاهلل‌به‌معنی‌‬
‫‌‬
‫‌درهم‌ساختن‌یا‌مخلوط‌کردن‌دو‌یا‌‬ ‫آمیخته‌‬ ‫‌جمع‌وهم‌به‌معنای‌خیال‌و‌پندار ‌‬ ‫اوهام‌‬
‫چند‌چیز ‌‬ ‫‌تحقیر‌کردن ‌‬ ‫اهانت‬
‫آواز‪‌،‬بانگ‪‌،‬صوت‪‌ .‬‬ ‫آوا‌‌‬ ‫‌جنبش ‌‬ ‫اهتزاز‬
‫‌‌سرگردان‪‌،‬دور‌از‌وطن‪‌ .‬‬ ‫آواره‬ ‫‌کوشش‪‌،‬سعی‪‌ .‬‬ ‫اهتمام‌‬
‫‌وقت‪‌،‬زمان‪‌،‬موقع‪‌ .‬‬ ‫آوان‌‬ ‫جمع‌ایدی‌(جمع‌الجمع)‌به‌معنای‌‬ ‫ایادی‌‌‬
‫‌افسوس‪‌ .‬‬ ‫آوخ‌‌‬ ‫‌دستها‪‌،‬دستان‪‌ .‬‬
‫ها‪‌،‬عالمات ‌‬
‫نشانه ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫آیات‌‌‬ ‫روزها‪‌ .‬‬ ‫ایام‌‌‬
‫‌راه‪‌،‬روش‪‌،‬طریقه‪‌،‬دین‪‌ .‬‬ ‫آیین‬ ‫‌کوتاه‌گرفتن‌سخن‪‌،‬کوتاه‌کردن‌کالم‪‌ .‬‬ ‫ایجاز‌‬
‫‌درباره‪‌،‬فصل‪‌،‬دروازه‪‌ .‬‬ ‫باب‌‬ ‫خرده‌گیری‪‌،‬وارد‌کردن‪‌،‬بیان‌کردن‪‌ .‬‬ ‫ایراد‌‌‬
‫‌میوه‪‌ .‬‬ ‫بار‌‌‬ ‫بسرآوردن‪‌،‬تمام‌کردن‪‌،‬حق‌کسی‌را‌‬ ‫ایفا‌‌‬
‫بازرگان‌‌ تاجر‪‌،‬سوداگر‪‌ .‬‬ ‫تمام‌دادن‪‌ .‬‬
‫‌‌قدیمی‪‌ .‬‬ ‫باستانی‬ ‫یقین‌کردن‪‌،‬باور‌کردن ‌‬ ‫ایقان‌‬
‫پنهان‪‌،‬ضمیر‪‌،‬اصل‪‌،‬حقیقت‪‌،‬اندرون‪‌ .‬‬ ‫باطن‌‌‬ ‫‌اشاره‌کردن‪‌،‬نشان‌دادن‌با‌انگشت ‌‬ ‫ایما‌‬
‫‌جوان ‌‬ ‫بالغ‌‬ ‫‌قصر ‌‬ ‫ایوان‬
‫‌‌دارای‌نفوذ‪‌ .‬‬ ‫بانفوذ‌‬ ‫‌جمع‌اثر‌یعنی‌نشانه‪‌ .‬‬ ‫آثار‌‬
‫بانکنوت ‌‌پول‌کاغذی‪‌ .‬‬ ‫آخراالمر‌ ‌در‌آخر‪‌،‬پایان ‌‬
‫‌‌فریاد‪‌،‬صدا‌زدن‪‌ .‬‬ ‫بانگ‬ ‫‌زیب‪‌،‬زینت‪‌،‬زیور‪‌ .‬‬ ‫آذین‌‬
‫‌‌سرریزه‌کند‪‌،‬بچکد‪‌،‬لبریزشود‪‌ .‬‬ ‫بترابد‬ ‫‌زیب‪‌،‬زینت‪‌،‬زیور ‌‬ ‫آرایه‌‬
‫جمع‌بحر‪‌،‬دریاها‪‌ .‬‬ ‫بحار‌‌‬ ‫‌آرزو‪‌،‬امید ‌‬ ‫آرمان‌‬
‫کنجکاوی‪‌،‬جستجو‪‌،‬کاوش‪‌ .‬‬ ‫بحث‌‌‬ ‫‌‌شرم‪‌،‬حیا‪‌ .‬‬ ‫آزرم‬
‫‌درهم‌و‌برهم‌شدن‌وضع‪‌،‬پیچیده‌‬ ‫بحران‌‬ ‫‌‌امتحان ‌‬ ‫آزمون‬
‫‌غیرعادی‪‌ .‬‬ ‫‌شدن‌اوضاع‪‌،‬وضع‌‬ ‫‌درگاه‪‌،‬آستانه‪‌ .‬‬ ‫آستان‌‬

‫‪383‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌منسوب‌به‌بصر‪‌،‬چشمی‪‌،‬یا‌هنرهای‌‬ ‫بصَری‌‬ ‫عاقل‪‌،‬هوشیار‪‌،‬خردمند‪‌ .‬‬ ‫بخرد‌‌‬

‫بصری‪‌ .‬‬ ‫‌قسمت‪‌،‬حصه‪‌ .‬‬ ‫بخش‌‬
‫‌آنچه‌که‌با‌چشم‌دیده‌شود ‌‬ ‫بصری‌‬ ‫تازه‪‌،‬نو‪‌،‬جدید‪‌،‬شگفت‪‌ ‌.‬‬ ‫بدیع‌‌‬
‫بضاعت‌ ‌سرمایه‪‌،‬دارایی‪‌ .‬‬ ‫‌علم‌صنایع‌لفظی‌و‌معنوی‌‬ ‫بدیع‌و‌بیان‪:‬‬
‫‌برانگیختن‪‌،‬رسیدن‌پیامبر‌به‌مقام‌‬ ‫بعثت‌‬ ‫‌مخصوصا‌در‌شعر‪‌ .‬‬ ‫در‌ادبیات‌‬
‫پیامبری‪‌ .‬‬ ‫ناگهانی‪‌،‬خاضرجوابی‪‌،‬بدون‌تفکرسخن‌‬ ‫بدیهه‌‌‬
‫‌جنبه‪‌،‬حیث‪‌،‬مورد‌نظر‪‌ .‬‬ ‫بعد‌‬ ‫گفتن‌یا‌ ‌شعرسرودن‪‌ .‬‬
‫‌حیات‪‌،‬باقی‌ماندن‪‌ .‬‬ ‫بقا‌‬ ‫روشن‪‌،‬واضح‪‌،‬آشکار‌وضروری‌‬ ‫بدیهی‌‌‬
‫بیفایده ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫بالطائل‬ ‫‌درنظرعقل‪‌ .‬‬
‫بالمنازعه ‌‌بدون‌شک‪‌،‬بی‌خیال‪‌ .‬‬ ‫سخن‌دلکش‪‌،‬شوخی‪‌،‬لطیفه‪‌ .‬‬ ‫بذل‌‌‬
‫‌رسا‪‌،‬فصیح‪‌،‬کسی‌که‌دارای‌زبان‌رسا‌‬ ‫بلیغ‌‬ ‫‌شایسته‪‌،‬الیق‪‌،‬زیبنده ‌‬ ‫برازنده‌‬
‫باشد ‌‬ ‫‌افزایش‪‌،‬فراوانی‪‌،‬سعادت‪‌ .‬‬ ‫برکت‌‬
‫بنیاد‪‌،‬بیخ‪‌،‬ریشه‪‌،‬اساس‪‌ .‬‬ ‫بن‌‌‬ ‫‌‌گرفته‌شده‌از‌بر‌کشیدن‌به‌معنای‌‬ ‫برکشم‬
‫بنوشتمی‌ ‌می‌نوشتم‪‌ .‬‬ ‫‌باالبردن‪‌،‬بیرون‌آوردن‪‌،‬تربیت‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌بیخ‪‌،‬پایه‪‌،‬اصل‪‌،‬اساس‪‌،‬ریشه‪‌ .‬‬ ‫بنیاد‌‬ ‫برکشید‌‌ ‌بلندشد‪‌،‬ارتفاع‌گرفت‪‌ .‬‬
‫نیست‌شدن‪‌،‬هالک‌گشتن‪‌،‬نابود‌شدن‪‌ .‬‬ ‫بوار‌‌‬ ‫مادهیی‌است‌که‌از‌آمیزش‌مس‌و‌‬
‫‌ ‌‬ ‫برنز‬
‫‌محلی‪‌،‬منطقوی‪‌ .‬‬ ‫بومی‌‬ ‫قلعی‌به‌وجود‌میآید‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫حیرانی‪‌،‬شگفتی ‌‬ ‫بهت‌‬ ‫‌پیدا‌شدن‪‌،‬بیرون‌آمدن‪‌،‬آشکارشدن‪‌ .‬‬ ‫بروز‬
‫‌سیاره‌مریخ‪‌ .‬‬ ‫بهرام‌‬ ‫برهمنان ‌‌از‌برهمن‌گرفته‌شده‌که‌کلمه‌هندی‌‬
‫‌سود‪‌،‬نفع‪‌،‬فایده ‌‬ ‫بهره‌‬ ‫است‪‌،‬عالم‌وپیشوای‌ ‌روحانی‌مذهب‌برهمایی‪‌ .‬‬
‫بهره‌مند‌ ‌مستفید‌و‌سود‌برنده ‌‬ ‫قسمتی‌از‌وقت‌و‌زمان‪‌،‬روزگار ‌‬
‫‌‬ ‫برهه‌‬
‫‌بخشیدن‪‌،‬گذشت‪‌ .‬‬ ‫بهل‌‬ ‫‌برترین‪‌،‬باالترین‪‌ .‬‬ ‫برین‌‬
‫‌بی‌مثل‌و‌مانند‪‌ .‬‬ ‫بیهمتا‌‬
‫‌‬ ‫‌مجلس‌عیش‪‌ .‬‬ ‫بزم‌‬
‫بیانکننده‪‌ .‬‬
‫بیانگر ‌ ‌ ‌ ‌‬ ‫‌گستردن‪‌،‬فراخی ‌‬ ‫بسط‌‬
‫‌دو‌مصراع‌شعر‌با‌هم‌مرتبط‪‌،‬دو‌شعر‌‬ ‫بیت‬ ‫حیوان‌نیمکشته ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫بسمل‌‬
‫که‌پیهم‌باشند‪.‬‬
‫‌‬ ‫کشد‪‌،‬او‌را‌از‌بین‌ببرد‪‌،‬به‌قتل‌برساند‪‌ .‬‬ ‫بشکند‌‌‬
‫‌ظلم‪‌،‬نبودِ‌داد‪‌،‬بی‌عدالتی‪‌ .‬‬ ‫بیداد‌‬ ‫بشکوهند‌‌ بترسند‪‌ .‬‬
‫نیزار‪‌،‬نیستان‪‌،‬جنگل‌کوچک‪‌ .‬‬ ‫بیشه‬ ‫‌دیده‪‌ .‬‬ ‫بصر‌‬
‫تخم‌مرغ‪‌ .‬‬ ‫بیضه‌‌‬ ‫‌شهری‌در‌کشور‌عراق‌که‌در‌کنار‌خلیج‌‬ ‫بصره‌‬
‫‌مریض‪‌،‬به‌مریضی‌مبال‌بودن‪‌ .‬‬ ‫بیمار‌‬
‫‌‬ ‫فارس‌واقع‌است‪‌ .‬‬

‫‪382‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫پویه‌گاری ‌‌حرکت‪‌،‬تند‌روی‪‌،‬باسرعت‌حرکت‌‬ ‫‌عوض‪‌،‬مزدی‌که‌در‌برابر‌کاری‌‬ ‫پاداش‬

‫کردن‪‌ .‬‬ ‫پرداخته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫پیرامون‌ ‌اطراف‪‌،‬چهارطرف‪‌ .‬‬ ‫پاسداری ‌‌حراست‪‌،‬نگهداری‌وحمایت‌و‌‬
‫‌زینت‪‌،‬آرایش‪‌،‬زیور ‌‬ ‫پیرایه‌‬ ‫پشتیبانی‪‌ .‬‬
‫‌استقبال‪‌،‬دم‌روی‌آمدن ‌‬ ‫پیشواز‌‬ ‫‌ماندگاری‪‌،‬پاییدن‪‌ .‬‬ ‫پایش‌‬
‫جسم‪‌،‬جسد‪‌،‬تن‪‌،‬هیکل ‌‬ ‫پیکر‌‬ ‫‌منسوب‌به‌پاییز‪‌،‬خزانی‪‌ .‬‬ ‫پاییزی‌‬
‫‌‌نمایش‪‌،‬تصویر‪‌،‬لوحه‪‌ .‬‬ ‫تابلو‬ ‫‌‌وداع‪‌،‬خداحافظی‪‌،‬ترک‌‌کردن‪‌ .‬‬ ‫پدرود‌‬
‫عقب‌انداختن‪‌،‬دیر‌شدن ‌‬ ‫تأخِّر‌‬ ‫‌پیدا‌و‌معلوم‪‌،‬آشکار‌و‌نمایان‪‌ .‬‬ ‫پدیده‌‬
‫‌تربیت‌کردن‪‌،‬تنبیه‌کردن ‌‬ ‫تأدیب‌‬ ‫‌قبول‌و‌استقبال‪‌،‬جلورفتن‌و‌پیشواز ‌‬ ‫پذیره‌‬
‫‌قسمت‌اعالی‌هرچیز‪‌،‬قله‪‌،‬سر‪‌،‬فرق‪‌ .‬‬ ‫تارک‌‌‬ ‫‌سودمند‪‌،‬مفید‪‌ .‬‬ ‫پربار‌‬
‫تازیانه‌‌ ‌شالق‪‌،‬قمچی‪‌،‬آنچه‌بدان‌چهارپایان‌را‌‬ ‫‌‌جایی‌بلند‌که‌احتمال‌سقوط‌‌ازان‌‌‬ ‫پرتگاه‌‬
‫زنند‌و‌رانند‪‌ .‬‬ ‫رود‪‌،‬لغزشگاه‪‌ .‬‬
‫طاقتی‪‌،‬اندوه‪‌،‬ماللت ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫بیقراری‪‌،‬بی‬‫‌‬ ‫تاس‬ ‫‌روشنی‪‌،‬شعاع‪‌،‬فروغ‪‌ .‬‬ ‫پرتو‌‌‬
‫‌‌افسوس‌خوردن‪‌ .‬‬ ‫تأسف‬ ‫‌بیرق‪‌،‬درفش ‌‬ ‫پرچم‬
‫‌سالون‪‌،‬اتاق‌بزرگ ‌‬ ‫تاالر‌‬ ‫‌درشتی‌وتندی‪‌،‬جنگ‌‬ ‫پرخاشگری‪:‬‬
‫تألیفات‌ ‌جمع‌تالیف‌یعنی‌جمع‌نوشتن‌کتاب‪‌ .‬‬ ‫‌وجدال‪‌،‬پیکار‪‌ .‬‬
‫‌اندیشیدن‪‌،‬فکر‌کردن‪‌ .‬‬ ‫تأمل‬ ‫پرداختن‌ ‌اداکردن‪‌،‬کارسازی‌کردن‪.‬‬
‫‌امین‌کردن‪‌،‬امنیت‌دادن ‌‬ ‫تامین‌‬ ‫‌حریر‪‌،‬پرند‌(پارچة‌نازک‌ابریشمی)‪‌ .‬‬ ‫پرنیان‌‬
‫‌فراهم‌کردن‪‌ .‬‬ ‫تامین‬ ‫باهم‌که‌همه[شان]‌را‌‬
‫‌‬ ‫چند‌ستارة‌نزدیک‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫پروین‌‬
‫‌بیان‌کردن‪‌،‬تعبیرکالم‪‌،‬بازگردانیدن‪‌،‬‬ ‫تاویل‌‌‬ ‫پروین‌میگویند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌بازگشت‌کردن‌ازچیزی‪‌ .‬‬ ‫‌دلتنگ‪‌،‬افسرده‪‌،‬غمگین‪‌ .‬‬ ‫پژمان‌‬
‫‌‌ظاهرشدن‪‌،‬آشکارشدن‪‌ .‬‬ ‫تبارز‬ ‫ژوهشکننده ‌‬
‫‌‬ ‫پژوهشگر‌ ‌محقق‪‌،‬پ‬
‫‌علم‌ومعرفت‌بسیار‌داشتن‪‌،‬بسیاردانا‌‬ ‫تبحیر‌‬ ‫پسندیدن ‌‌خوش‌کردن‪‌،‬مورد‌پسند‌واقع‌شدن‪‌ .‬‬
‫شدن‪‌ .‬‬ ‫‌‌حمایت‪‌،‬حفظ‌پیشتیبانی‪‌ ‌.‬‬ ‫پناه‬
‫‌ازحد‌زیاد‌خرج‌کردن‪‌،‬بیهوده‌خرج‌‬ ‫تبذیر‬ ‫‌تاری‌که‌درعرض‌نسج‌بافته‌می‌شود‪‌ .‬‬ ‫پود‌‌‬
‫کردن‪‌ .‬‬ ‫‌جامه‪‌،‬لباس‪‌،‬قشر‪‌ .‬‬ ‫پوشش‌‬
‫‌دور‌کردن‪‌،‬راندن‪‌،‬کسی‌را‌ازشهری‌‬ ‫تبعید‌‌‬ ‫پوشنج‌یا‌فوشنج‪‌‌:‬شهرک‌نزدیک‌هرات‌که‌تا‌‬
‫‌بیرون‌راندن‪‌ .‬‬ ‫شهر‪‌36‬فرسنگ‌داشت‌و‌در‌وادی‌پرداخت‌ومیوه‌‬
‫‌بین‌دو‌کس‌دارای‌حقوق‌مساوی‪‌،‬‬ ‫تبعیض‬ ‫واقع‌بود‌واز‌آن‌گروهی‌از‌اهل‌علم‌برخاسته‌اند‪‌ .‬‬
‫‌یکی‌را‌امتیاز‌دادن ‌‬ ‫رونده‪‌،‬دونده‪‌،‬جاری‪‌،‬بدون‌توقف‪‌ .‬‬ ‫پویا‌‌‬
‫‌بلوری‌شدن‪‌،‬درخشنده‌شدن‪‌ .‬‬ ‫تبلور‌‌‬ ‫پوینده‌‌ ‌جستجو‌کننده‪‌ .‬‬

‫‪381‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫تخصص‌‌ ‌اختصاص‪‌،‬ویژه‌گی‪‌،‬مخصوص‌‬ ‫‌مخفف‌تباه ‌‬ ‫تبه‬

‫گردانیدن‌به‌چیزی‪‌ .‬‬ ‫‌جستجو‌کردن ‌‬ ‫تتبع‬
‫تخلص‌ ‌نام‌شاعرانة‌شاعران ‌‬ ‫تجانس‌ ‌‌همجنس‌بودن‪‌،‬ازیک‌جنس‌بودن‪‌،‬‬
‫‌خمیرشدن‪‌،‬خمیره‌شدن‪‌ .‬‬ ‫تخمر‌‬ ‫‌همجنسی‪‌ .‬‬
‫‌خیال‌انگیزی ‌‬ ‫تخیل‌‬ ‫تجربت‌ ‌تجربه‌کردن‪‌،‬آزمایش‌کردن‪‌ .‬‬
‫تداعی‌معانی‪‌:‬از‌یک‌معنا‌به‌معنای‌‌دیگر‌پی‌‬ ‫‌جزء‌جزء‌ساختن‌چیزی‪‌،‬جسمی‌را‌از‌‬ ‫تجزیه‌‬
‫‌بردن‪‌،‬به‌یاد‌آوردن ‌‬ ‫هم‌جدا‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌درجه‌به‌درجه‪‌،‬آهسته‌آهسته‌ولی‌‬ ‫تدریج‌‬ ‫‌روشن‌شدن‪‌،‬نمایان‌شدن‪‌،‬روشنی‪‌‌،‬‬ ‫تجلی‌‬
‫‌مداوم‪‌ .‬‬ ‫‌تابش‪‌ .‬‬ ‫‌‬
‫‌تألیف‪‌،‬گردآوری‪‌ .‬‬ ‫تدوین‌‬ ‫‌جواز‌(اجازه) ‌‬ ‫تجویز‌‬
‫‌لذت‌بردن‪‌ .‬‬ ‫التذاذ‬ ‫تجهیزات‌‌ ‌جمع‌تجهیز‌به‌معنای‌سامانها‪‌،‬لوازم‪‌،‬‬
‫تذهیب‌ ‌طالکاری‪‌،‬هنر‌تذیین‌اوراق‌کتاب‌با‌آب‌‬ ‫ساز‌و‌برگها‪‌ .‬‬
‫طال‌و‌الجورد ‌‬ ‫‌زیر‌پرتو‪‌،‬آنچه‌که‌در‌اثر‌‬ ‫تحت‌الشعاع‌‬
‫‌انباشته‌شدن ‌‬ ‫تراکم‬ ‫پیدایش‌چیز‌دیگر‌از‌ ‌رونق‌افتاده‌‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌سروده‌دوبیتی‪‌،‬صوت‌و‌نغمه‪‌ .‬‬ ‫ترانه‌‬ ‫تحریض‌‌ ‌برانگیختن‪‌،‬ترغیب‌کردن‪‌،‬تحریک‌‬
‫‌کلمه‌عربی‌تربیه‌با‌«ة»‌مدور‌که‌در‌‬ ‫تربیت‌‬ ‫‌کردن‪‌ .‬‬
‫نوشته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌دری‌با‌"ت"‌کشیده‌ ‌‬ ‫تحریف‌ ‌‌تغییر‌و‌تبدیل‪‌،‬برخی‌از‌حروف‌یک‌‬
‫‌نرم‌خواندن‪‌،‬آهسته‌خواندن‪‌،‬قرآن‌را‌با‌‬ ‫ترتیل‌‌‬ ‫کلمه‌را‌عوض‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌خواندن‪‌ .‬‬ ‫قرات‌درست‌‬ ‫تحسین‌ ‌آفرین‌گفتن‪‌،‬نیک‌شمردن‪‌ .‬‬
‫‌دو‌دله‌شدن‪‌،‬دودلی‪،‬رفت‌وآمد‌کردن‪‌ .‬‬ ‫تردد‌‌‬ ‫‌‌حاشیه‌نویسی‪‌،‬نوشتن‌حاشیه‌برکتاب‪.‬‬ ‫تحشیة‬
‫‌‌بازگردانیدن‪‌،‬مردد‌بودن‪‌،‬دو‌دله‌بودن‪‌ .‬‬ ‫تردید‌‬ ‫‌حقیقت‪‌،‬واقعیت‪‌،‬راستی‪‌،‬به‌حقیقت‌‬ ‫تحقق‌‌‬
‫‌راسخ‌ساختن‪‌،‬ثابت‌ساختن‪‌،‬قوی‌‬ ‫ترسیخ‌‬ ‫پیوستن‪‌ .‬‬
‫ساختن ‌‬ ‫‌‌درست‌شدن‪‌،‬ثابت‌شدن‌خبر‪‌ .‬‬ ‫تحقق‬
‫‌رسم‌کردن‪‌،‬تصویر‌کردن‪‌ .‬‬ ‫ترسیم‌‬
‫‌‬ ‫‌حقیر‌شمردن‪‌،‬خوارداشتن‪‌،‬کوچک‌‬ ‫تحقیر‌‬
‫‌تراوش‪‌،‬افشانده‌شدن‪‌ .‬‬ ‫ترشح‌‬ ‫‌کردن ‌‬
‫ترغیب‌‌ ‌به‌رغبت‌درآوردن‪‌،‬خواهان‌کردن‪‌،‬‬ ‫تحقیق‌‌ ‌رسیدن‪‌،‬به‌حقیقت‌پیوستن‪‌،‬پژوهیدن‪‌ .‬‬
‫‌متمایل‌ساختن‪‌ .‬‬ ‫‌راستی‌و‌درستی‪‌ .‬‬ ‫‌‬
‫‌رواج‌دادن‪‌،‬روا‌کردن‪‌ .‬‬ ‫ترویج‌‬ ‫‌تجزیه‌کردن‪‌،‬حل‌کردن‪‌،‬گشودن ‌‬ ‫تحلیل‌‬
‫‌‌گرد‌آمدن‌مردم‌دریکجا‌و‌فشار‌آوردن‌‬ ‫تزاحم‌‬ ‫‌بردباری ‌‬ ‫تحمل‬
‫به‌هم‪‌ .‬‬ ‫‌دگرگون‌شدن‪‌ .‬‬ ‫تحول‌‬

‫‪384‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫تصویب‌ ‌درست‌دانستن‪‌،‬رای‌موافق‌دادن‪‌،‬‬ ‫به‌امری‌عهدادار‌شدن‌کاری‪‌،‬مالزم‌‬

‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫التزام‬
‫صواب‌شمردن‪‌ .‬‬ ‫شدن ‌‬
‫باهم‌مطابقت‌کردن‪‌،‬برابر‌کردن‪‌،‬عمل‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫تطبیق‬ ‫‌پیچکاری‌کردن‪‌،‬داخل‌کردن‌محلول‌در‌‬ ‫تزریق‌‬
‫کردن ‌‬ ‫زیر‌پوست‪‌ .‬‬
‫‌خود‌نمایی‌کردن‪‌،‬خود‌را‌به‌داشتن‌‬ ‫تظاهر‌‌‬ ‫پاکیزه‌کردن‪‌،‬بیآالیش‌کردن ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫تزکیه‌‬
‫‌صفتی‌وانمود‌کردن‪‌ .‬‬ ‫‌یاری‌دادن‪‌،‬کمک‌کردن‪‌،‬تعاون ‌‬ ‫تساند‬
‫‌میزان‌برابری‪‌،‬با‌هم‌برابرشدن‪‌ .‬‬ ‫تعادل‌‌‬ ‫پیدرپی‌بودن ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫تسلسل‬
‫‌برابری‪‌،‬همتایی‪‌ .‬‬ ‫تعادل‌‬ ‫‌مسلط‌شدن ‌‬ ‫تسلط‬
‫‌بلندشدن‪‌،‬برترشدن‪‌،‬بلند‌پایه‌شدن‪‌،‬‬ ‫تعالی‌‌‬ ‫‌زهرآگین‌شدن‪‌،‬با‌زهر‌آلوده‌شدن ‌‬ ‫تسمم‌‬
‫‌ترقی‪‌ .‬‬ ‫‌مساوی‌کردن‪‌،‬برابر‌کردن‪‌،‬یکسان‌‬ ‫تسویه‌‌‬
‫‌مددکاری ‌‬ ‫تعاون‬ ‫‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌مطلبی‌را‌بیان‌کردن ‌‬ ‫تعبیر‬ ‫تسهیل‌‌ ‌آسان‌کردن‪‌،‬سهل‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌‌حیرت‌کردن ‌‬ ‫تعجب‌‬ ‫‌به‌یکدیگرشبیه‌شدن‪‌،‬مانند‌هم‌بودن‪‌،‬‬ ‫تشابه‌‌‬
‫‌شتاب‌کردن‪‌،‬عجله‌کردن ‌‬ ‫تعجیل‌‬ ‫همانندی‪‌ .‬‬
‫‌‌تجاوز‪‌ .‬‬ ‫تعدی‬ ‫تشخیص‌ ‌‌مشخص‌کردن‪‌،‬معین‌کردن‪‌،‬دقیق‌‬
‫‌عذر‌وبهانه‪‌ .‬‬ ‫تعذر‌‌‬ ‫‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌عرق‌کردن‪‌،‬به‌عرق‌درآوردن‪‌ .‬‬ ‫تعریق‌‌‬ ‫‌بیان‌کردن‌و‌نمودار‌ساختن‌راه‌یا‌‬ ‫تشریع‌‬
‫‌عزاداری‌کردن ‌‬ ‫تعزیه‌‬ ‫‌شریعت ‌‬
‫‌‌سختی‌وجانب‌داری‌بیجا‪‌ .‬‬ ‫تعصب‬ ‫تشریک‌ ‌شرکت‌دادن‪‌،‬شریک‌کردن ‌‬
‫‌اندیشیدن ‌‬ ‫تعقل‬ ‫‌‌شکل‌پید‌اکردن‪‌،‬صورت‌پذیرفتن‪‌،‬‬ ‫تشکل‌‬
‫وابستهگی‌ها ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫تعلقات‬ ‫‌خوب‌صورت‌شدن‪‌ .‬‬
‫آموختن‌علم ‌‬ ‫تعلم‌‬ ‫‌لرزیدن‪‌،‬درهم‌کشیده‌شدن‪‌،‬لرزش‪‌ .‬‬ ‫تشنج‌‌‬
‫‌آموزش‪‌،‬علم‌یاد‌دادن‪‌ .‬‬ ‫تعلیم‬ ‫‌اشاره‌کردن‪‌،‬آشوب‌و‌اضطراب‪‌،‬‬ ‫تشویر‌‬
‫‌توجه‌کردن ‌‬ ‫التفات‬ ‫شرمساری ‌‬
‫‌درک‌کردن‪‌،‬سخن‌یکدیگر‌را‌فهمیدن‪‌ .‬‬ ‫تفاهم‌‌‬ ‫تصحیح‌ ‌صحیح‌کردن ‌‬
‫‌کوتاهی‌کردن‌در‌کاری‪‌ .‬‬ ‫تفریط‌‬ ‫تصحیف‌ ‌خطا‌خواندن‪‌،‬تغییر‌دادن‌کلمه‌با‌‬
‫تفکر‌قدسی‪‌:‬اندیشة‌روحانی ‌‬ ‫‌ساختن‌نقطه ‌‬ ‫کمکردن‌یا‌زیاد‌‬
‫‌‬
‫‌سرگرمی ‌‬ ‫تفنن‬ ‫سخت‌شدن‪‌،‬محکم‌شدن ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫تصلب‌‬
‫تفویض‌ ‌سپردن‪‌،‬واگذارکردن‪‌ .‬‬ ‫تصنیف‌ ‌‌دسته‌دسته‌کردن‪‌،‬صنف‌بندی‪‌،‬صنف‌‬
‫‌یاد‌دادن‪‌،‬داناکردن‪‌،‬فهماندن‪‌ .‬‬ ‫تفهیم‌‌‬ ‫صنف‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌خواست‪‌،‬آرزو‪‌ .‬‬ ‫تقاضا‌‬ ‫تصوف‌ ‌صوفی‌شدن‪‌،‬درویشی‪‌ .‬‬

‫‪385‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌نفوذ‌کردن‪‌،‬تأیید‌کردن ‌‬ ‫تنفیذ‬ ‫‌پیشی‌گرفتن‪‌،‬پیش‌بودن ‌‬ ‫تقدم‌‬

‫‌پاکیزه‌کردن‪‌،‬خالص‌کردن‪‌،‬اصالح‌‬ ‫تنقیح‌‌‬ ‫‌‌قرب‌یافتن‪‌،‬نزدیکی‌یافتن‪‌،‬نزدیک‌‬ ‫تقرب‬
‫‌کردن‪‌ .‬‬ ‫‌شدن‪‌ .‬‬
‫‌تمیزدادن‌محاسن‌وعیوب‌کالم‪‌ .‬‬ ‫تنقیر‌‬ ‫‌دست‌و‌پا‌زدن‪‌،‬کوشش‌و‌تالش ‌‬ ‫تقال‌‬
‫‌‌ناقص‌کردن‪‌،‬کم‌کردن‪‌ .‬‬ ‫تنقیص‬ ‫‌‌کاستن‪‌،‬کم‌شدن‪‌،‬کاهش‪‌ .‬‬ ‫تقلیل‬
‫‌سختی‪‌،‬فشار‪‌،‬راه‌تنگ‪‌ .‬‬ ‫تنگنا‌‌‬ ‫خویشتنداری‪‌،‬پرهیزگاری‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫تقوا‌‬
‫‌‌روشن‌ساختن‪‌ .‬‬ ‫تنویر‬ ‫‌دویدن‪‌،‬جستجو‪‌،‬شتاب‪‌ .‬‬ ‫تکاپو‌‌‬
‫‌پی‌درپی‌قرار‌گرفتن ‌‬ ‫توالی‌‬ ‫‌به‌کمال‌رسیدنَ‪‌،‬به‌تدریج‌کامل‌شدن‪‌ .‬‬ ‫تکامل‌‌‬
‫‌همراه ‌‬ ‫توأم‌‬ ‫‌بسیارشدن‪‌،‬زیاد‌شدن‪‌ .‬‬ ‫تکثیر‌‬
‫روشن‌کردن‌یا‌روبهرو‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫توجیه‌‬ ‫‌متعهد‌شدن‪‌،‬به‌عهده‌گرفتن‪‌ .‬‬ ‫تکفل‌‌‬
‫توحید‌‌ ‌یگانه‌کردن‪‌،‬یکی‌ساختن‪‌ .‬‬ ‫‌رنج‌و‌سختی‌بر‌خود‌نهادن‪‌،‬کاری‌ ‌به‌‬ ‫تکلف‌‬
‫‌انبوه‌مردم‪‌،‬عامة‌خلق‪‌ .‬‬ ‫توده‬ ‫مشقت‌و‌خالف‌عادت‌کردن ‌‬
‫ماشینهای‌تولید‌برق‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫توربین‌‬ ‫تکنالوژی ‌علم‌تخنیک ‌‬
‫‌‌وسعت‌دادن‪‌،‬گسترش‌دادن ‌‬ ‫توسعه‬ ‫‌به‌وجود‌آوردن‪‌،‬آفریدن ‌‬ ‫تکوین‌‬
‫‌چنگ‌انداختن‪‌ .‬‬ ‫توسل‌‬ ‫‌نرمی‪‌،‬اظهار‌لطف‌و‌مهربانی ‌‬ ‫تلطف‬
‫‌تاب‪‌،‬طاقت‪‌،‬توانایی‌و‌نیرو ‌‬ ‫توش‬ ‫‌لطیف‌کردن‪‌،‬زیبا‌و‌دلپسند‌نمودن ‌‬ ‫تلطیف‌‬
‫‌وصیت‌کردن‪‌،‬اندرزدادن‪‌ .‬‬ ‫توصیه‌‬ ‫ازبین‌بردن‪‌،‬بیهوده‌صرف‌کردن ‌‬ ‫تلف‬
‫توضیح‌‌ ‌واضح‌کردن‪‌،‬آشکارساختن‪‌،‬شرح‌‬ ‫‌ترتیب‌دادن‪‌،‬مرتب‌کردن ‌‬ ‫تلفیق‬
‫‌دادن‪‌ .‬‬ ‫‌‌پذیرفتن‪‌،‬پذیرش‪‌ .‬‬ ‫تلقی‌‬
‫موافق‪‌،‬دستیافتن‌به‌کاری ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫توفیق‌‬ ‫‌اشاره‌به‌قصه‌یا‌مثلی‌مشهور‌در‌شعر‌یا‌‬ ‫تلمیح‌‬
‫‌وهم‌داشتن‪‌،‬گمان‌بردن‪‌،‬خیال‌و‌گمان‪‌ .‬‬ ‫توهم‌‌‬ ‫آوردن‌اصطالحات‌ ‌علمی‌در‌شعر ‌‬
‫‌گمان‌بردن‪‌،‬وهم‌داشتن‪‌،‬خیال‌و‌گمان ‌‬ ‫توهم‌‬ ‫‌جداکردن‪‌،‬از‌همدیگر‌تفاوت‌داشتن ‌‬ ‫تمایز‌‬
‫ورم‪‌،‬پندیده‌گی‪‌ .‬‬ ‫التهاب‌‌‬ ‫‌گرایش‪‌،‬میل‌و‌رغبت‪‌ .‬‬ ‫تمایل‌‬
‫‌بهمدیگر‌هجوم‌کردن‪‌ .‬‬ ‫تهاجم‌‬ ‫‌شهرنشینی‪‌،‬ترقی‌و‌پیشرفت‪‌ .‬‬ ‫تمدن‌‬
‫تهذیب‌ ‌پاکیزه‌کردن‪‌،‬خالص‌کردن ‌‬ ‫تمسخر‌‌ ‌مسخره‌کردن‪‌،‬ریشخند‌زدن‪‌ .‬‬
‫‌بی‌پروایی‪‌،‬گستاخی‪‌ .‬‬ ‫تهور‌‌‬ ‫‌چاپلوسی‪‌ .‬‬ ‫تملق‬
‫‌قی‪‌،‬استفراق‪‌،‬دلبد‌شدن ‌‬ ‫تهوع‌‬ ‫آرزو‪‌ .‬‬ ‫تمنا‌‬
‫‌خالی‪‌ .‬‬ ‫تهی‌‬ ‫‌کشمکش‌موجودات‌با‌همدیگر‌برای‌‬ ‫تنازع‌‬
‫‌هنری‌که‌در‌آن‌یک‌داستان‌بر‌اساس‌‬ ‫تیاتر‌‬ ‫حفظ‌بقای‌خود‪‌ .‬‬
‫نمایشنامه‌تمثیل‌میگردد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌مخالف‌چیزی‌با‌چیزی‪‌،‬ضد‌یکدیگر ‌‬ ‫تناقض‌‬
‫‌بهم‌پیوند‌دادن‪‌،‬بهبود‌یافتن‌زخم ‌‬ ‫التیام‬ ‫‌‌مجسمه‪‌،‬پیکر‪‌،‬تمثال‪‌ .‬‬ ‫تندیس‬

‫‪380‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌پایین‌رفتن‌آب‌دریا‪‌ .‬‬ ‫جزر‌‌‬ ‫‌عنوان‌فرعی‪‌ .‬‬ ‫تیتر‌‬

‫یک‌نوع‌فلز‌کمارزش ‌‬
‫‌‬ ‫‌‌‌‬ ‫جَست‬ ‫‌سیارة‌عطارد‪‌ .‬‬ ‫تیر‌‬
‫‌جستجوکردن ‌‬ ‫جستن‌‬ ‫‌قوم‪‌،‬نژاد‪‌ .‬‬ ‫تیره‌‬
‫با‌جسارت‪‌،‬بی‌باکانه ‌‬
‫‌‬ ‫جسورانه‌ ‌‬ ‫‌پابرجا‪‌،‬استوار‪‌ .‬‬ ‫ثابت‌‬
‫جعبات‌ ‌‌جمع‌جعبه‌به‌معنای‌‌‌صندوق‪‌،‬‬ ‫‌دارایی‪‌،‬نعمت ‌‬ ‫ثروت‬
‫‌هرچیزی‌شبیه‌صندوق‪‌ .‬‬ ‫صندوق‌کوچک‪‌،‬‬ ‫‌جمع‌ثغر‌به‌معنای‌سرحد ‌‬ ‫ثغور‌‬
‫‌تقلب‌کردن ‌‬ ‫جعل‌‬ ‫‌‌جمع‌ثقه‪‌،‬به‌معنای‌کسی‌که‌به‌او‌‬ ‫ثقات‬
‫‌بوم ‌‬ ‫جغد‬ ‫‌اعتماد‌کنند‪‌ .‬‬
‫‪2‬‬
‫‌بزرگ‪‌،‬باعظمت‪‌،‬باشکوه‪‌ .‬‬ ‫جالل‌‬ ‫‌تمدن‌و‌فرهنگ ‌‬ ‫ثقافت‬
‫‌فضا‪‌،‬هوای‌گرداگرد‌زمین ‌‬ ‫جو‬ ‫‌اطمینان‪‌،‬اعتماد‪‌ .‬‬ ‫ثقت‌‬
‫‌اجازه‪‌،‬روا‪‌،‬امکان‪‌ .‬‬ ‫جواز‌‬ ‫‌آفرین‪‌،‬ستایش‪‌،‬تمجید‪‌،‬تحسین‪.‬‬ ‫ثنا‌‬
‫‌‌شاخة‌تازة‌درخت‪‌،‬جوانی‪‌،‬شباب‪‌ .‬‬ ‫جوانه‌‬ ‫ظرفی‌برای‌نوشیدن‪‌،‬در‌ورزش‌کپ‌و‌‬ ‫جام‬
‫‌زحمت‌مشقت‪‌ .‬‬ ‫جور‌‌‬ ‫‌ورزشی‌مانند‌فوتبال‌و‌غیره‌‬ ‫به‌یک‌دوره‌‬
‫‌‌زره‪‌،‬سالحی‌که‌از‌حلقه‌های‌آهن‌‬ ‫جوشن‌‬ ‫نیزگفته‌میشود‌مثل‌جام‌جهانی‌ ‌فوتبال‌یا‌جام‌‬
‫‌‬
‫‌سازند‪‌ .‬‬ ‫آسیایی‪‌ .‬‬
‫‌تاخت‌وتاز‪‌،‬گردیدن‪‌،‬دوره‌زدن‪‌ .‬‬ ‫جوالن‌‬ ‫‌ترس‪‌،‬بیم‪‌،‬هراس‪‌،‬جبران‌کردن‪‌،‬اعاده‌‬ ‫جبن‌‌‬
‫جستجو‌کننده‪‌،‬طلبکننده‪‌،‬پرسنده‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫جوینده‬ ‫کردن‪‌ .‬‬
‫‌اسباب‌و‌لوازم‪‌،‬سامان‪‌ .‬‬ ‫جهاز‌‬ ‫پختههای‌باریک‌که‌شکسته‌بند‌موضع‌‬
‫‌ ‌‬ ‫جبیره‌‌‬
‫‌طرف‪‌،‬سمت‪‌،‬به‌خاطر‪‌ .‬‬ ‫جهت‌‬ ‫شکستة‌استخوان‌را‌ ‌با‌آنها‌میبندد‪‌ .‬‬
‫‌نادانان ‌‬ ‫جُهال‌‬ ‫کشیدن‌خطهای‌عمودی‌و‌افقی‌و‌‬
‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫جدول‬
‫‌جست‌زدن‪‌،‬به‌اهتزاز‌درآمدن‪‌ ‌،‬‬ ‫جهیدن‬ ‫‌شطرنجی‪‌ ‌.‬‬ ‫ساختن‌خانههای‌‬
‫‌‬
‫‌دیوارها‪‌ .‬‬ ‫جدار‌‬ ‫‌جرم‌ها‪‌،‬خطاها‌و‌گناهان‪‌ .‬‬ ‫جرایم‌‬
‫‌‌دریای‌آمو‪‌ .‬‬ ‫جیحون‬ ‫‌گناه‪‌ .‬‬ ‫جرم‌‌‬
‫‌‌الشه‪‌،‬مردار ‌‬ ‫جیفه‬ ‫‌تن‌و‌جثة‌جسمی‌است‌که‌بیشتربر‌‬ ‫جرم‬
‫‪1‬‬
‫چاشنی‌ ‌چیزی‌که‌به‌اندازة‌چشیدن‌باشد ‌‬ ‫اجسام‌فلکی‌اطالق‌ ‌می‌شود‪‌ .‬‬
‫‌جریان‌ ‌روان‌شدن‌آب‌یا‌هرچیز‌مانند‌آن‪‌،‬‬
‫‪2‬‬ ‫‌واقع‌شدن‌یک‌کار‪‌ .‬‬
‫‪‌.‬عظمت‪‌،‬بزرگی‪‌.‬به‌معنای‌«باعظمت»‌‬
‫‪3‬‬
‫‌پاره‪‌،‬بخش‪‌،‬قسمت‌توضیح‌کردن‪‌ .‬‬ ‫‌جزء‬
‫و‌«بزرگ»‌نیست‪‌ .‬‬
‫‪1‬‬ ‫‌محکم‌بودن‌الفاظ‪‌،‬فصاحت‌و‌روانی ‌‬ ‫جزالت‬
‫‪‌.‬چیزی‌که‌برای‌خوشمزه‌ساختن‌غذا‌‬
‫به‌آن‌اضافه‌شود‪‌،‬ادویه‪‌،‬مواد‌کیمیاوی‌که‌در‌سالح‌‬
‫‪3‬‬
‫به‌کار‌میرود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫مورد‌به‌نظر‌میرسد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌.‬این‌معنا‌نیز‌بی‬

‫‪387‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫حسرت‌ ‌افسوس‪‌،‬دریغ‪‌ .‬‬ ‫سایه‌بان‌کوچک‪‌،‬آنچه‌که‌چیزهایی‌را‌‬ ‫چتر‌‌‬

‫حشمت‌ ‌‌عظمت‪‌،‬شکوه‪‌،‬جاه‌وجالل‌و‌‬ ‫‌قرار‌دهد‪‌ .‬‬ ‫در‌زیر‌سایة‌خود‌‬
‫بزرگواری‪‌،‬شرم‪‌،‬حیا‪‌ .‬‬ ‫چراخور‌ ‌‌چراگاه‪،‬علفچر‪‌ .‬‬
‫‌حاصل‌کردن ‌‬ ‫حصول‬ ‫‌آسمان‪‌،‬فلک‪‌،‬روزگار‪‌،‬عصر‌و‌زمان ‌‬ ‫چرخ‌‬
‫‌بوریا‪‌،‬فرشی‌که‌از‌نی‌برگ‌خرما‌بافته‌‬ ‫حصیر‌‬ ‫‌زه‌کمان‪‌،‬نخی‌که‌از‌تارهای‌باریک‌‬ ‫چله‌‌‬
‫‌مکان‌تنگ‌را‌گویند‪‌ .‬‬ ‫شده‌باشد‌وهم‌‬ ‫‌تابیده‌شود‪‌،‬تارکمان‪‌ .‬‬
‫‌حاضربودن‪‌،‬محل‌حضور‪‌ .‬‬ ‫حضر‌‬ ‫‌‌چوب‌دستی‌بزرگ‪‌ .‬‬ ‫چماق‬
‫‌حاضر‌بودن‪‌،‬نزد‌کسی‌بودن‪‌ .‬‬ ‫حضور‌‬ ‫چوگان‌ ‌‌چوب‌نیزه‌بازی‌که‌دستة‌آن‌راست‌و‌‬
‫‪3‬‬
‫‌‌قبرستان‪‌ .‬‬ ‫حضیره‬ ‫باریک‌است‪‌ .‬‬
‫‌ریزة‌و‌شکستة‌چیزی‪‌،‬مال‌دنیا ‌‬ ‫حطام‬ ‫‌غالب‪‌،‬پیروز ‌‬ ‫چیره‌‬
‫‌سوراخ‪‌،‬گودال‪‌ .‬‬ ‫حفره‌‬ ‫‌ماهر‪‌،‬استاد‪‌،‬دانا‪‌ .‬‬ ‫حاذق‌‬
‫حفریات‌ ‌‌کندن‌کاری‪‌،‬کاوش‌کردن‪‌ .‬‬ ‫‌حمایت‌کننده‪‌،‬نگاهدارند‪‌،‬پشتیبان‪‌ .‬‬ ‫حامی‬
‫‌خواری‪‌،‬پستی‪‌،‬زبونی ‌‬ ‫حقارت‬ ‫‌جمع‌لحن‪‌،‬آهنگ‌و‌آواز ‌‬ ‫الحان‬
‫‌راست‪‌،‬درست ‌‬ ‫حقه‬ ‫‌دربردارنده ‌‬ ‫حاوی‬
‫‌صندوقچه ‌‬ ‫حُقه‬ ‫‌دوستی‪‌ .‬‬ ‫حب‌‬
‫‌‌راستی‌و‌درستی‪‌ .‬‬ ‫حقیقت‬ ‫‌پرده‪‌،‬روپوش ‌‬ ‫حجاب‬
‫حکمت‌ ‌علم‪‌،‬دانش‪‌،‬فلسفه‪‌ .‬‬ ‫‌شرم‪‌،‬حیا‪‌،‬پوشاندن‪‌،‬پنهان‌کردن ‌‬ ‫حجب‌‬
‫ها‪‌،‬پارچههای‌ابریشمی ‌‬
‫‌‬ ‫‌ ‌‬
‫حله‬ ‫حلل‬ ‫‌برهان‪‌،‬دلیل ‌‬ ‫حجت‌‬
‫‌بردباری‪‌،‬شکیبایی ‌‬ ‫حلم‬ ‫‌جمع‌حد‌به‌معنای‌اندازه‪‌ .‬‬ ‫حدود‌‬
‫حماسه‌ ‌شجاعت‪‌ ،‬دالوری ‌و ‌در ‌ادبیات ‌نوعی‌‬ ‫‌پرهیزکردن‪‌،‬دوری‌کردن‪‌ .‬‬ ‫حذر‌‬
‫‌گویند ‌که ‌ ‌درآن ‌داستانهای‌‬ ‫[از‌انواع‌ادبی]‌را‌‬ ‫حراست‌ ‌نگهبانی‪‌،‬پاسداری‪‌ .‬‬
‫‌آید‪‌ .‬‬ ‫شجاعت‌ها‌وقهرمانان‌می‌‬ ‫‌آلت‌جنگ‪‌،‬سالح‪‌ .‬‬ ‫حربه‌‌‬
‫حماسه‌ ‌شجاعت‪‌،‬دلیری‪‌،‬دالوری ‌‬ ‫‌شغل‪‌،‬پیشه‪‌،‬کار‪‌،‬وظیفه‪‌ .‬‬ ‫حرفت‌‬
‫جوالی‪‌،‬حملکنندة‌بار ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫حمال‬ ‫حرفوی‌‌ ‌مسلکی‪‌،‬با‌مهارت‪‌ .‬‬
‫حمایت‌ ‌نگهبانی‌کردن‪‌،‬پشتیبانی‌کردن‪‌،‬دفاع‌‬ ‫‌گرداگرد‌خانه‪‌،‬اندرون‌سرا‪‌،‬داخل‌‬ ‫حرم‌‌‬
‫کردن‪‌ .‬‬ ‫‌خانه‪‌ .‬‬
‫حمایل‌‌ ‌بندهای‌شمشیر‪‌،‬آنچه‌به‌شانه‌و‌پهلو‌‬ ‫‌رقیب‌و‌هم‌حرفه‪‌ .‬‬ ‫حریف‌‬
‫آویزند‪‌ .‬‬ ‫‌پیرامون‌و‌گرداگرد ‌‬ ‫حریم‌‬
‫‌اندوهگین‪‌،‬غمگین‪‌،‬اندوهناک‪‌ .‬‬ ‫حزین‌‌‬

‫‪‌ .‬در ‌فرهنگ بزرگ سخن ‌به ‌شکل‌‬

‫‪3‬‬ ‫‌بر‌طبق‪‌،‬موافق‪‌ .‬‬ ‫حسب‌‬
‫قدر‪‌،‬اندازه‪‌،‬شماره‪‌،‬اساس ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫حسب‌‬
‫«حظیره»‌نگاشته‌شده‌است‪‌ .‬‬

‫‪388‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌سخنی‌که‌رویاروی‌گفته‌شود‪‌ .‬‬ ‫خطاب‬ ‫‌ستایش‪‌،‬ثنا‪‌،‬صفت‪‌ .‬‬ ‫حمد‌‬

‫‌شهربزرگ‪‌،‬ناحیه‪‌،‬مملکت‪‌،‬کشور‪‌ .‬‬ ‫خطه‌‌‬ ‫ستایشنامه‪‌،‬شعریا‌نثری‌که‌در‌آن‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫حمدیه‌‬
‫‌سخنور‪‌،‬سخنران‪‌ .‬‬ ‫خطیب‌‬ ‫‌ثنای‌خداوند(ج)‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌بزرگ‪‌،‬مهم‪‌،‬عظیم‪‌،‬مشکل ‌‬ ‫خطیر‬ ‫‌‌سرخ‪‌ .‬‬ ‫حمراء‌‬
‫‌لباس‌نظامی‌قدیم‪‌ .‬‬ ‫خفتان‌‬ ‫‌‌ستوده‪‌،‬پسندیده‪‌ .‬‬ ‫حمیده‬
‫خالقیت ‌خلق‌کردن‪‌،‬آفریدن ‌‬ ‫حوادث‌ ‌جمع‌حادثه‪‌،‬واقعه‪‌ .‬‬
‫‌میان‌وفاصله‌دوچیز‪‌ .‬‬ ‫خالل‌‬ ‫‌آنچه‌به‌کسی‌واگذار‌شود ‌‬ ‫حواله‬
‫‌نام‌شهریست‪‌ .‬‬ ‫خَلُخ‌‌‬ ‫‌ساحة‌شش‌کروهی[؟]‌اطراف‌شهرها‪‌،‬‬ ‫حومه‌‬
‫‌جامة‌دوخته‌که‌از‌طرف‌شخص‌بزرگ‌‬ ‫خلعت‬ ‫ساحة‌بیرون‌از‌مرکز‌ ‌شهر‪‌ .‬‬
‫به‌عنوان‌تحفه‌داده‌شود ‌‬ ‫‌انگشتر‪‌،‬مهر‪‌،‬نگین‪‌ .‬‬ ‫خاتم‌‌‬
‫‌فترت‪‌،‬آفرینش‪‌،‬سرشت‪‌ .‬‬ ‫خلقت‌‬ ‫‌یادبود‪‌،‬یادگار‪‌،‬یاد ‌‬ ‫خاطره‬
‫‌گشادگی‌بین‌دو‌چیز‪‌،‬رخنه‪‌،‬سوراخ‪‌ .‬‬ ‫خلل‌‌‬ ‫‌‌خطاکار‌گنهکار ‌‬ ‫خاطی‌‬
‫‌خفک‌کردن‪‌،‬بند‌آمدن‌نفس‪‌ .‬‬ ‫خناق‌‌‬ ‫‌قلم‌نی‪‌ .‬‬ ‫خامه‌‌‬
‫خوارق‌ ‌جمع‌خارق‪‌،‬آنچه‌که‌خالف‌عادات‌‬ ‫خبرت‌‌ ‌آگاهی‌داشتن‌به‌حقیقت‪‌،‬مجرب‌‬
‫مردم‌باشد ‌‬ ‫‌بودن‪‌ .‬‬
‫خوانین‌‌ ‌جمع‌خان‪‌،‬امیران‪‌،‬سرلشکران‪‌،‬‬ ‫شرمندهگی ‌‬
‫‌‬ ‫‌شرمگین‪‌،‬‬ ‫خجل‬
‫پادشاهان‪‌ .‬‬ ‫خدنگ‌‌ ‌نوعی‌چوب‌سخت‌وتیری‌که‌ازچوب‌‬
‫‌‌جمع‌خوذه‪‌،‬به‌معنای‌کاله‌آهنین‪‌ .‬‬ ‫خوذ‬ ‫خدنگ‌ساخته‌‌باشند‪‌ .‬‬
‫‌آن‌قسمت‌مرمی‌توپ‌که‌در‌آن‌باروت‌‬ ‫خول‌‬ ‫خرافات‌‌ ‌افسانه‌ها‪‌،‬سخنان‌بیهوده‪‌ .‬‬
‫قرار‌میگیرد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌مخفف‌خرگاه‌به‌معنای‌خیمة‌بزرگ‪‌ .‬‬ ‫خرگه‌‬
‫خون‌خامه ‌‌درین‌کتاب‪‌،‬منظوراز‌رنگ‌قلم‌است‪‌ .‬‬ ‫‌شاد‪‌،‬خندان‪‌ .‬‬ ‫خرم‬
‫داد‌گستر ‌عادل ‌‬ ‫خروشان‌ ‌پرموج‪‌،‬پرجوش‌و‌خروش‪‌ .‬‬
‫داد‌و‌ستد‌ ‌داد‌و‌گرفت‪‌،‬فروخت‌و‌خرید‪‌ .‬‬ ‫خسوف‌ ‌‌ماه‌گرفتگی‪‌،‬زمانی‌که‌زمین‌بین‌‬
‫داراالنشا‌‌ ‌دفتری‌که‌درآنجا‌نامه‌ها‪‌،‬فرامین‌و‌‬ ‫خورشید‌و‌ماه‌قرار‌می‌گیرد‪‌ .‬‬
‫‌مقامات‌را‌می‌‬ ‫‌دستوارت‌پادشاه‌و‌‬ ‫خشمگین‌ ‌خشمناک‪‌،‬خشم‌آلوده‪‌،‬برآشفته‪‌،‬‬
‫نویسیند‪‌ .‬‬ ‫غضبناک‪‌ .‬‬
‫‌دعوت‌کننده ‌‬ ‫داعی‌‬ ‫‌درشت‪‌،‬ضد‌نرم‪‌،‬تندخو‪‌ .‬‬ ‫خشن‌‬
‫‌قاضی‪‌،‬حکم‌کردن‌میان‌دو‌نفر ‌‬ ‫داور‌‬ ‫خصب‌‌ ‌فراوانی‪‌،‬حاصلخیزی‪‌ .‬‬
‫بادهپرست‪‌،‬کسی‌همیشه‌شراب‌‬
‫دایمالخمر‌ ‌ ‌‬
‫‌‬ ‫ویژهگی‪‌،‬خصوصیت‪‌ .‬‬
‫خصیصه‌ ‌ ‌‬
‫خورد‌[مینوشد]‌و‌نشه‌است ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫می‬ ‫‌پیامبری ‌که ‌نمی ‌میرد ‌و ‌گویند ‌دربیابان‌‬ ‫خضر‌‬
‫همیشه‌روزهدار ‌‬
‫‌‬ ‫دایمالصوم‌ ‌‬
‫‌‬ ‫ها‌به‌یاری‌گم‌شده‌ ‌گان‌می‌آید ‌‬

‫‪383‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌مایل‌بودن‪‌،3‬دلخواه‪‌،‬دلپسند‪‌ ‌.‬‬ ‫دالویز‌‬ ‫‌بزرگی‪‌،‬عظمت‪‌،‬شان‌وشوکت‌وشکوه‪‌ .‬‬ ‫دبدبه‌‌‬

‫‌دموکراسی‪‌:‬مردم‌ساالری‪‌ .‬‬ ‫‌‌نویسنده‪‌،‬منشی‪‌،‬کاتب‪‌ .‬‬ ‫دبیر‌‬
‫‌‌نوعی‌شعر‌چهار‌مصراعی‪‌ .‬‬ ‫دوبیتی‬ ‫دبیردیوان‌رسایل‪‌:‬نویسنده‌نامه‪‌،‬منشی‌نامهها‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‌خانواده‪‌،‬دودمان‪‌ .‬‬ ‫دوده‬ ‫‌مشهورترین‌دریای‌است‌که‌درعراق‌‬ ‫دجله‌‬
‫‌دیشب ‌‬ ‫دوش‌‬ ‫موجود‌است‪‌،‬دجله‌ ‌وفرات‪‌ .‬‬
‫دوشیزه‌ ‌دختر‪‌ .‬‬ ‫‌‌مزاج‪‌،‬خوی‪‌،‬عادت‪‌،‬دانستن‪‌،‬عقل‪‌،‬‬ ‫درایت‌‬
‫‌روزگار‪‌،‬زمانه‪‌،‬زمان‌دراز‪‌،‬جهان‪‌ .‬‬ ‫دهر‌‌‬ ‫‌دانش‪‌ .‬‬
‫دهشت‌‌ ‌سرگشته‌گی‪‌،‬سراسیمه‌گی‪‌،‬ترس‌‬ ‫‌گنجانیدن‪‌،‬جا‌به‌جا‌کردن‪‌،‬نوشتن‌‬ ‫درج‌‌‬
‫‌وخوف‪‌ .‬‬ ‫‌مطلبی‌در‌کتاب‪‌،‬رساله‌‌ومانند‌اینها‪‌ .‬‬
‫‌راهرو‪‌ .‬‬ ‫دهلیز‌‌‬ ‫درخشنده‌ ‌تابان‪‌،‬فروزان‪‌ .‬‬
‫بیماری‌که‌در‌آن‌قند‌خون‌باال‌میرود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫دیابت‌‬ ‫‌سزاوار‪‌،‬شایسته‪‌،‬مناسب‪‌ .‬‬ ‫درخور‌‬
‫‌پارچة‌ابریشمی ‌‬ ‫دیبا‬ ‫پول‌قدیمی‌نقرهیی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫درم‌‬
‫‌انبار ‌‬ ‫دیپو‌‬ ‫‌‌ایستادن‪‌،‬تأمل‌کردن‪‌ .‬‬ ‫درنگ‬
‫‌واحد‌پول‌قدیمی‪‌،‬پول‌طالیی‪‌،‬مسکوک‌‬ ‫دینار‌‌‬ ‫درنوردیدن‪‌:‬طی‌کردن‪‌ .‬‬
‫طالیی‪‌ .‬‬ ‫‌ثنا‌و‌ستایش‪‌ .‬‬ ‫درود‌‬
‫‌جمع‌دیو‪‌،‬موجودات‌تصوری‌و‌خیالی‌‬ ‫دیوان‌‬ ‫درونمایه ‌‌مضمون‪‌،‬محتوا‪‌ .‬‬
‫بسیارکالن‪‌ .‬‬ ‫وشهگیران‪‌ .‬‬
‫درویشان‌ ‌بینوایان‪‌،‬فقیران‪‌،‬گ ‌‬
‫‌کتاب‌شعر‌شاعران‪‌ .‬‬ ‫دیوان‌‬ ‫‌واحد‌پول‌قدیمی‪‌،‬پول‌نقره‌یی‪‌،‬‬ ‫درهم‌‌‬
‫قلة‌کوه‌[اوج] ‌‬ ‫ذروه‬ ‫مسکوک‪‌،‬نقره‌یی‪‌ .‬‬
‫‌ ‌یاد‌کردن‪‌،‬ستایش‪‌،‬دعا‪‌ .‬‬ ‫ذکر‌‬ ‫‌ ‌‌افسوس‪‌ .‬‬ ‫دریغ‬
‫‌‌خوار‪‌،‬پست‪‌،‬زبون‪‌،‬حقیر‪‌ .‬‬ ‫ذلیل‌‬ ‫دستبرد‌‌ ‌دزدی‪‌،‬چپاول‪‌،‬غارت‪‌،‬تصرف‪‌ .‬‬
‫خواران‪‌،‬زبونها ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫ذلیالن‬ ‫‌‌سخن‌بد‪‌،‬دَو‌و‌دشنام‪‌ .‬‬ ‫دشنام‬
‫‌آب‌شدن‪‌،‬گداخته‌شدن‪‌ .‬‬ ‫ذوب‌‌‬ ‫دغدغه‌‌ ‌ترس‪‌،‬بیم‪‌،‬تشویش‪‌ .‬‬
‫‌سخی‪‌،‬بخشنده‪‌،‬سخاوتمند‪‌،‬کریم‌و‌‬ ‫راد‬ ‫‌توجه‪‌،‬دقیق‌شدن‪‌ .‬‬ ‫دقت‌‬
‫حکیم‌را‌از‌هم‌گویند‪‌ .‬‬ ‫‌‌اتاقکی‌که‌درجایی‌بل‌د‌قرار‌داشته‌‬ ‫دکان‌‬
‫‌ردیف‪‌،‬قطار‪‌ .‬‬ ‫راستا‌‌‬ ‫باشد‪‌ .‬‬
‫‌استوار‌و‌پابرجا‪‌،‬ثابت‪‌ .‬‬ ‫راسخ‌‬ ‫‌مطلبی‌را‌با‌صدای‌بلند‌وبا‌آب‌وتاب‌از‌‬ ‫دکلمه‬
‫بر‌خواند‪‌ .‬‬
‫‌دکان‪‌،‬کنار‪‌،‬گوشه‌و‌در‌اینجا‌به‌معنی‌‬ ‫دکه‌‬
‫‪3‬‬ ‫دکان‌آهنگری‌است‪‌ .‬‬
‫‪‌ .‬این ‌معنا ‌برای ‌دالویز ‌نیز ‌نادرست‌‬
‫است‪‌ .‬‬

‫‪336‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌بزرگ‌شدن‪‌،‬نموکردن‪‌ .‬‬ ‫رشد‌‬ ‫‌مرغزار‪‌،‬سحرا‌[صحرا]‌دامنة‌سبز‌کوه‌‬ ‫راغ‌‬

‫‌صدایی‌که‌بعد‌از‌الماسک‌در‌اوقات‌‬ ‫رعد‬ ‫‌باشد‪‌ .‬‬ ‫که‌وصل‌به‌سحرا‌‬
‫بارانی‌بلند‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌مهربانی‪‌،‬شفقت‪‌،‬رحم‪‌،‬ترحم‪‌ .‬‬ ‫رأفت‌‌‬
‫‌‌زیبایی‪‌ .‬‬ ‫رعنایی‬ ‫‌سوار‪‌ .‬‬ ‫راکب‌‌‬
‫رفاه‌اجتماعی‪‌:‬آسودهگی‌اجتماعی‪‌‌،‬نعمت‌و‌‬
‫‌‬ ‫رباعیات‪‌:‬جمع‌رباعی‪‌،‬نوعی‌از‌[قالب]‌‌شعر‌که‌‬
‫فراوانی‌برای‌اکثریت‪‌ .‬‬ ‫‌[دارای]‌چهار‌مصراع‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌آسایش ‌‬ ‫رفاه‬ ‫‌گریستن‌بر‌مردن‌و‌شعر‌گفتن‌در‌باره‌‬ ‫رثا‌‬
‫‌برطرف‌کردن‪‌،‬از‌بین‌بردن‪‌ .‬‬ ‫رفع‌‬ ‫مرگ‌کسی‌با‌اظهار‌دلسوزی ‌‬
‫دوختن‌پارهگی‌و‌سوراخ‌جامه ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫رفو‬ ‫‌مردان‪‌،‬جمع‌رجل‪‌ .‬‬ ‫رجال‌‬
‫نامه‌ی‌کوچک ‌‬ ‫رقعه‌‬ ‫‌شعری‌که‌هنگام‌جنگ‌برای‌مفاخرت‌‬ ‫رجز‌‬
‫‌آرام‌گرفتن‪‌،‬ایستادن‪‌،‬کسادی‪‌،‬تنبلی‪‌،‬‬ ‫رکود‌‌‬ ‫خوانند‪‌ .‬‬
‫کاهلی‪‌ .‬‬ ‫‌برگشتن‪‌،‬بازآمدن ‌‬ ‫رجوع‬
‫‌زشت‪‌،‬قبیح‪‌،‬سخیف‪‌ .‬‬ ‫رکیک‌‌‬ ‫‌کوچیدن‪‌،‬وفات ‌‬ ‫رحلت‬
‫‌‌راز‪‌،‬پوشیده‪‌،‬نهفته‪‌،‬نهان‪‌ .‬‬ ‫رمز‬ ‫رحمت‌ ‌مهربانی‪‌،‬شفقت‪‌،‬ترحم‪‌ .‬‬
‫‌آزار‪‌،‬درد‪‌،‬محنت‪‌ .‬‬ ‫رنج‌‬ ‫‌‌سوراخ‪‌،‬شگاف‪‌،‬چاک‪‌ .‬‬ ‫رخنه‌‬
‫‌راویان‪‌،‬کسانی‌که‌چیزی‌را‌روایت‌‬ ‫رُوات‌‬ ‫‌صف‪‌،‬قطار‪‌،‬دسته‪‌،‬درجه ‌‬ ‫رده‌‬
‫‌کنند‪‌ .‬‬ ‫‌رسته‪‌،‬رده‪‌،‬صف‪‌،‬پشت‌سرهم‪‌ .‬‬ ‫ردیف‌‌‬
‫نظم‪‌،‬اسلوب‪‌،‬ترتیب‪‌،‬جریان ‌‬
‫‌‬ ‫روال‌‬ ‫‌هروسیله‌یی‌که‌مطلبی‌یا‌خبری‌را‌به‌‬ ‫رسانه‌‬
‫‌روح‪‌ .‬‬ ‫روان‌‬ ‫مردم‌برساند‪‌ .‬‬
‫‌رونده‪‌،‬درحال‌رفتن‪[‌،‬روح]‪‌ .‬‬ ‫روان‌‬ ‫رسانههای‌جمعی‪‌:‬وسیله‌های‌که‌مطلب‌وخبری‌را‌‬
‫‌‬
‫‌نقل‌کردن‌سخن‌کسی‪‌،‬خبر‪‌،‬حکایت‪‌ .‬‬ ‫روایت‌‬ ‫‌مردم‌‬ ‫‌اطالع‬ ‫به‌صورت‌دسته‌جمعی‌به‌‬
‫‌با‌فتح‌حرف‌{ر}‌‌نسیم‌خوش‌آیند‪‌،‬‬ ‫روح‌‌‬ ‫برساند؛‌مانند‌‌رادیو‌و‌‌تلویزیون‪‌ .‬‬
‫بوی‌خوش‪‌ .‬‬ ‫‌‌هر‌وسیله‌‌که‌مطلب‌یا‌خبری‌را‌به‌‬ ‫رسانه‬
‫‌‌با‌ضم‌حرف‌{ر}‌‌جان‪‌،‬روان‪‌ .‬‬ ‫روح‌‬ ‫اطالع‌مردم‌برساند‪‌ ‌،‬مانند‌‌رادیو‪‌،‬تلویزیون‪‌،‬‬
‫روحانی ‌‌دانشمند‌دینی‪‌،‬پیشوای‌مذهبی‪‌،‬‬ ‫روزنامه‪‌ .‬‬
‫‌پارسا‪‌،‬پرهیزگار‪‌ .‬‬ ‫رستگار‌ ‌آسوده‪‌،‬نجات‌یافته‪‌،‬آزاد ‌‬
‫‌کلکین‪‌،‬پنجره‪‌ .‬‬ ‫روزن‌‬ ‫‌‌آزاد‌شدن‪‌،‬رها‌شدن‪‌،‬نجات‌یافتن ‌‬ ‫رستن‬
‫‌سوراخ‪‌،‬منفذ ‌‬ ‫روزن‬ ‫‌‌رسمی‌طبق‌رسم‌و‌رواج‪‌،‬قانونی‌شده‪‌ .‬‬ ‫‌‬
‫‌قاعده‪‌،‬قانون‪‌،‬راه‪‌،‬طریقه‪‌ .‬‬ ‫روش‌‬ ‫‌‌ریسمان‪‌،‬طناب‪‌ .‬‬ ‫رسن‬
‫‌‌مجموعه‌آداب‌و‌سنن‪‌ .‬‬ ‫رسوم‬
‫رشادت‌ ‌شجاعت‪‌،‬دالوری‪‌ .‬‬

‫‪333‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌بدرویی‌و‌شرارت ‌‬ ‫زعارت‬ ‫روش‪‌،‬رفتار‪‌،‬طریقه‪‌ 3‬‬

‫‌‬ ‫روند‌‬
‫‌گوارا‪‌،‬صاف‪‌،‬خوشگوار ‌‬ ‫زالل‌‬ ‫‌پیشرفت‪‌،‬تابش‪‌،‬درخشش ‌‬ ‫رونق‬
‫‌گروه‪‌،‬جماعت‪‌،‬دسته ‌‬ ‫زمره‬ ‫‌چیزتازه‌و‌نو‌را‌به‌دیگران‌نشان‌دادن‪‌ .‬‬ ‫رونما‌‬
‫‌آواز‌خواندن‌یا‌دعا‌کردن‌آهسته‪‌،‬سخن‌‬ ‫زمزمه‌‬ ‫‌خواب‌خوش‪‌،‬متضاد‌کابوس‪‌ .‬‬ ‫رویا‌‌‬
‫گفتن‌زیر‌لب‪‌ .‬‬ ‫‌‌شبیه‌خواب‪‌،‬زیبا‪‌ .‬‬ ‫رویایی‬
‫‌ترنم‌کردن‪‌،‬آوازخواندن‪‌ .‬‬ ‫زمزمه‌‬ ‫واقعه‪‌،‬حادثه‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫رویداد‌‬
‫‌امان‪‌،‬پناه‪‌،‬مهلت‪‌ .‬‬ ‫زنهار‌‌‬ ‫‌گوشه‌نشینی‌و‌ترک‌دنیا‌وچشم‌پوشی‌‬ ‫رهبانیت‬
‫ناپایداری‪‌،‬نیستی‌و‌نابودی‪‌،‬آفت‪‌،‬بال ‌‬ ‫زوال‌‬ ‫از‌لذت‌های‌آن‪‌ .‬‬
‫بیرغبتی‌[و]‌بی‌میلی‌به‌دنیا‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬ ‫زهد‌‬ ‫رهنمود‌ ‌رهنمایی‪‌،‬هدایت‪‌ .‬‬
‫‌‌پرهیزگاری‪‌،‬پارسا‌شدن ‌‬ ‫زُهد‬ ‫‌مرکب‌دونده‌فراخگام‌وخوش‌سواری‪‌ .‬‬ ‫رهوار‌‌‬
‫‌طاقت‪‌،‬توان‪‌ .‬‬ ‫زهره‌‌‬ ‫ریاضت‌ ‌‌تحمل‌رنج‌وتعجب‪‌،‬زحمت‌و‌رنج‌‬
‫زیباییشناسی‪‌:‬زیبایی‌شناختی‪‌،‬علم‌‌درک‌زیبایی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫کشیدن‪‌ .‬‬
‫‌گود‪‌،‬عمیق‪‌،‬دور‌ودراز‪‌ .‬‬ ‫ژرف‌‬ ‫گوشهنشینی‌برا‌تفکر‌و‌عبادت‪‌،‬سختی‌‬
‫ریاضت‌ ‌ ‌‬
‫‌عمیق‪‌ .‬‬ ‫ژرف‌‬ ‫کشیدن‪‌ .‬‬
‫‌عمیق ‌‬ ‫ژرف‬ ‫‌منسوب‌به‌ریه‌به‌معنای‌شُش ‌‬ ‫ریوی‌‌‬
‫‌وضع‌رفتار‌و‌حرکات‪‌،‬طرز‌حرکت‌و‌‬ ‫ژست‌‬ ‫‌منسوب‌به‌ریه‌به‌معنای‌شش‌‬ ‫ریوی‌‌‬
‫اعمال‌شخص ‌‬ ‫(همردیف‌جگر)‪‌ .‬‬
‫ژولیده‌‌ ‌شوریده‪‌،‬آشفته‪‌،‬درهم‪‌،‬پریشان‪‌ .‬‬ ‫‌پیشوای‌قوم‪‌،‬حاکم‪‌،‬کسی‌که‌ادارة‌‬ ‫زامدار‌‌‬
‫‌ناحیه‪‌،‬منطقه‪‌،‬میدان‪‌،‬زمینی‌که‌سقف‌‬ ‫ساحه‌‬ ‫‌دست‌دارد‪‌ .‬‬ ‫‌امور‌کشور‌را‌در‌‬
‫نداشته‌باشد‪‌ .‬‬ ‫‌پرهیزگار ‌‬ ‫زاهد‌‬
‫‌پیرو‪‌،‬پارسا‪‌،‬عارف ‌‬ ‫سالک‬ ‫‌پارسا ‌‬ ‫زاهد‬
‫‌حادثه‪‌،‬پیش‌آمد ‌‬ ‫سانحه‬ ‫‌اضافه ‌‬ ‫زاید‬
‫سانسور‌ ‌تفتیش‌و‌مراقبت‌در‌مطالب‌کتب‌و‌‬ ‫‌برطرف‌شونده‪‌،‬ناپدید ‌‬ ‫زایل‬
‫‌جراید‌به‌وسیلة‌دولت ‌‬ ‫‌‌پاک‌کردن‪‌،‬پاکیزه‌ساختن‪‌ .‬‬ ‫زدودن‌‬
‫‌سوال‌کننده‪‌،‬طلب‌احسان‪‌،‬گدایی‪‌ .‬‬ ‫سایل‌‌‬ ‫‌پاک‌کردن ‌‬ ‫زدودن‬
‫‌سؤال‌کنند‪‌،‬گدا‪‌ .‬‬ ‫سایل‌‬ ‫پارچهیی‌که‌از‌تارهای‌زر‌بافته‌شده‌‬
‫‌ ‌‬ ‫زربفت‬
‫‌‌پیشی‌گرفتن‪‌،‬تقدم‌جستن‪‌،‬پیشدستی‪‌ .‬‬ ‫سبقت‌‬ ‫باشد ‌‬
‫‌زیخت‪‌،‬طرز‌و‌روش‪‌ .‬‬ ‫سبک‌‬ ‫زرکش‌‌ ‌کسانی‌که‌کارشان‌استخراج‌طالست‪‌ .‬‬
‫‌راه‌آشکار‪‌،‬طریق ‌‬ ‫سبیل‌‬
‫سپری‌کردن‪‌:‬تمام‌کردن‪‌،‬به‌پایان‌رساندن‪‌ .‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‌.‬جریان‪‌،‬چگونهگی‌انجام‌یافتن‌کاری‌‬
‫‌‬
‫‌سفید ‌‬ ‫سپید‌‬
‫در‌طول‌زمان‪‌ .‬‬

‫‪332‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌جمع‌کشتی‌و‌در‌دری‌کتاب‌را‌گویند‌‬ ‫سفینه‌‬ ‫سپیدار‌‌ ‌درخت‌عرعر‪‌ .‬‬

‫که‌به‌خصوص‌اشعار‌دری‌‬ ‫که‌مطلب‌مختلف‌‬ ‫‌هنگام‌سحر‪‌،‬سحرگاه‪‌،‬صبح‌زود‪‌ .‬‬ ‫سپیده‌‬
‫جمع‌گردیده‌باشد‪‌ .‬‬ ‫‌استاد‌شدم ‌‬ ‫ستادم‌‬
‫‌مرض‪‌،‬بیماری‪‌،‬نادرست‌بودن‪‌،‬ناصحیح‌‬ ‫سقم‌‬ ‫ستایش‌ ‌ثنا‪‌،‬آفرین‪‌،‬تمجید‪‌،‬تحسین‪‌ ‌.‬‬
‫بودن ‌‬ ‫‌عظیم‪‌،‬بزرگ‪‌،‬تنومند ‌‬ ‫سترگ‌‬
‫‌بلندی‌که‌با‌سنگ‌و‌خشت‌می‌سازند‪‌،‬‬ ‫سکو‌‬ ‫‌‌بزرگ‪‌،‬عظیم‪‌ .‬‬ ‫سترگ‬
‫تختگاه‪‌ .‬‬ ‫ستمکننده‪‌،‬ظالم‪‌،‬مستبد‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬ ‫ستمگر‌‬
‫سالست ‌‌نرمی‌‪‌،‬آسانی‪‌،‬روانی‪‌ .‬‬ ‫‌جمع‌سجیه‪‌،‬خلق‌وخوی‪‌،‬طبیعت‪‌ .‬‬ ‫سجایا‌‬
‫‌نسل‪‌،‬نطفه‪‌،‬خالصه ‌‬ ‫سالله‌‬ ‫سجستان‌ ‌سگستان‪‌،‬سیستان‌امروزی‪‌ .‬‬
‫تندرستی‪‌،‬بیعیبی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫سالمت‬ ‫‌حکم‌الزم‌االجرا‪‌ .‬‬ ‫سجل‌‌‬
‫‌‌حجت‌وبرهان‪‌،‬تسلط‌وفرمانروایی‌و‌‬ ‫سلطان‬ ‫‌خلق‪‌،‬خوی‪‌،‬عادت ‌‬ ‫سجیه‬
‫در‌اینجا‌به‌معنی‌فرمانروا‌و‌پادشاه‪‌ .‬‬ ‫‌‌ابر ‌‬ ‫سحاب‬
‫‌قدرت‪‌،‬توانایی‪‌،‬چیره‌گی‪‌،‬فرمانروایی‪‌ .‬‬ ‫سلطه‌‬ ‫سحرآفرین‪‌:‬جادوگر‪‌،‬جادوساز‪‌،‬فریبنده‪‌ .‬‬
‫‌رفتار‪‌ .‬‬ ‫سلوک‌‬ ‫‌سخی‌بودن‪‌،‬جود‌و‌کرم‌داشتن‪‌ .‬‬ ‫سخاء‌‬
‫‌ساده‌و‌گول‪‌،‬سالم‪‌،‬درست‪‌ .‬‬ ‫سلیم‌‬ ‫سخنسرا‌ ‌سخنور‪‌،‬شاعر‪‌،‬سخندان‪‌ .‬‬
‫سماعی‌ ‌شنیدنی‪‌ .‬‬ ‫سد‌رمق‌‌ ‌بقیة‌حیات‌رانگاه‌داشتن‪‌،‬گرسنه‌گی‌را‌‬
‫‌آسمانی ‌‬ ‫سماوی‬ ‫بند‌آوردن‪‌ .‬‬
‫‌‌نشانه‪‌،‬عالمه‪‌ .‬‬ ‫سمبول‬ ‫‌صد‌سال‪‌،‬یک‌قرن‪‌ .‬‬ ‫سده‌‌‬
‫‌عنوان‪‌،‬مقام‪‌،‬رتبه‪‌ .‬‬ ‫سمت‌‌‬ ‫سراج‌االخبار‪‌:‬نام‌جریده‌یی‌که‌درسال‌‪‌3236‬‬
‫شب‌و‌سیاهی‪‌،‬دهر‪‌،‬روزگار‪‌،‬افسانهیی‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫سمر‌‬ ‫هجری‪‌.‬درزمان‌حکومت‌امیر‌حبیباهلل‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫که‌در‌شب‌بگویند‪‌ .‬‬ ‫خان‌شروع‌به‌نشرات‌کرد‪‌ .‬‬
‫‌شنیدنی ‌‬ ‫سمعی‌‬ ‫‌نشان‌و‌عالمت‪‌،‬پرسش‌از‌جا‌و‌مکان‌‬ ‫سراغ‌‬
‫‌سرنیزه‪‌،‬آهنی‌که‌در‌سر‌چوب‌یا‌نیزه‌‬ ‫سنان‌‬ ‫کسی‪‌ .‬‬
‫نصب‌میکنند‪‌ ..‬‬
‫‌‬ ‫‌ممتاز‪‌،‬برجسته‪‌ .‬‬ ‫سرآمد‌‬
‫‌طریقه‪‌،‬سیرت‪‌،‬آنچه‌پیامبر‌و‌صحابه‌به‌‬ ‫سنت‌‬ ‫‌‌پر‪‌،‬لبریز‪‌،‬لبالب‪‌ .‬‬ ‫سرشار‌‬
‫باشند‪‌ .‬‬ ‫آن‌عمل‌کرده‌‬ ‫سرهنگ ‌سردار‪‌،‬فرمانده‌قشون ‌‬
‫‌جمع‌سانحه‌به‌معنای‌حادثه‪‌،‬واقعه‪‌،‬‬ ‫سوانح‌‬ ‫سریعتر‌ ‌زودتر ‌‬
‫رویداد ‌‬ ‫سزاوار‌‌ ‌الیق‪‌،‬درخور‪‌ .‬‬
‫‌نفع‪‌،‬ضد‌(نقص)‪‌ .‬‬ ‫سود‌‌‬ ‫‌افتادن ‌‬ ‫سطوت‬
‫‌خرید‌و‌فروش‪‌،‬داد‌وستد‪‌ .‬‬ ‫سودا‌‌‬ ‫‌‌خوشبختی‪‌،‬نیکبختی‪‌ .‬‬ ‫سعادت‬
‫‌‌چرت‪‌،‬فکر‪‌ .‬‬ ‫سوداء‌‬ ‫‌سوراخ‌کردن‪‌ .‬‬ ‫سفت‌‬

‫‪331‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫شرایین‌ ‌‌جمع‌شریان‌به‌معنای‌رگی‌که‌خون‌را‌‬ ‫‌جشن‪‌،‬ضیافت‪‌،‬مهمانی‪‌،‬عروسی ‌‬ ‫سور‌‬

‫‌می‌رساند‪‌ .‬‬ ‫از‌قلب‌به‌انساج‌‬ ‫‌مضمون‪‌،‬مایه‪‌ .‬‬ ‫سوژه‌‌‬
‫‌توضیح‪‌ .‬‬ ‫شرح‬ ‫‌راندن‪‌،‬حرکت‌دادن‪‌ .‬‬ ‫سوق‌‌‬
‫‌‌پارة‌آتش‌که‌به‌هوا‌بپرد‪‌،‬جرقه‪‌ .‬‬ ‫شرر‌‬ ‫‌بازار ‌‬ ‫سُوق‌‬
‫‌بزرگان‪‌ .‬‬ ‫شُرَفا‬ ‫‌ماتم‪‌،‬مصیبت‪‌،‬غم‪‌،‬عزا‪‌،‬اندوه‪‌ .‬‬ ‫سوگ‌‌‬
‫‌جمع‌شر‪‌،‬بدکار‪‌،‬صاحب‌شر ‌‬ ‫شرور‌‬ ‫‌‌قسم‪(‌،‬بروزن‌قلم)‪‌ .‬‬ ‫سوگند‬
‫شط‌العرب‪‌:‬دریاچهیی‌است‌که‌کشور‌ایران‌را‌ ‌از‌‬
‫‌‬ ‫‌برابر‌و‌یکسان‪‌،‬سطح‌ومستوی‪‌ .‬‬ ‫سویه‬
‫میسازد‪‌.‬آن‌را‌‬
‫کشور‌امارات‌متحدة‌عربی‌جدا‌ ‌ ‌‬ ‫بهره‪‌،‬نصیب ‌‬ ‫سهم‬
‫یاد‌میکنند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫به‌نام‌خلیج‌فارس‌نیز‌‌‬ ‫‌توریست‪‌،‬جهانگرد‪‌ .‬‬ ‫سیاح‬
‫شعر‌سپید‪‌:‬شعری‌بدون‌اوزان‌عروضی‌و‌قافیه‪‌ .‬‬ ‫سیاحت ‌‌گشت‌و‌گذار‌و‌رفتن‌و‌سیر‌کردن‌‌‬
‫شعرکالسیک‪‌:‬شعرقدیمی‪‌،‬منظور‌از‌شعر‌عروضی‌‬ ‫‌ ‌بر‌زمین‪‌ .‬‬
‫است‪‌ .‬‬ ‫‌چیزی‌که‌سیر‌و‌حرکت‌دارد‪‌،‬‬ ‫سیاره‌‬
‫یکسان‌بودن‌مصراعها‌در‌این‌نوع‌‬
‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫شعرنو‬ ‫گانی‌که‌حرکت‌میکنند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ستاره‬
‫ان‌رعایت‌نمیشود؛‌یعنی‌‬
‫‌‬ ‫‌شعر‌چند‬ ‫سیاست‌ ‌اداره‌کردن‌امور‌مملکت‪‌،‬رعیت‌داری‪‌ .‬‬
‫ها‌کوتاه‌و‌دراز‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫مصراع‬ ‫‌گردش‪‌،‬رفتار‪‌ .‬‬ ‫َسیر‬
‫‌زبانی‪‌،‬گفتاری‪‌ .‬‬ ‫شفاهی‌‬ ‫‌سنت‪‌،‬طریقه‪‌،‬مذهب‪‌،‬روش‪‌،‬خلق‌‬ ‫سیرت‌‬
‫‪2‬‬
‫‌بدبخت‌شدن ‌‬ ‫شقاوت‬ ‫‌وخوی ‌‬
‫‌شغال‪‌،‬حیوانیست‌مانند‌روباه‪‌ .‬‬ ‫شکال‌‌‬ ‫‌شمشیر‪‌ .‬‬ ‫سیف‬
‫‌شان‌و‌شوکت‪‌ .‬‬ ‫شکوه‌‬ ‫‌‌یک‌قسمت‌از‌سه‌‌قسمت‪‌ .‬‬ ‫سیکی‬
‫‌صبور‌و‌بردبار‪‌ .‬‬ ‫شکیبا‌‬ ‫سیالب‌ ‌سیل‪‌،‬درفن‌شعر‌[به‌معنای]‌هجا‪‌ .‬‬
‫شگفت‌انگیز‪‌:‬حیرت‌آور‪‌،‬متحیرکننده‪‌ .‬‬ ‫نقرهمانند ‌‬
‫سیمگون ‌ ‌‬
‫شمس‌النهار‪‌:‬جریده‌یی‌که‌قبل‌ازجریدة‌سراج‌‬ ‫نقرهیین‪‌،3‬سفید‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬ ‫سیمین‬
‫‌االخبار‌نشرات‌داشت‪‌ .‬‬ ‫شارع‌عام‌ ‌‌راه‌عمومی‪‌،‬راه‌بزرگ‪‌ .‬‬
‫‌آفتاب ‌‬ ‫شمسه‬ ‫‌شایسته‪‌ .‬‬ ‫شایان‌‬
‫‌‌شنید‪‌ .‬‬ ‫شنفت‬ ‫‌پخش‌شده‪‌ .‬‬ ‫شایع‌‬
‫زادهیی‌که‌در‌گروه‌اسپ‌سواران‌‬
‫نجیب ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫شوالیه‌‬ ‫‌چوپان ‌‬ ‫شبان‌‬
‫‌بود‪‌ .‬‬ ‫قرون‌وسطی‌پذیرفته‌شده‌‬ ‫‌عجله‌وتندی ‌‬ ‫شتاب‌‬
‫‌جمع‌شاهد ‌‬ ‫شواهد‬ ‫‌نگهبان ‌‬ ‫شحنه‬
‫‌چرک‪‌ .‬‬ ‫شوخ‌‬
‫‪3‬‬
‫است‪‌،‬نه‌‬
‫نقرهیی»‌ ‌‬
‫‪‌.‬صفت‌نسبتی‌نقره‪‌ «‌،‬‬
‫‪2‬‬
‫‌شقاوت‪‌:‬بدبختی ‌‬ ‫نقرهیین»‪‌ .‬‬
‫« ‌‬

‫‪334‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌بت‪‌،‬معشوق ‌‬ ‫صنم‬ ‫‌مشوره‪‌،‬کنکاش‪‌،‬مجلس‌از‌بزرگان‌که‌‬ ‫شورا‌‬

‫‌‌راست‪‌،‬درست‪‌،‬حق‪‌ .‬‬ ‫صواب‬ ‫درباره‌امری‌با‌هم‌مشوره‌‌کنند‪‌ .‬‬
‫‌جمع‌صورت‌به‌معنای‌شکل‪‌،‬طریق‪‌،‬‬ ‫صور‌‌‬ ‫شوریده ‌آشفته‪‌،‬پریشان‌حال‪‌،‬عاشق‪‌ .‬‬
‫روی‪‌،‬چهره‪‌ .‬‬ ‫شهریار‌ ‌پادشاه‪‌،‬حاکم‌شهر‪‌ .‬‬
‫صورت‌ ‌ظاهر‪‌،‬روی‪‌،‬رخسار‪‌،‬پیکر‪‌،‬نقش‪‌ .‬‬ ‫شیردروازه ‌‌نام‌کوهی‌در‌وسط‌کابل‪‌ .‬‬
‫‌‌متصوف‪‌،‬پشمینه‌پوش‪‌ .‬‬ ‫صوفی‬ ‫‌عاشق‪‌،‬حیران‪‌،‬سرگشته ‌‬ ‫شیفته‬
‫صوفیه‌‌ ‌پیروان‌طریقه‌تصوف‪‌،‬اهل‌طریقت‪‌ .‬‬ ‫‌بلیغ‪‌،‬رسا‌و‌روان‪‌،‬سخن‌روشن‌و‌‬ ‫شیوا‌‬
‫‌‌شکوه‪‌،‬هیبت‪‌،‬عظمت‪‌ .‬‬ ‫صولت‌‬ ‫آشکار‪‌ .‬‬
‫صومعه‌ ‌مکانی‌بر‌سر‌کوه‌یا‌جای‌بلند‌که‌راهب‌‬ ‫‌آشکار‌شدن‪‌،‬ظاهر‌و‌هویدا ‌‬ ‫شیوع‌‬
‫یا‌عابد‌جهت‌عبادت‌[در]‌آنجا‌به‌سر‌برد‪‌ .‬‬ ‫‌‌راه‪‌،‬روش‪‌،‬طریق‪‌ .‬‬ ‫شیوه‌‬
‫‌شکار ‌‬ ‫صید‬ ‫صاحب‌راز‪‌:‬صاحب‌اسرار‪‌،‬آنکه‌ازاسرار‌با‌‬
‫جال‪‌،‬درخشش‪‌،‬زدودهگی‌چرک‌و‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫صیقل‌‌‬ ‫خبراست‪‌ .‬‬
‫زنگ‪‌ .‬‬ ‫صاحب‌غرضان‪‌‌:‬کسانی‌که‌فکر‌بدی‌دارند‪‌ .‬‬
‫‌‌بزرگ‌جثه‪‌،‬کالن‪‌،‬تناور‪‌ .‬‬ ‫ضخیم‬ ‫‌آفریننده ‌‬ ‫صانع‬
‫ضاللت‌ ‌گمراه‌شدن‪‌،‬گمراهی ‌‬ ‫صبحگاهی‪‌ .‬‬ ‫صبا‌‌‬
‫‌در‌اثنای‌کالم‪‌،‬در‌میان‌سخن‪‌ .‬‬ ‫ضمن‌‬ ‫صحاری ‌‌صحراها‪‌ .‬‬
‫‌باطن‌انسان‪‌،‬اندیشه‪‌،‬وجدان ‌‬ ‫ضمیر‬ ‫صحافی‌ ‌مقوا‌یا‌[؟]‌پوش‌کردن‌کتاب‌و‌کتابچه‌‬
‫‌‌بی‌فایده‪‌،‬بیهوده‪‌،‬بی‌ثمر‪‌،‬تلف‪‌،‬تباه‪‌ .‬‬ ‫ضیاع‌‬ ‫و‌نیز‌دوختن‌آنها‪‌ .‬‬
‫‌شیرقوی‪‌،‬شیر‌درنده‪‌ .‬‬ ‫ضیغم‌‌‬ ‫‌عرضه‪‌،‬فضا ‌‬ ‫صحن‬
‫‌گنبد‪‌ .‬‬ ‫طارم‌‌‬ ‫‌سنگ‌بزرگ‌وسخت‪‌ .‬‬ ‫صخره‌‬
‫‌طمع‌دارنده ‌‬ ‫طامع‬ ‫باال‪‌،‬فراز‪‌،‬مقدم‪‌،‬پیشوا ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫صدر‌‬
‫‌سرشت‪‌،‬خوی ‌‬ ‫طبع‌‬ ‫‌‌اتفاق‌افتادن‪‌،‬به‌وقوع‌پیوستن‪‌،‬ناگهانی‌‬ ‫صدفه‌‬
‫‌ظرف‌بزرگ ‌‬ ‫طبق‬ ‫وبدون‌دلیل‪‌ .‬‬
‫‌دهل ‌‬ ‫طبل‬ ‫‌‌آسیب‪‌،‬آزار‪‌،‬مصیبت‪‌ .‬‬ ‫صدمه‌‬
‫‌‌صندوقچه‌یا‌قوطی‌عطار‪‌،‬یکی‌ازسازها‌‬ ‫طبله‬ ‫صراحت‌‌ ‌آشکاری‪‌،‬روشنی‪‌،‬خلوص ‌‬
‫[یکی‌از‌آالت‌موسیقی]‪‌ .‬‬ ‫‌پاکیزه‌گی‪‌،‬روشنی‪‌ .‬‬ ‫صفا‬
‫طپیدن‪‌/‬تپیدن‪‌‌:‬لرزیدن‪‌،‬بیقراری‪‌،‬زدن‌نبض‌و‌‬
‫‌‬ ‫‌‌اصفهان‪‌،‬شهریست‌در‌مناطق‌مرکزی‌‬ ‫صفاهان‬
‫‌قلب‪‌ .‬‬ ‫ایران‌که‌پس‌از‌تهران‌بزرگترین‌شهر‌محسوب‌می‌‬
‫‌‌طریقه‪‌،‬نمط‪‌،‬روش‪‌ .‬‬ ‫طراز‌‬ ‫شود‪‌ .‬‬
‫تازهگی‪‌،‬بشاش‌و‌پر‌درخشش‪‌ .‬‬
‫طراوت‪‌ ‌:‬‬ ‫صالبت‌ ‌محکم‌شدن‪‌،‬استوارشدن‪‌ .‬‬
‫‌شاد‌شدن‪‌،‬شادمانی‪‌،‬نشاط‪‌ .‬‬ ‫طرب‌‌‬ ‫‌‌احسان‌کردن‌به‌کسی‪‌،‬جایزه‪‌ .‬‬ ‫صله‬

‫‪335‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌احساس‪‌،‬شفقت‪‌،‬مهر‪‌،‬عالقه‪‌ .‬‬ ‫عاطفه‬ ‫‌‌چیز‌تازه‌و‌شگفت‪‌ .‬‬ ‫طرفه‬

‫‌آخر‌هرچیز‪‌،‬انجام‪‌،‬انتها‪‌ .‬‬ ‫عاقبت‌‬ ‫‌‌پیشانی‪‌،‬دسته‌موی‌تابیده‌در‌کنار‌‬ ‫طره‬
‫‌عبرت‪‌،‬پند‪‌،‬پندی‌که‌از‌نظر‌کردن‌در‌‬ ‫عبر‌‬ ‫‌پیشانی‪‌ .‬‬
‫‌حاصل‌شود ‌‬ ‫احوال‌دیگران‌‬ ‫طریقت‌ ‌راه‌و‌روش‪‌،‬روش‪‌،‬مذهب ‌‬
‫‌پند‪‌،‬پندی‌که‌از‌نظر‌کردن‌در‌اعمال‌‬ ‫عبرت‌‬ ‫‌مزه ‌‬ ‫طعم‌‬
‫‌دیگران‌حاصل‌شود‪‌ .‬‬ ‫‌‌ازحد‌خود‌گذشتن‪‌،‬ازاندازه‌تجاوز‌‬ ‫طغیان‌‬
‫‌قوی‌وبزرگ‌وشگفت‌آور‪‌ .‬‬ ‫عبقری‌‬ ‫‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌باستانی‪‌،‬قدیم‪‌ .‬‬ ‫عتیقه‌‌‬ ‫‌مهمان‌ناخوانده ‌‬ ‫طفیل‌‬
‫ناتوانی‪‌،‬سستی‪‌،‬درماندهگی ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫عجز‬ ‫‌‌انگل‪‌،‬پارازیت‪‌،‬مهمان‌ناخوانده‪‌ .‬‬ ‫طفیلی‬
‫‌‌جمع‌عجله‌به‌معنی‌شتاب‪‌ .‬‬ ‫عجل‬ ‫‌‌حریص‌شدن‪‌،‬آزمند‪‌ .‬‬ ‫طمع‬
‫‌غیرعرب‪‌،‬ایرانی‪‌،‬ترکی‪‌،‬اروپایی‌را‌‬ ‫عجم‌‬ ‫‌مسخره‌کردن‪‌،‬طعنه‌وسرزنش‪‌ .‬‬ ‫طنز‌‬
‫‌گویند‪‌ .‬‬ ‫‌بسیار‌طواف‌کننده‪‌،‬یکی‌از‌اعمال‌حج‪‌ .‬‬ ‫طواف‌‬
‫‌‌انصاف‪‌،‬دادگری‪‌ .‬‬ ‫عدالت‬ ‫طوایف‌ ‌‌جمع‌طایفه‌به‌معنای‌گروه‪‌،‬جماعت‪‌،‬‬
‫‌دشمنی ‌‬ ‫عداوت‬ ‫دسته‪‌ .‬‬
‫‌‌نیستی‪‌،‬نابودی‪‌،‬ضد‌وجود‪‌ .‬‬ ‫عدم‌‬ ‫‌نام‌درختی‌در‌بهشت‪‌،‬پاکیزه‪‌،‬‬ ‫طوبی‌‬
‫‌نیستی ‌‬ ‫عدم‬ ‫‌برگزیده‪‌ .‬‬
‫‌اقامت‌در‌جایی ‌‬ ‫عدن‬ ‫طوتان‌خامون‪‌:‬آثار‌باستانی‌مصر‌قدیم‌مربوط‌‬
‫‌شماره‪‌،‬شمرده‌شدن‪‌،‬زیاد‪‌،‬بسیار‪‌،‬‬ ‫عدید‌‌‬ ‫‌رامسس‌دوم‌که‌‬ ‫عصرفرعون‌یازدهم‌از‌سلسله‌‬
‫‌فراوان‪‌ .‬‬ ‫درسال‌‪‌3322‬م‌کشف‌گردیده‌است‪‌ .‬‬
‫‪3‬‬
‫عذوبت‌ ‌گوارا‌و‌خوش‌مزه‪‌ .‬‬ ‫‌گردنبند ‌‬ ‫طوق‬
‫‌‌شیرینی‪‌،‬گوارا‌بودن‪‌ .‬‬ ‫عذوبت‬ ‫‌مکتوب‌دراز‪‌،‬نامه‪‌،‬دفتر‪‌ .‬‬ ‫طومار‌‬
‫‌‌فلک‌االفالک‪‌،‬سقف‪‌،‬قصر‪‌ .‬‬ ‫عرش‌‬ ‫زیرک‪‌،‬نکتهسنج‪‌،‬خوش‌طبع‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫ظریف‌‬
‫‌تخت‪‌،‬مقام‌باال ‌‬ ‫عرش‌‬ ‫شیرینگفتار‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌محوطه‪‌،‬میدان‪‌،‬فضا‪‌،‬ساحه‪‌ .‬‬ ‫عرصه‌‌‬ ‫سایه ‌‬ ‫ظل‬
‫‪3‬‬
‫‌ساحة‌خانه‪‌،‬حویلی ‪‌،‬میدان‪‌ .‬‬ ‫عرصه‌‬ ‫‌‌تاریکی‪‌ .‬‬ ‫ظلمت‬
‫‌ننگ ‌‬ ‫عار‌‬
‫‌‌حادثه‪‌،‬پیشامد‪‌،‬هرچه‌که‌وقوع‌آن‌‬ ‫عارضه‬
‫‌غیرمنتظره‌باشد‪‌ .‬‬
‫‪3‬‬ ‫‌دانا‪‌،‬صبور‪‌،‬شناسنده‪‌،‬شناساندن‪‌،‬دانا‪‌،‬‬ ‫عارف‌‬
‫‪‌ .‬عذوبت ‌ ‌گوارا ‌بودن‪‌ ،‬شیرین ‌بودن‪‌ ،‬خوش‌مزه‌‬
‫خداشناسی‪‌ .‬‬
‫بودن‪‌ .‬‬
‫‌برهنه‪‌،‬لخت‪‌،‬فاقد‪‌،‬مبرا ‌‬ ‫عاری‌‬
‫‪‌،‬خوشمزه‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‌‌عذب‌‌گوارا‪‌،‬شیرین‬

‫‪330‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫عفونت‌ ‌‌بد‌بود‌شدن‪‌،‬گندیده‌گی‪‌،‬بد‌بویی‪‌ .‬‬ ‫‌جای‌مقابل‌خانه‪‌،‬حویلی‪‌،‬میدان‪‌ .‬‬ ‫عرصه‌‬

‫عقوبت‌ ‌‌مجازات‪‌ .‬‬ ‫‌فضا‪‌،‬میدان‪‌،‬ساحه ‌‬ ‫عرصه‌‬
‫‌جمع‌عقد ‌‬ ‫عقود‌‬ ‫‌پیشنهاد‪‌،‬نمایش‪‌،‬ارایه‪‌ .‬‬ ‫عرضه‌‌‬
‫‌نازا ‌‬ ‫عقیم‌‬ ‫‌اظهار‌و‌بیان‪‌،‬ارایه‌و‌نشان‌دادن‪‌ .‬‬ ‫عرضه‌‬
‫نشانهها ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫عالیم‬ ‫‌رسم‌ورواج‪‌،‬عادت‪‌ .‬‬ ‫عرف‌‌‬
‫‌بلندترین‌چیز‪‌،‬بلندی‌یافتن ‌‬ ‫علو‌‬ ‫‌خداشناسی ‌‬ ‫عرفان‌‬
‫‌دانا‪‌،‬عالم‪‌ .‬‬ ‫علیم‬ ‫‌خداشناسی‪‌،‬شناختن‌حق‌تعالی‪‌ .‬‬ ‫عرفان‌‬
‫‌‌برضد‌کسی‌یا‌چیزی‪‌،‬به‌زیان‌کسی‪‌ .‬‬ ‫علیه‬ ‫‌شناختن‪‌،‬شناختن‌خداوند(ج)‪‌ .‬‬ ‫عرفان‌‬
‫‌کارکنان‪‌،‬کارگزاران‪‌،‬جمع‌عامل‪‌ .‬‬ ‫عمال‌‬ ‫‌‌فن‌شناختن‌و‌بحرهای‌اشعار ‌‬ ‫عروض‬
‫‌‌آبادی‬ ‫عمران‬ ‫‌برهنه ‌‬ ‫عریان‬
‫‪2‬‬
‫‌‌فرو‌رفته‪‌،‬ژرف‪‌،‬دارای‌عمق‪‌،‬چقر‌‬ ‫عمیق‬ ‫عزیز‌شده‪‌،‬گرامیشده‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫عزت ‌‬
‫[چقور]‪‌ .‬‬ ‫‌‌َملَک‌قبض‌روح‪‌ .‬‬ ‫عزرائیل‌‬
‫‌جمع‌عنصر‪‌ .‬‬ ‫عناصر‌‬ ‫گوشهنشینی ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫عزلت‌‬
‫‌جلو‪‌،‬افسار‪‌،‬لگام‌اسپ‌که‌سوار‌به‌ ‌‬ ‫عنان‌‬ ‫عزیمت‌‌ ‌قصد‌کردن‪‌،‬آهنگ‌کردن‪‌،‬دل‌به‌کاری‌‬
‫دست‌میگیرد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫نهادن‪‌ .‬‬
‫عندلیب ‌بلبل‪‌ .‬‬ ‫عاشق[ها]‌یا‌عشق‌پیشهها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫عُشاق‌‬
‫‌‌بیخ‪‌،‬اصل‪‌،‬ریشه‪‌ .‬‬ ‫عنصر‌‬ ‫‌عیش‪‌،‬کامرانی ‌‬ ‫عشرت‬
‫عنعنهیی‌ ‌قدیمی‪‌،‬سنتی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫عصمت‌ ‌پاکی‪‌ .‬‬
‫‪1‬‬
‫عنف‌وکره‌‌به‌زور‌و‌به‌ناخواست‪‌ .‬‬ ‫‌‌تشنه‪‌،‬طالب‪‌ .‬‬ ‫عطش‬
‫جمع‌عارضه‌به‌معنای‌پیشآمد‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫عوارض‌ ‌‬ ‫‌بازگشت‪‌،‬توجه‪‌ .‬‬ ‫عطف‌‬
‫‌بیماری‪‌،‬حادثه‪‌،‬مرض ‌‬ ‫‌بزرگ‪‌ .‬‬ ‫عظیم‌‬
‫عواطف‌‌ ‌جمع‌عاطفه‌به‌معنای‌شفقت‪‌،‬مهر‌و‌‬ ‫‌پاکی‪‌،‬پاک‌دامنی‪‌ .‬‬ ‫عفت‬
‫عالقه‌و‌مهربانی‪‌ .‬‬
‫‌پیمان‪‌،‬شرط‪‌،‬میثاق‪‌ .‬‬ ‫عهد‌‌‬ ‫‪3‬‬
‫‪‌ .‬کاربرد‌این‌دو‌معنا‌برای‌عرصه‌نادرست‌است؛‌‬
‫‌مسولیت‪‌،‬ذمه‪‌،‬متقبل‌شدن‪‌ .‬‬ ‫عهده‌‌‬
‫عرصه ‌به ‌معنای ‌میدان ‌و ‌زمین ‌وسیع ‌است‪‌ .‬ساحة‌‬
‫‌جوانمرد‪‌ .‬‬ ‫عیار‌‬
‫خانه‌و‌حویلی‌را‌حریم‌و‌محوطه‌گویند‪‌ .‬‬
‫‌آشکار‪‌،‬رویاروی‌چیزی‌را‌دیدن‪‌ .‬‬ ‫عیان‌‬ ‫‪2‬‬
‫‪‌.‬این‌کلمه‌در‌فرهنگ‌بزرگ‌سخن ‌به‌معنای‌عزیز‌‬
‫‌نقصان‪‌،‬بدی ‌‬ ‫عیب‬
‫و ‌گرامی ‌بودن‪‌ ،‬احترام‪‌ ،‬بزرگداشت ‌و ‌سربلندی ‌و‌‬
‫‌تاراج‪‌،‬چپاول‪‌ .‬‬ ‫غارت‌‬
‫ارجمندی‌آمده‌است‪‌ .‬‬
‫‌پیروز‪‌،‬غلبه‌یافته‪‌ .‬‬ ‫غالب‌‬ ‫‪1‬‬
‫تشنهگی‪‌ ،‬حالت ‌نیاز ‌به ‌نوشیدن ‌آب‪‌.‬‬
‫‪‌ .‬عطش ‌ ‌ ‌‬
‫‌مادة‌خوشبو ‌‬ ‫غالیه‬
‫عطش‌به‌معنای‌طالب‌نیست‪‌ .‬‬

‫‪337‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫فرا‌رود‌ ‌‌آنسوی‌دریا‪‌،‬ماوراء‌النهر‪‌،‬آنسوی‌‬ ‫‌نهایت‪‌،‬انتها‪‌،‬انجام ‌‬ ‫غایت‬

‫‌دریای‌آمو‪‌ .‬‬ ‫‌‬ ‫‌خالف‌شرق‪‌،‬سمت‌غروب‪‌،‬در‌‬ ‫غرب‌‬
‫فرا‌وی‌ ‌نزد‌وی‪‌،‬پیش‌او‪‌ .‬‬ ‫‌‌‬
‫‌وسعت‪‌،‬پهنا‪‌،‬گشاده‌گی‪‌،‬فرا‌گرفتن‪‌،‬‬ ‫فراخی‌‬ ‫غرچه‌یا‌غرجه‪‌:‬غرجستان‌که‌به‌(ج)‌ویا‌(چ)‌هم‌‬
‫آموختن‪‌ .‬‬ ‫آمده‌است‌که‌بین‌غور‌وهرات‌امروزی‌را‌می‌‬
‫‌بلندی‪‌،‬مقابل‌نشیب‌و‌فرود ‌‬ ‫فراز‌‬ ‫گویند‪‌ .‬‬
‫‌جریان‪‌،‬نتیجه‌یک‌جریان‪‌ .‬‬ ‫فرایند‌‬ ‫فراموش‌کردن‪‌،‬ازیاد‌بردن‪‌،‬بیخبری ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫غفلت‌‬
‫‌آخر‪‌،‬سرانجام‪‌،‬پایان‌هرکار‪‌ .‬‬ ‫فرجام‌‌‬ ‫‌‌زیاده‌روی‌در‌کاری‌یا‌دروصف‌کسی‌‬ ‫غلو‌‬
‫آور‪‌،‬طربزا ‌‬
‫‌‬ ‫بخش‌ ‌ ‌‬
‫شادی‬ ‫فرح ‌‬
‫‌‬ ‫یاچیزی‪‌،‬گزافه‌گویی‪‌ .‬‬
‫‌‌یک‌واحد‌فاصله‌در‌قدیم‪‌،‬قریب‌‪‌0‬‬ ‫فرسنگ‬ ‫‌‌توانگری‪‌،‬بی‌نیازی‪‌،‬دولتمندی‪‌ .‬‬ ‫غنا‌‬
‫کیلومتر‪‌ .‬‬ ‫غنامندی‌ ‌توانگری‪‌،‬دولتمندی‪‌،‬پربارشدن ‌‬
‫فرشتهگان ‌‌موجودات‌آسمانی‌دارای‌سیرت‌و‌‬
‫‌‬ ‫غواص‌‌ ‌آب‌باز‪‌ .‬‬
‫صورت‌زیبا‌که‌دیده‌نمشوند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌جانور‌ترس‌آور‪‌،‬بزرگ‌جثه‌و‌بد‌‬ ‫غول‌‌‬
‫‌بسیار‌زیاد ‌‬ ‫فرط‬ ‫‌هیکل‪‌ .‬‬
‫فرعون‌‌ ‌پادشاه‌مصر‌قدیم‌قبل‌از‌میالد‪‌ .‬‬ ‫غول‌پیکر‪‌‌:‬غول‌آسا‪‌،‬بسیار‌بزرگ‌و‌مهیب‪‌ .‬‬
‫فرکانسی‌ ‌اهتزاز‌صدا ‌‬ ‫‌فریاد‪‌،‬دادخواهی‪‌ .‬‬ ‫الغیاث‌‬
‫زیر‪‌،‬نشیب‪‌،‬پایین‪‌،‬مقابل‌فراز ‌‬ ‫فرود‌‬ ‫‌آن‌که‌چیزی‌یا‌کسی‌از‌دست‌او‌رفته‌‬ ‫فاقد‌‬
‫‌جمع‌فرع‌به‌معنای‌شاخه‪‌،‬آنچه‌ازاصل‌‬ ‫فروغ‌‌‬ ‫باشد‪‌،‬نادار‪‌ .‬‬
‫چیزی‌جدا‌شود‪‌ .‬‬ ‫فقر ‌‬ ‫فاقه‬
‫فرهیخته‌ ‌ادب‌آموخته‪‌،‬ادیب‪‌،‬عالم ‌‬ ‫خوگرفتن‪‌،‬دوستی‪‌،‬همدمی ‌‬ ‫الفت‬
‫‌افسانه‪‌،‬قصه‪‌،‬داستان‪‌،‬حکایت‪.‬‬ ‫فسانه‌‬ ‫‌ضعف‪‌،‬سستی‪‌،‬کسالت‪‌،‬زمان‌میان‌دو‌‬ ‫فترت‌‬
‫‌شیوا‪‌،‬خوش‌سخن‪‌،‬تیززبان ‌‬ ‫فصیح‌‬ ‫نوبت‌تب ‌‬
‫‌فضایل‌‌ ‌جمع‌فضیلت‌به‌معنای‌افزونی‌در‌علم‌‬ ‫‌جوانی‪‌،‬جوانمردی‪‌،‬سخا‌وکرم‪‌ .‬‬ ‫فتوت‌‬
‫و‌معرفت‪‌،‬برتری‪‌،‬فزونی‪‌ .‬‬ ‫‌جمع‌فتح‪‌،‬پیروزی‌ها‪‌ .‬‬ ‫فتوح‌‬
‫‪3‬‬
‫‌فزونی‪‌،‬برتری‪‌،‬بزرگی‪‌ .‬‬ ‫فضل‌‬ ‫‌سخی‪‌،‬کریم ‌‬ ‫فتی‬
‫‪‌،‬انسانهای‌عالم‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌دانشمندان‬ ‫فضال‌‬ ‫‌‌جستجو‌کردن‪‌،‬کاوش‪‌،‬تفتیش‌کردن‪‌ .‬‬ ‫فحص‌‬
‫جا‌و‌بیفایده‌کند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫آنکه‌کار‌بی‬‫‌‬ ‫فضول‬ ‫‌‌افزایش‌دهنده‌و‌بسیار‌کنندة‌شأن‌و‌‬ ‫فر‌افزا‬
‫فضیلت‌ ‌بزرگی‪‌،‬علم‪‌ .‬‬ ‫شوکت‌وشکوه‪‌ .‬‬
‫‌سخت‌پلید‪‌،‬ناروا‪‌،‬نامشروع‪‌،‬سرخفام‪‌،‬‬ ‫فقاع‌‌‬
‫سرخرنگ‪‌ .‬‬
‫‌گم‌کردن‪‌،‬از‌دست‌دادن‪‌،‬گم‌شدن ‌‬ ‫فقدان‌‬ ‫‪3‬‬
‫‌فتی‪‌:‬جوان‪‌،‬جوانمرد‪‌ .‬‬

‫‪338‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌نزدیکی ‌‬ ‫قربت‬ ‫‌تهیدستی‪‌،‬فاقه ‌‬ ‫فقر‬

‫‌بخش‌شفاف‌پردة‌صلبیه‪‌،‬که‌در‌جلو‌‬ ‫قرنیه‌‬ ‫‌گم‌شده‪‌،‬از‌دست‌رفته‪‌،‬وفات‌یافته‪‌ .‬‬ ‫فقید‌‌‬
‫چشم‌قرار‌دارد ‌‬ ‫‌دانا‪‌،‬عالم‌به‌احکام‌شرع ‌‬ ‫فقیه‬
‫قره‌قوزی‌ ‌برة‌سیاه‌و‌نام‌قریه‌یی‌است‌در‌‬ ‫فالسفه‌‌ ‌جمع‌فیلسوف‌به‌معنای‌حکیم‌یا‌‬
‫ولسوالی‌ارگوی‌بدخشان‪‌ .‬‬ ‫دانشمندی‌که‌چندین‌علم‌را‌بداند‪‌ .‬‬
‫‌طبع‪‌،‬ذوق‌و‌قدرت‌طبیعی‌درسرودن‌‌و‌‬ ‫قریحه‌‌‬ ‫‌بحث‌دربارة‌علت‌وچگونگی‌تمام‌‬ ‫فلسفه‌‬
‫نوشتن‌شعر‌ونثر‪‌ .‬‬ ‫پدیدههای‌که‌وجود‌دارند‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬
‫‌دلیل‪‌،‬عالمه‪‌،‬نشانه‪‌ .‬‬ ‫قرینه‬ ‫‌دانش‌و‌هنر‌و‌علم‪‌،‬شیوه‌و‌راه‌و‌‬ ‫فن‌‬
‫قساوت‌ ‌سنگدلی‪‌ .‬‬ ‫‌رسم‪‌ .‬‬
‫‌پوست‪‌،‬پوشش‪‌،‬جلد‪‌ .‬‬ ‫قشر‌‬ ‫‌‌جمع‌فن‌یعنی‌صنعت‌[و]‌هنر‪‌ .‬‬ ‫فنون‬
‫‌جمع‌قصیده‪‌،‬نوعی‌از‌[قالب]‌شعر‪‌ .‬‬ ‫قصاید‌‬ ‫‌جوشیدن‌یا‌جهیدن‌آب‌از‌چشمه ‌‬ ‫فوران‌‬
‫‌عرض‌حال‪‌ .‬‬ ‫قصه‌‌‬ ‫فیروزی‌‌ ‌کامیابی‪‌،‬موفقیت‪‌ .‬‬
‫‌داوری‪‌ .‬‬ ‫قضا‌‌‬ ‫‌برکت‪‌،‬بخشش‪‌ .‬‬ ‫فیض‌‬
‫قضا‌و‌قدر‪‌:‬حکم‌کردن‪‌،‬تقدیر‌الهی‌و‌حکم‌الهی‌که‌‬ ‫‌جمع‌فیض‌به‌معنای‌خیر‌و‌برکت ‌‬ ‫فیوض‌‬
‫در‌حق‌مخلوق‌واقع‌شود‪‌ .‬‬ ‫‌یاددادن‪‌،‬آموختن ‌‬ ‫القا‌‬
‫‌حکم‪‌،‬اداکردن‪‌،‬روا‌کردن‪‌ .‬‬ ‫قضا‬ ‫‌‌کوتاه‪‌ .‬‬ ‫قاصر‬
‫قطاع‌الطریق‪‌:‬راهزن ‌‬ ‫قافیه‌سماعی‪‌:‬کلماتی‌که‌در‌شنیدن‌شبیه‌باشند؛‌‌اما‌‬
‫‌پشت‌گردن‪‌،‬دنبال‌و‌پشت‌سر ‌‬ ‫قفا‌‬ ‫در‌نوشته‌متفاوت‪‌ .‬‬
‫‌‌منطقه‌حکومت‪‌،‬ناحیه‌حکمرانی‪‌،‬‬ ‫قلمرو‌‬ ‫وزن‌و‌همشکل(‌قسمت‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کلمات‌هم‬‫‌‬ ‫قافیه‬
‫‌حوزه‌‌فرمانروایی‪‌ .‬‬ ‫آخر‌کلمه)‌در‌آخر‌بیتها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‌دلها‪‌،‬جمع‌قلب‪‌ .‬‬ ‫قلوب‌‬ ‫‌‌حیوان‌دارای‌پوست‌سفید‌و‌نرم‪‌ .‬‬ ‫قاقم‌‬
‫گونهیی‌پرندة‌زیبا‌وخوش‌آواز‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬ ‫قناری‌‬ ‫‌کتاب‌لغت ‌‬ ‫قاموس‬
‫پرندهیی‌به‌اندازة‌گنجشک‌و‌زرد‌‬
‫‌ ‌‬ ‫قناری‌‬ ‫قناعت‌کننده‪‌،‬راضی‌به‌سهم ‌‬ ‫قانع‬
‫‌رنگ‌با‌آواز‌دلنشین ‌‬ ‫‌‌شهری‌است‌درمرز‌ایران‌و‌افغانستان‪‌ .‬‬ ‫قاین‬
‫‌چراغدان‪‌،‬شمعدان‪‌،‬چراغ‌آویز‪‌ .‬‬ ‫قندیل‌‌‬ ‫‌جامه‌دراز‌که‌از‌قسمت‌پیش‌باز‌شده‌‬ ‫قبا‌‬
‫‌جمع‌قاعده‪‌،‬چوکات‪‌،‬اصول‪‌ .‬‬ ‫قواعد‌‬ ‫باشد‪‌،‬چپن‪‌،‬جیلک‪‌ .‬‬
‫قواعد‌دستوری‪‌:‬قواعد‌گرامر‪‌،‬اصول‌و‌ضوابط‌‬ ‫گی‪‌،‬تنگ‌کردن‪‌،‬مخالف‌بسط ‌‬
‫‌‬ ‫‌ ‌‬
‫گرفته‬ ‫قبض‬
‫‌زبان‪‌ .‬‬ ‫‌جای‌گرفتن‌شمشیر‪‌،‬کارد‪‌،‬کمان‌و‌‬ ‫قبضه‌‌‬
‫‌به‌عقب‌برگشتن ‌‬ ‫قهقرا‬ ‫‌خنجر‪‌ .‬‬
‫‌چیزی‌را‌با‌چیز‌دیگر‌قیاس‌کردن‪‌‌،‬دو‌‬ ‫قیاسی‌‬ ‫‌تقدیرم‪‌ .‬‬ ‫قدرم‌‌‬
‫چیز‌را‌با‌هم‌سنجیدن‪‌ .‬‬ ‫قدسیت‌ ‌پاکی‪‌،‬پاک‌شدن‪‌،‬منزه‌بودن ‌‬

‫‪333‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫کلمات‌قصار‪‌‌:‬سخنان‌کوتاه‪‌ .‬‬ ‫‌جمع‌قید‌به‌معنای‌بند‪‌،‬بستن‪‌،‬درحبس‌‬ ‫قیود‌‌‬

‫کلورین‌ ‌محلول‌مکروب‌کش ‌‬ ‫ماندن‪‌ .‬‬
‫‌نوشته‌یا‌تصویری‌که‌روی‌چوب‌یا‌فلز‌‬ ‫کلیشه‌‬ ‫‌قصر ‌‬ ‫کاخ‌‬
‫چاپ‌کردن‪‌ .‬‬ ‫حک‌کنند‌برای‌‬ ‫‌‌آسان‌کننده‌ی‌کار ‌‬ ‫کارگشا‬
‫سخن‪‌،‬لقب‌حضرت‌موسا‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‌ ‌‬
‫هم‬ ‫کلیم‬ ‫‌بس‌کننده‪‌،‬کفایت‌کردن ‌‬ ‫کافی‬
‫‌منسوب‌به‌کلیه‌به‌معنای‌گُرده ‌‬ ‫کلیوی‌‬ ‫‌‌عیار‌و‌جوانمرد‪‌ .‬‬ ‫کاکه‬
‫کمیسیون ‌‌هیأت‌یا‌انجمنی‌مرکب‌ازچند‌نفر‌‬ ‫‌مرکز‪‌،‬محل‌اصلی‪‌ .‬‬ ‫کانون‌‬
‫‌برای‌رسیده‌گی‌چیزی‪‌ .‬‬ ‫کمکردن‪‌،‬کاستن‪‌،‬ضد‌افزایش‪‌ .‬‬
‫‌‌ ‌‬ ‫کاهش‬
‫‌سخن‌پوشیده‌گفتن‪‌،‬سخنی‌که‌معنای‌‬ ‫کنایه‌‌‬ ‫‌تنبلی ‌‬ ‫کاهلی‬
‫آن‌صریح‌نباشد‪‌ .‬‬ ‫‌مخفف‌که‌این ‌‬ ‫کاین‌‬
‫‌حمایت‪‌،‬پناه‪‌ .‬‬ ‫کنف‌‬ ‫‌موجودات‪‌ .‬‬ ‫کاینات‌‬
‫کنیشکا‌‌ ‌امپراتور‌بزرگ‌کوشانی‌آریایی‪‌ .‬‬ ‫‌جام‌قهرمانی‪‌ .‬‬ ‫کپ‌‬
‫کوتاه‌دست‪‌:‬کسی‌که‌به‌مال‌مردم‌دست‌درازی‌‬ ‫نوشتهیی‌که‌روی‌سنگ‌یا‌کاشی‌نقش‌‬
‫‌ ‌‬ ‫کتیبه‬
‫نکند‪‌ .‬‬ ‫شده‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‌کوتاه ‌‬ ‫کوته‬ ‫‌مدیر‪‌،‬اداره‌کننده‌یک‌اداره‪‌ .‬‬ ‫کدر‌‌‬
‫‌طبل ‌‬ ‫کوس‬ ‫جمع‌کرامت‪‌،‬بزرگی‌کردن‪‌،‬بخشندهگی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫کرامات‌ ‌‬
‫‌‬
‫کوکایین‌ ‌نوعی‌از‌مادة‌مخدر‌که‌از‌بتة‌کوکا‌در‌‬ ‫‌بزرگی‌ورزیدن‪‌،‬جوانمردی‌کردن‪‌ .‬‬ ‫کرامت‌‬
‫امریکای‌التین‌ساخته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‌فلک‌هشتم‪‌،‬تخت‪‌،‬سریر ‌‬ ‫کرسی‬
‫که‌در‌حمام‌گذارد‪‌‌:‬کی‪[‌،‬یا]‌چه‌کسی‌در‌حمام‌راه‌‬ ‫‌به‌دست‌آوردن‪‌ .‬‬ ‫کسب‌‬
‫می‌دهد‪‌ .‬‬ ‫‌به‌دست‌آوردن‪‌،‬یادگرفتن‪‌ .‬‬ ‫کسب‌‬
‫‌قدیمی‪‌ .‬‬ ‫کهن‌‬ ‫کسوف‌ ‌‌آفتاب‌گرفته‌گی‪‌،‬زمانی‌که‌ماه‌میان‌‬
‫‌پادشاه‪‌،‬شاهنشاه‪‌،‬کیخسرو‪‌ .‬‬ ‫کی‌‬ ‫زمین‌و‌خورشید‌واقع‌شود‪‌ .‬‬
‫‌هستی‪‌،‬وجود ‌‬ ‫کیان‬ ‫کشاکش‌ ‌کشمکش‪‌ .‬‬
‫‌دین‌و‌مذهب ‌‬ ‫کیش‬ ‫‌سنگ‌پشت ‌‬ ‫کَشَف‬
‫‌سزا‪‌،‬جزا‪‌،‬مکافات‌گام‌قدم‪‌،‬فاصله‌‬ ‫کیفر‌‌‬ ‫‌آنچه‌برای‌چرخاندن‌زنده‌گی‌کافی‌‬ ‫کفاف‌‌‬
‫‌میان‌دو‌پا‌هنگام‌راه‌رفتن‪‌ .‬‬ ‫باشد‪‌ .‬‬
‫‌‌چگونگی‪‌،‬حالت‪‌،‬وضع‪‌ .‬‬ ‫کیفیت‬ ‫‌‌کافی‌بودن‌‪‌،‬بس‌بودن ‌‬ ‫کفایت‬
‫کیمخت ‌دباغی‌شده ‌‬ ‫‌خسته‌شدن‪‌،‬مانده‌شدن ‌‬ ‫کاللت‌‬
‫‌سیارة‌مشتری‪‌ .‬‬ ‫کیوان‌‬ ‫‌قول‪‌،‬گفتار‪‌،‬سخنی‌که‌دارای‌معنای‌‬ ‫کالم‌‌‬
‫گاو‌صندوق‪‌:‬صندوق‌بسیار‌بزرگ‌که‌در‌برابر‌‬ ‫‌کامل‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌حوادث‌مقاوم‌باشد‪‌ .‬‬ ‫‌خانة‌کوچک‌و‌فقیرانه‪‌ .‬‬ ‫کلبه‌‬

‫‪266‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌‌یکی‌از‌نشانه‌های‌نگارشی‪‌،‬قوس‌‬ ‫گیومه‌‬ ‫گداختن ‌‌ذوب‌شدن‪‌،‬آب‌شدن‪‌ .‬‬

‫‪2‬‬
‫‌کالن‪‌ .‬‬ ‫‌‌ذوب‌شده‪‌،‬سوزان‪‌،‬سوزاننده‪‌ .‬‬ ‫گداخته‬
‫‌ناچار‪‌،‬ناگزیر ‌‬ ‫الجرم‬ ‫گرافیک‌ ‌نقاشی‪‌،‬تصویرگری‪‌ .‬‬
‫‌ترانة‌مادرها‌که‌برای‌خواب‌رفتن‌ ‌‬ ‫الالیی‌‬ ‫گرایش‌‌ ‌میل‪‌،‬رغبت‪‌،‬خواهش‪‌،‬تمایل‪‌ .‬‬
‫پسر‌و‌دختران‌خود‌میگویند‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌گرد‌کردن‪‌‌:‬جمع‌کردن‪‌ .‬‬
‫‪1‬‬
‫میخوانند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫گردون‌ ‌چرخ‪‌،‬هرچه‌به‌دور‌خود‌بچرخد‪‌،‬‬
‫‌اجابت‪‌،‬قبول‌کردن‌امری ‌‬ ‫لبیک‬ ‫آسمان‪‌ .‬‬
‫‌‌لحظه‪‌،‬قسمت‌کوچکی‌از‌زمان‪‌ .‬‬ ‫لَخت‌‬ ‫‌آسیب‪‌،‬آزار‪‌،‬آفت ‌‬ ‫گزند‌‬
‫لخت‌جگر‪‌:‬پاره‌جگر‪‌ .‬‬ ‫‌انتخاب‌شده‪‌،‬انتخابی‪‌ .‬‬ ‫گزیده‌‬
‫‌بسته‪‌،‬منعقد‪‌،‬دلمه‪‌ .‬‬ ‫لخته‌‬ ‫‌برگزیده‌شده‪‌،‬انتخاب‌شده‪‌ .‬‬ ‫گزینه‬
‫‌نرمی‌و‌نازکی‪‌ .‬‬ ‫لطافت‌‬ ‫گسترده‌ ‌پهن‌کرده‪‌،‬فراگیر‪‌،‬وسیع‪‌ .‬‬
‫‌چیستان‪‌،‬کالم‌پیچیده‪‌،‬سخن‌سربسته‪‌ .‬‬ ‫لغز‌‌‬ ‫گسترش‌ ‌وسعت‪‌،‬هموار‌کردن‪‌ .‬‬
‫‌لحظه‪‌،‬ثانیه‪‌،‬زمانی‌بسیار‌اندک‪‌ .‬‬ ‫لمحه‬ ‫گستره‌‌ ‌پهنا‪‌،‬سطح‪‌ .‬‬
‫‪3‬‬
‫‌آالیش‪‌،‬آلوده‌کردن‪‌،‬آلوده‌گی‪‌ .‬‬ ‫لوث‌‌‬ ‫گشن‌بیخ‪‌ ‌:‬رشد‌عمیق‌و‌بسیار‌انبوه ‪‌ ‌.‬‬
‫‌بازی‪‌،‬آنچه‌مایة‌سرگرمی‌باشد ‌‬ ‫لهو‌‬ ‫گل‌سوری‪‌:‬گل‌سرخ‪‌ .‬‬
‫شب ‌‬ ‫لیل‬ ‫‌شکوه‌و‌شکایت‪‌،‬گله‪‌ .‬‬ ‫گالیه‌‌‬
‫فرومایه‪‌،‬سفله‪‌،‬ناکس‪‌ .‬‬ ‫لییم‌‬ ‫گلگون‌ ‌زیبا‪‌،‬مثل‌گل‪‌ .‬‬
‫درد‌و‌رنج ‌‬ ‫الم‬ ‫اندیشهیی‌که‌دارای‌یقین‌نباشد‪‌،‬شک‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫گمان‌‬
‫مات‌و‌مبهوت‪‌:‬حیران‪‌،‬سرگشته ‌‬ ‫تردید‪‌ .‬‬
‫‌‌گرداگرد‪‌،‬پیرامون‪‌،‬اطراف‪‌ .‬‬ ‫ماحول‌‬ ‫خزینة‌سیم‌وزر‪‌،‬پول‌های‌طال‌و‌‬ ‫گنج‌‬
‫‌جای‌گرفتن‪‌،‬کتاب‌یا‌منبعی‌که‌از‌آن‌‬ ‫ماخذ‌‬ ‫‌نقره‪‌ .‬‬
‫مطلبی‌را‌میگیریم‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫گنجینه‌ ‌جای‌گنج‪‌،‬خزانه‪‌ .‬‬
‫تازمانی ‌‬ ‫مادام‬ ‫‌نمونه‪‌،‬طرح ‌‬ ‫الگو‌‬
‫مار‌افساء ‌‌مارگیر‪‌،‬کسی‌که‌مار‌را‌افسون‌میکند‪‌ .‬‬ ‫‌شاهد‪‌،‬دلیل‪‌ .‬‬ ‫گواه‌‬
‫‌ماسوی‌اهلل‪‌،‬همة‌موجودات‌غیراز‌‬ ‫ماسوا‬ ‫خصوصیت‌و‌ویژهگی‌ذاتی‌چیزی‌یا‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫گوهر‌‬
‫‌خدا‌همة‌موجودات ‌‬ ‫کسی ‌‬
‫گوهرزا‌ ‌سنگ‌قیمتی ‌‬
‫‪2‬‬ ‫‌‌لهجه‪‌،‬گفتار‪‌،‬کالم‪‌،‬سخن‪‌ .‬‬ ‫گویش‌‬
‫‪‌.‬گیومه‌قوس‌ناخنک‌یا‌قوس‌خُرد‌است‪‌،‬نه‌قوس‌‬
‫کالن‪‌ .‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫ترانهای ‌که ‌مادران ‌برای ‌خوابیدن‌‬
‫‪‌ .‬الالیی ‌ ‌ ‌‬ ‫‪‌.‬گشن‌بیخ‌‌دارای‌ریشة‌انبوه‌و‌عمیق‪‌ ،‬چیزی‌که‌‬
‫شان‌میخوانند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫اطفال‬ ‫ریشهاش‌قوی‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪263‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌استواری‪‌،‬نیرومندی ‌‬ ‫متانت‌‬ ‫مالش‌دادن‪‌‌:‬تنبیه‌کردن‪‌ .‬‬

‫‌بین‌داشتن‪‌،‬فرق‌داشتن‪‌ .‬‬ ‫متباین‌‬ ‫ماندگار‌ ‌جاودان‪‌،‬همیشه‪‌ .‬‬
‫‌برکت‌دار‪‌،‬ارزشمند‪‌ .‬‬ ‫متبرک‌‬ ‫‌آشنا ‌‬ ‫مأنوس‌‬
‫‌‌بلورشده‪‌،‬چیزی‌که‌شبیه‌بلور‌شده‌‬ ‫متبلور‌‬ ‫‌جای‌بودن‪‌،‬خانه‪‌،‬منزل‪‌،‬جایگاه‪‌،‬جای‌‬ ‫ماوا‌‬
‫باشد‪‌،‬انعکاس‌یافتن‪‌ .‬‬ ‫سکونت‪‌ .‬‬
‫متجاوز‌ ‌کسی‌که‌به‌حقوق‌کس‌دیگر‪‌،‬تجاوز‌و‌‬ ‫ماورءالطبیعه‪‌:‬درپس‌وعقب‌طبیعت‪‌،‬آنسوی‌طبیعت‪‌ ‌.‬‬
‫دستدرازی‌کند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌عقب‪‌،‬مابعد‪‌،‬آنچه‌در‌پس‌چیزی‌قرار‌‬ ‫ماورا‪‌:‬‬
‫‌حرکت‌کننده‪‌،‬جنبنده ‌‬ ‫متحرک‬ ‫‌ ‌دارد‪‌،‬برتر‌و‌آنسوتر‪‌ .‬‬
‫متحمل‌ ‌تحمل‌کننده‪‌،‬بردبار‪‌،‬بردارنده‌ی‌بار ‌‬ ‫‌حقیقت‪‌،‬سرشت‪‌،‬نهاد‌و‌طبیعت‌چیزی‪‌ .‬‬ ‫ماهیت‌‬
‫‌دگرگون‌شونده ‌‬ ‫متحول‬ ‫‌میل‌کننده‪‌،‬گراینده‌به‌چیزی ‌‬ ‫مایل‌‬
‫‌‌معمول‌و‌مرسوم‪‌ .‬‬ ‫متداول‌‬ ‫‌‌وسیلة‌جنگی‌که‌در‌زیر‌خاک‌کار‌‬ ‫‌‬
‫ماین‬
‫مترادف‌ ‌دو‌یا‌چند‌کلمه‌که‌در‌صورت‌مختلف‌‬ ‫گذاشته‌میشود‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‌باشند‪‌ .‬‬ ‫و‌در‌معنا‌یکسان‌‬ ‫‌جمع‌مأخذ‌به‌معنای‌سرچشمه‪‌،‬منبع ‌‬ ‫مآخذ‌‬
‫‌انبوه‪‌،‬گرد‌آمده‪‌،‬روی‌هم‌جمع‌شده‪‌ .‬‬ ‫متراکم‌‬ ‫مبادرت‌ ‌‌پیشی‌گرفتن‪‌،‬شتاب‌کردن‪‌،‬تعجیل‪‌ .‬‬
‫‌ترک‌شده ‌‬ ‫متروک‌‬ ‫‌‌به‌میدان‌آمدن‌و‌نبرد‌و‌مقابله‌با‌‬ ‫مبارزه‬
‫متساوی‌ ‌برابری‪‌،‬برابر‌بودن ‌‬ ‫‌یکدیگر‪‌ .‬‬
‫متصوف ‌صوفی ‌‬ ‫‌افراط‌و‌زیاده‌روی‌در‌مدح‌کسی‌یا‌‬ ‫مبالغه‌‌‬
‫متصوفه‌ ‌متصوفان ‌‬ ‫چیزی‪‌ .‬‬
‫‌زیان‌دیده‪‌،‬ضرر‌رسیده‪‌ .‬‬ ‫متضرر‌‬ ‫‌کوشش‌کردن‪‌،‬در‌کار‌شعر‌افراط‌‌و‌‬ ‫مبالغه‌‬
‫‌واال‪‌،‬برجسته‪‌ .‬‬ ‫متعال‌‬ ‫زیادهروی‌در‌مدح‌ ‌کسی‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌‌بلند‪‌،‬رفیع‪‌،‬بلند‌پایه‪‌،‬بلند‌مرتبت‪‌ .‬‬ ‫متعالی‌‬ ‫مباهات‌ ‌فخر‌کردن‪‌،‬نازیدن‌به‌کسی‌یا‌چیزی ‌‬
‫بسیار‪‌،‬بیشمار‪‌،‬مختلف‪‌،‬گوناگون‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫متعدد‌‬ ‫‌‌پیش‌پا‌افتاده‪‌،‬بی‌ارزش‪‌،‬خوار‌و‌‬ ‫مبتذل‌‬
‫‌دگرگون‪‌،‬غمگین‪‌،‬آشفته ‌‬ ‫متغیر‬ ‫ناپسند‪‌ .‬‬
‫‌باهم‌یکی‌شده‪‌،‬همراه‪‌،‬متحد ‌‬ ‫متفق‬ ‫‌بنایافته ‌‬ ‫مبتنی‬
‫‌کسی‌که‌فکر‌و‌دقت‌می‌کند‪‌ .‬‬ ‫متفکر‌‬ ‫‌محکم‪‌،‬ثابت‪‌،‬قاطع‪‌،‬استوارشده‪‌ .‬‬ ‫مبرم‌‌‬
‫متقدمین‌‌ ‌مردمان‌زمان‌گذشته‪‌،‬پیشینیان‪‌،‬گذشته‌‬ ‫‌پایه‪‌،‬اساس ‌‬ ‫مبنا‌‬
‫گان‪‌ .‬‬ ‫‌بیان‌کننده‪‌،‬آشکارکننده‪‌،‬واضح‌و‌روشن‌‬ ‫مُبیِّن‌‌‬
‫متکلف‌ ‌کاری‌که‌به‌رنج‌و‌زحمت‌انجام‌پذیرد‪‌ .‬‬ ‫کننده‪‌ .‬‬
‫متالشی‌‌ ‌چیزی‌که‌اجزای‌آن‌از‌هم‌گسیخته‌و‌‬ ‫‌‌آشکار‌کننده‪‌،‬واضح‌سازنده‪‌ .‬‬ ‫مُبِین‬
‫پراگنده‌شده‌باشد‪‌ .‬‬ ‫متاسفانه ‌‌بدبختانه‪‌،‬از‌روی‌افسوس‪‌ .‬‬
‫متمادی‌‌ ‌طوالنی‪‌،‬دایمی‪‌،‬دراز‪‌ .‬‬ ‫‌آنچه‌انسان‌را‌به‌رنج‌بیندازد ‌‬ ‫متاعب‬

‫‪262‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫مجسمه‌ ‌پیکر‪‌ .‬‬ ‫‌دارای‌تمدن‌وفرهنگ ‌‬ ‫متمدن‌‬

‫‌‌مختصر‪‌،‬کوتاه‪‌،‬خالف‌مفصل‪‌ .‬‬ ‫مجمل‌‬ ‫متمسک ‌نگهدارنده‪‌،‬کسی‌که‌به‌چیزی‌چنگ‌‬
‫‌جمع‌محرم‪‌،‬خودی‌و‌خویش‌نزدیک‌و‌‬ ‫محارم‌‬ ‫بزند ‌‬
‫‌زناشویی‌با‌او‌حرام‌باشد‪‌ .‬‬ ‫عضو‌خانواده‌که‌‬ ‫متمول‌‌ ‌مالدار‪‌،‬ثروتمند‪‌ .‬‬
‫محاسن‌ ‌جمع‌حسن‌به‌معنای‌نیکویی‌و‌خوبی ‌‬ ‫‌عبارت‪‌،‬آنچه‌که‌در‌صفحة‌کتاب‌و‌‬ ‫متن‌‬
‫محاالت‌ ‌چیزهای‌ناشدنی‪‌،‬ناممکن‌ها‪‌ .‬‬ ‫‌باشد‪‌ .‬‬ ‫‌مکتوب‌نوشته‌شده‌‬
‫محامد‌‌ ‌جمع‌محمده‌به‌معنای‌کسی‌را‌ستودن‪‌،‬‬ ‫متناسب‌‌ ‌هماهنگ‪‌،‬دارای‌تناسب‪‌ .‬‬
‫ستایش‌کردن‪‌ .‬‬ ‫‌نگرنده‌بهم‪‌،‬نزدیک‌به‌هم ‌‬ ‫متناظر‌‬
‫محاوره‌‌ ‌گفتگو‌کردن‪‌،‬با‌هم‌سخن‌گفتن‪‌ .‬‬ ‫متناقض‌ ‌چیزی‌که‌مخالف‌و‌ضد‌دیگری‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌دوستی‪‌ .‬‬ ‫محبت‌‬ ‫‌منزجر‪‌،‬بیزار‌شونده ‌‬ ‫متنفر‌‬
‫دوست‌داشتنی‪‌ .‬‬ ‫محبوب‌‬ ‫‌گوناگون‪‌،‬رنگارنگ‪‌،‬آنچه‌که‌به‌انواع‌‬ ‫متنوع‌‬
‫محتشم‌‌ ‌دارندة‌حشمت‌وبزرگی‌و‌شکوه‪‌ .‬‬ ‫مختلف‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌چیزی‌که‌چیز‌دیگر‌را‌در‌بر‌دارد ‌‬ ‫محتوا‌‬ ‫‌پیاپی‪‌،‬پی‌درپی ‌‬ ‫متوالی‌‬
‫محدث‌‌ ‌کسی‌که‌احادیث‌پیامبر‌(ص)‌را‌نقل‌‬ ‫‌جمع‌متن ‌‬ ‫متون‌‬
‫کند ‌‬ ‫‌تهمت‌زده‌شده‪‌ .‬‬ ‫متهم‌‬
‫محدودیت‪ :‬دارای‌حد‌بودن‪‌،‬محدود‌بودن‪‌،‬اندازه‌‬ ‫‌مانند‌و‌گونه‪‌،‬درجه‌و‌منزلت‌‪‌ .‬‬ ‫مثابه‌‬
‫داشتن‪‌ .‬‬ ‫‌فرمان‪‌ .‬‬ ‫مثال‌‬
‫‌‌تب‌دایمی‪‌،‬تیفوس‪‌،‬تب‌شدید‌و‌‬ ‫محرقه‬ ‫مانند‪‌،‬شبیه ‌‬ ‫مثال‬
‫سوزان‪‌ .‬‬ ‫‌هشت‌رکنی‪‌،‬هشت‌تایی‪‌،‬هشت‌جزئی ‌‬ ‫مثمن‌‬
‫‌تحریک‌کننده ‌‬ ‫محرک‌‬ ‫دوتایی‪‌،‬نوعی‌از‌[قالب]‌شعر‌است‌‌که‌‬ ‫مثنوی‌‬
‫‌خویشاوند‪‌،‬آشنا‪‌،‬اهل‌خانه‪‌ .‬‬ ‫محرم‌‬ ‫تغییر‌میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫در‌هربیت‌قافیه‌‬
‫محسوس‌‌ ‌چیزی‌که‌وجود‌و‌اثر‌آن‌احساس‌شود‪‌ .‬‬ ‫مجاب‌‌ ‌کسی‌که‌در‌مناظره‌مغلوب‌شود‪‌،‬‬
‫محسوس ‌‌چیزی‌که‌وجود‌و‌اثر‌آن‌احساس‌‬ ‫‌جواب‌شده‪‌ .‬‬
‫‌شود‪‌ .‬‬ ‫مجازات‌ ‌سزای‌بدی‌را‌دادن‪‌،‬کیفر‪‌ .‬‬
‫‌خالص ‌‬ ‫محض‬ ‫‌داشتن‌وقت‌و‌فرصت ‌‬ ‫مجال‌‌‬
‫‌حضور‪‌،‬محل‌حضور‪‌ .‬‬ ‫محضر‌‬ ‫مجامله‌‌ ‌چرب‌زبانی‪‌،‬خوشامد‌گویی‪‌ .‬‬
‫حفظ‌شده‪‌،‬نگهداری‌شده‪‌ .‬‬ ‫محفوظ‌‬ ‫کوشا‪‌،‬کوشش‌کننده‪‌ .‬‬ ‫مُجِد‬
‫‌خوارشده‪‌،‬حقیر‪‌،‬کوچک‪‌ .‬‬ ‫محقر‌‬ ‫‌‌از‌روی‌کوشش‪‌،‬با‌جدیت‪‌،‬از‌روی‌‬ ‫مجدانه‌‬
‫‌تحقیق‌کننده‪‌ .‬‬ ‫محقق‌‬ ‫سعی‌و‌تالش‪‌ .‬‬
‫سنگی‌که‌طال‌و‌نقره‌را‌بر‌آن‌میمالند‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫محک‌‬ ‫مجذوب‌‌ ‌جذب‌شده‪‌،‬شیفته‌و‌فریفته‪‌ .‬‬
‫تا‌عیار‌آن‌را‌معلوم‌ ‌کنند‪‌ .‬‬ ‫‌جای‌روا‌شدن‪‌،‬محل‌جریان‌یافتن‪‌ .‬‬ ‫مجرا‌‌‬

‫‪261‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌‌جمع‌مدرک‌به‌معنای‌سند‪‌ .‬‬ ‫مدارک‌‬ ‫محکوم‌ ‌کسی‌که‌در‌محکمه‌برعلیه‌وی‌حکم‌‬

‫‌‌نشانی‌که‌از‌طرف‌دولت‌یا‌موسسه‌یی‌‬ ‫مدال‬ ‫شود‪‌ .‬‬
‫‌علمی‪‌،‬ادبی‪‌،‬صنعتی‌و‌یا‌‬ ‫به‌پاداش‌کار‌‬ ‫‌‌کجاو‪‌،‬هودج‪‌،‬چیزی‌که‌درآن‌چیزی‌را‌‬ ‫محمل‬
‫‌گروهی‌داده‌می‌‬ ‫خدمات‌دیگر‌به‌کسی‌یا‌‬ ‫حمل‌کنند‪‌ .‬‬
‫شود‪‌ ‌.‬‬ ‫‌‌رنج ‌‬ ‫محنت‬
‫‌ادامه‌دهنده‪‌،‬دوام‌دهنده‪‌،‬همیشگی‪‌ .‬‬ ‫مداوم‌‬ ‫‌جای‌چرخش‪‌،‬آنچه‌گرد‌بگردد‪‌،‬چرخة‌‬ ‫محور‌‌‬
‫مداومت‌ استمرار‪‌،‬دایمی‪‌،‬دوام‌دادن‪‌ .‬‬ ‫دوالب‪‌،‬مرکز ‌‬
‫جمع‌مدح‪‌ .‬‬ ‫مدایح‌‬ ‫محوطه‌ ‌زمینی‌که‌دور‌آن‌دیوار‌کشیده‌شده‌‬
‫صفت‌کردن‌کسی‪‌،‬نوشتن‌در‌خوبی‌‬ ‫مدح‌‬ ‫‌باشد ‌‬
‫کسی‪‌ .‬‬ ‫احاطه‪‌،‬جایی‌که‌انسان‌در‌آن‌زندهگی‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫محیط‌‬
‫‌ ‌نو‪‌،‬عصری‪‌،‬پیشرفته‪‌ .‬‬ ‫مدرن‌‬ ‫میکند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫دفن‌شده‪‌ .‬‬ ‫مدفون‌‬ ‫حیلهگر‪‌،‬مکار ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫محیل‌‬
‫‌‌شهرنشینی‪‌،‬تمدن‌و‌ترقی‪‌ .‬‬ ‫مدنیت‬ ‫‌درخطر‌انداختن‪‌،‬خطر ‌‬ ‫مخاطره‬
‫‌گرد‪‌،‬دایره‌مانند ‌‬ ‫مدور‬ ‫مخالفت‌‌ ‌ترسیدن‪‌،‬خوف‌داشتن‪‌،‬بیمناک‌شدن‪‌ .‬‬
‫‌تدوین‌شده‪‌،‬جمع‌آوری‌شده ‌‬ ‫مدون‌‬ ‫‌خلل‌پیدا‌کرده‪‌،‬آشفته‌و‌به‌هم‌خورده‪‌ .‬‬ ‫مختل‌‬
‫مدیحه‌سرا‪‌:‬شاعری‌که‌اشعار‌مدحی‌می‌گوید‪‌ .‬‬ ‫‌سُست‌کننده‪‌،‬چیزی‌که‌تولید‌سُستی‌و‌‬ ‫مخدر‌‬
‫‌‌جمع‌مرثیه‪‌ .‬‬ ‫مراثی‌‬ ‫بی‌حسی‌کند‪‌ .‬‬
‫بازآمدن‪‌،‬بازگشت‪‌،‬رجوع‌کردن‪‌ .‬‬ ‫مراجعه‌‬ ‫مخرج‌‌ ‌جای‌خارج‌شدن‪‌،‬محل‌خروج‪‌ .‬‬
‫مقصود‪‌،‬هدف‪‌ .‬‬ ‫مراد‬ ‫مخروب‌ ‌‌خراب‌شده‪‌،‬ویران‌شده‪‌ .‬‬
‫ردیف‌شده‪‌،‬کلمهیی‌که‌در‌معنا‌شبیه‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫مرادف‬ ‫مخروبه‌ ‌خراب‌شده‪‌،‬ویران‌شده‪‌ .‬‬
‫کلمة‌دیگر‌باشد ‌‬ ‫‌پنهان‪‌،‬دراین‌تخلص‌شعری‌شاه‌بیگم‌‬ ‫مخفی‌‬
‫‌نگهبانی‌و‌حراست ‌‬ ‫مراقبت‬ ‫مخفی‌بدخشی‪‌ .‬‬
‫‌مقصود‪‌،‬آرمان‪‌،‬هدف‪‌ .‬‬ ‫مرام‌‌‬ ‫مخلص‌‌ ‌محل‌رهایی‪‌،‬راه‌خالص‪‌،‬راه‌نجات‪‌ .‬‬
‫مرتاض‌ ‌ریاضت‌کش‪‌ .‬‬ ‫قوهیی‌که‌موجب‌تخیل‌شود ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫مخیله‬
‫‌‌پیوسته‪‌ .‬‬ ‫مرتبط‬ ‫‌باال‌رفتن‌آب‌دریا‪‌ .‬‬ ‫مَد‌‌‬
‫دارای‌ارتفاع‪‌،‬بلند‪‌ .‬‬ ‫مرتفع‌‬ ‫‌ستایشگر ‌‬ ‫مداح‌‬
‫غمنامه‪‌،‬در‌غم‌کسی‌که‌مرده‌است‪‌،‬‬ ‫مرثیه‌‬ ‫‌جای‌دور‌زدن‌و‌گردش‪‌،‬جایی‌که‌‬ ‫مدار‌‌‬
‫‌شعر‌و‌اثری‌نوشتن‪‌ .‬‬ ‫‌چیزی‌دور‌می‌زند‪‌ .‬‬
‫جای‌بازگشتن‪‌،‬محل‌رجوع‪‌،‬پناه‪‌ .‬‬ ‫مرجع‌‬ ‫درجهها ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫مدارج‌‬
‫‌سرحد‪‌،‬حدبخشی‪‌ .‬‬ ‫مرز‌‬ ‫‌‌جمع‌مدرج‌و‌مدرجه‪‌،‬درجه‌ها‪‌،‬‬ ‫مدارج‬
‫‌‌راهنما‪‌ .‬‬ ‫مرشد‬ ‫پایهها‪‌،‬منزلتها‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬

‫‪264‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫مستورات‌ ‌‌جمع‌مستوره‪‌،‬به‌معنای‌پوشیده‌در‌‬ ‫‌آنچه‌دران‌جواهر‌نشانده‌باشند‪‌،‬گوهر‌‬ ‫مرصع‌‬

‫‌پرده‪‌،‬پاکدامن‪‌،‬با‌ستر‪‌ .‬‬ ‫نشان‪‌ .‬‬
‫مستولی‌ ‌‌مسلط‌شدن‪‌،‬غلبه‌یافتن‪‌ .‌،‬‬ ‫مرگ‌سفید‪‌:‬به‌معنای‌مجازی‌هیرویین‌یعنی‌پودر‌‬
‫‌سجل‌کرده‌شده‪‌،‬ثبت‌شده‪‌ .‬‬ ‫مسجل‌‬ ‫سفید‌مرگ‌آور‪‌ .‬‬
‫مسحور‌‌ ‌سحرزده‪‌،‬جادو‌شده‪‌،‬فریفته‌شده‪‌ .‬‬ ‫رازآمیز‌و‌پوشیده‪‌ .‬‬ ‫مرموز‌‬
‫‪3‬‬
‫‌تغییر‌و‌دگرگون‌شدن‪‌ .‬‬ ‫مسخ‌‬ ‫مروت‌‌ ‌جوانمردی‪‌،‬مردمی‪‌،‬نرم‌دلی‪‌ .‬‬
‫بسته‌شده‪‌،‬سد‌شده‪‌ .‬‬ ‫مسدود‌‬ ‫‌‌رواج‌دهنده ‌‬ ‫مروج‬
‫پولهای‌فلزی ‌‬
‫مسکوکات‪‌ ‌:‬‬ ‫مرهون‌ ‌گرو‌نهاده‌[گرویده]‪‌،‬ممنون‪‌ .‬‬
‫‌‌باور‌کرده‪‌،‬سپرده‌شده‪‌،‬قبول‌شده‪‌،‬‬ ‫مسلم‌‬ ‫‌ارادتمند‪‌،‬کسیکه‌پیرو‌پیری‌شود‌و‌از‌او‌‬ ‫مرید‌‬
‫‌پذیرفته‌شده‪‌ .‬‬ ‫‌بیاموزد ‌‬ ‫آداب‌طریقت‌‬
‫نامیده‌شده‪‌،‬معین‪‌،‬معلوم‪‌ .‬‬ ‫مسما‌‬ ‫شوخی‪‌،‬مطایبه ‌‬ ‫مزاح‌‬
‫مسمومیت‪‌:‬زهری‌شدن‪‌،‬به‌سم‌یا‌زهر‌آلوده‌شدن‪‌ .‬‬ ‫مزرعهها‪‌،‬کشتزارها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫مزارع‌‬
‫تکیهگاه‪‌،‬مقام‌و‌مرتبه ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫مسند‬ ‫‌‌جمع‌مزیت‪‌،‬برتری‪‌ ‌.‬‬ ‫مزایا‬
‫نامهیی‌که‌نوشته‌شود‌تا‌بعدا‌اصالح‌یا‌‬
‫‌ ‌‬ ‫مسوده‌‬ ‫‌آمیزش‪‌،‬ختالط‪‌،‬درهم‌آمیختن‪‌ .‬‬ ‫مزاج‌‌‬
‫پاکنویس‌شود ‌‬ ‫‌‌پاداش‪‌،‬اجر‪‌ .‬‬ ‫مزد‬
‫مسوولیت ‌‌آنچه‌انسان‌مسوول‌وعهده‌دارآن‌‬ ‫‌زعفرانی‌شده‪‌،‬به‌رنگ‌زعفران‪‌ .‬‬ ‫مزعفر‌‬
‫‌باشد‪‌ .‬‬ ‫‌کهنه‪‌،‬دیرینه‪‌،‬آنچه‌که‌زمان‌درازی‌‬ ‫مزمن‌‌‬
‫‌‌راه‪‌،‬طریقت‪‌،‬شیوه‪‌ .‬‬ ‫مسیر‬ ‫‌بران‌بگذرد‪‌ .‬‬
‫کارها‪‌،‬شغلها ‌‬
‫‌‬ ‫مشاغل‌‬ ‫‌افزونی‪‌،‬برتری‪‌ .‬‬ ‫مزیت‌‌‬
‫مشاهرت‌ ‌‌شهریه‪‌،‬ماهانه‪‌ .‬‬ ‫‌افزون‪‌،‬زیاد‪‌،‬بسیار‪‌ .‬‬ ‫مزید‌‌‬
‫مشاهیر‌ ‌جمع‌مشهور‪‌ .‬‬ ‫سعیها‪‌،‬کوششها‪‌،‬تالشها‪‌ .‬‬
‫مساعی‌‌ ‌ ‌‬
‫مشایخ‌‌ ‌پیران‪‌،‬بزرگان‪‌ .‬‬ ‫مسألت‌ ‌سوال‌کردن‪‌،‬خواستن‪‌ .‬‬
‫‌آرزومند ‌‬ ‫مشتاق‌‬ ‫مستعار‌‌ ‌عوضی‪‌،‬بدلی‪‌،‬چیزی‌که‌به‌عاریت‌‬
‫مستشرقین‪‌‌:‬کسانی ‌که ‌آشنا ‌و ‌دانا ‌به ‌اوضاع ‌و‌‬ ‫‌گرفته‌شده‌باشد‪‌ .‬‬
‫‌زمین‌اند‪‌،‬‬ ‫‌شرق‬ ‫‌ملل‬ ‫‌احوال‬ ‫مستعمره‌ کشوری‌که‌از‌طرف‌کشور‌دیگر‌‬
‫‌خاورشناس‪‌ .‬‬ ‫استقالل‌خود‌را‌از‌دست‌داده‌باشد‪‌ .‬‬
‫چیزی‌که‌مال‌چند‌نفر‌باشد‪‌،‬آنچه‌‬ ‫مشترک‌‬ ‫مستغنی‌‌ ‌بی‌نیاز‪‌،‬ثروتمند‪‌،‬توانگر‪‌ .‬‬
‫‌چند‌نفر‌درآن‌سهم‌و‌حصه‌داشته‌‬ ‫مستلزم‌‌ ‌آنچه‌که‌چیز‌دیگری‌را‌الزم‌دارد‪‌ .‬‬
‫باشند‪‌ .‬‬ ‫دوامدار‪‌،‬دوام‌یافته‪‌،‬دایم ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫مستمر‌‬
‫مستمند‌‌ ‌بینوا‪‌،‬بیچاره‪‌،‬اندوهگین‪‌ .‬‬
‫‪3‬‬ ‫مستوجب‌ ‌شایسته‪‌،‬درخور‪‌،‬مستحق‪‌ .‬‬
‫‪‌.‬مسخ‌‌تغییر‌کردن‌و‌دگرگون‌شدن‪‌ .‬‬

‫‪265‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌شوخی‌ومزاح‌کردن‪‌،‬خوش‌طبعی‌‬ ‫مطایبه‌‌‬ ‫‌جداشده ‌‬ ‫مشتق‌‬

‫‌کردن‪‌ .‬‬ ‫مشحون‌ پر‪‌،‬لبریز‪‌ .‬‬
‫‌به‌طرب‌آورنده‪‌،‬نوازنده‪‌،‬آواز‌خوان‪‌ .‬‬ ‫مطرب‌‬ ‫مشخص‌ معین‌شده‪‌،‬تشخیص‌شده‪‌ .‬‬
‫‌‌جای‌طرح‌کردن‪‌،‬جای‌انداختن‪‌ .‬‬ ‫مطرح‬ ‫مشخصه‌ ‌خصوصیت‪‌،‬فرق‪‌ .‬‬
‫‌زر‌اندود‪‌،‬طال‌کاری‌شده‪‌ .‬‬ ‫مطال‬ ‫(با‌ضم‌م‌وفتح‌ر)‌جای‌بلند‪‌ .‬‬ ‫مشرف‌‬
‫‌ظلم‌و‌ستمی‌که‌برکس‌شده‌باشد‪‌ .‬‬ ‫مظالم‬ ‫(باضم‌م‪‌،‬فتح‌و‌مشدد‌ر)‌شرف‌یافته‪‌،‬‬ ‫مشرف‌‬
‫ها‪‌،‬جلوهها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‌ ‌‬
‫نشانه‬ ‫مظاهر‬ ‫‌شده‪‌ .‬‬ ‫بلند‌پایه‌وبزرگ‌‬
‫جمع‌معبر‪‌،‬راهها ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫معابر‬ ‫نوشیدنیها ‌‬
‫‌‬ ‫مشروبات‌ ‌‬
‫‌‌هم‌عصر‪‌،‬هم‌دوره‪‌،‬همزمان‪‌ .‬‬ ‫معاصر‬ ‫مشروعیت‪‌‌:‬آنچه‌موافق‌شرع‌باشد‪‌،‬روا‌دانستن‪‌،‬‬
‫معاصرت‌ ‌طبق‌زمان‌ساختن ‌‬ ‫‌جایزشمردن‪‌ .‬‬
‫عالجکننده‌یا‌تداوی‌کننده‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬ ‫معالج‌‬ ‫مشورت‌ ‌مشوره‌کردن‪‌،‬از‌نظر‌دیگران‌استفاده‌‬
‫‌معناها‪‌،‬جمع‌معنا‪‌ .‬‬ ‫معانی‌‬ ‫کردن‪‌ .‬‬
‫‌عیب‌ها ‌‬ ‫معایب‌‬ ‫‌اراده‌و‌خواست‌خداوند ‌‬ ‫مشیت‌‬
‫‌‌عبورگاه‪‌،‬گذرگاه‪‌،‬جایی‌که‌از‌آن‌‬ ‫معبر‬ ‫‌مصیبت‌دیده‪‌،‬سختی‌دیده‪‌،‬مشقت‌‬ ‫مصاب‌‬
‫‌عبور‌کنند‪‌ .‬‬ ‫‌کشیده ‌‬
‫‌وابسته‌بودن‌به‌یک‌ماده‌یا‌دوا‪‌،‬‬ ‫معتاد‌‬ ‫مصافحه‌ ‌احوالپرسی‪‌،‬دست‌دادن‌به‌یکدیگر‪‌ .‬‬
‫‌به‌ماده‌ای‪‌ .‬‬ ‫وابستهگی‌جسمی‌و‌روانی‌‬
‫‌‬ ‫‌‌گواه‌راستی‪‌،‬دلیلی‌برای‌سخن‌راستی‪‌ .‬‬ ‫مصداق‬
‫‌عادت‌گیرنده‪‌،‬خُو‌کننده‪‌،‬کسی‌که‌به‌‬ ‫معتاد‌‬ ‫در‌شعر‌[به‌معنای]‌نیم‌بیت‪‌ .‬‬ ‫مصراع‌‬
‫چیزی‌عادت‌کرده‌باشد‪‌ .‬‬ ‫مصرحه‌‌ ‌تصریح‌شده‪‌،‬روشن‌وآشکارشده‪‌ .‬‬
‫‌‌با‌اعتبار‪‌،‬امین‌و‌محل‌اعتماد‪‌ .‬‬ ‫معتبر‌‬ ‫‌نیمه‌یک‌بیت‪‌ .‬‬ ‫مصرع‌‬
‫معترضه‌ ‌(جمله‌معترضه)‌یا‌عبارت‌معترضه‌‌که‌‬ ‫مصوبات‌ ‌جمع‌مصوبه‌به‌معنای‌قسمتی‌از‌‬
‫‌شود؛‌ولی‌جزء‌ساخت‌‬ ‫در‌بین‌کالم‌وارد‌‬ ‫‌قانون ‌‬
‫گرامری‌آن‌جمله‌نباشد‪‌ .‬‬ ‫نقاش‪‌،‬نگارگر‪‌ .‬‬ ‫مصور‌‬
‫‌عذرآورده‪‌،‬دارای‌عذر‪‌ .‬‬ ‫معذور‌‬ ‫‌حفظ‌شده ‌‬ ‫مصوون‬
‫عرضهگاه‪‌،‬نمایشگاه‪‌،‬موضع‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫معرض‬ ‫مضحک‌ ‌خنده‌آور ‌‬
‫‌شناخته‌شده‪‌،‬معلوم‪‌ .‬‬ ‫معرفه‌‬ ‫مضموم‌‌ ‌حرفی‌که‌حرکت‌ضمه‌(پیش)‌دارد‪‌ .‬‬
‫‌‌افسونگر‪‌،‬و‌درین‌متن‌به‌معنای‌کسی‌‬ ‫معزم‬ ‫مضمون‌نو‪ :‬محتوای‌نو‪‌ .‬‬
‫که‌دارای‌عزم‌قوی‌ ‌باشد‪‌ .‬‬ ‫برابر‪‌،‬یکسان‪‌ .‬‬ ‫مطابق‌‬
‫معضل‌‌ ‌مشکل‪‌،‬سخت‪‌،‬دشوار‪‌،‬زشت‪‌ .‬‬ ‫مطابقه‌‌ ‌برابر‌کردن‪‌،‬برابرشدن‪‌،‬متحد‌شدن‪‌ .‬‬
‫معضالت‌ ‌مشکالت ‌‬ ‫جمع‌مطایبه‪‌،‬به‌معنای‌شوخیها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫مطایبات ‌‌‬
‫‌عطرآگین‪‌،‬خوشبو ‌‬ ‫معطر‌‬

‫‪260‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌مجموعة‌سخنان‪‌،3‬در‌این‌درس‌آغاز‌نام‌‬ ‫مقامه‌‬ ‫معطوف‌ ‌مورد‌توجه‌واقع‌شده ‌‬

‫‌شعری‪‌ .‬‬ ‫یک‌مجموعة‌‬ ‫‌‌پسندیدة‌عقل‪‌،‬آنچه‌که‌به‌وسیلة‌‬ ‫معقول‌‬
‫‌گفت‌و‌شنید ‌‬ ‫مقاوله‬ ‫‌عقل‌درک‌شود‪‌ .‬‬
‫‌قبول‌شده ‌‬ ‫مقبول‌‬ ‫‌‌علیل‪‌،‬بیمار‪‌،‬ناقص‪‌ .‬‬ ‫معلول‬
‫‌خواسته‌شده ‌‬ ‫مقتضا‬ ‫‌پوشیده‌شده‌که‌شاعر‌نامة‌معشوق‌و‌یا‌‬ ‫معما‬
‫مقتضی‌ ‌خواهش‌شده‪‌،‬درخواست‌شده ‌‬ ‫‌دربیت‌پوشیده‌بیان‌کند‪‌ .‬‬ ‫چیزی‌دیگری‌را‌‬
‫مقتضیات‌ ‌‌شایسته‌ها‪‌،‬حاجات‪‌،‬ضرورات‪‌ .‬‬ ‫‌آبادشده‪‌،‬آبادان ‌‬ ‫معمور‬
‫‌آنچه‌تقدیر‌شده‪‌،‬نصیب‌و‌قسمت ‌‬ ‫مقدر‬ ‫‌روحی‪‌،‬باطنی‪‌،‬دارای‌معنای‌حقیقی‪‌ .‬‬ ‫معنوی‌‬
‫‌کوتاهی‌کرده‪‌،‬ناتمام ‌‬ ‫مقصر‬ ‫‌اندازه‌وپیمانه‪‌،‬مقیاس‌و‌آلت‌سنجش‪‌ .‬‬ ‫معیار‌‌‬
‫‌هدف‪‌،‬قصد ‌‬ ‫مقصود‌‬ ‫‌‌زنده‌گی‪‌،‬زیست‪‌ .‬‬ ‫معیشت‬
‫‌دارای‌قافیه‪‌ .‬‬ ‫مقفی‌‬ ‫‌دارای‌عیب ‌‬ ‫معیوب‬
‫آهنربا ‌‬
‫مقناطیس‌ ‌ ‌‬ ‫‌مرد‌روحانی‪‌،‬زردشتی‪‌،‬آتش‌پرست‪‌ .‬‬ ‫مغ‌‌‬
‫‌سخنی‌که‌باربار‌گفته‌شده‌باشد‪‌،‬گفتار ‌‬ ‫مقوله‌‬ ‫‌غذادهنده ‌‬ ‫مغذی‌‬
‫مکتوبها ‌‬
‫‌‬ ‫مکاتیب‌‌‌ ‌‬ ‫مغلوب‌ ‌شکست‌خورده‪‌ .‬‬
‫مکارم‌اخالق‪‌:‬اخالق‌پسندیده‪‌،‬خویهای‌نیک‪‌ .‬‬ ‫‌فسادها‪‌،‬تباهی‌ها ‌‬ ‫مفاسد‬
‫مکسور‌‌ ‌حرفی‌که‌حر‌کت‌کسره‌(زیر)‌دارد‪‌ .‬‬ ‫‌کلیدی ‌‬ ‫مفتاحی‬
‫‌کنایه‌دار‪‌،‬کنایه‌داده‌شده‪‌ .‬‬ ‫مکنیه‌‌‬ ‫مفخرت‌ ‌‌چیزی‌که‌بدان‌افتخار‌کنند‪‌،‬چیزی‌‌که‌‬
‫مالطفت‌ ‌‌نیکویی‌ونرمی‌کردن‪‌،‬مهربانی‌کردن‌به‌‬ ‫بدان‌نازند‪‌ .‬‬
‫کسی‪‌ .‬‬ ‫‌‌واحد‪‌،‬یک‪‌،‬یکی‪‌،‬یکه‌و‌تنها‌مقابل‌‬ ‫مفرد‬
‫‌اصل‌هرچیز‪‌،‬مایه‪‌،‬معیار ‌‬ ‫مالک‌‬ ‫‌جمع‪‌ .‬‬
‫‌پیوسته‪‌،‬وابسته‪‌،‬متصل ‌‬ ‫ملحق‌‬ ‫‌جدا‌ازهم‪‌،‬جدا‌کرده ‌‬ ‫مفروق‌‬
‫ملکوک‌‌ ‌عالم‌غیب‪‌،‬دنیای‌آسمانی‪‌ .‬‬ ‫فصلفصل‌شده‪‌،‬با‌توضیح‌و‌شرح‪‌ .‬‬
‫‌‌ ‌‬ ‫مفصل‬
‫ملت‌ها‪‌ .‬‬ ‫ملل‬ ‫‌جمع‌مقدار‌به‌معنای‌اندازه‌(ها)‪‌ .‬‬ ‫مقادیر‌‬
‫‌درخشان‪‌،‬رنگارنگ‪‌ .‬‬ ‫ملمح‌‬ ‫‌نزدیک‪‌،‬همدم ‌‬ ‫مقارن‬
‫ملموس‌ ‌قابل‌لمس ‌‬ ‫‌جمع‌مقطع‌به‌معنای‌محل‌قطع‌و‌‬ ‫مقاطع‌‬
‫‌آلوده ‌‬ ‫ملوث‬ ‫‌برش ‌‬
‫‌‌پادشاهان‪‌،‬امیران‪‌ .‬‬ ‫ملوک‬ ‫رتبه‪‌،‬پایه‪‌،‬جایگاه‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬ ‫مقام‬

‫‪3‬‬
‫‪‌ .‬مقامه ‌ ‌نوشتة ‌ادبی ‌معموال ‌دارای‌‬
‫صنایع‌بدیعی‪‌،‬اشعار‌و‌امثال‌که‌در‌آن‌یک‌حکایت‌‬
‫اصلی‌وجود‌داشته‌باشد‪‌ .‬‬

‫‪267‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫‌پاک‌و‌پاکیزه‪‌،‬پاکدامنی‪‌،‬بی‌آالیش‪‌‌،‬دور‌‬ ‫منزه‌‌‬ ‫قریهیی‌در‌حصه‌دوم‌زادگاه‌قهار‌‬

‫‌ ‌‬ ‫ملیمه‌‬
‫ازبدی‌و‌زشتی‪‌ .‬‬ ‫عاصی‪‌ .‬‬
‫منسوخ‌ ‌از‌بین‌برده‌شده‪‌،‬باطل‌شده ‌‬ ‫ممارست‌‌ ‌تمرین‌کردن‪‌،‬به‌کاری‌پرداختن‌و‌‬
‫‌جای‌پیداشدن‪‌،‬محل‌پیدایش‪‌ .‬‬ ‫منشأ‌‬ ‫همیشه‌به‌آن‌مشغول‌بودن‪‌ .‬‬
‫‌‌اعالمیه‪‌،‬فرمان‪‌،‬نام‪‌،‬سرگشاده‪‌،‬‬ ‫منشور‬ ‫دارای‌امتیاز‪‌،‬برتر‪‌،‬فوقالعاده‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫ممتاز‌‬
‫‌نشرشده‪‌ .‬‬ ‫پیدرپی ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫ممتد‌‬
‫‌نویسندة‌نامه‌ها ‌‬ ‫منشی‌‬ ‫پُر ‌‬ ‫مملو‌‬
‫‌کرسی‌که‌عروس‌را‌بر‌آن‌بنشانند‪‌،‬‬ ‫منصه‬ ‫‌جمع‌منبع‌یعنی‌چشمه‪‌،‬جای‌بیرون‌‬ ‫منابع‌‬
‫‌جای‌ظاهر‌شدن‌چیزی ‌‬ ‫‌منشأ‪‌ .‬‬ ‫آمدن‌آب‪‌،‬اصل‌و‌‬
‫‌‌مطابق‌و‌برابر‪‌ .‬‬ ‫منطبق‌‬ ‫ها‪‌،‬اصلها ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫چشمه‬ ‫منابع‬
‫‌سخن‌گفتن‪‌،‬یا‌عملیست‌که‌ذهن‌را‌از‌‬ ‫منطق‌‬ ‫مناصب‌‌ ‌جمع‌منصب‌به‌معنای‌مقام‪‌،‬شغل‌‬
‫خطا‌و‌لغزش‌باز‌میدارد‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌رسمی‪‌ .‬‬
‫‌هدف‪‌،‬دیده‌شده‪‌،‬مورد‌نظر‪‌،‬‬ ‫منظور‌‬ ‫‌‌مباحثه‌و‌مجادله‪‌ .‬‬ ‫مناظره‌‬
‫درنظرگرفته‌شده‪‌ .‬‬ ‫نفعهای‌همگانی‌به‌مقیاس‌کشور‪‌،‬‬
‫منافع‌ملی ‌‌ ‌‬
‫‌به‌نظم‌کشیده‪‌،‬موزون‪‌،‬کالم‌غیر‌منثور‪‌ .‬‬ ‫منظوم‌‬ ‫‌منافع‌عمومی‪‌ .‬‬
‫‌‌انعکاس‌یافته‪‌ .‬‬ ‫منعکس‬ ‫‌برخاسته‪‌ .‬‬ ‫منبعث‌‬
‫‌نعمت‌دهنده‪‌ .‬‬ ‫منعم‬ ‫پایان‌کار‪‌،‬نتیجه ‌‬ ‫منتج‬
‫‌اثر‌پذیرفته‪‌،‬شرمنده‪‌،‬شرمسار ‌‬ ‫منفعل‌‬ ‫‌‌انتقاد‌کننده‪‌،‬نقد‌کننده‪‌،‬کسی‌که‌‬ ‫منتقد‌‬
‫‌بد‪‌،‬مورد‌نفرت‌قرار‌گرفته‪‌ .‬‬ ‫منفور‌‬
‫‌‬ ‫‌کتابی‌یا‌نوشته‌یی‌را‌ ‌بخواند‌و‌‬
‫‌نوع‌اشعاری‌که‌به‌خاطر‌ستایش‌پیامبر‌‬ ‫منقبت‌‬ ‫‌محاسن‌ومعایب‌آن‌را‌بگوید‪‌ .‬‬
‫باشد‌و‌یا‌امامان‌وبزرگان‌دینی‪‌ .‬‬ ‫‌انتها‪‌،‬آخر‪‌،‬پایان‪‌ .‬‬ ‫منتهی‌‬
‫‌از‌بین‌رفته ‌‬ ‫منقرض‌‬ ‫‌سخن‌غیر‌منظوم‪‌،‬پراگنده‪‌،‬متفرق ‌‬ ‫منثور‌‬
‫‌دارای‌نقش ‌‬ ‫منقش‬ ‫‌‌منتهی‌شونده‪‌ .‬‬ ‫منجر‌‬
‫‌نقل‌شده‪‌،‬روایت‌شده‪‌ .‬‬ ‫منقول‌‌‬ ‫منجنیق‌‌ ‌آلتی‌مرکب‌از‌فالخن‌مانندی‌بزرگ‪‌،‬که‌‬
‫‌نورانی‪‌،‬درخشان‪‌ .‬‬ ‫منور‬ ‫برسرچوبی‌قوی‌جابجا‌میشد‌و‌در‌جنگهای‌قدیم‌‬
‫‌نورانی‪‌،‬درخشان ‌‬ ‫منور‬ ‫به‌وسیله‌آن‌به‌طرف‌دشمن‌پرتاب‌می‌کردند‪‌ .‬‬
‫‌مربوط‪‌،‬وابسته‪‌،‬بسته‌شده‪‌ .‬‬ ‫منوط‌‌‬ ‫‌کج‌شده ‌‬ ‫منحرف‬
‫‌مربوط ‌‬ ‫منوط‬ ‫منحصر‌‌ ‌انحصار‌یافته‪‌،‬محدود‌و‌محصور‪‌ .‬‬
‫مواریث‌ ‌جمع‌میراث ‌‬ ‫مندرس‌ ‌‌کهنه‪‌،‬فرسوده‪‌،‬پاره‌پاره‪‌ .‬‬
‫موازات‌ ‌مقابل‌شدن‪‌،‬روبرو‌شدن‪‌،‬برابر‌بودن‪‌ .‬‬ ‫‌‌درجه‪‌،‬مقام‪‌،‬مرتبه‪‌ .‬‬ ‫منزلت‬
‫موازی‌‌ ‌برابر‪‌،‬یکسان‪‌،‬باهم‪‌ .‬‬ ‫گوشهگیر‪‌،‬در‌انزوا‪‌ .‬‬
‫‌ ‌‬ ‫منزوی‌‬
‫‌‬

‫‪268‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫مهمات‌‌ ‌مجموعة‌لوازم‌و‌وسایل‌نظامی‪‌،‬شامل‌‬ ‫‌‌مراقب‪‌،‬نگهبانی‪‌ .‬‬ ‫مواظب‬

‫انواع‌اسلحه‌و‌ابزارجنگ‪‌ .‬‬ ‫‌جمع‌مانع‪‌،‬بازدادنده‌ها‪‌ .‬‬ ‫موانع‌‌‬
‫‌‌مجموعة‌لوازم‌و‌وسایل‌نظامی‪‌ .‬‬ ‫مهمات‬ ‫بخششها ‌‬
‫‌‬ ‫مواهب‌ ‌‬
‫‌سهمناک‪‌،‬خوفناک‪‌،‬ترسانده‪‌ .‬‬ ‫مهیب‌‌‬ ‫‌‌مورد‌وثوق‌و‌اطمینان‪‌،‬عهد‌و‌پیمان‌‬ ‫موثق‌‬
‫‌هیجان‌انگیز‪‌،‬به‌هیجان‌آورنده‪‌،‬‬ ‫مهیج‌‌‬ ‫واستواری‪‌ .‬‬
‫برانگیزنده‪‌ .‬‬ ‫‌‌سبب ‌‬ ‫موجب‬
‫‌بزرگترین‪‌،‬بزرگ ‌‬ ‫مهین‌‬ ‫‌به‌وجود‌آورنده‪‌،‬ایجاد‌کننده‪‌،‬‬ ‫موجد‌‌‬
‫‌تاریخ‌نویس‪‌،‬تاریخ‌دان‪‌ .‬‬ ‫مؤرخ‌‬ ‫‌آفریننده‪‌ .‬‬
‫‌تأسیس‌کننده ‌‬ ‫مؤسس‬ ‫‌کوتاه‪‌،‬مختصر ‌‬ ‫موجز‌‬
‫‌کسی‌که‌ایمان‌داشته‌باشد‪‌،‬گرویده‪‌،‬‬ ‫مؤمن‌‬ ‫‌دوستی‌کردن ‌‬ ‫مودت‌‬
‫دیندار‪‌،‬مؤمنان‌جمع‪‌ .‬‬ ‫‌رابطه‪‌،‬جای‌ورود ‌‬ ‫مورد‬
‫‪3‬‬
‫‌تأکید‌شده‪‌ .‬‬ ‫مؤید‌‬ ‫‌‌دارای‌وزن‪‌ .‬‬ ‫موزون‬
‫رشد‌میکند‌و‌به‌معنای‌مجازی‌مفتخر‌‬
‫‌‬ ‫می‌بالد‌ ‌‬ ‫‌جای‌نهادن‌چیزی‪‌،‬جای‪‌ .‬‬ ‫موضع‌‬
‫شدن‪‌ .‬‬ ‫‌‌کامیابی‪‌،‬بهره‌مندی‪‌ .‬‬ ‫موفقیت‬
‫‌بخاری‌تیره‌که‌نزدیک‌به‌زمین‌پدید‌‬ ‫میغ‌‌‬ ‫‌آنچه‌که‌درمدتی‌محدود‌ومعین‌باقی‌‬ ‫موقت‌‌‬
‫آید‪‌،‬مه‌غلیظ‪‌،‬ابر‪‌ .‬‬ ‫می‌ماند‪‌.‬متضاد‌دایم‪‌،‬پایدار‪‌ .‬‬
‫‌سرزمین‪‌،‬وطن‪‌ .‬‬ ‫میهن‌‬ ‫‌‌محل‪‌،‬مقام‪‌،‬مسکن‪‌ .‬‬ ‫موقف‌‬
‫‌خالص‪‌ ‌.‬‬ ‫ناب‌‬ ‫‌تأکید‌کرده‌شده‪‌،‬محکم‌واستوار‪‌ .‬‬ ‫مُوکِّد‌‌‬
‫درهم‌برهمی‪‌،‬بینظمی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫نابسامانی‌ ‌‬ ‫‌همدم ‌‬ ‫مونس‌‬
‫‌مالک‌کشتی‪‌،‬کشتیبان‪‌ .‬‬ ‫ناخدا‌‬ ‫موهبت‌ ‌بخشش ‌‬
‫‌کمیاب ‌‬ ‫نادر‌‬ ‫‌وهم‌و‌خیال ‌‬ ‫موهوم‬
‫سخن‌بیهمتا‌و‌شیرین‌ ‌‬
‫‌‬ ‫نادرهگویی‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‌زمام‪‌،‬افسار‪‌،‬کنترول‪‌ .‬‬ ‫مهار‬
‫‌دقیق‪‌ .‬‬ ‫نازک‌‬ ‫‌استادی‪‌،‬چابکی‪‌،‬زبردستی‌و‌وارد‌‬ ‫مهارت‌‬
‫‌نظم‌دهنده‪‌،‬به‌نظم‌آورنده‪‌،‬کسی‌که‌‬ ‫ناظم‌‌‬ ‫‌بودن‌در‌یک‌کار‪‌ .‬‬
‫کاری‌را‌نظم‌دهد‪‌ .‬‬ ‫‌زرگتر‪‌،‬کالنتر‪‌،‬بزرگ‌قوم‪‌ .‬‬ ‫مهتر‌‬
‫‌نفوذکننده‪‌،‬رسا‌و‌روان ‌‬ ‫نافذ‬ ‫‌گهواره ‌‬ ‫مهد‬
‫ناگزیر‌‌ ‌ناچار‪‌،‬بیچاره‪‌ .‬‬ ‫‌باتهذیب‪‌،‬با‌اخالق‪‌،‬آرام‪‌،‬پاک‪‌ .‬‬ ‫مهذب‌‬
‫‌ناخوش‌آیند‪‌،‬نامطبوع‪‌ .‬‬ ‫ناگوار‌‬ ‫‌‌محبت‪‌،‬آفتاب‪‌ .‬‬ ‫مهر‬
‫‌‌هالک‌کننده‪‌،‬کشدنده‪‌،‬نابودکننده‪.‬نابود‌‬ ‫مهلک‌‬
‫‪3‬‬ ‫کننده‪‌ .‬‬
‫‪‌.‬مؤَید‪‌:‬تأیید‌شده‪‌ .‬‬
‫‌‌‌مؤِید‪‌:‬تأیید‌کننده‪‌ .‬‬

‫‪263‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫نشنل‌جیوگراف‪‌‌:‬انجمن‌ملی‌جغرافیایی‪‌،‬جغرافیای‌‬ ‫‌نی‌میان‌تهی‌و‌باریک ‌‬ ‫نال‬

‫‌موسسات‪‌ .‬‬ ‫مردی‪‌،‬نام‌یکی‌از‌‬ ‫نامأنوس‌‌ ‌ناآشنا‪‌،‬ناشناخته‪‌،‬دور‌از‌ذهن‪‌ .‬‬
‫‌نصیحت‌ها‪‌،‬اندرزها ‌‬ ‫نصایح‌‬ ‫نامرعی‌ ‌مراعات‌ناشده‪‌،‬آنچه‌رعایت‌نشود‪‌ .‬‬
‫نصوص‌ ‌جمع‌نص‌به‌معنای‌کالم‌صریح‌و‌‬ ‫‌تیر‪‌،‬تیرانداز‪‌،‬هرچیز‌میان‌خالی‪‌ .‬‬ ‫ناوک‌‌‬
‫‌آشکار‌که‌دارای‌یک‌ ‌معنا‌باشد ‌‬ ‫ناهنجاری‌ ‌عدم‌تناسب‪‌،‬نامتناسب ‌‬
‫‌سهم‪‌،‬قسمت‪‌،‬بخت‌و‌طالع ‌‬ ‫نصیب‌‬ ‫‌‌سیارة‌زهره‪‌ .‬‬ ‫ناهید‬
‫نظارت‌‌ ‌مراقبت‌کردن‪‌،‬نگریستن‪‌،‬نظرکردن‪‌ .‬‬ ‫‌والی ‌‬ ‫نایبالحکومه‪:‬‬
‫‌‬
‫‌طریق‌و‌روش‌حکومتداری‪‌ .‬‬ ‫نظام‌‬ ‫‌موفق‪‌،‬کامیاب‪‌ .‬‬ ‫نایل‌‬
‫‌ستایش‌پیامبر‪‌ .‬‬ ‫نعتیه‬ ‫‌جنبیدن‌رگ‪‌،‬حرکت‌قلب‪‌،‬ضربان‌‬ ‫نبض‌‌‬
‫‌جسد‪‌،‬پیکر‪‌ .‬‬ ‫نعش‌‬ ‫‌قلب‪‌ .‬‬
‫‌ثروت‪‌،‬دارایی‪‌ .‬‬ ‫نعمت‌‬ ‫‌‌هوش‌و‌لیاقت‌بسیار‌باال‪‌ .‬‬ ‫نبوغ‬
‫‌خوب‌و‌نیکو ‌‬ ‫نغز‌‬ ‫پراگنده‪‌،‬کالم‌و‌نوشتهیی‌که‌شعر‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫نثر‌‬
‫‌‌بیزاری‪‌ .‬‬ ‫نفرت‬ ‫نباشد‪‌،‬خالف‌نظم‪‌ .‬‬
‫‌‌حقی‌که‌زن‌و‌فرزند‌بر‌گردن‌‬ ‫نفقه‬ ‫‌جمع‌نجم‌یعنی‌ستاره‪‌ .‬‬ ‫نجوم‌‬
‫پدردارند‪‌.‬تهیة‌پوشاک‌و‌غذا‪‌ .‬‬ ‫‌‌طریق‪‌،‬روش‪‌ .‬‬ ‫نحو‌‬
‫‌اثرکردن‌وجاری‌بودن‌امر‌و‌حکم‪‌ ‌،‬فرو‌‬ ‫نفوذ‌‬ ‫‌طریقه‪‌،‬روش‪‌ .‬‬ ‫نحوه‌‬
‫رفتن‌تیر‌در‌نشانه‪‌ .‬‬ ‫‌ضعیف‌ونزار‪‌ .‬‬ ‫نحیف‌‬
‫‌گرانبها‪‌،‬قیمتی‪‌ .‬‬ ‫نفیس‌‬ ‫برگزیده‪‌،‬برجسته‪‌ .‬‬ ‫نخبه‌‬
‫نقد‌کننده ‌‬ ‫نقاد‌‬ ‫‌چیزی‌که‌در‌راه‌خدا‌(ج)‌داده‌شود‪‌ .‬‬ ‫نذر‌‬
‫‌‌صورتگری‪‌،‬رنگ‌آمیزی‪‌ .‬‬ ‫نقاشی‬ ‫جنگ‌و‌جدل‪‌ .‬‬ ‫نزاع‌‬
‫سره‌کردن‪‌،‬ظاهرکردن‌عیوب‌و‌محاسن‌‬ ‫نقد‌‬ ‫‌اصل‌و‌نسب‪‌،‬تبار ‌‬ ‫نژاد‌‬
‫سخن ‌‬ ‫‌خستگی‌ناپذیر‪‌،‬کسی‌که‌از‌کار‌و‌‬ ‫نستوه‌‌‬
‫‌‌باطل‌کردن‪‌،‬منهدم‌کردن‪‌،‬شکستن‌‬ ‫نقض‌‬ ‫‌کوشش‌به‌ستوه‌نیاید‪‌ .‬‬
‫‌عهد‌وپیمان‪‌ .‬‬ ‫جمع‌نسخه ‌‬ ‫نُسَخ‌‬
‫‌جابجا‌کردن‌چیزی‪‌،‬سخنی‌که‌از‌‬ ‫نقل‌‬ ‫نسخ‌خطی‪‌‌:‬نسخ‌(‌به‌ضم‌نون‌وفتحة‌سین)‌جمع‌‬
‫‌کسی‌شنیده‌شده‌برای‌ ‌دیگران‌بیان‌‬ ‫نسخه‪‌،‬کتاب‌یا‌رسالهیی‌که‌با‌دست‌نوشته‌شده‌‬
‫‌‬
‫کردن‪‌ .‬‬ ‫باشد‪‌ .‬‬
‫‌بزرگ‌و‌سرپرست‌قوم‪‌ .‬‬ ‫نقیب‌‬ ‫نسخت‌ ‌نسخه ‌‬
‫‌جمع‌نکته‌یعنی‌مسأله‌دقیقی‌که‌با‌‬ ‫نکات‬ ‫نسل‌‌ ‌اوالد‪‌،‬فرزندان‪‌ .‬‬
‫‌توجه‌به‌فکر‌به‌وجود‌آید‪‌ .‬‬ ‫‌‌ ‌خوشی‪‌،‬خوشحالی‪‌ .‬‬ ‫نشاط‬
‫مصیبت‪‌،‬رنج‪‌،‬بیچارهگی ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫نکبت‌‬

‫‪236‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫نیوشیدن‌‌ ‌شنیدن‪‌،‬گوش‌کردن‌وپذیرفتن‪‌ .‬‬ ‫برعکس‌معرفه‪‌،‬ناشناسایی‪‌ .3‬‬

‫‌‬ ‫‌‬ ‫نکره‌‬
‫‌مربوط‪‌،‬متعلق ‌‬ ‫وابسته‌‬ ‫نکوهش‌ ‌‌بد‌گویی‌کردن‪‌،‬مذمت‪‌،‬ناستوده‪‌ .‬‬
‫‌دره ‌‬ ‫وادی‌‬ ‫نکوهیده‌‌ ‌سرزنش‌شده‪‌،‬عیب‌گفته‪‌ .‬‬
‫‌‌آزاده ‌‬ ‫وارسته‬ ‫نگارش‌‌ ‌تحریر‪‌،‬نگاشتن‪‌،‬نوشتن‪‌ .‬‬
‫واژگون‌ ‌سرنگون‪‌ .‬‬ ‫نگارنده‌ ‌‌نقش‌کننده‪‌ ‌.‬‬
‫‌آنچه‌جنبة‌عملی‌به‌خود‌گیرد‪‌،‬آنچه‌‬ ‫واقعیت‬ ‫‌نوشتن‪‌،‬رقم‌زدن‪‌ .‬‬ ‫نگاشت‬
‫وجود‌دارد‪‌ .‬‬ ‫‌دیدن ‌‬ ‫نگرش‌‬
‫عکسالعمل ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫واکنش‌‬ ‫نگونسار‌‌ ‌سرچپه‪‌،‬واژگون‪‌ .‬‬
‫‌باال‪‌،‬بلند‪‌،‬بلند‌مرتبه ‌‬ ‫واال‌‬ ‫‌نماینده‪‌،‬نشانه‪‌،‬عالمه ‌‬ ‫نماد‌‬
‫‌جمع‌وثیقه‌به‌معنای‌سند ‌‬ ‫وثایق‌‬ ‫‌‌نشان‌دهنده‪‌ .‬‬ ‫نماینده‌‬
‫‌‌آنچه‌عهد‌و‌پیمان‌را‌استوار‌سازد‪‌،‬‬ ‫وثیقت‌‬ ‫‌راه‪‌،‬روش‪‌،‬طریقه‪‌ .‬‬ ‫نمط‌‌‬
‫‌سند‪‌ .‬‬ ‫نوامیس‌‌ ‌جمع‌ناموس‌به‌معنای‌شرف‪‌،‬‬
‫‌سند‌و‌پیمان‌استوار‪‌ .‬‬ ‫وثیقه‌‬ ‫‌عصمت‪‌،‬عزت‪‌ .‬‬
‫وجاهت‌‌ ‌خوبرویی‪‌،‬زیبایی‪‌،‬مقبولیت‌عام‪‌ .‬‬ ‫نوسان‌‌ ‌جنبیدن‌و‌تکان‌خوردن‌چیزی‌در‌‬
‫ها‪‌،‬جلوهها‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‌وجیبه‌‬ ‫وجایب‬ ‫‌جای‌خودش‪‌ .‬‬
‫‌پول‌یا‌چیزدیگری‌که‌به‌وسیلة‌آن‌‬ ‫وجه‌‌‬ ‫‌‌ساختمان‪‌،‬بنیاد‪‌،‬باطن‪‌ .‬‬ ‫نهاد‌‬
‫‌زنده‌گی‌گذرانند‪‌ .‬‬ ‫روز ‌‬ ‫نهار‌‬
‫‌‌آنچه‌از‌جانب‌خداوند‌بر‌پیغمبران‌‬ ‫وحی‬ ‫‌جنبش‪‌،‬حرکت‪‌،‬قیام ‌‬ ‫نهضت‌‬
‫‌الهام‌شو‪‌ .‬‬ ‫‌حاجت‪‌ .‬‬ ‫نیاز‌‌‬
‫‌گرداب ‌‬ ‫ورطه‌‬ ‫ها‪‌،‬گذشتهگان‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫درکالن‬‫‌اجداد‪‌،‬پ‬ ‫نیاکان‌‬
‫‌(در‌شعر)‌آهنگ‌و‌تناسب‌در‌شعر‪‌ .‬‬ ‫وزن‌‬ ‫‌دعا‪‌،‬ستایش‪‌،‬پرستش ‌‬ ‫نیایش‌‬
‫‌واسطه‌ها ‌‬ ‫وسایط‌‬ ‫‌توانایی‪‌،‬قدرت‪‌ .‬‬ ‫نیرو‌‌‬
‫‌پیوند‪‌،‬ترمیم‌لباس ‌‬ ‫وصله‌‬ ‫نیشابور‌ ‌شهری‌است‌در‌شمال‌شرق‌ایران‪‌ .‬‬
‫وصمت‌‌ ‌ننگ‪‌،‬عار‪‌،‬عیب‪‌ .‬‬ ‫‌‌دارندة‌شان‌و‌شوکت‌و‌شکوه‪‌،‬نیک‌و‌‬ ‫نیکوفر‬
‫‌سفارش‪‌،‬توصیه‪‌ .‬‬ ‫وصیت‌‬ ‫خوب‪‌ .‬‬
‫‌‌گذاردن‪‌،‬شکل‌و‌حال‌و‌احوال‪‌ .‬‬ ‫وضع‬ ‫‌رسیدن‌به‌مقصود‪‌،‬به‌دست‌آودن‌‬ ‫نَیل‌‌‬
‫‌‌به‌جا‌آوردن‌عهد‌وپیمان‪‌ .‬‬ ‫وفا‬ ‫‌مراد‪‌ .‬‬
‫‌شور‌و‌فریاد‪‌ .‬‬ ‫ولوله‌‬
‫‌خیالی‪‌،‬تصوری‪‌،‬پنداری ‌‬ ‫وهمی‌‬ ‫‪3‬‬
‫‪‌ .‬کاربرد ‌این ‌کلمه ‌درست ‌به ‌نظر‌‬
‫قفسة‌شیشهیی‌قطی‌مانند ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫ویترین‌‬
‫نمیرسد‪‌ .‬نکره ‌به ‌معنای ‌«ناشناخته» ‌است‪‌ ،‬نه‌‬
‫‌‬
‫پیراستن‪‌،‬منظم‌کردن‪‌،‬بیعیب‌ساختن ‌‬
‫‌‬ ‫ویرایش‌ ‌‬
‫«ناشناسایی»‪‌ .‬‬

‫‪233‬‬
‫مرکز‌آموزشی‌معراج‬ ‫ادبیات‌برگزیده‌برای‌کانکور‌‬

‫هیأت‌منصفه‪‌:‬گروهی‌از‌قاضیان‌که‌با‌آشکار‌‬
‫‌‬ ‫‌‌مخصوص‪‌ .‬‬ ‫ویژه‬
‫ساختن‌حق‌وباطل‌انصاف‌را‌جاری‌می‌سازند‪‌ .‬‬ ‫ویژهگی‌ ‌خصوصیت‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‌غوغا‪‌،‬داد‌وفریاد ‌‬ ‫هیاهو‌‬ ‫‌بدگویی‌کردن‪‌ .‬‬ ‫هجو‌‬
‫‌‌جثه‪‌،‬اندام‪‌،‬قالب‌آدمی‪‌ .‬‬ ‫هیکل‌‬ ‫‌‌رهنمایی‪‌ .‬‬ ‫هدایت‬
‫‌هیزم‪‌،‬چوب‌سوخت‪‌ .‬‬ ‫هیمه‌‌‬ ‫‌‌شوخی‪‌،‬مزاح‌کردن‪‌،‬سخن‌غیرجدی‪‌ .‬‬ ‫هزل‌‬
‫‌حرف‌تنبیه‌به‌معنای‌هوشدار‪‌،‬‬ ‫هین‌‌‬ ‫‌خرج‌یا‌مصرف‪‌ .‬‬ ‫هزین‌‬
‫‌هشیارباش‪‌،‬توجه‌کن‪‌ .‬‬ ‫‌خرچ ‌‬ ‫هزینه‌‬
‫‌صورت‪‌،‬هیکل‪‌،‬حیوان‌ترسناک‪‌،‬مأخوذ‌‬ ‫هیوال‌‌‬ ‫قسمت‌مرکزی‌اتم‪‌،‬دانة‌میان‌میوه ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫هسته‌‬
‫‪3‬‬
‫‌اصل‌هرچیز‌[؛]‌‬ ‫از‌یونانی‌به‌معنای‌مادة‌اولی‪‌،‬‬ ‫‌(باکسره)‌ماندن ‪‌ .‬‬ ‫هِشت‬
‫در‌فارسی‪‌،‬صورت‌و‌هیکل‌و‌در‌این‌[درس]‌هم‌‬ ‫هفت‌هنر ‌‌موسیقی‪‌،‬ادبیات‪‌،‬مجسمه‌سازی‪‌،‬‬
‫به‌معنای‌هیکل‪‌ .‬‬ ‫‌رقص‪‌،‬رسامی‪‌،‬تیاتر‪‌،‬سینما‪‌ .‬‬
‫‌دیو‪‌،‬چیز‌بد‌و‌پلید‪‌ .‬‬ ‫هیوال‌‬ ‫هالهل‌‌ ‌گیاهی‌است‌سمی‌که‌دارای‌قویترین‌‬
‫الیاالبد‌‌ تا‌جاودان‪‌،‬تا‌ابد‪‌،‬همیشه‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫زهراست‪‌ .‬‬
‫‌توانایی‪‌ .‬‬ ‫یارا‌‌‬ ‫‌همچنان‪‌ .‬‬ ‫همان‌‌‬
‫ناامیدی‪‌ .‬‬ ‫یأس‌‬ ‫‌مانند‪‌،‬هم‌مانند‪‌،‬شبیه‪‌ .‬‬ ‫همتا‬
‫پیشرو‌سپاه‪‌،‬مقدمه‌لشکر‪‌،‬دراینجا‌به‌‬ ‫یزک‌‌‬ ‫همسان‌‌ ‌همانند‪‌،‬شبیه‪‌،‬مانند‌همدیگر‪‌ .‬‬
‫معنی‌اشعة‌خورشید‪‌ .‬‬ ‫‌عمومی‪‌ .‬‬ ‫همگانی‌‬
‫‌چور‌و‌چپاول‪‌ .‬‬ ‫یغما‌‌‬ ‫همگون‌ ‌همانند ‌‬
‫یک‌دهه‪‌:‬ده‌سال‪‌ .‬‬ ‫‌‌پیشه‪‌،‬فن‪‌،‬صنعت‪‌ .‬‬ ‫هنر‬
‫‌دریا‪‌،‬رود‪‌ .‬‬ ‫یم‌‬ ‫‌شورو‌غوغا‪‌ .‬‬ ‫هنگامه‌‬
‫یورانیوم‌غنی‌شده‪‌:‬یورانیوم‌خالص‌شده‪‌،‬یورانیم‌‬ ‫‌‌زیاد‪‌،‬بسیار‪‌ .‬‬ ‫هنگفت‬
‫آماده‌شده‌برای‌استفاده‪.‬‬ ‫‌هوی‌‌میل‪‌،‬خواهش‪‌،‬هوس‪‌ .‬‬ ‫هوا‌‌‬
‫یوغ‌اسارت‪‌:‬یوغ‌اسیری‌و‌بردهگی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌خوف‪‌،‬ترس ‌‬ ‫هول‌‬
‫هولناک‌‌ ‌پربیم‌وترس‪‌،‬خطرناک‪‌،‬چیزی‌که‌از‌آن‌‬
‫بیم‌وترس‌آید‪‌ .‬‬
‫‌شخصیت‪‌،‬ذات‪‌،‬شناخت‪‌ .‬‬ ‫هویت‌‬
‫‌آشکار ‌‬ ‫هویدا‌‬
‫آنچه‌مربوط‌به‌(اله)‌باشد‪‌،‬علم‌الهی‪‌ .‬‬ ‫الهیات‌‌‬

‫‪3‬‬
‫‪‌ .‬هِشت‪‌ ‌ :‬ماند‪‌ ،‬گذاشت؛ ‌هشتن‌‌‬
‫ماندن‪‌ .‬‬

‫‪232‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ضمیمة ‪7‬‬

‫ـــــــــــــ‬
‫‪ 066‬پرسش و پاسخ از صنف ‪11-7‬‬
‫یک ـ پرسشهای صنف هفتم‬
‫‌کتاب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫بینام‌تو‌نامه‌کی‌کنم‌باز»‌یعنی‌چی؟‌‬
‫‪ .3‬نامه‌در‌« ‌‬
‫‪ .2‬کلمه‌از‌نظر‌ساخت‌به‌چند‌دسته‌تقسیم‌شده‌است؟‌ ‌سه‌دسته‌(ساده‪‌،‬مشتق‌و‌مرکب) ‌‬
‫کلمههای‌نا‌مستقل‌(واژک) ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪« .1‬من»‌و‌«از»‌از‌نظر‌دستوری‌چیست؟‌‬
‫‌عطار‌نیشابوری ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .4‬کتاب‌تذکرة‌االولیا‌اثر‌کیست؟‬
‫‌مرسل‌ساده ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .5‬نثر‌تذکره‌االولیا‌چگونه‌است؟‬
‫‌‪‌30‬تن ‌‬ ‫‪ .0‬در‌کتاب‌تذکره‌االولیا‌زنده‌گانی‌چند‌تن‌از‌اولیا‌و‌مشایخ‌آمده‌است؟‬
‫‌از‌بلخ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .7‬ابراهیم‌ادهم‌از‌کجا‌بود؟‬
‫‌‪‌366‬تا‌‪‌306‬ه‪.‬ق‪‌ .‬‬ ‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ابراهیم‌ادهم‌در‌کدام‌سالها‌میزیست؟‌‬
‫‌‬ ‫‪.8‬‬
‫‌اسم ‌‬ ‫انها‌و‌مفاهیم‌داللت‌کند‌چیست؟‬
‫کلمهای‌که‌برای‌نامگذاری‌اشیا‪‌،‬اشخاص‪‌،‬مک ‌‬
‫‌‬ ‫‪.3‬‬
‫‌اسم‌عام ‌‬ ‫‪ .36‬اسمی‌که‌بر‌همة‌افراد‌گروه‌خود‌داللت‌کند‌چیست؟ ‌‬
‫‌عارف‌قر‪‌2‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .33‬بایزید‌بسطامی‌کی‌بود؟‌‬
‫‌اسم‌جمع ‌‬ ‫هاییاند؟ ‌‬
‫چگونه‌اسم ‌‬
‫‌‬ ‫ها‌و‌تالشها‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دردها‪‌،‬سوزها‪‌،‬گنج‬ ‫‪.32‬‬
‫‌‪32‬اثر ‌‬ ‫‌‬ ‫از‌استاد‌خلیلاهلل‌خلیلی‌چند‌اثر‌منثور‌و‌منظوم‌بر‌جای‌مانده‌است؟‌‬
‫‌‬ ‫‪.31‬‬
‫باغ‌جهانآرای‌کابل‌‪3284‬ه‪.‬ش‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .34‬زادگاه‌و‌زمان‌تولد‌استاد‌خلیلی‌را‌نام‌بگویید؟‬
‫‌بلخ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫به‌کدام‌شهر‌کشور‌ما‌گفته‌میشود؟‬
‫‌‬ ‫امالبالد»‌‬
‫‪‌ « .35‬‬
‫‌نکره ‌‬ ‫‪ .30‬اسمی‌که‌برای‌شنونده‌معلوم‌و‌معین‌نباشد‌چگونه‌اسم‌است؟ ‌‬
‫‌موالنا ‌‬ ‫‌‬ ‫به‌نام‌کدام‌یک‌از‌شخصیتهای‌کشورما‌مسما‌شده‌بود؟‬
‫‌‬ ‫‪ .37‬سال‌‪‌2667‬‬
‫‌قرن‌‪‌ 0‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .38‬سنایی‌شاعر‌کدام‌قرن‌است؟‬
‫الحقیقه‌و‌طریقالتحقیق‌آثار‌کیست؟ ‌سنایی ‌‬
‫‌‬ ‫نامه‪‌،‬عقلنامه‪‌،‬حد ‌‬
‫قه‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌سیرالعباد‪‌،‬عشق‬ ‫‌‬
‫کتاب‬ ‫‪.33‬‬
‫‌مدح ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .26‬محتوای‌شعر‌دورة‌نخست‌سنایی‌چه‌بود؟ ‌‬
‫‪231‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌شهر‌غزنی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .23‬آرامگاه‌سنایی‌غزنوی‌در‌کجاست؟‬

‫‌سنایی ‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .22‬کدام‌شاعر‌بزرگ‪‌،‬بنیانگذار‌شعر‌عرفانی‌در‌ادبیات‌فارسی‌دری‌بود؟‬
‫‌عارفانه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .21‬دورة‌دوم‌زندگی‌سنایی‌به‌سرودن‌چه‌نوع‌شعر‌سپری‌شد؟‬
‫‌بیش‌از‌‪‌31‬هزار ‌‬ ‫‪ .24‬مجموع‌ابیاتی‌که‌در‌دیوان‌سنایی‌موجود‌است‌چند‌بیت‌است؟ ‌‬
‫‌صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫گونهگی‌اسم‌را‌بیان‌کند‌چیست؟‬
‫واژهای‌که‌حالت‌و‌چ ‌‬
‫‪‌ .25‬‬
‫‌موصوف ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .20‬در‌ترکیب‌«جوانان‌صادق»‌‪«‌،‬جوانان»‌چیست؟‬
‫‌صفت‌فاعلی ‌‬ ‫‌‬ ‫واژههای‌«گوینده»‪«‌،‬بینا»‌و‌«آموزگار»‌از‌نظر‌صرف‌چیست؟‬
‫‪‌ .27‬‬
‫‌‬ ‫‪ .28‬کلمة‌«آسانتر»‌در‌جملة‌«کتاب‌ادبیات‌برگزیده‌ ‌‬
‫آسانتر‌از‌کتاب‌دُر‌دری‌است‪‌».‬چیست؟‌‌‬
‫‌صفت‌برتر‌(تفضیلی) ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌یکی‌از‌شاعران‌کشورما ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫غیاثالدین‌غیاثی‌چه‌کسی‌بود؟‬
‫‪ .23‬میر‌ ‌‬
‫‌قرن‌‪‌32‬ه‪.‬ش‪‌ .‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫الدین‌غیاثی‌در‌کدام‌قرن‌میزیست؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫میر‌غیاث‬ ‫‪.16‬‬
‫‌ولسوالی‌جرم‌بدخشان ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .13‬زادگاه‌غیاثی‌را‌بگویید‪‌ .‬‬
‫‌‪‌466‬مرید ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .12‬غیاثی‌در‌حدود‌چند‌صد‌مرید‌داشت؟‬
‫سالهگی‌به‌خاطر‌تحصیل‌به‌کجا‌سفر‌کرد؟ ‌هندوستان ‌‬
‫‪ .11‬غیاثی‌در‌سن‌‪‌ ‌34‬‬
‫‌‪31‬تا‌‪‌ 166‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .14‬تعداد‌ابیات‌قصیده‌معموال‌چند‌بیت‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌5‬تا‌‪‌ 32‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .15‬تعداد‌ابیات‌غزل‌چند‌است؟‬
‫‌صفت‌مفعولی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫چگونه‌صفاتیاند؟‬
‫‌‬ ‫‪« .10‬شکسته»‪«‌،‬بسته»‌و‌«برده»‌‬
‫‌عرفان‪‌،‬جامعه‌و‌دین ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .17‬محتوای‌شعر‌غیاثی‌چه‌بود؟‬
‫سالهگی ‌‬
‫‌‪‌ ‌44‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫غیاثی‌در‌سن‌چند‌سالهگی‌به‌وطن‌برگشت؟‬
‫‌‬ ‫‪.18‬‬
‫امیر‌حبیباهلل‌خان‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫برای‌نخستین‌بار‪‌،‬در‌زمان‌کدام‌پادشاه‌آثار‌فولکلوریک‌نشر‌میشد؟‬
‫‌‬ ‫‪.13‬‬
‫سراجاالخبار ‌‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫کدام‌نشریه‌به‌نشر‌آثار‌فولکلوریک‌میپرداخت؟‬
‫‌‬ ‫‪.46‬‬
‫‌نقطه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .43‬آن‌چیست‌که‌در‌بحر‌یکی‌و‌در‌دریا‌دو‌تا‌است؟‬
‫‪ .42‬آن‌چیست‌که‌در‌کابل‌چهار‪‌،‬در‌پروان‌پنج‪‌،‬در‌قندهار‌شش‌و‌در‌مزارشریف‌هشت‌تا‌است؟‬
‫حرف ‌‬
‫‪ .41‬در‌جملة‌«‌دری‌برای‌همه‪‌،‬بهترین‌کتاب‌کانکور‌است‪«‌».‬بهترین»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟‬
‫عالی‌(برترین) ‌‬

‫‪234‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌آلمانی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .44‬ریشة‌کلمة‌«فولکلور»‌کدام‌زبان‌است؟‬

‫‪ .45‬دولت‌ایران‌در‌کدام‌سال‌از‌دنیا‌خواست‌تا‌نام‌کشورشان‌از‌پارس‌به‌ایران‌تغییر‌کند؟‬
‫‪3315‬م‪‌ .‬‬
‫‌ماورألنهر‌‬ ‫‌‬ ‫تاجکستان‪‌،‬ترکمنستان‌و‌ازبکستان‌در‌قدیم‌به‌چه‌نام‌یاد‌میشدند؟‬
‫‌‬ ‫‪.40‬‬
‫(پاردریا) ‌‬
‫‌افغانستان‌کنونی‌(به‌احتمال‌قوی‪‌،‬بلخ) ‌‬ ‫‪ .47‬زادگاه‌اصلی‌زبان‌فارسی‌دری‌کجاست؟ ‌‬
‫‌خیر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .48‬آیا‌زبان‌فارسی‪‌،‬دری‌و‌تاجیکی‌سه‌زبان‌جداگانه‌است؟‬
‫‌نسبتی ‌‬ ‫چگونه‌صفاتیاند؟‌‬
‫‌‬ ‫‪ .43‬کلمات‌«تاجیکی»‪«‌،‬کابلی»‪«‌،‬مردانه»‪«‌،‬گالب»‌و‌«زرین»‌‬
‫‌خراسان ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫د‌اسالمی)‌به‌چه‌نام‌یاد‌میشد؟‬
‫‌‬ ‫‪ .56‬افغانستان‌در‌قدیم‌(عه‬
‫‌پارس‌یا‌فارس ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫در‌قدیم‌به‌چه‌نام‌یاد‌میشد؟‬
‫‌‬ ‫‪ .53‬ایران‌‬
‫‌در‌قرن‌‪‌33‬در‌هندوستان ‌‬ ‫زیبالنسا‌بیگم‌(مخفی)‌در‌کدام‌قرن‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‪‌ .52‬‬
‫‌‪‌4666‬بیت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مجموع‌اشعار‌مخفی‌به‌چند‌بیت‌میرسد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.51‬‬
‫‌‪‌05‬سال ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مخفی‌چند‌سال‌زندهگی‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪.54‬‬
‫سالهگی ‌‬
‫‌‪‌ ‌23‬‬ ‫‌‬ ‫مخفی‌در‌سن‌چند‌سالهگی‌به‌شعر‌روی‌آورد؟‬
‫‌‬ ‫‪.55‬‬
‫‌در‌دربار‌گورگانیان‌هند ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مخفی‌در‌کجا‌میزیست؟‌‬
‫‌‬ ‫‪.50‬‬
‫‌اورنگ‌زیب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .57‬پدر‌مخفی‌چه‌نام‌داشت؟‬
‫‌امیر‌تیمور‌لنگ ‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .58‬چه‌کسی‌سلسلة‌گورگانیان‌هند‌را‌بنیاد‌گذاشت؟‬
‫‌ضمیر ‌‬ ‫‌‬ ‫کلمهای‌که‌از‌تکرار‌اسم‌در‌جمله‌جلوگیری‌می‌کند‌چه‌نام‌دارد؟‬
‫‪‌ .53‬‬
‫‌مبهم ‌‬ ‫چگونه‌ضمایریاند؟‬
‫‌‬ ‫کلمههای‌«دیگران»‪«‌،‬یکی»‪»‌،‬کسی»‪«‌،‬هرکه»‌و‌«دیگری»‌‬
‫‪‌ .06‬‬
‫‌جامی ‌‬ ‫‪ .03‬کتاب‌«بهارستان‌»‌که‌به‌سبک‌گلستان‌سعدی‌نوشته‌شده‌است‌اثر‌کیست؟ ‌‬
‫‌‌ضمایر‌مشترک ‌‬ ‫چگونه‌ضمایریاند؟ ‌‬
‫‌‬ ‫کلمههای‌«خود»‪«‌،‬خویش»‌و‌«خویشتن»‌‬
‫‪‌ .02‬‬
‫‌نهم ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .01‬جامی‪‌،‬شاعر‌و‌عارف‌کدام‌قرن‌بود؟‬
‫‌عدد ‌‬ ‫‌‬ ‫کلمهای‌که‌شمارة‌معدود‌را‌بیان‌کند‌چیست؟‬
‫‪‌ .04‬‬
‫‌ترکیبی ‌‬ ‫اعدادیاند؟ ‌‬
‫‌‬ ‫چگونه‌‬
‫‌‬ ‫‪ .05‬اعداد‌«چهل‌ونه»‌و‌«سی‌و‌شش»‌‬
‫‌کابل‪‌،‬قرن‌‪‌31‬و‌‪‌ 34‬‬ ‫‌‬ ‫زادگاه‌و‌قرن‌زندهگی‌شایق‌جمال‌را‌بگویید‪.‬‬
‫‌‬ ‫‪.00‬‬
‫سالهگی ‌‬
‫‌‪‌ ‌35‬‬ ‫‌‬ ‫شایق‌جمال‌در‌سن‌چند‌سالهگی‌به‌سرایش‌شعر‌پرداخت؟‬
‫‌‬ ‫‪.07‬‬

‫‪235‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌اعداد‌توزیعی ‌‬ ‫‪ .08‬کلمات‌«دو‌دو»‪«‌،‬پنج‌پنج»‌و‌«یازده‌یازده‌»‌چه‌نوع‌اعدادی‌اند؟ ‌‬
‫‌عدد‌کسری ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .03‬کلمة‌«یک‌بر‌شش»‌چگونه‌عددی‌است؟ ‌‬
‫‌‌شعر‌تعلیمی ‌‬ ‫‪ .76‬شعری‌که‌در‌آن‌هدف‌شاعر‌تعلیم‌دادن‌باشد‌چگونه‌شعر‌است؟‬
‫‌نظم ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .73‬کالمی‌که‌موزون‌و‌مقفا‌باشد‌چیست؟‬
‫‪ .72‬کالمی‌که‌با‌عاطفه‌و‌تخیل‌گره‌خورده‌باشد‌و‌با‌زبان‌آهنگین‌بیان‌شود‌چیست؟ ‌شعر ‌‬
‫‌نه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫آیا‌هر‌شعر‌میتواند‌نظم‌باشد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.71‬‬
‫‌بلی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫آیا‌هر‌نظم‌میتواند‌شعر‌باشد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.74‬‬
‫‌مثنوی‌معنوی‌و‌گلستان‌سعدی ‌‬ ‫تعلیمی‌در‌زبان‌ما‌کدا‌مهایند؟‬
‫‌‬ ‫ترین‌کتابهای‌‬
‫‌‬ ‫‪‌ .75‬‬
‫مهم‬
‫‌دانستن‪‌،‬درک‌کردن‌و‌دریافتن ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .70‬شعر‌یعنی‌چی؟‬
‫‌پاراگراف ‌‬ ‫‪ .77‬چند‌یا‌چندین‌جملة‌بهم‌پوسته‌که‌یک‌معنا‌را‌دنبال‌کند‌چیست؟‬
‫موالنا‌جاللالدین‌محمد‌بلخی ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .78‬مثنوی‌معنوی‌اثر‌کیست؟‬
‫‌‪‌20‬هزار ‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .73‬مثنوی‌معنوی‌دارای‌چند‌هزار‌بیت‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌0‬دفتر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .86‬مثنوی‌معنوی‌دارای‌چند‌دفتر‌است؟‬
‫‌یکی‌از‌نویسنده‌گان‌و‌محققان‌کشور ‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .83‬دکتور‌عبداالحمد‌جاوید‌کیست؟ ‌‬
‫‌دانشگاه‌تهران‪‌،‬‬ ‫‪ .82‬دکتور‌جاوید‌دورة‌لیسانسش‌را‌در‌کجا‌و‌در‌چه‌رشته‌درس‌خواند؟‬
‫ادبیات‌و‌حقوق ‌‬
‫ان‌کابل‪3164‌،‬ه‪.‬ش‪.‬‬
‫‌‬ ‫باغ‌علیمرد‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .81‬دکتور‌جاوید‌در‌کجا‌و‌در‌کدام‌سال‌زاده‌شد؟‬
‫‌شهدای‌صالحین‌کابل‬ ‫‌‬ ‫‪ .84‬دکتور‌جاوید‌در‌کجا‌به‌خاک‌سپرده‌شد؟ ‌‬
‫‌ادگار‌آلن‌پو‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .85‬چه‌کسی‌پدر‌داستان‌کوتاه‌لقب‌گرفته‌است؟‬
‫‌قرن‌‪33‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .80‬داستان‌کوتاه‌در‌کدام‌قرن‌رواج‌شد؟‬
‫‌سه‌بخش‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .87‬داستان‌کوتاه‌چند‌بخش‌اساسی‌دارد؟‬
‫‌شرح‪‌،‬گسترش‌و‌نتیجه‌(آغاز‪‌،‬میانه‌و‌پایان)‬ ‫هم‌داستان‌کوتاه‌کدامهایند؟‬
‫‌‬ ‫بخشهای‌م‬
‫‌‬ ‫‪.88‬‬
‫محمد‌تقی‌(ملکالشعرای‌بهار)‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫سبکشناسی»‌اثر‌کیست؟‬
‫‪‌ « .83‬‬
‫‌رهنورد‌زریاب‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .36‬کتاب‌گلنار‌و‌آیینه‌اثر‌کیست؟‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪230‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫دو ـ پرسشهای دری صنف هشتم‬

‫‌نثر‌مسجع‬ ‫‌‬ ‫‪ .3‬نثری‌که‌در‌آن‌از‌صنعت‌سجع‌استفاده‌شود‌چه‌نام‌دارد؟‬

‫‪ .2‬نویسندة‌هراتی‌که‌در‌نوشتن‌نثر‌مسجع‌شهرت‌دارد‪‌،‬کیست؟ ‌خواجه‌عبداهلل‌انصاری‬
‫‪ .1‬مهدی‌سهیلی‌کیست‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌شاعر‌و‌نویسنده‌در‌تهران‌به‌دنیا‌آمد‪.‬‬
‫‌اشک‌مهتاب‬ ‫‪ .4‬نخستین‌مجموعة‌شعری‌مهدی‌سهیلی‌چه‌نام‌دارد؟ ‌‬
‫‌مهدی‌سهیلی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .5‬مجموعة‌شعر‌«طلوع‌محمد»‌اثر‌کیست؟‬
‫‌سه‌نوع‌(ماضی‪‌،‬مضارع‌(حال)‌مستقبل‬ ‫‪ .0‬فعل‌از‌نظر‌زمان‌به‌چند‌نوع‌تقسیم‌شده‌است؟‬
‫‌دو‌ریشه‌(شماره‌‪‌3‬و‌شماره‌‪)2‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .7‬در‌زبان‌ما‌چند‌ریشة‌فعل‌وجود‌دارد؟‬
‫حروف‌ربط‌(نشانههای‌ربط)‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .8‬واژک‌های‌«که»‪«‌،‬تا»‌و‌«چون»‌از‌نظر‌دستوری‌چیستند؟‬
‫‌اسم‌فعل‬ ‫‌‬ ‫کلمههای‌«گفتن»‪«‌،‬رفتن»‪«‌،‬نوشتن»‌و‌«دیدن»‌چیستند؟‌‬
‫‌‬ ‫‪.3‬‬
‫‌ناصر‌خسرو‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪« .36‬حجت‌خراسان»‌لقب‌چه‌کسی‌است؟‬
‫‌سفرنامه‬ ‫‪ .33‬ناصر‌خسرو‌گزارش‌سفرهای‌خویش‌را‌زیر‌چه‌نامی‌نوشته‌است؟‬
‫‌قرن‌پنجم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .32‬سفرنامة‌ناصر‌خسرو‪‌،‬اثر‌کدام‌قرن‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪ .31‬ناصر‌خسرو‌از‌جانب‌چه‌کسی‌به‌عنوان‌حجت‌خراسان‌منسوب‌شده‌بود؟‬
‫‌خلیفة‌فاطمی‌مصر‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌چرک‬ ‫‌‬ ‫‪ .34‬معنای‌کلمة‌«شوخ»‌در‌سفرنامة‌ناصر‌خسرو‌چیست؟ ‌‬
‫‌دو‌نوع‌(شماره‌‪‌3‬و‌شماره‌‪‌/2‬حال‌و‌ماضی)‬ ‫‪ .35‬در‌زبان‌ما‌چند‌ریشة‌فعل‌وجود‌دارد؟‬
‫‌ساختن‌فعل‌امر‌و‌مضارع‬ ‫ها‌استفاده‌میشود؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ریشة‌حال‌برای‌ساخت‌کدام‌زمان‬ ‫‪.30‬‬
‫ساخت‌کدام‌زمان‌استفاده‌میشود؟‌‌‌ماضی‌و‌مستقبل‌(گذشته‌و‌آینده)‬
‫‌‬ ‫‪ .37‬ریشة‌شماره‌‪‌2‬برای‌‬
‫‌ریشه‌شماره‌‪(‌2‬ماضی)‬ ‫‌‬ ‫‪ .38‬در‌کلمة‌«رفتم»‌کدام‌ریشة‌فعل‌به‌کار‌رفته‌است؟‬
‫‌اثر‌سعدی‪‌،‬دارای‌محتوای‌تعلمی‬ ‫‪ .33‬کتاب‌«گستان»‌اثر‌کیست‌و‌چه‌محتوا‌دارد؟‌‬
‫‌قرن‌هفتم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫سعدی‌(نگارندة‌گلستان)‌در‌کدام‌قرن‌میزیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.26‬‬
‫‌مدرسة‌نظامیة‌بغداد‬ ‫‌‬ ‫‪ .23‬سعدی‌تحصیالت‌رسمی‌خود‌را‌در‌کجا‌به‌انجام‌رساند؟‬
‫‌هشت‌باب‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .22‬کتاب‌گلستان‌دارای‌چند‌«باب»‌است؟‬
‫‌دو‌بخش‌(پیشوند‌و‌پسوند)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .21‬وندها‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟‬

‫‪237‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌پیشوندهای‌صرفی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫چگونه‌وندهاییاند؟‬

‫‌‬ ‫‪« .24‬می»‌و‌«همی»‌‬
‫پیشوندهای‌واژهساز‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫چگونه‌وندهاییاند؟‬
‫‌‬ ‫در‌واژههای‌«درگرفت»‌و‌«برخاست»‌‬
‫‌‬ ‫‪« .25‬در»‌و‌«بر»‌‬
‫‌غالم‌نبی‌عشقری‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مجموعة‌شعری‌«دل‌ناالن»‌اثر‌کیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.20‬‬
‫‌تجارت‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .27‬خانوادة‌عشقری‌چه‌پیشه‌داشت؟ ‌‬
‫‌یک‌پسینه‌(را)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .28‬در‌زبان‌ما‌چند‌پسینه‌وجود‌دارد؟‌‬
‫‌نویسندة‌ترکی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .23‬عزیز‌نسین‌کیست؟‬
‫‌طنز‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .16‬بیشتر‌شهرت‌عزیز‌نسین‌در‌چه‌است؟‬
‫‌نصرت‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .13‬نام‌اصلی‌عزیز‌نسین‌چیست؟‬
‫‌‪‌17‬جلد‌کتاب‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .12‬از‌عزیز‌نسین‌چند‌اثر‌باقی‌مانده‌است؟‬
‫‌پنج‌و‌نیم‌سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .11‬عزیز‌نسین‌چند‌سال‌زندانی‌بود؟ ‌‬
‫‌‪3178‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .14‬عزیز‌نسین‌در‌کدام‌سال‌وفات‌کرد؟‬
‫‌ضمیر‌شخصی‬ ‫‌‬ ‫‪ .15‬ضمیری‌که‌جانشین‌اسم‌انسان‌شود‌چه‌نوع‌ضمیر‌است؟‬
‫‪ .10‬در‌دورة‌سامانیان‪‌،‬اولین‌کسی‌که‌شاهنامة‌منثور‌را‌گردآوری‌کرد‌کی‌بود؟ ‌ابومنصور‬
‫‌دقیقی‌بلخی‬ ‫‌‬ ‫شاهنامه‌را‌نوشت‌کی‌بود؟‌‬
‫‌‬ ‫‪ .17‬کسی‌که‌هزار‌بیت‌نخست‌‬
‫حدودالعالم‌من‌المشرق‌الیالمغرب‬
‫‌‬ ‫‪ .18‬نخستین‌کتاب‌در‌بخش‌جغرافیه‌در‌زبان‌ما‌چیست؟ ‌‬
‫‌قصیده‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫از‌قالبهای‌شعر‌قرن‌پنجم‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.13‬‬
‫‌مدح‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .46‬محتوای‌معمول‌شعر‌قرن‌پنجم‌چیست؟‬
‫‌مبالغه‬ ‫‌‬ ‫بیشتر‌از‌کدام‌صنعت‌بدیعی‌در‌مدح‌استفاده‌میشد؟‬
‫‌‬ ‫‪ .43‬در‌قرن‌‪‌5‬و‌‪‌0‬‬
‫‌قرن‌‪0‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫سنایی‌و‌خیام‌در‌کدام‌قرن‌میزیستند؟‬
‫‌‬ ‫‪.42‬‬
‫‌ریاضی‪‌،‬نجوم‌و‌فلسفه‬ ‫‪ .41‬خیام‌برعالوه‌شعر‌به‌کدام‌علوم‌دیگر‌دست‌داشت؟ ‌‬
‫‌نظامی‌عروضی‌سمرقندی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .44‬کتاب‌«چهار‌مقاله‌»‌اثر‌کیست؟‬
‫‌معلوم‬ ‫‌‬ ‫‪ .45‬در‌جلمة‌«علی‌کتاب‌را‌آورد»‌فعلش‌معلوم‌است‌یا‌مجهول؟‬
‫‌فعل‌مجهول‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .40‬فعلی‌که‌فاعلش‌معلوم‌نباشد‌چه‌گونه‌فعل‌است؟‬
‫‌متعدی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .47‬فعلی‌که‌به‌مفعول‌نیاز‌دارد‌چه‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫‌الزمی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫فعلی‌که‌بدون‌مفعول‌معنایش‌تکمیل‌میشود‌چه‌نام‌دارد؟‬
‫‌‬ ‫‪.48‬‬
‫‌‬ ‫‌الزمی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .43‬فعل‌«دوید»‌چگونه‌فعل‌است؟ ‌‬

‫‪238‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌دو‌بخش‌(منفصل‌و‌متصل‪‌/‬گسسته‌و‌‬ ‫‪ .56‬ضمیر‌شخصی‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟‬
‫پیوسته)‬
‫‌ضمیر‌متصل‌فاعلی‬ ‫‌‬ ‫‪ .53‬در‌واژ‌ههای‌«خواندم»‌و‌«خواندی»‪«‌،‬م»‌و‌«ی»‌چیست؟‬
‫‌ضمیر‌متصل‌مفعولی‬ ‫در‌کلمههای‌«دیدت»‌و‌«دیدمش»‪«‌،‬ت‌»و‌«ش»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.52‬‬
‫‌ضمایر‌منفصل‌فاعلی‬ ‫‌‬ ‫من‪‌،‬ما‪‌،‬تو‪‌،‬شما‪‌،‬او‌و‌آنها‌چگونه‌ضمایریاند؟‬
‫‌‬ ‫‪.51‬‬
‫‌ضمایر‌منفصل‌مفعولی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مرا‪‌،‬ترا‌چگونه‌ضمایراند؟‬
‫‌‬ ‫‪.54‬‬
‫شاعر‪‌،‬فیلسوف‌و‌مبارز‌آزادیخواه‌پاکستانی‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .55‬اقبال‌الهوری‌کی‌بود؟ ‌‬
‫سالهگی‬
‫‌‪‌ ‌22‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .50‬اقبال‌در‌سن‌چند‌ساله‌گی‌استاد‌دانشگاه‌شد؟‬
‫‌‪‌3311‬م‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .57‬اقبال‌الهوری‌در‌کدام‌سال‌به‌وطن‌ما‌آمده‌بود؟‬
‫موالنا‌جاللالدین‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .58‬اقبال‌الهوری‌بیشتر‌تحت‌تأثیر‌کدام‌شاعر‌قرار‌داشت؟‬
‫‌اقبال‌الهوری‬ ‫کتابهای‌«زبور‌عجم»‪«‌،‬پیام‌شرق»‌و‌«اسرار‌خودی»‌آثار‌کیست؟‬
‫‪‌ .53‬‬
‫دو‌بخش‌(صرفی‌و‌واژهساز)‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .06‬پسوندها‌به‌چند‌بخش‌تقسم‌شده‌است؟ ‌‬
‫پسوند‌واژهساز‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫در‌واژههای‌«دانشگاه»‌و‌«افغانستان»‌چگونه‌پسوند‌بکار‌رفته‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.03‬‬
‫‌پسوند‌صرفی‬ ‫در‌واژههای‌«دیدم»‪«‌،‬رفتی»‌و‌«رفتند»‌چگونه‌پسوند‌بکار‌رفته‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.02‬‬
‫‌پسوند‌‬ ‫کلمههای‌«مهوش»‪«‌،‬پریسا»‌‌و‌«گلگون»‌چه‌نوع‌پسوند‌بکار‌رفته‌است؟‬
‫‪ .01‬در‌ ‌‬
‫تشبیهی‌(واژهساز)‬
‫‌‬
‫‌شهر‌چاریکار‌پروان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .04‬زادگاه‌لیال‌صراحت‌روشنی‌را‌بگویید‪.‬‬
‫‌لیال‌صراحت‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪« .05‬طلوع‌سبز»‌و‌«تداوم‌فریاد»‌آثار‌کیست؟ ‌‬
‫‌کابل‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .00‬مدفن‌لیال‌صراحت‌در‌کجاست؟ ‌‬
‫‌‪3117‬خ‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .07‬صراحت‌روشنی‌درکدام‌سال‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌‬
‫‌‪‌،‌123‬قریة‌باژ‌طوس‬ ‫‌‬ ‫‪ .08‬فردوسی‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‌‬
‫‌‪‌16‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .03‬شاهنامة‌فردوسی‌در‌مدت‌چند‌سال‌سروده‌شد؟‬
‫‌سه‌دوره‌(اساطیری‪‌،‬پهلوانی‌و‌تاریخی)‬ ‫‪ .76‬شاهنامه‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟ ‌‬
‫‪ .73‬سرایش‌شاهنامه‌در‌کدام‌سال‌آغاز‌و‌در‌کدام‌سال‌ختم‌شد؟ ‌‪‌176‬تا‌‪466‬‬
‫‌ضحاک‌ماردوش‬ ‫دورة‌اساطیری‌شاهنامه‌با‌نام‌چه‌کسی‌آغاز‌میشود؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.72‬‬
‫‌فریدون‪‌،‬رستم‪‌،‬اسفندیار‌و‌سهراب‬ ‫شاهنامه‌با‌نام‌کیها‌همراه‌است؟‬
‫‌‬ ‫دورة‌پهلوانی‌‬
‫‪‌ .71‬‬

‫‪233‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌شجاعت‌و‌دالوری‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .74‬حماسه‌در‌لغت‌یعنی‌چی؟‬

‫یک‌تن‌از‌نقاشان‌مشروطهخواه‌کشور‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫غالم‌محمد‌میمنهگی‌کیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.75‬‬
‫‌کابل‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫میمنهگی‌در‌کجا‌مدفون‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.70‬‬
‫‌‪‌02‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫گی‌چند‌سال‌زندهگی‌کرد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫میمنه‬ ‫‪.77‬‬
‫‌‪‌3152‬تا‌‪3134‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ها‌میزیست؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫گی‌در‌کدام‌سال‬ ‫‌‬
‫میمنه‬ ‫‪.78‬‬
‫‌اِخباری‬ ‫‪ .73‬در‌جملة‌«امروز‌هوا‌گرم‌است‪‌».‬کدام‌وجه‌فعل‌به‌کار‌رفته‌است؟‬
‫‌امری‬ ‫‌‬ ‫‪ .86‬در‌جملة‌«بیا‌اینجا‪‌».‬کدام‌وجه‌فعل‌به‌کار‌رفته‌است؟‌‬
‫‌وصفی‬ ‫‪ .83‬در‌جملة‌«نگینه‌خندیده‌آمد‪‌».‬کدام‌وجه‌فعل‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫شاعر‌مشروطهخواه‌کشور‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .82‬عبدالهادی‌داوی‌(پریشان)‌کیست؟‬
‫باغ‌علیمردان‌کابل‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .81‬داوی‌در‌کجا‌زاده‌شد؟ ‌‬
‫خواجه‌نظامالمک‌طوسی‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .84‬کتاب‌سیاستنامه‌(سیرالملوک)‌اثر‌کیست؟ ‌‬
‫‌قرن‌پنجم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .85‬سیاستنامه‌در‌کدام‌قرن‌نگاشته‌شد؟‬
‫‌وزیر‌عهد‌سلجوقیان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫خواج‌نظامالملک‌کی‌بود؟‬
‫‌‬ ‫‪.80‬‬
‫خواجه‌نظامالمک‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .87‬مدارس‌نظامیه‌را‌چه‌کسی‌بنیانگذاری‌کرد؟‌‬
‫‌ملکشاه‌سلجوقی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .88‬کتاب‌سیاستنامه‌برای‌چه‌کسی‌نوشته‌شده‌بود؟‬
‫‌قید‌مقدار‬ ‫‌‬ ‫‪ .83‬در‌جملة‌«نگینه‌بسیار‌کار‌کرد‪‌».‬چگونه‌قید‌بکار‌رفته‌است؟‬
‫‌قید‌حالت‌‬ ‫‌‬ ‫نگینه‌شتابان‌میرود‪‌».‬چگونه‌قید‌بکار‌رفته‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪ .36‬در‌جملة‌«‬
‫یکتن‌از‌عارفان‌و‌نویسنده‌گان‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .33‬خواجه‌عبداهلل‌انصاری‌کیست؟ ‌‬
‫‌اواخر‌قرن‌‪4‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .32‬خواجه‌عبداهلل‌انصاری‌در‌کدام‌قرن‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌گازرگاه‌هرات‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .31‬خواجه‌عبداهلل‌انصاری‌در‌کجا‌مدفون‌است؟‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪« .34‬کشف‌االسرار»‪«‌،‬طبقات‌صوفیه»‌و‌«مناجات‌نامه‌(الهی‌نام)»‌آثار‌کیست؟ ‌‬
‫‌خواجه‌عبداهلل‌انصاری‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌واو‌معدوله‬ ‫‌‬ ‫آید‌اما‌تلفظ‌نمیشود‌چه‌نام‌دارد؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ی‌که‌در‌نگارش‌می‬ ‫‪« .35‬واو»‬
‫‌‪‌،3115‬پنجشیر‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .30‬عبدالقهار‌عاصی‌درکدام‌سال‌و‌درکجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌قهار‌عاصی‬ ‫‌‬ ‫‪« .37‬غزل‌من‌و‌غم‌من»‌و‌«تنها‌ولی‌همیشه»‌آثار‌کیست؟ ‌‬
‫‌‪‌8‬مجموعه‬ ‫‪ .38‬تا‌کنون‌چند‌مجموعة‌شعری‌از‌قهار‌عاصی‌چاپ‌شده‌است؟ ‌‬

‫‪226‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .33‬عبدالحق‌بیتاب‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌‪‌،3205‬گذر‌قصاب‌کوچة‌کابل‬
‫ملکالشعرا‌بیتاب‌در‌کجا‌مدفون‌است‌و‌نام‌پدرش‌چه‌بود؟‌‌‌‌‌شهدای‌صالحین‌کابل‬
‫‌ ‌‬ ‫‪.366‬‬
‫‌‬ ‫‌عبداالحد‌عطار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌نام‌پدر‌عبدالحق‌بیتاب‌چه‌بود؟‬ ‫‪.363‬‬
‫‌‌‬
‫نهم ‌‬ ‫سه ـ پرسشهای دری صنف‬
‫جمله‌و‌کالم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .3‬موضوع‌نحو‌چیست؟ ‌‬
‫‪3‬‬
‫‌‪‌2‬نوع‌(فعلی‌و‌اسمی)‬ ‫‌‬ ‫‪ .2‬جمله‌نظر‌به‌فعل‌چند‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌4‬نوع‌(اخباری‪‌،‬امری‪‌،‬پرسشی‌و‌عاطفی)‬ ‫‪ .1‬جمله‌نظر‌به‌معنا‌چند‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪ .4‬گروهی‌از‌کلمات‌که‌دارای‌معنای‌واحد‌باشد‪‌،‬اما‌معنای‌مستقل‌نداشته‌باشد‌چیست؟‬
‫‌عبارت‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪‌2‬نوع‌(ساده‌و‌مرکب)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .5‬جمله‌از‌نظر‌ساختمان‌چند‌نوع‌است؟‬
‫‌داستان‌نویس‌کشور‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫نجیباهلل‌توروایانا‌کیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.0‬‬
‫‌‪‌،3283‬جالل‌آباد‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .7‬توروایانا‌کی‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌ندایی‌(عاطفی)‬ ‫‪ .8‬جملة‌«ای‌خدا‌این‌وصل‌را‌هجران‌مکن!»‌چه‌نوع‌جمله‌است؟ ‌‬
‫‌قرن‌هفتم‬ ‫‌‬ ‫‪ .3‬امیر‌خسرو‌دهلوی‌شاعر‌کدام‌قرن‌است؟ ‌‬
‫‪2‬‬
‫‌‬ ‫‌غوربند‌یا‌پتیاله‌هندوستان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .36‬امیر‌خسرو‌در‌کجا‌زاده‌شد؟‬
‫‌‪‌33‬اثر‬ ‫‌‬ ‫مجموع‌آثار‌امیر‌خسرو‌به‌چند‌اثر‌میرسد؟‌‬
‫‌‬ ‫‪.33‬‬
‫السعدین‪‌،‬نه‌سپهر‌و‌فتاحالفتوح‬
‫‌‬ ‫‌ ‌‬
‫قرآن‬ ‫‌‬ ‫تری‌آثار‌او‌کدامهایند؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫معروف‬ ‫‪.32‬‬
‫‌موسیقی‬ ‫‪ .31‬امیر‌خسرو‌بر‌عالوه‌شعر‌به‌کدام‌فن‌دسترسی‌داشت‪‌.‬‬
‫‌‪‌38‬هزار‬ ‫‌‬ ‫خمسة‌امیر‌خسرو‌دارای‌چند‌هزار‌بیت‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.34‬‬
‫‌‪‌1‬سال‬ ‫‌‬ ‫‪ .35‬خمسه‌به‌مدت‌چند‌سال‌سروده‌شده‌است؟‌‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬در‌کتابهای‌معتبر‌دیگر‌جمله‌از‌این‌نظر‌سه‌نوع‌است‪‌:‬فعلی‪‌،‬اسنادی‌و‌بی‌فعل‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪2‬‬
‫‪‌.‬به‌روایت‌تاریخ‌ادبیات‌در‌ایران‪‌،‬امیر‌خسرو‌از‌هزارههای‌الچین‌بلخ‌است‪‌.‬تحقیقی‌که‌در‌این‌اواخر‌‬
‫‌‬
‫دهد‌که‌امیر‌خسرو‌از‌هزارههای‌بلخ‌بوده‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫علی‌محمد‌(غوریانی)‌انجام‌داده‌است‌به‌صراحت‌نشان‌می‬ ‫شوکت‌‬

‫‪223‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬ ‫مطلعاالنوار‪‌،‬خسرو‌و‌شیرین‪‌،‬هشت‌بهشت‪‌،‬آیینة‌سکندری‌و‌مجنون‌و‌لیلی‌آثارکیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.30‬‬
‫‌امیر‌خسرو‌(خمسه)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‌‬ ‫‌‬
‫‌امیر‌خسرو‬ ‫‌‬ ‫کدام‌شاعر‌آلة‌موسیقی‌«سه‌تار»‌را‌اختراع‌و‌اکمال‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪.37‬‬
‫‌دهلی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .38‬امیر‌خسرو‌در‌کجا‌مدفون‌است؟ ‌‬
‫‌امام‌محمد‌غزالی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .33‬کیمیای‌سعادت‌اثر‌کیست؟‬
‫کاکههای‌‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .26‬بچه‌آذر‪‌،‬کاکه‌طال‪‌،‬کاکه‌شکور‪‌،‬عزیز‌لنگر‌زمین‌چه‌کسانی‌بودند؟‬
‫قرن‌‪‌33‬و‌‪‌26‬کابل‬
‫‌‪‌3255‬در‌شهر‌تاشقرغان‬ ‫‌‬ ‫‪ .23‬مخفی‌بدخشی‌کی‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌‬
‫‌‪‌85‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مخفی‌بدخشی‌چند‌سال‌زندهگی‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪.22‬‬
‫‌بدخشان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .21‬مخفی‌در‌کجا‌مدفون‌است؟‬
‫مخفی‌بدخشی‌با‌زیبالنسا‌مخفی‌دختر‌اورنگ‌زیب‌در‌چه‌شباهت‌دارد؟‌‌‌در‌تخلص‌شعری‬
‫‌‬ ‫‪.24‬‬
‫‌‪‌3202‬در‌کابل‬ ‫‌‬ ‫‪ .25‬استاد‌قاسم‌افغان‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌‬
‫اهلل‌و‌اماناهلل‌خان‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نوازندة‌دربار‌حبیب‬‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .20‬استاد‌قاسم‌افغان‌کی‌بود؟‬
‫‌‪‌،3115‬در‌کوچة‌خرابات‬ ‫‌‬ ‫‪ .27‬استاد‌قاسم‌افغان‌کی‌و‌در‌کجا‌وفات‌یافت؟‌‬
‫‌نثر‌ساده‌یا‌مرسل‬ ‫کیمیای‌سعادت‌و‌سفرنامه‌ناصر‌خسرو‌چه‌نوع‌نثراند؟‬
‫‌‬ ‫‪.28‬‬
‫‌‪120‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .23‬مقدمة‌شاهنامه‌ابومنصوری‌در‌کدام‌سال‌نوشته‌شده‌است؟‬
‫‌قرن‌‪8‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .16‬عبید‌زاکانی‌شاعر‌قدام‌قرن‌است؟‌‬
‫‌طنزی‬ ‫‪ .13‬عبید‌زاکانی‌در‌ادبیات‌فارسی‌در‌کدام‌نوع‌شعر‌مشهور‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫کار‌مجسمههای‌بودای‌بامیان‌از‌کدام‌قرن‌تا‌کدام‌قرن‌ادامه‌داشت؟‌‌‬
‫‌‬ ‫‪.12‬‬
‫‌قرن‌دوم‌تا‌چهارم‌میالدی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪‌15‬و‌‪‌51‬متر‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مجسمههای‌بودا‌در‌بامیان‌چند‌متر‌ارتفاع‌داشتند؟‬
‫‌‬ ‫‪.11‬‬
‫‌دانشمند‌مصری‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .14‬عباس‌محمود‌عقاد‌کیست؟‬
‫‌یک‌منیاتوریست‌معروف‌کشور‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫کیبود؟‬
‫استاد‌کمالالدین‌بهزاد‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.15‬‬
‫در‌زمان‌امیر‌علیشیر‌نوایی‌و‌سلطان‌حسین‌بایقرا‬
‫‌‬ ‫کمالالدین‌بهزاد‌در‌چه‌زمانی‌می‌زیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.10‬‬
‫‌در‌شهر‌هرات‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .17‬استاد‌بهزاد‌در‌کجا‌مدفون‌است؟ ‌‬
‫‌مرکب‬ ‫‌‬ ‫هوا‌سرد‌است‌و‌برف‌میبارد»‌از‌نظر‌ساختمان‌چگونه‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪ .18‬جملة‌«‬

‫‪222‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪.3348‬م‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .13‬اعالمیة‌جهانی‌حقوق‌بشر‌در‌کدام‌سال‌به‌تصویب‌رسید؟‬

‫‪ .46‬جملة‌«حقوق‌بشر‌باید‌رعایت‌شود»‌از‌نظر‌فعل‌چگونه‌است؟‌‌‌جملة‌آزاد‌(مقید‌به‌زمانهای‌‬
‫‪3‬‬
‫سه‌گانه‌نیست)‬
‫جملهای‌که‌در‌میان‌جملة‌اصلی‌بیاید‌و‌با‌حذف‌آن‌در‌ارکان‌جمله‌خللی‌وارد‌نشود‌‬
‫‌‬ ‫‪.43‬‬
‫‌‬ ‫چیست؟جملة‌معترضه‬
‫‪ .42‬ادبیات‌برگزیدة‌کانکور‌ـ‌که‌کتاب‌جدید‌است‌ـ‌به‌چاپ‌رسید‪«‌.‬که‌کتاب‌جدید‌است‪‌».‬‬
‫‌جملة‌معترضه‬ ‫‌‬ ‫چگونه‌جمله‌است؟‬
‫ملکالشعرا‌قاری‌عبداهلل‬
‫‌ ‌‬ ‫‪ .41‬لقب‌«پدر‌معارف‌نوین‌افغانستان»‌متعلق‌به‌کیست؟ ‌‬
‫‌‪‌،3247‬شهر‌کابل‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .44‬قاری‌عبداهلل‌کی‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌‪‌38‬جلد‬ ‫‪ .45‬قاری‌عبداهلل‌در‌مورد‌ادبیات‌و‌دستور‌زبان‌چند‌جلد‌کتاب‌نوشت؟‬
‫‌قاری‌عبداهلل‬ ‫‌‬ ‫‪« .40‬تذکرة‌شعرای‌معاصر»‌و‌«امال‌و‌اصول‌تنقیط»‌‌آثار‌کیست؟‬
‫‌آلمان‬ ‫‪ .47‬فرید‌ریش‌شیلر‪‌،‬شاعر‪‌،‬فیلسوف‪‌،‬نمایشنام‌هنویس‌و‌مؤرخ‌از‌کدام‌کشور‌است؟‬
‫افسانهها‌که‌بخشی‌از‌روایات‌منثور‌در‌ادبیات‌فولکلوریک‌است‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌‬
‫‌‬ ‫‪.48‬‬
‫‪2‬‬
‫‌‪‌4‬بخش‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫است؟ ‌‬
‫امیر‌حبیباهلل‌خان‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫االخبار‌در‌زمان‌کدام‌شاه‌به‌چاپ‌میرسید؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ة‌سراج‬ ‫‪ .43‬جرید‬
‫‌محمود‌طرزی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مدیر‌مسؤول‌سراجاالخبار‌کی‌بود؟‬
‫‌‬ ‫‪.56‬‬
‫‪1‬‬
‫‌‪‌3236‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫سراجاالخبار‌در‌کدام‌سال‌به‌فعالیت‌آغاز‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪.53‬‬
‫شمسالنهار‬
‫‌‬ ‫االخبار‌چاپ‌میشد‌چه‌نام‌داشت؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ای‌که‌قبل‌از‌سراج‬‫‌‬
‫نشریه‬ ‫‪.52‬‬
‫‪ .51‬جملة‌«این‌یک‌کتاب‌است»‌از‌نظر‌داشتن‌فعل‌چگونه‌است؟ ‌جملة‌اسمی‌(جملة‌اسنادی)‬

‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‌‬

‫‪3‬‬
‫ه‌بودیم‪‌.‬در‌کتابهای‌دستور‌زبان‪‌،‬من‌با‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬این‌نوع‌فعل‌را‌در‌بحث‌صرف‌به‌نام‌افعال‌غیر‌شخصی‌خواند‬
‫برنخوردهام‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫نام‌جملة آزاد‌‬
‫‪2‬‬
‫شوخیآمیز‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬افسانههای‌خیالی‪‌،‬حقیقیق‪‌،‬تاریخی‌و‌‬
‫‌‬
‫‪1‬‬
‫‪‌.‬در‌بخش‌توضیحات‌درس‌آمده‌است‌که‌اولین‌شماره‌سراجاالخبار‌در‌سال‌‪‌3206‬نشر‌شد‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪221‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌چهار ـ پرسشهای دری صنف دهم‬

‫‌‪.531‬ه‪.‬ق‪‌،‬نیشاپور‬ ‫‌‬ ‫‪ .3‬شیخ‌فریدالدین‌عطار‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌دارو‌فروش‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .2‬عطار‌پیش‌از‌روی‌آوردن‌به‌عرفان‪‌،‬چکاره‌بود؟‬
‫‌صد‌هزار‌بیت‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫میرسد؟ ‌‬
‫‪ .1‬مجموع‌اشعار‌به‌چند‌هزار‌بیت‌ ‌‬
‫‌تذکره‌االولیا‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .4‬کتاب‌منثور‌عطار‌چه‌نام‌دارد؟ ‌‬
‫‌عطار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫نامه‪‌،‬مصیبتنامه‌و‌اسرار‌نامه‌آثار‌کیست؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫الطیر‪‌،‬الهی‬ ‫‌‬
‫منطق‬ ‫‪.5‬‬
‫‪3‬‬
‫‌قرن‌‪0‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .0‬نظامی‌گنجوی‌شاعر‌کدام‌قرن‌است؟‬
‫‌الیاس‌بن‌یوسف‪‌،‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .7‬نام‌نظامی‌چیست‌و‌در‌کجا‌زاده‌شد؟‬
‫شهر‌گنجة‌آذربایجان‬
‫‪2‬‬
‫‌خمسه‌(پنج‌گنج)‬ ‫‌‬ ‫بزرگترین‌اثر‌نظامی‌گنجوی‌چه‌نام‌دارد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.8‬‬
‫معماری‪‌،‬موسیقی‌و‌رسامی‬
‫‌‬ ‫دیگر‌به‌کدام‌حرفهها‌دست‌داشت؟‌‌‬
‫‌‬ ‫‪ .3‬نظامی‌برعالوه‌داستان‌سرایی‌‬
‫‌عبداهلل‌بن‌معتز‬ ‫‪ .36‬نخستین‌کسی‌که‌به‌علم‌بدیع‌در‌زبان‌عربی‌توجه‌کرد‌کی‌بود؟‌‬
‫در‌چه‌مورد‌نوشته‌شدهاند؟‬
‫‌‬ ‫ترجمانالبالغه‌و‌حدائق‌السحر‌فی‌دقایق‌الشعر‌‬
‫‌‬ ‫کتابهای‌‬
‫‌‬ ‫‪.33‬‬
‫‌علم‌بدیع‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‪ .32‬نویسندة‌المعجم‌فی‌معاییر‌اشعارالعجم که‌در‌فن‌بدیع‌است‌اثر‌کیست؟ ‌شمس‌قیس‌رازی‬
‫‌دو‌بخش‌(لفظی‌و‌معنوی)‬ ‫‪ .31‬علم‌بدیع‌به‌صورت‌عموم‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟‬
‫‌سجع‌متوازی‬ ‫‪ .34‬در‌جملة‌«مار‌بد‪‌،‬به‌از‌یار‌بد‪‌».‬چه‌نوع‌سجع‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌سجع‌مطرف‬ ‫‪ .35‬میان‌کلمات‌«خال»‌و‌«خیال»‌چه‌نوع‌سجع‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌سجع‌متوازن‬ ‫‪ .30‬میان‌کلمات‌«مواج»‌و‌«نقاد»‌چه‌نوع‌سجع‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌جناس‌ناقص‬ ‫‪ .37‬میان‌کلمات‌«مُلک»‌و‌«مَلک»‌چه‌نوع‌جناس‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌جناس‌تام‬ ‫‪ .38‬میان‌کلمات‌«گور‪‌:‬قبر»‌و‌«گور‪‌:‬گوره‌خر»‌چه‌نوع‌جناس‌وجود‌دارد؟‬

‫‪3‬‬
‫‌درس ‌«خاتم ‌پیغمبران» ‌در ‌ماهنامة ‌آیینة معرفت‪‌ ،‬سال ‌سوم‪‌ ،‬شمارة ‌‪‌ ،34‬جوزای ‌‪‌ 3133‬شرح ‌داده ‌شده‌‬
‫است‪‌ .‬‬
‫‪2‬‬
‫داستانهای ‌لیلی ‌و ‌مجنون‪‌ ،‬خسرو ‌و ‌شیرین‪‌ ،‬هفت ‌گنبد‪‌ ،‬سکندرنامه ‌و ‌مخزن‌االسرار‌‬
‫‌‬ ‫‌‪‌ .‬خمسه ‌شامل ‌‬
‫میباشد‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪224‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .33‬میان‌کلمات‌«ختا»‌و‌«خطا»‌«ثواب»‌و‌«صواب»‌چه‌نوع‌جناس‌وجود‌دارد؟‌‌‌جناس‌لفظ‬
‫‌تناسب‬ ‫‪ .26‬در‌مصرع‌«مزرع‌سبز‌فلک‌دیدم‌و‌داس‌مه‌نو»‌چه‌صنعت‌بدیعی‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‬ ‫پیر‌از‌او‌گردد‌جوان‪‌،‬غمخوار‌از‌او‌یابد‌طرب»‌چه‌صنعت‌بکار‌رفته‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪ .23‬در‌مصرع‌«‬
‫‌تضاد‌(طباق)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌ایهام‬ ‫‪ .22‬در‌مصرع‌«ترا‌که‌گفت‌که‌این‌زال‌ترک‌دستان‌کرد»‌چه‌صنعت‌وجود‌دارد؟‬
‫‌ششم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .21‬رشیدالدین‌وطواط‌از‌شاعران‌و‌دانشمندان‌کدام‌قرن‌است؟‬
‫‌بلخ‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .24‬رشیدالدین‌وطواط‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌رشید‌وطواط‬ ‫‌‬ ‫‪ .25‬سخنان‌حضرت‌علی‌را‌چه‌کسی‌به‌دری‌برگردان‌کرد؟‬
‫‌از‌ری‌بود‪‌،‬قرن‌هفتم‬ ‫ز‌کجا‌بود‌و‌در‌کدام‌قرن‌میزیست؟‬
‫‌‬ ‫‪ .20‬شمس‌قیس‌رازی‌ا‬
‫‌قرن‌چهارم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .27‬دقیقی‌بلخی‌شاعر‌کدام‌قرن‌بود؟ ‌‬
‫‌‪105‬هجری‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .28‬دقیقی‌در‌کدام‌سال‌توسط‌غالمش‌به‌قتل‌رسید؟‬
‫‌گشتاسپ‌نامه‪‌،‬هزار‌بیت‬ ‫‌‬ ‫‪ .23‬اثر‌معروف‌دقیقی‌چه‌نام‌دارد‌و‌چند‌بیت‌دارد؟‬
‫‌گشتاسپ‬ ‫‌‬ ‫‪ .16‬اسفندیار‌و‌پشوتن‌فرزندان‌چه‌کسی‌بودند؟‌‬
‫‌بلخ‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .13‬سامانیان‌از‌کجا‌بودند؟ ‌‬
‫‌دقیقی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .12‬کدام‌شاعر‌توسط‌غالمش‌کشته‌شد؟‬
‫‌محمد‌(ابو‌منصور‌محمد‌بن‌احمد)‬ ‫‌‬ ‫‪ .11‬نام‌کوچک‌دقیقی‌بلخی‌چه‌بود؟ ‌‬
‫‌دقیقی‬ ‫‪ .14‬اولین‌کسی‌که‌به‌سرودن‌شهنامه‌آغاز‌کرد‌کی‌بود؟ ‌‬
‫‌سه‌مرحله‌(ایجاد‌فکر‪‌،‬تنظیم‌‬ ‫نگارش‌هر‌مطلب‌از‌آغاز‌تا‌پایان‪‌،‬چند‌مرحله‌دارد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.15‬‬
‫فکر‌و‌بیان‌فکر)‬
‫‌مجدود‌(ابوالمجد‌مجدودبن‌آدم)‬ ‫‌‬ ‫‪ .10‬نام‌کوچک‌حکیم‌سنایی‌چیست؟ ‌‬
‫‌آدم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .17‬نام‌پدر‌سنایی‌چه‌بود؟ ‌‬
‫‌‪‌،‌545‬غزنه‬ ‫‌‬ ‫‪ .18‬سنایی‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌درگذشت؟ ‌‬
‫‌شهر‌هرات‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .13‬پایتخت‌شاهرخ‌میرزا‌کجا‌بود؟ ‌‬
‫‌همسر‌شاهرخ‌میرزا‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .46‬ملکه‌گوهرشاد‌بیگم‌کی‌بود؟‬
‫‪ .43‬مسجد‌جامع‌هرات‪‌،‬خانقاه‌هرات‪‌،‬مدرسة‌هرات‌و‌مسجد‌جامع‌مشهد‌به‌دستور‌کی‌آباد‌شد؟ ‌‬
‫‌گوهرشاد‌بیگم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫‪225‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌بایسنقر‌فرزند‌گوهرشاد‬ ‫متن‌جامع‌شاهنامه‌در‌زمان‌چه‌کسی‌جمعآوری‌شد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.42‬‬
‫مالحسین‌واعظ‌کاشفی‌و‌موالنا‌جامی‌در‌کدام‌میزیستند؟‌‌‌‌‌‌‌سلطان‌حسین‌بایقرا‪‌،‬قرن‌‪3‬‬
‫‌‬ ‫‪.41‬‬
‫‌وزیر‌سلطان‌حسین‌بایقرا‌و‌شاعر‌عصر‌خودش‬ ‫‌‬ ‫علیشیر‌نوایی‌کی‌بود؟‬
‫‪ .44‬امیر‌ ‌‬
‫‌‪‌13‬سال‬ ‫‌‬ ‫‪ .45‬سلطان‌حسین‌بایقرا‌چند‌سال‌حکومت‌کرد؟‬
‫‌قرن‌دهم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫عرفی‌شیرازی‌در‌کدام‌قرن‌میزیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.40‬‬
‫‌شیراز‌و‌الهور‬ ‫‌‬ ‫‪ .47‬عرفی‌در‌کجا‌زاده‌شد‌و‌در‌کجا‌درگذشت؟‌‬
‫‌‪‌762‬هجری‪‌،‬شهر‌سبز‌سمرقند‬ ‫‪ .48‬امیر‌تیمور‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌شهر‌هرات‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫امیر‌علیشیر‌نوایی‌در‌کجا‌زاده‌شد؟‬
‫‌‬ ‫‪.43‬‬
‫دوره‌حسین‌بایقرا‌و‌علیشیر‌نوایی‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .56‬اوج‌افتخار‌تیموران‌هرات‌کدام‌دوره‌است؟‌‬
‫‌جامی‬ ‫‌‬ ‫‪« .53‬بهارستان»‌که‌به‌سبگ‌«گلستان»‌نوشته‌شده‌اثر‌کیست؟‬
‫‌‪‌837‬هجری‪‌،‬هرات‬ ‫‌‬ ‫‪ .52‬جامی‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌‬
‫‌‪‌8‬روضه‬ ‫‪ .51‬کتاب‌بهارستان‌جامی‌مشتمل‌بر‌چند‌روضه‌است؟ ‌‬
‫‌حکایات‌تعلیمی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .54‬محتوای‌بهارستان‌چیست؟‬
‫‌‪‌832‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .55‬بهارستان‌در‌کدام‌سال‌نگاشته‌شده‌است؟ ‌‬
‫در‌نگارشهای‌تحقیقی‌چند‌رکن‌اساسی‌وجود‌دارد؟‌‌‌‌‪‌4‬رکن‌(مقدمه‪‌،‬آغار‪‌،‬شرح‌و‌نتیجه)‬
‫‌‬ ‫‪.50‬‬
‫‌‪‌27‬هزار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .57‬مثنوی‌معنوی‌چند‌هزار‌بیت‌دارد؟‬
‫حکایات‌و‌تمثیلهای‌عرفانی‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ثنوی‌معنوی‌را‌چه‌تشکیل‌میدهد؟‬
‫‌‬ ‫‪ .58‬محتوای‌م‬
‫‌‪‌064‬تا‌‪072‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫‌‬ ‫گانی‌موالنا‌جاللالدین‌محمد‌را‌بنویسید‪.‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫های‌زنده‬ ‫‪‌ .53‬‬
‫سال‬
‫‌‪‌1‬اثر‌(دیوان‌شمس‪‌،‬فیه‌مافیه‌و‌مجالس‌سبعه)‬ ‫‪ .06‬موالنا‌غیر‌از‌مثنوی‌چند‌اثر‌دیگر‌دارد؟‬
‫‌‪‌042‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .03‬موالنا‌در‌کدام‌سال‌با‌شمس‌تبریزی‌مالقات‌کرد؟‬
‫‌شهر‌قونیه‌(ترکیه)‬ ‫‪ .02‬آرمگاه‌موالنای‌بلخی‌در‌کجا‌موقعیت‌دارد؟‌‬
‫هجری‪‌،‬حارثآباد‌بیهق‬
‫‌‬ ‫‌‪‌185‬‬ ‫‪ .01‬ابوالفضل‌محمدبن‌حسین‌بیهقی‌کی‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌‪‌16‬جلد‬ ‫‌‬ ‫‪ .04‬کتاب‌تاریخ‌بیهقی‌(تاریخ‌آل‌سبکتگین)‌در‌چند‌مجلد‌بود؟‬
‫‌‪‌85‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫بیهقی‌چند‌سال‌زندهگی‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪.05‬‬
‫‌دوره‌سامایان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .00‬ابوطیب‌مصعبی‌شاعر‌کدام‌دوره‌بود؟‬
‫‌نصربن‌احمد‌سامانی‬ ‫‌‬ ‫‪ .07‬بلعمی‌در‌دربار‌چه‌کسی‌به‌وزارت‌رسیده‌بود؟‬

‫‪220‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪3237‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .08‬موزیم‌ملی‌کشور‌ما‌در‌کدام‌سال‌تأسیس‌شد؟‬

‫‌عجایب‌خانه‬ ‫‪ .03‬نام‌نخستین‌موزیم‌ملی‌که‌در‌باغ‌باالی‌کابل‌موقعیت‌داشت‌چه‌بود؟‌‬
‫یک‌ماده‌به‌چگونهگی‌حفظ‌آثار‌تاریخی‌اختصاص‌داشت‪‌،‬‬
‫‌‬ ‫‪ .76‬اولین‌قانون‌اساسی‌کشور‌که‌در‌آن‌‬
‫اماناهلل‌خان‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫در‌زمان‌چه‌کسی‌بود؟‬
‫‌دورة‌ظاهرشاه‬ ‫‌‬ ‫‪ .73‬در‌کدام‌دوره‪‌،‬کشور‌ما‌عضو‌سازمان‌یونسکو‌شد؟ ‌‬
‫‌‪4‬هزار‬ ‫‌‬ ‫در‌موزیم‌ملی‌هرات‌چند‌اثر‌تاریخی‌نگهداری‌میشد؟‬
‫‌‬ ‫‪.72‬‬
‫‌‪‌26‬هزار‬ ‫‪ .71‬عمراخان‌مسعودی‌چند‌اثر‌تاریخی‌را‌در‌دوران‌جنگ‌حفظ‌کرد؟‬
‫عمراخان‌به‌خاطر‌نجات‌موزیم‌ملی‌چه‌جایزهای‌را‌دریافت؟ ‌جایزه‌جهانی‌«شاهزاده‌‬
‫‌‬ ‫‪.74‬‬
‫کالوس»‌هالند‌را‬
‫‌‪‌46‬هزار‬ ‫‌‬ ‫در‌موزیم‌ملی‌کشور‌اکنون‌چند‌اثر‌تاریخی‌حفظ‌میشود؟‬
‫‌‬ ‫‪.75‬‬
‫‌داراالمان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .70‬موزیم‌ملی‌کشور‌اکنون‌در‌کجا‌موقعیت‌دارد؟‬
‫‌‪‌3285‬هجری‬ ‫‌‬ ‫‪ .77‬پروین‌اعتصامی‌در‌کدام‌سال‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌‬
‫سالهگی‬
‫‌‪‌ ‌31‬‬ ‫پروین‌اعتصامی‌در‌سن‌چند‌سالهگی‌به‌سرودن‌شعر‌روی‌آورد؟‬
‫‌‬ ‫‪.78‬‬
‫سالهگی‌در‌قم‬
‫‌‪‌ ‌15‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫پروین‌در‌سن‌چند‌سالهگی‌و‌در‌کجا‌درگذشت؟‬
‫‌‬ ‫‪.73‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .86‬ناصر‌خسرو‌شاعر‌کدام‌قرن‌است‌و‌محتوای‌شعرش‌چیست؟ ‌‬
‫‪‌،‬شعر‌تعلیمی‌میسرود‬
‫‌‬ ‫‌شاعر‌قرن‌‪5‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌قرن‌‪7‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .83‬عراقی‌شاعر‌کدام‌قرن‌بود؟‬
‫‌‪‌5866‬بیت‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مجموع‌اشعار‌عراقی‌به‌چند‌بیت‌میرسد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.82‬‬
‫‌‪3134‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‪ .81‬نخستین‌دفتر‌شعری‌پروین‌در‌کدام‌سال‌توسط‌برادرش‌چاپ‌شد؟‬
‫‌جمشید‌(یما)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .84‬بنا‌به‌روایتی‌بنیانگذار‌شهر‌بلخ‌کی‌بوده‌است؟‬
‫‌‪‌12‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .85‬اولین‌حملة‌مسلمانان‌باالی‌بلخ‌در‌کدام‌سال‌بود؟‬
‫‌در‌زمان‌سلطان‌حسین‌بایقرا‬ ‫‪ .80‬روضة‌سخی‌در‌کدام‌زمان‌بنا‌شده‌است؟ ‌‬
‫ه‪.‬ش‪‌،.‬ولسوالی‌جرم‌بدخشان‬
‫‌‬ ‫‌‪‌3233‬‬ ‫شاه‌عبداهلل‌یمگی‌بدخشی‌کی‌و‌در‌کجا‌زاده‌شد؟‬
‫‪‌ .87‬‬
‫‌‪‌10‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫یمگی‌بدخشی‌چند‌سال‌زندهگی‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪.88‬‬
‫‌یمگی‌‬ ‫ها‌و‌قاموس‌زبانهای‌آریایی‌افغانستان‌آثار‌کیست؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ارمغان‌بدخشان‪‌،‬تاریخ‌یفتلی‬ ‫‪.83‬‬
‫بدخشی‬

‫‪227‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌هندو‌اروپایی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .36‬ریشة‌نخستین‌زبان‌ما‌کدام‌زبان‌است؟‬

‫‌هندو‌ایرانی‬ ‫آن‌قسمت‌از‌زبان‌هندو‌اروپایی‌که‌زبان‌ما‌را‌میسازد‌چه‌نام‌دارد؟‬
‫‌‬ ‫‪.33‬‬
‫‌دو‌بخش‌(هندی‌و‌ایرانی)‬ ‫‪ .32‬هندو‌ایرانی‌به‌چند‌بخش‌دیگر‌تقسیم‌شده‌است؟‬
‫‌سرودهای‌ویدی‌‬ ‫‪ .31‬کهن‌ترین‌اثر‌هندوایرانی‌چه‌نام‌دارد‌و‌چه‌وقت‌نوشته‌شده‌است؟‬
‫(وداها)‌‪‌3266‬ق‪‌.‬م‪.‬‬
‫‌اَوِستا‌‪3666‬ق‪.‬م‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .34‬کهن‌ترین‌اثر‌زبان‌ایرانی‌چه‌نام‌دارد؟‌‬
‫‌اوستایی‬ ‫ریشة‌زبانهای‌فارسی‌دری‪‌،‬پشتو‪‌،‬کردی‪‌،‬بلوچی‌و‌اوسی‌کدام‌زبان‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.35‬‬
‫زبانهای‌آلمانی‪‌،‬ارمنی‪‌،‬یونانی‌و‌آلبانی‌مربوط‌کدام‌خانوادة‌بزرگ‌زبانی‌است؟‌‌هندو‌اروپایی‬
‫‪‌ .30‬‬
‫‪ .37‬دنمارکی‪‌،‬سویدنی‪‌،‬نارویژی‌و‌آیسلندی‌مربوط‌کدام‌خانواده‌زبانی‌است؟ ‌آلمانی‬
‫‌سالوی‬ ‫زبانهای‌روسی‪‌،‬چک‪‌،‬سلواک‪‌،‬بلغاری‌و‌کروتی‌مربوط‌شاخه‌زبانی‌است؟‬
‫‪‌ .38‬‬
‫بزرگترین‌خانوادة‌زبانی‌جهان‌که‌بیشتر‌از‌همه‌مورد‌پژوهش‌قرار‌گرفته‌کدام‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.33‬‬
‫هندو‌اروپایی‬
‫دومین‌خانواده‌زبانی‌که‌بیشتر‌مورد‌مطالعه‌قرار‌گرفته‌کدام‌است؟ ‌حامی‌سامی‬ ‫‪.366‬‬
‫خانوادة‌زبان‌حامی‌سامی‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟ ‌دو‌بخش‌(حامی‌و‌سامی)‬ ‫‪.363‬‬
‫زبان‌شبه‌جزیرة‌عربستان‪‌،‬عراق‪‌،‬لبنان‪‌،‬سوریه‪‌،‬افریقای‌شمای‌و‌سومالی‌به‌کدام‌زبان‌‬
‫‌‬ ‫‪.362‬‬
‫‌حامی‌سامی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ریشه‌دارد؟‬
‫زبانهای‌فنالندی‪‌،‬مجاری‌و‌استونی‌مربوط‌کدام‌خانوادة‌زبانی‌است؟‌‌‬
‫‌‬ ‫‪.361‬‬
‫‌اورالی‌یا‌فینو‌اوگریک‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪.364‬‬
‫زبانهای‌ترکی‪‌،‬تونگور‌و‌منگولیایی‌مربوط‌کدام‌خانواده‌زبانی‌است؟‌‌آلتایی‌یا‌تورانی‬
‫‌ ‌‬ ‫‪.365‬‬
‫‌بخش‌ترکی‬ ‫زبانهای‌ترکی‪‌،‬اوزبیکی‪‌،‬قزاقی‌و‌قرقزی‌مربوط‌کدام‌زبان‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.360‬‬
‫های‌چینی‪‌،‬تبیتی‪‌،‬برمایی‌و‌سیامی‌مربوط‌کدام‌خانوادة‌زبانی‌است؟‌‌‌چینی‌و‌تبتی‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫زبان‬ ‫‪.367‬‬
‫زبانهای‌افریقایی‬
‫خانوادة‌ ‌‬
‫‌‬ ‫های‌سومالیایی‪‌،‬گینهیی‌و‌بانتو‌مربوط‌کدام‌زبان‌است؟‌‌‌‌‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫زبان‬ ‫‪.368‬‬
‫خانوادة‌زبانهای‌اقیانوسیه‬
‫‌‬ ‫زبانهای‌اندونیزی‪‌،‬پلنزی‌و‌ماله‌مربوط‌کدام‌زبان‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.363‬‬
‫‌‪‌1‬هزار‬ ‫‌‬ ‫ان‌را‌چند‌هزار‌تخمین‌کردهاند؟‬
‫‌‬ ‫زبانهای‌موجود‌در‌جه‬
‫‌‬ ‫‪.336‬‬
‫‌در‌واژه‌و‌دستور‬ ‫زبانهای‌خانوادة‌هندو‌اروپایی‌در‌چیست؟‌‬
‫مشابهتها‌میان‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.333‬‬
‫یکی‌از‌روزنامهنگاران‌مشهور‌کشور‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫حیالدین‌انیس‌کی‌بود؟ ‌‬
‫‌م ‌‬ ‫‪.332‬‬

‫‪228‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌ولسوالی‌مُقُر‌غزنی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫انیس‌در‌کجا‌زاده‌شد؟‬ ‫‪.331‬‬

‫سید‌جمالالدین‌افغانی‬
‫‌‬ ‫محیالدین‌انیس‌از‌نظر‌فکری‌تحت‌تأثیر‌چه‌کسی‌بود؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.334‬‬
‫‌انیس‬ ‫‌‬ ‫چه‌کسی‌نخستین‌جریدة‌آزاد‌را‌در‌کشور‌منتشر‌کرد؟‬ ‫‪.335‬‬
‫‌‪‌45‬صفحه‬ ‫‌‬ ‫در‌چند‌صفحه‌به‌نشر‌میرسید؟ ‌‬
‫‌‬ ‫جریدة‌«انیس»‌‬ ‫‪.330‬‬
‫اماناهلل‌خان‌(‪)3161‬‬
‫‌ ‌‬ ‫در‌کدام‌دوره‌به‌نشر‌میرسید؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌جریدة‌«انیس»‌‬ ‫‪.337‬‬
‫‌نادرشاه‬ ‫‌‬ ‫چه‌کسی‌محیالدین‌انیس‌را‌به‌زندان‌انداخت؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.338‬‬
‫‌به‌بیماری‌سل‌در‌زندان‬ ‫محیالدین‌انیس‌به‌چه‌علت‌و‌در‌کجا‌وفات‌یافت؟‬
‫‌‬ ‫‪.333‬‬
‫‌انیس‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫«ندای‌طلبه»‌و‌«بحران‌و‌نجات»‌آثار‌کیست؟‬ ‫‪.326‬‬
‫‌قرن‌‪5‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫امیر‌معزی‌شاعر‌کدام‌قرن‌است؟‬ ‫‪.323‬‬
‫سلجوقیان‌(معزالدین‌ملکشاه)‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫معزی‌در‌کدام‌دوره‌میزیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.322‬‬
‫‌محمد‌بن‌عبدالملک‬ ‫‌‬ ‫‌نام‌و‌نام‌پدر‌معزی‌چیست؟‌‬ ‫‪.321‬‬
‫‌نویسنده‌وشاعر‌معروف‌فرانسوی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫وکتورهوگو‌کیست؟‬ ‫‪.324‬‬
‫‌‪‌3862‬م‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫وکتور‌هوگو‌در‌کدام‌سال‌زاده‌شد؟‬ ‫‪.325‬‬
‫سالهگی‬
‫‌‪‌ ‌36‬‬ ‫‌‬ ‫هوگو‌در‌چند‌سالهگی‌به‌سرودن‌شعر‌آغاز‌کرد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.320‬‬
‫‌بینوایان‬ ‫شاهکار‌داستانی‌هوگو‌که‌به‌تمام‌زبانها‌ترجمه‌شده‌چه‌نام‌دارد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.327‬‬
‫‌حقوق‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫تحصیالت‌هوگو‌در‌چه‌رشته‌بود؟‬ ‫‪.328‬‬
‫سبکی‌که‌در‌آن‌نویسنده‌در‌بیان‌تخیل‪‌،‬تجسم‌و‌شیوة‌افادة‌خود‌آزادی‌کامل‌دارد‌‬ ‫‪.323‬‬
‫چیست؟‌‌رمانتیسم‬
‫‌‪‌26‬هزار‌سال‌ق‪.‬م‪.‬‬ ‫ترین‌نقاشیهای‌شناخته‌شده‌مربوط‌به‌چه‌زمان‌است؟‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کهن‬ ‫‪.316‬‬
‫‌‪‌16‬هزار‌سال‌ق‪.‬م‪.‬‬ ‫‌‬ ‫ترین‌مجسمههای‌مربوط‌کدام‌عصر‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کهن‬ ‫‪.313‬‬
‫‌‪‌0‬هزار‌سال‬ ‫‌‬ ‫معماری‌در‌کشور‌ما‌چند‌هزار‌سال‌تاریخ‌دارد؟ ‌‬ ‫‪.312‬‬
‫از‌کدام‌سال‌به‌بعد‌فلم‌سیاه‌و‌سفید‌که‌صدا‌نیز‌داشت‌اختراع‌شد؟ ‌‪.3322‬م‪.‬‬ ‫‪.311‬‬
‫‌‪.3835‬م‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫سینمای‌بیصدا‌از‌کدام‌سال‌آغاز‌شد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.314‬‬
‫‌‪.3316‬م‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫سینمای‌رنگه‌از‌کدام‌سال‌آغاز‌شد؟ ‌‬ ‫‪.315‬‬
‫یونانیها‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫پرداختند‌کیها‌بودند؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫نخستین‌مردمانی‌که‌به‌تیاتر‌یا‌نمایش‌می‬ ‫‪.310‬‬
‫‌‪‌7‬بخش‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫هنرها‌به‌صورت‌عموم‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.317‬‬

‫‪223‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌سینما‬ ‫‌‬ ‫هنرهای‌هفتگانه‌است؟ ‌‬

‫‌‬ ‫هنر‌هفتم‌کدام‌یک‌از‌‬ ‫‪.318‬‬
‫حکیم‌ابوالفتح‌عمر‌بن‌ابراهیم‌خیام‌نیشاپوری‌شاعر‌و‌دانشمند‌کدام‌قرن‌است؟‌‬ ‫‪.313‬‬
‫پنجم‌و‌ششم‬
‫‌چهارم‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ابوسعید‌ابوالخیر‪‌،‬رباعی‌سرا‌و‌متصوف‌کدام‌قرن‌بود؟‬ ‫‪.346‬‬
‫‌خیام‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫«نوروزنامه»‌اثر‌کیست؟‬ ‫‪.343‬‬
‫‌ساختن‌تقویم‌هجری‌شمسی‬ ‫‌‬ ‫مهمترین‌کار‌خیام‌بعد‌از‌رباعیاتش‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.342‬‬
‫‌معادالت‌درجه‌سه‌را‌به‌میان‌آورد‬ ‫‌‬ ‫خیام‌در‌بخش‌ریاضی‌چه‌کار‌کرد؟‬ ‫‪.341‬‬
‫‌امیر‌تیمور‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ظهیرالدین‌محمد‌بابر‌نوادة‌کی‌بود؟‬
‫‌‬ ‫‪.344‬‬
‫‌ظهیرالدین‌محمد‌بابر‬ ‫‌‬ ‫کتاب‌«بابرنامه»‌یا‌«توزوک»‌بابر‌اثر‌کیست؟‬ ‫‪.345‬‬
‫‌تاریخ‌و‌جغرافیای‌افغانستان‪‌،‬‬ ‫‌‬ ‫امه‌چه‌موضوعاتی‌را‌شامل‌میشود؟‬
‫‌‬ ‫بابُرن‬ ‫‪.340‬‬
‫هند‌و‌آسیای‌میانه‬
‫‌ترکی‌چغتایی‬ ‫‌‬ ‫بابرنامه‌به‌کدام‌زبان‌نوشته‌شده‌است؟ ‌‬ ‫‪.347‬‬
‫‌‌‬

‫پنج ـ پرسشهای صنف یازدهم‬

‫‌‪‌516‬تا‌‪‌034‬ه‪.‬ق‬ ‫‌‬ ‫گی‌میکرد؟‬

‫‌‬ ‫‌‬
‫ها‌زنده‬ ‫‌‬
‫نظامی‌گنجوی‌میان‌کدام‌سال‬ ‫‪.3‬‬
‫‌شهر‌گنجه‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .2‬آرامگاه‌نظامی‌گنجوی‌در‌کجاست؟‬
‫‌یکی‌از‌شاعران‌معاصر‌کشور‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .1‬عبدالرازق‌فانی‌کیست؟ ‌‬
‫‌‪3122‬ه‪.‬ش‪‌.‬کابل‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .4‬رازق‌فانی‌کی‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫رازق‌فانی‌تحصیالت‌عالیاش‌را‌در‌کدام‌رشته‌خوانده‌بود؟‬
‫‌‬ ‫‪.5‬‬
‫‌اقتصاد‌سیاسی‌(ماستری‌از‌بلغاریا)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌بعد‌از‌‪‌04‬سال‌در‌کالیفورنیای‌امریکا‬ ‫‪ .0‬رازق‌فانی‌بعد‌از‌چند‌سال‌و‌در‌کجا‌درگذشت؟‬
‫بیصالحیت‬
‫‌آمر‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .7‬مجموعة‌طنزی‌رازق‌فانی‌چه‌نام‌دارد؟‬
‫‌رازق‌فانی‬ ‫‪ .8‬ارمغان‌جوانی‪‌،‬بارانه‪‌،‬شکست‌شب‌و‌دشت‌آثار‌کیست؟‬
‫مجموعه‌عالیم‌صوتی‪‌،‬اکتسابی‪‌،‬قرارداد‌و‌سمبولیک‌که‌برای‌افهام‌و‌تفهیم‌به‌کار‌میرود‌‬
‫‌‬ ‫‪.3‬‬
‫‌زبان‬ ‫چیست؟‌‬

‫‪216‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .36‬ادبیات‌از‌دیدگاه‌ظاهری‌و‌شیوة‌بیان‌به‌چند‌بخش‌کلی‌تقسیم‌می‌شود؟ ‌‬

‫‌دو‌بخش‌(نظم‌و‌نثر)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .33‬ادبیات‌از‌نظر‌مفهوم‌و‌محتوا‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟‌‌ ‌‬
‫‪3‬‬
‫‌چهار‌بخش‌(غنایی‪‌،‬حماسی‪‌،‬تعلیمی‪‌،‬نمایشی)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .32‬واژة‌فولکلور‌که‌معنای‌دانش‌عوام‌است‌از‌بخش‌تشکیل‌شده‌است؟‬
‫‌دو‌بخش‌(فولک‌‪‌+‬لور)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪3848‬م‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .31‬فولکلور‌شناسی‌تا‌کدام‌سال‌معمول‌نبود؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .34‬چه‌کسانی‌برای‌نخستین‌بار‌به‌مطالعة‌فولکلور‌پرداختند؟‬
‫‌دو‌برادر‌آلمانی‌(یاکوب‌و‌گریم)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .35‬فولکلور‌شناسی‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟‬
‫‌دو‌بخش‌(ادبیات‌شفاهی‌و‌فرهنگ‌عامه)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫در‌نامههای‌رسمی‌امضا‪‌،‬تاریخ‌و‌شمارة‌نامه‌در‌کدام‌قسمت‌قرار‌دارد؟ ‌سمت‌چپ‬
‫‌‬ ‫‪.30‬‬
‫‌‪050‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .37‬گلستان‌سعدی‌در‌کدام‌سال‌تألیف‌شده‌است؟‬
‫‌‪‌3213‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .38‬فیض‌محمد‌کاتب‌هزار‌در‌کدام‌سال‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌غزنی‪‌،‬قرباغ‪‌،‬زردسنگ‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .33‬زادگاه‌کاتب‌هزاره‌در‌کجاست؟ ‌‬
‫‌سعید‌محمد‌و‌خداداد‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .26‬نام‌پدر‌و‌پدر‌کالن‌کاتب‌هزار‌چه‌بود؟‬
‫‌نجف‬ ‫‌‬ ‫‪ .23‬آخرین‌محل‌تحصیل‌کاتب‌هزاره‌کجا‌بود؟ ‌‬
‫‌خطاطی‬ ‫‪ .22‬کاتب‌هزاره‌بر‌عالوه‌تاریخ‌نگاری‌به‌چه‌هنری‌دسترسی‌داشت؟‬
‫‌قرآن‌کریم‌و‌چند‌جلد‌کتاب‌دیگر‬ ‫‌‬ ‫اتب‌کدام‌کتابها‌را‌خطاطی‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪ .21‬ک‬
‫‌تاریخ‌متقدمین‬ ‫کاتب‌زمانی‌که‌در‌دارالتألیف‌کار‌میکرد‌کدام‌کتاب‌را‌نوشت؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.24‬‬
‫‌واقعه‌نگاری‌(شیوة‌بیهقی)‬ ‫خود‌از‌کدام‌شیوه‌کار‌میگرفت؟‬
‫‌‬ ‫کاتب‌در‌تاریخنگاری‌‬
‫‌‬ ‫‪.25‬‬
‫‌‪‌266‬سال‌(‪)3148‌–‌3306‬‬ ‫سراجالتواریخ»‌وقایع‌چند‌سال‌را‌ثبت‌کرد؟‬
‫‪ .20‬کاتب‌در‌کتاب‌« ‌‬
‫‌‪‌5‬هزار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .27‬کاتب‌چند‌هزار‌صفحه‌در‌باب‌تاریخ‌کشور‌نوشته‌است؟‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬به‌باور‌من‌ادبیات‌نمایشی‌بیشتر‌از‌اینکه‌محتوا‌باشد‌یک‌قالب‌است؛‌یعنی‌میتوانیم‌حماسه‌و‌غنا‌و‌‬
‫‌‬
‫تعلیم‌را‌در‌قالب‌نمایش‌بیان‌کنیم‪‌ ‌.‬‬

‫‪213‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌بیهقی‌ثانی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫کاتب‌را‌به‌چه‌لقب‌یاد‌میکنند؟‬

‫‌‬ ‫تاریخنگاران‌‬
‫‌‬ ‫‪.28‬‬
‫‌‪‌76‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫کاتب‌چند‌سال‌زندهگی‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪.23‬‬
‫‌‪‌5‬جلد‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫سراجالتواریخ‌در‌زمان‌خود‌کاتب‌چند‌جلد‌بود؟‬
‫‌‬ ‫‪.16‬‬
‫‌بیشتر‌از‌‪‌26‬اثر‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .13‬در‌مجموع‪‌،‬کاتب‌چند‌اثر‌دارد؟ ‌‬
‫‌باالجوی‌چنداول‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .12‬آرامگاه‌کاتب‌در‌کجاست؟‬
‫‪3‬‬
‫‌‪‌0‬نوع‬ ‫‌‬ ‫نامهها‌نظر‌به‌محتوا‪‌،‬پیام‌و‌دیگر‌مشخصات‌شان‌چند‌نوع‌است؟‬
‫‪‌ .11‬‬
‫‌دو‌نوع‌(رسمی‌(مکتوب)‌و‌شخصی)‬ ‫‌‬ ‫‪ .14‬به‌صورت‌کلی‌نامه‌چند‌نوع‌است؟‬
‫‌رسالة‌«ایون»‌افالطون‬ ‫قدیمیترین‌اثری‌که‌پیرامون‌شعر‌بحث‌کرده‌است‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.15‬‬
‫‌وزن‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مهمترین‌عنصر‌شعر‌از‌نظر‌ارسطو‌و‌ابن‌سینا‌چیست؟‬
‫‪‌ .10‬‬
‫‌‬ ‫مهمترین‌عنصر‌شعر‌از‌نظر‌شمس‌قیس‌رازی‌و‌خواجه‌نصیرالدین‌طوسی‌چیست؟ ‌‬
‫‪‌ .17‬‬
‫وزن‌و‌خیالانگیزی‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‪2‬‬
‫‌‪‌8‬بخش‬ ‫‌‬ ‫‪ .18‬شعر‌از‌نظر‌محتوا‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟ ‌‬
‫‌فردوسی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .13‬بزرگترین‌حماسه‌سرای‌زبان‌ما‌در‌عصر‌سامانیان‌کیست؟‬
‫‌دقیقی‌بلخی‌و‌اسدی‌طوسی‬ ‫‌‬ ‫‪ .46‬دیگر‌کدام‌شاعران‌به‌حماسه‌سرایی‌مشهوراند؟‬
‫‌نظامی‪‌،‬حافظ‪‌،‬سعدی‌و‌مولوی‬ ‫‌‬ ‫‪ .43‬کدام‌شاعران‌در‌شعر‌غنایی‌نامداراند؟‬
‫‌عنصری‪‌،‬فرخی‪‌،‬انوری‌و‌ظهیر‌فاریابی‬ ‫کدام‌شاعران‌در‌مداحی‌شاهان‌معروفاند؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.42‬‬
‫‌ناصر‌خسرو‌و‌سعدی‬ ‫‪ .41‬کدام‌شاعران‌در‌شعر‌تعلیمی‌معروف‌اند؟ ‌‬
‫‌عبید‌زاکانی‌و‌سوزنی‌سمرقندی‬ ‫‌‬ ‫‪ .44‬کدام‌شاعران‌در‌طنز‌دست‌باال‌دارند؟‬
‫‌اسدی‌طوسی‬ ‫‌‬ ‫‪ .45‬اولین‌شاعری‌که‌به‌مناظره‌روی‌آورد‌که‌بود؟‬
‫‌مسعود‌سعد‌سلمان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫معروفترین‌شاعر‌حبسیه‌سرا‌کیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.40‬‬
‫‌‪‌4‬رکن‌(مشبه‪‌،‬مشبه‌به‪‌،‬وجه‌شبه‌و‌ادات‌تشبیه)‬ ‫‪ .47‬هر‌تشبیه‌کامل‌چند‌رکن‌دارد؟ ‌‬
‫‌مشبه‌و‌مشبه‌را‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .48‬کدام‌ارکان‌را‌طرفین‌تشبیه‌می‌گویند؟‬
‫‪ .43‬در‌مصرع‌«نقش‌خورنق‌است‌همه‌باغ‌و‌بوستان»‌چه‌نوع‌تشبیه‌وجود‌دارد؟‌‌‌تشبیه‌تسویه‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬نامههای‌اداری‪‌،‬دوستانه‪‌،‬عاطفی‪‌،‬نامة‌شخص‌به‌دفتر‪‌،‬نامه‌دفتر‌به‌شخص‌و‌نامة‌آگاهی‌بخش‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪2‬‬
‫‪‌.‬حماسی‪‌،‬غنایی‪‌،‬تعلیمی‪‌،‬هجوی‪‌،‬طنزی‪‌،‬مناظره‪‌،‬حبسیه‌و‌مرثیه‪‌ .‬‬

‫‪212‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌استعاره‬ ‫ستارهای‌بدرخشید‌و‌ماه‌مجلس‌شد»‌چه‌صنعت‌به‌کار‌رفته‌است؟‬
‫‪ .56‬در‌مصرع‌« ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .53‬در‌«افغانستان‌در‌مسابقات‌فوتبال‌قهرمان‌شده»‌چه‌نوع‌مجاز‌وجود‌دارد؟ ‌‬
‫‪3‬‬
‫‌رابطة‌حال‌و‌محل‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌کنایه‬ ‫‪ .52‬در‌جملة‌«او‌چشم‌سفید‌است»‌چه‌صنعت‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‪ .51‬هرگاه‌کسی‌به‌دختر‌خود‌را‌مادر‌بگوید‌چه‌نوع‌مجاز‌است؟ ‌رابطه‌پدری‌فرزندی‬
‫‌جوزای‌‪‌3136‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‪ .54‬انجمن‌ادبی‌در‌کشور‌به‌شکل‌رسمی‌در‌کدام‌سال‌ایجاد‌شد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪ .55‬قاری‌عبداهلل‪‌،‬استاد‌بیتاب‪‌،‬مستغنی‌و‌میر‌غالم‌محمد‌غبار‌عضو‌کدام‌انجمن‌بودند؟ ‌‬
‫‌انجمن‌ادبی‌کابل‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌حدود‌‪‌7‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .50‬انجمن‌ادبی‌کابل‌چند‌سال‌فعالیت‌کرد؟‬
‫تدوین‌دایرهالمعارف‌آریانا‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫تآورد‌انجمن‌ادبی‌کابل‌چه‌بود؟‬
‫مهمترین‌دس ‌‬
‫‪‌ .57‬‬
‫‌مجلة‌کابل‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .58‬نشریة‌انجمن‌ادبی‌کابل‌چه‌نام‌داشت؟‬
‫‌محمد‌انورخان‌بسمل‬ ‫‌‬ ‫‪ .53‬انجمن‌ادبی‌کابل‌به‌ریاست‌چه‌کسی‌ایجاد‌شد؟‬
‫‌قاضی‌محمد‌صدیق‌خان‬ ‫‌‬ ‫‪ .06‬انجمن‌ادبی‌هرات‌به‌ریاست‌چه‌کسی‌ایجاد‌شد؟‬
‫‌‪‌33‬سال‬ ‫‌‬ ‫‪ .03‬انجمن‌ادبی‌هرات‌چند‌سال‌فعالیت‌کرد؟ ‌‬
‫‌مجلة‌هرات‬ ‫‌‬ ‫‪ .02‬نشریة‌انجمن‌ادبی‌هرات‌چه‌نام‌داشت؟ ‌‬
‫‌‪‌3163‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .01‬انجمن‌ادبی‌هرات‌در‌کدام‌سال‌ایجاد‌شد؟ ‌‬
‫‌‪3133‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .04‬انجمن‌ادبی‌قندهار‌در‌کدام‌سال‌ایجاد‌شد؟‌‬
‫‌حدود‌‪‌266‬میلیون‬ ‫به‌زبان‌فارسی‌دری‌سخن‌میگویند؟‬
‫‌‬ ‫‪ .05‬در‌حال‌حاضر‌چند‌میلیون‌نفر‌‬
‫‌‪2‬هزار‌سال‬ ‫به‌گواهی‌تاریخ‪‌،‬قدامت‌زبان‌دری‌به‌چند‌هزار‌سال‌پیش‌میرسد؟‬
‫‌‬ ‫‪.00‬‬
‫‌دربار‪‌/‬دره‪‌/‬تخار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .07‬بنا‌به‌احتمال‪‌،‬ریشة‌کلمه‌دری‌چیست؟‬
‫‌نه‬ ‫آیا‌زبان‌دری‪‌،‬فارسی‌و‌تاجیکی‌سه‌زبان‌جداگانهاند؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.08‬‬
‫‌رابعة‌بلخی‬ ‫نقش‌زنان‌در‌ادبیات‌ما‌با‌نام‌چه‌کسی‌آغاز‌میشود؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.03‬‬
‫‌‬ ‫‪ .76‬نخستین‌بار‌در‌عصر‌کدام‌پادشاه‌زنان‌و‌دختران‌در‌بخش‌معارف‌سهیم‌شدند؟‬
‫اماناهلل‌خان‬
‫‌‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬در‌کتاب‌دری‌صنف‌یازدهم‌این‌مثال‌را‌«رابطة‌جزء‌و‌کل»‌دانسته‌که‌به‌باور‌من‌اشتباه‌است‪‌ .‬‬

‫‪211‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪3233‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .73‬نخستین‌مکتب‌دخترانه‌در‌کدام‌سال‌ایجاد‌شد؟‬

‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .72‬نخستین‌مکتب‌دختران‌چه‌نام‌داشت‌و‌چه‌کسی‌آن‌را‌ایجاد‌کرد؟‬
‫‌مکتب‌عصمت‌توسط‌ملکه‌ثریا‌ایجاد‌شد‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪‌3162‬یا‌‪3166‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‪ .71‬مکتب‌دخترانه‌«مستورات»‌در‌کدام‌سال‌ایجاد‌شد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .74‬نخستین‌مجلة‌زنان‌در‌کدام‌سال‌و‌توسط‌کی‌ایجاد‌شد؟‬
‫توسط‌ملکه‌ثریا‌(زن‌اماناهلل‌و‌دختر‌طرزی)‬
‫‌‬ ‫‌‪‌3166‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌ارشادالنسوان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .75‬نخستین‌مجلة‌زنان‌چه‌نام‌داشت؟‌‬
‫‌مکتب‌مستورات‬ ‫‌‬ ‫‪ .70‬لیسة‌ماللی‌نام‌تغییر‌یافتة‌کدام‌مکتب‌است؟‌‬
‫‌‪‌،‌‌3166‬جهاد‌اکبر‬ ‫‪ .77‬نخستین‌داستان‌افغانستان‌در‌کدام‌سال‌نوشته‌شد‌و‌چه‌نام‌داشت؟‬
‫‌دهة‌‪46‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .78‬زنان‌افغانستان‌از‌کدام‌دهه‌به‌ادبیات‌داستانی‌روی‌آوردند؟‬
‫‌ماگه‌رحمانی‌(‪)3146‬‬ ‫‪ .73‬نخستین‌زنی‌که‌داستانش‌به‌چاپ‌رسید‌چه‌نام‌داشت؟‬
‫عالمه‌صالحالدین‌سلجوقی‌در‌کی‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‌‌‌‌‌‪‌3275‬در‌قلعة‌اختیارالدین‌هرات‬
‫‌‬ ‫‪.86‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫صالحالدین‌سلجوقی‌در‌کدام‌سال‌درگذشت‌و‌درکجا‌مدفون‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.83‬‬
‫‌‪‌3143‬در‌شهدای‌صالحین‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌تجلی‌خدا‌در‌آفاق‌و‌انفس‬ ‫‌‬ ‫صالحالدین‌سلجوقی‌چه‌نام‌دارد؟‬
‫‌‬ ‫مهمترین‌اثر‌‬
‫‪‌ .82‬‬
‫‌یکی‌از‌طبیبان‌و‌فیلسوفان‌اندلسی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .81‬ابن‌رشد‌کیست؟‬
‫‌فیلسوف‌و‌ادیب‌فرانسوی‪‌،‬برندة‌جایزة‌ادبی‌نوبل‌(قرن‌‪‌)26‬‬ ‫‪ .84‬آناتول‌فرانس‌کیست؟ ‌‬
‫به‌طریق‌استوانهای‌اختراع‌کرد؟ ‌ابوریحان‌البیرونی‬
‫‌‬ ‫چه‌کسی‌ترسیم‌نقشههای‌جغرافیایی‌را‌‬
‫‌‬ ‫‪.85‬‬
‫‌‬ ‫نخستین‌و‌دومین‌کسی‌که‌به‌حرکت‌انتقالی‌زمین‌به‌شکل‌علمی‌پی‌برد‌کیها‌بودند؟‬
‫‌‬ ‫‪.80‬‬
‫‌برهما‌گپتا‌و‌البیرونی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .87‬نخستین‌کسی‌که‌دلیل‌جذر‌و‌مد‌دریا‌را‌قوة‌جاذبه‌مهتاب‌دانست‌کی‌بود؟‬
‫‌ابوریحان‌البیرونی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌البیرونی‌(نظر‌به‌کتاب‌دری)‬ ‫‌‬ ‫‪ .88‬نخستین‌کاشف‌قارة‌امریکا‌چه‌کسی‌بود؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫کتابهای‌«الروح»‌و‌«الجن»‌اثار‌کیست‌و‌در‌چه‌مورد‌است؟ ‌‬
‫‪‌ ‌ .83‬‬
‫‌امام‌بن‌قیم‌الجوزیه‪‌،‬روانشناسی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌هندی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .36‬کتاب‌کلیله‌و‌دِمنه‌در‌اصل‌به‌کدام‌زبان‌بود؟‬

‫‪214‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌پنجه‌تنتره‌به‌زبان‌سنسکریت‬ ‫‌‬ ‫‪ .33‬منبع‌اصلی‌کتاب‌کلیله‌و‌دمنه‌کدام‌کتاب‌است؟‬

‫‌از‌نام‌دو‌شغال‌(کلیله‌و‌دمنه)‬ ‫‌‬ ‫‪ .32‬نام‌کتاب‌کلیله‌و‌دمنه‌از‌چه‌گرفته‌شده‌است؟‬
‫‌نصراهلل‌منشی‬ ‫‪ .31‬چه‌کسی‌در‌قرن‌ششم‌کلیله‌و‌دمنه‌را‌به‌زبان‌ما‌برگردان‌کرد؟ ‌‬
‫‌رودکی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .34‬نخستین‌کسی‌که‌کلیله‌و‌دمنه‌را‌به‌نظم‌در‌آورد‌کی‌بود؟‬
‫‌میر‌بهادر‌واصفی‬ ‫‌‬ ‫کلیله‌و‌دمنه‌در‌سالهای‌اخیر‌توسط‌کی‌منظوم‌شده‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.35‬‬
‫‌‪‌3828‬در‌روسیه‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .30‬تولستوی‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .37‬تولستوی‌به‌پیروی‌از‌ژان‌ژاک‌روسوی‌فرانسوی‌دست‌به‌چه‌کاری‌زد؟ ‌‬
‫‌ایجاد‌مکاتب‌در‌روستاها‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪‌5‬سال‬ ‫‌‬ ‫‪ .38‬تولستوی‌داستان‌«جنگ‌و‌صلح»‌را‌به‌مدت‌چند‌سال‌نوشت؟ ‌‬
‫‌‬ ‫پیشنویس‌«جنگ‌و‌صلح»‌که‌‪‌3466‬صفحه‌داشت‌چند‌بار‌توسط‌همسرش‌پاکنویس‌شد؟‬
‫‪‌ .33‬‬
‫‌‪‌7‬بار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫سالهگی‌با‌سوفیای‌‪‌38‬ساله‬
‫‌‪‌ ‌14‬‬ ‫ی‌در‌سن‌چند‌سالهگی‌ازدواج‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫تولستو‬ ‫‪.366‬‬
‫‌نویسندة‌روسی‌که‌اروپا‌را‌با‌ادبیات‌روسی‌آشنا‌کرد‬ ‫ایوان‌تورگنیف‌کی‌بود؟‬ ‫‪.363‬‬
‫‌دانشمند‌سویسی‌که‌بنیانگذار‌آموزش‌کودک‌بود‬ ‫‌‬ ‫فریدریش‌فروبل‌کی‌بود؟‬ ‫‪.362‬‬
‫‌متفکر‌سویسی‌قرن‌‪38‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ژان‌ژاک‌روسو‌کی‌بود؟‬ ‫‪.361‬‬
‫‌شاعر‌و‌نویسندة‌روسی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫پوشکین‌کی‌بود؟ ‌‬ ‫‪.364‬‬
‫‌دانشمند‌روسی‌و‌مؤسس‌دانشگاه‌مسکو‬ ‫‌‬ ‫لومونوسف‌کی‌بود؟‬ ‫‪.365‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫ترین‌کتاب‌تذکرهنگاری‌در‌زبان‌ما‌چه‌نام‌دارد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ترین‌و‌جامع‬ ‫‌‬
‫قدیمی‬ ‫‪.360‬‬
‫لبابااللباب‌(قرن‌‪)7‬‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪‌3283‬در‌تاجکستان‬ ‫‌‬ ‫موالنا‌خسته‌کی‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌‬ ‫‪.367‬‬
‫‌معاصرین‌سخنور‬ ‫ترین‌اثر‌موالنا‌خسته‌در‌بخش‌تذکرهنگاری‌چه‌نام‌دارد؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫مهم‬ ‫‪.368‬‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ها‌را‌در‌بر‌میگیرد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کدام‌دوره‬‫کتاب‌«معاصرین‌سخنور»‌‬ ‫‪.363‬‬
‫‌از‌زمان‌عبدالرحمان‌تا‌‪3113‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪‌35‬اثر‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫از‌موالنا‌خسته‌در‌مجموع‌چند‌اثر‌باقی‌مانده‌است؟‬ ‫‪.336‬‬
‫‌شاعر‪‌،‬نویسنده‌و‌سیاستمدار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫عبدالرحمان‌پژواک‌کی‌بود؟ ‌‬ ‫‪.333‬‬
‫‌‪‌3230‬تا‌‪3174‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫استاد‌پژواک‌در‌میان‌کدام‌سالها‌می‌زیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.332‬‬

‫‪215‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌قرن‌‪‌4‬پیش‌از‌میالد‬ ‫‌‬ ‫سکندر‌مقدونی‌در‌کدام‌قرن‌میزیست؟‬

‫‌‬ ‫‪.331‬‬
‫‌توسط‌ابوطاهر‌ارانی‌با‌کارد‬ ‫خواجه‌نظامالملک‌توسط‌چه‌کسی‌به‌قتل‌رسید؟‌‬
‫‌‬ ‫‪.334‬‬
‫‌به‌خاطر‌مخالفت‌با‌مذهب‌‬ ‫‌‬ ‫خواجه‌نظامالملک‌چرا‌به‌قتل‌رسید؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.335‬‬
‫اسماعیلیه‬
‫‌‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌ ‌‬
‫‌شش ـ پرسشهای صنف دوازدهم‬ ‫‌ ‌‌ ‌‬
‫‌عبدالقادر‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .3‬نام‌کوچک‌بیدل‌چیست؟‬
‫‌عبدالخالق‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .2‬نام‌پدر‌بیدل‌چیست؟ ‌‬
‫ه‪.‬ق‪‌.‬در‌عظیمآباد‌پتنة‌هندوستان‬
‫‌‬ ‫‌‪3654‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .1‬بیدل‌کی‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌‬
‫‌ارالس‌بدخشان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫کدام‌قبیله‌میرسد؟‌‬
‫‌‬ ‫‪ .4‬نسبت‌بیدل‌به‌‬
‫‌‪‌36‬هزار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫مجموع‌اشعار‌بیدل‌به‌چند‌هزار‌بیت‌میرسد؟‬
‫‌‬ ‫‪.5‬‬
‫‪3‬‬
‫‌طور‌معرفت‪‌،‬طلسم‌حیرت‪‌،‬چهار‌عنصر‬ ‫‌‬ ‫همترین‌آثار‌بیدل‌کدامهایند؟‬
‫‌‬ ‫‪ .0‬م‬
‫‌ادیب‌معروف‌قرن‌‪0‬و‌‪‌7‬عربی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .7‬سکاکی‌کیست؟‬
‫مفتاحالعلوم‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .8‬یکی‌از‌آثار‌مهم‌سکاکی‌را‌نام‌ببرید‪.‬‬
‫ز‌مطابقت‌کالم‌با‌مقتضای‌حال‌بحث‌میشود‌چیست؟ ‌معانی‬
‫‌‬ ‫‪ .3‬علمی‌که‌در‌آن‌ا‬
‫‌خبر‬ ‫‌‬ ‫‪ .36‬کالمی‌که‌احتمال‌صدق‌و‌کذب‌در‌آن‌باشد‌چیست؟ ‌‬
‫‪ .33‬در‌اصطالح‌معانی‪‌،‬جملة‌که‌در‌آن‌احتمال‌صدق‌و‌کذب‌نباشد‌چیست؟ ‌انشا‬
‫‌‪844‬ه‪.‬ق‪‌.‬هرات‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫امیر‌علیشیر‌نوایی‌کی‌و‌در‌کجا‌زاده‌شد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.32‬‬
‫‌‪176‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫علیشیر‌نوایی‌چند‌بنای‌خیریه‌را‌آباد‌کرده‌است؟‬
‫‪‌ .31‬‬
‫‌هرات‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .34‬آرامگاه‌علی‌شیر‌نوایی‌در‌کجاست؟‬
‫‌‪360‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫علیشیر‌نوایی‌در‌کدام‌سال‌درگذشت؟‬
‫‪‌ .35‬‬
‫‌سلطان‌حسین‌بایقرا‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫علیشیر‌نوایی‌به‌وزارت‌کدام‌پادشاه‌رسیده‌بود؟‬
‫‪‌ .30‬‬
‫‌‪‌16‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫علیشیر‌نوایی‌چند‌سال‌وزارت‌کرد؟‬
‫‪‌ .37‬‬
‫‌ترکی‌چغتایی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .38‬زبان‌مادری‌علی‌شیر‌نوایی‌چه‌بود؟‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬آثار‌دیگرش‪‌:‬محیط‌اعظم‪‌،‬عرفان‪‌،‬رقعات‪‌،‬نکات‪‌،‬و‌رباعیات‌است‪‌ .‬‬
‫‌‬

‫‪210‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌فانی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫شیر‌نوایی‌در‌آثار‌فارسی‌خود‌چه‌تخلص‌میکرد؟‬

‫‌‬ ‫‪‌ .33‬‬
‫علی‬
‫‌‪356‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫تذکرهالشعرا»‌شرح‌حال‌چند‌شاعر‌را‌در‌بر‌دارد؟‬
‫‪‌ « .26‬‬
‫دولتشاه‌سمرقندی‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫تذکرهالشعرا‌اثر‌کیست؟‌‬
‫‌‬ ‫‪.23‬‬
‫علیشیر‌نوایی‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫تذکرهالشعرا‌به‌تشویق‌چه‌کسی‌تدوین‌شد؟‌‬
‫‌‬ ‫‪.22‬‬
‫‌خواندمیر‬ ‫‌‬ ‫حبیبالسیر»‌که‌یک‌اثر‌تاریخی‌است‪‌،‬توسط‌چه‌کسی‌نوشته‌شد؟‬
‫‌‬ ‫‪« .21‬‬
‫‌از‌ابتدای‌تاریخ‌تا‌سال‌‪‌316‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫یع‌کدام‌دورهها‌را‌شامل‌می‌شود؟‬
‫‌‬ ‫حبیبالسیر»‌وقا‬
‫‌‬ ‫‪« .24‬‬
‫از‌نویسندهگان‌ایتالیا‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪« .25‬بوکاچیو»‌کیست؟‬
‫قصههای‌دکامرون‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫معروفترین‌اثر‌بوکاچیو‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.20‬‬
‫‪3‬‬
‫رمان‌را‌از‌لحاظ‌زمینه‌و‌موضوع‌به‌چند‌نوع‌تقسیم‌کردهاند؟ ‌‪‌36‬نوع‬
‫‌‬ ‫‪.27‬‬
‫‌نظامی‌عروضی‌سمرقندی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .28‬کتاب‌چهار‌مقاله‌اثر‌کیست؟‬
‫مجمعالنوادر‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .23‬نام‌دیگر‌چهار‌مقاله‌چیست؟‬
‫‌‪‌556‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .16‬چهار‌مقاله‌در‌کدام‌سال‌تألیف‌شده‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌4‬بخش‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .13‬چهار‌مقاله‌دارای‌چند‌بخش‌مهم‌است؟‬
‫‌عنصرالمعالی‌کیکاووس‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .12‬قابوسنامه‌اثر‌کیست؟ ‌‬
‫‌‪‌44‬باب‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .11‬قابوسنامه‌دارای‌چند‌باب‌است؟ ‌‬
‫‌قرن‌پنجم‌(‪‌475‬ه‪.‬ق)‬ ‫‌‬ ‫‪ .14‬قابوسنامه‌در‌کدام‌قرن‌نوشته‌شده‌است؟ ‌‬
‫‌نثر‌مرسل‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .15‬نثر‌چهارمقاله‌نظامی‌چگونه‌است؟‬
‫محقق‌و‌تاریخنگار‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .10‬عبدالحی‌حبیبی‌کیست؟‌‬
‫‌‪‌3283‬ه‪.‬ش‌در‌قندهار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .17‬حبیبی‌کی‌و‌در‌کجا‌به‌دنیا‌آمد؟ ‌‬
‫‌‪‌36‬سال‬ ‫‌‬ ‫‪ .18‬حبیبی‌چند‌سال‌در‌جریدة‌«طلوع‌افغان»‌کار‌کرد؟‬
‫‌‪3127‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫حبیبی‌در‌کدام‌سال‌به‌نمایندهگی‌پارلمان‌برگزیده‌شد؟‬
‫‌‬ ‫‪.13‬‬
‫‌‪3101‬ه‪.‬ش‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .46‬حبیبی‌در‌کدام‌سال‌درگذشت؟ ‌‬
‫‌پشتو‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .43‬زبان‌مادری‌حبیبی‌چه‌بود؟‬

‫‪3‬‬
‫یی‪‌،‬عاطفی‪‌،‬روانی‪‌،‬فرهنگی‌و‌حادثهیی‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫طنزی‪‌،‬هجوآمیز‪‌،‬مکاتبه‬ ‫‪‌.‬انواع‌رمان‪‌:‬تاریخی‪‌،‬روستایی‪‌،‬آموزشی‪‌،‬‬

‫‪217‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ترین‌آثار‌حبیبی‌کدامهاست؟ ‌‬

‫‌‬ ‫‪‌ .42‬‬
‫مهم‬
‫‪3‬‬
‫‌افغانستان‌بعد‌از‌اسالم‌و‌تاریخ‌مختصر‌افغانستان‌در‌دو‌جلد‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫ه‪.‬ش‪‌.‬در‌چاهآب‌تخار‬
‫‌‬ ‫‌‪3287‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .41‬جمشید‌شعله‪‌،‬چه‌وقت‌و‌در‌کجا‌زاده‌شد؟‌‬
‫‌‪‌866‬صفحه‬ ‫‪ .44‬دیوان‌جمشید‌شعله‌مشتمل‌بر‌چند‌صد‌صفحه‌است؟‌‬
‫‌‪‌3174‬در‌زادگاهش‬ ‫‌‬ ‫‪ .45‬شعله‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌درگذشت؟ ‌‬
‫تاریخ‌پهلوانان‌چاهآب‌و‌یادداشت‌های‌زندان‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .40‬آثار‌دیگر‌شعله‌چه‌نام‌دارند؟‬
‫ز‌بخشهای‌هفت‌اورنگ‌جامی‬
‫‌‬ ‫‌یکی‌ا‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .47‬سالمان‌و‌ابسال‌چیست؟‬
‫‌قطغن‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫به‌والیات‌کندز‪‌،‬تخار‌و‌بغالن‌چه‌گفته‌میشد؟‬
‫‌‬ ‫‪.48‬‬
‫اماناهلل‌خان‬
‫‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫ن‌کدام‌پادشاه‌به‌نشر‌میرسید؟‬
‫‌‬ ‫‪ .43‬جریدة‌طلوع‌افغان‌در‌زما‬
‫‌نویسنده‌و‌ژورنالیست‌برجسته‌کولمبیایی‬ ‫‌‬ ‫‪ .56‬گابریل‌گارسیا‌مارکیز‌کیست؟‬
‫‌قرن‌بیستم‌(‪.3328‬م)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .53‬گابریل‌مارکیز‌در‌کدام‌قرن‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫‌صدسال‌تنهایی‬ ‫‌‬ ‫‪ .52‬کدام‌اثر‌گابریل‌مارکیز‌برندة‌جایزه‌نوبل‌ادبیات‌شد؟ ‌‬
‫‌سه‌سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪« .51‬صدسال‌تنهای»‌در‌چند‌سال‌نوشته‌شد؟ ‌‬
‫‌‪.3333‬م‬ ‫‌‬ ‫گابریل‌مارکیز‌در‌کدام‌سال‪‌،‬مرد‌سال‌امریکای‌التین‌شناخته‌شد؟‬
‫‌‬ ‫‪.54‬‬
‫‪ .55‬مکتب‌کالسیسیزم‌که‌نخستین‌مکتب‌ادبی‌اروپایی‌است‌در‌کدام‌قرن‌پدید‌آمد؟‌‌ ‌‌قرن‪30‬‬
‫های‌مکتب‌کالسیسیزم‌کیهایند؟ ‌جان‌میلتون‪‌،‬فرانسس‌بیکن‌و‌ورنی‬
‫‌‬ ‫معروفترین‌چه ‌‬
‫ره‬ ‫‌‬ ‫‪.50‬‬
‫‌اعیان‌و‌اشراف‬ ‫در‌دوره‌کالسیکها‪‌،‬هنر‌به‌کدام‌طبقه‌تعلق‌داشت؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.57‬‬
‫‌اواخر‌قرن‌‪‌38‬و‌اوایل‌‪33‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .58‬مکتب‌رمانتیزم‌در‌کدام‌قرن‌به‌وجود‌آمد؟ ‌‬
‫‌گویته‪‌،‬هوگو‪‌،‬پوشکین‪‌،‬شیلر‌و‌المارتین‬ ‫برجسته‌مکتب‌رمانتیزم‌کیهایند؟‌‬
‫‌‬ ‫چهرههای‌‬
‫‌‬ ‫‪.53‬‬
‫‌اواسط‌قرن‌‪33‬‬ ‫‌‬ ‫‪ .06‬مکتب‌ریالیزم‌در‌کدام‌قرن‌به‌وجود‌آمد؟ ‌‬
‫‌بالزاک‌فرانسوی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .03‬بنیانگذار‌ریالیزم‌کیست؟‌‬
‫‌چارلیز‌دیکنز‪‌،‬داستایوسکی‌و‌تولستوی‬ ‫برجستة‌مکتب‌ریالیزم‌کیهایند؟ ‌‬
‫‌‬ ‫چهرههای‌‬
‫‌‬ ‫‪.02‬‬
‫‌بازتاب‌طبیعی‌هرشی‌در‌هنر‬ ‫‌‬ ‫‪ .01‬طرفداران‌مکتب‌ناتورالیزم‌به‌چه‌باور‌بودند؟‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬آثار‌دیگر‌حبیبی‪‌:‬تاریخچة‌سبک‌های‌شعر‌پشتو‌(به‌زبان‌دری)‪‌،‬ترجمه‌پته‌خزانه‌به‌زبان‌دری‪‌،‬تاریخچة‌‬
‫خط‌در‌افغانستان‪‌،‬هفت‌کتیبة‌قدیم‪‌،‬جنبش‌مشروطیت‌در‌افغانستان‪‌،‬ده‌هزار‌لغت‌فارسی‌به‌پشتو‪‌،‬افغان‌و‌افغانستان‪‌،‬‬
‫پنجاه‌مقاله‌و‌آثار‌دیگر‪‌ .‬‬

‫‪218‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌اواخر‌قرن‌‪‌33‬در‌فرانسه‬ ‫‌‬ ‫‪ .04‬مکتب‌سمبولیزم‌در‌کدام‌قرن‌و‌در‌کجا‌پدید‌آمد؟‬

‫ادگار‌آلنپو‌و‌شارل‌بودلر‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫برجستة‌مکتب‌سمبولیزم‌کیهایند؟‬
‫‌‬ ‫چهرههای‌‬
‫‌‬ ‫‪.05‬‬
‫‌واقعیت‌اشیا‌همان‌درک‌ذهنی‌آنهاست‪.‬‬ ‫‌‬ ‫سمبولیستها‌به‌چه‌باور‌بودند؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.00‬‬
‫‌‪3363‬ه‪.‬ش‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .07‬احمدشاه‌بابا‌در‌کدام‌سال‌به‌دنیا‌آمد؟‬
‫پادشاهی‌که‌به‌زبان‌دری‌و‌پشتو‌شعر‌میگفت‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .08‬احمدشاه‌بابا‌کی‌بود؟ ‌‬
‫‌‪‌56‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫احمدشاه‌بابا‌چند‌سال‌زندهگی‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪.03‬‬
‫‌‪‌25‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .76‬احمدشاه‌بابا‌چند‌سال‌سلطنت‌کرد؟‬
‫‪ .73‬آرشیف‌ملی‌کشور‌به‌طور‌رسمی‌در‌کدام‌سال‌گشایش‌یافت؟ ‌‪3150‬ه‪.‬ش‪‌.‬‬
‫رای‌چند‌بخش‌عمده‌میباشد؟‌‌‌‌‌‌ ‌‌‌دو‌بخش‌(نُسَخ‌خطی‌و‌آثار‌تاریخی)‬
‫‌‬ ‫‪ .72‬آرشیف‌ملی‌دا‬
‫‌‪‌35‬هزار‬ ‫‪ .71‬چند‌هزار‌نسخة‌خطی‌در‌آرشیف‌ملی‌موجود‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌306‬هزار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .74‬چند‌سند‌تاریخی‌در‌آرشیف‌ملی‌موجود‌است؟‬
‫‪ .75‬نسخة‌خطی‌قرآنکریم‌(در‌آرشیف‌ملی)‌که‌بر‌پوست‌آهو‌با‌خط‌میخی‌نوشته‌شده‌به‌کدام‌‬
‫‌حضرت‌عثمان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫دوره‌متعلق‌است؟‌‬
‫تب‌هزاره‌در‌کجا‌نگهداری‌میشود؟‌‌‌‌آرشیف‌ملی‬
‫‌‬ ‫سراجالتواریخ»‌دست‌نویس‌کا‬
‫‪ .70‬جلد‌چهارم‌« ‌‬
‫‌‬ ‫‪ .77‬یونسکو‌(نهاد‌علمی‌فرهنگی‌ملل‌متحد)‌در‌کدام‌سال‌و‌در‌کجا‌تأسیس‌شد؟‌‌‌‌ ‌‬
‫‌‪‌3345‬در‌پاریس‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‌‪‌333‬کشور‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .78‬چند‌کشور‌جهان‌عضو‌سازمان‌یونسکو‌است؟‬
‫سلطانحسین‌بایقرا‌(قرن‌نهم)‬
‫‌‬ ‫‌‬ ‫قدیمترین‌فرمان‌موجود‌در‌آرشیف‌ملی‌مربوط‌به‌کیست؟‬
‫‪‌ .73‬‬
‫‪3‬‬
‫‌‪‌33‬بحر‬ ‫‪ .86‬در‌زبان‌دری‌به‌طور‌مجموعی‌چند‌«بحر‌عروضی»‌وجود‌دارد؟‌‬
‫‌‪‌1‬بحر‬ ‫‌‬ ‫‪ .83‬چند‌بحر‌عروضی‌توسط‌فارسی‌زبانان‌ایجاد‌شده‌است؟‬
‫‪2‬‬
‫‌دو‌گونه‌(ساختاری‌و‌معنایی)‬ ‫‌‬ ‫‪ .82‬نقد‌به‌صورت‌عموم‌چند‌گونه‌است؟‬

‫‪3‬‬
‫‪‌ .‬در ‌علم ‌عروض ‌از ‌یک ‌سلسله ‌اوزان ‌قانونمند ‌و ‌پذیرفته ‌شده ‌بحث ‌می‌شود ‌که ‌هرکدام ‌آن ‌را ‌بحر‌‬
‫میگویند‪‌ .‬‬
‫‌‬
‫‪2‬‬
‫‪‌.‬نقد‌ساختاری‪‌:‬نقد‌لغوی‪‌،‬نقد‌فنی‌و‌نقد‌زیباشناسی‪‌ .‬‬
‫‌‌نقد‌معنایی‪‌:‬نقد‌اخالقی‪‌،‬نقد‌اجتماعی‪‌،‬نقد‌تاریخی‌و‌نقد‌روانشناسی‪‌ .‬‬

‫‪213‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫شود‌کیهایند؟ ‌‬

‫‌‬ ‫‌‬
‫شاعرانی‌که‌شعر‌نو‌با‌نام‌آنها‌آغاز‌می‬ ‫‪.81‬‬
‫‌خلیلی‪‌،‬محمدیوسف‌آیینه‌و‌محمد‌منتظر‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫‪.‬ه‪.‬ش‌در‌کابل‌(پایانچوک)‬
‫‌‬ ‫‌‪3165‬‬ ‫‪ .84‬عبداالحمد‌جاوید‌کی‌و‌در‌کجا‌زاده‌شد؟ ‌‬
‫‌‪‌75‬سال‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫پوهاند‌جاوید‌چند‌سال‌زندهگی‌کرد؟‬
‫‌‬ ‫‪.85‬‬
‫‌شهدای‌صالحین‌(کابل)‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .80‬آرامگاه‌پوهاند‌جاوید‌در‌کجاست؟‬
‫‪3‬‬
‫نوروز‌خوشآیین‪‌،‬اوستا‪‌،‬رایحة‌صلح‌در‌فرهنگ‌ما‌‬
‫‌‬ ‫ر‌مهم‌پوهاند‌جاوید‌کدامهایند؟‌‌‌‌‌‌‌‌‬
‫‌‬ ‫‪ .87‬آثا‬
‫‌علی‌بن‌جولوغ‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .88‬نام‌و‌نام‌پدر‌فرخی‌سیستانی‌چیست؟‬
‫‌غزنویان‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .83‬فرخی‌شاعر‌کدام‌عصر‌بود؟‬
‫‌‪‌3‬هزار‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .36‬دیوان‌فرخی‌چند‌هزار‌بیت‌دارد؟ ‌‬
‫‌‪‌.423‬ه‪.‬ق‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫‪ .33‬فرخی‌در‌کدام‌سال‌درگذشت؟ ‌‬
‫‌قصیده‬ ‫‌‬ ‫فرخی‌بیشتر‌در‌کدام‌قالب‌شعر‌میسرود؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.32‬‬
‫‌دربار‌چغانیان‬ ‫‪ .31‬فرخی‌قبل‌از‌آنکه‌به‌غزنی‌بیاید‌در‌کدام‌دربار‌بود؟‬
‫‌در‌عروض‌و‌نقدالشعر‬ ‫‪ .34‬فرخی‌برعالوه‌شاعری‌در‌کدام‌فنون‌دست‌داشت؟ ‌‬
‫ی‌را‌مینواخت؟ ‌چنگ‌‬
‫‌‬ ‫‪ .35‬فرخی‌برعالوه‌آنکه‌آواز‌خوش‌داشت‪‌،‬کدام‌آلة‌موسیق‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬در‌این‌اواخر‌مقاالت‌دکتور‌جاوید‌توسط‌فرزندش‌تحت‌عنوان‌«مقاالت‌جاوید»‌توسط‌انتشارات‌سعید‌‬
‫چاپ‌شده‌است‪‌ .‬‬

‫‪246‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫ضمیمة ‪8‬‬

‫آزمونها‬
‫‪----------------------------------------------------‬‬
‫‪9‬‬
‫آزمون (‪)9‬‬
‫بخش صرف و نحو‬
‫‌‬
‫زبان‌به‌صورت‌عموم‌چند‌نوع‌است؟‬ ‫‪.3‬‬
‫‌‪‌.4‬پنج‌نوع ‌‬ ‫‌‪‌.1‬چهار‌نوع‬ ‫‌‪‌.2‬دو‌نوع ‌‬ ‫‌‪‌1‌.3‬نوع ‌‬
‫در‌دستور‌زبان‌کدام‌بخش‌زبان‌مطالعه‌میشود؟‬
‫‌‬ ‫‪.2‬‬
‫‌‪‌.4‬الفبا ‌‬ ‫‌‪‌.1‬قانون ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تاریخ ‌‬ ‫‌‪‌.3‬زیبایی ‌‬
‫دستور‌زبان‌به‌صورت‌عموم‌در‌چند‌بخش‌مطالعه‌میشود؟‬
‫‌‬ ‫‪.1‬‬
‫‌‪‌.4‬پنج ‌‬ ‫‌‪‌.1‬چهار‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬سه‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬دو‌‬
‫ترین‌واحد‌بیمعنای‌زبان‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کوچک‬ ‫‪.4‬‬
‫‌‪‌.4‬جمله ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬کلمه‬ ‫‌‪‌.2‬نشانه ‌‬ ‫‌‪‌.‬صدا‪‌/‬آواز‌‬
‫واک‌(فونیم)‌در‌زبان‌ما‌چند‌نوع‌است؟‬ ‫‪.5‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬پنج‬ ‫‌‪‌.2‬چهار‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬دو‬
‫در‌زبان‌ما‌چند‌حرف‌صدادار‌وجود‌دارد؟‬ ‫‪.0‬‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬هشت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬شش‬ ‫‌‪‌.3‬چهار ‌‌‬
‫در‌زبان‌ما‌چند‌حرف‌نیمه‌صدادار‌وجود‌دارد؟‬ ‫‪.7‬‬
‫‌‪‌.4‬سه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬دو‬ ‫‌‪‌.2‬هشت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ده‬
‫حروف‌خاص‌زبان‌ما‌چند‌حرف‌است؟‬ ‫‪.8‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬شش‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬پنج‬ ‫‌‪‌.3‬چهار‌‌ ‌‬
‫میرود؟‬
‫برای‌ساختن‌یک‌هجا‌چند‌حرف‌صدادار‌به‌کار‌ ‌‬ ‫‪.3‬‬
‫‌‪‌.4‬چهار‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬یک‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬سه‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬دو‬
‫واژکها‌به‌چند‌دسته‌تقسیم‌شده‌اند؟‬
‫‌‬ ‫‪.36‬‬

‫‪3‬‬
‫‪‌.‬کلید‌آزمون‌در‌ختم‌کتاب‌موجود‌است‪‌ .‬‬

‫‪243‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬هفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬پنج‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬ده‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬دو‌‬

‫‪ .33‬در‌زبان‌ما‌چند‌نشانة‌پسینه‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬دوازده ‌‬ ‫‌‪‌.2‬هفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬شش‬
‫‪ .32‬کدام‌نشانه‌در‌زبان‌ما‪‌،‬پسینه‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬را ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬اما‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬به‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬از‬
‫واژکهایی‌اند؟‬
‫چگونه‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‪« .31‬مگر»‌‪«‌،‬اگر»‪«‌،‬تا»‌و‌«اما»‌‬
‫‌‪‌.4‬پسینه ‌‬ ‫‪‌.‬نشانههای‌ربط‬
‫‌‬ ‫‌‪1‬‬ ‫‌‪‌.2‬پیشوند ‌‬ ‫‌‪‌.3‬پسوند ‌‬
‫چسپند‌و‌مفاهیم‌جدید‌به‌وجود‌میآورند‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫واژکهایی‌که‌در‌آغاز‌و‌انجام‌کلمه‌می‌‬
‫‌‬ ‫‪.34‬‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬پسینه‌ها ‌‬ ‫‪‌.‬پیشینهها ‌‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‪‌.3‬وندها ‌‬
‫میسازند»‪«‌،‬می»‌چیست؟‬
‫‪ .35‬در‌کلمة‌« ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه‌اشتباه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬پیشینه ‌‬ ‫‌‪‌.2‬پسوند ‌‬ ‫‌‪‌.3‬پیشوند ‌‬
‫‪ .30‬در‌کلمة‌«کارگر»‌‪«‌،‬گر»‌چیست؟‬
‫‌‪‌2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬پسوند‌فاعلی‬ ‫‪‌.‬پسوند‌واژهساز‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‪‌.3‬پسوند‌صرفی‬
‫کوچکترین‌واحد‌معناد‌و‌مستقل‌زبان‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.37‬‬
‫‌‪‌.4‬جمله ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬فقره‬ ‫‌‪‌.2‬عبارت ‌‬ ‫‌‪‌.3‬کلمه‌ ‌‬
‫کوچک ترین‌واحد‌معنادار‌زبان‌که‌هم‌مستقل‌و‌هم‌نامستقل‌است‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪.38‬‬
‫‪‌.‬پیشینهها ‌‬
‫‌‬ ‫‌‪4‬‬ ‫‌‪‌.1‬وندها ‌‬ ‫‌‪‌.2‬حرف ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مورفیم‌(واژک‬
‫‪ .33‬کلمه‌از‌نظر‌شکل‌(ساختمان)‌چند‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌ 32‌.4‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬شش‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬سه‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ده‬
‫‪ .26‬کلمة‌«قلم»‌از‌نظر‌شکل‌چگونه‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ساده‬ ‫‌‪‌.2‬آمیخته ‌‬ ‫‌‪‌.3‬ساخته ‌‬
‫کلمة‌ساخته‌(مشتق)‌از‌کدام‌اجزا‌ساخته‌میشود؟‬
‫‌‬ ‫‪.23‬‬
‫‌‪‌.4‬مستقل ‌‬ ‫‌‪‌.1‬دو‌جزء‌نا‌مست‬ ‫‌‪‌.3‬مستقل‌و‌نامستقل‌‌‌‪‌.2‬دو‌جزء‌مستقل‬
‫‪« .22‬پل‌سوخته»‌از‌نظر‌ساختمان‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم ‌‬ ‫‌‪‌.1‬آمیخته‌(مرکب)‌‬ ‫‌‪‌.2‬ساخته‌(مشتق)‬ ‫‌‪‌.3‬ساده‌ ‌‬
‫‪« .21‬همدست»‌از‌نظر‌معنا‌چه‌نوع‌کلمه‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ساده‬ ‫‌‪‌.2‬مرکب ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مشتق ‌‬
‫‪ .24‬کلمه‌از‌نظر‌معنا‌به‌انواع‌زیر‌تقسیم‌شده‌است؟‬
‫‌‌‪‌.4‬اسم‪‌،‬فعل‌و‌قید ‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‌و‌قید‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‪‌،‬فعل‌و‌حرف‌ ‌‌‪‌.2‬اسم‌و‌فعل‬
‫‪ .25‬کلمة‌«دشت‌برچی»‌از‌نظر‌معنا‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬قید ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‬

‫‪242‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .20‬صفت‪‌،‬عدد‌و‌ضمیر‌از‌نظر‌معنا‌جزء‌کدام‌نوع‌کلمه‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‬
‫‪« .27‬آن‌مرد»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مشتق ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬جمع‬ ‫‌‪‌.2‬معرفه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬نکره‬
‫باشد‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪ .28‬آن‌واحد‌صرفی‌که‌همواره‌مستقل‌و‌دارای‌معنای‌لغوی‌‬
‫‌‪‌.4‬فقره‌است‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جمله‌است‬ ‫‌‪‌.2‬عبارت ‌‬ ‫‌‪‌.3‬کلمه‬
‫‌‬
‫نباشد‌چیست؟‬ ‫کلمهیی‌که‌تنها‌یک‌جزء‌بوده‌و‌قابل‌تجزیه‌به‌اجزای‌آزاد‌یا‌بسته‌‬
‫‪‌ ‌ .23‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچکدام ‌‬ ‫‌‪‌.1‬کلمة‌مشتق‬ ‫‌‪‌.2‬کلمة‌ساده‬ ‫‌‪‌.3‬کلمة‌مرکب‬
‫‪ .16‬آنکه‌که‌از‌دو‌کلمة‌ساده‌یا‌بیش‌تر‌تشکیل‌شده‌باشد‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬جمله ‌‬ ‫‌‪‌.1‬کلمه‌مرکب‬ ‫‌‪‌.2‬کلمه‌مشتق‬ ‫‌‪‌.3‬کلمه‌ساده‬
‫میشود‌چیست؟‬
‫واژهیی‌که‌به‌انسان‪‌،‬حیوان‪‌،‬نبات‌یا‌چیزی‌اطالق‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‪.13‬‬
‫‌‪‌.4‬فعل ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‬
‫‪ .12‬کلمة‌«خانه»‌کدام‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌ 4‬‬
‫‪‌.‬ذات‬ ‫‌‪‌.1‬صوت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬معنا‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬جمع‬
‫‪ .11‬کلمة‌«هرات»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬جمع‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬معنی‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬عام‬ ‫‌‪‌.3‬خاص ‌‬
‫‪ .14‬در‌جملة‌«کابل‌زیبا‌شهر‌دوست‌داشتنی‌است»‌کلمة‌«کابل»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌مکان‌و‌خاص‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌جمع‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌معنا‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌عام ‌‬
‫‪ .15‬در‌جملة‌«دانش‪‌،‬گنج‌بزرگ‌است»‌کلمة‌«دانش»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌عام‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌ذات‌‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌خاص‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌معنا‌‬
‫‪ .10‬در‌جملة‌«کتاب‌دوست‌خوبی‌برای‌انسان‌است»‪‌،‬کلمة‌«کتاب»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌معنا‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌خاص‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌ذات‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌آله ‌‬
‫میشود»‪‌،‬کلمة‌«درختان»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‪ .17‬در‌جملة‌«بهار‌باعث‌سرسبزی‌درختان‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌مفرد‬ ‫‌‪‌.1‬است‌عام‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌معنا‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌خاص‬
‫‪ .18‬در‌جملة‌«لشکر‌پیروزمندانه‌برگشت»‪‌،‬کلمة‌«لشکر»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌جمع‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌معنا‌‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌نکره‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌مفرد‬
‫‪ .13‬در‌جملة‌«این‌کتاب‌زیبا‌است»‌کلمة‌«این»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر‌شخصی‌اضافی‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌شخصی‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌[صفت]‌اشاره‌‪‌.2‬ضمیر‌مشترک‬
‫‪ .46‬در‌جملة‌«خودم‌آب‌آوردم»‪‌،‬کلمة‌«خود»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر‌اشاره‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌شخصی‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌مشترک‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌ذات‌‬
‫‪ .43‬در‌جملة‌«پرندة‌زیبا‌برسر‌درخت‌نشست»‪‌،‬کلمة‌«زیبا»‌چیست؟‬

‫‪241‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬قید‬ ‫‌‪‌.1‬صفت ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‬

‫‪ .42‬در‌جملة‌«گل‌گالب‌نسبت‌به‌شبو‌خوشبوتر‌است»‪‌،‬کلمة‌«خوشبوتر»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌عادی‬
‫‪ .41‬در‌جملة‌«شب‌یلدا‌درازترین‌شب‌ها‌است»‪‌،‬کلمة‌«درازترین»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌عادی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌عالی‬
‫کلمهیی‌است‌که‪‌:‬‬
‫‪ .44‬عدد‌ ‌‬
‫‌‪‌.2‬برای‌برشمردن‌اشخاص‌و‌چیز‌ها‌به‌کار‌ ‌‬
‫میرود ‌‬ ‫‌‪‌.3‬به‌حیث‌معین‌کننده‌به‌کار‌می‌رود‬
‫‌‪‌.4‬حالت‌فعل‌را‌بیان‌می‌کند‌‬ ‫‌‬ ‫میکند‬
‫‌‪‌.1‬حالت‌است‌را‌بیان‌ ‌‬ ‫‌‬
‫‪ .45‬در‌جملة‌«امروز‌دو‌جلد‌کتاب‌خریدم»‪‌،‬کلمة‌«دو»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬قید‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬عدد‬ ‫‌‪‌.2‬صفت ‌‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر ‌‬
‫میدهد»‪‌،‬کلمة‌«دوسوم»‌چیست؟‬
‫کوهها‌تشکیل‌ ‌‬
‫‪ .40‬در‌جملة‌«دو‌سوم‌حصة‌افغانستان‌را‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬عدد‌کسری‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬عدد‌اصلی‬ ‫‌‪‌.3‬عدد‌توزیعی‬
‫‪ .47‬آنکه‌وجودش‌متکی‌به‌خودش‌بوده‌و‌وابسته‌به‌چیز‌دیگر‌نباشد‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌ذات ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌معنا‌‬
‫‪ .48‬کلمة‌«کتابخانه»‌از‌جملة‌کدام‌نوع‌کلمه‌ها‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مرکب ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مشتق ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ساده‬
‫‪ .43‬آنکه‌وجودش‌متکی‌به‌خودش‌نبوده‌و‌وجود‌خارجی‌نداشته‌باشد‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌ذات ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌معنا‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬عدد‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‬
‫‪« .56‬ساختمان»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬مفرد‬ ‫‌‪‌.2‬مشتق ‌‬ ‫‌‪‌.3‬جامد ‌‬
‫‪« .53‬الیق»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬جامد ‌‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌ذات‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌معنا‌‬
‫چوچهگک»‌چگونه‌اسم‌است؟‌‬
‫‌‬ ‫‪« .52‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌3‌.1‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌مرکب‬ ‫‌اسم‌مصغر ‌‬
‫‪ .51‬در‌«قلم‌را»‌اسم‌«قلم»‌کدام‌حالت‌را‌اختیار‌کرده‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬اضافی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬متممی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مفعولی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬فاعلی ‌‬
‫‪ .54‬اسمی‌که‌برای‌یک‌فرد‌معین‌وضع‌شده‌و‌تنها‌بر‌همان‌شخص‌یا‌چیز‌مشخص‌داللت‌کند‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌معنا‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌نکره‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌خاص‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌عام ‌‬
‫‪ .55‬کلمة‌«هرات»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌خاص ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌عام ‌‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌معنا‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌آله ‌‬
‫جملة‌کدام‌نوع‌کلمهها‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪ .50‬کلمة‌«باغچه»‌از‌‬

‫‪244‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬هیچکدام‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مرکب ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مشتق ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ساده‬

‫کلمهها‌است؟‬
‫‪ .57‬کلمة‌«میز»‌از‌جملة‌کدام‌نوع‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچکدام ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ساده‬ ‫‌‪‌.2‬مرکب ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مشتق ‌‬
‫کدام‌نوع‌اسمها‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪ .58‬اسم‌خاص‌از‌جملة‌‬
‫‌‪‌.4‬معرفه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬آله‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬جمع‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬نکره‬
‫‪ .53‬در‌مصرع‌«سخنگوی‌دانا‌زبان‌برگشاد»‪‌،‬کلمة‌«دانا»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬فعل ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬قید‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر ‌‬
‫‪ .06‬در‌مصرع‌«شهر‌غزنین‌نه‌همان‌است‌که‌من‌دیدم‌پار»‪‌،‬کلمة‌«غزنین»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌مکان‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌جمع‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌معنا‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌زمان‬
‫‪ .03‬در‌مصرع‌«بر‌سمر‌قند‌اگر‌بگذری‌ای‌باد‌سحر»‪‌،‬کلمة‌«سمرقند»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌زمان ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌جمع‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌عام ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌خاص‬
‫‪ .02‬در‌این‌مصرع‌«صبحدمی‌رفت‌مسیحا‌به‌دشت»‪‌،‬کلمة‌«صبحدم»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌آله ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌مکان‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌زمان‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌جمع‬
‫‪ .01‬در‌جملة‌«روزی‌خسرو‌به‌صحرا‌بیرون‌رفت‪‌،‬باغبانی‌را‌دید‌پیر‌و‌سالخورده»‪‌‌،‬کلمة‌«باغبان»‪‌ ‌:‬‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌مکان ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌نکره‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌معرفه‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌خاص‬
‫‪ .04‬در‌مصرع‌«بامدادان‌که‌تفاوت‌نکند‌لیل‌و‌نهار»‪‌،‬کلمة‌«بامدادان»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌زمان ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر ‌‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌آله ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌مکان‬
‫‪ .05‬در‌مصرع‌«شنیدم‌که‌طی‌در‌زمان‌رسول»‪‌،‬کلمة‌«شنیدم»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‬
‫‪ .00‬در‌جملة‌«زبان‌هرکس‌شیرین‌باشد‪‌،‬برادران‌او‌بسیار‌خواهند‌شد»‪‌،‬کلمة‌«شیرین»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬فعل‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر ‌‬ ‫‌‪‌.2‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‬
‫‪ .07‬اسمی‌که‌نزد‌مخاطب‌معلوم‌و‌معین‌نباشد‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬معنا ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬جمع‬ ‫‌‪‌.2‬معرفه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬نکره‬
‫‪ .08‬اسمی‌که‌بر‌بیش‌تر‌از‌یک‌فرد‌داللت‌کند‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬جمع ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬لقب‬ ‫‌‪‌.2‬محض ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬مفرد‬
‫است‪‌،‬چیست؟ ‌‬
‫‪ .03‬آنکه‌نام‌اسبابِ‌کار‌و‌افزارهای‌مختلف‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌مکان ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌آله ‌‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌معنا‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌خاص‬
‫اسمها‌است؟‌‬
‫جملة‌کدام‌ ‌‬
‫‪ .76‬کلمة‌«دانش»‌از‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬معنا ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مکان ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬زمان‬ ‫‌‪‌.3‬ذات‌ ‌‬
‫میدهد؟ ‌‬
‫‪ .73‬در‌این‌جمله‌«مرد‌آن‌بود‌که‌در‌میان‌مردم‌بنشیند»‪‌،‬فعل‌«بنشیند»‌کدام‌شخص‌را‌نشان‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬جمع‌مخاطب‌‬ ‫‌‪‌.1‬مفرد‌غایب‬ ‫‌‪‌.2‬جمع‌متکلم‬ ‫‌‪‌.3‬مفرد‌متکلم‬

‫‪245‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‌‬ ‫‪ .72‬در‌جملة‌«بازرگانی‌را‌دیدم‌صد‌و‌پنجاه‌شتر‌بار‌داشت»‪‌،‬کلمة‌«دیدم»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬فعل ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‬
‫‪ .71‬در‌جملة‌«کتاب‌خوانده‌شد»‪‌،‬جزء‌«خوانده‌شد»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌عادی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌نسبتی‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‌معلوم‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‌مجهول‬
‫فعلها‌است‪‌:‬‬
‫میرفت»‌یکی‌ازین‌ ‌‬
‫میگفتند»‪‌،‬کلمة‌« ‌‬
‫میرفت‌از‌همه‌سو‌بدو‌سالم‌ ‌‬
‫‪ .74‬در‌جملة‌«هنگامی‌که‌راه‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌التزامی‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌مطلق‬
‫میدهد؟‬
‫‪ .75‬در‌جملة‌«و‌بفرمود‌که‌بقیه‌اهل‌غزنین‌را‌بخشیدم»‪‌،‬کلمة‌«بخشیدم»‌کدام‌شخص‌را‌نشان‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬جمع‌متکلم‌‬ ‫‌‪‌.1‬مفرد‌متکلم‬ ‫‌‪‌.2‬جمع‌مخاطب‬ ‫‌‪‌.3‬مفرد‌مخاطب‬
‫میگریست»‌چه‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫میگریست»‪‌،‬فعل‌« ‌‬
‫‪ .70‬در‌مصرع‌«دردمندی‌پیش‌شبلی‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌استمراری‌‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌ساده‬
‫میدهد؟‬
‫‪ .77‬در‌جملة‌«از‌مجلس‌برخاست‌و‌به‌حمام‌رفت»‪‌،‬کلمة‌«رفت»‌کدام‌زمان‌را‌نشان‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬آیندة‌دور‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬آینده‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬حال‬ ‫‌‪‌.3‬گذشته ‌‬
‫میدوشید»‌چه‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫میدوشید»‪‌،‬فعل‌« ‌‬
‫‪ .78‬در‌جملة‌«بادست‌خویش‌شیر‌گوسفندانش‌را‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌التزامی‌‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌ساده‬
‫‪ .73‬کلمة‌«دانشمندان»‌از‌جملة‌کدام‌نوع‌اسم‌ها‌است؟‌‬
‫‌‪‌.4‬معنا‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬جمع‬ ‫‌‪‌.2‬خاص ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬مفرد‬
‫میخواند»‪‌،‬کلمة‌«پروین»‌چیست؟‬
‫‪ .86‬در‌جملة‌«پروین‌کتاب‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬فاعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬مفعول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‬
‫‪ .83‬در‌جملة‌«رستمِ‌پهلوان‪‌،‬سهراب‌را‌از‌پا‌درآورد»‪‌،‬کلمة‌«رستم»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬مفعول‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فاعل‬
‫‪ .82‬در‌جملة‌«رستمِ‌قهرمان‪‌،‬افراسیاب‌را‌شکست‌داد»‪‌،‬کلمة‌«افراسیاب»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬فعل ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬فاعل‬ ‫‌‪‌.2‬مفعول ‌‬ ‫‌‪‌.3‬صفت ‌‬
‫‪ .81‬در‌جملة‌«دانشجویی‌را‌دیدم»‪‌،‬کلمة‌«دانشجو»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌نکره ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌معرفه‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌مکان‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌معنا‌‬
‫‪ .84‬در‌«قلم‌رنگ‌دارد‪‌».‬اسم‌«قلم»‌کدام‌حالت‌را‌دارد؟‬
‫‌‪‌4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬متممی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬فاعلی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اضافی ‌‬
‫‪ .85‬در‌«قلم‌نگینه‌رنگ‌دارد»‪«‌،‬قلم»‌کدام‌حالت‌را‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬اضافی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬متممی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬فاعلی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مفعولی ‌‬
‫‪ .80‬در‌«من‌از‌نگینه‌قلم‌گرفتم»‪«‌،‬نگینه»‌کدام‌حالت‌ار‌اختیار‌کرده‌است؟‬
‫‌‪‌.1‬مفعولی ‌‪‌.4‬اضافی ‌‬ ‫‪‌.‬پیشینهیی‌(متممی) ‌‪‌.2‬فاعلی ‌‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‪ .87‬در‌«ای‌خدا!»‪‌،‬اسم‌کدام‌حالت‌را‌دارد؟‬

‫‪240‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬ندایی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬فاعلی ‌‬ ‫‪‌.‬پیشینهیی‌‬

‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‪‌.3‬متممی ‌‬

‫آزمون ‪9‬‬ ‫مصدر‌را‌در‌زبان‌ما‌به‌چه‌نام‌یاد‌میکنند؟‬

‫‌‬ ‫‪.88‬‬
‫‌‪‌.4‬بن‌فعل ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ساخت‌فعل‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌فعل‌‬ ‫‌‪‌.3‬ریشه‌فعل‬
‫‪ .83‬مصدر‌(اسم‌فعل)‌در‌زبان‌ما‌چند‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬پنج‬ ‫‌‪‌.1‬چهار‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬سه‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬دو‬
‫‌‬
‫‪ .36‬در‌«دید‌من‌واضح‌است‪«‌،».‬دید‌»‌چه‌نوع‌مصدر‌است؟‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬مرخم ‌‬ ‫‌‪‌.2‬جعلی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اصلی ‌‬
‫گی‌به‌ریشههای‌فعل‌به‌دسته‌های‌زیر‌تقسیم‌شده‌است‪:‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫اسم‌از‌نگاه‌وابسته‬ ‫‪.33‬‬
‫‌‪‌.4‬فعلی‌و‌اسمی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جامد‌و‌مشتق‬ ‫‌‪‌.2‬جامد‌و‌مرکب‬ ‫‌‪‌.3‬جامد‌و‌مایع‬
‫‪ .32‬در‌جملة‌«مردان‌دانشمند‪‌،‬افتخار‌کشورند»‪‌،‬کلمة‌«دانشمند»‌چیست؟‌‬
‫‌‪‌.4‬معدود ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬عدد‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‬
‫‪ .31‬در‌جملة‌«امروز‌هوا‌گرم‌است»‪‌،‬کلمة‌«امروز»‌چگونه‌قید‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬قید‌زمان‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌مقدار‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌تاکید‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌مکان‌‬
‫‪ .34‬کلمة‌«لشکرگاه»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌مصغر‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌معنا‌‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌‌مکان‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌زمان‬
‫‪ .35‬کلمة‌«شفاخانه»‌چه‌نوع‌کلمه‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌معنا‬ ‫‌‪‌.1‬کلمة‌مرکب‬ ‫‌‪‌.2‬کلمة‌مشتق‬ ‫‌‪‌.3‬کلمة‌ساده‬
‫میدهد‌عبارت‌است‌از‪:‬‬
‫‪ .30‬شخصی‌که‌کاری‌را‌انجام‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬فاعل‌‬ ‫‌‪‌.1‬متمم‌فعل‬ ‫‌‪‌.2‬مفعول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‬
‫‪ .37‬در‌ترکیب‌«موالنا‌جالل‌الدین‌بلخی»‪‌،‬کلمة‌«بلخی»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬عالی‌‬ ‫‌‪‌.1‬تفضیلی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬عادی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬نسبتی ‌‬
‫‪ .38‬در‌جملة‌«آن‌را‌فروخت»‪‌،‬جزء‌«آن»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌ 4‬‬
‫‪‌.‬عدد‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌اشاره‬ ‫‌‪‌.3‬صفت ‌‬
‫‪ .33‬در‌جملة‌«احمد‌بازار‌رفته‌است»‌فعل‌«رفته‌است»‌کدام‌نوع‌فعل‌ماضی‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌التزامی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌مطلق‬
‫‪ .366‬در‌جملة‌«منیژه‌مکتب‌رفته‌بود»‪‌،‬فعل‌«رفته‌بود»‌چه‌نوع‌ماضی‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬بعید‬ ‫‌‪‌.1‬التزامی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مطلق ‌‬ ‫‌‪‌.3‬قریب ‌‬
‫میبارد»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫میبارد»‪‌،‬فعل‌« ‌‬
‫‪ .363‬در‌جملة‌«برف‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬آینده‬ ‫‌‪‌.2‬حال‌التزامی‬ ‫‌‪‌.3‬حال‌جاری‬
‫‌‬
‫چه‌نوع‌فعل‌است؟‬ ‫‪ .362‬ترکیب‌«خواهد‌گفت»‌‬

‫‪247‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬ماضی‌قریب‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‌حال‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‌آینده‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‌ماضی‬

‫میمنهگی»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟‬
‫‪ .361‬کلمة‌« ‌‬
‫‌‪‌.4‬نسبتی‌‬ ‫‌‪‌.1‬پرسشی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬عالی‬ ‫‌‪‌.3‬تفضیلی ‌‬
‫‪ .364‬کلمة‌«زنانه»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬تفضیلی‌‬ ‫‌‪‌.1‬نسبتی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬پرسشی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬عالی‬
‫‪ .365‬کلمة‌«نویسنده»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬عالی‌‬ ‫‌‪‌.1‬تفضیلی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مفعولی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬فاعلی ‌‬
‫‪ .360‬کلمة‌«آهنگر»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬تفضیلی‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬عالی‬ ‫‌‪‌.2‬فاعلی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مفعولی ‌‬
‫‌‬ ‫‪ .367‬کلمة‌«آموزگار»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬عالی‌‬ ‫‌‪‌.1‬فاعلی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تفضیلی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬عالی‬
‫‪ .368‬در‌ترکیب‌«دلِ‌شکسته»‪‌،‬کلمة‌«شکسته»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مفعولی‌‬ ‫‌‪‌.1‬نسبتی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تفضیلی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬عادی ‌‬
‫‪ .363‬در‌ترکیب‌«گل‌شگفته»‪‌،‬کلمة‌«شگفته»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟‌‬
‫‌‪‌.4‬تفضیلی‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬عالی‬ ‫‌‪‌.2‬نستبی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مفعولی ‌‬
‫‪ .336‬در‌ترکیب‌«خودم‌گفتم»‪‌،‬کلمة‌«خودم»‌چه‌نوع‌ضمیر‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬شخصی‌اضافی‬ ‫‌‪‌.1‬مشترک ‌‬ ‫‌‪‌.2‬شخصی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اشاره ‌‬
‫نمیشناسد»‪‌،‬کلمة‌«خویشتن»‌چه‌نوع‌ضمیر‌است؟ ‌‬
‫‪ .333‬در‌جملة‌«پسرت‌طاهر‌دگرگونه‌شد‌و‌خویشتن‌را‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬شخصی‌مفعولی‌‬ ‫‌‪‌.1‬شخصی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مشترک ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اشاره ‌‬
‫‪ .332‬در‌جملة‌«ای‌عزیز‌در‌رعایت‌دلها‌کوش»‪‌،‬کلمة‌«کوش»‌چه‌نوع‌فعل‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬فعل‌ماضی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‌امر ‌‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‌نفی‌‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‌نهی‌‬
‫‪ .331‬زمان‌حال‌عبارت‌است‌از‪‌:‬‬
‫‌‪‌.4‬اندکی‌بعد‌از‌سخن‌ ‌‬
‫گفتن‬ ‫‌‪‌.1‬قبل‌از‌سخن‌گفتن‬ ‫‌‪‌.2‬بعد‌از‌سخن‌گفتن‬ ‫‌‪‌.3‬وقت‌سخن‌گفتن‬

‫‌‪‌.4‬اندکی‌بعد‌از‌سخن‌ ‌‬
‫گفتن‬
‫‌‪‌.4‬اندکی‌قبل‌از‌سخن‌ ‌‬
‫گفتن‬ ‫‌‪‌.1‬بعد‌از‌سخن‌گفتن‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌ساده‌مطلق‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌التزامی‬
‫‪ .334‬زمان‌ماضی‌یعنی؟‬
‫‌‪‌.1‬وقت‌سخن‌گفتن‬ ‫‌‪‌.2‬قبل‌از‌سخن‌گفتن‬ ‫‌‪‌.3‬بعد‌از‌سخن‌گفتن‬
‫‪ .335‬زمان‌آینده‌در‌فعل‌عبارت‌است‌از‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬زمان‌سخن‌گفتن‬ ‫‌‪‌.3‬قبل‌از‌سخن‌گفتن‬
‫کدام‌زمان‌را‌نشان‌میدهد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪ .330‬فعل‌«نوشتم»‌‬
‫‌‪‌.1‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌استمراری‬
‫کدام‌زمان‌را‌نشان‌میدهد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫نوشتهام»‌‬
‫‪ .337‬فعل‌« ‌‬
‫‌‪‌.1‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌قریب‬

‫‪248‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫کدام‌زمان‌را‌نشان‌میدهد؟ ‌ ‌‬
‫‌‬ ‫مینوشتم»‌‬
‫‪ .338‬فعل‌« ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌مطلق‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌استمراری‬
‫کدام‌زمان‌را‌نشان‌میدهد؟‬
‫‌‬ ‫‪ .333‬فعل‌«نوشته‌بودم»‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌التزامی‬
‫کدام‌زمان‌را‌نشان‌میدهد؟‬
‫‌‬ ‫‪ .326‬فعل‌«نوشته‌باشم»‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌ساده‌مطلق‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌التزامی‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌قریب‬

‫‪ .323‬فعل‌«رفتم»‌مربوط‌کدام‌زمان‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌ساده‌مطلق‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌بعید‬
‫‪« .322‬خواهد‌نوشت»‌مربوط‌کدام‌زمان‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.2‬مستقبل ‌‬ ‫‌‪‌.3‬حال‌استمراری‬
‫‪« .321‬خواهیم‌دید»‌کدام‌زمان‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬حال‬ ‫‌‪‌.1‬مستقبل ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌قریب‬
‫‪« .324‬شنیده‌باشم»‌کدام‌زمان‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌التزامی‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.2‬مستقبل ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬حال‬
‫میکنم‌آخر»‌فعل‌«خاموش‌شو»‌از‌کدام‌نوع‌است؟‬
‫‪ .325‬در‌این‌مصرع‌«دالخاموش‌شو‌ورنه‌کبابت‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬منفی‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬نهی‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬امر‬
‫‪ .320‬در‌جملة‌«احمد‌به‌بازار‌نرفت»‪‌،‬کلمة‌«نرفت»‌از‌چه‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مستقبل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬امر‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬منفی‬ ‫‌‪‌.3‬مثبت ‌‬
‫‪ .327‬در‌جملة‌«احمد‌به‌سفر‌رفت»‌کدام‌وجه‌فعل‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مصدری‬ ‫‌‪‌.1‬اخباری ‌‬ ‫‌‪‌.2‬وصفی ‌‬ ‫‌‪‌‌.3‬التزامی ‌‬
‫‪ .328‬فعل‌«رفته‌ام»‌مربوط‌کدام‌زمان‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌التزامی‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌قریب‬
‫میرفتم»‌مربوط‌کدام‌زمان‌است؟‬
‫‪ .323‬فعل‌« ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌مطلق‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌التزامی‬
‫کدام‌زمان‌را‌نشان‌میدهد؟‬
‫‌‬ ‫‪ .316‬فعل‌«رفته‌بودم»‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌التزامی‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌مطلق‬
‫کدام‌زمان‌را‌نشان‌میدهد؟‬
‫‌‬ ‫‪ .313‬فعل‌«رفته‌باشم»‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌التزامی‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌قریب‬
‫میگوید»‌کدام‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫‪‌ « .312‬‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.1‬حال‌التزامی‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.3‬حال‌استمراری‬

‫‪243‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫میبارد»‌کدام‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫‪‌ « .311‬‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‬ ‫‌‪‌.1‬حال‌التزامی‬ ‫‌‪‌.2‬حال‌استمراری‬ ‫‌‪‌.3‬مستقبل ‌‬
‫مینویسم»‌چه‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫‪‌ « .314‬‬
‫‌‪‌.4‬حال‌التزامی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬حال‌استمراری‬ ‫‌‪‌.2‬مستقبل ‌‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی ‌‬

‫‪« .315‬خواهم‌دید»‌مربوط‌کدام‌زمان‌است؟‌‬
‫‌‪‌.4‬مستقبل‬ ‫‌‪‌.1‬حال‌التزامی‬ ‫‌‪‌.2‬حال‌استمراری‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی ‌‬
‫‪« .310‬خواهی‌گفت»‌کدام‌زمان‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬حال‌التزامی‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.3‬مستقبل ‌‬
‫‪ .317‬در‌«قلم‌زیبا»‌دو‌جزء‌زیر‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.2‬موصوف‌و‌صفت‌‌‪‌.1‬فاعل‌و‌مفعول‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌موصوف‬
‫چه‌نوع‌صفاتیاند؟‬
‫‌‬ ‫‪« .318‬طفالنه‌»و‌«زنانه»‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬برتر‬ ‫‌‪‌.2‬مفعولی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬فاعلی ‌‬
‫‪ .313‬کلمة‌«شکسته»‌چگونه‌صفتی‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬برترین ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬برتر‬ ‫‌‪‌.2‬مفعولی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬فاعلی ‌‬
‫ای‌که‌به‌جای‌اسم‌مینشیند‌تا‌از‌تکرار‌آن‌جلوگیری‌کند‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪‌ .346‬‬
‫کلمه‬
‫‌‪‌.4‬سمبول ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر ‌‬ ‫‌‪‌.2‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬عدد‬
‫‪ .343‬در‌«من‌او‌را‌دیدم»‌ کدام‌نوع‌ضمایر‌به‌کار‌رفته‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬همه‌ ‌‬ ‫‌‪‌.2‬شخص‌اول‌و‌سوم ‌‪‌.1‬ضمایر‌شخصی‬ ‫‌‪‌.3‬فاعلی‌و‌مفعولی‬
‫میکند‌چیست؟ ‌‬
‫کلمهیی‌که‌حالت‌و‌چگونگی‌اسم‌را‌بیان‌ ‌‬
‫‪‌ .342‬‬
‫‌‪‌.4‬صفت ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌است‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬قید‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‬
‫‪ .341‬کلمة‌«زیباتر»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬عالی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬عادی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬نسبتی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تفضیلی ‌‬
‫شبهای‌دراز»‌کلمة‌«دراز»‌چیست؟ ‌‬
‫‪ .344‬در‌عبارت‌« ‌‬
‫‌‪‌.4‬قید ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌‬
‫‪ .345‬در‌عبارت‌«پیراهن‌طفالنه»‪‌،‬کلمة‌«طفالنه»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌نسبتی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌عادی‬
‫کلمهیی‌که‌جانشین‌اسم‌گردد‌چیست؟ ‌‬
‫‪‌ .340‬‬
‫‌‪‌.4‬صفت ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‬
‫‪ .347‬آنکه‌چگونگی‌انجام‌یافتن‌فعل‌را‌بیان‌کنــــد‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌عادی‬

‫‪256‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .348‬در‌جملة‌«سهراب‌دانا‌است»‪‌،‬کلمة‌«دانا»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬قید ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‬ ‫‌‪‌.3‬صفت ‌‬
‫‪ .343‬آنکه‌جانشین‌اسم‌انسان‌گردد‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬قید ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌مشترک‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌شخصی‬
‫‌‬
‫‪ .356‬در‌جملة‌«آن‌کتاب‌را‌به‌من‌بده»‪«‌،‬آن»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬نشانه‌ندا‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌مشترک‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌اشاره‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌اشاره‬
‫‪ .353‬در‌«کجا‌رفته‌بود»‪«‌،‬کجا»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌نسبتی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌پرسشی‌‬
‫‪ .352‬در‌«چند‌کتاب‌را‌خواندی»‪«‌،‬چند»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌اشاره‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌مقدار‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌پرسشی‌‬
‫‪ .351‬در‌جلمة‌«‌هیچ‌کس‌کتاب‌را‌نخرید»‌‪«‌،‬هیچ»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر‌شخصی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌پرسشی‌‌‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌تعجبی‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌مبهم‬
‫‪ .354‬در‌جملة‌«این‌کتاب‌احمد‌است»‪‌،‬جزء‌«این»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌اشاره ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌اشاره‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌مشترک‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌شخصی‬
‫‪ .355‬در‌مصراع‌«ملکا‌ذکر‌تو‌گویم‌که‌تو‌پاکی‌و‌خدایی»‪‌،‬کلمة‌«ملکا»‌یکی‌از‌این‌حاالت‌اسم‌است‪‌ ‌:‬‬
‫ندایی ‌‬
‫‌‪‌.4‬حالت‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬حالت‌اضافی‬ ‫‌‪‌.2‬حالت‌مفعولی‬ ‫‌‪‌.3‬حالت‌متممی‬
‫‪ .350‬در‌این‌مصراع‌«پادشاها‌جرم‌ما‌را‌درگذار»‪‌،‬کلمة‌«پادشاها»‌کدام‌حالت‌اسم‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬حالت‌متممی‌‬ ‫‌‪‌.1‬حالت‌ندایی‬ ‫‌‪‌.2‬حالت‌اضافی‬ ‫‌‪‌.3‬حالت‌مفعولی‬
‫‪ .357‬در‌این‌مصرع‌«ما‌در‌این‌در‌نه‌پی‌حشمت‌و‌جاه‌آمده‌ایم»‪‌،‬جزء‌«ما»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌نسبتی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌شخصی‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌اشاره‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌مشترک‬
‫‪ .358‬در‌مصراع‌«این‌نه‌مسجد‌که‌به‌هر‌لحظه‌درش‌بگشایند»‪‌،‬جزء‌«این»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر‌اشاره ‌‬ ‫‌‪‌.1‬شخصی‌اضافی‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌مشترک‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌شخصی‬
‫بیمهر‌و‌وفایی»‪‌،‬کلمة‌«من»‌چیست؟ ‌‬
‫‪ .353‬در‌مصرع‌«من‌ندانستم‌از‌اول‌که‌تو‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌عالی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌مشترک‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌اشاره‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌شخصی‬
‫‪ .306‬در‌مصرع‌«تپش‌خون‌زلیخا‌نه‌تو‌داری‌و‌نه‌من»‌اجزای‌«تو‌و‌من»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر‌اشاره ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌شخصی‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌مشترک‬
‫میرود»‌کلمة‌«خود»‌چیست؟ ‌‬
‫‪ .303‬در‌مصرع‌«من‌خود‌به‌چشم‌خویشتن‌دیدم‌که‌جانم‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ضمیرشخصی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌مشترک‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌شخصی‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌اشاره‬
‫‪ .302‬در‌مصرع‌«این‌مدعیان‌در‌طلبش‌بی‌خبرانند»‪‌،‬کلمة‌«این»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر‌[صفت]‌اشاره‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌مشترک‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌اضافی‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌شخصی‬

‫‪253‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .301‬در‌مصرع‌«تو‌خود‌گفتی‌بیا‌قربان‌من‌شو»‪‌،‬ترکیب‌«تو‌خود‌گفتی»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر‌شخصی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌اشاره‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌شخصی‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌مشترک‬
‫‪ .304‬در‌مصرع‌«ای‌جوانان‌عجم‪‌،‬جان‌من‌و‌جان‌شما»‪‌،‬کلمة‌«شما»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌عالی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌مشترک‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌شخصی‬ ‫‌‪‌.3‬ضمیر‌اشاره‬
‫‌‬
‫‪ .305‬در‌زبان‌دری‌چند‌ریشة‌فعل‌وجود‌دارد؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬چهار‌ریشه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬سه‌ریشه‌‬ ‫‌‪‌.2‬دو‌ریشه‌‬ ‫‌‪‌.3‬یک‌ریشه‬
‫میکند»‌جزء‌«اینجا»‌چیست؟ ‌‬
‫‪ .300‬در‌جمله‌«بیژن‌اینجا‌کار‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬قید‌حالت ‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌مقدار‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌زمان‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌مکان‌‬
‫‪ .307‬در‌‌جملة‌«برای‌هر‌نفر‌پنج‌پنج‌قلم‌رسید»‪«‌،‬پنج‌پنج‌»چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬عدد‌کسری ‌‬ ‫‌‪‌.1‬عدد‌ترتیبی‬ ‫‌‪‌.2‬عدد‌توزیعی‬ ‫‌‪‌.3‬عدد‌اصلی‬
‫‌‬ ‫قیدی‌که‌هم‌نقش‌قید‌را‌داشته‌باشد‌و‌هم‌نقشهای‌دیگر‌را‌بپذیرد‌چگونه‌قید‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪.308‬‬
‫‌‪‌.4‬قید‌مختص ‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌مشترک‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌مرکب‬
‫میدود»‪«‌،‬تند‌تند»‌چیست؟‬
‫‪ .303‬در‌‌جملة‌«او‌تند‌تند‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬قید‌شک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌تمنا ‌‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌مرکب‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌ساده‌‬
‫‪ .376‬قید‌از‌نگاه‌شکل‌(ساختمان)‌چند‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬پنج‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬سه‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬دو‌‬
‫‪« .373‬اندک‌اندک»‌از‌نظر‌شکل‌و‌معنا‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬ساده‌و‌حالت ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مرکب‌و‌حالت‬ ‫‌‪‌.2‬ساده‌و‌مقدار‬ ‫‌‪‌.3‬مرکب‌و‌مقدار‬
‫‪ .372‬قید‌«حتماً»‌از‌نظر‌شکل‌و‌معنا‌چگونه‌است؟‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬حالت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬ساده‬ ‫‌‪‌.3‬تأکید ‌‬
‫کلمهیی‌است‌که‪‌:‬‬
‫‪ .371‬قید‌ ‌‬
‫‌‪‌.2‬حالت‌اسم‌را‌بیان‌می‌کند‌‬ ‫‌‬ ‫میکند‬
‫‌‪‌.3‬حالت‌فعل‌را‌بیان‌ ‌‬
‫میسازد‌‬
‫‌‪‌.4‬معنی‌اسم‌را‌روشن‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.‌1‬معین‌کننده‌است‌است‬
‫‪ .374‬در‌جملة‌«دیشب‌هوا‌سرد‌بود»‪‌،‬کلمة‌«دیشب»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬قید‌تاکید‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌مقدار‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌زمان‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌مکان‌‬
‫‪ .375‬در‌جملة‌«حمید‌دوان‌دوان‌آمد»‪‌،‬کلمة‌«دوان»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬قید‌زمان‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌حالت‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌مکان‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌مقدار‬
‫‪ .370‬در‌جملة‌«از‌اینجا‌تا‌قندهار‌چند‌ساعت‌فاصله‌است»‪‌،‬کلمة‌«چند»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬قید‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌حالت‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌تاکید‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌مقدار‬
‫میبودم»‪‌،‬کلمة‌«کاش»‌چیست؟‬
‫‪ .377‬در‌جملة‌«کاش‌در‌آن‌روز‌من‌هم‌حاضر‌ ‌‬

‫‪252‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬قید‌حالت‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌شک‌‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌تمنا ‌‬

‫ای‌که‌بر‌انجام‌کار‪‌،‬پذیرفتن‌حالت‌یا‌نسبتدادن‌حالتی‌به‌چیزی‌داللت‌کند‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪‌ .378‬‬
‫کلمه‬
‫‌‪‌.4‬حرف ‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‬
‫میرود»‪‌،‬جزء‌«آهسته»‌چیست؟‬
‫‪ .373‬در‌جملة‌«رستم‌آهسته‌آهسته‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‬
‫‪ .386‬در‌جملة‌«پروین‌دیشب‌مریض‌بود»‪‌،‬کلمة‌«دیشب»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬قید‌تاکید ‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌مقدار‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌زمان‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌مکان‌‬
‫‪ .383‬در‌جملة‌«فرهاد‌آنجا‌خوابیده‌است»‪‌،‬جزء‌«آنجا»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬قید‌مقدار ‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌چگونگی‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌زمان‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌مکان‌‬
‫ولیشناسان‪‌،‬رفتند‌ازین‌والیت»‪‌،‬جزء‌«گویی»‌چه‌نوع‌قید‌است؟ ‌‬
‫‪ .382‬در‌مصراع‌«گویی‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬قید‌شک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‌مقدار‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌مکان‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌زمان‌‬
‫‪ .381‬کملة‌«رفتن»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌فعل ‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‌آینده‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‌حال‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‌ماضی‬
‫‪ .384‬در‌جملة‌«حمید‌به‌سفر‌رفت»‪‌،‬فعل‌«رفت»‌از‌کدام‌وجه‌برخوردار‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچکدام‌‬ ‫‌‪‌.1‬التزامی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬امری‬ ‫‌‪‌.3‬اخباری ‌‬
‫‪ .385‬در‌جملة‌«محمود‌کامیاب‌شد»‌فعل‌«شد»‌از‌کدام‌وجه‌برخوردار‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مصدری ‌‬ ‫‌‪‌.1‬التزامی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬اخباری ‌‬ ‫‌‪‌.3‬امری‌ ‌‬
‫‪ .380‬در‌جملة‌«امروز‌هوا‌گرم‌است»‪‌،‬فعل‌«است»‌از‌کدام‌وجه‌برخوردار‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اخباری ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬امری‬ ‫‌‪‌.2‬التزامی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مصدری‌‬
‫‪ .387‬آنکه‌شمارة‌اشخاص‌و‌اشیا‌را‌تعیین‌می‌کند‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬عدد‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‬
‫‪ .388‬در‌جملة‌«سه‌بر‌چهار‌حصة‌زمین‌را‌آب‌فراگرفته‌است»‌جزء‌«سه‌برچهار»‌چگونه‌عدد‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اصلی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬کسری ‌‬ ‫‌‪‌.2‬وصفی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬توزیعی ‌‬
‫‌‌‬ ‫‪ .383‬در‌جملة‌«منوچهر‌شتابان‌آمد»‪‌،‬کلمة‌«شتابان»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬معدود ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬عدد‬
‫‪ .336‬کلمة‌«چاشت»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌زمان ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌مکان‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌مرکب‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌ذات‌‬
‫کدام‌نوع‌کلمهها‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪ .333‬کلمة‌«لشکرگاه»‌از‌جملة‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ساده‬ ‫‌‪‌.2‬مرکب ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مشتق ‌‬
‫‪ .332‬کلمة‌«دختر»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌معنا‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌خاص‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌آله ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌عام ‌‬

‫‪251‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .331‬هر‌فعل‌به‌صورت‌همزمان‌به‌چند‌مفهوم‌داللت‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬پنج ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬دو‬ ‫‌‪‌.2‬چهار ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬سه‬
‫ریشه‌حال‌(شماره‌یک)‌برای‌ساخت‌کدام‌زمان‌به‌کار‌میرود؟‬
‫‌‬ ‫‪.334‬‬
‫‌‪‌.4‬آینده ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مستقبل ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬حال‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی ‌‬
‫ها‌به‌کار‌میرود؟‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫)‌برای‌ساختن‌کدام‌زمان‬ ‫‪ .335‬ریشة‌ماضی‌(شماره‌‪2‬‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬آینده‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬حال‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی ‌‬
‫‪( .330‬ریشة‌شماره‌‪‌)2‬از‌اسم‌فعل‌نوشتن‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬نویسا ‌‬ ‫‌‪‌.1‬نوشته ‌‬ ‫‌‪‌.2‬نویس ‌‬ ‫‌‪‌.3‬نوشت ‌‬
‫‪ .337‬فعل‌«دیده‌بودم»‌چه‌نوع‌فعل‌ماضی‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌قریب ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌مطلق‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌استمراری‬
‫میرفتم»‌چه‌نوع‌فعل‌ماضی‌است؟‬
‫‪ .338‬فعل‌« ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬استمراری‬ ‫‌‪‌.2‬قریب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬بعید‬
‫میبری»‌مربوط‌کدام‌شخص‌است؟‬
‫‪ .333‬فعل‌« ‌‬
‫‌‪‌.2‬شخص‌دوم‌جمع ‌‪‌.1‬شخص‌دوم‌مفرد ‌‪‌.4‬شخص‌سوم‌مفرد ‌‬ ‫‌‪‌.3‬شخص‌اول‬
‫‪ .266‬فعل‌به‌لحاظ‌معنا‌چند‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬چهار ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬سه‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬دو‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬یک‬
‫‪ .263‬در‌فعل‌«خواهم‌خواند»‌از‌کدام‌فعل‌کمکی‌استفاده‌شده‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬داشتن ‌‬ ‫‌‪‌.1‬باشیدن ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬بودن‬ ‫‌‪‌.3‬خواستن‌‬
‫‪ .262‬در‌جملة‌«کتاب‌خوانده‌شد»‌چه‌نوع‌فعل‌به‌کار‌رفته‌است؟‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬متعدی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مجهول ‌‬ ‫‌‪‌.3‬معلوم ‌‬
‫‪ .261‬در‌جملة‌«شاید‌کتاب‌دری‌برای‌همه‌را‌بخوانم‪‌».‬از‌نظر‌زمان‌کدام‌فعل‌به‌کار‌رفته‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌مطلق ‌‬ ‫‌‪‌.1‬حال‌مطلق‬ ‫‌‪‌.2‬حال‌التزامی‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌التزامی‬
‫‪ .264‬در‌جملة‌«کتاب‌من‌جدید‌است»‪«‌،‬کتاب»‌چه‌نقش‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬متمم ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬مفعول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فاعل‬
‫نمیخواهد‌چه‌نوع‌فعل‌است؟ ‌‬
‫‪ .265‬فعلی‌که‌مفعول‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬امر ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬متعدی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬الزمی ‌‬
‫میخواهد‌چه‌نوع‌فعل‌است؟ ‌‬
‫‪ .260‬فعلی‌که‌مفعول‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬امر‬ ‫‌‪‌.2‬متعدی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬الزمی ‌‬
‫میدهد؟ ‌‬
‫‪ .267‬فعل‌«شنیدی»‌کدام‌شخص‌را‌نشان‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مخاطب‌جمع ‌‬ ‫‌‪‌.1‬متکلم‌جمع‬ ‫‌‪‌.2‬مخاطب‌مفرد‬ ‫‌‪‌.3‬متکلم‌مفرد‬
‫میدهد؟ ‌‬
‫‪« .268‬خورده‌شد»‌کدام‌زمان‌را‌نشان‌ ‌‬

‫‪254‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬ماضی‌بعید ‌‬ ‫‌‪‌.1‬حال‌مطلق‬ ‫‌‪‌.3‬مجهول‌ماضی‌مطلق ‌‪‌.2‬ماضی‌قریب‬

‫کتاب‌دری‌برای‌همه‌را‌خواندهام»‪«‌،‬کتاب‌دری‌برای‌همه»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪ .263‬در‌جملة‌«‬
‫‌‪‌3‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬مسندالیه‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬نهاد‬ ‫‌‪‌.3‬گزاره ‌‬
‫‪ .236‬دری‌برای‌همه‪‌،‬کتاب‌آسان‌است‪«‌.‬آسان»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬متمم ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬نهاد‬ ‫‌‪‌.2‬مسند ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مسندالیه‌‬
‫‪ .233‬در‌جملة‌«به‌تو‌گفتم‌که‌بیا‪«‌،».‬تو»‌چه‌نقشی‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مفعول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬فاعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬متمم‬
‫‪« .232‬دری‌برای‌همه»‌از‌نظر‌واحدهای‌نحوی‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جمله ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬فقره‬ ‫‌‪‌.3‬عبارت ‌‬
‫‪« .231‬کتاب‌را‌بخوان‪‌».‬چگونه‌فقره‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪3‌.1‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬بسته‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬آزاد‬
‫‪« .234‬زیرا‌او‌نیامد»‌چگونه‌فقره‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪3‌.1‬و‪2‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬بسته‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬آزاد‬
‫‪ .235‬عبارت‌«کتاب‌من»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬تشبیهی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬توضیحی‌‬ ‫‌‪‌.2‬ملکی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اختصاصی‬
‫‪ .230‬فعل‌از‌نگاه‌زمان‌در‌زبان‌پارسی‌دری‌چند‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬چهار‌نوع‬ ‫‌‪‌.1‬سه‌نوع ‌‬ ‫‌‪‌.2‬دو‌نوع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬یک‌نوع ‌‬
‫‪ .237‬در‌جملة‌«فرید‌آمد»‪‌،‬فعل‌«آمد»‌چگونه‌است؟‌‬
‫‌‪‌.4‬الزمی‬ ‫‌‪‌.1‬مجهول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬منفی‬ ‫‌‪‌.3‬متعدی ‌‬
‫‪ .238‬در‌جملة‌«حمیده‌از‌صنف‌خارج‌شد»‪‌،‬کلمة‌«حمیده»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬فعل‬ ‫‌‪‌.1‬متمم‌فعل‬ ‫‌‪‌.2‬مفعول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فاعل‬
‫‪ .233‬در‌جملة‌«فریدون‌خندان‌آمد»‪‌،‬کلمة‌«خندان»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬فعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‬
‫کلمههای‌«قطره‌قطره»‌چیست؟ ‌‬
‫میبارد»‌ ‌‬
‫‪ .226‬در‌این‌جمله‪«‌:‬باران‌قطره‌قطره‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬قید‌مقدار‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‬ ‫‌‪‌.2‬قید‌مکان‌‬ ‫‌‪‌.3‬قید‌زمان‌‬
‫‪ .223‬در‌جملة‌«فریده‌پیراهنش‌را‌دوخت»‌فعل‌«دوخت»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مجهول‬ ‫‌‪‌.1‬متعدی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬منفی‬ ‫‌‪‌.3‬الزمی ‌‬
‫‪ .222‬در‌جملة‌«فریدون‌آمد»‪‌،‬فعل‌«آمد»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬الزم‬ ‫‌‪‌.1‬متعدی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مجهول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬منفی‬
‫‪ .221‬در‌جملة‌«فریدون‌آورد»‪‌،‬فعل‌«آورد»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مجهول‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬منفی‬ ‫‌‪‌.2‬الزمی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬متعدی ‌‬

‫‪255‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .224‬در‌جملة‌«احمد‌کتاب‌را‌از‌روی‌میز‌برداشت»‪‌،‬فعل‌«برداشت»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مستقبل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬منفی‬ ‫‌‪‌.2‬معلوم ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مجهول ‌‬
‫‪ .225‬در‌جملة‌«کتاب‌از‌روی‌میز‌برداشته‌شد»‪‌،‬فعل‌«برداشته‌شد»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬حال ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مجهول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬منفی‬ ‫‌‪‌.3‬معلوم ‌‬
‫‌‬

‫‪ .220‬فعل‌معلوم‌آن‌است‌که‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬به‌قید‌نسبت‌داده‌شود‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬به‌مفعول‌نسبت‌داده‌شود‬
‫‌‪‌.4‬به‌فاعل‌نسبت‌داده‌شود‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬به‌ضمیر‌نسبت‌داده‌شود‬
‫میشود‪‌:‬‬
‫‪ .227‬فعل‌مجهول‌به‌یکی‌از‌این‌چهار‌کلمة‌زیر‌نسبت‌داده‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ضمیر‬ ‫‌‪‌.1‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬فاعل‬ ‫‌‪‌.3‬مفعول ‌‬
‫کوههای‌افغانستان‌بلندتر‌است»‪‌،‬کلمة‌«بلندتر»‌چست؟ ‌‬
‫‪ .228‬در‌این‌جمله‪«‌:‬هندوکش‌از‌همه‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌نسبتی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌پرسشی‬
‫‪ .223‬در‌این‌جمله‪«‌:‬بزرگترین‌شهر‌افغانستان‌کابل‌است»‪‌،‬کلمة‌«بزرگترین»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌فاعلی‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌عادی‬
‫‪ .216‬کلمة‌«پرنده»‌چه‌نوع‌صفت‌است؟‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌فاعلی‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌نسبتی‬
‫‪ .213‬کلمة‌«نویسنده»‌چه‌نوع‌است؟‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌مفعولی‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌فاعلی‬
‫‪ .212‬در‌جملة‌«وقتی‌که‌تو‌آمدی‌حسن‌به‌مدرسه‌رفته‌بود»‪‌،‬فعل‌«رفته‌بود»‌چه‌نوع‌است؟‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌مطلق‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌نقلی‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌بعید‬
‫‪ .211‬در‌جملة‌«نجار‌تخته‌را‌برید»‌فعلی‌که‌به‌کار‌رفته‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬حال‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬منفی‬ ‫‌‪‌.2‬معلوم ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مجهول ‌‬
‫خانهاش‌را‌فروخته‌است»‌فعلی‌که‌به‌کار‌رفته‌است‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‪ .214‬در‌جملة‌«بیژن‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬امر‬ ‫‌‪‌.1‬معلوم ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مجهول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬منفی‬
‫‪ .215‬در‌جملة‌«تخته‌بریده‌شد»‌فعلی‌که‌به‌کار‌رفته‌است‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مجهول‬ ‫‌‪‌.1‬معلوم ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬امر‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬منفی‬
‫‪ .210‬در‌جملة‌«خانه‌بیژن‌فروخته‌شد»‌فعلی‌که‌به‌کار‌رفته‌است‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مستقبل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬منفی‬ ‫‌‪‌.2‬معلوم ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مجهول ‌‬
‫‪ .217‬در‌فعل‌«نوشتیم»‌زمان‌و‌شخص‌از‌این‌قرار‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌متکلم‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌متکلم‬

‫‪250‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬زمان‌آینده‪‌،‬شخص‌غایب‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌مخاطب‬

‫‪ .218‬در‌فعل‌«نوشتی»‌زمان‌و‌شخص‌ازین‌قرار‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬زمان‌آینده‪‌،‬شخص‌غایب‌‬ ‫‌‬ ‫‪‌.3‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌مخاطب‬
‫‌‪‌.4‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌غایب‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌مخاطب‬
‫‌‬
‫‪ .213‬در‌فعل‌«نوشتند»‌زمان‌و‌شخص‌ازین‌قراراند‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌غایب‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌مخاطب‬
‫‌‪‌.4‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌غایب‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌متکلم‬
‫‪ .246‬در‌فعل‌«نوشتم»‌زمان‌و‌شخص‌از‌این‌قرار‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌غایب‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌متکلم‬
‫‌‪‌.4‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌غایب‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬زمان‌ماضی‌شخص‌مخاطب‬
‫‪ .243‬در‌فعل‌«نوشت»‌زمان‌و‌شخص‌ازین‌قرار‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌مخاطب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌غایب‬
‫‌‪‌.4‬زمان‌آینده‪‌،‬شخص‌مخاطب‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌متکلم‬
‫‪ .242‬در‌فعل‌«نوشتید»‌زمان‌و‌شخص‌ازین‌قرار‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌متکلم‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌مخاطب‬
‫‌‪‌.4‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌مخاطب‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌غایب‬
‫‪ .241‬در‌فعل‌«خواهم‌نوشت»‌زمان‌و‌شخص‌ازین‌قرار‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌متکلم‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬زمان‌آینده‪‌،‬شخص‌متکلم‬
‫‌‪‌.4‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌غایب‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌مخاطب‬
‫‪ .244‬در‌فعل‌«خواهی‌نوشت»‌زمان‌و‌شخص‌ازین‌قرار‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌.2‬زمان‌آینده‪‌،‬شخص‌مخاطب‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬زمان‌ماضی‪‌،‬شخص‌مخاطب‬
‫‌‪‌.4‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌غایب‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬زمان‌حال‪‌،‬شخص‌متکلم‬
‫میشوید»‪‌،‬کلمة‌«لباس»‌چیست؟‬
‫‪ .245‬در‌جملة‌«پروین‌لباس‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌فعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬فاعل‬ ‫‌‪‌.2‬مفعول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪.3‬فعل‬
‫گذاریم؟‬
‫‌‬ ‫جملههای‌تعجبی‌یکی‌از‌این‌عالمات‌را‌ ‌‬
‫می‬ ‫‪ .240‬در‌آخر‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬شارحه‌(‪‌):‬‬ ‫‌‪‌.1‬نداییه‌(!)‌‬ ‫‌‪‌.2‬نقطه‌(‪‌ ).‬‬ ‫‌‪‌.3‬سوالیه(؟)‬
‫ها‌میآید‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪ .247‬عالمة‌«؟»‌در‌آخر‌یکی‌از‌این‌نوع‌جمله‌‬
‫‪‌.‬جملههای‌خبری‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬جملههای‌پرسشی ‌‪4‬‬
‫‌‬ ‫‌‪1‬‬ ‫‪‌.‬جملههای‌امری‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬جملههای‌تعجبی ‌‪2‬‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫گدیگک»‌چه‌نوع‌اسم‌است؟‌‬
‫گدیگک‌خرید»‌کلمة‌« ‌‬
‫‪ .248‬در‌جملة‌«سهراب‌به‌خواهرش‌یک‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اسم‌مصغر‬ ‫‌‪‌.1‬اسم‌جمع‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌معنا‌‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌خاص‬

‫‪257‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .243‬در‌جملة‌«احمد‌مکتب‌رفت»‪‌،‬فعل‌«رفت»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌مطلق‬
‫‪ .256‬درجملة‌«ناهید‌به‌مکتب‌رفته‌است»‪‌،‬فعل‌«رفته‌است»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌استمراری ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌مطلق‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌بعید‬
‫میرفت»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‪ .253‬در‌جملة‌«منوچهر‌صبحگاهان‌به‌باغ‌می‌رفت»‪‌،‬فعل‌« ‌‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌ساده‌مطلق ‌‪‌.2‬ماضی‌بعید‬
‫‪ .252‬در‌مصرع‌«گفته‌بودم‌چو‌بیایی‌غم‌دل‌با‌تو‌بگویم»‪‌،‬فعل‌«گفته‌بودم»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.1‬ماضی‌ساده‌است ‌‪‌.4‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌استمراری‬
‫‪ .251‬در‌جملة‌«بیژن‌ممکن‌منیژه‌را‌در‌خواب‌دیده‌باشد»‪‌،‬فعل‌«دیده‌باشد»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌استمراری‬ ‫‌‪‌.1‬ماضی‌بعید‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌قریب‬ ‫‌‪‌.3‬ماضی‌التزامی‬
‫میدهد؟ ‌‬
‫‪ .254‬در‌مصرع‌«شهر‌غزنین‌نه‌همانست‌که‌من‌دیدم‌پار»‪‌،‬فعل‌«دیدم»‌کدام‌شخص‌را‌نشان‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مفرد‌غایب‌‬ ‫‌‪‌.1‬مفرد‌مخاطب‬ ‫‌‪‌.2‬جمع‌متکلم‬ ‫‌‪‌.3‬مفرد‌متکلم‬
‫‪ .255‬در‌مصرع‌«این‌طرفه‌حکایتی‌است‌بنگر»‪‌،‬کلمة‌«بنگر»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬فعل‌ماضی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‌نهی‌‬ ‫‌‪‌.2‬فعل‌امر ‌‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‌نفی‌‬
‫میروند»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‪ .250‬جملة‌«جمشید‌و‌احمد‌باهم‌به‌باغ‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬امری‬ ‫‌‪‌.1‬تعجبی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬پرسشی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬خبری ‌‬
‫میرود»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‪ .257‬این‌جمله‪«‌:‬احمد‌با‌کی‌به‌باغ‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬امری‬ ‫‌‪‌.1‬پرسشی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬خبری ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تعجبی ‌‬
‫‪ .258‬این‌جمله‪«‌:‬به‌باغ‌برو»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬خبری‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬امری‬ ‫‌‪‌.2‬پرسشی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تعجبی ‌‬
‫‪ .253‬این‌جمله‪«‌:‬چه‌باغ‌با‌صفایی‌است»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬تعجبی‬ ‫‌‪‌.1‬پرسشی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬امری‬ ‫‌‪‌.3‬خبری ‌‬
‫‪ .206‬این‌جمله‪«‌:‬حسن‌کجا‌رفت»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬امری‬ ‫‌‪‌.1‬تعجبی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬پرسشی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬خبری ‌‬
‫‪ .203‬در‌این‌جمله‪«‌:‬سعدی‌شیرازی‌گلستان‌را‌در‌سال‌‪‌050‬نوشت»‪‌،‬کلمة‌«گلستان»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‬ ‫‌‪‌.2‬مفعول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فاعل‬
‫‪ .202‬در‌این‌جمله‪«‌:‬رستم‌پهلوان‪‌،‬سهراب‌را‌کشت»‌کلمة‌«کشت»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬فاعل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قید‬ ‫‌‪‌.2‬صفت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‬
‫‪ .201‬در‌این‌جمله‪«‌:‬رستم‪‌،‬سهراب‌نیرومند‌را‌از‌پا‌در‌آورد»‪‌،‬کلمة‌«نیرومند»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬صفت‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬فعل‬ ‫‌‪‌.2‬مفعول ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فاعل‬
‫‪ .204‬عبارت‌«گل‌روی»‌چگونه‌است؟ ‌‬

‫‪258‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬بیانی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬استعاری‌‬ ‫‌‪‌.2‬تشبیهی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬توضیحی‌‬

‫‪ .205‬عبارت‌«فرید‌موتروان»‌چگونه‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬بدلی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملکی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬توضیحی‌‬ ‫‌‪‌.3‬تشبیهی ‌‬
‫‪ .200‬جملة‌«من‌کتاب‌دری‌برای‌همه‌را‌خواندم»‌چگونه‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬امری‬ ‫‌‪‌.2‬عاطفی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬پرسشی ‌‬
‫‪ .207‬جمله‌از‌نظر‌ساختار‌به‌دسته‌های‌زیر‌تقسیم‌شده‌است‪:‬‬
‫‌‪‌.4‬ماضی‌و‌مضارع ‌‬ ‫‪‌.‬فعلی‌و‌بیفعل‬
‫‌‬ ‫‌‪1‬‬ ‫‌‪‌.2‬کلی‌و‌جزوی‬ ‫‌‪‌.3‬ساده‌و‌مرکب‬
‫‪ .208‬جملة‌«هوا‌آفتابی‌است‪‌».‬چگونه‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مرکب ‌‬ ‫‪‌.‬بیفعل ‌‬
‫‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.2‬اسنادی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فعلی‬
‫میدوم»‌چگونه‌است؟‬
‫‪ .203‬فعل‌« ‌‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬الزمی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬عام‬ ‫‌‪‌.3‬خاص ‌‬
‫‪ .276‬در‌جملة‌«احمد‌شاگرد‌خوب‌است»‪‌،‬کلمة‌«خوب»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌عادی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌پرسشی‬
‫کوچکتر»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫کوچکتر‌از‌تخت‌خواب‌است»‪‌،‬کلمة‌«‬
‫‌‬ ‫‪ .273‬در‌جملة‌«میز‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌عالی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌عادی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌تفضیلی‬
‫‪ .272‬در‌جملة‌«بیژن‌الیق‌ترین‌شاگرد‌صنف‌است»‪‌،‬کلمة‌«الیق‌ترین»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌تفضیلی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌عادی‬
‫‪ .271‬در‌جملة‌«سنایی‌غزنوی‪‌،‬عارف‌بزرگ‌کشور‌ما‌است»‪‌،‬کلمة‌«غزنوی»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌عادی‬ ‫‌‪‌.2‬صفت‌پرسشی‬ ‫‌‪‌.3‬صفت‌نسبتی‬
‫کلمههای‌«این‌و‌آن»‌چیست؟ ‌‬
‫‪‌ .274‬‬
‫‌‪‌.4‬قید‬ ‫‌‪‌.1‬ضمیر‌اشاره‬ ‫‌‪‌.2‬ضمیر‌شخصی‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬فعل‬
‫‪ .275‬در‌جملة‌«پرویز‪‌،‬نامه‌را‌ننوشت»‌فعل‌«ننوشت»‌چه‌نوع‌است؟‌‬
‫‌‪‌.4‬منفی‬ ‫‌‪‌.1‬مثبت ‌‬ ‫‌‪‌.2‬معلوم ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مجهول ‌‬
‫‪ .270‬در‌جملة‌«پروین‌آهنگ‌را‌نخواند»‪‌،‬فعل‌«نخواند»‌چه‌نوع‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مجهول‬ ‫‌‪‌.1‬معلوم ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مثبت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬منفی‬
‫‌‌‬ ‫‪ .277‬کلمة‌«دیشب»‌چه‌نوع‌کلمه‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬صفت‌عالی‬ ‫‌‪‌.1‬صفت‌نسبتی‬ ‫‌‪‌.2‬اسم‌مکان‬ ‫‌‪‌.3‬اسم‌زمان‬
‫‪ .278‬فعل‌«مکن»‌چه‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مجهول‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬نهی‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬منفی‬ ‫‌‪‌.3‬مثبت ‌‬
‫‪ .273‬فعل‌«مرو»‌چه‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬امر‬ ‫‌‪‌.1‬مثبت ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬نفی‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬نهی‬

‫‪253‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪ .286‬فعل‌«بروم»‌چه‌نوع‌فعل‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬مستقبل‬ ‫‌‪‌.1‬حال‌التزامی‬ ‫‌‪‌.2‬ماضی‌التزامی‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬نهی‬

‫آزمون (‪)7‬‬
‫‌‬ ‫بدیع‬
‫‪‌.3‬بدیع‌در‌لغت‌یعنی‌چی؟ ‌‬
‫‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬فن‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تازه‬ ‫‌‪‌.3‬نو‌آورده‌شده‬
‫‪‌.‬واضع‌علم‌بدیع‌کیبود؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪2‬‬
‫‌‪‌.4‬عبداهلل ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جعفر ‌‬ ‫‌‪‌.2‬خلیل‌بن‌احمد‬ ‫‌‪‌.3‬عبداهلل‌ابن‌معتز‬
‫‪‌.‬بدیع‌به‌صورت‌عموم‌به‌کدام‌بخشها‌تقسیم‌شده‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪1‬‬
‫‌‪‌.4‬مبالغه‌و‌غلو ‌‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌و‌جناس‬ ‫‌‪‌.3‬لفظی‌و‌ساختاری‌‌‪‌.2‬لفظی‌و‌معنوی‬
‫‪‌.4‬میان‌کلمات‌«اسکندر»‌و‌«پیغمبر»‌چه‌نوع‌سجع‌وجود‌دارد؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬موازنه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مطرف ‌‬ ‫‌‪‌.2‬متوازن ‌‬ ‫‌‪‌.3‬متوازی ‌‬
‫یکی‌تار‌مو‌ببست‪‌/‬راه‌هزار‌چارهگر‌از‌چار‌سو‌ببست»‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.5‬نوعیت‌سجع‌در‌«زلفت‌هزار‌دل‌به‌‬
‫‌‪‌.4‬ترصیع ‌‬ ‫‌‪‌.1‬متوازی ‌‬ ‫‌‪.2‬متوازن ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مطرف ‌‬
‫‪‌.0‬در‌مصرع‌«شحنه‌بگذار‌که‌صدبار‌مرا‌دار‌زند»‌چه‌نوع‌سجع‌وجود‌دارد؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه‌غلط ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ترصیع ‌‬ ‫‌‪‌.2‬متوازی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مطرف ‌‬
‫‪‌‌. 7‬هرگاه‌دو‌کلمه‌در‌وزن‌برابر‌و‌در‌حروف‌آخر‌نابرابر‌باشند‌چه‌نوع‌سجع‌در‌آن‌وجود‌دارد؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬موازنه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ترصیع ‌‬ ‫‌‪‌.2‬متوازن ‌‬ ‫‌‪‌.3‬متوازی ‌‬
‫‪‌.‬میان‌واژههای‌«چراغ»‌و‌«شرار»‌چه‌نوع‌سجع‌وجود‌دارد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪8‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ترصیع ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مطرف ‌‬ ‫‌‪‌.3‬متوازی ‌‬
‫‪‌.3‬سجع‌در‌جملة‌«محبت‌را‌غایت‌نیست‪‌،‬از‌بهر‌آنکه‌محبوب‌را‌نهایت‌نیست»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مطرف ‌‬ ‫‌‪‌.1‬متوازی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬متوازن ‌‬ ‫‌‪‌.3‬ترصیع ‌‬
‫‪‌.36‬میان‌«رنگ»‌و‌«ارتنگ»‌چه‌نوع‌سجع‌وجود‌دارد؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬موازنه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬متوازن ‌‬ ‫‌‪‌.2‬متوازی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مطرف ‌‬
‫‪‌.33‬سجع‌در‌بیت‪«‌:‬ای‌منور‌به‌تو‌نجوم‌جمال‪‌/‬ای‌مقرر‌به‌تو‌رسوم‌کمال»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مطرف ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ترصیع ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مماثله ‌‬ ‫‌‪‌.3‬موازنه ‌‬

‫‪206‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪‌.32‬سجع‌در‌بیت‌« زشت‌باید‌دید‌و‌انگارید‌خوب‪‌/‬زهر‌باید‌خورد‌و‌انگارید‌قند»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ ‌1‬‬ ‫‌‪‌.1‬مماثله ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ترصیع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬موازنه ‌‬
‫بهرام‌که‌گور‌میگرفتی‌همه‌عمر‪‌/‬دیدی‌که‌چگونه‌گور‌بهرام‌گرفت»‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.31‬جناس‌در‌بیت‪«‌:‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اشتقاق ‌‬ ‫‌‪‌.2‬محرف ‌‬ ‫‌‪‌.3‬ناقص ‌‬
‫‪‌.34‬جناس‌در‌«برادر‌که‌دربند‌خویش‌است‪‌،‬نه‌برادر‌نه‌خویش‌است‪‌».‬چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مرکب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬لفظ‬ ‫‌‪‌.2‬ناقص ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تام‬
‫‪‌.35‬جناس‌در‌مصرع‌«کشیده‌رنگ‌از‌گل‌تا‌کشیده‌کرپک‌و‌قاشی»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ناقص ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تام‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬زاید‬ ‫‌‪‌.3‬مرکب ‌‬
‫‪‌.‬در‌مصرع‪«‌:‬گُل‌از‌خارم‌برآوردی‌و‌خار‌از‌پا‌و‌پا‌از‌گِل»‌چه‌صنعت‌لفظی‌به‌کار‌رفته؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪30‬‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬ترصیع ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌ناقص‬ ‫‌‪‌.3‬تکرار‌کلمه‬
‫‪‌.37‬در‌مصرع‌«برو‌ای‌تُرک‌که‌تَرک‌تو‌ستمگر‌کردم»‌چه‌نوع‌جناس‌وجود‌دارد؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مضارع ‌ ‌‬ ‫‌‪‌.2‬هیچ‌یک‌‪‌.1‬اشتقاق ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬زاید‬
‫‌‬ ‫‪‌.38‬در‌بیت‌« دیدی‌آن‌تر‌ختا‌غارت‌دین‌بود‌مرا‪‌/‬گرچه‌عمری‌به‌خطا‌دوست‌خطابش‌کردم»‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌لفظ‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌مرکب‬ ‫‪‌.3‬جناس‌الحق‬
‫‌‬ ‫چو‌در‌شصت‌افتادش‌زندهگانی‪‌/‬خدنگ‌افتادش‌از‌شست‌جوانی»‬
‫‌‬ ‫‪‌.33‬صنعت‌بدیعی‌در‌«‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌خط‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌تام‬ ‫‪‌.3‬جناس‌مطرف‬
‫ها‌خوابیدهاند‌آرام‌و‌رام»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬جناس‌در‌مصرع‌« ‌‬
‫موج‬ ‫‌‬ ‫‪26‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬زایدالوسط‬ ‫‌‪‌.2‬زایداالول‬ ‫‌‪‌.3‬مطرف ‌‬
‫‪‌.23‬جناس‌در‌مصرع‌«که‌حریفان‌ز‌مُل‌و‌من‌ز‌تأمل‌مستم»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ ‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬محرف ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مکرر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬زاید‬
‫‪‌.22‬در‌مصرع‌«از‌آن‌مهر‌بر‌مهد‌گردون‌نشست»‌چه‌نوع‌جناس‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اشتقاق ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬مزید‬ ‫‌‪‌.3‬مطرف ‌‬
‫غیب‌دانی‌گر‌تو‌خود‌را‌عیبدان‌باشی»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.21‬جناس‌در‌مصرع‌«به‌است‌از‌‬
‫‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تصحیف‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬خط‬ ‫‌‪‌.3‬محرف ‌‬
‫‪‌‌.24‬جناس‌در‌مصرع‌«که‌غنچه‌غرق‌عرق‌گشت‌و‌گل‌به‌جوش‌آمد»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مذیل ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مزوج ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مطرف ‌‬
‫‪‌.25‬جناس‌در‌بیت‌« قوم‌گفتندش‌که‌ای‌خر‌گوش‌دار‪‌/‬خویش‌را‌اندازة‌خرگوش‌دار»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬محرف ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ناقص ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مرکب ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مکرر ‌‬
‫‪‌.20‬جناس‌در‌بیت‌«آتش‌است‌این‌بانگ‌نای‌و‌نیست‌باد‪‌/‬هرکه‌این‌آتش‌ندارد‌نیست‌باد» ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ناقص ‌‬ ‫‌‪‌.2‬زاید‬ ‫‌‪‌.3‬مکرر ‌‬
‫‪‌.27‬جناس‌در‌«ای‌شیخ‌چه‌دل‌نهی‌به‌دستار‪‌/‬گر‌مرد‌رهی‌دلی‌به‌دست‌آر»‌چیست؟ ‌‬

‫‪203‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬مرکب ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌ریشه‬ ‫‌‪‌.2‬مشتق ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مضارع ‌‬

‫خوبان‌پارسی‌گو‪‌،‬بخشندهگان‌عمرند‪‌/‬ساقی‌بده‌بشارت‌رندان‌پارسا‌را»‌نوعیت‌جناس‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.28‬در‌«‬
‫‌‪‌.4‬ناقص ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تام‬ ‫‌‪‌.2‬اشتقاق ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اقتضاب ‌‬
‫خاص‌را‌در‌آستین‌جا‌کردهاید‪‌/‬عام‌را‌بر‌آستان‌یاد‌آورید»‌نوعیت‌جناس‪‌ :‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬در‌بیت‪«‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪23‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مرکب ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مکرر ‌‬ ‫‌‪‌.3‬اشتقاق ‌‬
‫‪‌.16‬جناس‌در‌مصرع‌«الجرم‌زان‌گام‌در کامی‌رسید»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مرکب ‌‬ ‫‌‪‌.2‬الحق ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مضارع ‌‬
‫‪‌.13‬در‌مصرع‪«‌:‬تا‌به‌بلخ‌آمدم‌ز‌غره‌و‌سلخ»‌چه‌صنعت‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌مختلف‌االول ‌‪‌.1‬جناس‌الحق‬ ‫‌‪‌.3‬سجع‌متوازی‬
‫‪‌.12‬جناس‌در‌بیت‪«‌:‬جنت‌رقمی‌زرتبت‌اوست‪‌/‬تبت‌اثری‌زتربت‌اوست»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.2‬قلب‌کل‌‪‌.1‬هردو ‌‬ ‫‌‪‌.3‬قلب‌بعض‬
‫‪‌.11‬در‌مصرع‪«‌:‬شکر‌به‌ترازوی‌وزارت‌برکش»‌چه‌نوع‌جناس‌وجود‌دارد؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌قلب‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌الحق‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌زاید‬
‫‪‌‌.14‬صنعت‌لفظی‌در‌مصرع‪«‌:‬در‌زیر‌زبان‌زخمی‌من‌هزار‌زنبور‌زیبا‌زندانی‌است»‌چه‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌3‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬صدامعنایی‬ ‫‪‌.‬همآوایی‌‬
‫‌‪‌ 2‬‬ ‫‪‌.‬همحروفی‬
‫‌‪‌ 3‬‬
‫‪‌.15‬صنعت‌تکرار‌در‌«دستم‌اندر‌ساعد‌ساقی‌سیمین‌ساق‌بود»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬تکرار‌کلمه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تکرار‌هجا‬ ‫‪‌.‬همحروفی‬
‫‪‌.‬همآوایی‌‪‌ 2‬‬
‫‌‪‌ 3‬‬
‫‪‌‌.10‬در‌مصرع‪«‌:‬شب‌است‌و‌شاهد‌و‌شمع‌و‌شراب‌و‌شیرینی»‌چه‌روش‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس ‌‬ ‫‌‪‌.2‬سجع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تکرار‌ ‌‬
‫‪‌.17‬صنعت‌لفظی‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫« کس‌در‌جهان‌ندارد‌یک‌بنده‌همچو‌حافظ‪‌/‬زیرا‌که‌چون‌تو‌شاهی‌کس‌در‌جهان‌ندارد»‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬تکریر ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ردالعجز‌الی‌الصدر‌‌ ‌‪‌.1‬التزام‬ ‫‪‌.‬ردالصدر‌الیالعجز ‌‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‪‌.18‬هر‌گاه‌یک‌کلمه‌در‌هر‌مصراع‌یا‌بیت‌تکرار‌شود‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬تکریر ‌‬ ‫‌‪‌.2‬اعنات ‌‬ ‫‌‪‌.3‬التزام‬
‫گفت‌تا‌زبانش‌میگشت»‌صنعت‌تکرار؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫گشت‌همیشه‌بر‌زبانش‌لیلی‪‌/‬لیلی‌می‬ ‫‪‌‌.13‬در‌بیت‪‌ «‌:‬‬
‫می‬
‫‪‌.‬همآوایی‌‌‌‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬
‫‌‌‌‪‌ 1‬‬ ‫‪‌.‬ردالصدر‌الیالعجز‌‬
‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ردالعجز‌الی‌الصدر ‌‌‌‌‪2‬‬
‫‪‌.46‬صنفت‌لفظی‌در‌«دوای‌تو‌دوای‌توست‌حافظ‪‌/‬لب‌نوشش‌لب‌نوشش‌لب‌نوش»‌چیست؟‌ ‌‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬تأکید ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تکرار ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تکریر ‌‬
‫‪‌.43‬صنعت‌لفظ‌در‌«و‌زخم‌های‌من‌همه‌از‌عشق‌است‪‌/‬از‌عشق‪‌،‬عشق‪‌،‬عشق»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪3‌.1‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.2‬تکرار‌واک‬ ‫‌‪‌.3‬جناس ‌‬
‫‪‌.42‬صنعت‌لفظی‌در‌«دلبر‌جانان‌من‌ برده‌دل‌و‌جان‌من‪‌/‬برده‌دل‌و‌جان‌من‌دلبر‌جانان‌من» ‌‬

‫‪202‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس ‌‬ ‫‌‪‌.2‬عکس‌و‌تبدیل‬ ‫‌‪‌.3‬تکرار ‌‬

‫‪‌. 41‬هرگاه‌کلمات‌شعر‌طوری‌بیاید‌که‌به‌دو‌زبان‌معنا‌داشته‌باشد‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.1‬ذوالغتین‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‪‌.‬واصلالشفتین‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‪‌.‬واسعالشفتین‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‪‌.44‬صنعت‌معنوی‌در‌«به‌دیدار‌مسکین‌آشفته‌حال‪‌/‬چنان‌شاد‌بودی‌که‌مسکین‌به‌مال» ‌‬
‫‌‪‌.4‬حشو ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬غلو‬ ‫‌‪‌.2‬اغراق ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تبلیغ‬
‫‌‬
‫‪‌.45‬صنعت‌معنوی‌در‌«بیابانی‌آمدش‌ناگاه‌پیش‪‌/‬زتابیدن‌مهر‌پهناش‌بیش»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬اغراق ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تبلیغ‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬غلو‬
‫‪‌.40‬صنعت‌معنوی‌در‌« زستم‌ستوران‌در‌آن‌پهن‌دشت‪‌/‬زمین‌شد‌شش‌و‌آسمان‌گشت‌هشت» ‌‬
‫‌‪‌.4‬تکرار ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس ‌‬ ‫‌‪‌.2‬سجع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مبالغه ‌‬
‫‪‌.47‬صنعت‌معنوی‌در‌مصرع‪«‌:‬وآنکه‌در‌خواب‌نشد‌چشم‌من‌و‌پروین‌است»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬تقسیم ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬جمع‬ ‫‌‪‌.3‬تفریق ‌‬
‫یارد‌شبیه‌کرد‪‌/‬کاین‌بدره‌بدره‌میدهد‌و‌قطره‌قطره‌آن» ‌‬
‫‌‬ ‫دست‌تو‌را‌به‌ابر‌کی‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.48‬در‌بیت‪«‌:‬‬
‫‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تفریق ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تقسیم ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬جمع‬
‫‪‌.43‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪«‌:‬من‌و‌تو‌هر‌دو‌مایلیم‌ای‌شیخ‪‌/‬تو‌به‌محراب‌و‌من‌به‌ابروی‌یار»‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬جمع ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تقسیم ‌‬ ‫‌‪‌.2‬جمع‌و‌تقسیم‬ ‫‌‪‌.3‬جمع‌و‌تفریق‬
‫به‌دل‌گفت‌بهمن‌که‌این‌رستم‌است‪‌/‬و‌یا‌آفتاب‌سپیدهدم‌است» ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.56‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪«‌:‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تجاهل‌العارق‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.3‬انطاق ‌‬
‫‪‌.‬هر‌گاه‌در‌بیتی‌یک‌ضربالمثل‌استفاده‌شود‌در‌بدیع‌معنوی‌چه‌نام‌دارد؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪53‬‬
‫‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تمثیل ‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثلین‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‪‌.52‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪«‌:‬تا‌به‌باال‌تو‌راست‌چون‌الفی‪‌/‬ما‌چو‌المیم‌در‌میان‌بال»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬استعاره ‌‬ ‫‪‌.‬حرفگرایی‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‪‌.3‬صدامعنایی‬
‫‪‌.51‬صنعت‌معنوی‌در‌مصرع‌«دلم‌از‌مدرسه‌و‌صحبت‌شیخ‌است‌ملول»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضاد‬ ‫‌‪‌.2‬تناسب ‌‬ ‫‪‌.‬مراعاتالنظیر‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‪‌.54‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫‌شب‌است‌با‌نخ‌آوازت‪‌،‬بدوز‌پرچم‌عصیان‌را‌‪‌/‬وگرنه‌ماندن‌و‌پوسیدن‌کنار‌رشته‌و‌سوزن‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هنجار‌گریزی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ایهام‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬طباق‬ ‫‌‪‌.3‬تناسب ‌‬
‫من‌عهد‌تو‌سخت‌سست‌میدانستم»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬صنعت‌معنوی‌در‌مصرع‪«‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪55‬‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬تناسب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬طباق‬
‫‪‌.‬صنعت‌معنوی‌در‌مصرع‪«‌:‬اگر‌پنهان‌بود‌پیدا‪‌،‬من‌آن‌پیدای‌پنهانم»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪50‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تناسب ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تناقض ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬

‫‪201‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫آید‌یا‌بوی‌بوالنی‌را‌میشنوم»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.57‬صنعت‌معنوی‌در‌«بوی‌هجرت‌می‌‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‪‌.‬حسآمیزی‬
‫‌‬ ‫‌‪1‬‬ ‫‪‌.‬حسآموزی‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‪‌.3‬حسی ‌‬
‫‪‌.‬هرگاه‌در‌شعری‌اشاره‌با‌داستان‌معروفی‌شده‌باشد‪‌،‬در‌بدیع‌معنوی‌به‌چه‌نام‌یاد‌میشود؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪58‬‬
‫‌‪‌.4‬انطاق ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‪‌.53‬هر‌گاه‌با‌خواندن‌مقدمه‌یک‌اثر‪‌،‬متوجه‌متن‌آن‌شویم‪‌،‬چه‌صنعت‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬تشبیب ‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬برائت‌استدالل‬ ‫‌‪‌.2‬براعت‌استهالل‬ ‫‪‌.‬مقدمهچینی‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‪‌.‬هرگاه‌کلمه‌یا‌عبارتی‌را‌در‌جمله‌اضافه‌بیاوریم‌چه‌صنعت‌را‌به‌کار‌بردهایم؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪06‬‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬اعتراض‌الکالم‬ ‫‌‪‌.2‬حشو ‌‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌زاید‬
‫همبازی‌تو‌بودم‌من‪‌/‬تو‌شوخ‌دیده‌مگس‌بین‌که‌میکند‌بازی» ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.03‬در‌بیت‪«‌:‬به‌راستی‌که‌نه‌‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬تکرار‌کلمه‬ ‫‌‪‌.2‬جناس ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ایهام‬
‫‪‌.02‬صنع‌معنوی‌در‌بیت‪ «‌:‬یکی‌را‌حکایت‌کنند‌از‌ملوک‌‪‌/‬که‌بیماری‌رشته‌کردش‌چو‌دوک»‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ایهام‌تضاد ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ایهام‌ترجمه‬ ‫‌‪‌.2‬تناسب ‌‬ ‫‌‪‌.3‬ایهام‌تناسب‬
‫‪‌.01‬در‌مصرع‪«‌:‬چو‌چشم‌دوست‌که‌بیماری‌است‌عین‌شفا»‌چه‌نوع‌ایهام‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬ایهام‌ترجمه‬ ‫‌‪‌.2‬ایهام‌تناسب‬ ‫‌‪‌.3‬ایهام‌تضاد‬
‫‪‌.04‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪«‌:‬تو‌را‌پیشه‌عدل‌است‌لیکن‌به‌جود‪‌/‬کند‌دست‌تو‌بر‌خزاین‌ستم» ‌‬
‫‌‪‌.4‬ذم ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬مدح‬ ‫‌‪‌.2‬مدح‌شبیه‌به‌ذم‬ ‫‌‪‌.3‬ذم‌شبیه‌به‌مدح‬
‫‪‌.05‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫تو‌به‌هنگام‌وفا‌گرچه‌ثباتیت‌نبود‪‌/‬میکنم‌شکر‌که‌برجور‌دوامی‌داری»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌«‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬حسن‌تعلیل‬ ‫‌‪‌.2‬ذم‌شبیه‌به‌مدح‬ ‫‌‪‌.3‬مدح‌شبیه‌به‌ذم‬
‫‪‌.00‬صنعت‌معنوی‌در‌«ای‌خواجه‌ضیا‌شود‌زروی‌تو‌ظلم‪‌/‬با‌طلعت‌تو‌سرور‌نماید‌ماتم» ‌‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬ذم‌شبیه‌به‌مدح‬ ‫‌‪‌.2‬ذووجهین‬ ‫‌‪‌.3‬محتمل‌الضیدین‬
‫‪‌‌.07‬صنعت‌معنوی‌در‌« فرو‌شد‌به‌ماهی‌و‌بر‌شد‌به‌ماه‪‌/‬بن‌نیزه‌و‌قبة‌بارگاه» ‌‬
‫‌‪‌.1‬تقسیم ‌‪‌.4‬جمع ‌‬ ‫‌‪‌.2‬لف‌و‌نشر‌نامرتب ‌‬ ‫‌‪‌.3‬لف‌و‌نشر‌مرتب‬
‫‪‌.08‬صنعت‌معنوی‌در‪‌ :‬‬
‫های‌عجب‌زیر‌دام‌و‌دانة‌تواست»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫به‌لطف‌خال‌و‌خط‌از‌عارفان‌ربودی‌دل‪‌/‬لطیفه‬ ‫«‬
‫‌‪‌.1‬لف‌و‌نشر‌نامرتب ‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.2‬لف‌و‌نشر‌مرتب‬ ‫‌‪‌.3‬تقسیم ‌‬
‫‪‌.03‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ :‬‬
‫«به‌من‌نمود‌لب‌و‌چشم‌و‌زلف‌آن‌دلبر‪‌/‬یک‌عقیق‌و‌دوم‌نرگس‌و‌سوم‌عنبر»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬جمع‬ ‫‌‪‌.2‬لف‌و‌نشر‬ ‫‌‪‌.3‬تقسیم ‌‬
‫‪‌.76‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫ه‌جان‪‌،‬جان‌به‌لب‌و‌لب‌به‌فغان‌میآید»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫نه‌همین‌دل‌زغم‌عشق‌به‌جان‌میآید‪‌/‬دل‌ب‬
‫‌‬

‫‪204‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬لف‌و‌نشر‬ ‫‌‪‌.2‬متتابع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تقسیم ‌‬

‫‪‌.73‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫«ابر‌و‌باد‌و‌مه‌و‌خورشید‌و‌فلک‌در‌کارند‪‌/‬تا‌تو‌نانی‌به‌کف‌آری‌و‌به‌غفلت‌نخوری»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬تنسیق‌الصفات‬ ‫‌‪‌.2‬اعداد ‌‬ ‫‌‪‌.3‬متتابع ‌‬
‫‌‬
‫‪‌.72‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌:‬‬
‫«هست‌هرسه‌چار‌خوان‌هشت‌خلد‪‌/‬من‌سه‌جان‌بر‌چار‌خوان‌خواهم‌فشاند»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬التزام ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تنسیق‌الصفات‬ ‫‪‌.‬سیاقهاالعداد‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‪‌.3‬اعداد ‌‬
‫‪‌.‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‌زیر‌چیست؟‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‪71‬‬
‫زلف‌آشفته‌و‌خوی‌کرده‌و‌خندان‌لب‌و‌مست‪‌/‬پیرهن‌چاک‌و‌غزلخوان‌و‌صراحی‌در‌دست ‌‬
‫‌‪‌.4‬لف‌و‌نشر ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬التزام‬ ‫‪‌.‬سیاقهاالعداد‌‪‌.2‬تنسیق‌الصفات‬
‫‌‬ ‫‪3‬‬
‫‪‌.74‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫های‌زار‪‌/‬جز‌نالههای‌زار‌چه‌آرد‌هوای‌نای ‌‬
‫‌‬ ‫‌آرد‌هوای‌نای‌مرا‌ناله‌‬
‫‌‪‌.1‬ردالعجز‌الی‌الصدر ‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.2‬عکس‌و‌تبدیل‬ ‫‪‌.‬رد‌الصدر‌الیالعجز ‌‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‪‌.75‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫«به‌زیورها‌بیارایند‌مردم‌خوبرویان‌را‪‌/‬تو‌سیمین‌تن‌چنان‌خوبی‌که‌زیورها‌بیارایی»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه‌درست ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جابجایی‌فاعل‌و‌مفعول‬ ‫‪‌.3‬قلب‌مطلب‌‪‌.2‬عکس‌و‌تبدیل‬
‫‪‌. 70‬هرگاه‌شاعر‌در‌شعر‌خود‌از‌یک‌شخص‌یا‌مطلب‌به‌شخص‌یا‌مطلب‌دیگر‌توجه‌کند‌چه‌صنعت‌را‌به‌‬
‫کار‌برده‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬عکس‌و‌تبدیل‬ ‫‌‪‌.2‬التفات ‌‬ ‫‌‪‌.3‬قلب‬
‫‪‌.77‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫ام‌میبرد‌و‌بر‌حال‌دلم‌خون‌می‌گریست»‌چیست؟ ‌‬
‫دانی‌زچیست‪‌/‬نامه ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫سرخی‌چشم‌کبوتر‌را‌نمی‬ ‫«‬
‫‌‪‌.4‬حسن‌تعلیل ‌‬ ‫‌‪‌.1‬براعت‌استهالل‬ ‫‌‪‌.2‬حسن‌تخلص‬ ‫‌‪‌.3‬تکرار ‌‬
‫‪‌.78‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫کنون‌میخورد‌آب‌از‌قلم ‌‬
‫‌‬ ‫نرگس‌از‌چشم‌تو‌دم‌زد‌بر‌دهانش‌زد‌صبا‪‌/‬درد‌دندان‌دارد‌ا‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬حسن‌تخلص‬ ‫‌‪‌.2‬التفات ‌‬ ‫‌‪‌.3‬گریزگاه ‌‬
‫‪‌. 73‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌:‬گفتا‌که‌دلت‌کجاست؟‌گفتم‌براو‪‌/‬پرسید‌که‌او‌کجاست؟‌گفتم‪‌:‬در‌دل ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه‌درست ‌‬ ‫‌‪‌.1‬لف‌و‌نشر‬ ‫‌‪‌.2‬سؤال‌و‌جواب‬ ‫‌‪‌.3‬حسن‌تعلیل‬
‫‪‌.86‬صنعت‌معنوی‌در‌بیت‪‌ :‬‬
‫‌«اال‌یا‌ایهاالساقی‌ادرکاس‌و‌ناول‌ها‪/‬که‌عشق‌آسان‌نمود‌اول‌ولی‌افتاد‌مشکل‌ها»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬اغراق‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضمین ‌‬

‫‪205‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫بیدریغش‌همه‌جاکشیده»‪‌،‬میان‌کلمات‌‬
‫‪‌.83‬در‌عبارت‌«باران‌رحمت‌بی‌حسابش‌همه‌را‌رسیده‌و‌خوان‌نعمت‌ ‌‬
‫«رسیده‌و‌کشیده»‌چه‌صنعت‌بدیعی‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬تلمیح‌است‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌مطرف‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.3‬سجع‌متوازی‬
‫‌‬

‫‪‌ .82‬در ‌عبارت ‌«گوهر ‌اگر ‌در ‌خالب ‌افتد ‌همان ‌نفیس ‌است ‌و ‌غبار ‌اگر ‌به ‌فلک ‌رسد ‌همان ‌خسیس» ‌میان‌‬
‫کلمات‌«نفیس‌و‌خسیس»‌چه‌نوع‌سجع‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬سجع‌مطرف‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.3‬سجع‌متوازن‬
‫قصههای ‌از ‌یاد ‌رفته ‌و ‌آرزوهای ‌برباد ‌رفته» ‌میان ‌کلمات‌«از ‌یاد ‌رفته ‌و‌برباد ‌رفته»‌چه‌‬
‫‪‌.81‬در ‌عبارت ‌«راوی ‌ ‌‬
‫صنعت‌بدیعی‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬تضاد‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.3‬سجع‌مطرف‬
‫‪‌.84‬در ‌عبارت ‌«فراش ‌باد ‌صبا ‌را ‌گفته ‌تافرش ‌زمردین ‌بگسترد ‌و ‌دایة ‌ابر ‌بهاری ‌را ‌فرموده ‌تا ‌بنات ‌نبات ‌را ‌در‌‬
‫مهد‌زمین‌بپرورد»‌میان‌کلمات‌«بگسترد‌و‌بپرورد»‌چه‌صنعت‌بدیعی‌وجود‌دارد؟‌‬
‫‌‪‌.4‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌مطرف‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫بیمعرفت ‌مرغ ‌بی‌پر»‪‌ ،‬میان ‌کلمات ‌«زر‌و‌پر»‌چه‌‬
‫بیزرست ‌و ‌روندة ‌ ‌‬
‫‪‌.85‬در ‌عبارت ‌«تلمیذ ‌بی‌ارادت ‌عاشق ‌ ‌‬
‫صنعت‌بدیعی‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌تام‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌مطرف‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.3‬سجع‌متوازی‬
‫‪‌.80‬در‌عبارت‌«آنان‌در‌بند‌نام‌اند‌و‌اینان‌در‌اندیشة‌نان»‪‌،‬میان‌کلمات‌«نام‌و‌نان»‌چه‌صنعت‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌تام‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.3‬سجع‌مطرف‬
‫‪‌.87‬در‌عبارت‌«ما‌را‌بر‌کیسه‌بند‌نیست‌و‌با‌خلق‌خدای‌جنگ‌نیست»‪‌،‬میان‌کلمات‌«بند‌و‌جنگ‌»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬سجع‌مطرف‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌تام‬
‫چه‌صنعت‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪‌.88‬در‌عبارت‌«مجمع‌اهل‌دل‌است‌و‌مرکز‌علمای‌متبحر»‌میان‌کلمات‌«مجمع‌و‌مرکز»‌‬
‫‌‪‌.4‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌تام‬ ‫‌‪‌.3‬سجع‌مطرف‬
‫‪‌.83‬در‌عبارت‌«دانی‌که‌از‌ظلوم‌و‌جهول‌چه‌آید»‌میان‌کلمات‌«ظلوم‌و‌جهول‌»‌چه‌صنعت‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬سجع‌مطرف‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌تام‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازی‬ ‫‌ ‌‪‌.3‬سجع‌متوازن‬
‫و‌میگفت ‌یا ‌غفور ‌و‌یا ‌رحیم»‪‌ ،‬میان ‌کلمات‌‬
‫همیمالید ‌ ‌‬
‫‪‌.36‬در ‌عبارت ‌«درویشی ‌را ‌دیدم ‌که ‌سر‌بر ‌آستان ‌کعبه ‌ ‌‬
‫«غفور‌و‌رحیم»‌چه‌صنعت‌است؟‬
‫‌‪‌.4‬سجع‌مطرف‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌ناقص‬
‫‪‌.33‬در ‌عبارت ‌«بعد ‌از ‌تأمل ‌این ‌معنا ‌مصلحت ‌چنان ‌دیدم ‌که ‌در ‌نشیمن ‌عزلت ‌نشینم» ‌میان ‌کلمات ‌«عزلت ‌و‌‬
‫مصلحت»‌چه‌صنعت‌ادبی‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬تضاد‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌مطرف‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.3‬سجع‌متوازی‬

‫‪200‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪‌.32‬در‌عبارت‌«دوستی‌را‌که‌به‌عمری‌فراچنگ‌آرند‌نشاید‌که‌به‌یکدم‌بیازارند»‪‌،‬میان‌کلمات‌«آرند‌و‌بیازارند‌»‌‬
‫چه‌صنعت‌بدیعی‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬سجع‌مطرف‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫‪‌.31‬در‌عبارت‌«الهی‌مکش‌این‌چراغ‌افروخته‌را‌و‌مسوز‌این‌دل‌سوخته‌را»‪‌،‬میان‌کلمات‌«افروخته‌و‌سوخته»؟‬
‫‌‪‌.2‬سجع‌مطرف‌است ‌‪‌.1‬سجع‌متوازن‌است ‌‪‌.4‬سجع‌متوازی‌است‌‬ ‫‌‪‌.3‬ترصیع‌است‬
‫و‌برعیبهای‌ما‌مگیر»‌میان‌کلمات‌«بپذیر‌و‌مگیر»‌چه‌صنعت‌است؟‬
‫‌‬ ‫‪‌.34‬در‌عبارت‌«الهی‌عذر‌ما‌بپذیر‌‬
‫‌‪‌.4‬لف‌و‌نشر‬ ‫‌‪‌.1‬سجع‌متوازن‬ ‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.3‬سجع‌مطرف‬
‫بیدیدار‌تو‌درد‌و‌داغ‌است»‪‌،‬میان‌کلمات‌«چراغ‌و‌داغ»‌؟‬
‫‪‌.35‬در‌عبارت‌«الهی‌اگر‌بهشت‌چشم‌و‌چراغ‌است‌ ‌‬
‫‌‪‌.3‬سجع‌متوازی‌است ‌‪‌.2‬سجع‌متوازن‌است ‌‪‌.1‬سجع‌مطرف‌است ‌‪‌.4‬عکس‌و‌تبدیل‌است‌‬
‫بنشانند‪‌/‬پریرویان ‌قرار ‌از‌دل ‌چو‌بستیزند ‌بستانند‌»چه‌صنعت‌‬
‫‌‬ ‫سمنبویان ‌غبار ‌غم ‌چو‌بنشینند ‌‬
‫‪‌.30‬در‌بیت‌« ‌‬
‫بدیعی‌به‌کار‌رفته‌است؟‌‬
‫‌‪‌.4‬ایهام‌تناسب‌‬ ‫‌‪‌.1‬لف‌و‌نشر‬ ‫‌‪‌.2‬موازنه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬طباق‬
‫‪‌.37‬در‌بیت‪«‌:‬ما‌برون‌را‌ننگریم‌و‌قال‌را‌‪‌/‬ما‌درون‌را‌بنگریم‌و‌حال‌را»‌چه‌صنعت‌بدیعی‌به‌کار‌رفته‌است‌؟‬
‫‌‪‌.4‬تشبیه‌‬ ‫‌‪‌.1‬تجنیس ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬طباق‬ ‫‌‪‌.3‬ترصیع ‌‬
‫‪‌ .38‬در ‌بیت ‌«غم ‌خویش ‌در ‌زندگی ‌خور ‌که ‌خویش ‌‪‌ /‬به ‌مرده ‌نپردازد ‌از ‌حرص ‌خویش» ‌بین ‌«خویش‌‬
‫وخویش»؟‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌ناقص‌است‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌خط‌است‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌زاید‌است ‌‪‌.2‬جناس‌تام‌است‬
‫بیسفر‌کجا‌یابد»‌بین‌کلمات‌«خطر‌و‌خطر»؟‬
‫‪‌.33‬در‌بیت‌«ای‌دل‌ار‌چند‌در‌سفر‌خطر‌است‌‪‌/‬کس‌خطر‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌تام‌است‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌لفظ‌است‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌مرکب‌است ‌‪‌.2‬جناس‌خط‌است‬
‫هیچکس ‌از ‌نای ‌بینوا» ‌میان ‌«نای ‌بینوا ‌و ‌نای‌‬
‫بینوایم ‌از ‌این ‌نای ‌بینوا‌‪‌ /‬شادی ‌ندید ‌ ‌‬
‫‌‪‌.366‬در‌بیت ‌«چون ‌نای ‌ ‌‬
‫بینوا»‌چه‌نوع‌جناس‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌زاید‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌لفظ‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌مرکب‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌تام‬
‫میفرستمت» ‌میان‌کلمات‌«صبا ‌و‌‬
‫میفرستمت‌‪‌ /‬بنگر ‌که ‌از ‌کجا ‌به ‌کجا ‌ ‌‬
‫‪‌.363‬در‌بیت‌«ای ‌هد ‌هد ‌صبا ‌به ‌سبا ‌ ‌‬
‫سبا؟‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌زاید‌است‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌تام‌است‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌مرکب‌است ‌‪‌.2‬جناس‌لفظ‌است‬
‫کند» ‌میان ‌«چمان ‌و‌‬
‫نمی ‌‬
‫نمیشود ‌یاد ‌سمن ‌ ‌‬
‫نمیکند ‌‪‌ /‬همدم ‌گل ‌ ‌‬
‫‪‌.362‬در‌بیت‌«سرو‌چمان ‌من ‌چرا ‌میل ‌چمن ‌ ‌‬
‫چمن»‌چه‌صنعت‌ادبی‌وجود‌دارد؟‬
‫‌‪‌.4‬سجع‌متوازی‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌زاید‬ ‫‌‪‌.2‬ترصیع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬موازنه ‌‬
‫‪‌.361‬در‌بیت‌«چراغ ‌روی ‌تو ‌را ‌شمع ‌گشت ‌پروانه ‌‪‌ /‬مرا ‌زحال ‌تو ‌با ‌حال ‌خویش ‌پروا‌نه» ‌میان ‌ ‌«پروانه ‌و ‌پروا‌‬
‫نه»؟‬
‫‌‪‌.2‬سجع‌متوازن‌است ‌‪‌.1‬سجع‌مطرف‌است ‌‪‌.4‬جناس‌مرکب‌است‌‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌لفظ‌است‬

‫‪207‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪‌ .364‬در ‌بیت‪‌ ‌:‬سال‌ها ‌دخمة ‌خود ‌ظلمت ‌زندان ‌کردم ‌‪‌ /‬تادری ‌رخنه ‌به ‌میخانة ‌رندان ‌کردم» ‌میان ‌«زندان ‌و‌‬
‫رندان‌»؟‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌زاید‌است‌‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌مرکب‌است ‌‪‌.1‬جناس‌تام‌است‬ ‫‌ ‌‪‌.3‬جناس‌خط‌است‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‌بیت‪»‌:‬سروگلستان‌من‌قامت‌دلجوی‌یار‌‪‌/‬قامت‌دلجوی‌یار‌سرو‌گلستان‌من»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪365‬‬
‫‌‪‌.4‬تلمیع‌‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.2‬عکس‌و‌تبدیل‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌تام‬
‫‪‌ .360‬صنعت ‌ادبی ‌در ‌بیت‪«‌ :‬بوستان ‌بر ‌سرو ‌دارد ‌آن ‌نگار ‌دلستان ‌‪‌ /‬آن ‌نگار ‌دلستان ‌برسرو ‌دارد ‌بوستان»‌‬
‫چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬قلب‌‬ ‫‌‪‌.1‬عکس‌و‌تبدیل‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‌‪‌.3‬تلمیح ‌‬
‫‪‌.367‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬مرا‌هرگه‌بهار‌آید‌به‌خاطر‌یاد‌یار‌آید‌‪‌/‬به‌خاطر‌یاد‌یار‌آید‌مرا‌هرگه‌بهار‌آید»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬عکس‌و‌تبدیل‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌مرکب‬ ‫‌‪‌.2‬ذوبحرین‬ ‫‌‪‌.3‬تلمیح ‌‬

‫ادبی‌در‪»‌‌:‬روضة‌رضوان‌من‌خاک‌سرکوی‌دوست‌‪‌/‬خاک‌سرکوی‌دوست‌روضة‌رضوان‌من»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪‌.368‬صنعت‌‬
‫‌‪‌.4‬ذوقافیتین‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌تام‬ ‫‌‪‌.3‬عکس‌یا‌تبدیل‬
‫‌‬
‫چیست؟‬ ‫مشکلها»‌‬
‫‌‬ ‫و‌ناولها‌‪‌/‬که‌عشق‌آسان‌نمود‌اول‌ولی‌افتاد‌‬
‫‌‬ ‫ایهاالساقی‌ادرکاسا‌‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬اال‌یا‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‪363‬‬
‫‌‬
‫‪‌.‬ملمع‬ ‫‌‪4‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضاد‬ ‫‌‪‌.2‬تناسب ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضمین ‌‬
‫بیتو‌به‌جان‌آمدم‌زغمناکی»‌چیست؟‌‬
‫‪‌.336‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬کتبت‌قصته‌شوقی‌و‌مدمعی‌باکی‌‪‌/‬بیاکه‌ ‌‬
‫‌‬
‫و‌نشر‬‫‌‪‌.4‬لف‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬قلب‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‬
‫‪‌.333‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬دلم‌از‌مدرسه‌و‌صحبت‌شیخ‌است‌ملول‌‪«‌‌/‬ای‌خوشا‌دامن‌صحرا‌و‌گریبان‌چاکی»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬طرد‌و‌عکس‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضمین ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تناسب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫‪‌.332‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬آتش‌رخسار‌گل‌خرمن‌بلبل‌بسوخت‌‪‌/‬چهرة‌خندان‌شمع‌آفت‌پروانه‌شد»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬لف‌و‌نشر‬ ‫‌‪‌.1‬تناسب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‌‪‌.3‬تضمین ‌‬
‫‪‌.331‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬هر‌تیر‌که‌از‌چشم‌چو‌بادام‌توجست‌‪‌/‬درخسته‌دلم‌چو‌مغز‌در‌پسته‌نشست»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬تناسب‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضمین ‌‬ ‫‌‪‌.2‬لف‌و‌نشر‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ایهام‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪»‌:‬مزرع‌سبز‌فلک‌دیدم‌و‌داس‌مه‌نو‌‪‌/‬یادم‌از‌کشتة‌خویش‌آمد‌و‌هنگام‌درو»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪334‬‬
‫‌‪‌.4‬طردوعکس‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬تناسب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫‪‌.335‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬ز‌روزگار‌همین‌حالتم‌پسند‌آمد‌‪‌/‬که‌خوب‌و‌زشت‌و‌بد‌و‌نیک‌در‌گذر‌دیدم»؟‬
‫‌‪‌.4‬تلمیح‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضاد‬ ‫‌‪‌.2‬تناسب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ایهام‬
‫‪‌.330‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬چو‌شمع‌خنده‌نکردی‌مگر‌به‌روز‌سیاهم‌‪‌/‬چو‌بخت‌جلوه‌نکردی‌مگر‌به‌موی‌سپیدم»‌‬
‫چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬طباق‌یا‌تضاد‌‬ ‫‌‪‌.1‬طردوعکس‬ ‫‌‪‌.2‬ذوبحرین‬ ‫‌‪‌.3‬ذوقافیتین‬
‫علیرغم‌دشمن‌است»؟‌‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬امشب‌براستی‌شب‌ما‌روز‌روشن‌است‌‪‌/‬عید‌وصال‌دوست‌ ‌‬
‫‌‬ ‫‪337‬‬
‫‌‪‌.4‬تلمیح‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌لفظ‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌تام‬ ‫‌‪‌.3‬طباق‌یا‌تضاد‬

‫‪208‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪‌.338‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬بدو‌نیک‌را‌چون‌درنگ‌اندکی‌است‌‪‌/‬غم‌و‌شادی‌و‌رنج‌و‌راحت‌یکی‌است»؟‌‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌تام‌‬ ‫‌‪‌.1‬طباق‌یا‌تضاد‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تلمیح ‌‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪»‌:‬پیر‌از‌و‌گردد‌جوان‪‌،‬غمخوار‌ازو‌یابد‌طرب‌‪‌/‬زو‌قوی‌گردد‌ضعیف‌و‌زو‌غنی‌گردد‌فقیر»؟‬
‫‌‬ ‫‪333‬‬
‫‌‪‌.4‬طباق‌یا‌تضاد‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌خط‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬قلب‬ ‫‌‪‌.3‬ردالمطلع‌‬
‫دعالدنیا ‌و‌‬
‫‪‌ .326‬صنعت ‌ادبی ‌در‪«‌ :‬حضوری ‌گر ‌همی ‌خواهی ‌ازو ‌غایب ‌مشو ‌حافظ ‌‪‌ /‬متی ‌ماتلق ‌من ‌تهوی ‌ ‌‬
‫اهملها»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬تضمین‌است‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضاد‌است‬ ‫‌‪‌.2‬قلب‌است‬ ‫‌ ‌‪‌.3‬ملمع‌است‬
‫گمگشته ‌باز ‌آید ‌به ‌کنعان ‌غم ‌مخور ‌‪‌ /‬کلبة ‌احزان ‌شود ‌روزی ‌گلستان ‌غم‌‬
‫‪‌ .323‬صنعت ‌ادبی ‌در‪«‌ :‬یوسف ‌ ‌‬
‫مخور»؟‬
‫‌‪‌.4‬قلب‌است‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضمین‌است‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح‌است‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‌است‬
‫‪‌.322‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬بر‌ماجرای‌خسرو‌و‌شرین‌قلم‌کشید‌‪‌/‬شوری‌که‌در‌میان‌‌من‌است‌و‌میان‌دوست»؟‬
‫‌‪‌.4‬تضاد‌است ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح‌است‬ ‫‌‪‌.2‬ایهام‌است‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‌است‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬نه‌هر‌که‌چهره‌برافروخت‌دلبری‌داند‌‪‌/‬نه‌هرکه‌آیینه‌سازد‌سکندری‌داند»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪321‬‬
‫‌‪‌.4‬تلمیح‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌لفظ‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌خط‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫‪‌.324‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬گرش‌ببینی‌و‌دست‌از‌ترنج‌بشناسی‌‪‌/‬روا‌بود‌که‌مالمت‌کنی‌زلیخا‌را»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌زاید‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪1‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‌‪‌.3‬تلمیح ‌‬
‫‪‌.325‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬بیا‌ای‌کاروان‌مصر‌آهنگ‌کجا‌داری‌‪‌/‬گذر‌بر‌چاه‌کنعان‌کن‪‌،‬من‌آخر‌ماه‌کنعانم»؟‬
‫‌‪‌.4‬ترصیع‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضاد‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌تام‬
‫‪‌.320‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬که‌من‌از‌گشاد‌کمان‌روز‌کین‌‪‌/‬بدوزم‌همی‌آسمان‌بر‌زمین»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬مبالغه‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ایهام‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.3‬جناس ‌‬
‫‪‌.327‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬همی‌بکشتی‌تا‌در‌عدو‌نماند‌شجاع‌‪‌/‬همی‌بدادی‌تا‌در‌ولی‌نماند‌فقیر»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ذم‌شبیه‌به‌مدح‌‬ ‫‌‪‌.1‬اقتباس ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تشبیه ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مبالغه ‌‬
‫‪‌.328‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬ز‌سم‌ستوران‌در‌آن‌پهن‌دشت‌‪‌/‬زمین‌شد‌شش‌و‌آسمان‌گشت‌هشت»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬غلو‬ ‫‌‪‌.2‬طردوعکس‬ ‫‌‪‌.3‬تضمین ‌‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬شود‌کوه‌آهن‌چو‌دریای‌آب‌‪‌/‬اگر‌بشنود‌نام‌افراسیاب»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪323‬‬
‫‌‪‌ 4‬‬
‫‪‌.‬غلو‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬ترصیع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬قلب‌کل‌‬
‫‪‌.316‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬فرو‌شُد‌به‌ماهی‌و‌بر‌شد‌به‌ماه‌‪‌/‬بن‌نیزه‌و‌قبة‌بارگاه»‌چیست؟‬
‫‪‌.‬ارسالالمثل‌‬
‫‌‬ ‫‌‪4‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.3‬لف‌نشر ‌‬
‫‪‌ .313‬صنعت ‌ادبی ‌در‪»‌ ‌:‬به ‌من ‌نمود ‌لب ‌و ‌چشم ‌و ‌زلف ‌آن ‌دلبر ‌‪‌ /‬یکی ‌عقیق ‌و ‌دوم ‌نرگس ‌و ‌سوم ‌عنبر»‌‬
‫چیست؟‬
‫‌‬
‫و‌نشر‬‫‌‪‌.4‬لف‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضاد‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‬

‫‪203‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌«به‌روز‌نبرد‌آن‌یل‌ارجمند‌‪‌/‬به‌شمشیر‌و‌خنجر‌به‌گرز‌و‌کمند ‌‬ ‫‪‌.312‬صنعت‌ادبی‌در‪‌:‬‬
‫‌برید‌و‌دریدو‌شکست‌و‌ببست‌‪‌/‬یالن‌را‌سر‌و‌سینه‌و‌پاو‌دست»‌چیست؟‬ ‫‌‬
‫‌‪‌.4‬تلمیح‬ ‫‌‪‌.1‬لف‌و‌نشر‬ ‫‌‪‌.2‬طردوعکس‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌تام‬
‫‪‌.311‬صنعت ‌ادبی‌در‪«‌:‬من ‌اگر ‌نیکم ‌اگر ‌بد ‌تو ‌برو‌خود ‌را ‌باش ‌‪‌ /‬هرکسی ‌آن ‌درود ‌عاقبت ‌کار ‌که ‌کشت»‌‬
‫چیست؟‬
‫‪‌.‬ارسالالمثل‌‬
‫‌‬ ‫‌‪4‬‬ ‫‌‪‌.1‬جناس ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‬
‫‪‌.314‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬دهقان‌سالخورده‌چه‌خوش‌گفت‌با‌پسر‌‪‌/‬کای‌نور‌چشم‌من‌به‌جز‌از‌کشته‌ندروی»؟‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌تام‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬غلو‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‌‌‬ ‫‪‌.315‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬کند‌با‌جنس‌خود‌هر‌جنس‌پرواز‌‪‌/‬کبوتر‌با‌کبوتر‌باز‌با‌باز»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬طردوعکس‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫خراباتنشینان‌ز‌کرامات‌مالف‌‪‌/‬هر‌سخن‌جایی‌و‌هر‌نکته‌مکانی‌دارد»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬با‌‬
‫‌‬ ‫‪310‬‬
‫‌‪‌.4‬ملمع‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪1‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‌‪‌.3‬تضمین ‌‬
‫‪‌.317‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬پای‌ما‌لنگ‌است‌و‌منزل‌بس‌دراز‌‪‌/‬دست‌ما‌کوتاه‌و‌خرما‌بر‌نخیل»‌چیست؟‌‬
‫‪‌.‬ارسالالمثلین‌‬
‫‌‬ ‫‌‪4‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.3‬طردوعکس‬
‫‪‌.318‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬ندانم‌این‌شب‌قدر‌است‌یا‌ستارة‌روز‌‪‌/‬تویی‌برابر‌من‌یا‌خیال‌در‌نظرم»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬سوال‌و‌جواب‌‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬ملمع‬ ‫‌‪‌.3‬تجاهل‌العارف‬
‫ریرخ ‌یا ‌مالیک ‌یا ‌بشر ‌‪‌ /‬قامت ‌است ‌آن ‌یا ‌قیامت ‌یا ‌الف ‌یا ‌نیشکر»‌‬
‫‪‌ .313‬صنعت ‌ادبی ‌در‪»‌ ‌:‬آفتابست ‌آن ‌پ ‌‬
‫چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬تضمین‬ ‫‌‪‌.1‬عکس‌وطرد‬ ‫‌‪‌.2‬تجاهل‌العارف‬ ‫‌‪‌.3‬تلمیح ‌‬
‫‪‌.346‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬آینه‌در‌پیش‌آفتاب‌نهادست‌‪‌/‬بر‌در‌آن‌خیمه‌یا‌شعاع‌جبین‌است»‌چیست؟‌ ‌‬
‫‌‬
‫‪‌.‬تضاد‬ ‫‌‪4‬‬ ‫‌‪‌.1‬تجاهل‌العارف‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‪‌.3‬تضمین ‌‬
‫‪‌.343‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬گفتم‌ای‌جان‌تو‌عین‌مایی‌گفت‌‪‌/‬عین‌چه‌بود‌درین‌عیان‌که‌منم»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬سوال‌و‌جواب‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تجاهل‌العارف‬ ‫‌‪‌.3‬تضمین ‌‬
‫‪‌.342‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬گفتم‌که‌نه‌وقت‌سفرت‌بود‌چنین‌زود‌‪‌/‬گفتا‌که‌مگر‌مصلحت‌وقت‌در‌این‌بود»‬
‫‌‪‌.4‬تجاهل‌العارف‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضاد‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬ملمع‬ ‫‌‪‌.3‬سوال‌و‌جواب‬
‫‪‌.341‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬گفتم‌که‌خدا‌داد‌مرادت‌به‌وصالش‌‪‌/‬گفتا‌که‌مرادم‌به‌وصالش‌نه‌همین‌بود»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ملمع‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪1‬‬ ‫‌‪‌.2‬سوال‌و‌جواب‬ ‫‌‪‌.3‬تجاهل‌العارف‬
‫میدانستم‬
‫میدانستم‌‪‌/‬بشکستن‌آن‌درست‌ ‌‬
‫‌«من‌عهد‌تو‌سخت‌سست‌ ‌‬ ‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‌بیت‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪344‬‬
‫میدانستم»‌چیست؟‬
‫‌این‌دشمنی‌ای‌دوست‌که‌بامن‌کردی‌‪‌/‬آخر‌کردی‌نخست‌ ‌‬ ‫‌‬
‫‌‪‌.4‬ملمع‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضمین ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‌یا‌طباق‬
‫‪‌.345‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬نالم‌زدل‌چو‌نای‌من‌اندرحصار‌نای‌‪‌/‬پستی‌گرفت‌همت‌من‌زین‌بلند‌جای»‌چیست؟ ‌‬

‫‪276‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬سوال‌و‌جواب‌‬ ‫‌‪‌.1‬طردوعکس‬ ‫‌‬ ‫‪‌.3‬جناس‌تام ‌‪‌.2‬ملمع‬

‫سایهور‌چون‌او‌نیامد‌در‌جهان»‌چیست؟‬
‫سایهور‌‪‌/‬آفتاب‌ ‌‬
‫‪‌.340‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬در‌جهان‌چون‌او‌نیامد‌آفتاب‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬ملمع‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.2‬طردوعکس‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌تام‬
‫حادثهیی‌‪‌/‬انا‌اصطبرت‌قتیالً‌و‌قاتلی‌شاکی»‌چیست؟‬
‫واقعهیی‌و‌غریب‌ ‌‬
‫‪‌.347‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬عجیب‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬طردوعکس‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌تام‬
‫دعالتکاسل‌تغنم‌فقد‌جری‌مثل‌‪‌/‬که‌زاد‌راهروان‌چستی‌است‌و‌چاالکی»‌چیست؟‌ ‌‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪‌ «‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪348‬‬
‫‌‪‌.4‬ملمع‌‬ ‫‌‪‌.1‬طردوعکس‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫‪‌.343‬صنعت‌ادبی‌در‌«جوانی‌حسرتا‌با‌من‌وداع‌جاودانی‌کرد‌‪‌/‬وداع‌جاودانی‌حسرتا‌با‌من‌جوانی‌کرد»‌‬
‫چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ایهام‌تناسب‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬جناس‌تام‬ ‫‌‪‌.3‬طردوعکس‬
‫نشستهایم»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪»‌:‬تا‌موج‌حادثات‌چه‌بازی‌کند‌که‌ما‌‪‌/‬با‌زورق‌شکسته‌به‌دریا‌‬
‫‌‬ ‫‪356‬‬
‫‌‪‌.4‬تناسب‌‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.2‬طردوعکس‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‬
‫رنجها‌برد‌در‌کار‌باغبانی»‌چیست؟ ‌‬
‫‪‌.353‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬نیما‌اگر‌گلی‌چند‌در‌گلشن‌ادب‌کاشت‌‪‌/‬امید‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬تلمیح‬ ‫‌‪‌.1‬تناسب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬ایهام‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫‪‌.352‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬دشمن‌دانا‌که‌غم‌جان‌بود‌‪‌/‬بهتر‌از‌آن‌دوست‌که‌نادان‌بود»‌چیست؟‬
‫‌‬
‫‪‌.‬تضاد‬ ‫‌‪4‬‬ ‫‌‪‌.1‬تناسب ‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬بگفتا‌عشق‌شیرین‌بر‌تو‌چون‌است‌‪‌/‬بگفت‌از‌جان‌شیرینم‌فزون‌است»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪351‬‬
‫‌‪‌.4‬ملمع‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضاد‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‪‌.3‬سوال‌وجواب‬
‫بیجان‌شیرین»‌چیست؟‬
‫‪‌.354‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬بگفت‌از‌دل‌جدا‌کن‌عشق‌شیرین‌‪‌/‬بگفتا‌چون‌زیم‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬سوال‌وجواب‌‬ ‫‌‪‌.1‬تناسب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‬
‫‪‌.355‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬بگفت‌او‌زان‌من‌شد‌زو‌مکن‌یاد‌‪‌/‬بگفت‌این‌کی‌کند‌بیچاره‌فرهاد»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌تام‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تناسب ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد‬ ‫‌‪‌.3‬سوال‌وجواب‬
‫‪‌.350‬در‌دو‌بیت‌زیر‌کدام‌صنعت‌ادبی‌به‌کار‌رفته‌است‌؟‬
‫‌سال‌وفال‌و‌مال‌وحال‌و‌اصل‌و‌نسل‌و‌تخت‌و‌بخت‌‪‌/‬بادت‌اندر‌شهریاری‌برقرار‌و‌بردوام‬
‫‌سال‌خرم‪‌،‬فال‌نیکو‪‌،‬مال‌وافر‪‌،‬حال‌خوش‌‪‌/‬اصل‌ثابت‪‌،‬نسل‌باقی‪‌،‬تخت‌عالی‌بخت‌رام‬
‫‌‬
‫‪‌.‬تضاد‬ ‫‌‪4‬‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.2‬لف‌و‌نشر‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‬
‫‪‌.357‬در‌دو‌بیت‌زیر‌کدام‌صنعت‌ادبی‌به‌کار‌رفته‌است‌؟‬
‫‌‌‬ ‫تازهگی‌بهار‌‪‌/‬بدین‌روشنی‌شراب‌بدین‌نیکویی‌نگار‬
‫‌بدین‌خرمی‌بهار‪‌،‬بدین‌ ‌‬
‫‌یکی‌چون‌بهشت‌عدن‪‌،‬یکی‌چون‌هوای‌دوست‌‪‌/‬یکی‌چون‌گالب‌بلخ‌یکی‌چون‌بت‌بِهار‬
‫‌‬
‫و‌نشر‬‫‌‪‌.4‬لف‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.3‬عکس‌و‌طرد‬
‫‪‌.358‬در‌دو‌بیت‌زیر‌کدام‌صنعت‌ادبی‌به‌کار‌رفته‌است‌؟‬

‫‪273‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌زمین‌از‌سرشک‌ابر‌هوا‌از‌نسیم‌گل‌‪‌/‬درخت‌از‌جمال‌برگ‌سرکوه‌زالله‌زار‌‬
‫‌یکی‌چون‌پرند‌سبز‌یکی‌چون‌عبیر‌خوش‌‪‌/‬یکی‌چون‌عروس‌خوب‌یکی‌چون‌رخان‌یار‬
‫‌‪‌.4‬طردوعکس‌‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ایهام‌تناسب‬ ‫‌‪‌.3‬لف‌و‌نشر‬
‫‪‌.353‬صنعت‌در‪«‌:‬هرجا‌گذری‌غلغلة‌شادی‌و‌شور‌است‌‪‌/‬ما‌آتش‌اندوه‌به‌آبی‌ننشانیم»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬عکس‌وتبدیل‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملمع‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫‪‌.306‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬چنین‌گفت‌بهمن‌که‌این‌رستم‌است‌‪‌/‬و‌یا‌آفتاب‌سپیده‌دم‌است»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌تام‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪1‬‬ ‫‌‪‌.2‬تجاهل‌العارف‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫نازکنهادش‌یا‌حریر‌‪‌/‬آهن‌است‌آن‌یا‌دل‌نامهربانش‌یا‌حجر»؟‬
‫‪‌.303‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬گلبن‌است‌آن‌یا‌تن‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌تام‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تجاهل‌العارف‬ ‫‌‪‌.2‬ملمع‌است‬ ‫‌‪‌.3‬تلمیح‌است‬
‫‪‌.‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬دگر‌از‌یوسف‌گمگشته‌سخن‌نتوان‌گفت‌‪‌/‬تپش‌خون‌زلیخا‌نه‌تو‌داری‌و‌نه‌من»؟‬
‫‌‬ ‫‪302‬‬
‫‌‪‌.4‬تلمیح‬ ‫‌‪‌.1‬موازنه ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ترصیع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬جناس‌تام‬
‫‪‌.301‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬امشب‌صدای‌تیشه‌از‌بیستون‌نیامد‌‪‌/‬شاید‌به‌خواب‌شیرین‌فرهاد‌رفته‌باشد»‌چیست؟‬
‫‪‌.‬ارسالالمثل‌‬
‫‌‬ ‫‌‪4‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬تضاد‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬ملمع‬ ‫‌‪‌.3‬تلمیح ‌‬
‫انجمنآرایی‌است»؟‬
‫‌‬ ‫میگفت‌‪‌/‬یاد‌زندان‌که‌در‌آن‌‬
‫‪‌.304‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌‌:‬در‌چمن‌بود‌زلیخا‌و‌به‌حسرت‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬عکس‌وطرد‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جناس‌تام‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪3‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪272‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫آزمون (‪)3‬‬
‫بیان‬
‫‪‌.‬قدیمیها‌(قُدما)‌مجاز‌را‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌می‌کردند؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪3‬‬
‫‌‪‌.4‬پنج‌نوع ‌‬ ‫‌‪‌.1‬چهار‌نوع‬ ‫‌‪‌.2‬سه‌نوع‌‬ ‫‌‪‌.3‬دو‌نوع ‌‬
‫‪«‌‌.2‬گل‌خندید»‌از‌دید‌قدما‌چه‌نوع‌مجاز‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬لغوی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬شرعی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬عقلی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬عرفی ‌‬
‫نرگسش‌عربدهجوی»‌از‌دید‌قدما‌چه‌نوع‌مجاز‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪«‌.1‬‬
‫‌‪‌.4‬لغوی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬عرفی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬عقلی‌ ‌‬ ‫‌‪‌.3‬شرعی ‌‬
‫‪‌.4‬هرگاه‌در‌مجاز‌عالقه‌شباهت‌باشد‪‌،‬چه‌نوع‌مجاز‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.1‬مجاز‌باالستعاره ‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مجاز‌عرفی‬ ‫‌‪‌.3‬مجاز‌مرسل‬
‫‪‌.5‬عالقة‌مجاز‌در‌«من‌آن‌نگین‌سلیمان‌به‌هیچ‌نستانم»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.1‬بنوت ‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تسمیه‌کل‌به‌اسم‌جزء‬ ‫‌‪‌.3‬تسمیه‌جزؤ‌به‌اسم‌کل‬
‫‪‌.0‬عالقة‌مجاز‌در‌جملة‌عامیانة‌«سرت‌به‌خاک»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬الزم‌و‌ملزوم ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ظرف‌و‌مظروف ‌‪‌.1‬حال‌و‌محل‬ ‫‌‪‌.3‬جزؤ‌و‌کل‬
‫‪‌.‬عالقة‌مجاز‌در‌مصرع‌«خون‌تیره‌شده‌است‌آب‌سرم»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪7‬‬
‫‌‪‌.3‬جزء‌به‌اسم‌کل ‌‪‌.2‬کل‌به‌اسم‌جزء ‌‪‌.1‬ظرف‌و‌مظروف ‌‪‌.4‬جنس ‌‬
‫‪‌.8‬عالقة‌مجاز‌در‌مصرع‌«دل‌عالمی‌بسوزی‌چو‌عذار‌برفروزی»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.3‬شی‌به‌اسم‌محل ‌‪‌.2‬محل‌به‌اسم‌شی ‌‪‌.1‬هردو ‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬
‫‪‌.3‬عالقة‌مجاز‌در‌«کشور‌ما‌قهرمان‌المپیک‌شد»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جزء‌و‌کل‬ ‫‌‪‌.3‬محل‌به‌اسم‌شی ‌‪‌.2‬الزم‌و‌ملزوم‬
‫‪‌.36‬عالقة‌مجاز‌در‌مصرع‌«گل‌در‌بر‌و‌می‌در‌کف‌و‌معشوق‌به‌کام‌است»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.3‬شی‌به‌اسم‌محل ‌‪‌.2‬محل‌به‌اسم‌شی ‌‪‌.1‬ظرف‌و‌مظروف ‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬
‫‪‌‌.33‬عالقة‌مجاز‌در‌بیت‪«‌:‬شکر‌گویم‌مر‌خدای‌پاک‌را‪‌/‬آنکه‌ایمان‌داد‌مشت‌خاک‌را»‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬به‌اعتبار‌شی ‌‬ ‫‌‪‌.‌1‬به‌اعتبار‌محل‬ ‫‌‪‌.3‬به‌اعتبار‌گذشته ‌‪‌.2‬به‌اعتبار‌آینده‬
‫‪‌32‬عالقة‌مجاز‌در‌«خواجة‌روزگار‌قنبر‌او»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬

‫‪271‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬الزم‌و‌ملزوم ‌‬ ‫‌‪‌.1‬حال‌و‌محل‬ ‫‌‪‌.2‬جزؤ‌و‌کل‬ ‫‌‪‌.3‬عام‌و‌خاص‬

‫بدان‌آهن‌که‌او‌سنگ‌آزمون‌کرد‪‌/‬تواند‌بیستون‌را‌بیستون‌کرد»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.31‬عالقة‌مجاز‌در‌«‌‬
‫‌‪‌.4‬گذشته‌و‌آینده ‌‬ ‫‌‪‌.1‬حال‌و‌محل‬ ‫‌‪‌.2‬جنس ‌‬ ‫‌‪‌.3‬پدری‌و‌پسری‬
‫‪‌.34‬عالقة‌مجاز‌در‌بیت‪‌ ‌:‬‬
‫«گر‌چو‌بوذر‌آرزوی‌تاج‌داری‌روز‌حشر‪‌/‬دار‌چون‌منصور‌حالج‌انتظار‌تاج‌دار»‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.1‬ظرف‌و‌مظروف ‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.3‬ماکان‌و‌مایکون ‌‪‌.2‬حال‌و‌جا‬
‫‪‌.35‬عالقة‌مجاز‌در‌جملة‌عامیانة‌«بد‌الیق‌است!»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬جنس ‌‬ ‫‌‪‌.1‬گذشته‌و‌آینده‬ ‫‌‪‌.2‬تضاد ‌‬ ‫‌‪‌.3‬شباهت‌‬
‫‪‌.30‬عالقة‌مجاز‌در‌بیت‌زیر‌چگونه‌است؟ ‌‬
‫«ناصحم‌گفت‌که‌جز‌غم‌چه‌هنر‌دارد‌عشق‪‌/‬گفتم‌ای‌خواجة‌عاقل‌هنری‌بهتر‌از‌این»‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬تضاد ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ماکان‌و‌مایکون ‌‪‌.1‬شباهت‌‬ ‫‌‪‌.3‬حال‌و‌جا‬
‫ننگرد‌دیگر‌به‌سرو‌اندر‌چمن‪‌/‬هرکه‌دید‌آن‌سرو‌سیماندام‌را»‌چگونه‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.37‬عالقة‌مجاز‌در‌«‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 2‬‬ ‫‌‪‌.1‬گذشته‌و‌آینده‬ ‫‌‪‌.2‬الزمیت‌و‌ملزومیت‬ ‫‌‪‌.3‬عالقة‌شباهت‬
‫‪‌.38‬یک‌تشبیه‌کامل‌دارای‌چند‌رکن‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬شش ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬دو‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬سه‬ ‫‌‪‌.3‬چهار ‌‬
‫ها‌را‌طرفین‌تشبیه‌میگویند؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫‪‌.‬کدام‌رکن‬ ‫‪33‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.3‬ادات‌و‌مشبه‌به ‌‪‌.2‬وجه‌شبه‌و‌ادات ‌‪‌.1‬مشبه‌و‌ادات‬
‫‪‌.26‬تشبیهی‌که‌در‌آن‌وجه‌شبه‌محذوف‌باشد‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مؤکد ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مجمل ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مفصل ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مرسل ‌‬
‫‪‌.23‬تشبیهی‌که‌در‌آن‌ادات‌تشبیه‌محذوف‌باشد‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مجمل ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مجمل ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مرسل ‌‬
‫‪‌.22‬تشبیهی‌که‌در‌آن‌ادات‌تشبیه‌و‌وجه‌شبه‌محذوف‌باشد‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مجمل ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مرسل ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مؤکد ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬بلیغ‬
‫کدام‌واژهها‌مشبه‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌‌.21‬در‌مصرع‌«منم‌صلصال‌و‌او‌شهمامة‌من»‌‬
‫‌‪‌.4‬او ‌‬ ‫‌‪‌.1‬من‬ ‫‌‪‌.2‬صلصال‌و‌شهمامه‌‬ ‫‌‪‌.3‬من‌و‌او‌‬
‫‪‌.24‬در‌بیت‪«‌:‬دانش‌اندر‌دل‌چراغ‌روشن‌است‪‌/‬وزهمه‌بد‌بر‌تن‌تو‌جوشن‌است» ‌‬
‫‌‪‌.1‬حسی‌به‌حسی ‌‪‌.4‬عقلی‌به‌عقلی ‌‬ ‫‌‪‌.2‬حسی‌به‌عقلی‬ ‫‌‪‌.3‬عقلی‌به‌حسی‬
‫‪‌.25‬در‌جمله‌«در‌دل‌من‌چیزی‌است‌مثل‌یک‌بیشة‌نور»‌چه‌نوع‌تشبیه‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬

‫‪274‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬حسی‌به‌عقلی ‌‬ ‫‌‪‌.1‬عقلی‌به‌حسی‬ ‫‌‪‌.2‬وهمی ‌‬ ‫‌‪‌.3‬خیالی ‌‬

‫‪‌.‬در‌ترکیبهای‌«گل‌روی‌و‌روی‌ماه»‌چه‌نوع‌تشبیه‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪20‬‬
‫‌‪3‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.1‬اضافة‌تشبیهی‬ ‫‌‪‌.2‬تشبیه‌مفصل‬ ‫‌‪‌.3‬تشبیه‌بلیغ‬
‫شبی‌زیت‌فکرت‌همیسوختم‪‌/‬چراغ‌بالغت‌بیفروختم»‌چه‌نوع‌تشبیه‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.27‬در‌بیت‪«‌:‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تشبیه‌مقید‬ ‫‌‪‌.2‬تشبیه‌مرکب‬ ‫‌‪‌.3‬اضافة‌تشبیهی‬
‫‪‌.28‬تشبیه‌به‌اعتبار‌طرفین‌خود‌چند‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬پنج ‌‬ ‫‌‪‌.1‬چهار‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬سه‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬دو‌‬
‫‪‌.23‬در‌بیت‌«ز‌روی‌دوست‌دل‌دشمنان‌چه‌دریابد‪‌/‬چراغ‌مرده‌کجا‌شمع‌آفتاب‌کجا» ‌‬
‫‌‪‌.4‬تشبیه‌جمع ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تشبیه‌تسویه‬ ‫‌‪‌.2‬تشبیه‌ملفوف‬ ‫‌‪‌.3‬تشبیه‌مفروق‬
‫ساق‌چون‌پوالد‪‌،‬پی‌همچون‌کمان‪‌،‬رگ‌همچو‌زه»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.16‬نوعیت‌تشبیه‌در‌مصرع‌«‬
‫‌‪‌.4‬تسویه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملفوف ‌‬ ‫‌‪‌.2‬جمع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مفروق ‌‬
‫‪‌.13‬در‌مصرع‌«نقش‌خورنق‌است‌همه‌باغ‌و‌بوستان»‌چه‌نوع‌تشبیه‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جمع ‌‬ ‫‌‪‌.2‬ملفوف ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مفروق ‌‬
‫زسم‌ستوران‌و‌گرد‌سپاه‪‌/‬زمین‌ماه‌روی‌و‌زمینروی‌ماه»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌‌.12‬نوعیت‌تشبیه‌در‌«‬
‫‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ملفوف ‌‬ ‫‌‪‌.2‬معکوس‬ ‫‌‪‌.3‬مضمر ‌‬
‫‪‌.‬در‌بیت‪«‌:‬گر‌نور‌مه‌و‌روشنی‌شمع‌توراست‪‌/‬پس‌کاهش‌و‌سوزش‌من‌از‌بهر‌چراست»؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪11‬‬
‫‌‪‌.4‬تشبیه‌جمع ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تشبیه‌مضمر‬ ‫‌‪‌.2‬تشبیه‌تسویه‬ ‫‌‪‌.3‬تشبیه‌معکوس‬
‫‪‌‌.14‬نوعیت‌تشبیه‌در‌مصرع‌«روی‌او‌ماه‌است‌اگر‌بر‌ماه‌مشک‌افشان‌شود»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مفروق ‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬جمع ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مشروط‌‬ ‫‌‪‌.3‬تفضیل ‌‬
‫‪‌.15‬استعاره‌در‌لغت‌یعنی‌چی؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬امانت‌سپردن ‌‬ ‫‌‪‌.1‬امانت‌خواستن‬ ‫‌‪‌.2‬امانت‌گرفتن‬ ‫‌‪‌.3‬امانت‌دادن‬
‫‪‌.‬هرگاه‌واژهای‌را‌به‌عالقة‌مشابهت‌به‌طور‌امانت‌به‌جای‌واژة‌دیگر‌به‌کار‌بریم‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪10‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬سمبول ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تشبیه ‌‬ ‫‌‪‌.3‬کنایه ‌‬
‫‪‌.17‬در‌استعاره‌معموال‌کدام‌رکن‌تشبیه‌محذوف‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬وجه‌شبه‬ ‫‌‪‌.2‬ادات‌تشبیه‬ ‫‌‪‌.3‬مشبه ‌‬
‫‪‌.18‬مستعارله‌یعنی‌چی؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬برای‌امانت‌ ‌‬ ‫‌‪‌.1‬آن‌امانت‬ ‫‌‪‌.2‬امانت‌از‌او‬ ‫‌‪‌.3‬امانت‌برای‌او‬
‫‪‌.13‬استعاره‌مصرحه‌به‌چند‌بخش‌تقسیم‌شده‌است؟ ‌‬

‫‪275‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬پنج‌بخش ‌‬ ‫‌‪‌.1‬چهار‌بخش‬ ‫‌‪‌.2‬دو‌بخش‬ ‫‌‪‌.3‬سه‌بخش‬

‫‪‌.46‬نوعیت‌استعاره‌در‌بیت‌«گل‌من‌یک‌نشانی‌در‌بدن‌داشت‪‌/‬یکی‌پیراهن‌کهنه‌به‌تن‌داشت»‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬باالکنایه ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مصرحه‌مجرده ‌‪‌.1‬مصرحه‌مرشحه ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مصرحه‌مطلقه‬
‫صبا‌به‌لطف‌بگو‌آن‌غزال‌رعنا‌را‪‌/‬که‌سر‌به‌کوه‌و‌بیابان‌تو‌دادهای‌مارا» ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.43‬در‌بیت‌‪‌«:‬‬
‫‌‪‌.4‬تبعیه ‌‬ ‫‌‪‌.2‬مصرحه‌مرشحه ‌‪‌.1‬مصرحه‌مطلقه‬ ‫‌‪‌.3‬استعاره‌مصرحه‌مجره‬
‫‪‌.42‬نوعیت‌استعاره‌در‌بیت‌«شبی‌گیسو‌فروهشته‌به‌دامن‪‌/‬پالسین‌معجر‌و‌قیرینه‌گرزن»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬باالکنایه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬عنادیه ‌‬ ‫‌‪‌.2‬وفاقیه ‌‬ ‫‌‪‌.3‬مصرحه‌‬
‫معلم‌به‌من‌زندهگی‌داد»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.41‬نوعیت‌استعاره‌در‌جملة‌«‬
‫‌‪‌.4‬مصرحه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مکنیه ‌‬ ‫‌‪‌.2‬وفاقیه ‌‬ ‫‌‪‌.3‬عنادیه ‌‬
‫‪‌.44‬کنایه‌به‌لحاظ‌مکنی‌عنه‌چند‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬دو‌نوع ‌‬ ‫‌‪‌.2‬سه‌نوع‌‬ ‫‌‪‌.3‬چهار ‌‬
‫‪«‌.45‬کمر‌بستن»‌به‌لحاظ‌مکنی‌عنه‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.1‬کنایه‌از‌موصوف ‌‪2‌.4‬و‌‪‌ 1‬‬ ‫‌‪‌.2‬کنایه‌از‌صفت‬ ‫‌‪‌.3‬کنایه‌از‌مصدر‬
‫کاسهای‌است‌ما‌همه‌مهمان‌او»‌چه‌نوع‌کنایه‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫دهر‌سیه ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.40‬در‌مصرع‌«‬
‫‌‪‌.4‬کنایه‌از‌مصدر ‌‬ ‫‌‪‌.2‬کنایه‌از‌موصوف ‌‪‌.1‬کنایه‌فعل‬ ‫‌‪‌.3‬کنایه‌از‌صفت‬
‫تبارکاهلل‌از‌این‌آب‌سیر‌آتش‌فعل»‌چه‌نوع‌کنایه‌به‌کار‌رفته‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.47‬در‌مصرع‌«‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬از‌صفت‬ ‫‌‪‌.2‬از‌مصدر‬ ‫‌‪‌.3‬کنایه‌از‌فعل‬
‫‪‌.48‬کنایه‌به‌لحاظ‌وضوح‌و‌خفا‌چند‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬همه‌غلط ‌‬ ‫‌‪‌.1‬سه‌نوع‌‬ ‫‌‪‌.2‬ده‌نوع ‌‬ ‫‌‪‌.3‬چهار‌نوع‬
‫‪«‌.43‬رخت‌بستن»‌به‌لحاظ‌وضوح‌و‌خفا‌چه‌نوع‌کنایه‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬تعریض ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬رمز‬ ‫‌‪‌.2‬تلویح ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ایما‬
‫‪«‌.56‬زیادی‌خاکستر»‌به‌لحاظ‌وضوح‌و‌خفا‌چه‌نوع‌کنایه‌است؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬تلویح ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تعریض‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬ایما‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬رمز‬
‫عریضالقفا»‌به‌لحاظ‌وضوح‌و‌خفا‌چه‌نوع‌کنایه‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪«‌.53‬‬
‫‌‪.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تعریض‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬رمز‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ایما‬
‫‪‌.‬هرگاه‌کنایه‌میان‌دو‌نفر‌(خصوصی)‌باشد‪‌،‬به‌لحاظ‌وضوح‌و‌خفا‌چه‌نوع‌است؟ ‌‬
‫‌‬ ‫‪52‬‬
‫‌‪‌.4‬هیچ‌یک ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تعریض‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬رمز‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ایما‬
‫‪‌.51‬در‌جملة‌«احمد‌در‌بخشش‌مانند‌حاتم‌است»‪‌،‬کلمة‌«احمد»‌چیست؟ ‌ ‌‬

‫‪270‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌.4‬مشبه‌به ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.1‬مشبه‬ ‫‌‪‌.2‬ادات‌تشبیه‬ ‫‌‪‌.3‬وجه‌شبه‌‬

‫‪‌.54‬در‌جملة‌«رستم‌در‌میدان‌جنگ‌مانند‌شیر‌بود»‪‌،‬کلمة‌«شیر»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬وجه‌شبه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ادات‌تشبیه‬ ‫‌‪‌.2‬مشبه‌به ‌‬ ‫‌‪‌‌.3‬مشبه ‌‬
‫‪‌.55‬در‌جملة‌«سهراب‌در‌جنگ‌همچون‌ببر‌بود»‪‌،‬کلمة‌«همچون»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬وجه‌شبه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ادات‌تشبیه‬ ‫‌‪‌.2‬مشبه‌به ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬مشبه‬
‫‪‌.50‬در‌جملة‌«بیژن‌در‌بخشش‌مانند‌حاتم‌است»‪‌،‬کلمة‌«بخشش»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ادات‌تشبیه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬مشبه‌به ‌‬ ‫‌‪‌.2‬وجه‌شبه‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬مشبه‬
‫‪‌.57‬در‌بیت‪«‌:‬سبزه‌اندر‌سبزه‌بینی‌چون‌سپهر‌اندر‌سپهر‌‪‌/‬خیمه‌اندرخیمه‌بینی‌چون‌حصار‌اندرحصار»‌‌کلمة‌‬
‫«سبزه»‌چیست؟ ‌‬
‫‌‪‌.4‬مشبه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬ادات‌تشبیه‬ ‫‌‪‌.2‬مشبه‌به ‌‬ ‫‌‪‌.3‬وجه‌شبه‌‬
‫‪‌.58‬در‌بیت‪«‌:‬خسرو‌فرخ‌سیر‌بر‌بارة‌دریا‌گذر‌‪‌/‬با‌کمند‌اندر‌میان‌دشت‌چون‌اسفندیار»‌کلمة‌«اسفندیار»‌‬
‫چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ادات‌تشبیه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬وجه‌شبه‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬مشبه‬ ‫‌‪‌.3‬مشبه‌به ‌‬
‫‪‌.53‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬بر‌در‌پرده‌سرای‌خسرو‌پیروز‌بخت‌‪‌/‬از‌پی‌داغ‌آتشی‌افروخته‌خورشیدوار‌»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ملمع‌‬ ‫‌‪‌.1‬تشبیه ‌‬ ‫‌‪‌.2‬تلمیح ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬زخون‌دلیران‌به‌دشت‌اندرون‌‪‌/‬چو‌دریا‪‌،‬زمین‌موج‌زن‌شد‌زخون»‌چیست؟‬
‫‌‬ ‫‪‌.06‬‬
‫‌‪‌.4‬تشبیه ‌‬ ‫‌‪‌.1‬تلمیح ‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪2‬‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‬
‫‪‌.03‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬چون‌جامة‌چرمین‌شمرم‌صحبت‌نادان‌‪‌/‬زیرا‌که‌گران‌باشد‌و‌تن‌گرم‌ندارد»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬ملمع ‌‬ ‫‌‪‌.1‬طرد‌و‌عکس‬ ‫‌‪‌.2‬سوال‌و‌جواب‬ ‫‌‪‌.3‬تشبیه ‌‬
‫عرقکردة‌یار»‌چیست؟‬
‫‪‌.02‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬ژاله‌برالله‌فرود‌آمده‌هنگام‌سحر‌‪‌/‬راست‌چون‌عارض‌گلگون‌ ‌‬
‫‌‪‌.4‬جناس‌تام‌‬ ‫‌‪‌.1‬تشبیه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.2‬ملمع‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬تضاد‬
‫‪‌.01‬صنعت‌ادبی‌در‪«‌:‬این‌چون‌بِهارخانة‌چین‌پر‌ز‌نقش‌چین‌‪‌/‬وان‌چون‌نگارخانة‌مانی‌پر‌از‌نگار»‌چیست؟‬
‫‌‪‌.4‬تشبیه‌‬ ‫‪‌.‬ارسالالمثل‬
‫‌‬ ‫‌‪1‬‬ ‫‌‪‌.2‬سوال‌وجواب‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌.3‬ملمع‬
‫‌‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪277‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‬
‫‌‬
‫آزمون (‪)2‬‬
‫عمومیات‬
‫‪‌.3‬از‌کتابهای‌مهم‌نثر‌دری‌در‌عهد‌خوارزمشاهان‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)4‬تاریخ‌گردیزی‌‬ ‫‌‪‌)1‬تاریخ‌جهانکشا‬ ‫‌‪‌)2‬تاریخ‌سیستان‬ ‫‌‪‌)3‬تاریخ‌بیهقی‬
‫‪‌.2‬از‌مثنویهای‌معروف‌سنایی‌است‌در‌اخالقیات‌و‌عرفان‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬حدیقهٌ‌الحقیقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬مثنوی‌معنوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬منطق‌الطیر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬عرفان‌‬
‫‪‌.1‬از‌حماسه‌سرایان‌عصر‌غزنوی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬عنصری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬فردوسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬ناصر‌خسرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬فرخی‌سیستانی‌‬
‫‪‌.4‬خمسه‌اثر‌معروف‌یکی‌ازین‌شاعران‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬عطار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬ابوالمعانی‌بیدل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬جامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬نظامی‌گنجوی‌‬
‫‪‌.5‬از‌آثار‌مشهور‌جامی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬نفحات‌االنس‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬چهار‌عنصر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬الهی‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬بوستان‌‬
‫‪‌.0‬اخالق‌محسنی‌اثر‌کیست؟‌ ‌‬
‫‌‪‌)1‬عبدالحی‌گردیزی ‌‪‌)4‬جامی‌است‌‬ ‫‌‪‌)3‬حسین‌واعظ‌کاشفی‌‪‌)2‬ابوالفضل‌بیهقی‬
‫‪‌.7‬اثر‌منظوم‌مشهور‌سعدی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)2‬چهار‌مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬بوستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬کیمیای‌سعادت‌ ‌‬ ‫‌‪‌)3‬گلستان ‌‬
‫مشهور‌کیاست؟‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.‬نصیحهالملوک‌اثر‌‬
‫‌‬ ‫‌‪8‬‬
‫‌‪‌)1‬عروضی‌سمرقندی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬ناصر‌خسرو ‌‬ ‫‌‌‪‌)2‬ابوالفضل‌بیهقی‬ ‫‌‪‌)3‬امام‌غزالی‌‌‌‌‌‬
‫‪‌.‬مهمترین‌اثر‌عرفانی‌منظوم‌موالناست‌‪:‬‬
‫‌‪‌ 3‬‬
‫‌‪‌)3‬فیه‌مافیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌‌)2‬عرفان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬مثنوی‌معنوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬الهی‌نامه‌‬
‫پرندهگان‌‪:‬‬
‫‪‌.36‬اثر‌مشهور‌عطار‌است‌از‌زبان‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬تذکره‌االولیا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬منطق‌الطیر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬هفت‌اورنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬حدیقه‌‬
‫‪‌.33‬زین‌االخبار‌اثر‌کیست؟‌‬
‫‌‪‌)4‬دقیقی‬ ‫‌‪‌)2‬عطار ‌‌‪‌)1‬ابوسعید‌عبدالحی‌گردیزی‬ ‫‌‪‌)3‬ابوالفضل‌بیهقی‬
‫‪‌.32‬از‌شاعران‌قصیده‌سرای‌عصر‌محمود‌غزنوی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)4‬فرخی‌سیستانی‌‬ ‫‌‪‌)1‬دقیقی‌بلخی‬ ‫‌‪‌)2‬ابوالمؤید‌بلخی‬ ‫‌‪‌)3‬شهید‌بلخی‬
‫میدانند‪‌:‬‬
‫‪‌.31‬این‌شاعر‌را‌مبتکر‌مسمط‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬منوچهری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬خاقانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬رودکی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬رابعة‌بلخی‌‬

‫‪278‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪‌.34‬مؤلف‌تاریخ‌بیهقی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬ابوسعید‌ابوالخیر‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬عبدالحی‌گردیزی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬ابوالفضل‌بیهقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬امیر‌خسرو‌‬
‫‪‌.35‬مؤلف‌قابوسنامه‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬امیر‌کیکاووس‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬محمد‌عوفی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬نظامی‌عروضی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬عطار‌نیشاپوری‌‬
‫قلعههای‌سو‌و‌دهک‌زندانی‌بود‌چه‌کسی‌بود؟‬
‫‪‌.30‬شاعری‌که‌هفت‌سال‌در‌ ‌‬
‫‌‬
‫انصاری‬ ‫‌‪‌)4‬خواجه‌عبداهلل‌‬ ‫‌‪‌)1‬عمر‌خیام‬ ‫‌‪‌)2‬مسعود‌سعد‬ ‫‌‪‌)3‬فرخی‌سیستانی‬
‫بهرامشاهی‌است‪‌:‬‬
‫‪‌.37‬مؤلف‌کلیله‌و‌دمنة‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬ابوالمعانی‌بیدل‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬ارزفی‌هروی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬ابوالمعالی‌نصراهلل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬عطار‌‬
‫‪‌.38‬از‌آثار‌مشهور‌بیدل‌است‪‌:‬‬
‫‌‌‪‌)4‬مثنوی‌طور‌معرفت‌‬ ‫‌)‌مثنوی‌معنوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬حدیقه ‌‬ ‫‌‪‌)3‬شاهنامه ‌‪2‬‬
‫‪‌.33‬مثنوی‌معروف‌جامی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬نفحات‌االنس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬هفت‌اورنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬منطق‌الطیر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬طلسم‌حیرت‌ ‌‬
‫رباعیسرایان‌معروف‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‌‪‌.26‬از‌‬
‫‌‪‌)3‬حکیم‌عمر‌خیام‌‌‌‌‌‪‌)2‬حکیم‌ناصر‌خسرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬ظهیر‌فاریابی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬حافظ‌‬
‫‪‌.23‬مؤلف‌چهار‌مقاله‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬شهید‌بلخی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬سلمان‌ساوجی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬نظامی‌عروضی‌سمرقندی‌‌‌‪‌)4‬عطا‌ملک‌‬
‫الهینامه‌اثر‌عرفانی‌این‌شاعر‌است‪‌:‬‬
‫‌‌‪‌.22‬مثنوی‌ ‌‬
‫‌‪‌)2‬جالل‌الدین‌بلخی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬سنایی‌غزنوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬عطار‌‬ ‫‌‪‌)3‬موالنا‌جامی‬
‫‪‌.21‬مؤلف‌کشف‌المحجوب‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬علی‌هجویری‌غزنوی‌‌‌‌‌‪‌)2‬عطار‌نیشاپوری‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عبدالرحمان‌جامی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬امیر‌خسرو‌‬
‫‪‌.24‬مؤلف‌کتاب‌احیاء‌العلوم‌دین‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬نظامی‌عروضی‌سمرقندی‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬امام‌محمد‌غزالی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬رودکی‌سمرقندی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬‬
‫صایب‌تبریزی‌‬
‫‪‌.25‬مؤلف‌اثر‌مشهور‌حماسی‌شاهنامه‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)1‬فردوسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬کلیم‌کاشانی‌‬ ‫‌‪‌)2‬دقیقی‌بلخی‬ ‫‌‪‌)3‬ابوالمؤید‌بلخی‬
‫‪‌.20‬از‌قطعه‌سرایان‌مشهور‌قرن‌هفتم‌هجری‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)1‬ابن‌یمین‌فریومدی‌‌‌‌‌‌‪‌ ‌)4‬‬
‫عطار‬ ‫‌‪‌)2‬سعدی ‌‬ ‫‌‪‌)3‬پروین‌اعتصامی‬
‫همقافیه‌و‌هم‌وزن‌‪:‬‬
‫‪‌.27‬شعری‌است‌مرکب‌از‌دو‌بیت‌ ‌‬
‫‌‪‌ ‌)4‬‬
‫غزل‬ ‫‌‪‌)1‬مسمط ‌‬ ‫‌‪‌)2‬قطعه ‌‬ ‫‌‪‌)3‬رباعی ‌‬
‫غزلسرایان‌معروف‌قرن‌هفتم‌هجری‌است‪‌:‬‬
‫‪‌.28‬از‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬جامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬انوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬سعدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬کلیم‌همدانی‌ ‌‬

‫‪273‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪‌.23‬از‌شاعران‌مدیحه‌سراست‪‌:‬‬
‫‌‪‌)1‬ارزقی‌هروی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬مسعود‌سعد‌سلمان‌‬ ‫‌‪‌‌)2‬نظامی ‌‬ ‫‌‪‌)3‬امیر‌خسرو‬
‫‪‌.16‬شاعری‌است‌ملقب‌به‌آوارة‌یمگان‌‪:‬‬
‫‌‪‌)3‬نظامی‌گنجوی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬ناصرخسرو‌قبادیانی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬نظامی‌عروضی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬‬
‫امیرخسرو‌دهلوی‌‬
‫‪‌.13‬نخستین‌دورة‌شعر‌دری‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬دورة‌خراسانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬دورة‌هندی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬دورة‌عراقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬مکتب‌وقوع‌‬
‫‪‌.12‬بیت‌آخر‌غزل‌به‌نام‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬مطلع‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬بیت‌گریز‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬مقطع‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬تشبیب‬
‫‪‌.11‬عنصری‌ملک‌الشعرای‌عصر‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬سامانی‌بود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬غزنوی‌بود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬غوری‌بود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬تیموری‌بود‌‬
‫‪‌.14‬دبیر‌مشهور‌عصر‌غزنوی‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬کسای‌مروزی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬عمارة‌مروزی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬ابونصر‌مشکان‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬ابوالمؤید‌بلخی‌‬
‫‪‌.‬ملکالشعرای‌دربار‌سلطان‌حسین‌بایقرا‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪15‬‬
‫‌‪‌)3‬دقیقی‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬بابا‌فغانی‌‌‌‌‌‌‌‪‌‌)1‬ابوالقاسم‌فردوسی‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬نورالدین‌عبدالرحمان‌جامی‬ ‫‌‬
‫‪‌.10‬اثر‌مشهور‌نثر‌بیدل‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬چهار‌مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬تذکرة‌الشعرا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬چهار‌عنصر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬تذکر‌ةاالولیا‬
‫‪‌.17‬از‌شاهکارهای‌‌معروف‌عرفانی‌موالنا‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬مثنوی‌هفت‌اورنگ‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬مثنوی‌منطق‌الطیر‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬مثنوی‌عرفانی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬مثنوی‌معنوی‌‬
‫‪‌.18‬کتابی‌که‌از‌زبان‌حیوانات‌نوشته‌شده‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬تاریخ‌سیستان‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬تاریخ‌بیهقی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬کلیله‌و‌دمنه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬کتاب‌گلستان‬
‫‪‌.13‬اثری‌که‌مؤلف‌آن‌معلوم‌نیست‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬تاریخ‌بیهقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬تاریخ‌بخارا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬تاریخ‌سیستان‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬زین‌االخبار‌‬
‫‪‌.46‬کلیات‌شمس‪‌،‬اثر‌معروف‌کیست؟‬
‫‌‪‌)3‬عطار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬شمس‌تبریز‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬موالنا‌جالل‌الدین‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬سنایی‌‬
‫داستانسرا‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.43‬شاعری‌است‌‬
‫گنجهیی‌‬
‫‌‪‌)3‬ناصر‌خسرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬شهید‌بلخی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬فرخی‌سیستانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬نظامی‌ ‌‬
‫‪‌.42‬تذکر‌ةاالولیا‌اثر‌معروف‌کیست؟‌‬
‫‌‪‌)3‬دولتشاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌‌)2‬عطار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬سنایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬محمد‌عوفی‌‬
‫گفتههای‌عرفانی‌خواجه‌عبداهلل‌انصاری‌است‪‌:‬‬
‫‪‌.41‬از‌ ‌‬
‫میخانه‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬فیه‌مافیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬خمسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬مناجات‌و‌مقاالت‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬تذکرة‌ ‌‬

‫‪286‬‬
 ‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫داستانهای‌تراژیدی‌شاهنامه‌فردوسی‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.44‬از‌‬
‫‌‪‌)3‬شیرین‌و‌فرهاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬رستم‌وسهراب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬ضحاک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬لیلی‌ومجنون‌‬
‫‪‌.45‬دومین‌سبک‌شعر‌دری‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬خراسانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬هندی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عراقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬معاصر‌‬
‫‪‌.40‬به‌روایت‌چهار‌مقاله‪‌،‬نخستین‌شاعر‌زبان‌دری‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬حنظلة‌باد‌غیسی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬وصیف‌سکزی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬فیروز‌مشرقی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬ابوسلیک‌گرگانی‬
‫‪‌.‬روشنایینامه‌اثر‌کیست؟‬
‫‌‬ ‫‪47‬‬
‫‌‪‌)3‬امیر‌خسرو‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬جامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬سنایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬ناصر‌خسرو‌‬
‫‪‌.48‬مختارنامه‌مجموعة‌رباعیات‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬خیام‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬بابا‌طاهر‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عطار‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬سنایی‌است‌ ‌‬
‫قصیدهسرایان‌معروف‌عصر‌سامانی‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‌‪‌.43‬از‌‬
‫‌‪‌)3‬رودکی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬فرخی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عنصری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬منوچهری‌‬
‫‌‪‌.56‬از‌شاعران‌و‌منجمان‌عصر‌سلجوقی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬ظهیر‌فاریابی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬ابونصرفارابی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬ابونصر‌مشکان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬انوری‌ابیوردی ‌‬
‫‌‪‌.53‬یکی‌از‌آثار‌خواجه‌عبداهلل‌انصاری‌است‪‌:‬‬
‫منازلالسایربن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬تحفـة‌االحرار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬کیمیای‌سعادت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬احیا‌العلوم‌‬
‫‌‪‌ ‌)3‬‬
‫‪‌.52‬اثر‌مشهور‌ابوالمعالی‌نصراهلل‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬سجـة‌االبرار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬کلیله‌و‌دمنه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬تاریخ‌سیستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬تاریخ‌گردیزی‌‬
‫‪‌.51‬بیدل‌پیرو‌کدام‌سبک‌بود؟‌‬
‫‌‪‌)3‬عراقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬خراسانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬هندی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬معاصر‌‬
‫‪‌.54‬ابوالفضل‌بیهقی‌از‌منشیان‌کدام‌دربار‌بود؟‌‬
‫‌‪‌)3‬طاهری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬صفاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬تیموری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬غزنوی‌‬
‫‪‌.55‬یکی‌از‌آثار‌جامی‌است‌به‌سبک‌گلستان‌سعدی‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬بهارستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌‌)2‬نگارستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬لیلی‌ومجنون‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬خسرو‌وشیرین‌‬
‫‪‌.50‬نفحات‌االنس‌اثر‌معروف‌کیست؟‌‬
‫‌‪‌)3‬ناصر‌خسرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬کسایی‌مروزی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬انوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬جامی‌‬
‫‪‌.57‬نوروزنامه‌اثر‌کیست؟‌‬
‫‌‪‌)3‬بابا‌طاهر‌عریان‌‌‌‌‌‪‌)2‬خیام‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬خاقانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬قاآنی‌‬
‫‪‌.58‬کارنامة‌بلخ‌اثر‌کیست؟‌‬
‫‌‪‌)3‬عنصری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬دقیقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬سنایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬مسعود‌سعد‌‌‌ ‌‬
‫‪‌.‬ملکالشعرای‌دربار‌جهانگیر‌بود‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪53‬‬

‫‪283‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌)3‬فرخی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬طالب‌آملی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬صایب‌تبریزی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬بابا‌ ‌‬
‫فغانی‬
‫‪‌.06‬خمسة‌نظامی‌شامل‌چند‌مثنوی‌است؟‌‬
‫‌‪‌)3‬چهار‌مثنوی‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬پنج‌مثنوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬هفت‌مثنوی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬سه‌مثنوی‌‬
‫‪‌.03‬انوار‌سهیلی‌اثر‌معروف‌کیست؟‌‬
‫‌‪‌)3‬نظامی‌عروضی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬عطار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬واعظ‌کاشفی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬ابوالفضل‌بیهقی‌‬
‫قصیدهسرای‌غزنوی‌است‌‪:‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.02‬از‌شاعران‌‬
‫‌‪‌)3‬فرخی‌سیستانی‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬نظامی‌گنجو‌ی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬رودکی‌سمرقندی‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬نظامی‌عروضی‌‬
‫‪‌.01‬نویسندة‌داستان‌ویس‌و‌رامین‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬فردوسی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬فخرالدین‌اسعد‌گرگانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬سنایی‌غزنوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬منوچهری‌‬
‫‪‌.04‬نخستین‌اثر‌مستقل‌عرفانی‌و‌تصوفی‌است‪‌:‬‬
‫‌‬
‫سنایی‬ ‫‌‪‌)3‬مثنوی‌معنوی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬منطق‌الطیر‌عطار‌‌‌‌‌‪‌)1‬مثنوی‌عرفان‌بیدل‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬حدیقه‪‌،‬‬
‫‪‌.05‬مؤلف‌کتاب‌اخالقی‪‌،‬اخالق‌محسنی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬ابوالفضل‌بیهقی‌‌‌‌‪‌)2‬حسین‌واعظ‌کاشفی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عطار‌نیشاپوری‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬نظامی‌عروضی‌‬ ‫‌‬
‫مثنویهای‌بیدل‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.00‬یکی‌از‌‬
‫‌‪‌)3‬الهی‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬طریق‌التحقیق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬فیه‌مافیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬طلسم‌حیرت‌‬
‫جاللالدین‌بلخی‪‌:‬‬
‫‪‌.07‬اثر‌منثور‌عرفانی‌است‌از‌موالنا‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬فیه‌مافیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬تذکرة‌االولیا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬تاریخ‌گردیزی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬نصیحـ‌ةالملوک‬
‫مصیبتنامه‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.08‬مؤلف‌‬
‫‌‪‌)3‬عبدالقادر‌بیدل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬جامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عطار‌نیشاپوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬سنایی‌غزنوی‌‬
‫قطعهسرایان‌معاصر‌زبان‌دری‌است‪‌:‬‬
‫‪‌.03‬از‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬ابن‌یمین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬پروین‌اعتصامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عبید‌زاکانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬دقیقی‌‌‌‬
‫‪‌.76‬سفر‌نامه‌اثر‌کیست؟‌‬
‫‌‪‌‌)3‬امیر‌خسرو‌‌‌‌‪‌)2‬عبدالرحمان‌جامی‌‌‌‌‪‌)1‬عنصری‌بلخی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬ناصرخسرو‬
‫‪‌.73‬از‌آثار‌معروف‌عطار‌است‌در‌معرفی‌متصوفه‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬تذکرة‌االولیا‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬تاریخ‌بخارا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬تاریخ‌سیستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬تذکرة‌الشعرا‬
‫‪‌.72‬به‌روایت‌تاریخ‌سیستان‌نخستین‌شعر‌دری‌منسوب‌به‌اوست‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬فیروز‌مشرقی‌‌‌‌‪‌)2‬ابوسلیک‌گرگانی‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬حنظلة‌بادغیسی‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬محمد‌پسروصیف‌سکزی‬
‫‪‌.71‬اثر‌عرفانی‌بیدل‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬مثنوی‌معنوی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬مثنوی‌عرفان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬اسرار‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬چهار‌ ‌‬
‫عنصر‬
‫‪‌.74‬قالب‌شعری‌شاهنامة‌فردوسی‌است‪‌:‬‬
‫‌‬
‫مسمط‬‫‌‪‌)3‬قصیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬ترکیب‌بند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬مثنوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬‬

‫‪282‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪‌.75‬از‌آثار‌معروف‌محمد‌عوفی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬تاریخ‌گردیزی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬زین‌االخبار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬جوامع‌الحکایات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬سفرنامه‌‬
‫مثنویهای‌هفت‌اورنگ‌جامی‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.70‬یکی‌از‌‬
‫‌‪‌)3‬هفت‌پیکر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬اقبال‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬شرفنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬سالمان‌و‌ابسال‌‬
‫‪‌.77‬اثر‌عرفانی‌است‌دارای‌دوازده‌هزار‌بیت‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬حدیقهٌ‌سنایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬مثنوی‌موالنا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬طور‌معرفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬منطق‌الطیر‌‬
‫‪‌.78‬از‌مدح‌سرایان‌عصر‌محمود‌غزنوی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬دقیقی‌بلخی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬عنصری‌بلخی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عمر‌خیام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬بابا‌طاهر‌عریان‌‬
‫‪‌.73‬از‌مثنوی‌های‌مشهور‌بیدل‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬گشتاسپنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬لباب‌االلباب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬محیط‌اعظم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬رقعات‌‬
‫رباعیسرایان‌معروف‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.86‬از‌‬
‫‌‪‌)3‬شهید‌بلخی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌‌)2‬عمر‌خیام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عطار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬امیر‌معزی‌‬
‫‪‌.83‬شاهنامة‌فردوسی‌حدود‌چند‌هزار‌بیت‌دارد؟‌‬
‫‌‪‌)1‬بیست‌وشش‌هزار‌ ‌‪‌)4‬شصت‌هزار‌‬ ‫‌‪‌)2‬سی‌هزار‌‬ ‫‌‪‌)3‬پنجاه‌هزار‌‬
‫‪‌.82‬اثر‌معروف‌بیدل‌در‌نثر‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬طلسم‌حیرت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬طور‌معرفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬چهار‌عنصر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬محیط‌اعظم‌‬
‫‌‪‌‌.81‬از‌تألیفات‌امام‌محمد‌غزالی‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬جوامع‌الحکایات‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬نکات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬کیمیای‌سعات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬چهار‌مقاله‌‬
‫‪‌.84‬مثنوی‌موالنا‌حدود‌چند‌هزار‌بیت‌دارد؟‌‬
‫‌‪‌)1‬بیست‌و‌شش‌هزار‌ ‌‌‪‌)4‬دوزاده‌هزار‌دارد‌‬ ‫‌‪‌)2‬شانزده‌هزار‌‬ ‫‌‪‌)3‬بیست‌هزار‌‬
‫‪‌.85‬گلستان‌اثر‌معروف‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬بید‌ل‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬حافظ‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عطار‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬سعدی‌است‌‬
‫‪‌.80‬حد‌اقل‌کالم‌منظوم‌چیست؟‌‬
‫‌‪‌)3‬غزل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬دوبیتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬یک‌بیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬رباعی‌‬
‫غزلسرایان‌مشهور‌است‪‌:‬‬
‫‪‌.87‬از‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬فرخی‌سیستانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬حافظ‌شیرازی‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عنصری‌بلخی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬دقیقی‌بلخی‌‬
‫‪‌.88‬از‌ارکان‌قصیده‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬قافیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬ردیف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬تشبیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬مطلع‌‬
‫قصیدهسرایان‌مشهور‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.83‬از‌‬
‫زاکانی ‌‬
‫‌‬ ‫‌‪‌)3‬منوچهری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬سعدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬بیدل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬عبید‌‬
‫‌‬ ‫‪‌.36‬شاعر‌مداح‌در‌باره‌محمود‌غزنوی‌بود‌‪:‬‬

‫‪281‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‌‪‌)3‬کلیم‌کاشانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬صایب‌تبریزی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬فرخی‌سیستانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬طالب‌آملی‌‬
‫میکند‪‌:‬‬
‫‪‌.33‬نوع‌شعری‌است‌که‌قافیه‌در‌هر‌بیت‌تغییر‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬غزل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬قصیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬قطعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬مثنوی‌‬
‫مثنویسرایان‌مشهور‌عرفانی‌است‌‪:‬‬
‫‌‬ ‫‪‌.32‬از‌‬
‫‌‪‌)3‬امیر‌خسرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬حکیم‌سنای‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬ناصر‌خسرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬بابا‌فغانی‌‬
‫بخشهای‪‌:‬‬
‫‪‌.31‬گریزگاه‌یکی‌از‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬غزل‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬مثنوی‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬قصیده‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬ترجیع‌بند‌است‌‬
‫بخشهای‌چیست‪‌:‬‬
‫‪‌.34‬دعاییه‌یکی‌از‌ ‌‬
‫‌‪‌)3‬قصیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬دوبیتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬رباعی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬مسمط‌‬ ‫‌‬
‫‪‌.‬ترجیعبند‌شعری‌است‪‌:‬‬
‫‌‬ ‫‪35‬‬
‫‌‌‬ ‫مختلفالوزن‌‬
‫‌‬ ‫‌‪‌)2‬متحد‌القافیه‌‬ ‫‌‬ ‫مختلفالقافیه‬
‫‌‬ ‫‌‪‌)3‬متحد‌الوزن‌‬
‫‌‪‌)4‬مختلف‌الوزن‌مختلف‌القافیه‌‬ ‫‌‬ ‫‌‪‌)1‬مختلف‌الوزن‌متحد‌القافیه‬
‫‪‌.30‬تشبیب‌یکی‌از‌بخشهای‌چیست؟‌‬
‫‌‪‌)3‬مثنوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬قطعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬غزل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬قصیده‌‬
‫‪‌.37‬شاعری‌که‌شوخی‌و‌لهو‌در‌اشعارش‌‌زیاد‌است‪‌:‬‬
‫‌‪‌)3‬فرخی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)2‬عنصری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌)1‬عبید‌زاکانی‌‌‌‌‌‌‌‪‌)4‬محجوبه‌هروی‌ ‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪284‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫کلید آزمون (‪)9‬‬

‫دستور زبان‬
‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬
‫‪3‬‬ ‫‪365‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪360‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪367‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪368‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪363‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪336‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪333‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪332‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪331‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪334‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪02‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪91‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪335‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪99‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪330‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪04‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪97‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪337‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪93‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪338‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪333‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪07‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪95‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪326‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪08‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪96‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪323‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪322‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪90‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪321‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪91‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪324‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪71‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪325‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪79‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪320‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪366‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪77‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪327‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪363‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪73‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪328‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪362‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪72‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪323‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪361‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪75‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪316‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪364‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪76‬‬

‫‪285‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪3‬‬ ‫‪759‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪779‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪919‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪969‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪939‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪252‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪222‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪332‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪302‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪937‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 251‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 221‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 331‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‌ 301‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪933‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 254‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 224‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 334‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‌ 304‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪932‬‬
‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 255‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 225‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 335‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‌ 305‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪935‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 250‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 220‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 330‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‌ 300‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪936‬‬
‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 257‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 227‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 337‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‌ 307‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪932‬‬
‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 258‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 228‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 338‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‌ 308‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪930‬‬
‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 253‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 223‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 333‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 303‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪931‬‬
‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 206‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 216‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 266‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 376‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪921‬‬
‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 203‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 213‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 263‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 373‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪929‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 202‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 212‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 262‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 372‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪927‬‬
‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 201‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 211‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 261‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 371‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪923‬‬
‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 204‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 214‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 264‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 374‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪922‬‬
‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 205‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 215‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 265‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 375‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪925‬‬
‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 200‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 210‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 260‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 370‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪926‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 207‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 217‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 267‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 377‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪922‬‬
‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 208‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 218‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 268‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 378‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪920‬‬
‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 203‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 213‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 263‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 373‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪921‬‬
‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 276‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 246‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 236‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 386‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪951‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 273‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 243‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 233‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 383‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪959‬‬
‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 272‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 242‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 232‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 382‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪957‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 271‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 241‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 231‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 381‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪953‬‬
‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 274‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 244‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 234‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 384‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪952‬‬
‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 275‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 245‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 235‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 385‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪955‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 270‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 240‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 230‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 380‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪956‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 277‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 247‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 237‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 387‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪952‬‬
‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 278‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 248‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 238‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 388‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪950‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 273‬‬ ‫‪‌3‬‬ ‫‪‌ 243‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 233‬‬ ‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 383‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪951‬‬
‫‪‌1‬‬ ‫‪‌ 286‬‬ ‫‪‌2‬‬ ‫‪‌ 256‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 226‬‬ ‫‪‌4‬‬ ‫‪‌ 336‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪961‬‬

‫‪280‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫کلید آزمون (‪)7‬‬

‫بدیع‬
‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬
‫‪2‬‬ ‫‪365‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪360‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪367‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪368‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪363‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪336‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪2،1‬‬ ‫‪333‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪332‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪331‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪334‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪02‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪91‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪335‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪99‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪330‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪04‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪97‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪337‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪93‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪338‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪333‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪07‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪95‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪326‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪08‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪96‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪323‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪322‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪90‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪321‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪91‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪324‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪71‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪325‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪79‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪320‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪366‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪77‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪327‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪363‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪73‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪328‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪362‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪72‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪323‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪361‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪75‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪316‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪364‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪76‬‬

‫‪287‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫‪759‬‬ ‫‪779‬‬ ‫‪919‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪969‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪939‬‬

‫‪252‬‬ ‫‪222‬‬ ‫‪332‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪302‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪937‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 251‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 221‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 331‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‌ 301‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪933‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 254‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 224‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 334‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‌ 304‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪932‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 255‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 225‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 335‬‬ ‫‪‌ 305‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪935‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 250‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 220‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 330‬‬ ‫‪‌ 300‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪936‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 257‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 227‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 337‬‬ ‫‪‌ 307‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪932‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 258‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 228‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 338‬‬ ‫‪‌ 308‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪930‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 253‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 223‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 333‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 303‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪931‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 206‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 216‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 266‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 376‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪921‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 203‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 213‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 263‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 373‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪929‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 202‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 212‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 262‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 372‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪927‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 201‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 211‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 261‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 371‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪923‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 204‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 214‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 264‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 374‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪922‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 205‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 215‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 265‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 375‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪925‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 200‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 210‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 260‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 370‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪926‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 207‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 217‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 267‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 377‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪922‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 208‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 218‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 268‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 378‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪920‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 203‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 213‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 263‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 373‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪921‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 276‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 246‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 236‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 386‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪951‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 273‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 243‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 233‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 383‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪959‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 272‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 242‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 232‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 382‬‬ ‫‪2،4‬‬ ‫‪957‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 271‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 241‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 231‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 381‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪953‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 274‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 244‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 234‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 384‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪952‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 275‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 245‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 235‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 385‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪955‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 270‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 240‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 230‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 380‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪956‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 277‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 247‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 237‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 387‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪952‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 278‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 248‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 238‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 388‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪950‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 273‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 243‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 233‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 383‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪951‬‬
‫‌‬ ‫‪‌ 286‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 256‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 226‬‬ ‫‌‬ ‫‪‌ 336‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪961‬‬

‫‪288‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫کلید آزمون (‪)3‬‬

‫بیان‬
‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬
‫‪365‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪360‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪367‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪368‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪363‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪336‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪333‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪332‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪331‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪334‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪02‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪91‬‬
‫‪335‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪99‬‬
‫‪330‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪04‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪97‬‬
‫‪337‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪93‬‬
‫‪338‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪333‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪07‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪95‬‬
‫‪326‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪08‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪96‬‬
‫‪323‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪322‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪90‬‬
‫‪321‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪91‬‬
‫‪324‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪71‬‬
‫‪325‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪79‬‬
‫‪320‬‬ ‫‪366‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪77‬‬
‫‪327‬‬ ‫‪363‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪73‬‬
‫‪328‬‬ ‫‪362‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪72‬‬
‫‪323‬‬ ‫‪361‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪75‬‬
‫‪316‬‬ ‫‪364‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪76‬‬

‫‪283‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫کلید آزمون (‪)2‬‬

‫متفرقه‬
‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫س‬
‫‪365‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪360‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪367‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪368‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪363‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪336‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪333‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪332‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪331‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪334‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪02‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪91‬‬
‫‪335‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪99‬‬
‫‪330‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪04‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪97‬‬
‫‪337‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪93‬‬
‫‪338‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪333‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪07‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪95‬‬
‫‪326‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪08‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪96‬‬
‫‪323‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪322‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪90‬‬
‫‪321‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪91‬‬
‫‪324‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪71‬‬
‫‪325‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪79‬‬
‫‪320‬‬ ‫‪366‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪77‬‬
‫‪327‬‬ ‫‪363‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪73‬‬
‫‪328‬‬ ‫‪362‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪72‬‬
‫‪323‬‬ ‫‪361‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪75‬‬
‫‪316‬‬ ‫‪364‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪76‬‬

‫‪236‬‬
‫مرکز آموزشی معراج‬ ‫ادبیات برگزیده برای کانکور‬

‫کتابنامه‬

‫‪ .9‬انوری‪ ،‬حسن‪ .9309 .‬فرهنگ بزرگ سخن‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات سخن‪.‬‬

‫‪ .7‬ریپکا‪ ،‬یان‪ .9305 .‬تاریخ ادبیات ایران‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات علمی و فرهنگی‪.‬‬
‫‪ .3‬رسا‪ ،‬جمشید‪ .9311 .‬ادبیات دری برای کانکور پوهنتون‪ .‬کابل‪ :‬انتشارات عازم‪.‬‬
‫‪ .2‬زرینکوب‪ ،‬عبدالحسین‪ .9307 .‬با کاروان حله‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات علمی‪.‬‬
‫‪ .5‬شمیسا‪ ،‬سیروس‪ .9303 .‬انواع ادبی‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات فردوس‪.‬‬
‫‪ .6‬ـــــــــــــــــــــــــــ‪ .9303 .‬بیان و معانی‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات فردوس‪.‬‬
‫‪ .2‬ـــــــــــــــــــــــــــ‪ .9303 .‬نگاهی تازه به بدیع‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات فردوس‬
‫‪ .0‬گیوی‪ ،‬احمد حسن‪ .9319 .‬زبان و نگارش فارسی‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات سمت‪.‬‬
‫‪ .1‬یمین‪ ،‬محمد حسین‪ .9303 .‬دستور معاصر زبان پارسی دری‪ .‬کابل‪ :‬انتشارات میوند‪.‬‬
‫‪‬‬

‫‪ .11‬زبان و ادبیات دری صنف هفتم‪ ،‬کتاب درسی وزارت معارف کشور‪.9311 .‬‬
‫‪ .99‬زبان و ادبیات دری صنف هشتم‪ ،‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‪.‬‬
‫‪ .97‬زبان و ادبیات دری صنف نهم‪‌ ،‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‪..‬‬
‫‪ .93‬زبان و ادبیات دری صنف دهم‪ ،‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‪..‬‬
‫‪ .92‬زبان و ادبیات دری صنف یازدهم‪ ،‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‪.‬‬
‫‪ .95‬زبان و ادبیات دری صنف دوازدهم‪ ،‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــ‪..‬‬
‫‪ .96‬جزوههای درسی صنف دهم‪ ،‬یازدهم و دوازدهم لیسه معرفت‪ ،‬تألیف محمد ستوده‪.9302 .‬‬
‫‪ .92‬جزوه درسی دستور زبان دانشگاه کاتب و گوهرشاد‪ ،‬تألیف محمد ستوده‪.9319 .‬‬
‫‪ .90‬قصة سنگ و خشت‪ ،‬مجموعة شعر محمدکاظم کاظمی‪.‬‬
‫‪ .91‬هوای تازه‪ ،‬مجموعة شعر احمد شاملو‪.‬‬
‫‪ .71‬هشت کتاب‪ ،‬مجموعة شعر سهراب سپهری‪.‬‬

‫‪233‬‬