ĐỀ CƯƠNG VĂN 9 HK2

ĐỀ CƯƠNG
NGỮ VĂN 9
HỌC KÌ 2
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

MÙA XUÂN Thanh Hải
NHO NHỎ
Bài làm:
Con người được ban tặng cho cuộc sống để
sống, tận hưởng đồng thời cần biết tận hiến. Sống một
cuộc đời có ý nghĩa là nguồn cảm hứng mãnh liệt nhất
thôi thúc nhà thơ Thanh Hải cầm bút viết bài thơ: “Mùa
xuân nho nhỏ”. Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được sáng
tác vào tháng 11 năm 1980. Điều đặc biệt ở chỗ, đó là
khoảnh khắc hấp hối của thi nhân trên giường bệnh. Thi
phẩm vừa là tiếng lòng thi sĩ, vừa là thông điệp nhân sinh
sâu sắc mà Thanh Hải dành tặng cho độc giả hôm nay
và cả mai sau.
Thanh Hải là một trong những cây bút nổi
bật cho hồn thơ thời chống Mỹ cứu nước. Thơ ông giản
dị, đôn hậu và chân thành. Với hồn thơ giản dị, mộc mạc
đậm tính Huế, nhà thơ thực sự đã đã mang đến vẻ đẹp
cho cuộc sống này. Trước lúc lâm chung, Thanh Hải vẫn
dành trọn từng giây từng phút cho văn chương nghệ
thuật, cho đời và cho người. Bài thơ: “Mùa xuân nho nhỏ”
ra đời trong hoàn cảnh như vậy nên nhan đề bài thơ
cũng đặc biệt ý nghĩa. Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là
một sáng tác độc đáo, một
phát hiện mới mẻ của nhà thơ. Hình ảnh “Mùa xuân nho
nhỏ” là biểu tượng cho những gì tinh túy, đẹp đẽ nhất
của sự sống và cuộc đời mỗi người. Nó thể hiện quan
điểm về sự thống nhất giữa cái riêng với cái chung,
giữa cá nhân và cộng đồng. Đồng thời, qua nhan đề
còn thể hiện nguyện ước cao đẹp của nhà thơ. Nhà thơ
muốn làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp, sống với
tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm
nhường là một mùa xuân nho nhỏ góp vào mùa xuân
lớn của thiên nhiên, đất nước, của cuộc đời chung và
khát vọng sống chân thành, cao đẹp của nhà thơ. Đó
cũng chính là chủ đề của bài thơ mà nhà thơ muốn gửi
gắm.
Trước tiên, nhà thơ bộc lộ cảm xúc của mình trước
mùa xuân của thiên nhiên. Bức tranh mùa xuân thiên
nhiên trong sáu câu thơ đầu được vẽ bằng vài nét phác
họa nhưng rất đặc sắc:
“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”.
Ngay ở dòng đầu tiên, với phép đảo trật tự ngữ
pháp, động từ “mọc” được đặt trước hình ảnh “dòng
sông xanh” và “hoa tím biếc”, tác giả đã gợi được
cái sức sống trỗi dậy, vươn mình của vạn vật trước
mùa xuân. Những câu thơ mở ra không gian cao rộng
của bầu trời, rộng dài của dòng sông, màu sắc hài
hòa của bông hoa tím biếc và dòng sông xanh – đặc
trưng của xứ Huế. Bức tranh thiên nhiên còn rộn rã,
tươi vui với âm thanh tiếng chim chiền chiện hót vang
trời, tiếng chim trong ánh sáng xuân lan tỏa khắp
bầu trời như động thanh: “từng giọt long lanh rơi”.
Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân đất trời thể hiện
cái nhìn trìu mến với cảnh vật, trong những lời bộc lộ
trực tiếp như lời trò chuyện với thiên nhiên: “ơi, hót
chi…, mà…”. Đặc biệt, cảm xúc của nhà thơ được thể
hiện trong một động tác trữ tình đón nhận vừa trân
trọng vừa tha thiết trìu mến với mùa xuân: đưa tay
hứng từng giọt long lanh của tiếng chim chiền chiện.
“Từng giọt long lanh rơi
Cụm từ “giọt long lanh” có thể hiểu câu thơ theo
nhiều cách khác nhau. Trước hết, “giọt long lanh” là
những giọt mưa mùa xuân, giọt sương mùa xuân,
trong sáng, rơi xuống từng nhành cây, kẽ lá như
những giọt ngọc. Cùng với đó, “giọt long lanh” có thể
hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiếng
chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận bằng thính giác)
chuyển thành từng giọt (hình và khối, cảm nhận bằng
thị giác), từng giọt ấy lại long lanh ánh sáng và màu
sắc, có thể cảm nhận bằng xúc giác: “Tôi đưa tay tôi
hứng”. Dù hiểu theo cách nào thì hai câu thơ vẫn thể
hiện cảm xúc say sưa ngây ngất của tác giả trước
cảnh đất trời xứ Huế vào xuân, thể hiện mong muốn
hòa vào thiên nhiên đất trời trong tâm tưởng giữa
mùa đông giá lạnh khiến ta vô cùng khâm phục.
Nếu như ở khổ thơ thứ nhất, ta bắt gặp một bức
tranh thiên nhiên đầy xuân sắc xuân tình, thì ở khổ thứ
hai, ta không khỏi xao xuyến trước bức tranh lao
động tươi vui, phấn khởi của con người:
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao”
Hình ảnh lộc xuân theo người cầm súng, tràn
theo người ra đồng làm đẹp ý thơ với cuộc sống lao
động và chiến đấu, xây dựng và bảo vệ, hai nhiệm vụ
không thể tách rời. Những người chiến sĩ, người nông
dân đã đem mùa xuân đến mọi nơi trên đất nước.
Hình ảnh “người cầm súng” khiến chúng ta liên
“Từng giọt long lanh rơi
Cụm từ “giọt long lanh” có thể hiểu câu thơ theo
nhiều cách khác nhau. Trước hết, “giọt long lanh” là
những giọt mưa mùa xuân, giọt sương mùa xuân,
trong sáng, rơi xuống từng nhành cây, kẽ lá như
những giọt ngọc. Cùng với đó, “giọt long lanh” có thể
hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiếng
chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận bằng thính giác)
chuyển thành từng giọt (hình và khối, cảm nhận bằng
thị giác), từng giọt ấy lại long lanh ánh sáng và màu
sắc, có thể cảm nhận bằng xúc giác: “Tôi đưa tay tôi
hứng”. Dù hiểu theo cách nào thì hai câu thơ vẫn thể
hiện cảm xúc say sưa ngây ngất của tác giả trước
cảnh đất trời xứ Huế vào xuân, thể hiện mong muốn
hòa vào thiên nhiên đất trời trong tâm tưởng giữa
mùa đông giá lạnh khiến ta vô cùng khâm phục.
Nếu như ở khổ thơ thứ nhất, ta bắt gặp một
bức tranh thiên nhiên đầy xuân sắc xuân tình, thì ở
khổ thứ hai, ta không khỏi xao xuyến trước bức tranh
lao động tươi vui, phấn khởi của con người:
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao”
Hình ảnh lộc xuân theo người cầm súng, tràn
theo người ra đồng làm đẹp ý thơ với cuộc sống lao
động và chiến đấu, xây dựng và bảo vệ, hai nhiệm vụ
không thể tách rời. Những người chiến sĩ, người nông
dân đã đem mùa xuân đến mọi nơi trên đất nước.
Hình ảnh “người cầm súng” khiến chúng ta liên tưởng
đến những người chiến sĩ ra trận mà trên vai, trên
lưng họ có cành lá ngụy trang. Những cành lá ấy
mang lộc biếc, chồi non, mang theo mùa xuân của
thiên nhiên, cây cỏ. Từ “lộc” trong “lộc giắt đầy trên
lưng” làm cho người ta liên tưởng đến người lính khi
ra trận, mang theo sức sống của cả dân tộc. Chính
màu xanh sức sống đó đã tiếp cho người lính có thêm
sức mạnh, ý chí để họ vươn xa ra phía trước tiêu diệt
quân thù. Đất nước có được mùa xuân tươi đẹp
chẳng phải nhờ các chiến sĩ dũng cảm đó sao? Bên
cạnh đó, chúng ta cũng thấy những người lao động,
những người ươm mầm cho sự sống, ươm những hạt
mầm non trên những cánh đồng quê hương hiện lên
thật bình dị: “người ra đồng”. Khác với từ “lộc” xuất
hiện trước đó, từ “lộc” trong “lộc trải dài nương mạ”
cho ta nghĩ tới những cánh đồng trải dài mênh mông
với những chồi non mới nhú lên xanh mướt từ những
hạt thóc giống đầu mùa xuân. Từ “lộc” còn mang ý
nghĩa chung, nó là sức sống, sức mạnh của con người.
Có thể nói, chính con người đã tạo nên sức sống của
mùa xuân thiên nhiên đất nước.
Nhà thơ Thanh Hải phải là một người say mê
vẻ đẹp của mùa xuân đất nước, mê luyến sự sống tươi
đẹp thì mới cảm nhận mùa xuân đất nước bằng hai
từ láy gợi cảm ““hối hả”, “xôn xao”. Từ “Hối hả” gợi ra
một không khí vội vã, khẩn trương, liên tục không
dừng lại. Từ “xôn xao” khiến ta nghĩ tới những âm
thanh liên tiếp vọng về, hòa lẫn với nhau xao động.
Đây chính là tâm trạng tác giả, là cái náo nức trong
tâm hồn. Tiếng lòng của tác giả như reo vui nao nức
trước tinh thần lao động khẩn trương của con người.
Mùa xuân đất nước được làm nên từ cái hối hả ấy.
Sức sống của đất nước, của dân tộc, cũng được tạo
nên từ sự hối hả, náo nức của người cầm súng, người
ra đồng. Như vậy, hình ảnh mùa xuân đất nước đã
được mở rộng dần. Đầu tiên, nó chỉ gói gọn trên đôi
vai, tấm lưng của người ra trận sau đó đã được mở
rộng thành một cánh đồng bao la. Nhưng tất cả đều
chung một chí hướng, cùng thi đua xây dựng và bảo
vệ đất nước trong hoàn cảnh mới. Hẳn Thanh Hải
phải có một tấm lòng sâu nặng với non sông gấm
vóc Việt mới có những ý thơ hay như vậy.
Nhà thơ tin tưởng, tự hào về tương lai tươi sáng
của đất nước cho dù trước mắt còn nhiều vất vả, khó
khăn. Và đất nước được hình dung bằng một hình ảnh
so sánh thật đẹp mang nhiều ý nghĩa.
“Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
“Sao” là một nguồn sáng lấp lánh, là vẻ đẹp
vĩnh hằng vượt qua mọi giới hạn không gian và thời
gian. “Sao” cũng là hình ảnh rạng ngời trên lá cờ Tổ
quốc. Qua hình ảnh so sánh: “Đất nước như vì sao”,
tác giả Thanh Hải bộc lộ niềm tự hào về một đất
nước Việt Nam anh hùng giàu và đẹp. Đất nước mãi
trường tồn, vĩnh cửu cùng vũ trụ, không bao giờ mất đi
và cũng không một thế lực nào ngăn cản được. Nhất
định đất nước cũng sẽ tỏa sáng như những vì sao
trong hành trình đi đến tương lai rực rỡ, đi đến bến
bờ hạnh phúc. Đó là chí quyết tâm, niềm tin sắt đá,
niềm tự hào lạc quan của cả dân tộc. Ở câu thơ thứ
hai, phụ từ “cứ” kết hợp với động từ “đi lên” thể hiện
quyết tâm cao độ, hiên ngang tiến lên phía trước,
vượt qua mọi khó khăn. Trong lúc đang bị bệnh nặng
nhưng nhà thơ vẫn lạc quan, tin tưởng, ngợi ca sức
sống của quê hương, của dân tộc khi mùa xuân về
quả thực đáng quý!
Từ cảm xúc dạt dào, ngây ngất trước cảnh
sắc đất nước, sâu thẳm trái tim nhà thơ bộc lộ niềm
khao khát cao đẹp của một tâm hồn trong ngần. Nhà
thơ bộc lộ ước nguyện của mình- muốn làm những
việc hữu ích, dâng hiến cho đời. Điều đó được ông
bày tỏ qua những hình ảnh tự nhiên, giản dị, đẹp và
giàu ý nghĩa. Nhà thơ đã lấy cái đẹp tinh túy của
của thiên nhiên để diễn tả vẻ đẹp của tâm hồn:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”.
Chao ôi! Nhà thơ muốn “con chim hót” giữa
muôn ngàn tiếng chim vô tư cống hiến tiếng hót vui,
muốn làm “một nhành hoa” giữa vườn hoa xuân rực rỡ
vô tư cống hiến hương sắc cho đời, muốn làm “một
nốt trầm” giữa bản hòa tấu muôn diệu, muốn làm
“một mùa xuân nho nhỏ” góp vào mùa xuân lớn của
đất nước, của cuộc đời chung. Ở phần đầu bài thơ,
tác giả đã phác họa hình ảnh màu xuân bằng các
chi tiết bông hoa và tiếng chim hót. Cấu tứ lặp lại như
vậy tạo ra sự đối ứng chặt chẽ. Hình ảnh chọn lọc ấy
trở lại đã mang một ý nghĩa mới: niềm mong muốn
được sống có ích, cống hiến cho đời là một lẽ tự
nhiên. Điệp từ “ta” như một lời khẳng định. Nó không
chỉ là lời tâm niệm thiết tha, chân thành của nhà thơ
mà nó còn đề cập đến một vấn đề lớn là khát vọng
chung của nhiều người.
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.”

Ước nguyện hóa thân đó vô cùng cháy bỏng, nhưng
được tác giả âm thầm “lặng lẽ dâng cho đời”. Từ láy
“nho nhỏ”, “lặng lẽ” là cách nói khiêm tốn, chân
thành mà giản dị, là cách sống cao đẹp. Tác giả
muốn mỗi người là một mùa xuân nhỏ hòa vào cuộc
sống, là ước nguyện sống có ích, được cống hiến cho
đời như Tố Hữu viết trong “Một khúc ca xuân” :
“Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình.”
Có lẽ, đối với Thanh Hải, “Mùa xuân nho nhỏ” là
một ẩn dụ đầy sáng tạo, cũng là cách thể hiện thiết
tha, cảm động. Nó đã khắc sâu ý tưởng: “Mỗi cuộc
đời đã hóa núi sông ta” (Nguyễn Khoa Điềm). Đó
không phải mong muốn trong một lúc mà là cả một
cuộc đời: “Dù là tuổi hai mươi. Dù là khi tóc bạc”.
Điệp từ “dù là” khiến âm điệu câu thơ tha thiết, sâu
lắng, ý thơ được nhấn mạnh làm cho người đọc
không chỉ xúc động trước một giọng thơ ấm áp, mà
còn xúc động trước lời tâm sự thiết tha của một con
người đã từng trải qua hai cuộc kháng chiến, đã
cống hiến trọn cuộc đời và sự nghiệp cho cách mạng
vẫn tha thiết được sống đẹp, sống có ích với tất cả
sức sống tươi trẻ của mình cho cuộc đời chung. Bài
thơ được viết một tháng trước khi nhà thơ trở về với
cát bụi nhưng không gợn chút băn khoăn về bệnh tật,
những suy nghĩ riêng tư cho bản thân mà chỉ “lặng lẽ
cháy bỏng một khát khao được dâng hiến”.
Bài thơ khép lại bằng những câu thơ ngợi ca
quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế. Như
một nhịp láy lại, khúc dân ca dịu dàng, đằm thắm
làm tăng giá trị biểu hiện của các khổ thơ trên, đem
lại thi vị Huế trìu mến, tha thiết:
“Mùa xuân ta xin hát
Khúc Nam ai Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nhịp phách tiền đất Huế”.
Đoạn thơ kết thúc như một khúc hát ca ngợi mùa
xuân, để lại dư vị sâu lắng. Nhà thơ muốn hát lên điệu
Nam ai, Nam bình, điệu dân ca thiết tha của xứ Huế
để đón mừng mùa xuân. Câu ca nghe như một lời từ
biệt để hòa vào vĩnh viễn. Nhưng đây không phải là
lời ca buồn thuở trước mà “nhịp phách tiền đất Huế”
nghe giòn giã, vang xa – “Nước non ngàn dặm mình.
Nước non ngàn dặm tình” còn ngân nga mãi mãi.
Phải yêu đời lắm, phải lạc quan lắm nhà thơ Thanh
Hải mới có thể hát lên trong hoàn cảnh đang ốm
nặng như vậy. Điều đó làm ta càng thêm yêu quý
tiếng hát và tấm lòng nhà thơ. Như vậy, xuyên suốt
bài thơ không chỉ có hình tượng mùa xuân mà còn
nhiều hình tượng khác. Từ tiếng chim chiền chiện
tượng trưng cho khúc hát của đất trời đến làm một
nốt trầm nhập vào bản hòa ca của đất nước, và đến
đây là khúc hát tạo ấn tượng cho bài ca không dứt,
một bài ca yêu cuộc sống. Bài thơ được nhạc sĩ Trần
Hoàn phổ nhạc thành bài hát và trở thành một khúc
ca xuân quen thuộc, xúc động, còn mãi với đời.
Mạch cảm xúc trong bài thơ “Mùa xuân nho
nhỏ” được diễn đạt thành công, mang lại nhiều dư vị
trong lòng người đọc là nhờ sự thành công về mặt
nghệ thuật. Bài thơ được làm bằng thể thơ năm chữ
gần với điệu dân ca, âm hưởng trong sáng, nhẹ
nhàng, tha thiết, điệu thơ như điệu của tâm hồn, cách
gieo vần tạo sự liền mạch của dòng cảm xúc. Hình
ảnh thơ cũng rất tự nhiên, giản dị kết hợp với những
hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng. Đặc biệt một số
hình ảnh cành hoa, cánh chim, mùa xuân được lặp đi
lặp lại và nâng cao, gây ấn tượng đậm đà. Cấu tứ
bài thơ chặt chẽ, chủ yếu dựa trên sự phát triển của
hình tượng mùa xuân: từ mùa xuân đất trời đến mùa
xuân của đất nước, đến mùa xuân của con người.
Hơn thế nữa, giọng điệu bài thơ phù hợp với cảm xúc
của tác giả: đoạn đầu vui, say sưa với vẻ đẹp của
mùa xuân thiên nhiên, rồi phấn chấn, rồi hối hả trước
khí thế lao động của đất nước. Và cuối cùng là trầm
lắng, hơi trang nghiêm mà thiết tha bộc bạch, tâm
niệm.
Có thể nói, đã có rất nhiều thi nhân Việt
Nam bộc lộ xúc cảm trước mùa xuân, nhưng “Mùa
xuân nho nhỏ” của Thanh Hải vẫn mang nét độc đáo,
riêng biệt. Bài thơ đã để lại cho đời một ý nghĩa thật
lớn lao. Tác giả không chỉ biểu hiện một bức tranh
thiên nhiên làm say mê lòng người mà còn như một
dịp cất lên tiếng lòng thiết tha của một người con
yêu nước. Đó cũng là lòng say mê, là niềm tin mãnh
liệt vào sức sống lâu bền của dân tộc ta.

VIẾNG
Viễn Phương
LĂNG BÁC
Bài làm:
Thời gian có thể phủ bụi dường như tất cả
nhưng có những giá trị, những con người càng rời xa
thời gian, càng sáng, càng đẹp. Đã gần nửa thế kỷ
trôi qua, Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ vĩ đại cống hiến và
hy sinh cả cuộc đời mình cho quốc gia, dân tộc - vẫn
chiếm trọn tình cảm của mỗi người con Việt Nam.
“Bác Hồ đó, chiếc áo nâu giản dị. Màu quê
hương bền bỉ đậm đà. Ta bên Người, Người tỏa sáng
trong ta…” (Tố Hữu). Và một lần nữa, ta lại không khỏi
bồi hồi trước những dòng thơ trong bài thơ Viếng
lăng Bác của nhà thơ Viễn Phương. Bài thơ chính là
tấm lòng “tủy cốt chung tình” không chỉ của tác giả,
mà còn của toàn thể đồng bào Việt.
Nhắc đến Viễn Phương, Mai Văn Tạo có lần
từng nhận xét: “Thơ Viễn Phương nền nã, thì thầm,
man mác, bâng khuâng, day dứt, không gút mắc, cầu
kỳ, kênh kiệu, khoa ngôn. Hình ảnh nào trong đời sống
anh cũng tìm thấy chất thơ. Không đợi đến “Tiếng tù
và trong sương đêm”, “Hoa lục bình trôi man mác tím,
bông lau bát ngát nắng chiều” hay “Chòm xanh điên
điển nhuộm vàng mặt nước”…
Một mái lá khô hanh trong rừng vắng anh cũng
đưa vào đấy cái thực, cái hư, rất thơ mà thực, rất thực
mà thơ” Quả thật như vậy, các sáng tác của Viễn
Phương đã thể hiện rất rõ điều đó. Ông có rất nhiều
thi phẩm hay nhưng nổi bật nhất phải kể đến Viếng
lăng Bác.
Bài thơ được in trong tập “Như mây mùa xuân”
năm 1978 với những dòng cảm xúc chân thành, sâu
sắc, niềm thành kính và biết ơn của nhà thơ cũng như
toàn thể đồng bào miền Nam, của nhân dân toàn
quốc dành cho người cha vĩ đại của dân tộc. Bởi lẽ
đó, bài thơ cũng được coi như một nén tâm hương
chân thành dâng lên Người. Trước hết có thể thấy
hiện lên ở khổ thơ đầu là cảm xúc tự hào, niềm xúc
động khi được đến thăm lăng Bác để thỏa nỗi lòng
của thi nhân:
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
Câu thơ mở đầu thay cho một lời chào, một lời
giới thiệu về hành trình của những đứa con từ miền
Nam ra Hà Nội thăm Bác Hồ kính yêu. Cách xưng hô
“con -Bác” của người Nam Bộ gợi đến những tình
cảm rất thân thương và gần gũi. Nó cho thấy mối
quan hệ giữa Bác và những đứa con tựa như tình cha
con ruột thịt.
Tác giả như một đứa con lâu ngày mới có dịp về
thăm vị cha già kính yêu. Với từ “thăm”- một cách nói
giảm nói tránh, tác giả cố giấu đi, nén lại trong lòng
cảm xúc đau thương mất mát không thể nào bù đắp
được của cả dân tộc và cũng như để nói với tự lòng
mình: Bác còn sống mãi với non sông đất nước, còn
sống mãi “như trời đất của ta”, trong “từng ngọn lúa
mỗi nhành hoa” (Tố Hữu).
Hình ảnh “hàng tre bát ngát” hiện ra trong sương
mờ buổi sớm trên con đường đến thăm Bác, đó là
hình ảnh tả thực, hình ảnh của quê hương thân
thương, yên bình, gần gũi luôn ở bên Người. Một câu
cảm thán tác giả sử dụng để bộc lộ cảm giác ngỡ
ngàng về hình ảnh hàng tre:
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Đó là hình ảnh ẩn dụ tuyệt đẹp cho người dân
Việt Nam, là biểu tượng cho dân tộc Việt Nam trải
qua “bão táp mưa sa”- thành ngữ chỉ muôn vàn khó
khăn gian khổ để rồi thi nhân như khẳng định chắc
nịch rằng: mỗi cây trẻ như một con người Việt Nam
bền bỉ, kiên trung, vững vàng nay trở về kính cẩn
nghiêng mình trước anh linh của Bác. Ba hình ảnh đã
tạo nên một trường liên tưởng độc đáo, thú vị: Lăng
Bác hiện lên như một làng quê yên bình với những
con người bình dị, gần gũi vô cùng.
Chầm chậm theo dòng người vào trong lăng,
nơi Bác đang yên nghỉ, tâm hồn nhà thơ chứa chan
lòng thành kính, biết ơn và ngưỡng mộ sâu sắc đối với
Bác Hồ:
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân.
“Mặt trời đi qua trên lăng” là mặt trời của vũ trụ,
của thiên nhiên ngày ngày sưởi ấm Trái Đất, mang lại
sự sống cho vạn vật muôn loài. Tác giả cũng nhận ra,
trong lăng cũng có một “mặt trời”, một “mặt trời rất
đỏ”. Đó cũng chính là hình ảnh ẩn dụ tuyệt đẹp chỉ
Bác Hồ kính yêu vì Bác như vầng mặt trời có công lao
to lớn cho toàn thể dân tộc, dìu dắt ta từ chỗ lầm
than đến ngày tự do huy hoàng.
Đồng thời phép ẩn dụ cũng như một cách thể
hiện tấm lòng thành kính của chính tác giả với Bác
Hồ. Cụm từ “ngày ngày” đã khẳng định quy luật bất
biến của con người cũng như tự nhiên: nơi lăng Bác
dòng người nối dài vô tận không ngừng nghỉ, lặng lẽ,
kính cẩn, trang nghiêm để được vào lăng viếng Bác.
Dòng người ấy là tấm gương điển hình trên các mặt
trận lao động, sản xuất, chiến đấu, đại diện cho gần
sáu mươi dân tộc anh em từ khắp nơi trên mọi miền
Tổ quốc tụ họp lại đây. Họ kết thành hình ảnh một
“tràng hoa” - hình ảnh ẩn dụ giàu ý nghĩa tượng trưng
cho những gì tốt đẹp nhất, tinh túy nhất của thiên
nhiên, của con người Việt Nam thành kính dâng lên
Bác, dâng lên “bảy mươi chín mùa xuân”.
Phép hoán dụ, cũng là cách nói trang trọng
nhằm diễn đạt ý tứ sâu xa: bảy mươi chín tuổi đời của
Bác là bảy mươi chín mùa xuân tươi đẹp, một cuộc
đời đẹp và tràn đầy ý nghĩa. Bác đã đem lại cho ta
một mùa xuân vĩnh hằng, mùa xuân của độc lập tự do
và hạnh phúc.Với những cảm xúc và suy nghĩ của
riêng mình, lời thơ của Y Phương đã chạm vào trái tim
của tất cả chúng ta khi nghĩ về Bác:
Vì sao trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người Hồ Chí Minh.
Mạch cảm xúc của tác giả tiếp tục với những
dòng cảm xúc tiếc thương vô hạn, cho dù cố giấu đi
những dòng cảm xúc ấy nhưng vẫn đủ sức lay động
trái tim của hàng triệu người:
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim.
Vẫn là phép nói giảm, nói tránh “giấc ngủ bình
yên”, tác giả như cố gắng muốn xua đi sự thật phũ
phàng: Bác không còn nữa. Hai câu thơ như tái hiện
trước mắt độc giả hình ảnh chân thực: Bác đang nằm
.
trên kính, ánh đèn hồng chiếu xuống khiến cho gương
mặt Bác trở nên hồng hào và sáng dịu hiền như vầng
trăng.
“Trời xanh” và “ánh trăng” được nhắc đến vừa
là hình ảnh thực, vừa có ý nghĩa ẩn dụ thể hiện sự bất
diệt và trường tồn của thiên nhiên. Kết hợp với cặp
quan hệ từ “vẫn biết - mà sao”, tác giả như muốn lấy
quy luật của tự nhiên để khẳng định quy luật của con
người, nhằm tự trấn an lòng mình: vẫn biết Bác luôn
sống mãi trong lòng dân tộc nhưng sự thật phũ phàng
rằng Bác đã ra đi mãi mãi khiến tác giả thấy “nghe
nhói ở trong tim”
Từ “nghe nhói” là nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi
cảm giác một cách rõ nét nhất cảm giác đau đớn tột
cùng của tác giả khi nghĩ sự thật rằng Bác không còn
nữa. Đó là nỗi đau quá lớn khiến tác giả không giấu
nổi nghẹn ngào. Có lẽ cũng bởi vậy mà mới nghĩ đến
việc ngày mai phải xa Bác kính yêu, lòng tác giả và
những đứa con miền Nam đã dâng niềm xúc động
bồi hồi:
Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này…
Lời thơ nghẹn ngào, nức nở, cảm xúc nhớ thương
được bộc lộ một cách trực tiếp, “thương trào nước
mắt” không chỉ là cảm xúc của Viễn Phương mà ông
như đang nói hộ tấm lòng của muôn vàn những trái
tim ấm nóng khác khi phải xa chốn thiêng liêng. Để
rút ngắn khoảng cách không gian, nhà thơ đã bày tỏ
niềm ước muốn chân thành, thiết tha, xúc động bằng
một loạt các động từ “muốn làm” kết hợp với hình
ảnh thiên nhiên đầy ẩn dụ tượng trưng: làm con chim
để dâng tiếng hót lên lăng Bác, làm cây trẻ thành
kính, tôn nghiêm như người lính canh giữ giấc ngủ
bình yên cho Người.
Đó không chỉ là hình ảnh tinh túy của thiên
nhiên mà còn là hình ảnh kết tinh vẻ đẹp sức sống
con người kính dâng lên Bác. Bình dị, khiêm nhường,
không ồn ào khoa trương, ước nguyện của nhà thơ
cũng là ước nguyện của chúng ta: Ai cũng muốn ở
bên Bác, muốn làm điều gì đó dẫu là nhỏ bé cho Bác
vui lòng. Đặc biệt hơn cả là hình ảnh “cây tre trung
hiếu” kết thúc bài thơ tạo ra kết cấu đầu cuối tương
ứng. Đồng thời còn là hình ảnh nhân hóa, ẩn dụ mang
ý nghĩa khái quát, nhất là đặt trong hoàn cảnh đất
nước ta lúc bấy giờ, câu thơ khẳng định tấm lòng
chung thủy, sắt son với Đảng, với Bác Hồ của đồng
bào miền Nam. Cứ thế, bước chân đi nhưng lòng còn
níu lại. Cảm xúc của nhà thơ thật chân thành, xúc
động đã chạm vào dây đồng cảm của tất cả chúng
ta.
Cùng với tất cả những tác phẩm ca ngợi về hồ
chủ tịch, bài thơ Viếng lăng Bác đã để lại dòng cảm
xúc xót thương biết bao trong lòng người đọc suốt
bốn mươi năm qua bởi thành công rực rỡ về cả nội
dung lẫn nghệ thuật. Ngôn ngữ thơ giản dị, mộc mạc,
đậm chất Nam Bộ, hình ảnh thơ chân thực gợi nhiều
trường liên tưởng, tưởng tượng.
Trong đó, đặc sắc nhất là những biện pháp như:
nói giảm, nói tránh, ẩn dụ, hoán dụ, điệp từ… được
tác giả sử dụng linh hoạt, hiệu quả cao về giá trị
thẩm mỹ. Bài thơ bởi lẽ đó đã mang đến cho ta
những cảm xúc sâu sắc về Bác Hồ kính yêu với những
công lao vĩ đại mà Người đã cống hiến, hy sinh cho
dân tộc.
Với ý nghĩa đó, bài thơ thực sự trở thành nén tâm
hương thành kính của nhà thơ cũng như của nhân dân
cả nước kính dâng lên Bác. Bên cạnh đó, Viễn
Phương đã góp phần lớn của mình vào đề tài ca ngợi
lãnh tụ. Một bài thơ hay, một cảm xúc chân thành,
lắng đọng trong lòng người đọc.
Cùng với rất nhiều bài thơ ca ngợi Bác,
Viếng lăng Bác của Viễn Phương mãi mãi là bài ca
đi cùng năm tháng. Bài thơ đã thể hiện trong lòng ta
những cảm xúc tự hào, biết ơn vô hạn với vị cha già vĩ
đại của dân tộc.

SANG THU Hữu Thỉnh
Bài làm:
Đây mùa thu tới, mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng
Là tiếng thơ reo vui, hồi hởi của thi sĩ Xuân Diệu
trước khoảnh khắc thu sang, câu thơ hiện đại mà vẫn
thấm đẫm chất cổ điển. Còn đến với nhà thơ Hữu
Thỉnh ta sẽ được cảm biết một mùa thu rất đỗi thân
thuộc, rất đỗi Việt Nam qua bài thơ "Sang thu".
"Sang thu" không dùng thứ ngôn từ mĩ lệ, quá
cầu kì trau chuốt mà rất đỗi giản dị tự nhiên, kết hợp
hài hòa với tình cảm chân thành đã đem đến cho thi
ca Việt Nam một bức tranh mùa thu rất khác:
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
Bỗng – cảm giác bất chợt, tự nhiên ùa về, một
mùi hương vừa lạ, vừa quen, mùi hương ấy giản dị biết
bao, ấy chính là hương ổi. Hương ổi là mùi hương điển
hình của làng quê Việt Nam, mỗi độ thu về, theo cơn
gió se lạnh, hương ổi cũng tung mình bay đi xa.
Hương thơm ấy không hề nhạt nhòa, mà đậm và sánh

lạnh phả vào cơn gió se, khiến cả không gian tràn
ngập hương thơm dịu dàng đồng quê ấy.
Câu thơ không chỉ giúp người đọc cảm nhận
được mùi hương mà còn hình dung ra sắc màu vàng
ươm, chín thơm của những trái ổi đang lúc lỉu trên
cành. Không chỉ cảm nhận ở hương ổi, mà Hữu Thỉnh
còn lắng lòng mình để thấy bước thu về trên những
dòng sương thu thong thả, chậm chạp trên bầu trời.
Và để cuối cùng ông chợt giật mình nhận ra: “Hình
như thu đã về”. Chữ hình như ấy còn như một tiếng reo
vui, sự ngỡ ngàng chào đón thu sang.
Nếu như ở khổ thơ đầu nhưng cảm giác về mùa
thu vẫn còn rất đỗi mong manh, thì sang đến khổ thơ
thứ hai mùa thu đã rõ ràng hơn. Tiếp tục sử dụng ngôn
từ giản dị, mộc mạc, Hữu Thỉnh đưa người đọc đi lần
lượt bóc tách từng dấu hiệu khi thu về:
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
Ngôn từ quá đỗi dung dị, khiến ta ngỡ như chỉ là
những lời nói, lời tâm sự của tác giả với mọi người.
Nhưng cái giản dị đó lại được kết hợp hài hòa với
các biện pháp nghệ thuật, tạo nên chất thơ cho tác
phẩm. Con sông được nhân hóa, cũng dềnh dàng khi
thu sang. Nước thôi cuồn cuộn chảy, mà đỏ nặng phù
sa, chậm chạp trôi. Trên bầu trời những chú chim
cũng chỉ mới “bắt đầu vội vã” tìm về phương Nam
tránh rét.
Đặc biệt nhất là hình ảnh đám mây mang trên
mình hai mùa: một nửa mùa hạ và một nửa mùa thu.
Đám mây không còn là đám mây đơn thuần nữa mà
nó tựa như một tấm lụa mỏng, vắt ngang bầu trời,
khiến cho khái niệm thời gian vốn vô hình nay cũng
trở nên hữu hình. Đám mây nửa lưu luyến, bịn rịn mùa
hè sôi động, nửa lại háo hức nghiêng hẳn mình sang
mùa thu để khám phá.
Không chỉ dừng lại ở đó những hiện tượng thiên
nhiên như sấm, chớp, mưa cũng trở nên thưa dần và ít
dần đi. Đến đây mùa thu đã thực sự hiện hình một
cách rõ nét. Chỉ với những nét phác họa hết sức đơn
sơ nhưng cũng đủ để cho ngòi bút tài hoa của Hữu
Thỉnh dựng lên bức tranh thu nồng đượm tình người,
tình yêu cuộc sống. Hình ảnh thu không ảm đạm, héo
úa, mà tươi tắn, tràn đầy sự sống và hết sức giản dị.
Tác giả đã sử dụng liên tiếp các từ láy: chùng
chình, dềnh dàng, vội vã và giọng thơ biến đổi linh
hoạt, khi ngỡ ngàng khi vui mừng, reo ca để đưa
người đọc đến một khung cảnh thu thật thu của làng
quê Việt Nam. Hai câu thơ cuối mang tính ẩn dụ rõ
nét:

Sấm cũng bớt bất ngờ
Bên hàng cây đứng tuổi
Cũng như những hàng cây, trải qua một mùa hè
đầy giông bão, nó cũng trở nên chín chắn hơn. Và
một cơn mưa rào rơi rớt của của hạ đầu thu, với tiếng
sấm thưa thớt dần không còn làm cho hàng cây sợ
hãi. Con người cũng vậy, khi trải qua bao giông tố
trong cuộc đời, họ cũng dần dần trở nên chín chắn
và trưởng thành hơn.
Bởi vậy, đối với những sóng gió họ không còn
bất ngờ mà sẵn sàng đương đầu với những khó khăn
thử thách. Đây chính là điểm nhấn của bài thơ, đằng
sau bức tranh thu còn là những triết lí sâu sắc về cuộc
đời và con người.
"Sang thu" không chỉ là khúc ca giản dị,
mộc mạc miêu tả bước chuyển mình của thiên nhiên
từ hạ sang thu. Mà nó còn là một bài thơ thấm đẫm
chất triết lí về con người về cuộc đời. Với ngôn ngữ
dung dị, thể thơ năm chữ linh hoạt, giàu nhịp điệu kết
hợp với các biện pháp nghệ thuật đã để lại ấn tượng
sâu đậm trong lòng người đọc.

NÓI VỚI CON
Y Phương
Bài làm:
Ca dao từng có câu: "Công cha như núi
Thái Sơn". Có phải vì vậy mà người cha luôn khao
khát những đứa con có được sự vững vàng, rắn rỏi
mạnh mẽ trên đường đời. Qua bài thơ Nói với con
của Y Phương, người đọc nhận thấy tình cảm và mong
ước của một người cha như vậy dành cho con, một
thứ tình cảm nồng ấm và thiêng liêng, giản dị. Bài thơ
đồng thời cũng gợi cho người đọc những suy nghĩ sâu
sắc về trách nhiệm của người làm con.
Mượn lời một người cha nói với con, bài thơ gợi
về cội nguồn của mỗi con người, đồng thời bộc lộ
niềm tự hào trước sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của quê
hương mình. Nhà thơ đã mở rộng từ tình cảm gia đình
đến tình cảm quê hương, từ những kỷ niệm gần gũi,
thiết tha mà nâng lên thành lẽ sống.
Mở đầu bài thơ bằng những hình ảnh cụ thể,
Y Phương đã tạo được không khí gia đình đầm ấm,
quấn quýt. Từng bước đi, từng tiếng nói tiếng cười của
con được cha mẹ mừng vui đón nhận:
"Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười"
Những câu thơ có cách diễn đạt thật độc đáo
đã cho thấy tình yêu thương của cha mẹ đối với con.
Con lớn lên hàng ngày trong tình yêu thương ấy,
trong sự nâng niu, mong chờ của cha mẹ.
Không chỉ có tình yêu thương của cha mẹ, thời
gian trôi qua, con trưởng thành trong cuộc sống lao
động, trong thiên nhiên thơ mộng và nghĩa tình của
quê hương. Đó là cuộc sống của những "người đồng
mình", rất cần cù và tươi vui:
"Người đồng mình thương lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa, vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa, con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ nhớ mãi về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trong đời".
Những từ ngữ giàu sắc thái biểu hiện: cài nan hoa,
ken câu hát,... đã miêu tả cụ thể cuộc sống ấy đồng
thời thể hiện tình cảm gắn bó, quấn quýt của con
người quê hương. Rừng núi quê hương thơ mộng và trữ
tình cũng là một trong những yếu tố nuôi con khôn
lớn, nâng đỡ tâm hồn con. Thiên nhiên với những
sông, suối, ghềnh, thác... đã nuôi dưỡng con người cả
về tâm hồn và lối sống: "Rừng cho hoa, con đường
cho những tấm lòng". Cách gọi "người đồng mình"
đặc biệt gần gũi, thân thiết và gắn bó như gợi niềm
ruột thịt yêu thương.
Không chỉ gợi cho con về nguồn sinh dưỡng,
cha còn nói với con về những đức tính cao đẹp của
"người đồng mình". Đó là lòng yêu lao động, hăng
say lao động với cả tấm lòng. Đó là sức sống bền bỉ,
mạnh mẽ, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ:
"Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn”.
Dùng những từ ngữ rất mạnh mẽ như "cao", "xa",
"lớn", tác giả muốn nhấn mạnh cuộc sống khoáng
đạt, mạnh mẽ của những "người đồng mình". Dù khó
khăn, đói nghèo còn nhiều nhưng họ không nhụt chí, ý
chí của họ vẫn rất vững chắc, kiên cường:
"Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì là phong tục"
Những "người đồng mình" vượt qua vất vả để bám
trụ lấy quê hương. Bằng cuộc sống lao động không
mệt mỏi, họ xây dựng quê hương với những truyền
thống cao đẹp. Những "người đồng mình" mộc mạc,
thẳng thắn nhưng giàu chí khí, niềm tin...Người cha đã
kể với con về quê hương với cảm xúc rất tự hào.
Tình cảm của người cha dành cho con rất thiết tha,
trìu mến. Tình cảm này bộc lộ tự nhiên, chân thực qua
những lời nhắn gửi của cha cho con. Người cha muốn
con sống phải có nghĩa tình, thuỷ chung với quê
hương, biết chấp nhận những khó khăn, vất vả để có
thể:
"Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc"
Người cha mong cho con mình sống ngay thẳng,
trong sạch, sống với ý chí, niềm tin để vững vàng vượt
qua mọi thử thách khó khăn. Người cha mong cho
con sống phải luôn tin vào khả năng của mình, tin
tưởng vào bản thân. Có như vậy, con mới có thể
thành công, mới không thua kém ai cả Người cha đã
nói với con bằng tất cả lòng yêu thương của mình,
nói với con những điều từ đáy lòng mình. Điều lớn nhất
người cha đã truyền dạy cho con chính là niềm tự tin
vào bản thân và lòng tự hào với sức sống mạnh mẽ,
bền bỉ, với truyền thống của quê hương.
Qua những lời người cha nói với con, có thể thấy
tình cảm của người cha đối với con thật trìu mến,
thiết tha và tin tưởng. Điều lớn lao nhất mà người cha
muốn nói với con chính là niềm tự hào với sức sống
mạnh mẽ bền bỉ của quê hương và niềm tin khi bước
vào đời.
Bài thơ đã gợi cho người đọc những niềm cảm động
sâu xa và những suy nghĩ sâu sắc. Thì ra, đằng sau
những lặng lẽ, thâm trầm của cha là biết bao yêu
thương, biết bao mong mỏi, biết bao hi vọng, biết
bao đợi chờ ... Con lớn lên như hôm nay không chỉ nhờ
vào cơm ăn và áo mặc mà còn mang nặng ân tình
của những lời dạy dỗ ân cần thấm thía. Quả là:
"Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra".
Vậy thì, là người làm con, con xin nguyện:
"Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con".
Chẳng những vậy, con sẽ bước theo những bước
chân vững chắc mà cha để lại trên con đường cha
bước đến đỉnh Thái Sơn - nguyện "sống như sông như
suối", nguyện ngẩng cao đầu "lên đường" mà không
"thô sơ da thịt". Và trên con đường ấy, con sẽ mang
theo hình ảnh quê hương để tiếp tục nối tiếp cha anh
"tự đục đá kê cao quê hương" thân thiết của mình.
Bài thơ có nhiều nét đặc sắc về nghệ thuật, tuy
nhiên, độc đáo nhất và đặc sắc nhất là cách thể
hiện, diễn tả tình cảm. Những từ ngữ, hình ảnh trong
bài rất mộc mạc nhưng đồng thời cũng rất giàu hình
ảnh gợi tả vừa cụ thể vừa có sức khái quát cao.
Bài thơ nhắc nhở chúng ta về tình cảm gia đình ấm
cúng, ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ
của quê hương, của dân tộc. Qua lời nói với con, ta
phần nào hiểu rõ hơn, cảm nhận sâu sắc hơn những
tình cảm của người cha dành cho con. Những bài học
mà người cha trong bài thơ Nói với con có lẽ là
những bài học mà bất kỳ người cha nào cũng muốn
dạy cho con mình. Và những bài học giản dị, mộc
mạc đó có lẽ sẽ theo con suốt trên chặng đường đời,
bài học của cha - bài học đầy ý nghĩa sâu sắc.

ĐỀ CƯƠNG VĂN 9 HK2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ĐỀ CƯƠNG VĂN 9 HK2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ĐỀ CƯƠNG

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

You might also like